You are on page 1of 67

i hc thi nguyn

TRNG i hc S phm

Vi diu minh

Tnh iu khin C
h PHNG trnh vi phn i s
tuyn tnh
Chuyn ngnh: Gii tch
M s

: 60.46.01

Lun vn Thc s ton hc

Ngi hng dn: PGS.TS. T DUY PHNG

Thi Nguyn - 2008

Mc lc
Trang

Li ni u.. ............................................................................................. 1
Chng 1 PHNG TRNH VI PHN I S TUYN TNH VI H
S HNG ...................................................................................6
1 Tnh gii c ca h phng trnh vi phn i s tuyn tnh vi
h s hng ........................................................................................ 6
2 Tnh iu khin c ca h phng trnh vi phn i s tuyn tnh
vi h s hng. ............................................................................... 35
Chng 2 PHNG TRNH VI PHN I S TUYN TNH C H S
BIN THIN .............................................................................................. 41
1 Tnh gii c ca h phng trnh vi phn i s tuyn tnh vi h s
bin thin ................................................................................... 41
2 Tnh iu khin c ca h phng trnh vi phn i s tuyn t nh vi
h s bin thin .............................................................................. 63
Kt lun................................................................................................... 72
Ti liu tham kho. ............................................................................. 74

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

LI NI U
L thuyt iu khin ton hc l mt trong nhng lnh vc ton hc ng
dng quan trng mi c pht trin khong 50 nm tr li y. Cng c chnh
ca l thuyt iu khin ton hc l nhng m hnh v cc phng php ton hc
gii quyt nhng vn nh tnh v gii s cc h thng iu khin. Rt nhiu
bi ton trong khoa hc, cng ngh, k thut v kinh t c m t bi cc h
phng trnh vi phn cha tham s iu khin v cn n nhng cng c ton hc
tm ra li gii.
Mt trong nhng vn u tin v quan trng nht trong l thuyt iu
khin h thng l l thuyt iu khin c, tc l tm mt chin lc iu khin
sao cho c th chuyn h thng t mt trng thi ny sang mt trng thi khc.
Bi ton iu khin c lin quan cht ch n cc bi ton khc nh bi ton
tn ti iu khin ti u, bi ton n nh v n nh ha, bi ton quan st
c,
Mc d l thuyt iu khin c hnh thnh cch y khong 50 nm,
nhng nhiu bi ton v vn v iu khin nh: iu khin c h phng
trnh vi phn n tuyn tnh dng v khng dng c hn ch trn bin iu khin,
iu khin c h phng trnh vi phn v sai phn n tuyn tnh c chm,
nhng bi ton lin quan gia iu khin c, quan st c v n nh ho, ,
hin nay vn cn mang tnh thi s v c rt nhiu nh ton hc trn th gii
cng nh trong nc quan tm.
Phng trnh vi phn thng c nghin cu t rt lu, khong 200 nm
tr li y. Tuy nhin l thuyt phng trnh vi phn n, trong c phng trnh
vi phn i s tuyn tnh li mi c tht s quan tm trong vng 40 nm tr li
y. Phng trnh vi phn i s tuyn tnh c rt nhiu im c bit m ta
khng th tm thy phng trnh vi phn thng, v d: ma trn h s l ma trn
suy bin, khng c tnh cht nhn qu gia u vo v u ra,, lm cho vic
nghin cu nhng vn lin quan tr nn phc tp nhng li rt hp dn. Hin
nay, mc d c nhiu c gng kho st nhng tnh cht c bit y, nhng vic
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

3
nghin cu h phng trnh vi phn suy bin vn cn l thi s, bi cn rt nhiu
cu hi cha c gii p.
Mc ch ca lun vn ny l trnh by cc kt qu m rng tiu chun iu
khin c ca cc h iu khin m t bi phng trnh vi phn thng tiu
chun Kalman cho h phng trnh vi phn i s tuyn tnh dng v khng
dng. Lun vn c gng trnh by mt cch c h thng t n gin n phc tp,
t phng trnh vi phn i s tuyn tnh dng n phng trnh vi phn i s
tuyn tnh khng dng. Tiu chun iu khin c dng Kalman c c trng
thng qua tiu chun v hng ca ma trn h s. Thng nht i theo hng nghin
cu , trc tin lun vn trnh by tiu chun iu khin c m rng cho h
phng trnh vi phn i s thng qua ma trn h s ca cc h phng trnh vi
phn n tuyn tnh dng v sau l cho h m t bi h phng trnh vi phn n
tuyn tnh khng dng. Cc tiu chun iu khin c ny ni chung phc tp
hn rt nhiu so vi tiu chun Kalman.
Ni dung ca lun vn gm hai chng:
Chng 1 nghin cu h phng trnh vi phn i s tuyn tnh vi h s
hng.
Mc 1 chng 1 trnh by hai cch tip cn h phng trnh vi phn i s
tuyn tnh nhm nghin cu tnh cht tp nghim ca phng trnh dng

Ex (t )

Ax(t )

Bu (t )

trong E l ma trn ni chung suy bin.


Cch tip cn th nht l thng qua cp ma trn chnh quy a phng
trnh trn v h:

x1 (t ) A1 x1 (t ) B1u1 (t );
Nx2 (t ) x2 (t ) B2u2 (t ), t

0,

trong phng trnh th nht l phng trnh vi phn thng v phng trnh
th hai l phng trnh vi phn vi ma trn ly linh.
Cch tip cn th hai nhm nghin cu cu trc tp nghim ca phng trnh
vi phn vi h s hng thng qua ma trn c s. Mc ny gii thiu khi nim
ton t hiu chnh, nghim ca phng trnh vi phn i s c tm thng qua
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

4
ton t hiu chnh . Cng thc nghim ny cho thy r hn s khc bit ca
phng trnh vi phn suy bin so vi phng trnh vi phn thng, ngoi ra vic
tm ra cu trc tp nghim cn nhm p dng vo vic nghin cu tnh iu khin
c ca h phng trnh vi phn tuyn tnh c trnh by mc 2.
Mc 2 trnh by tnh iu khin c ca h phng trnh vi phn i s
tuyn tnh vi h s hng theo [6], trong tiu chun iu khin c l m rng
ca tiu chun hng Kalman.
Chng 2 nghin cu cu trc tp nghim v tnh iu khin c ca h
phng trnh vi phn i s tuyn tnh c h s bin thin.
Mc 1 ca chng 2 trnh by tnh gii c ca phng trnh vi phn tuyn
tnh khng dng theo cun sch [7]. Bng cch tc ng ton t hiu chnh tri
vo phng trnh vi phn n, ta c th a phng trnh t phc tp v n gin
d nghin cu hn.
Mc 2 ca chng 2 trnh by tnh iu khin c h phng trnh vi phn
i s vi h s bin thin theo [9]. Thng nht vi mc 1, mc 2 cng dng ton
t hiu chnh tri a vic nghin cu tiu chun iu khin c h suy bin
khng dng v nghin cu h n gin hn.
Mc d lun vn ch yu l trnh by li cc kt qu trong [6], [7], [8], [9],
nhng chng ti c gng th hin nhng lao ng ca mnh trong qu trnh c,
nghin cu v m rng cc kt qu y cho h phng trnh vi phn i s tuyn
tnh. Th d: Mc 1.1 chng 1 trnh by cng thc nghim tng minh ca
phng trnh vi phn tuyn tnh khng dng vi ma trn lu linh l kt qu ca
tc gi, c bo co ti Hi ngh nghin cu khoa hc sau i hc do i hc
S phm Thi Nguyn t chc (Thi Nguyn, thng 7-2008) v c ng trong
[3]. Chng ti cng c gng chi tit ha hoc tm ra nhng cch chng minh khc
vi cch chng minh trong [6], [7], [8], [9]. Trong ton b lun vn, chng ti c
gng din gii nhng nh l, b mt cch d hiu nht. Chng ti hy vng
rng, lun vn cho thy r hn s pht trin trong nghin cu tiu chun iu
khin c h phng trnh vi phn t n gin n phc tp, t phng trnh vi
phn thng n phng trnh vi phn n suy bin vi h s bin thin.
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

5
Lun vn c hon thnh di s hng dn khoa hc ca PGS TS T
Duy Phng. Xin c t lng cm n chn thnh nht ti Thy.
Tc gi xin cm n chn thnh ti Trng i hc S phm i hc Thi
Nguyn, ni tc gi nhn c mt hc vn sau i hc cn bn.
V cui cng, xin cm n gia nh, bn b, ng nghip cm thng, ng
h v gip trong sut thi gian tc gi hc Cao hc v vit lun vn.
Thi Nguyn, ngy 18 thng 9 nm 2008
Tc gi
Vi Diu Minh

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

6
Chng 1 PHNG TRNH VI PHN I S
TUYN TNH VI H S HNG
1 TNH GII C CA H PHNG TRNH VI PHN I S
TUYN TNH VI H S HNG
1.1 H phng trnh vi phn i s tuyn tnh vi ma trn ly linh
Xt phng trnh vi phn i s tuyn tnh dng

Nx (t )

x(t ) B(t )u(t ) , t 0 ,

(1.1.1.1)

trong N l ma trn vung cp n 2 , khng ph thuc vo t v l ma trn ly


linh bc h , tc l N h = 0n2 vi 0n 2 l ma trn vung cp n 2 c tt c cc thnh
phn bng 0; x (t ) l mt hm kh vi hu khp ni nhn gi tr trong khng gian

n2

v tha mn phng trnh (1.1.1.1) hu khp ni (l nghim ca phng trnh

vi phn (1.1.1.1)); B (t ) l ma trn cp n 2 m v u(t ) l vect hm m chiu.


Trc tin ta chng minh B sau (xem [3]).
B 1.1
Gi s B (t ) v u(t ) tng ng l ma trn hm v vect hm c cc thnh phn l
cc hm kh vi lin tc n cp h , trong h l bc ca ma trn ly linh N . Khi
y vi mi 1 k h ta c

N k x( k ) (t )

N k 1 x( k 1) (t ) N k

k 1

Cki 1B ( k

1 i)

(t )u (i ) (t ) ,

(1.1.1.2)

i 0

trong x ( k ) (t ) l o hm cp k ca vect hm x(t ) , tng t, u (i ) (t ) l o


hm cp i ca vect hm u(t ) , cn B (s ) (t ) l o hm cp s ca ma trn hm
B (t ) , C ki =

k!
vi 0 i k .
i !(k - i ) !

Chng minh
Nhn phng trnh (1.1.1.1) vi ma trn N ri ly o hm hai v ta c:
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

Nx (t ) N B (t )u (t ) B(t )u (t ) .

N 2
x(t )

Li tip tc nhn phng trnh ny vi N ri ly o hm hai v ta c:

(t )u (t ) B (t )u (t ) B (t )u (t ) B (t )u(t )
N 2
x(t ) N 2 B

N 3
x (t )

N 2
x(t ) N 2

C2i B (2 i ) (t )u ( i ) (t ).

i 0

Nh vy, cng thc (1.1.1.2) ng vi s = 1, 2, 3 .


Gi s cng thc (1.1.1.2) ng vi mi s k < h . Ta s chng minh n ng
vi s = k + 1. Tht vy, theo qui np ta c

N k x( k ) (t )

N k 1 x( k 1) (t ) N k

k 1

Cki 1B ( k

1 i)

(t )u (i ) (t ) .

i 0

Nhn phng trnh ny vi N ri ly o hm hai v ta c:


N k 1 x( k

1)

N k x ( k ) (t )

(t )

Nk

k 1

Cki

B(k

i)

(t )u ( i ) (t )

B(k

1 i)

(t )u ( i

1)

(t )

i 0

N k x ( k ) (t )

N k Ck0 1 B ( k ) (t )u (t )
N k Ck1 1 B ( k

N k Ck0 1 B ( k

1)

2)

N k Ck2 1B ( k

N k Ck1 1 B ( k

1)

(t )u (t )

N k Ck2 1 B ( k

3)

(t )
u (t ) ... N k Cks 11 B ( k

N k Cks 1 B ( k

s)

(t )u ( s ) (t )

N k Cks 1 B ( k

(t )u(t )
s 1)

1 s)

(t )u (t )

(t )u ( s

1)

(t )

(t )u ( s

1)

(t )

... N k Ckk 12 B (2) (t )u ( k 2) (t ) N k Ckk 12 B (t )u ( k


N k Ckk 11 B (t )u ( k 1) (t ) N k Ckk 11 B (t )u ( k ) (t )

1)

(t )

2)

(t )u(t )

N k Cks 11 B ( k

s)

(t )u ( s ) (t )

N k x ( k ) (t ) N k Ck0 1 B ( k ) (t )u (t ) N k Ck0 1 Ck1 1 B ( k 1) (t )u (t )


N k Ck1 1 Ck2 1 B ( k

2)

(t )u(t ) ... N k Cks 11 Cks 1 B ( k

s)

(t )u ( s ) (t )

... N k Ckk 12 Ckk 11 B (t )u ( k 1) (t ) N k Ckk 11 B (t )u ( k ) (t ).


