Nguy c khng hong n cng ton cu v nhn li n cng Vit Nam

Phm Th Thu Hng* Trong thng 7 va qua, th trng ti chnh quc t tr nn nhy cm vi nhng thng tin lin quan n vn n nn ca cc nc chu u v M. Phi chng kinh t th gii ang bt u i vo khng hong n cng ton cu? Theo phn tch, do lo ngi v n khu vc ng Euro v vic b tc trong tho thun gia ng Dn ch v ng Cng ho v nng trn n cng trc thi hn 2/8 khin vng th gii lin tc tng mnh v lp k lc mi 1.638USD/1ounce vng vo 29/7 va qua. T khi bt u n ra cuc khng hong n cng chu u, cc nh hoch nh chnh sch Khu vc ng tin chung chu u (Eurozone) lo ngi rng cn hn lon ti chnh bt u t Hy Lp, Ireland v B o Nha ri s nhn chm nhng nn kinh t ln khc trong khu vc. Hy Lp ang i mt vi 2 vn thm ht cng mt lc, l thm ht ngn sch v thm ht cn cn thanh ton vng lai. Theo s liu nghin cu, n trong hn ca Hy Lp ln ti gn 400 t la M, li sut Hy Lp phi tr cho cc khon vay n ln ti mc k lc, trn 9% i vi cc khon vay c k hn. Hy Lp chnh thc ku gi h tr ti chnh t Qu Tin t Quc t (IMF) v cc quc gia thnh vin Eurozone. B trng Ti chnh cc nc Eurozone quyt nh h tr ti chnh dnh cho Hy Lp vi mc h tr 110 t Euro vi li sut u i l 5%. Sau khi nhn c khon h tr 110 t Euro, Hy Lp vn tip tc trong nguy c v n. Gn y, IMF c tnh n quc gia ca Hy Lp c th ln n 172% GDP (so vi mc khong 120% lc bt u ri vo khng hong n) trong khi thm ht ngn sch ca nc ny cao hn d kin v nc ny ang cn mt khon h tr mi. Sau cuc hp khn cp ngy 21/07/2011, lnh o 17 nc thuc Eurozone v IMF ng cp cho Hy Lp 159 t Euro (229 t USD), vi li sut 3,5%, thi gian o hn c th ln ti 30 nm, v c th gia hn 10 nm na. Ngoi ra, Eurozone cng a ra mt s loi hnh bo lnh i vi tri phiu chnh ph Hy Lp cc ngn hng Hy Lp c th tip tc c Ngn hng Trung ng chu u h tr thanh khon.

Trng i hc Kinh t quc dn

Ti Ireland, du hiu u tin cho cuc khng hong n cng ti quc gia ny l mt th trng bt ng sn bong bng. Trong mt thp nin tnh n nm 2007, gi nh ti Ireland tng gn gp 4 ln, thm ch cn t hn c nhng thnh ph vn c mnh danh l t trn th gii nh Los Angeles. Khi bong bng bt ng sn v tung ko theo s sp ca h thng ngn hng. V khi chnh ph ra tay cu tr ngn hng - n cng tr thnh gnh nng cho ngn kh quc gia. Ngn hng Trung ng Ireland ln ting yu cu tr gip t Lin minh chu u (EU) trong vic kim sot cht ch lnh vc ngn hng do chi ph trang tri cc khon n ln ti 70 t Euro (tng ng 99 t USD), mt con s n khng l i vi mt t nc to ra 171 t USD mt nm. Ireland tr thnh quc gia th hai sau Hy Lp buc phi thc hin cc bin php tht cht kinh t i ly khon cu tr khn cp t IMF v EU vi hi vng s gii quyt trit khng hong n cng, gim mc thm ht ngn sch t con s k lc 32% GDP hin nay xung mc 3% GDP v gim t l tht nghip t trn 13% hin nay xung di 10% vo nm 2014. Ti B o Nha, khon n cng ca nm 2010 ln ti 84% GDP. Nghim trng hn, 70% cc khon n ca B o Nha l n nc ngoi. iu ny ng ngha vi vic quc gia ny kh c th xoay x hay tr hon khi n o hn. Theo d bo, t l n cng B o Nha s tng trong thi gian ti t 82,4% trong tng GDP trong nm ngoi ln 87,9% GDP trong nm nay v tng n 88,1% GDP vo nm ti. Cuc khng hong n cng cng khin cho tnh hnh chnh tr ca nc ny b chia r su sc. Moodys h mc xp hng tn nhim ca chnh ph B o Nha xung thm mt bc, t A3 xung Baa1. Cc thnh vin EU v gii phn tch nhn nh quc gia ny cn t nht 100 t USD trang tri cc kh khn ti chnh cho ti khi o hn v tng tuyn c. Ty Ban Nha c th s l nn nhn tip theo ca cuc khng hong n cng vi bong bng nh t khng l v cc vn lin quan n cc khon n tng ln vi mc chng mt. Hp ng bo him kh nng v n (CDS) k hn 10 nm ca tri phiu chnh ph Ty Ban Nha ln ti mc 312 im phn trm, cao cha tng c t trc ti nay. Nh vy, c 10 triu Euro n di hn ca Ty Ban Nha s mt 312.000 Euro ph bo lnh. Ti Italia, li sut tri phiu chnh ph t nhin c th trng y ln rt nhanh (t 3,9% ln 4,93% p dng cho tri phiu thi hn 5 nm). Nguyn nhn c bn l do nh u t lo ngi din bin phc tp v n cng c th to ra mt hiu ng bin Italia tr thnh nn nhn tip theo. Bn cnh , trong cu trc n khong 1.600 t Euro ca Italia, c n hn 800 t

