Li th ti

ca mt st th kinh t
John Perkins














MUC LUC
Li tua. 3
Phn m du. 7
PHN I: 1963-1971. 11
1. St th ra di 11
2. "Khng dung lui. 17
3. Nhng bi hoc cho mt EHM... 22
4. Gii thot mt dt nuc. 24
5. Bn linh hn cho qu. 27
PHN II: 1971-1975. 30
6. Vai tr diu tra ca ti 30
7. Nn vn minh truc vnh mng ngua. 33
8. Jesus, mt cch nhn khc. 36
9. Co hi ngn nm c mt 38
10. Vj tng thng, ngui anh hng ca Panama. 42
11. Nhng tn cup bin vng knh do. 45
12. Nhng ngui lnh v gi dim.. 47
13. Ni chuyn vi tung ton quyn. 50
14. Mt chng dung mi dy nguy him ca ljch s kinh t. 53
15. Vu ra tin ca rp Xt 56
16. Dn khch v d tin cho Osama bin Laden. 64
PHN III: 1975-1981. 67
17. Cc cuc dm phn v knh do Panama v Graham Greene. 67
18. Vua ca nhng vj vua. 72
19. Li xung ti ca mt ngui chju nhuc hnh. 75
20. Su sup d ca mt vj vua. 78
21. Clmbia- hn d tng ca Chu M Latinh. 80
22. Nn cng ha M v d ch ton cu. 82
23. Bn l ljch di tr. 87
24. Tng thng cuado du tranh vi cc cng ty du la. 94
25. Ti ra di 97
PHN IV: 1981- HEN TA. 100
26. Ci cht ca Tng thng cuado. 100
27. Panama: Lai mt vj Tng thng na bj m st 103
28. Cng ty ca ti, Enron, v George W. Bush. 106
29. Ti nhn hi l. 109
30. Hop chng quc Hoa Ky xm luoc Panama. 112
31. Mt tht bai ca EHM tai raq. 118
32. Su kin 11/9 v nhng nh hung xu ti ring c nhn ti 122
33. Vnzula duoc Saddam cu gip. 127
34. Thm lai cuado. 131
35. Ph v lp v boc. 136
Li kt 143
Tiu s John Perkins. 146
Ghi ch. 148
V tc gi. 155





L TUA

Nhng st th kinh t (EHMs) l nhng chuyn gia duoc tr luong hu hnh d di la cc
nuc trn khp th gii ly hng nghn t dla. Ho d tin t Ngn hng Th gii, Co quan
Pht trin Quc t Hoa Ky (USAD) v cc t chc "vin tro nuc ngoi khc vo kt st
ca cc tp don khng l v vo ti ca mt s t cc gia dnh giu c nhng ngui dang
nm quyn kim sot cc ngun ti nguyn thin nhin ca hnh tinh ny. Cng cu ca ho
l cc bo co ti chnh gian ln, nhng vu bu c gian tr, cc khon hi l, tng tin, tnh
duc v git ngui. Ho din mt tr c ca ch ngha d quc, song d bin di theo nhng
chiu hung mi dng gh so hon trong thi dai ton cu ha.
Ti bit diu ny; ti d tng l mt EHM.
Ti vit nhng dng d vo nm 1982 d m du cho cun sch c tiu d l Luong tm
ca mt st th kinh t. Cun sch ny dnh tng cho hai vj tng thng ca hai nuc d
tng l khch hng ca ti, nhng ngui m ti d knh trong v lun coi nhu rut thjt
Jaime Rolds (Tng thng cuado) v Omar Torijos (Tng thng Panama). C hai d mt
trong nhng vu tai nan khng khip. Ci cht ca ho khng phi l ngu nhin. Ho bj m st
v ho d dng ln chng lai phe phi cc cng ty, chnh ph v cc trm ngn hng, nhng
ngui c chung muc tiu l thng trj ton cu. Nhng st th kinh t chng ti d khng th
mua chuc duoc Rolds v Torrijos, v v th mt loai st th khc, nhng tn git ngui
thuc su ca CA, nhng k lun di sau chng ti, d vo cuc.Ngui ta d thuyt phuc ti
khng vit cun sch d na. Trong 20 nm tip sau d, ti d bn ln bt tay vo vit tip.