Nhng C ki - 1 =

(k - 1 )!

i !(k - 1 - i )!

nn

C k0- 1 = 1 = C k0 ; C kk-- 11 = 1 = C kk

Cks 11

Cks 1

Cks

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

8
nn

N k 1 x ( k 1) (t )
N k x ( k ) (t ) N k Ck0 1 B ( k ) (t )u (t ) N k Ck0 1 Ck1 1 B ( k 1) (t )u (t )
N k Ck1 1 Ck2 1 B ( k

2)

(t )u(t ) ... N k Cks 11 Cks 1 B ( k

s)

(t )u ( s ) (t )

... N k Ckk 12 Ckk 11 B (t )u ( k 1) (t ) N k Ckk 11 B (t )u ( k ) (t )


N k x ( k ) (t ) N k Ck0 B ( k ) (t )u (t ) N k Ck1 B ( k 1) (t )u (t )
N k Ck2 B ( k

2)

(t )u(t ) ... N k Cks B ( k s ) (t )u ( s ) (t )


... N k Ckk 1 B (t )u ( k 1) (t ) N k Ckk B (t )u ( k ) (t )
N k x ( k ) (t ) N k

Cks B ( k

s)

(t )u ( s ) (t ).

s 0

Vy theo nguyn l qui np, cng thc (1.1.1.2) c chng minh.


T B 1.1 ta c cng thc nghim sau y ca h (1.1.1.1).
Mnh 1.1 ([3])
Gi s B (t ) l ma trn hm v u(t ) vect hm c cc thnh phn l cc hm kh
vi lin tc n cp h . Khi y nghim ca h phng trnh vi phn tuyn tnh suy
bin (1.1.1.1) c tnh theo cng thc
h 1

x(t )

Fk (t )u ( k ) (t ) ,

(1.1.1.3)

k 0
h- 1

trong Fk (t ) = -

N sC sk B (s - k ) (t ) .

s= k

Chng minh
Vit li (1.1.1.2) vi k = 1, 2,..., h ta c

Nx (t )

x(t ) C00 B(t )u (t ) ;

N 2
x(t )

Nx (t ) NC10 B (t )u (t ) NC11B(t )u (t ) ;

N 3
x (t )

(t )u (t ) N 2C21 B (t )u (t ) N 2C22 B(t )u(t ) ;


N 2
x(t ) N 2C20 B

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

N k x ( k ) (t )

N k 1 x ( k 1) (t ) N k

k 1

Cki 1B ( k

1 i)

(t )u (i ) (t )

i 0

k 1 ( k 1)

(t ) N

... N k 1Cki 1 B ( k

k 1

0
k 1

C B

1 i)

( k 1)

(t )u (t ) N k 1Ck1 1B ( k

2)

(t )u (t )

(t )u (i ) (t ) ... N k 1Ckk 11 B(t )u ( k 1) (t ).

N h x ( h ) (t )

N h 1 x ( h 1) (t ) N h

h 1

Chi 1B ( h

1 i)

(t )u (i ) (t )

i 0

N h 1 x ( h 1) (t ) N h 1Ch0 1B ( h 1) (t )u (t ) N h 1Ch1 1B ( h
... N h 1Chi 1 B ( h

1 i)

2)

(t )u (t )

(t )u (i ) (t ) N h 1Chh 11B(t )u ( h 1) (t ).

Cng v vi v cc ng thc ny v n tnh cht ly linh ca ma trn N ,


tc l N h = 0 , sau khi nhm cc s hng hai v, ta c
h 1

x(t )

0
s

h 1

(s)

N C B (t )u (t )
s 0

h 1

...

N s Cs1B ( s 1) (t )u (t )

s 1

N s Csk B ( s

k)

(t )u ( k ) (t ) ... N h 1 B (t )u ( h 1) (t )

s k
h 1

x(t )

Fk (t )u ( k ) (t ).

k 0

T y suy ra x(t )

h 1

Fk (t )u ( k ) (t ).

k 0

Vy Mnh 1.1 c chng minh.


Trong trng hp B (t ) B l ma trn hng ta c
H qu 1.1 ([6], trang 17)
Gi s B (t ) B l ma trn hng v u(t ) vect hm c cc thnh phn l cc hm
kh vi lin tc n cp h . Khi y nghim ca phng trnh

Nx (t )

x(t ) Bu(t )

(1.1.1.4)

c tnh theo cng thc


h 1

x(t )

N k Bu ( k ) (t ) .

(1.1.1.5)

k 0

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

10
Chng minh
Khi B (t ) B th
h- 1

Fk (t ) = -

N sC sk B (s - k ) (t ) = - N kC kk B = - N k B

s= k

nn ta c ngay cng thc (1.1.1.5).


1.2 Cng thc nghim ca phng trnh vi phn i s tuyn tnh c iu
khin
Trong mc ny ta s a ra cng thc nghim cho phng trnh vi phn i s
tuyn tnh dng

Ex (t ) Ax(t )

B(t )u(t ) .

(1.1.2.1)

trong ma trn E ni chung suy bin ( det E c th bng 0).


nh ngha 1.2
Cp ma trn E, A n
sao cho

c gi l chnh quy nu tn ti mt s phc

0 hoc a thc sE

0.

B 1.2 (B 1-2.2, [6], trang 7)


Cp ma trn (E , A ) l chnh quy nu v ch nu tn ti hai ma trn khng suy
bin P v Q sao cho

QEP
trong n1 + n 2 = n , A1
cp n 1 v n 2 ; N

n2

n2

I n1

n n1
1

, I n1 v I n 2 l hai ma trn n v tng ng

, QAP

A1
0

0
,
I n2

l ma trn ly linh.

B 1.2 ch ra rng vi gi thit chnh quy ca cp ma trn (E , A ), h


(1.1.2.1) c th vit di dng sau:

x1 (t )
Nx2 (t )

A1 x1 (t ) B1 (t )u (t ),

(1.1.2.2a )

x2 (t ) B2 (t )u (t ).

(1.1.2.2b )

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

(1.1.2.2)

http://www.lrc-tnu.edu.vn

11
Tht vy, do (E , A ) l cp ma trn chnh qui nn tn ti cc ma trn khng suy
bin P v Q sao cho

QEP

I n1

, QAP

A1
0

0
.
I n2

Nhn hai v ca (1.1.2.1) v bn tri vi ma trn khng suy bin Q ta c

QEx (t ) QAx(t )

QB(t )u(t ) .

&
t x (t ) = Px%(t ) hay x%(t ) = P - 1x (t ) . Khi y x&
(t ) = Px%
(t ) v phng trnh trn

c th vit thnh

QEPx(t ) QAPx(t )

QB(t )u(t ) .

(1.1.2.3)

hay

I n1

x%1
v QB (t )
%
x
=
t
x%2

x (t )

A1
0

0
x (t )
I n2

QB(t )u (t ) .

B1 (t )
, khi y phng trnh trn c dng
B 2 (t )

I n1 x1 (t )

A1 x1 (t ) B1 (t )u (t );

Nx2 (t )

I n2 x2 (t ) B2 (t )u (t )

hay

x1 (t ) A1 x1 (t ) B1 (t )u (t );
Nx2 (t ) x2 (t ) B 2 (t )u (t )
vi x1 (t ) n1 , x2 (t ) n2 v N

n2

n2

l ma trn ly linh.

T nay v sau, ta lun gi thit cp ma trn (E , A ) l chnh qui. Khi y


nghin cu h (1.1.2.1) ta ch cn nghin cu h (1.1.2.2).
H (1.1.2.2a) l h phng trnh vi phn thng c iu khin. N c
nghin cu k trong cc ti liu v l thuyt iu khin. C th, vi mi iu kin

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

12
ban u

x10

n1 v mi hm o c cho trc u (t ) , t

0 , nghim ca

(1.1.2.2a) c dng (xem, th d, [2], [4]):


t

x1 (t )

A1t

e A1 (t s ) B1 (s )u (s )ds .

0
1

e x

(1.1.2.4a)

s 0

Theo Mnh 1.2, nghim ca h (1.1.2.2b) c tnh theo cng thc


h 1

x2 (t )

Fk (t )u ( k ) (t )

k 0

Nh vy, nghim x (t )

h 1

h 1

k 0

s k

N s Csk B2( s

x1 (t )

k)

(t ) u ( k ) (t ) .

(1.1.2.4b)

ca (1.1.2.2) tnh c tng minh theo cng

x2 (t )

thc (1.1.2.4a) v (1.1.2.4b). Ta ni nghim (1.1.2.4) tng ng vi iu khin


u(t ) chn.

Chng ta cng lu rng, c c cng thc (1.1.2.4b), ta phi gi thit


B (t ) v u(t ) c cc thnh phn l cc hm kh vi lin tc n cp h , mc d

trong nh ngha nghim ca (1.1.2.4a), th ch cn tnh cht o c ca hm


u(t ) . y cng l mt trong nhng im khc bit gia phng trnh vi phn

thng v phng trnh vi phn i s.


H qu 1.2
Gi s B (t ) B l ma trn hng v u(t ) vect hm c cc thnh phn l cc hm
kh vi lin tc n cp h . Khi y nghim ca phng trnh:

Ex (t ) Ax(t ) Bu(t )
t

c dng:

x1 (t )

A1t

e A1(t s ) B1u (s )ds

0
1

e x

s 0

h 1

x2 (t )

N k Bu ( k ) (t ) .

k 0

i vi h phng trnh vi phn i s (1.1.2.1), ta cng c mt cch tip cn


khc thng qua ma trn c s nghin cu cu trc ca tp nghim. Di y
chng ti trnh by cch tip cn ny theo [7].
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

13
1.3 Cng thc nghim ca h phng trnh vi phn i s vi ma trn c s
1.3.1 H phng trnh vi phn i s vi ma trn c s
Mt cch t nhin, h phng trnh vi phn i s c hiu l h

x1 (t )
0

R1 x1 (t ) R2 x2 (t )

R3 x1 (t ) R4 x2 (t )

f1 (t );

(1.1.3.1)

f 2 (t ),

(1.1.3.2)

trong x1 (t ) n1 v x2 (t ) n2 ; Ri , i 1, 2,3, 4 v f j (t), j 1,2 l cc ma trn


v vect c s chiu tng ng.
H trn gm mt phng trnh vi phn thng v mt rng buc i s (mt
phng trnh khng cha o hm ca cc n x1, x2 ).
t

x
trong I

x1
; f
x2

f1
;E
f2

I 0
; A
0 0

R1
R3

R2
,
R4

I n1 l ma trn n v cp n1 , 0 l cc ma trn gm tt c cc phn t

bng 0 c s chiu tng ng; A v f l ma trn v vect c s chiu tng ng.


Di y, cho gn, ta thng ch vit cc ma trn n v v ma trn gm tt c
cc phn t bng 0 l I v 0 m khng ch r s chiu ca cc ma trn.
Vi cch t trn, h (1.1.3.1), (1.1.3.2) c th vit c di dng:

Ex

Ax

(1.1.3.3)

hay

Ex

Ax

(1.1.3.4)

Nhn xt 1.3.1
Trong cc ti liu, h phng trnh vi phn i s thng c ng nht vi h
(1.1.3.4). Tuy nhin, cch vit (1.1.3.1), (1.1.3.2) ch i hi l x1 c o hm.
Cch vit (1.1.3.4) i hi l x c o hm, tc l ton b cc ta , hay x2
cng phi c o hm. T ta thy, (1.1.3.3) v (1.1.3.4) ni chung l khc
nhau.
Di y, ph hp vi cc ti liu, ta vn gi h (1.1.3.3), (1.1.3.4), trong
ma trn E c th suy bin ( det E c th bng 0) l h phng trnh vi phn i
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

14
s. Dng c bit (1.1.3.1)-(1.1.3.2) c gi l dng na hin (na hin) ca h
phng trnh vi phn i s.
Nhn xt 1.3.2
Ni chung ma trn E v ma trn A trong (1.1.3.3) v (1.1.3.4) khng nht thit
phi l ma trn vung, nhng chng phi c cng kch thc. Th d, nu x n
v ma trn A c s chiu l m n th E cng phi c s chiu l m n , cn f
phi l mt vect c s chiu l m 1 .
B 1.3.1
Tn ti dy ma trn C0 , C1 , C2 ,.... ( gi l h ma trn c s) sao cho mi nghim
ca h phng trnh

dx(t )
dt

C0 Ax(t )
i 0

d
dt

( I C0 E ) x(t )
i 0

d
dt

Ci f (t ) ;

(1.1.3.5)

Ci 1 f (t ) .

(1.1.3.6)

cng l nghim ca (1.1.3.3).


Chng minh
Chn C0 , C1 , C2 ,.... tho mn h

EC0 A
ECi
trong

0
i

AC0 E
ACi

(1.1.3.7)
0
i

I ,i

0,1, 2,...,

(1.1.3.8)

l nhn Kroneker, tc l
0
i

1,
0,

i 0;
i 0.

Gi s x(t ) l nghim ca (1.1.3.5)-(1.1.3.6). Nhn (1.1.3.5) vi E , ta c:

Edx(t )
dt

EC0 Ax(t )

( Ex(t ))

i 0

d
dt

EC0 Ax(t )
i 0

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

ECi f (t )
d
dt

ECi f (t ) .
http://www.lrc-tnu.edu.vn

(*)

15
Nhn (1.1.3.6) vi A , ta c:

A( I C0 E ) x(t )
i 0

Ax(t )

d
dt

ACi 1 f (t )

AC0 Ex(t )
i 0

d
dt

ACi 1 f (t ) .

(**)

Ly (*) tr (**) ta c:

( Ex(t ))

Ax(t )

EC0 Ax(t ) AC0 Ex(t )


i 0

d
dt

ECi

ACi

f (t ) .

