Cc loi hnh t tng hnh s

1. Cc loi hnh t tng hnh s Loi hnh TTHS l cch thc th hinL, biu hin cng nh cch thc tin hnh cc hot ng t tng. Trong lch s v hin ti v ang tn ti bn loi hnh TTHS c bn sau: 1.1. T tng t co y l loi hnh t tng c hnh thnh t thi k chim hu n l, nhng tn ti v pht trin cc thnh trong thi k u ca x hi phong kin. Nt c trng ca t tng t co l s cng nhn v tr c bit ca ngi buc ti - thng l ngi b ti phm xm hi hay cn gi l ngi b hi. Vic khi t hay khng khi t v n hnh s cng nh tin hnh hay chm dt cc hot ng t tng ph thuc vo ch ca ngi buc ti nn gi l t t. Sau ny, thc tin cho thy hnh vi phm ti khng ch xm hi n li ch c nhn ngi b hi, m cn gy thit hi cho c x hi v nh vua. Mt khc, hn ch tnh trng li dng quyn t co gy thit hi n tnh mng, danh d, nhn phm, ti sn ca ngi khc, loi hnh t tng t co i hi khi t co ti phm vi nh chc trch, ngi t co phi tuyn th; nu ngi b t co khng phm ti, ngi t co c th b x pht. iu ny lm cho vic t co ca ngi b hi gim dn. Dn dn, trong loi hnh t tng t co, ch th buc ti l c nhn (ngi b hi) c chuyn giao cho ngi i din li ch ca nh vua nn t t chuyn sang cng t. Ch th thc hin chc nng bo cha chnh l ngi b buc ti. Hn na, mi ngi u c th tham gia nhm bo v quyn v li ch ca ngi b buc ti nn thi k ny xut hin mt s ngi c gi l hip s c iu kin v kh nng t nguyn ng ra bo v cho ngi b buc ti. chnh l nhng ngi thn, bn b ca ngi b buc ti. Bo cha y thc cht ch l vic th hin ti nng, khng v li v mang ngha cao c nhm bo v ngi b buc ti.

Ch th thc hin chc nng xt x khng c s thng nht, cc thi im khc nhau th c quan xt x cng c quy nh khc nhau. Cc Tng c, i cng, Tri chu, Quan ti phn, Quan to, Quan thu thu kim cnh st cng ng vai tr l ngi xt x. H thng chng c c quy nh n gin, mang nng tnh cht m tn, tn gio, nh kin v p t. S nhn ti ca ngi b buc ti c coi l chng c quan trng nht, l chng c vua. Trng hp khng c s nhn ti ca ngi b buc ti th c th s dng cc ngun khc chng minh nh li th hoc phn xt theo tri hoc cc th thch khc. Nh vy, vi mt h thng chng c c quy nh, ta n khng cn bit s vic xy ra nh th no m ch quan tm n kh nng chu ng th thch ca ngi b buc ti hay h cn phi th nh th no. y l loi hnh t tng c xa nht v c hu ht cc nc s dng trong nhng thi im khc nhau. 1.2. T tng xt hi y l loi hnh t tng cng xut hin vo thi k chim hu n l, trong cc ta n tn gio v dn dn thm nhp vo ta n thng. Loi hnh t tng ny pht trin ph bin vo thi k ch qun ch, pht trin mnh nht thi k trung c. T tng xt hi ra i t nhng nguyn nhn sau: th nht, t yu cu tng cng quyn lc cng; th hai, do tnh hnh ti phm tng; th ba, do thi th , v trch nhim ca quyn lc cng i vi cc quyn ca con ngi.* c im ca t tng xt hi l hot ng t tng c tin hnh b mt v bng vn bn. Trong t tng xt hi, cc c quan c thm quyn dng nghip v iu tra xc nh hnh vi phm ti ca ngi b buc ti, nn khng th cng khai rng ri, nht l i vi ngi b buc ti. Tuy nhin, c c s lm chng c chng minh th c quan tin hnh t tng phi lp thnh vn bn. Cc hot ng t tng khng c phn bit r rng v c th hin nhng mc khc nhau. c bit, cc c quan, t chc thc hin chc nng t tng khng c xc nh c th m hu nh tp trung vo to n. Ngi b hi khng c chc nng buc ti m thay vo l ngi thuc cc c quan, t chc thc hin chc nng t tng. Ngi b buc ti b hn ch quyn bo cha, h khng phi l mt ch th trong quan h t tng m ch l khch th ca quan h t tng. Thm phn khng ch thc hin chc nng xt x m cn thc hin c chc nng iu tra, chc nng buc ti v c c mt phn ca chc nng bo cha. Nguyn tc c bn ca loi hnh t tng ny l suy on c ti i vi ngi b buc ti. Nguyn tc b mt v bng vn bn c p dng trong sut qu trnh gii quyt v n, hn ch n mc ti a vic khiu ni cc bn n. Nguyn tc s dng vic tha nhn li ca ngi b buc ti l chng c quyt nh ca v n. H thng chng c c trng ca loi hnh t tng ny l tnh hp l ca chng c nhng nhng quy nh v chng c li ht sc tru tng. V d, li khai ca