Ln no cng l do ti bj chng kin nhng su kin dang xy ra trn th gii: d l cuc
xm luoc Panama ca M nm 1989, chin tranh vng vjnh ln th nht, su kin
Somalia, su xut hin ca Osama bin Laden. Nhung ri nhng li de doa hay nhng khon
dt lt lai nu chn ti.
Nm 2003, Ch tjch mt nh xut bn ln thuc mt tp don quc t hng manh d doc
bn tho ca cun sch m gi dy c tn l Li th ti ca mt k st th kinh t. ng ta
d m t n nhu "Mt cu chuyn m ly v cn phi duoc k lai. Nhung ri ng ta cui
bun b, gt du v ni vi ti rng, v cc nh qun l tai nhng co quan du s th gii
c th s phn di nn ng ta khng dm mao him xut bn n. ng ta goi ti vit n lai
dui dang mt tiu thuyt. "Chng ti c th qung b ng nhu mt tiu thuyt gia kiu
John Le Carr hoc Graham Greene.Nhung dy khng phi l mt cun tiu thuyt. N l
mt cu chuyn thuc v cuc di ti. Mt nh xut bn khc dng cm hon, chng thuc
mt tp don quc t no, d dng gip ti k lai n.Cu chuyn ny phi duoc k ra.
Chng ta dang sng trong thi dai ca nhng cuc khng hong trm trong - v c ca
nhng co hi v cng ln lao. Cu chuyn v st th kinh t ny k lai cng vic chng ti
d vuon ti vj tr hin tai nhu th no v tai sao gi dy chng ti phi di mt vi nhng
cuc khng hong tung chng khng th vuot qua. Cn phi k ra cu chuyn ny bi v
chi khi chng ta hiu ra nhng sai lm trong qu kh, chng ta mi c th tn dung nhng
duoc nhng co hi trong tuong lai; bi su kin 11/9 d xy ra, v chin tranh raq ln th 2
cng d xy ra; bi v ngoi 3000 ngui d cht vo ngy 11/9/2001, mi ngy cn c thm
24000 ngui cht di, v ho khng th kim ni thc n(1) . Quan trong nht l, cu chuyn
ny cn phi duoc k ra v dy l ln du tin trong ljch s, mt quc gia c d kh nng,
tin bac v quyn luc d thay di tt c nhng diu ny. l quc gia d sinh ra ti v ti
d tng phung su vi vai tr l mt EHM : Hop chng quc Hoa Ky.
Vy cui cng ci g d khin ti l di moi mi de doa v nhng khon hi l?
Cu tr li ngn gon l con gi duy nht ca ti, Jessica, d tt nghip dai hoc v dang
buc vo th gii bng chnh di chn ca n. Gn dy khi ti ni vi n rng ti dang cn
nhc c nn xut bn cun sch ny khng v ni cho n v ni so ca ti, n d ni
"ng so, cha . Nu nhu ho bt cha, con s tip tuc nhng g cha d lai. Chng ta cn
phi lm diu ny cho nhng da chu m con hy vong s sinh cho cha sau ny!. l
mt cu tr li ngn gon.Cu tr li di hon lin quan dn su cng hin ca ti cho dt
nuc ti ln ln, lin quan dn tnh yu ca ti vi nhng l tung m ng cha ti, nhng
ngui khai quc d tuyn b t ngy thnh lp nuc, lin quan dn li cam kt chc chn
ca ti vi mt nuc M m hin dang ha hen nhng diu v "cuc sng, quyn tu do v
quyn duoc muu cu hanh phc cho tt c moi ngui, moi noi v lin quan dn c quyt
tm s khng chju ngi yn na sau khi xy ra su kin 11/9, khi m cc EHMs dang bin
nn Cng ha d thnh mt d ch ton cu. l nhng nt phc hoa v ni dung ca
cu tr li di hon; chi tit cu th s duoc trnh by nhng chuong tip theo.y l mt
cu chuyn thuc. Ti d tri qua tng giy pht ca cu chuyn ny. Cnh vt, con ngui,
nhng cuc di thoai v nhng cm gic m ti miu t du l mt phn trong cuc sng
ca ti. Mc d d l cu chuyn v cuc di ring ca ti, nhung duoc dt dui bi cnh
ca cc su kin th gii ln lao d lm nn ljch s ca chng ta, d dua chng ta dn vj tr
hin tai v xy dung nn nn tng cho tuong lai ca con chu chng ta. Ti d ht sc c
gng truyn dat lai nhng g ti d tri qua, nhng con ngui, nhng cuc hi thoai d mt
cch chnh xc. Mi khi bn v mt su kin ljch s hoc ti tao lai cc cuc di thoai vi
ngui khc, ti du dng dn nhiu cng cu nhu: nhng ti liu d xut bn; nhng h so
v ghi chp c nhn; cc suu tp - ca ti v ca nhng ngui d tng tham gia; 5 bn
tho ti d bt du truc d; nhng ti liu ljch s ca cc tc gi khc, trong d dng ch
nht l nhng ti liu xut bn gn dy, c tit l cc thng tin m truc d duoc coi l mt
hoc khng tn tai. Cc ti liu tham kho duoc lit k phn cui d gip nhng dc gi
quan tm c th tm hiu su hon v nhng d ti ny.