T (1.1.3.7) v (1.1.3.8) ta c:

( Ex(t ))

Ax(t ) 0
i 0

d
dt

i
0
i

I f (t )

d
dt

f (t )

f (t ) .

suy ra

Ex (t )

Ax (t )

f (t ) .

Vy ta chng minh c, mi nghim ca (1.1.3.5), (1.1.3.6) ng thi cng l


nghim ca (1.1.3.3).
Nhn xt
Nu khng thm iu kin th h (1.1.3.7)-(1.1.3.8) c th c v s nghim hoc
v nghim.
Th d 1.3.1
Vi E

1 0 ;A

0 1;x

x1
; f (t ) .
x2

Phng trnh (1.1.3.3) c dng

x1 (t )
Chn C0
V EC0

0
; C1
0

AC1 I

c
; Ci
1

x2 (t )

f (t ) .

(1.1.3.3)

c
; i 1, 2,3... v c bt k.
c

1 I (ng v I 1, ma trn n v)

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

16

EC1

AC2 0

ECi

ACi

c c;

c c; i

2,3...

V c bt k nn c v s Ci tha mn h (1.1.3.7)-(1.1.3.8), hay h (1.1.3.7)(1.1.3.8) khng c tnh duy nht nghim.


H (1.1.3.5)c dng

c
f (t )
1

dx(t )
dt

c
c

f (i ) (t )
i 2

hay
dx1 (t )
dt

f (i ) (t );

c
i 1

dx2 (t )
dt

(1.1.3.5)
f (i ) (t ).

f (t ) c
i 2

H (1.1.3.6) c dng

x(t )

c
1

c
c

f (t )

f (i ) (t )
i 1

hay
f (i ) (t );

x1 (t ) c
i 0

x2 (t )

(1.1.3.6)
f (i ) (t ).

f (t ) c
i 1

Tch phn (1.1.3.5) (o hm (1.1.3.6)) ta c (1.1.3.6) (c (1.1.3.5) hay


hai h (1.1.3.5) v (1.1.3.6) l trng nhau.
Hn na, thay x(t ) l nghim ca (1.1.3.5) (hay (1.1.3.6)) vo (1.1.3.3), ta thy
(1.1.3.3) tha mn vi mi hm gii tch f (t ) .
Th d 1.3.2
Vi E

1
;A
0

0
;x
1

Phng trnh (1.1.3.3) c dng:

x1

f1

x2

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

f2
http://www.lrc-tnu.edu.vn

17
T phng trnh (1.1.3.7) ta c

EC0 A

AC0 E

Vy C0

1
c01 , c02
0

0
1

0
c01 , c02
1

1
0

c02
0

0
.
c01

0 0 ;

Thay vo (1.1.3.8) vi i 0 :
EC0

AC1

0
0I

1
0,0
0

0
c11, c12
1

0 0
0 0

0
0
c11 c12

1 0
c11 1

Phng trnh ma trn ny v nghim. Vy h (1.1.3.7), (1.1.3.8) (vi E v A


cho trong th d ny) l v nghim.
1.3.2 H phng trnh xc nh ma trn c s
Trong B 1.3.1 ta chn C0 , C1 , C2 ,.... tho mn h (1.1.3.7) - (1.1.3.8) m
cha ni n s tn ti ca h ma trn c s ny. nh l di y tr li cu hi
.
nh l 1.3.2
Gi s h
ECi

ACi

0
i I;

Ci E

Ci 1 A

0
i I,

(1.1.3.9)
i

0,1,2,...

(1.1.3.10)

vi iu kin
C0

C0 EC0 ;

(1.1.3.11)

C1

C1 AC1

(1.1.3.12)

l gii c ng vi C0 , C1 ,..., Ci ,... , trong


0
i

1,
0,

0
i

l nhn Kroneker, tc l

i 0;
i 0.

(1.1.3.13)

Khi y, nu C0 , C1 bit th cc ma trn cn li Ci , i 2,3,... c th nhn c


theo cng thc truy hi
Ci

( 1)i 1 (C1 E )i 1 C1 .

(1.1.3.14)

Do tnh kt hp ca php nhn ma trn, ta c th vit (1.1.3.14) di dng


Ci

( 1)i 1 C1 ( EC1 )i 1 .

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

(1.1.3.15)
http://www.lrc-tnu.edu.vn

18
Chng minh
Cho i

0 , t ( 1.1.3.9) v (1.1.3.10) ta c:

EC0

AC1 I

(1.1.3.16)

C1 A I .

(1.1.3.17)

C0 E

Nhn tri vi C1 vo hai v ca (1.3.16) ta c:

C1 EC0

C1 AC1 C1 .

(1.1.3.17)

T (1.1.3.12) ta suy ra

C1 EC0

0.

(1.1.3.18)

Nhn phi vi C1 vo hai v ca (1.1.3.17) ta c:

C0 EC1

C1 AC1 C1 .

(1.1.3.17)

T (1.1.3.12) ta suy ra

C0 EC1

0.

(1.1.3.19)

Ta s chng minh Ci tnh theo cng thc (1.1.3.14) v (1.1.3.15) tho mn h:

ECi

ACi 1 ;

(1.1.3.20)

Ci E

Ci 1 A, i

2,3,...

(1.1.3.21)

Cng c ngha l nh l 1.3.2 c chng minh.


Ta s chng minh (1.1.3.20)-(1.1.3.21) bng phng php quy np ton hc.
Vi i

2 cng thc (1.1.3.14) cho

C2

C1 EC1 .

(1.1.3.21)

Nhn hai v vi E ta c

EC2
Vi i

EC1 EC1

( EC1 )2 .

(1.1.3.22)

(C1E ) 2 C1 .

(1.1.3.23)

3 cng thc (1.1.3.14) cho


C3

( 1)2 (C1E )2 C1

Nhn hai v vi A ta c:

AC3
M theo (1.1.3.16) th AC1

A(C1E )2 C1

EC0

AC1 ( EC1 )2 .

I nn theo (1.1.3.19) ta c

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

19

AC3

I )( EC1 ) 2

( EC0

EC0 ( EC1 ) 2 ( EC1 ) 2

EC0 EC1 EC1 ( EC1 )2

(1.1.3.24)

( EC1 ) 2 .

Vy t (1.1.3.22) v (1.1.3.24) suy ra EC2

AC3 .

Nhn phi hai v ca (1.1.3.21) vi E ta c

C2 E

(C1E )2 .

C1 EC1 E

Nhn phi hai v ca (1.1.3.23) vi A ta c

C3 A (C1 E )2 C1 A .
M theo (1.1.3.17) v (1.1.3.17) th C1 A C0 E

I v C0 EC1

C1 AC1 C1 .

Theo (1.1.3.18) ta c

C3 A (C1 E )2 (C0 E I ) (C1E )2 C0 E (C1E ) 2


C1 EC1 EC0 E (C1 E )2
Vy C2 E

(C1 E ) 2

C3 A .

Nh vy vi i

2 th cng thc nghim (1.1.3.14) v (1.1.3.15) tho mn h

(1.1.3.20) v (1.1.3.21).
Gi s cng thc nghim (1.1.3.14) v (1.1.3.15) tho mn h (1.1.3.20) v
(1.1.3.21) vi i

k.

Ta chng minh iu ny cng ng vi i


Tht vy, vi i

k 1.

k 1 th theo (1.1.3.14) ta c:
Ck

( 1)k (C1 E )k ; Ck

( 1) k 1 (C1E ) k

Vy:

ECk

( 1)k E (C1E )k ;

ACk

( 1)k 1 A(C1E ) k

M theo (1.1.3.16) th AC1

ACk

( 1) k 1 ( EC0

( 1) k 1 AC1E (C1E ) k .

EC0

I nn theo (1.1.3.19) ta c

I ) E (C1 E ) k

( 1) k 1[EC0 EC1 ( EC1 ) k 1 E ]+ ( 1) k (C1 E ) k


Vy ECk

( 1) k (C1 E ) k

ACk 2 .

Tng t, theo (1.1.3.15) ta c


S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

20

Ck

( 1)k C1 ( EC1 )k v Ck

( 1)k 1 C1 ( EC1 ) k

nn

Ck 1 E

( 1)k C1 ( EC1 )k E

( 1) k (C1E ) k 1;

Ck 2 A ( 1)k 1 C1 ( EC1 ) k 1 A ( 1) k 1 (C1E ) k 1 C1 A.


M theo (1.1.3.17) th C1 A C0 E

I nn do (1.1.3.18) ta c

Ck 2 A ( 1) k 1 (C1 E ) k 1 C1 A ( 1) k 1 (C1 E ) k 1 (C0 E I )


( 1) k 1 (C1 E ) k C1 EC0 E ( 1) k (C1 E ) k

( 1) k (C1 E ) k 1.
Vy Ck 1 E

Ck 2 A .

Khng nh ng vi i

k 1, vy cng thc nghim (1.1.3.14) v (1.1.3.15)

tho mn. H (1.1.3.20) v (1.1.3.21) c chng minh. nh l chng minh


xong.
Nhn xt
Vi gi thit ca nh l 1.3.2, ta c cc cng thc h qu sau y

ECi A

ACi E; i

0,1,...

(1.1.3.25)

AC0

EC0 AC0 ;

(1.1.3.26)

C0 A C0 AC0 E ;

(1.1.3.27)

EC1

AC1 EC1 ;

(1.1.3.28)

C1 E

C1 EC1 A;

(1.1.3.29)

EC0

( EC0 )i ;

(1.1.3.30)

AC1

( 1)i 1 ( AC1 )i , i 1, 2... .

(1.1.3.31)

Chng minh
T (1.1.3.9) v (1.1.3.10) ta c (1.1.3.25):

ECi A

ACi 1 A

T (1.1.3.11) v (1.1.3.25) vi i

AC0

0
i

A(Ci 1 A

0
i

I ) ACi E .

0 va chng minh, ta c (1.1.3.26):

AC0 EC0

Tng t, t (1.1.3.11) v (1.1.3.25) vi i

EC0 AC0 .
0 ta c (1.1.3.27):

C0 A C0 EC0 A C0 AC0 E .
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

21
T (1.1.3.12) v (1.1.3.25) vi i 1, ta c (1.1.3.28) v (1.1.3.29):

EC1

EC1 AC1

AC1EC1 ;

C1 E

C1 AC1E

C1EC1 A.

Theo (1.1.3.11) ta c: AC0

( AC0 )2 .

AC0 AC0

Nhn hai v vi AC0 ta c: AC0 AC0


Vy AC0

( AC0 )2

( AC0 )3

( AC0 )2 AC0

( AC0 )3 .

....

Cng thc (1.1.3.30) c chng minh.


Theo (1.1.3.12) ta c: AC1

( AC1 )2 .

AC1 AC1

Nhn hai v vi AC1 ta c:

AC1 AC1

( AC1 )2 ( AC1 ) ( AC1 )3 .

Vy

( AC1 )2

AC1

( AC1 )3

... ( 1)i 1 ( AC1 )i

Cng thc (1.1.3.31) c chng minh.


1.3.3 Cp ma trn chnh quy
nh ngha 1.3.3
Cp ma trn ( E, A) c gi l chnh quy nu tn ti mt s
sao cho det( A

(thc hoc phc )

E) 0 .

Nhn xt
1, Nu

sao cho det( A

E) 0 th tn ti v s

c tnh cht y.

2, ( E, A);( A, E ) l chnh quy hay khng chnh quy ng thi v

det( A

E ) det

(E

)n det( E

A) ,

trong n l cp ca ma trn.
Nu cp ma trn ( E, A) l chnh quy th (xem [10]) tn ti hai ma trn khng suy
bin P, Q sao cho:

;A
PEQ

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

PAQ

(1.3.3.1)

http://www.lrc-tnu.edu.vn

22
vi

N
0

0 0
I 0 ,

0 S

I 0 0
0 R 0 ,
0 0 I

trong N , R l nhng ma trn ly linh bc k

0; l

(1.3.3.2)

0 tc l N k

0; Rl

0,

cn S l ma trn khng suy bin.


Chn

Q 1Ci P 1 ; i

Ci

0,1, 2,... ,

(1.3.3.3)

trong

0 0
0 I

C 0

0
0 ;

0 0 S

Ni
0
0

Ci

C1

0 0
0 0 ;
0 0

I
0

0 0
0 0

0 0

2,3,...,

(1.3.3.4)

th Ci tha mn (1.1.3.9) -(1.1.3.13).