Euro l cc khon n s o hn trong vng nm nm v hn 250 t Euro trong s l n s o hn trong vng mt nm. Cng trong thng 7 va qua, hot ng bn tho tri phiu Italia th hin s phn ng ca cc nh u t khin gi tri phiu ca Italia gim t ngt. Nguyn nhn trc tip bt ngun t nhng phc tp chnh tr nc ny. Tuy nhin, nguyn nhn su xa bt ngun t chnh nn kinh t Italia. Th nht, n tri phiu chnh ph n hn phi thanh ton trong 6 thng cui nm t nhin tng mnh ln ti 175 t Euro (247 t USD), (bng 11% tng n th trng). Th hai, gi ct gim thm ht ngn sch m B trng Ti chnh Italia a ra cha thc s hiu qu trong thi im ny. Ngoi ra, nhng din bin xu v n cng ca Hy Lp cng gp phn gy ra bn tho tri phiu Italia. Nu Italia b ng bng th trng tri phiu, tc ng ca n s v cng ln. Tng s n ca Italia chim khong 1/4 n ca ton Eurozone. Nhiu ngn hng v cc hng bo him khp Eurozone ang nm gi tri phiu Italia. Nu tri phiu ca Italia v Ty Ban Nha tip tc mt gi s gy ra nguy c v hng lot trong h thng ngn hng chu u. M - mt quc gia c nn kinh t ln nht th gii. Ti sao nc M li c qu nhiu n nh vy? C th k ra mt s nguyn nhn chnh nh sau: Th nht, di thi Tng thng George W.Bush, n ca M tng ti 4.360 t USD do chi ph chin tranh ti Iraq v Afghanistan cng vi vic ct gim thu mi. Th hai, n thi ca Obama, n ca M tng thm 3.900 t USD do cc chng trnh kch thch kinh t v gim thu trong giai on suy thoi kinh t ton cu. Chnh ph M mi thng chi nhiu hn thu khong 120 t USD, v ch c mt ti khon ngn hng ti Cc D tr Lin bang vi hn 100 t USD s dng. Theo s liu nghin cu, hn 70% tri phiu B Ti chnh M do nh u t t nhn bn ngoi nm gi o hn trong 5 nm ti, vic nh u t km tin tng vo nc M s khin chi ph li vay ca chnh ph v lnh vc t nhn M tng ln. V theo thng bo ca B Ti chnh M, 3 thng lin tip cui nm 2010, u nm 2011, Trung Quc bn rng tri phiu chnh ph M. Hng lot cc qu u t ln nht th gii v tri phiu chnh ph M cng bt u bn tho. i vi chnh quyn ca ng Obama, nhng quyt nh ni trn c th gy tnh trng tri phiu chnh ph M mt gi mnh, dn n vic phi nng li sut v qua tng thm khi lng n ngn sch vn rt khng l (nm 2009, thm ht 1.420 t USD, nm 2010, gim xung cn 1.290 t USD, nhng nm 2011, rt c th thm ht t ti 9,8% GDP tng ng 1.450 t USD). Gii phn tch cho rng M phi gii quyt vn thm ht

ngn sch khng l, trnh cc nh u t bn ph gi tri phiu gy ra mt cuc khng hong n cng. Theo B trng Ti chnh Timothy Geithner M s chm gii hn n cho php 14,294 nghn t USD sm hn d kin v hu qu s kh lng nu Quc hi khng thay i ngng n. ng cho bit thm, khi n cng vt gii hn m Quc hi khng nng ngng gii hn ny, cc khon vay ca Chnh ph s phi chu li sut cao hn, trong khi nh ca s tip tc mt gi v cc khon tit kim hay lng hu ca ngi dn M s b hao ht. K t nm 1980, trn n M c tng 39 ln. Trong , tng 17 ln di thi Tng thng Ronald Reagan, 4 ln di thi Bill Clinton v 7 ln di thi Tng thng George W.Bush. Ngy 2/8, Quc hi M thng qua k hoch nng trn n cng, theo , trn n cng c nng thm t nht 2,1 nghn t USD (hin mc 14,3 nghn t USD) v ct gim thm ht ngn sch hn 2,4 nghn t USD trong vng 10 nm ti. (Xem biu 1) Biu 1