ngi n ng ng tin cy hn li khai ca ngi n b; li khai ca ngi giu ng tin cy hn li khai ca ngi ngho; li khai ca gii hc gi bao gi cng c gi tr cao hn li khai ca ngi dn. Nhng tnh tit ca v n ch c coi l chng c khi nhng tnh tit c hai ngi tr ln bit. Php lut cho php dng nhc hnh thu thp chng c. Trn thc t, nhc hnh c coi l cch thu thp chng c c hiu qu, quan trng nht. Ngy nay, loi hnh t xt hi khng cn duy tr tra tn thu thp chng c. Mt ngi lm chng ch c ngha l na chng c; v n cha thc s khch quan, chnh xc nn n khng bo m c thc cht ni dung ca v n v ngi ta gi l h thng chng c hnh thc. Cng vi s pht trin ca lch s, loi hnh t tng xt hi cng c nhng thay i. V d: hy b vic tra tn, nhc hnh, nhng vn duy tr h thng cc chng c hnh thc; p dng iu tra s b, quy nh c th, cht ch th tc iu tra v xt x; tha nhn mt s quyn c nhn, suy on c ti b bc b nhng cha p dng suy on v ti; trch nhim chng minh c ti thuc v bn buc ti. Mc d c nhng thay i nht nh, nhng t tng xt hi vn khng phn chia cc chc nng t tng theo thc cht, cho d thnh lp c quan iu tra s b, tha nhn tnh c lp ca ta n. p dng nguyn tc b mt iu tra - xt x v t tng bng vn bn, thm phn vn gi vai tr quan trng, l trung tm ca hot ng t tng. c trng c bn ca hot ng t tng ny l: a cng t ca nh vua thnh mt ch th bt buc ca bt c v n hnh s no, iu ny tha nhn s quan tm ca Nh nc i vi v n v tnh hnh ti phm; quy nh hai thm phn trong sut qu trnh iu tra, truy t v xt x. Phin ta xt x trong loi hnh ny khng phi l s tranh lun gia hai bn i trng m l tip tc iu tra. Cc bn phi cung cp tt c cc chng c cho ta n, s tht c nh gi v kt lun trong qu trnh xt hi. 1.3* T tng tranh tng y l loi hnh t tng c hnh thnh v pht trin t loi hnh t tng t co v pht trin mnh m, rng ri cc nc theo h thng n l, ph bin nht l khong t th k X n th k XIII. Theo loi hnh t tng ny, s tht s c m ra qua s tranh lun gia nhng ngi c d liu chnh xc. T tng tranh tng da trn t tng t tng l cuc tranh tng ti ta n gia mt bn l ngi buc ti v mt bn l ngi b buc ti. l cuc tranh tng th hai bn u c s dng cc quyn v ngha v php l nh nhau trong vic thu thp, kim tra v nh gi chng c, phn tch v a ra cc kt lun i vi nhng s vic c th. V nguyn tc, hai bn tranh tng c kh nng v quyn nh nhau trong tt c cc giai on t tng ch khng ch ti phin ta xt x.