Tht vy, v

0
C 0 EC

0 0 0
0 I 0
0 0 S 1
0 0 0
0 I 0
0 0 I

nn t C0

Q 1C 0 P

C0 EC0

N
0
0

0 0
I 0
0 S

0 0 0
0 I 0
0 0 S 1

0 0 0
0 I 0
0 0 S 1
0 0 0
0 I 0
0 0 S 1

C 0

ta c

)(Q 1C0 P 1 )
(Q 1C0 P 1 )( PEQ
0 P 1 Q 1C0 P 1 C0
Q 1C0 EC

Vy ta c (1.1.3.11).
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

23
Hon ton tng t:

)(Q 1C P 1 )
(Q 1C1 P 1 )( PAQ
1
1
1
1
Q C1 AC1 P
Q C1 P 1
C1

C1 AC1

Vy ta c (1.1.3.12).
By gi ta chng minh (1.1.3.9).
V

0
EC

N
0
0

AC
1

0 0
I 0
0 S

0 0 0
0 I 0
0 0 I
nn vi i

0 0 0
0 I 0
0 0 S 1
I
0
0

I 0 0
0 R 0
0 0 I

0 0
0 0
0 0

I
0
0

0 0
0 0
0 0

0 ta c:

)(Q 1C0 P 1 ) ( PBQ


)(Q 1C1P 1 ) I
AC1 I ( PEQ
P 1 I P( EC
I ) P 1 0.
0 P 1 PAC
0 AC
PEC
1
1

EC0
V

i
EC

AC
i

N
0
0
Ni
0
0

0 0
I 0
0 S

Ni
0
0

0 0
0 0
0 0

0 0
0 0
0 0

Ni
0
0

0 0
0 0
0 0

Ni
0
0

I 0 0
0 R 0
0 0 I

0 0
0 0
0 0

nn vi i 1 ta c

ECi

ACi

)(Q 1C P 1 )
)(Q 1Ci P 1 ) ( PAQ
( PEQ
i 1
P 1 P( EC
)P
i P 1 PAC
i AC
PEC
i 1
i 1

0.

Vy (1.1.3.9) c chng minh.


Xt (1.1.3.10).
V C0 E C1 A I

0 nn vi i 0 ta c

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

24

) I
) (Q 1C1P 1 )( PAQ
(Q 1C0 P 1 )( PEQ

Q 1C0 EQ
Q 1C1 AQ
I Q 1 (C0 E C1 A I )Q 0.

C0 E C1 A I

Vy C0 A C1 B E .
Vi i 1 ta phi chng minh Ci A Ci 1 B . Tht vy:

Ci E

Ci 1 A

)
) (Q 1Ci 1 P 1 )( PAQ
(Q 1Ci P 1 )( PEQ

Q 1Ci EQ
Q 1Ci 1 AQ
Ci E Ci 1 A
Ni
0
0

0 0
0 0
0 0

Ni
0
0

N
0
0

0 0
I 0
0 S 1
Ni
0
0

0 0
0 0
0 0

0 0
0 0
0 0

Ni
0
0

0 0
0 0
0 0

I 0 0
0 R 0
0 0 I

i.

Vy ta c (1.1.3.10).
Hn na, ECk

0 , trong k l ch s ca cp ma trn ( E, A) .

0; Ck E

Tht vy,

)(Q 1C k P 1 )
( PEQ

ECk

P 1.
PAC
k

k
EC

N
0
0

0 0
I 0
0 S

Nk
0
0

0 0
0 0
0 0

Nk
0
0

0 0
0 0
0 0

0,

cn

Ck E
do C k E

0.

Vy Ck A

Vi i

) Q 1C k EQ

(Q 1C k P 1 )( PEQ

0.

k , do Ci

Ni
0
0

0 0
0 0
0 0

0 nn Ci

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

Q 1Ci P

0 i.

http://www.lrc-tnu.edu.vn

25
T ta c nhn xt sau.
Nhn xt
Nu ( E, A) l cp ma trn chnh quy th dy C0 , C1 ,...Ck , Ck 1 ,.... ch c hu hn

C0 , C1 ,...Ck khc khng.


1.3.4 Tnh duy nht ca ma trn c s
Ta thy trn, nu ( E, A) l cp ma trn chnh quy vi ch s k

0 th cc

ma trn c s Ci c xc nh bi h sau:
1

0
i

Ci E Ci 1 A

0
i

ECi
ECk

0; Ck E

C1

C1 AC1 ;

C0
Vi i

ACi

I;

(1.3.4.1)

I , i 0,1, 2....k 1.

(1.3.4.2)

0;

(1.3.4.3)
(1.3.4.4)

C0 EC0 .

(1.3.4.5)

0 th (1.3.4.1) v (1.3.4.2) c dng l:


EC0

AC1 I

C0 E

C1 A I

Ngoi ra, ( EC1 )k

0; (C1 E ) k

0.

Tht vy, ta s dng (1.3.14) v (1.3.15)


Do ECk

0 nn theo (1.3.14)

ECk

E ( 1)k 1 (C1E )k 1 C1

Suy ra ( EC1 )k
V Ck E

( 1)k 1 EC1EC1E...C1

( 1)k 1 ( EC1 )k

( 1)k 1 C1EC1E...C1E

( 1)k 1 (C1E )k

0.

0 nn theo (1.3.15) ta c

Ck E
Vy (C1 E )k

( 1)k 1 C1 ( EC1 )k 1 E

0.

Ta c nh l sau.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

26
nh l 1.3.4
Gi s ( E, A) l cp ma trn chnh quy vi ch s k

0 . Khi y, h (1.3.4.1)-

(1.3.4.5) c nghim v nghim l duy nht.


1.3.5 Ton t hiu chnh
Xt ton t R( ) c xc nh bi
R( ) C0

C1 ...

Ck ,

(1.3.5.1)

trong k l ch s ca cp ma trn ( E, A) ; Ci , i

0,1,... k l cc ma trn c s

tho mn h:
ECi

ACi

0
i I;

(1.3.5.2)

Ci E

Ci 1 A

0
i I,

(1.3.5.3)

i 0,1,2....k 1.

ECk

0; Ck E

C1

C1 AC1

C0

(1.3.5.4)
(1.3.5.5)

C0 EC0

(1.3.5.6)

Ton t R( ) nh trn c gi l ton t hiu chnh.


Ta cng c
C0 ACi

0 i 1,2,...k .

0; Ci AC0

(1.3.5.7).

Tht vy,
C0 ACi

)(Q 1C P 1 ) Q 1C AC
P 1.
(Q 1C0 P 1 )( PAQ
i
0
i

M

C 0 AC
i

0 0
0 I

0
0

0 0 S

I 0 0
0 R 0

Ni
0

0 0
0 0

0 0

0 0

Ni

0 I

0
0

0 0 S

Tng t ta c: Ci AC 0

0 0
0 0
0 0

0.

0.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

27
B 1.3.5.1
( I

C0 A) 1C0

( I

C0 A)

Ci ( I

AC0 ) 1;

C0 ( I

(1.3.5.8)

Ci

Ci ;

(1.3.5.9)

Ci .

(1.3.5.10)

C0 A)

Chng minh
Ta c:
( I C0 A)C0

IC0 C0 AC0

C0 I C0 AC0

C0 ( I

AC0 ) .

Suy ra
AC0 ) ( I C0 A)C0 .

C0 ( I

(*)

M
(*)

( I

C0 A) 1C0 ( I

( I

C0 A) 1 ( I

( I

C0 A) 1C0

AC0 )( I

AC0 )

AC0 )C0 ( I

AC0 )

AC0 ) 1.

C0 ( I

Vy (1.3.5.8) c chng minh.


T (1.3.5.7) ta c C0 ACi

0 . Suy ra
Ci

Ci

C0 ACi

( I C0 A)Ci

hay
( I

C0 A)

Ci

Cng t (1.3.5.7) ta c Ci AC0


Ci

( I

C0 A) 1 ( I

C0 A)Ci

Ci .

0 . Suy ra
Ci

Ci AC0

Ci ( I

AC0 ) .

Hay
Ci ( I

AC0 )

Ci ( I

AC0 )( I

AC0 )

Ci .

Vy (1.3.5.10) c chng minh.


B 1.3.5.2
Xt phng trnh ( E

A) x(t )

f (t )

(1.3.5.11)

vi cp ma trn ( E, A) chnh quy ch s k . Nghim ca (1.3.5.11) tho mn


phng trnh:

( I C0 A) x(t ) R( ) f (t ) .

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

(1.3.5.12)

http://www.lrc-tnu.edu.vn

28
Chng minh
Nhn (1.3.5.11) vi R( ) ta c: R( )( E A) x(t)

R( ) f ( t) .

T (1.3.5.3) v (1.3.5.4) suy ra

( E

A)

C0

C1 ...

Ck

C0 A

C0 E C1 A

C0 A

C0 E C1 A

I C0 A.

C1 E C2 A

A
k

...

Ck 1 E C k A

k 1

Ck E

Vy

R( )

A x(t )

I C0 A x(t )

f (t ) .

Nh vy, (1.3.5.12) c chng minh.


B 1.3.5.3
Vect x(t )

y (t ) , trong y tho mn phng trnh

AC0 y (t )

f (t )

l nghim ca (1.3.5.11).
Chng minh
T (1.3.5.2) v (1.3.5.4) ta c

A R

A R

AC0 .

Suy ra

A x(t )

y (t )

AC0 y (t )

f (t ).

iu chng t x(t ) l nghim ca (1.3.5.11).


T b 1.3.5.1 ta c:
(i)

I C0 A

(ii) R

AC0

I C0 A
C0

AC0

C0
1

C1
C1

C2 ...
C2 ...

k 1

Ck .

k 1

Ck .

Nhn xt
V phi ca (i) v (ii) l trng nhau do (1.3.5.8) trong B 1.3.5.1, ngha l B
1.3.5.2 v B 1.3.5.3 cho cng mt cng thc biu din nghim ca
(1.3.5.11).
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

29
T (i) ta c
1

I C0 A

I C0 A x

V theo (1.3.5.12) th

I C0 A

C0 C1

C2 ...

k 1

Ck ] f (*)

f.

Suy ra

I C0 A

f.

Kt hp vi (*) ta suy ra cng thc biu din nghim ca (1.3.5.11):

I C0 A

C0 f

C1 f

...

k 1

Ck f .

T ta c nh l sau.
nh l 1.3.5.1
Nghim ca phng trnh

A x

f , vi cp ma trn ( E, A) chnh

quy ch s k c dng:

y C1 f

...

k 1

Ck f ,

trong y l nghim ca phng trnh

I C0 A y C0 f .

(1.3.5.15)

iu ny tng ng vi

x(t )

C0 z (t ) C1 f (t )

C2 f (t ) ...

k 1

Ck f (t ) ,

trong z (t ) l nghim ca phng trnh

AC0 z (t )

f (t ) .

( 1.3.5.16)

Ch
Nu

l s m

Ngoi ra, khi

A; I C0 A; I

AC0 kh nghch th nh l lun ng.

l ton t vi phn hay sai phn th iu ny vn ng.

Khi y, cn hiu nghim ca (1.3.5.15) v (1.3.516) nh l nghim chung (hoc


nghim ring).

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

30
1.3.6 Nghim ca h phng trnh vi phn i s
Xt h phng trnh vi phn i s

d
( Ex(t ))
dt

Ax(t )

0 t T,

f (t ),

vi cp ma trn E , A l chnh qui, tc l det

(1.3.6.1)

0.

Tnh chnh qui ca cp ma trn E , A cho php p dng nh l 1.3.5.1 nh


cch t

d
. Khi nghim ca phng trnh (1.3.6.1) c dng:
dt
k

x(t ) C0 z (t )
i 1

d
dt

trong k l ch s ca cp ma trn

i 1

Ci f (t ) ,

(1.3.6.2)

E , A , cn vect z (t ) l nghim ca

phng trnh

dz (t )
dt

AC0 z (t )

f (t ) .

(1.3.6.3)

iu ny c th kim tra trc tip nh cc tnh cht ca h ma trn c s. V ta c


th thy, vi mi nghim z (t ) ca phng trnh (1.3.6.3) th vect (1.3.6.2) l
nghim ca phng trnh (1.3.6.1).
By gi ta xt bi ton Cauchy ca h (1.3.6.1), tc l tm nghim ca phng
trnh (1.3.6.1) tha mn iu kin ban u x(0)

a.

Ta c th thy vect a ni chung khng th bt k. Tht vy, thay x(0)

a vo

(1.3.6.2), ta c
k

a C 0 z0
i 1

d
dt

i 1

Ci f (t ) t 0 .

(1.3.6.4)

Nh vy, vect a phi tha mn iu kin (1.3.6.4). Do , tt hn l ta chn


iu kin ban u dng

y(0)

Ex(0)

Ea ,

(1.3.6.5)

trong a tha mn iu kin (1.2.6.4).


iu kin (1.3.6.4) c gi l iu kin tng thch (ca iu kin ban u v
phng trnh cho).
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

31
2 TNH IU KHIN C CA H PHNG TRNH VI PHN I
S TUYN TNH VI H S HNG
Xt h phng trnh vi phn i s tuyn tnh

Ex (t )
trong x(t )

Ax(t ) Bu(t )

n ; u (t )

m tng ng l cc vect trng thi, iu khin u

vo, tham s o u ra; E , A


rng q

rankE

(1.2.1)

n n; B

l cc ma trn hng s. Gi s

n v ( E, A) l cp ma trn chnh quy. Khi , tn ti hai ma

trn khng suy bin P, Q sao cho (xem [10]):

QEP

diag ( I , N ); QAP

P 1x

x1
; CP
x2

diag ( A1 , I ) .