Nh xut bn hi ti liu chng ti c thuc su coi mnh l nhng st th kinh t khng. V
ti cam doan vi ho rng chng ti thuc su ngh nhu vy, mc d thung chi qua nhng t
vit tt. Thuc t, vo ci ngy ca nm 1971 khi ti bt du lm vic vi "c gio ti,
Claudine, c d cho ti bit "Nhim vu ca ti l hun luyn anh tr thnh mt st th kinh
t. Khng ai duoc bit v cng vic tht su ca anh thm ch c vo anh. Ri c y
nghim giong: "Mt khi anh d dn thn vo con dung ny, anh s khng cn dung lui.
T d tr di, t khi c ta dng tn dy d; chng ti chi don gin l nhng EHMs.Vai tr ca
Claudine l mt v du hp dn v nhng mnh khe thao tng d lm nn ngh nghip ca
ti. ep v thng minh, c thuc su c nh hung su sc; c y bit cc dim yu ca ti
v tn dung chng mt cch ti da. Ngh nghip ca c v cch thc c thuc hin n l
mt th du v su khn ngoan ca nhng con ngui dng sau h thng ny.Claudine chua
ni thng ht v nhng g m ti phi lm. C y ni, cng vic ca ti: "khch l cc nh
lnh dao trn th gii tr thnh mt phn ca ci mang lui khng l duoc dung nn d
cng c cc loi ch thuong mai ca M. Rt cuc, nhng nh lnh dao ny s roi vo gnh
nng ca no nn v diu ny s dm bo cho lng trung thnh ca ho vi M. Chng ti c
th nh dn ho bt c khi no chng ti cn_d dat duoc nhng nhu cu v qun su,
chnh trj hay kinh t. i lai, ho cng c dja vj chnh trj ca mnh bng vic xy dung nhng
khu cng nghip, cc nh my din v sn bay cho nhn dn ca ho. Nhng ng ch ca
cc cng ty k thut_xy dung s tr nn giu c mt cch kh tin.Ngy nay chng ta c
th thy nhng kt qu m ci h thng ny sn sinh ra bt du quay cung. Cc vj lnh
dao nhng cng ty duoc knh trong nht dang thu nhn cng vi mc luong gn nhu
cho n l d lm qun qut trong nhng diu kin lm vic phi nhn dao tai nhng x
nghip chuyn bc lt cng nhn ht sc tn t Chu . Cc cng ty du la c tnh d
cc cht dc hai xung cc dng sng trong vng rng rm nhit di, git cht con ngui,
dng vt v thuc vt mt cch c ch v hy dit cc nn vn ha c xua. Ngnh cng
nghip duoc t chi cung cp thuc men d cu sng hng triu ngui Chu Phi nhim
HV. 12000000 gia dnh ngay chnh nuc M cng dang phi lo kim n hng ngy(2) .
Ngnh nng luong th sn sinh ra Eron. Ngnh k ton lai sn sinh ra Adersen. Nh nm
1960, thu nhp ca 1/5 dn s cc nuc giu nht th gii chi gp 30 ln thu nhp ca 1/5
cc nuc ngho nht th gii, th dn nm 1995 khong cch ny d tng ln 74 ln(3) .
Nuc M d tiu tn 87 tUSD cho cuc chin raq, trong khi d Lin Hop Quc uc tnh
chi cn chua dn mt na s tin d l chng ta c th mang lai nuc sach, khu phn n
dy d, djch vu y t v gio duc co bn cho tt c moi ngui trn hnh tinh ny(4) .