Ngun: http://taichinhthegioi.vn Ti Vit Nam thi gian qua, n cng p ng c nhu cu b sung vn cho u t pht trin v cn i ngn sch nh nc. Hin ti, n

cng ca Vit Nam vn ang trong gii hn an ton, phn ln cc khon vay nc ngoi ca Chnh ph c k hn di, li sut c nh v u i.
Bng 1: S liu n cng ca Vit Nam giai on 2006 - 2010

2006a

2007a

2008a

2009b

2010b

2011c

2012c

Cc ch tiu ti kha (t ng) Tng thu ngn sch 279,472 315,915 416,783 442,340 504,840 604,006 680,993 Tng chi ngn sch 308,058 399,402 494,600 544,575 621,254 726,308 813,158 Bi chi ngn sch -28,586 -83,487 -77,817 -102,235 -116,414 -122,302 -132,165 N cng 417,960b 521,536b 651,933b 812,611 1,124,000 1,296,301 1,453,466 Cc ch tiu ti kha (% GDP) Tng thu ngn sch 28.7 27.6 28.1 26.7 25.4 27.2 27.5 Tng chi ngn sch 31.6 34.9 33.3 32.8 31.3 32.7 32.8 Bi chi ngn sch -2.9 -7.3 -5.2 -6.2 -5.9 -5.5 -5.3 N cng 42.9b 45.6b 43.9b 49.0 56.6 58.4 58.6 a Actual. bEconomist Intelligence Unit estimates. cEconomist Intelligence Unit forecasts.

(Ngun Economist Intelligence Unit) Qua bng 1 ta thy, n cng ca Vit Nam khng ngng tng ln qua cc nm. C th, nm 2006, n cng ca Vit Nam l 417.960 t ng, chim 42,9% GDP, nm 2007, n cng ln ti 521.536 t ng chim 45,6% GDP, nm 2008 l 651.933 t ng. Theo bo co ca y ban Thng v Quc hi, tnh n ngy 31/12/2008, ring tng d n ni a ca cc tp on, tng cng ty nh nc l 287.000 t ng. Nu tnh c n nc ngoi th n cui nm 2008, tng n ca khu vc doanh nghip nh nc xp x 23,9% GDP, m tng d n ny li cng tng ng k trong nm 2009 do chnh sch kch cu ca Chnh ph. (Xem bng 2)
Bng 2: Gi kch thch kinh t nm 2009 TT 1 2 3 4 5 Danh mc H tr li sut 4% Tm hon thu hi vn ng trc nm 2009 Cc khon vn ng trc Chuyn vn u t t nm 2008 sang nm 2009 Pht hnh b sung tri phiu Chnh ph Gi tr (t ng) 17.000 3.400 37.200 30.200 20.000

6 7 8

Thc hin chnh sch min gim thu Cc khon kch cu khc Bo lnh tn dng cho doanh nghip nh v va Tng

28.000 7.200 17.000 160.000(~ 9 t USD)

(Ngun: B Ti chnh) Ti Vit Nam, tnh trng n cng lin tc tng lm cho yu cu nng cao cht lng qun l n cng ca Vit Nam cng tr nn cp thit. Theo IMF, mc d t l n cng ca Vit Nam vn nm trong tm kim sot nhng tr nn cao hn so vi t l ph bin 30 - 40% cc nn kinh t ang pht trin v mi ni khc. (Xem bng 3).
Bng 3: Cc ch tiu gim st v n nc ngoi giai on (2005-2009)