B1
.
B2

C1 , C2 ; QB

Khi y (1.2.1) vit c di dng :

x1 (t )
Nx2 (t )

A1 x1 (t ) B1u (t );
x2 (t ) B2u (t );

(1.2.2)

y (t ) C1 x1 (t ) C2 x2 (t ),
trong x1

n1 ; x2

n2 ; n1 n2

n , cn N

n2

n2

l ma trn ly linh bc

h.
H (1.2.2) gm mt phng trnh vi phn thng (c gi l h tin, hay h
chm) v mt phng trnh vi phn suy bin vi ma trn ly linh (c gi l h
li hay h nhanh). Nghin cu h (1.2.2) n gin hn rt nhiu so vi vic
nghin cu h (1.2.1). Do , trong phn ny ta nghin cu h (1.2.2) thay cho
(1.2.1) m kt qu thu c cho c hai h l tng ng.
Gi thit rng, iu khin chp nhn c u vo u (t ) C ph 1 , trong C ph
lp hm kh vi lin tc h 1 ln. T mc 1.2, ta bit rng khi t

0 , nghim ca

h (1.2.2) l:

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

32
t
A1t

x1 (t )

e A1(t s ) B1 (s)u ( s)ds ;

0
1

e x

h 1

x2 (t )

N k Bu ( k ) (t ) .

k 0

Ta a vo khi nim iu khin c ca h phng trnh vi phn i s tuyn


tnh nh sau.
nh ngha 2.1
H (1.2.1) c gi l iu khin c hon ton nu vi bt k x(0)

w n , c th tm c mt thi im t1
u(t) C p h

0 v mt iu khin u vo

sao cho nghim tng ng ca (1.2.1) tha mn x(t1 )

n,

w.

Nu h (1.2.1) l iu khin c hon ton th t mt im ban u bt k

x(0) n ta lun c th i n im bt k khc w n theo qu o ca h


(1.2.1) nh mt iu khin no . Nh vy, nh ngha ny l m rng t nhin
ca khi nim iu khin c ca h phng trnh vi phn thng sang cho
phng trnh vi phn i s (1.2.1).
Vit li h (1.2.2) trong dng h thng con chm-nhanh, ta c:

x1

A1 x1

B1u , y1

C1 x1 ;

(1.2.2a )

x2

B2u , y2

C2 x2 ;

(1.2.2b)

Nx2
Ta c nh l sau
nh l 2.1

(1) H con chm (1.2.2a) l iu khin c hon ton nu

rank sE

A B

n,

s , s hu hn.

(2) Cc mnh sau l tng ng:


(2a) H con nhanh (1.2.2b) l iu khin c hon ton.
(2b)
(2c)
(2d)

rank B2 NB2 ... N h 1 B2


rank N B2
rank E B

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

n2 ;

n2 ;
n.

http://www.lrc-tnu.edu.vn

33
(3) Cc mnh sau l tng ng:
(3a) H (1.2.2) l iu khin c hon ton.
(3b) C hai h chm v nhanh l iu khin c hon ton.
(3c) rank B1 A1B1... A1n1 1B1

rank sE

(3d)

rank B2 NB2 ... N h 1B2

n1 ;

n, s , s hu hn v rank E B

A B

n2 ;
n.

Chng minh
Ta s chng minh tng kt qu mt.
(1) H chm (1.2.2a) l mt h phng trnh vi phn thng. Do , (1.2.2a)
l iu khin c hon ton (xem, th d, [4], [6]) nu v ch nu

rank sI

n1 , s , s hu hn.

A1 B1

(*)

Ch rng:

rank sE

A B

rank sQEP QAP QB

rank

sI

A1
0

0
sN I

B1
.v
B2

sN-I l kh nghch vi bt k s phc s, s hu hn, ta c:

rank sE

A B

n2

rank sI

A1 B1 .

Chng t rng (*) xy ra nu v ch nu

rank sE

A B

n1

n2

n; s

, s hu hn.

Vy (1) c chng minh.


h 1
(2) K hiu N B2 : Im B2 , EB2 ,..., E B2 , tc l tp nh ca nh x tuyn
h 1
tnh B2 , EB2 ,..., E B2 .

Theo nh ngha, nu h nhanh (1.2.2b) l iu khin c hon ton th

N B2

n2 hay
rank B2

NB2 ... N h 1B2

n2 .

Do cc mnh (2a) v (2b) l tng ng.


Hn th na, (N, B2) l iu khin c hon ton nu v ch nu

rank sI

N B2

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

n2 , s

(N ) ,
http://www.lrc-tnu.edu.vn

(**)

34
trong

s s : sI

(N )
(N )

Do N l ma trn lu linh,

rank

0 .

0 . Vy (**) xy ra nu v ch nu

B2

rank N

B2

n2 .

Chng t cc mnh (2b) v (2c) l tng ng.


chng minh s tng ng gia (2c) v (2d), ta ch cn ch rng:

rank E

rank QEP QB

n1 rank N

B2 .

iu ny c ngha l

rank N

B2

n2

rank E

n.

Vy cc mnh (2a), (2b), (2c), (2d) l tng ng.


(3) K hiu tp t c sau thi gian t t im x1 (0) l
t
A1t

e A1 (t s ) B1 ( s )u ( s )ds;

x1 (t ) e x10
Rt ( x1 (0)) :

x(t ) u (t ) :

h 1

x2 (t )

N k Bu ( k ) (t )

k 0

v tp t c t im x1 (0) l

R( x1 (0)) : Rt ( x1 (0)), t
Gi s c (3a). Chn iu kin ban u x1 (0)

0 .

0 . nh ngha iu khin c

hon ton cho thy rng: vi bt k w n , lun tn ti t1


u vo u (t )

0 v mt iu khin

C p h 1 sao cho nghim tng ng ca h (1.2.1) c ta im

cui tha mn x(t1 )

w . Ngha l tp t c
t1

x1 (t1 )
R(0) :

e A1 (t s ) B1 ( s )u ( s )ds;

x(t1 ) u (t ) :

h 1

x2 (t1 )

N k Bu ( k ) (t1 )

k 0

ca h (1.2.1) xut pht t x(0)

R(0)

0 ti im t1 bng c khng gian n :

A1 B1

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

N B2

n,
http://www.lrc-tnu.edu.vn

35
hay rank B1

A1 B1 ... A1n1 1B1

n1 ; rank B2

NB2 ... N h 1B2

n2 .

Vy t (3a) suy ra (3c).


K hiu

H ( x1 (0)) :

x1 / x2 : x1 (t ) e A1t x1 (0) n1 , x2

l tp t c t im x1 (0) khi khng c iu khin ( u(t )

0 n2 ,
0 ).

Ta c th chng minh c rng

R( x1 (0))
Gi s c (3c). Khi y R(0)

R(0) H ( x1 (0)) .

n . Suy ra R( x1 (0))

n , do h (1.2.1) l iu

khin c hon ton. Vy t (3c) suy ra (3a) hay (3a) v (3c) l tng ng.
Kt hp cc kt qu trn vi (1) v (2) dn n s tng ng ca (3a) v (3c),
(3b) v (3d).
nh l 2.1 chng minh xong.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

36

Chng 2 PHNG TRNH VI PHN I S


TUYN TNH C H S BIN THIN

1. TNH GII C CA PHNG TRNH VI PHN I S TUYN


TNH C H S BIN THIN
1.1 Khi nim chung
Xt phng trnh vi phn
1 x(t ) [ E (t )

d
dt

A(t )]x(t )

f (t ), t T

t0 , t1 ,

(2.1.1)

vi gi thit det E (t ) 0, t T .
Nghin cu tnh gii c (s tn ti nghim) ca phng trnh (2.1.1) ta hng
ti hai mc tiu sau:
1) Tiu chun gii c ca h phng trnh (2.1.1).
2) Cu trc tp nghim.
Ta bit, i vi phng trnh vi phn thng, bi ton gi tr ban u (bi ton
Cauchy) lun c nghim duy nht. Nu phng trnh l tuyn tnh, th tp hp
nghim ca n to thnh mt khng gian hu hn chiu vi c s l mt b vect
nghim c lp tuyn tnh. Cc nghim khc c biu din qua cc vect c s
nh ma trn nghim c bn. Ta c
nh ngha 1.1
Ma trn X (t ) cp n n tho mn bi ton ban u
X (t ) C (t ) X (t ), t I
X ( ) En .
c gi l ma trn nghim c bn ca phng trnh
x (t ) C (t ) x(t )

f (t ) .

Ta bit nh l sau y ca phng trnh vi phn thng.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

37
nh l 1.1
H phng trnh vi phn

x (t )
vi A, f

A(t ) x(t )

(2.1.2)

f (t ), t T

C (T ) l gii c trn mi khong ng I

T v nghim tng qut

c dng
t

x(t , c)

X (t )c

X (t ) X 1 ( s) f ( s) ds, t T ,

trong X (t ) l ma trn nghim c bn, c

n bt k. Hn na,

c th

x(t , c) C1 (T ) .
K hiu C i (T ) l khng gian cc hm kh vi n cp i v C A (T ) l khng gian
cc hm gii tch trn T . Ta c
H qu 1.1
Nu f , A C i (T ) th nghim tng qut ca (2.1.2) x(t , c) C i 1 ( I ) . Hn na,
nu f , A C A (T ) th x(t , c) C A ( I ) trn mi khong ng I

T.

Mt iu kh t nhin l, tm ra cc tiu chun gii c ca h (2.1.1), ta c


th t cu hi: Khi no th tp nghim ca (2.1.1) to thnh mt khng gian hu
hn chiu (nh trong trng hp phng trnh vi phn thng tuyn tnh)?-
lm iu ny, ta a vo nh ngha sau y.
nh ngha 1.2
Ta ni khng gian nghim ca (2.1.1) l hu hn chiu trn khong

cho mi c
1

T nu tn ti ma trn X d (t ) C1 (T ) vi d ct khc khng sao


n th vect hm x(t , c)

X d (t ).c l nghim ca phng trnh

x 0 trn I v trn I khng c nghim no khc ca phng trnh

x 0

khc vi x(t , c) .
Hm x(t ) c gi l nghim ca phng trnh (2.1.1) trn T nu n kh vi trn

T v khi thay x(t ) vo (2.1.1) th ta c ng thc ng trn T .


S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

38
C th thy, khng gian nghim ca h (2.1.1) c th l v hn chiu.
Th d 1.1
Xt phng trnh vi phn

x1 (t )
x2 (t )

1 2
0 0

1 2
1 2

x1 (t )
x2 (t )

0, t

0,1 .

(2.1.3)

Ta thy:

rank ( A, B) rank

1 2 1 2
0 0 1 2

2 n

xi (t )

xi1 (t )
xi2 (t )

2t i
, i
ti

0,1, 2...

l nghim ca h (2.1.3) v

1 2
0 0
M xi (t )

i 0

2it i 1
it i 1

1 2
1 2

2t i
ti

0
,
0

0,1 ,

0,1...

l c lp tuyn tnh v
ci t i

2
ci xi (t )

0
0

i 0

i 0

ci t i

ci t i

0,1 .

i 0

i 0

Do t i

i 0

l c s trong khng gian cc a thc

P(t )
nn suy ra ci

0 i

Pm (t )

ai t i ; m 0,1,...

0,1, 2...

Nh vy khng gian nghim ca (2.1.3) l v hn chiu.


Th d 1.1 cho thy, khng phi lc no khng gian nghim ca phng trnh vi
phn i s cng l hu hn chiu.
Mt khc, ta c

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

39

nn det( E

1 2
0 0

1 2
1 2

1 2(
1

1)
2

. Vy E , A l khng chnh quy.

A) 0

H (2.1.3) l h phng trnh vi phn i s dng (h s hng). Vi phng trnh


vi phn i s h s hng ta bit mt kt qu sau y (xem [9]):
nh l 1.2
Cp ma trn E , A l chnh quy khi v ch khi khng gian nghim ca phng
trnh Ex (t )

Ax(t ) 0 l hu hn chiu. Hn na, s chiu ca khng gian

nghim bng bc ca a thc c trng

A.

i vi h phng trnh vi phn i s vi h s bin thin, vn tr nn phc


tp hn rt nhiu.
Th d 1.2
Xt phng trnh

t 1 dx(t )
0 0 dt

0
x(t ) 0,
1

tx1 (t ) x2 (t )

0,1 .

(2.1.4)

x1 (t ) 0;

tx1 (t ) x2 (t ) 0.
Ta c

rank ( E (t ) A(t )) rank

t 1
0 0

0
1

t, .

E (t ) A(t )
Nu

t
0

0 th det( E (t ) A(t )) 0

0
1

t
t

V (2.1.4) tr thnh

tx1 (t ) x2 (t ) 0;
tx1 (t ) x2 (t ) 0.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

40
H trn c duy nht mt nghim x1 (t )
Tht vy, t phng trnh tx1 (t )
Suy ra x2 (t )

0 , x2 (t ) 0 .

x2 (t ) 0 ta c x2 (t )

tx1 (t ) x1 (t ) .
x2 (t ) 0 ta c

Thay vo phng trnh tx1 (t )

tx1 (t ) x2 (t ) tx1 (t )
Vy x1 (t )
Vi

tx1 (t ) .

tx1 (t ) x1 (t )

x1 (t ) 0 .

0 . Suy ra x2 (t ) 0 .

1 th
tx1 (t ) x2 (t ) x1 (t ) 0

(2.1.4)

Hn na: xi (t )

x1 (t )

tx1 (t ) x2 (t ) 0

ti
ti

x2 (t )

0,1,... l nghim ca h v xi (t )

tx1 (t )
i 0

l c lp tuyn

tnh. Do n l c s ca khng gian nghim. Nh vy ta thy, khng gian


nghim l v hn chiu mc d

det( E (t ) A(t ))
Vi

1 0

1:

x2 (t )

(2.1.4)

tx1 (t )

tx1 (t ) ( tx1 (t ) x1 (t ))
x2 (t )
(

tx1 (t )

1) x1 (t )

Vy (2.1.4) c duy nht nghim x(t )

x1 (t )

x2 (t )

x1 (t )

0 mc d

det( E (t ) A(t ))

T th d ny ta thy, nh l 1.2 khng cn ng i vi h phng trnh vi phn


c h s bin thin.
nh ngha 1.3
Gi s E1 , E2 l cc khng gian vect tp. A l ton t tuyn tnh E1

E2 . Ta

a vo k hiu cc khng gian:

KerA

E1 : Au

0 c gi l nhn (hch) ca A .