V chng ti tu hi, tai sao nhng k khng b lai tn cng chng ti?
Mt s ngui d li cho vic chng ti mc phi nhng vn d nhu hin nay l do mt m
muu c t chc. Ti uc g n chi don gin nhu vy. Cc thnh vin ca mt m muu c
th bj phanh phui v dua ra xt x. Song, nhng g thuc su dang nui dung h thng ny
cn nguy him hon c m muu. N khng do mt nhm ngui nh l no diu khin m n
chju su chi phi ca mt khi nim d duoc coi l chn l: d l tung cho rng moi su
tng trung kinh t du c loi cho moi ngui v rng cng tng trung th loi ch cng ln.
c tin cng dn ti mt h qu cho rng, nhng ngui c kh nng tao ra tng trung
phi duoc khen ngoi v tr cng, cn nhng k khn cng sinh ra l d bj bc lt. Tt nhin
khi nim ny l hon ton sai lm. Chng ta bit rng rt nhiu nuc, tng trung kinh
t chi dem lai loi ch cho mt b phn nh ngui dn v thuc ra dy da s nhng ngui cn
lai dn b tuyt vong. nh hung ny cn su sc hon bi mt nim tin tt yu rng nhng
ngui lnh dao dn dt ton b h thng phi c mt vj tr dc bit. Chnh nim tin ny l
gc r ca nhiu vn d m chng ta dang phi di mt v c l cng l l do tai sao lai c
dy ry cc l thuyt v m muu. Khi con ngui duoc thung v lng tham th su tham lam
s tr thnh mt dng luc ti t. Khi chng ta coi vic tiu dng v d cc ti nguyn thin
nhin trn Tri dt l thnh thin, khi chng ta day con tr bt chuc nhng ngui dang
sng nhng cuc sng thiu lnh manh, v khi chng ta djnh r rng, mt phn dng dn
s phi quy luy, phu thuc vo mt s t k thuc tng lp cao qu, chng ta d tu ruc ly
tai hoa. V chng ta d gp tai hoa. Trong qu trnh tin ti nn d ch ton cu, cc tp
don, ngn hng v chnh ph (goi chung l tp don trj) d dng tim luc ti chnh v
chnh trj ca ho d dm bo rng, cc trung hoc, gii doanh nhn v cc phuong tin
truyn thng du phi ng h khi nim sai lm ny v hu qu tt yu ca n. Ho dy
chng ta ti mt tnh trang m d nn vng minh tan cu ca chng ta tr thnh mt c
my qui dj. Luong nhin liu v chi ph bo dung m hng ngy n di hi tng theo cp
s nhn, cui cng s ngn ht nhng g c trong tm mt v chng cn lua chon no khc
ngoi vic tu hy dit mnh.
Ch d tp don trj khng phi l mt m muu nhung cc thnh vin ca n d thng nht
theo dui nhng muc tiu v gi trj chung. Mt trong nhng chc nng quan trong nht ca
ch d tp don trj l duy tr, khng ngng m rng v cng c h thng ny. Cuc sng
ca nhng ngui "tao ra n v gia ti ca ho bit thu, thuyn bum, my bay ring- duoc
ph by nhu nhng hnh mu nhm kch thch tt c chng ta tiu dng, tiu dng v tiu
dng. Ngui ta loi dung moi co hi d thuyt phuc chng ta rng mua sm d dac l trch
nhim cng dn, rng cup ph Tri dt l c loi cho nn kinh t v do d s phung su cho
nhng loi ch cao c. Nhng ngui nhu ti duoc tr luong cao dn ky quc d phuc tng
h thng. Nu chng ti chn buc, s c mt hang st th cn tn nhn hon, nhng tn
ch sn git ngui, s lai buc ln v di. V nu chng cng tht bai, th qun di s phi
lm vic d.
Cun sch ny l li th ti ca ngui tng l thnh vin ca mt nhm khng nhiu ngui,
t thi ti cn l mt EHM. Ngy nay, nhng ngui c vai tr tuong tu nhu vy rt nhiu.