(Ngun: B Ti chnh) Nu theo nh ngha ca Hi ngh ca Lin Hip Quc v Thng mi v Pht trin UNCTAD, n cng ca Vit Nam hin nay cn cao hn kh nhiu so vi bo co v theo nhn nh ca mt s chuyn gia kinh t, con s ny khng di 70% GDP. S tng cao ca n cng trong cc nm ny mt phn cng do Vit Nam chu nh hng t cuc suy thoi kinh t th gii nn phi tng chi tiu cng kch thch kinh t vt qua khng hong. Hn th, trong thi gian qua, trong cu trc nn kinh t, Vit Nam tng trng kh nng mt s ngnh nh: bt ng sn, du kh, giao thng ng st, ng b, in ht nhn... c bit thu ht cc nh u t nc ngoi trong khi mt s ngnh kinh t thc s l tim nng, th mnh ca Vit Nam nh nng nghip, thy li, cng nghip ph tr, thy hi sn... li cha c cc nh u t ch trng. y l mt hn ch ln ca c cu pht trin kinh t nc ta hin nay, iu ny cng gy mt tc ng tiu cc tr li vi vn n cng. Vy, mc bn vng ca n cng Vit Nam nh th no? N cng bao nhiu l v an ton i vi Vit Nam cn ph thuc vo nhiu yu t. Chng ta c th rt ra t cuc khng hong n cng th gii thi gian qua

(n cng khong 100% GDP mt nc nh Hy Lp ri vo tnh trng ph sn, trong khi n cng ln ti hn 200% nh Nht Bn vn c coi l an ton). Nh vy, mc an ton hay khng an ton ca n cng khng ch ph thuc vo t l n cng/GDP, m quan trng hn, ph thuc vo tnh trng sc khe ca nn kinh t. N cng ca Vit Nam tng nhanh trong bi cnh thm ht ngn sch (c trong v ngoi d ton) tng t 2,8% GDP nm 2001 ln ti 9,6% GDP nm 2009 (theo EIU) (Biu 2). iu ny vi phm mt nguyn tc c bn ca qun l n cng bn vng, l n cng hm nay phi c ti tr bng thng d ngn sch trong tng lai. y l nguyn nhn chnh khin xp hng tn dng di hn ca Vit Nam b h bc trong thi gian qua. Vi nhu cu u t pht trin, chc chn n cng ca Vit Nam s tip tc tng trong nhng nm ti. Thm vo , thm ht ngn sch Vit Nam tr thnh kinh nin v mc thm ht vt xa ngng bo ng 5% theo thng l quc t, khin tnh bn vng ca n cng cng b gim st.
Biu 2: N cng v cn cn ngn sch Vit Nam (2001 2009)

(Ngun EIU) Tc tng GDP cao l iu kin cn tng ngun thu v t thng d ngn sch. Tuy nhin, Vit Nam, tng trng GDP ch yu l do tng cc yu t u vo vt cht (vn v lao ng) m khng i km vi tng hiu qu, bng chng cho thy l h s ICOR khng ngng tng ln. (Biu 3)
Biu 3: Hiu qu ca nn kinh t qua ch s ICOR giai on (20012010)

(Ngun Tng cc thng k) Mt nguyn nhn khc cng gy nh hng cho nn kinh t ca bt c quc gia no c ngng n cng cao ch khng ring Vit Nam chnh l s bin ng ca t gi. Trong c cu ca n cng, phn n nc ngoi chim mt t l ln (Bng 4).
Bng 4: N nc ngoi so vi n cng ca Vit Nam giai on 2006-2010

Ch tiu N nc ngoi so vi tng GDP N cng so vi tng GDP N nc ngoi/n cng

2006 31,4 42,9 73,2

2007 32,5 45,6 71,3

n v tnh: % 2008 2009 2010 29,8 39 42,2 43,9 49 56,6 67,9 79,6 74,6

V vi xu hng tng nhanh ca t gi USD/VND nh thi gian qua s gy p lc dn n n cng mc cao s ko theo mc bi chi ngn sch ln v dn dn s tr thnh gnh nng cho nn kinh t. Thm vo , mc li sut cao khin vic vay mi v ti tr n cng tr nn t hn, do vy, nh hng ti tnh bn vng ca n cng. Bn cnh , vi vic Vit Nam gia nhp nhm nc thu nhp trung bnh, cc khon vay quc t u i s dn khng cn na m thay vo l cc khon vay thng mi vi li sut cao hn nhiu. Sau nhng chn ng t cuc khng hong n cng th gii ang c xu hng lan rng sang mt s quc gia khc khin cc nc, nht l nhng nc c n cng ln v thm ht ngn sch kinh nin, mi quc gia cn phi thng xuyn nh gi li tnh trng ti kha ca t nc mnh c nhng bin php can thip kp thi nhm trnh nhng hu qu nng n nh mt s cc nc chu u v M ang phi i mt. Ti liu tham kho

1- Bn tin n nc ngoi s 6, B Ti chnh. 2- V Thnh T Anh, bi bo Tnh bn vng ca n cng Vit Nam, 2010. 3- Website: taichinhthegioi.com; mof.gov.vn; sbv.gov.vn; gso.gof.vn. 4- Alfred Greiner and Bettina Fincke, Public Debt and Economic Growth, 2009.