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

41

Im A

E2 : Au

E2

Co ker A

E1 c gi l nh ca A .

f ;u

c gi l i nhn (i hch) ca A .

Im A

nh ngha 1.4
Ta ni

hch ca ton t

(dim Ker

: C1 (T )

l hu hn chiu

C (T )

; t T ) nu khng gian nghim ca (2.1.1) l hu hn chiu.

Nhn xt
Nhiu nh ca h phng trnh vi phn i s tuyn tnh c th s thay i chiu
ca khng gian nghim thm ch khi rankE (t ) khng thay i.
Th d 1.3
Xt h

t
0

1
0

x1 (t )
x2 (t )

vi t

0,1 ; x 2 ; ,

Khi

0,

x1 (t )
x2 (t )

0
1

0
0

(2.1.5)

l cc nhiu nh.

0 th

t 1
x (t )
0 0

(2.1.5)

tx1 (t ) x2 (t )

0
x(t ) 0
1

x1 (t ) 0

tx1 (t ) x2 (t ) 0
H ny c xt trong Th d 1.2.
Khi
Khi

1 th h c duy nht nghim x(t ) 0 .


;

0;

0 . Khi y

x1 (t ) x2 (t )

(2.1.5)

(t
(t
x2 (t )

x1 (t ) 0

) x1 (t ) x2 (t ) 0

) x1 (t ) (t
(t

) x1 (t ) x1 (t )

x1 (t ) 0

) x1 (t )

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

42

) x1 (t ) (

(
x2 (t )

(t

1) x1 (t ) 0

) x1 (t )

ln x1 (t )

x2 (t )

(t
1

c1

dx1 (t )
x1 (t )

x1 (t ) ce

dt
) x1 (t )

;
1

x2 (t )
Vi t

(t

) x1 (t )

x2 (t )

x2 (0)

c1

x1 (0).
1

x1 (t )

x1 (0)e t ;

x2 (t )

tx1 (0)e

0 sao cho x1 (t )

0 th

)ce

x1 (0) c;

0 th

Suy ra nghim ca (2.1.5) c dng (vi

Chn

(t

0 v

x1 (0)e t .

khi y

. Th d chn

; x2 (t )

Suy ra
1

x1 (t )

x1 (0)e

; x2 (t )

tx1 (0)e

x1 (0)e

Vy ta thy h nghim x1 (t ), x2 (t ) khng tin ti nghim x(t ) 0 .


Mc d vy, rankE (t ) rank

E (t )

A(t )

1
0

1 khng i vi mi nhiu ,

t
0

0
1

t
t

tc l
det( E (t )

A(t ))

0.

Nh vy, nhiu d nh bao nhiu cng c th lm thay i s chiu ca khng


gian nghim.
Ta c thm mt nhn xt rng, nu det E (t )
iu ny khng cn ng khi det E (t )
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

0 vi mi t T th Im

C (T ) .

0.
http://www.lrc-tnu.edu.vn

43
Th d 1.4
Xt h
x1 (t )
x2 (t )

0 1
0 0

1x

1 0
0 1

x1 (t )
x2 (t )

f1 (t )
f 2 (t )

x1 (t )

f1 (t )

f2 (t )

x2 (t )

f 2 (t )

0,1 ,

(2.1.6)

Ta c:

x2 (t ) x1 (t )

(2.1.6)

x2 (t )

f1 (t )

f 2 (t )

Nh vy, nu ta ch gi thit f

C tc l f lin tc nhng khng kh vi th h

(2.1.6) l v nghim. h c nghim ta phi t iu kin, th d, kh th thin,


l f

C2 .

Ta bit, i vi phng trnh vi phn thng tuyn tnh khng thun nht (v
phi khng ng nht bng 0), khng gian nghim lun hu hn v khng ph
thuc vo v phi. Vi phng trnh vi phn i s, tnh cht s chiu hu hn ca
khng gian nghim lin quan cht ch vi tnh gii c ca h khng thun nht.
Th d 1.5
Xt h
1x

t 1
0 0

x1 (t )
x2 (t )

x1 (t )
x2 (t )

1 0
t 1

f1 (t )
.
f 2 (t )

(2.1.7)

Ta c:
(2.1.7)

tx1 (t ) x2 (t ) x1 (t )
tx1 (t ) x2 (t )

f1 (t );

f 2 (t ).

tx1 (t )

x2 (t )

x1 (t )

tx1 (t )

x2 (t )

c nghim l (xem Th d (1.2)

x1 (t ) C 1 ;
x2 (t )

tx1 (t )

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

44
i vi h (2.1.7) ta c:

tx1 (t ) x2 (t ) x1 (t )
x2 (t )

f1 (t )

f 2 (t ) tx1 (t )

tx1 (t ) ( f2 (t ) tx1 (t ) x1 (t )) x1 (t )
x2 (t )
Suy ra f2 (t )

f1 (t )

f 2 (t ) tx1 (t )

f1 (t )

Vy h (2.1.7) gii c khi v ch khi v phi ca phng trnh (2.1.7) tha mn


iu kin f2 (t )

f1 (t ) . Vi iu kin ny h c v s nghim dng

x1 (t ) C1 ;
x2 (t )

f 2 (t ) tx1 (t ).

Th d 1.4 v th d 1.5 cho ta thy, h phng trnh vi phn tuyn tnh c h


s bin thin c nghim th phi c nhng iu kin nht nh t ln v phi, v
d nh hm f phi lin tc v kh vi n cp cn thit.
Nhng v d trn y cho ta thy rng, vic nghin cu tp nghim ca h phng
trnh vi phn c h s bin thin phc tp hn rt nhiu so vi trng hp h s
hng, chc chn phi c nhng iu kin rng buc nht nh t ln hai v ca
phng trnh. Di y ta s nghin cu cc tnh cht nghim lm r hn
nhng iu ny.
1.2 Cc tnh cht nghim
B 1.2.1
K hiu

x n: x a

U ( a, r )

r, r

Gi s

A( x) C i (U (a, r )); i
Khi y,

b U (a, r ); U (b, )

0,1, 2....

U (a, r ) v cc ma trn L( x); R( x) xc nh

trn U (b, ) sao cho:


1, rankA( x)

const

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

45

3, det R( x)
khng bng

A1 ( x)
;
0

0 v L( x). A( x)

2, det L( x)

0;

A2 ( x) 0 , trong s dng (ct) khc

A( x).R( x)

nh l 1.2.1
Gi s A(t ); B(t ) C

( I ) trong

max rankA(t ), t T .

Khi y, khng gian nghim ca (2.1.1) l hu hn chiu trn T


khng tn ti on con

I khi v ch khi

I sao cho

rank[A(t ), B (t )] n

Chng minh
Gi s

T sao cho : rank ( A(t ), B(t ))

p dng b :

rank ( A(t ), B(t ))

const

2,

rankA(t )

const

0 v

A1 (t ) B1 (t )
0
B2 (t ) ,

L1 (t )( A(t ) B(t ))

sao cho

C1 1, 1 sao cho L1 (t )

v tn ti ma trn L1 (t )

(2.1.2.1)

trong s dng 0 ca ma trn L1 (t )( A(t ) B(t )) bng n

2.

C hai kh nng xy ra.


Kh nng 1 B2 (t )

Xt h

( A11 A12 ) x (t ) ( B11 B12 ) x(t )

0,

(2.1.2.2)

trong

( A11 A12 )

A1 ; det A11

Xy dng trn

x(t )

0; ( B11 B12 )

B1 trn

nghim khc khng ca (2.1.2.1) nh sau:

y(t ) vi y (

0; y '(

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

0; y(

0; y '(

0.

(2.1.2.3)

http://www.lrc-tnu.edu.vn

46
( y1 (t ) y2 (t )) tng ng vi cc khi ca A1 , B1 , ta c:

Tch y (t )

A111 (t ) B11 (t ) y1 (t ) q(t ),

y '1 (t )

(2.1.2.4)

trong

A111 (t ) A12 (t ) y '2 (t ) B12 (t ) y2 (t ) .

q(t )
Suy ra

X (t )c X (t ) X 1 ( s)q( s)ds; X (t )

y1 (t )

(2.1.2.5)

l ma trn nghim c bn ca h (2.1.2.4).


(2.1.2.3) c tha mn th

y1 (

X(

y1 (
Do y1 (

X(

)c

0; y1 (

) 0; y2 (

0; y2 (

) 0; y1 (

0; y2 (

) 0; y2 (

0.

) 0.

)c 0 nn c 0 .

Ta tm y2 (t ) di dng:

y2 (t ) a0

a1 (t

) a2 (t

trong a0 , a1 ,...a j

)2 ... a j (t

T (2.1.2.3), (2.1.2.4) v (2.1.2.5) ta suy ra y2 (

y2 (t ) a1 2a2 (t

y2 (

) 0 . Vy a1

) ...

ja j (t

) (

) a2

y2 (

) (

) 2a2 3a3 (

a3 (

X(

2)

) 0 . Vy a0

0.

X(

) ...

ja j (

X 1 ( s)
2)

)j

0 ; (2.1.2.6)
)j

0;

) X ( s)q( s)ds

ci ai

0,

(2.1.2.7)

i 2

trong y1 (

)j

) ... a j (

2
2

0.

y2 (

y1 (

)j,

A111 ( s)( A12 ( s) y2 ( s) B12 ( s) y2 ( s) ds .

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

47
Thay y2 ; y2 ta c:

y1 (

c2 a2

0.

c3a3 ... c j a j

Suy ra
2

ci

X 1 ( s ) iA2 ( s)( s
2)

X(

)i

B2 ( s)( s

)i ds .

Khi j

th h (2.1.2.5)-(2.1.2.7) c nghim khng tm thng:

a0 , a1 ,...a j v do (2.1.2.4) th iu kin y2 (


Kh nng 2 B2 (t )
Gi s

) 0 c tha mn.

0
sao cho rank ( A(t ) B(t ))

) 0; y1 (

Theo b 1.2.1,

rank A(t ) B (t )

; rankA(t )

A1 (t ) B1 (t )
0
B2 (t ) .

L1 : L1 (t )( A(t ) B(t ))

0
Do B2 (t )

0 nn

ma trn B2 m B22

0 trn

sao cho tm c nh thc con B22 ca

Xt h

A1 (t )
x '(t )
0

B1 (t )
x(t )
B2 (t )

0; t

A1 (t ) x '(t ) B1 (t ) x(t )
B2 (t ) x(t )
Coi B2

(*)

( B21 B22 ) . Khi y

B2 (t ) x(t ) 0
x2 (t )

B21 (t ) x1 (t ) B22 (t ) x2 (t ) 0

B221 (t ).B21 (t ) x1 (t )

F (t ) x1 (t ) .

Thay vo (*) ta suy ra:

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

48

x1' (t )
( A11 (t ) A12 (t )) '
x2 (t )

x1 (t )

B11 (t ) B12 (t )

x2 (t )

A11 (t ) x1' (t ) A12 (t ) x2' (t ) B11 (t ) x1 (t ) B12 (t ) x2 (t ) 0


A11 (t ) x1' (t )

B11 (t ) x1 (t ) F (t ) x1 (t ) A12 (t )( F (t ) x1' (t ) F (t ) x1 (t ))

A11 (t ) A12 (t ) F (t ) x1' (t ) ( B11 (t ) F (t ) A12 (t ) F '(t )) x1 (t ) 0.


Ma trn ( A11 (t )

A12 (t ) F (t )) c s chiu

Trng hp 2.1

rank[A11 (t )

A12 (t ) F (t )]

Khi tr v kh nng 1 xt trn.


Trng hp 2.2

( A11 (t )

A12 (t ) F (t ))

Ta c nhn xt nh sau: nu x1 ( )

x1' ( )

0 th F ( ) x1 ( )

0.

( Fx1 )'( ) 0 do ( Fx1 )' F ' x1 Fx1' .


H i s B (t ) x1 (t )

( B11 (t ) B12 (t ) F (t )

( E (t ) B (t ).B (t ))u(t ) ,

x1 (t )

trong u (t ) l mt hm bt k trn

u(

0.

) u '(

0; u (

A12 (t ) F '(t )) x1 (t ) c nghim dng:

u '(

v c th i hi

Nu khng xy ra Trng hp 2.1 v Trng hp 2.2 th li p dng B 1.2.1

A12 (t ) F (t )) lm gim s chiu. Sau k (

cho ( A11 (t )
dy:

r 1

r 1

...

1) bc s dn n

v s tr v Trng hp 2.1 hoc

Trng hp 2.2.
nh l c chng minh.
Nhn xt
iu kin ca nh l 1.2.1 c th c tho mn nhng vn c th

dim( Ker

ngay c trong trng hp h vi h s hng.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

49
Ta xt li th d 1.1:

x1 (t )
x2 (t )

1 2
0 0

x1 (t )
x2 (t )

1 2
1 2

0, t

0,1 .