 loi hnh t tng tranh tng, khi tham gia vo qu trnh t tng, bn buc ti v bn b buc ti khng bt buc phi khch quan trong khi thc hin quyn v ngha v. Cng vic ca h l thu thp chng c buc ti hoc bo cha phc v cho cuc tranh tng ta n. H c trch nhim chng minh tnh c li, cc tnh tit tng nng trch nhim hnh s hoc tnh khng c li, cc tnh tit gim nh trnh nhim hnh s. Trong giai on xt x, ta n ng vai tr ngi phn quyt, lnh lng quan st s tun th quy tc cuc tranh tng ca hai bn. Vic nh gi chng c ph thuc vo nim tin ni tm ca thm phn khi thm phn da vo cc tiu ch hp l ca chng c, khun mu chng c. bo m s bnh ng trong tranh tng, phi c hai iu kin: Mt l, s dng vic kim tra cho, i cht xc nh tnh chnh xc ca chng c. Bn buc ti v bn b buc ti tp trung ch ra ci m ngi lm chng bit, ch khng phi ci m h ngh rng ngi lm chng bit. Hai l, quyn c chia u cho cc bn buc ti v bn b buc ti, ta n ch ng vai tr l trng ti bo m cho cc bn c y iu kin, cc quyn nh nhau khi tham gia t tng. Vi quan nim TTHS ch gm c giai on xt x nn cc chc nng buc ti bo cha - xt x ch thc s bt u ti phin ta. Ti y, vi s tham gia ca cc bn buc ti (cng t vin, ngi b hi), bn ngi b buc ti, ngi bo cha (nu c) v cc ch th khc (nu c) di s iu khin ca thm phn, s gim st ca hi ng xt x, ba chc nng buc ti - bo cha - xt x u c thc hin cng khai. Cn cc giai on trc khi m phin ta xt x c xem l giai on cc bn tin hnh mt s hot ng chun b cho vic tranh tng ti phin to. V vy, trong loi hnh t tng ny, chc nng gim st vic tun theo php lut thuc v to n. Vi t cch l trung tm ca c quan t php, ca hot ng t tng, to n c quyn v trch nhim bo m cho cc bn nghim chnh chp hnh cc quy nh ca php lut. Mc d loi hnh ny c nhiu u im nhng vn b ph phn l vic con ngi b phn xt nh th no dng nh quan trng hn vic xc nh xem b co lm g trn thc t. Loi hnh t tng ny xut hin u tin ti Anh, sau n c pht trin cc nc thuc a ca Anh v cho n nay vn tip tc c s dng rng ri M, Canada v nhiu nc trn th gii. 1.4* T tng hn hp Nh chng ta bitN, cc loi hnh t tng ni trn u c nhng u im v khim khuyt. V vy, qu trnh tip thu cc loi hnh t tng ny ca cc nc cn c s la chn nht nh. Tt nhin l cc nc s la chn nhng u im ca cc

loi hnh nhng phi ph hp vi iu kin c th ca tng quc gia. Thm ch, cng mt hnh thc t tng v cng mt truyn thng php lut nhng mi quc gia c s vn dng khc nhau. y chnh l mt trong nhng nguyn nhn ra i hnh thc t tng hn hp. Tuy nhin, xt v mt lch s th t tng hn hp ln u tin xut hin trong truyn thng php lut Hi gio, l s hn hp gia t tng thm vn v t tng tranh tng. Truyn thng lut Hi gio da trn c s thn thnh nn n khng pht trin thng qua qu trnh php in ha hay tin l php. Hn na, php lut Hi gio khng i hi cc hot ng t tng phi tp trung vo mt hay nhiu c quan. Vic xc nh lut t tng Hi gio l vic lm khng d dng v n ph thuc hon ton vo s sng to ca Nh nc. Nh s sng to ny m lut TTHS Hi gio c c trng ca c loi hnh t tng xt hi v t tng tranh tng. Loi hnh t tng xt hi chim phn c bn hn v khng c s tch bit gia thm phn v iu tra vin. Mt khc, vai tr ca ngi bo cha khng n mc i trng nh mt bn i din cho cc chng c m bo chng li s kt ti khng ng hoc gim st phn quyt ca ta n. Trong khi , mt s quy nh ca loi hnh tranh tng li c p dng nh quyn phn i s buc ti, quyn im lng v nguyn tc suy on v ti. Cng vi s pht trin cu lch s, loi hnh t tng hn hp c nhng ci tin theo hng dn ch, tch cc v c pht trin mnh m nhiu nc thuc truyn thng lut lc a nh c, o, , B. Thc cht, t tng hn hp l loi hnh hn hp gia t tng xt hi, t tng tranh tng v c mt cht ca t tng t co. giai on trc xt x, cc hot ng t tng phn nhiu c tin hnh b mt, hn ch s tham gia ca nhng ngi tham gia t tng. Mi hot ng u c ghi thnh vn bn, ngi b buc ti hu nh b tch khi qu trnh t tng Tuy nhin, giai on xt x, phin ta c tin hnh cng khai, quyn bnh ng trc phin ta v quyn bo cha ca ngi b buc ti c m bo, bn buc ti v bn b buc ti c quyn v ngha v nh nhau trong vic a ra cc chng c v cc yu cu. Lc ny, ta n ng vai tr l ngi trng ti bo m cho cc bn thc hin quyn v ngha v ca mnh.