Ta c

1 2 1 2
0 0 1 2

rank ( A, B) rank

2 n

xi1 (t )
xi2 (t )

xi (t )

l c s ca khng gian nghim v xi


Vy dim Ker

2t i
ti
Ker

0,1, 2...

xi

0.

B 1.2.2
Gi s
1

1, E (t ), A(t ) C
2, dim( Ker

( I ) trong

max rankE (t ), t T .

,t T .

Khi phng trnh (2.1.1) gii c trn T

(T ) .

Hn na,

x(t , c)

(t ) C1 0 ,

X d (t )c
0,

(t ); t

; rankX d (t ) d

,c n ;

const t

H qu
Gi s E (t ), A(t ) C
Khi y f

( I ) v dim( Ker

,t T.

(T ) m (2.1.1) v nghim.

B 1.2.3
Gi s
1, E (t ), A(t )

C m ( I ); m

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

max rankE (t ), t T
http://www.lrc-tnu.edu.vn

50
2, dim( Ker
Khi y,

,t T

I m trn tn ti P(t ), Q(t ) C m0(,

1)
0

cp n n

khng suy bin sao cho:


P(t ) E (t )Q(t )

Id
0

0
N (t )

P(t ) A(t )Q(t )

E (t )

dQ(t )
dt

J (t )
0
0
In d

trong N (t ) l ma trn tam gic trn dng:


0 N12 (t ) N13 (t )
0
0
N 23 (t )
...
...
...
0
0
0

N (t )

... N1k (t )
... N 2 k (t )
;
...
...
...
0

1.

Nhn xt
N k (t ) 0 .

Tht vy,

N 2 (t )

N12

...
0

...
0

N13

... N1k

N12

N 23 ... N 2 k

...
0

...
0

...
0

...
...

...
0

N13

... N1k

N 23 ... N 2 k
...
0

...
...

...
0

N12 N 23 ...

N1i N ik
i 1
k

...

N 2i N ik ;
i 2

... ...

...

...

...

...

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

51
k

N12 N 23 ...

N1i Nik
i 2
k

N 3 (t )

...

N 2i Nik
i 3

... ...

...

...

...

...

0 N12
0 0
... ...
0

N13 ... N1k


N 23 ... N 2 k
... ... ...

...

N12 N 23 N34 ...

N12 N 2i N ik
i 3
k

...

N 23 N3i Nik .
i 4

... ... ...

...

...

...

...

Ta thy s hng khng tng theo lu tha ca ma trn N (t ) .


Bng quy np ta suy ra N k (t )

0.

nh ngha 1.5
Ta ni h (2.1.1) c nghim Cauchy trn T nu n gii c vi mi

max rankE (t ), t T v tn ti ma trn X d (t ); (t ) C1 (T ) sao

cho rankX d (t )

x(t , c)

X d (t )c

const

T v

(t ) l nghim trn T , c n .

Hn na, trn mi khong

T khng c nghim no khc x(t , c) .

Th d 1.6
Xt h phng trnh sau

t 0
0 0

x1 (t )
x2 (t )

x1 (t )
x2 (t )

f1 (t )
;
f 2 (t )

0 t
0 0

y1 (t )
y 2 (t )

y1 (t )
y2 (t )

f1 (t )
;
f 2 (t )

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

1,1

T.

(2.1.2.8)

http://www.lrc-tnu.edu.vn

52
tx1 (t )

x1 (t )

f1 (t )

x2 (t ) f 2 (t )
ty 2 (t ) y1 (t )
y2 (t )

x(t , c)

f 2 (t )

0 0
c
0 0

y (t , c)

f 2 (t )
t

trong

1
t

f1 ( s )ds , cn x1 (t )
1

sau: x1 (0)

1
( (t )
t
f2

0 0
c
0 0

(t )

(0)

(2.1.2.9)

tf2

f1

f2

(0) c xc nh ti t

0 nh

f1 (0) .

Tnh gii hn

1
f1 (0) x1 (t )
0 t

lim
t

lim
t

1
tf1 (0)
t2

(t )

(0)

tf1 (0)

f1 (0)

lim
t

f (0) s 0( s) ds

f (0)
.
2

t2

Ly o hm phng trnh u ca (2.1.2.8) ta c

tx1 2 x1
Vy x1 (0)

f1 .

f1 (0)
.
2

Trn T h (2.1.2.8) khng c cc nghim khc vi (2.1.2.9). Tuy nhin, nu ta


xt cc khong I

,1

T th h (2.1.2.8a) c mt h nghim

x(t , c)

1
0
c
t
0 0

1
( (t ) (0)
,
t
f2

trong khi nghim ca (2.1.2.8a) c m t trn mi khong con ca T bi


cng thc (2.1.2.9a).
1.3 Nghim ca h phng trnh vi phn i s tuyn tnh
nh ngha 1.3.1
Ton t
r
j

d
L j (t )
dt
0

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

53
trong L j (t ) C (T ) l cc ma trn c n n , c gi l ton t hiu chnh tri
nu

.
vi mi x(t ) C

x(t )

x (t )

A x(t )

(T ) . S r nh nht m tn ti ton t hiu chnh tri c gi

l ch s tri ca (2.1.1).
Xt h

E (t ) x(t ) A(t ) x(t )

f (t ); t T

[0; )

Gi thit E (.); A(.); f (.) l trn v iu kin ban u: x(0)

(2.1.1)

x0 (1.1*)

Nhn xt
Bi ton Cauchy (2.1.1) - (1.1*) gii c khng phi vi mi x(0)
Ton t hiu chnh tri

n.

bin (2.1.1) v h:

x (t )

A(t ) x(t )

f (t ) ; t T .

Bi ton Cauchy cho h (2.1.3.1) l gii c

(2.1.3.1)

x(0) n .

B 1.3.1
Gi s cho (2.1.1) c ton t hiu chnh tri

trn T . Khi y, nghim ca (2.1.1)

(1.1*) v (2.1.3.1) (1.1*) l trng nhau khi v ch khi cc iu kin ban u


tng thch.
Xt h thun nht

E (t ) x (t ) A(t ) x(t ) 0; t T

[0; ) .

(2.1.3.2)

B 1.3.2
Gi s rng E (t ), A(t ) C 2
tri

(T ) v phng trnh (2.1.3.2) c ton t hiu chnh

trn T . Khi y, iu kin ban u (1.1*) tng thch vi (2.1.3.2) khi v

ch khi x0

x(0, c1 )

c1
, trong c1
0

d ; S l ma trn n n khng suy

bin.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

54
B 1.3.3
Gi s rng E (t ), A(t ) C 2

(T ) v phng trnh (2.1.3.2) c ton t hiu chnh

trn T . Khi y, (2.1.3.2) c nghim tng qut dng

tri

x(t , c) U (t )

Y (t ) 0
c
0 0

vi Y (t ), U (t ) l nhng ma trn khng suy bin cp d v cp n


trnh x (t )

t T v phng

A x(t ) 0 c nghim dng

x(t , c) U (t )

Y (t )
0
c,
0 Y (t )

trong Y (t ) C1 (T ) l ma trn khng suy bin vi

t T , cp

(n d ) (n d ) .
Chng minh
Gi s (2.1.3.2) c ton t hiu chnh tri. Khi y h (2.1.3.2) c bin i v h

x (t )

A(t ) x(t ) 0; t T .

Nghim ca (2.1.3.3) c dng x(t )

(2.1.3.3)

(t ) x(0) , trong

(t ) l ma trn nghim

c bn. Theo b 1.3.2 th x(t ) cng l nghim ca (2.1.3.2) nu x0 c dng

x0

x(0, c1 )

(t ) S

x(t , c)

c1
.
0

G1 (t ) G2 (t )
th nghim ca (2.1.3.2) c dng
G3 (t ) G4 (t )

G1 (t ) G2 (t )
G3 (t ) G4 (t )

Nhng rank

G1 (t )
G3 (t )

c1
0

G1 (t )c1
G3 (t )c1

const = d,

G1 (t )
c.
G3 (t ) 1

T nn tn ti ma trn khng suy bin

U (t ) C1 (T ) cp n n sao cho

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

55

U 1 (t )

G1 (t )
G3 (t )

Y (t )
,
0

trong Y (t ) C1 (T ) l ma trn khng suy bin cp d d .


Vy

x(t , c) U (t )

Y (t )
Y (t ) 0
c1 U (t )
c.
0
0 0

Y (t )

0 En

U 1 (t ) (t ) S

0
En

.
d

Khi y ta c

(t ) S U (t )

Y (t )
0
.
0 Y (t )

chnh l iu phi chng minh.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

56
2 TNH IU KHIN C CA H PHNG TRNH VI PHN I
S VI H S BIN THIN
Xt h phng trnh:

E (t ) x (t )

A(t ) x(t ) B(t )u (t )

det E (t )

0 t T

(2.2.1)

Gi thit E (t ), A(t ) C A (T ); B(t ), u(t ) trn v gi s (2.2.1) c ton t hiu


chnh tri.
Theo B 1.2.3, lun P(t ), Q(t )

x(t )

C A (T ) sao cho vi php i bin

Q(t ) y(t ) th (2.2.1) tng ng vi:

P(t ) E (t ) x (t )

P(t ) A(t ) x(t ) P(t ) B(t )u (t )


P(t ) E (t ) Q(t ) y (t ) Q (t ) y (t )
P(t ) A(t )Q(t ) y(t ) P(t ) B(t )u(t )
P(t ) E (t )Q(t ) y (t )
EC (t ) y (t )

P(t ) A(t )Q(t ) P(t ) E (t )Q (t ) y(t ) P(t ) B(t )u (t )

AC (t ) y (t ) P(t ) B(t )u (t ),

(2.2.3)

trong :

Id
0

0
;
N (t )

EC (t )

P(t ) E (t )Q(t )

AC (t )

P(t ) A(t )Q(t ) P(t ) E (t )Q (t )

J (t ) 0
;
0
In d

B1 (t ) B2 (t )
;
B3 (t ) B4 (t )

P (t ) B (t )
J (t ) l ma trn c d d ;

N (t ) l ma trn tam gic trn (n d ) (n d ); N r(t )

0; r

n d .

Xt ton t

Id
0

0
W0 (t )

trong : W j (t ); j

0
0
d
0 W1 (t ) dt
0,1,..., r-1

r -1

W j (t )
j 0

( j)

...

0
0
0 Wr -1 (t )

d
dt

r 1

c xc nh bi
r 1

(t )

Fj

(t ) ; (t ) C r 1 (T )

j 0

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

57
v

F0
Nh vy, W0 (t )

(t ); F 1

(t )

I n d ; W j (t ) ( j

N (t ) (t ); N r (t )

(t )

0.

0,1,...r 1) l cc ma trn c

(n d ) (n d ) c cng cu trc vi N (t ) .
Lu
Phng trnh

N (t ) x (t )

x(t )

f (t )

(**)

F j f (t ) .

(***)

c nghim dng
r 1

x(t )
j 0

Tht vy:
Vi r

1 th ta c

x(t )
Suy ra x (t )

F 0 f (t )

f (t ) . Chng t N (t ) x (t )

f (t ) .
N (t ) f (t ) .

Thay vo (**) ta c:

N (t ) f (t )

f (t ) (lun ng

f (t )

Vi r

2 ta c:

x(t )

F 0 (t ) F 1 (t )

t T v N (t )

0 khi r 1 ).

f (t ) N (t ) f (t )

f (t ) N (t )
f (t ) N (t ) f (t )
N (t ) x (t )
N (t ) f (t ) N 2 (t )
f (t ) N (t ) N (t ) f (t )
x (t )

V r

2 v N (t ) l ma trn tam gic trn vi cc vung trn ng cho bng

khng nn N 2 (t ); N (t ) N (t )

t T v ta c:

N (t ) x (t )

N (t ) f (t ) .

Thay vo (**) ta c:

N (t ) f (t )

f (t ) N (t ) f (t )

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

f (t ) ( lun ng).

http://www.lrc-tnu.edu.vn

58
Vi r

x(t )

f (t ) N (t ) f (t ) N (t ) N (t )
f (t ) N (t ) f (t )

F 0 (t ) F 1 (t ) F 2 (t )

f (t )
x (t )

f (t )

N (t ) N (t ) N (t ) f (t ) N 2 (t ) f (t )

N (t ) N 2 (t ) N (t ) N (t ) f (t )

N (t ) N (t ) N (t )
f (t )

2 N (t ) N (t ) f (t ) N 2 (t )
f (t )
N (t ) x (t )
N (t ) f (t ) N (t ) N (t ) N (t ) N 2 (t ) f (t )

N 2 (t ) N 2 (t ) N (t )
f (t )

2 N 2 (t ) N (t ) f (t ) N 3 (t )
f (t )
V r

3 th
(t ); N 2 (t ) N (t ) 0 t T
N 3 (t ); N 2 (t ) N (t ); N 2 (t ) N

nn ta c

N (t ) f (t )

(**)

f (t )

N (t ) N (t ) f (t ) N 2 (t )
f (t )

N (t )

N (t ) N (t ) N (t ) f (t ) N 2 (t )
f (t )

f (t )

lun ng. Quy np theo r ta c cng thc nghim (***)


T lu trn, ta thy

Id
0

0
y (t )
0
Id
0

J (t )
0

bin h (2.2.3) v dng:

0
In

y (t )
d

0
0
0
0
0
;
;...;
W0 (t ) 0 W1 (t )
0 Wr-1 (t )

t )].d r
.M r 1[B(

u (t ) (2.4)

trong :

B (t )

B1 (t ) B2 (t )
;d
B3 (t ) B4 (t ) r

u (t )

u (t )
u (t )
...
u ( r 1) (t )

t )]
M r 1[B(

t)
C00 B(
t )
C1B(

...

t)
C11B(
...
0
...
...
...
...
( j ) (t ) C1j B
( j 1) (t ) ... C jj B(
t)
C 0j B
0

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

(#)

http://www.lrc-tnu.edu.vn

59
Chng hn:
Vi r

2 th

W0 (t ) (t ) W1 (t ) (t )

(t ) N (t ) (t )

W0 (t )

In d ;

W1 (t )

N (t )

trong (t ) bt k,

Id
0

0
W0 (t )

0
0
d
0 W1 (t ) dt

v phng trnh N (t ) x (t )

f (t ) c nghim x(t )

x(t )

f (t ) N (t ) f (t ) .

bin (2.2.3) v dng:


Id

y (t )

J (t )

In

Id
0

0
y (t )
0

Id
0

0
y (t )
0

y (t )
d

J (t )
0

J (t )
0

0
In
0
In

Id

W0 (t )

y (t )
d

Id
0

0 W1 (t )

t )].d
.M r 1[B(
r

u (t )

B 0 u (t )
0
0
0
;
.
W0 (t ) 0 W1 (t )
B B u (t )

y (t )
d

W0 (t ) B3 (t )u1 (t ) B4 (t )u2 (t )

B1 (t )u1 (t ) B2 (t )u2 (t )
W1 (t ) B3 (t )u1 (t ) B4 (t )u2 (t ) B3 (t )u1(t ) B4 (t )u2 (t )

Nhn xt
Ta thy:
Id
0

0
In

d
dt

U r (t )d r (t ),

(2.2.5)

trong
U r (t )
j

0
0
0
0
0
;...;
;...;
(t )
(t )
(t )
0 Wj (t ) W
W
0 W
j+1
0
r-1

Id
0

0,1,..., r

(2.2.6)

l ton t hiu chnh tri cho phng trnh (2.2.3).

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

60
B 2.1

d j Av (t )

M j A(t ) d j v(t )

A(t ); v(t ) C i (t )
Theo B 2.1 th (2.2.3) c a v dng

J (t ) 0
y (t ) U r (t ) M r P(t ) M r B(t ) d r u (t )
0 0

y (t )
Do x(t )

x (t )

(2.2.7)

Q 1 (t ) x(t ) nn

Q(t ) y(t ) hay y(t )

A (t ) x(t ) Q(t )U r (t ) M r P(t ) M r B(t ) d r u (t ) , t T ,

trong A (t )

J (t ) 0
Q (t ) Q(t )
0
0

(2.2.8)

Q 1 (t ) .

Vy (2.2.7) c th coi nh h nhn c t (2.2.1) bng cch tc ng ton t


hiu chnh tri. Khi y, theo cch xy dng, ton t hiu chnh tri cho (2.2.1) c
dng

Q(t )U r (t ) M r P (t ) d r .
V trong (2.2.8) th A (t )

(2.2.9)

A(t ) .

Xt h

E (t ) x (t )

A(t ) x(t ) B (t )u (t ), t T

a, b .

(2.2.1)

nh ngha 2.1
H (2.2.1) c gi l iu khin c hon ton theo trng thi nu t mt trng
thi ban u cho trc bt k x(t0 )

x0 ; t0

a, b bng cch chn mt iu

khin u vo u (t ) tng ng c th a v trng thi x(t1 )


mt khong thi gian hu hn t1

x1 ; t1

a, b sau

t0 .

B 2.2
1) H x (t )

rank B (t );

A(t ) x(t ) B(t )u(t ) iu khin c hon ton khi v ch khi


A

B (t ) ;...;

n 1
A

B (t )

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

n hu khp ni trn t0 , t1 .
http://www.lrc-tnu.edu.vn

61
Trong k hiu

In

d
dt

A(t ) .

T y suy ra
A
i 1
A

B (t )
B (t )

2) H i s 0

d ( B (t ))
dt

In

i
A

A(t ) B (t ) ;

B (t ) .

x(t ) B (t )u (t ); t T l iu khin c khi v ch khi

rankB (t0 ) rankB (t1 ) n .


Gi s h (2.2.1) trn T xc nh mt ton t hiu chnh tri
r

ngha:
j

( .

) x(t )

d
L j (t )
dt
0
x (t )

theo

A(t ) x(t )

x C

(T ) .

Xt
H (t ) ( H 0 (t ); H1 (t );...H r (t )) ( L0 (t ); L1(t );...Lr (t ) M r B(t ) )

Do (2.2.6),(2.2.9) v b 2.1 ta c:
H (t ) Q(t )
j

Id
0

0
0
0
0
0
;...;
;...;
(t )
(t)
(t )
0 Wj (t ) W
W
0 W
j+1
0
r-1

Mr

B1 (t ) B2 (t )
B3 (t ) B4 (t )

0,..., r 2

Do cng thc (#) nn ta c:


H 0 (t ) Q(t )

0
0
B1 (t ) b2 (t )
; H j (t ) Q(t )
; j 1,..r 1
S j 3 (t ) S j 4 (t )
S03 (t ) S04 (t )

trong :
Sri (t ) Crr Wr-1 (t ) Bi (t ); S r

1i (t )

Crr 11 (Wr -2 (t ) Wr -1 (t )) Bi (t ) Crr 1Wr -1 (t ) Bi (t )

..............................
r 1

S1i (t )

(t ))B ( j
C1j (Wj-1 (t ) W
j
i

1)

(t ) Cr1Wr-1 (t ) Bi( r

1)

(t )

j 1

(t ) B (t )
S0i (t ) C00 W
0
i

r 1

(t )) B ( j ) (t ) C 0 W (t ) B ( r )
C 0j (Wj-1 (t ) W
j
i
r
r-1
i

j 1

3, 4.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

62
K hiu:

d
In
dt

A (t ) v

J (t ) 0
Q (t ) Q(t )
0 0

vi A (t )

J (t ) 0
0
0

d
In
dt

In

d
dt

Q 1 (t ) .

B 2.3
Gi s

(t ) l ma trn hm vi kch thc tng ng v trn. Khi


k Q(t ) (t )

Q(t )

(t )

0,1, 2....

Q( )t

J (t) 0
0 0

Chng minh
Ta chng minh bng quy np.
Vi k 0 ng thc trn ng.
Vi k 1 ta c:
Q(t) ( t)

d Q(t) ( t)
dt
d Q(t)
dt

B( )t Q( )t ( )t

(t) Q( t)

( t)

Q( )t

dt

Q (1 )t Q
( )t ( ) t

J (t ) 0
Q (t ) (t ) Q(t ) (t ) Q (t )Q 1 (t )Q(t ) (t ) Q(t )
0 0
Q(t ) (t ) Q(t )

J (t ) 0
0 0

(t ) Q (t )

(t )

(t )

Gi s khng nh ng vi k n . Ta chng minh ng vi k n 1 .


Tht vy:
n

Q(t ) (t )

n Q(t ) (t )
d
Q(t )
dt
Q(t )

d
dt

(t )

(t )

J (t ) 0
Q (t ) Q(t )
0 0
Q(t )

J (t ) 0
0 0

(t )

Q 1 (t )Q(t )
Q(t )

n 1

(t )
(t ) .

Vy ta c iu phi chng minh.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

63
nh l 2.1
Gi s:
1, E(t ), A(t ) C A (T ); B(t ), u(t ) C r (T ) ;
2, Tn ti ton t hiu chnh tri cho (2.2.1);
3, rank H (t ); H (t ) ;... d

H (t )

n hu khp ni trn T

t0 , t1 , vi d l s

chiu ca khng gian nghim ca (2.2.1);


r 1

4, rank ( H1 (t )

( 1)j

H j 1 (t ) ;...H r

t( ) H r

t( ) 2 H r t( );

j 1

H r 1(t )

H (t ) ; H (t )) n d khi t
r
r

t0 v t

t1 .

Khi (2.2.1) l iu khin c hon ton.


H qu
Gi s E(t ), A(t ) C A (T ); B(t ), u(t ) C r (T ) v tn ti ton t hiu chnh tri
(2.2.1). Ngoi ra, ton t

ca (2.2.1) c Ker

0 .

Khi , (2.2.1) iu khin c hon ton khi v ch khi:


r 1

rank ( H1 (t )

( 1) j

H j 1 (t ) ;...H r 2 (t )

H (t )
r 1

2 H (t )
r

j 1

; H r 1 (t )

H (t ) ; H (t )) n khi t
r
r

t0 v t

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

t1 .

http://www.lrc-tnu.edu.vn

cho

64

KT LUN
L thuyt phng trnh vi phn (thng) cha tham s iu khin c
nghin cu trong rt nhiu cun sch vi nhng vn : cng thc nghim, tnh
iu khin c, quan st c, Nghin cu v phng trnh vi phn suy bin
dng v khng dng, lun vn trnh by nhng cch tip cn, nhng phng
php khc nhau nh cp ma trn chnh quy, ton t hiu chnh tri nhm cng mt
mc ch l a phng trnh vi phn phc tp tr v dng n gin c
nghin cu trc hoc c nhng tnh cht c bit gim bt kh khn trong
vic nghin cu, v d nh phng trnh vi phn c ma trn h s l ma trn lu
linh.
T nh ngha iu khin c h phng trnh vi phn, ta thy xt n tnh
iu khin c hon ton i hi phi tm mt hm iu khin u(t) a trng thi
ban u x0 v trng thi bt k x1 no trong n , ngha l ta phi quan tm n
u ra. iu dn ti vic cn nghin cu cu trc tp nghim ca h phng
trnh vi phn. V vy, trong mc 1 ca chng 1 v chng 2 chng ti pht
biu v chng minh cng thc nghim, tnh cht nghim ca h phng trnh vi
phn i s tuyn tnh.
Tiu chun iu khin c nu trong mc 2 ca chng 1 v chng 2 cho h
phng trnh vi phn i s tuyn tnh chnh l m rng tiu chun hng Kalman,
nhng do tnh cht phc tp ca h tuyn tnh n suy bin nn tiu chun iu
khin c cng i hi nhng iu kin kh phc tp. Chng ti c gng trnh
by cc tiu chun v din gii phn chng minh mt cch tng minh.
Quay tr li vi khi nim iu khin c hon ton, n i hi tm mt hm
iu khin a trng thi ban u x0 v trng thi bt k x1 . Tuy nhin trong thc
t, ta khng quan st c ton b u ra ca trng thi x(t) m ch c th quan st
c mt s ta ca n. Th d, khi quan st chuyn ng ca mt chic my
bay trn bu tri, ta ch c th bit c cc ta v tr ca n trong khng gian
m khng c kh nng o c chnh xc tc thi cc ta khc (vn tc, gia
S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

65
tc), ngha l v mt ton hc ta khng bit ton b x(t) m ch quan st c
u ra qua vect H(t)x(t). iu ny gii thch khi nim iu khin c v khng
gian con hay H iu khin c. Trong mt s cun sch v iu khin c trnh
by tiu chun H iu khin c cho h phng trnh vi phn thng. Tuy
nhin i vi phng trnh vi phn i s tuyn tnh ta li cha c c tiu
chun H iu khin c (xem nh l m rng ca tiu chun H iu khin
c phng trnh vi phn thng). V vy vn ny (v nhiu vn khc ca
phng trnh vi phn i s) cn c xem xt k hn. Hy vng rng n s tip
tc c nghin cu trong thi gian sp ti.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

66
TI LIU THAM KHO
I.

Ting Vit

1. Trn H An: Ma trn c bn v tnh iu khin c ca h phng trnh vi


phn n tuyn tnh (Lun vn Cao hc), Vin Ton hc, 2003.
2. Phm K Anh: L thuyt s trong bi ton iu khin ti u, Nh xut bn i
hc Quc gia H Ni, 2001.
3. Vi Diu Minh, Trn Thin Ton: Cng thc nghim ca h ng lc suy bin
khng dng c iu khin, Tp ch Khoa hc v Cng ngh, i hc Thi
Nguyn, No2 (46), Tp 2 (2008), trang 105-109.
4. V Ngc Pht: Nhp mn l thuyt iu khin ton hc (trong B sch Cao
hc, Vin Ton hc), Nh xut bn i hc Quc gia H Ni, 2001.
5. T Duy Phng: iu khin c, n nh v n nh ha (Gio trnh Cao
hc), 2008.
II.

Ting Anh

6. L. Dai: Singular Control Systems (in Lecture Notes in Control and Information
Sciences, Vol 118), Springer-Verlag Berlin, Heidelberg, 1989.
III.

Ting Nga

7. Iu. E. Boarinshev: H vi phn-i s tuyn tnh v phi tuyn, Nh xut bn


Nauka, Novosimbirsk, 2000.
8. Iu. E. Boarinshev, I. V. Orlova: Chm ma trn v h vi phn-i s, Nh xut
bn Nauka, Novosimbirsk, 2006.
9. V. Ph. Chischiakov, A. A. Scheglova: Nhng chng chn lc ca l thuyt
h vi phn-i s, Nh xut bn Nauka, Novosimbirsk, 2003.
10. Ph. P. Gantmacher: L thuyt ma trn, Nh xut bn sch K thut-L
thuyt, Moscow, 1954.

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

http://www.lrc-tnu.edu.vn

You might also like