Ho mang nhiu chc danh n hon. C th tm thy ho tai hnh lang ca cc tp don
Monsanto, General Electric, Nike, General Motors, Wal-Mart, v hu ht cc tp don ln
khc trn th gii. Thuc cht th Li th ti ca mt st th kinh t chnh l cu chuyn ca
ho cng nhu ca ti. l cu chuyn ca cc ban, cu chuyn v th gii ca ban v ca
ti, cu chuyn v mt vn d ton cu thuc su du tin trong ljch s. Ljch s cho chng ta
bit, nu chng ta khng sa cha cu chuyn ny, chc chn n s c mt kt cuc bi
thm. Cc d ch khng bao gi trung tn. Cc d ch du d tht bai thm hai. Chng
ph hy rt nhiu nn vn ha, trong khi chay dua d c duoc quyn thng trj ln hon v
ri sup d. Khng mt quc gia no hoc mt nhm quc gia no c th pht trin lu di
dua vo vic bc lt quc gia khc.
Cun sch ny duoc vit ra d chng ta nhn ra vn d v sa cha lai cu chuyn ca
chng ta. Ti chc rng, khi nhiu ngui trong chng ta nhn thc duoc rng, chng ta
dang bj c my kinh t bc lt- c my d dang khoi goi lng tham v d di vi cc ti
nguyn trn th gii v thc dy ch d n l- chng ta s khng bao gi tha th cho n.
Chng ta s dnh gi lai vai tr ca chng ta trong mt th gii m d, chi c mt s t
ngui dang boi trong su giu sang, s dng cn lai bj nhn chm trong ngho di, nhim
v bao luc. Tu chng ta s khng th khng hung ti lng bc i, nn dn ch, v cng
bng x hi cho tt c moi ngui. Tha nhn vn d l buc du tin d tm ra gii php.
Th nhn ti li l buc du tin ca su hi ci. Do vy, hy d cun sch ny l khi du
cho vic cu vt linh hn ca chng ta. Hy d n truyn cho chng ta nghj luc d c duoc
nhng cng hin mi v gip chng ta bin gic mo ca mnh v mt x hi cng bng v
cao thuong thnh hin thuc.
Nu nhu khng c nhng ngui m ti d cng sng v chia s, v nhng ngui m
nhng trang tip theo ca cun sch ny s m t, th c l s khng bao gi c duoc cun
sch ny. Ti bit on nhng kinh nghim v bi hoc m ti c duoc t ho. Hon na, ti xin
cm on nhng ngui d khuyn khch ti vuot qua tt c v k ra cu chuyn ny, d l:
Stephan Rechtchaffen, Bill v Lynne Twist, Ann Kemp, Art Roffey, v cn rt nhiu ngui
na d tng tham gia cc cuc hnh trnh "Thay di gic mo v cc hi tho dc bit l
nhng ngui d cng tao diu kin cho ti, Ever Bruce, Lyn Roberts- Herrick, Mary Tendall,
ngui vo tuyt vi ca ti, ngui ban di ca ti trong sut 25 nm- Winifred, v con gi
Jessica ca ti. Ti bit on nhng ngui d truyn cho ti nhng thng tin v hiu bit ring
v cc ngn hng da quc gia, cc tp don quc t v nhng n chnh trj ca nhiu quc
gia; ti dc bit cm on Michael Ben-Eli, Sabrina Bologni, Juan Gabriel Carrasco, Jamie
Grant, Paul Shaw v rt nhiu ngui khc, nhng ngui tuy khng nu danh tnh song ho
bit ho l ai. Khi ti vit xong bn tho, Steven Piersanti, ngui sng lp Berrett-Koehler,
khng nhng d dng cm dn nhn ti m cn dnh rt nhiu thi gian d bin tp lai
cun sch, gip ti chp ni cun sch v hon thin n. Ti dc bit cm kch Steven,
Richard Perl, nhng ngui d gii thiu ti vi Steven Piersanti, dng thi ti cng cm on
Nova Brown, Randi Fiat, Allen Jones, Chris Lee, Jennifer Liss, Laurie Pelloushoud, Jenny
Williams, nhng ngui d doc v cho nhn xt v bn tho ca ti; ti cm on David Korten
ngui khng chi doc bn tho v nhn xt gip ti m cn gip ti vuot qua kh khn d
dp ng cho duoc nhng tiu chun tuyt vi ca ng; ti cm on Paul Fedorko, ngui
qun l ca ti; cm on Valerie Brewster d thit k cun sch ny; cm on Todd Manza,
ngui bin tp, sa bn in, mt tc gia v trit gia ti nng. Ti dc bit t lng bit on
Jeevan Sivasubramanian, nh bin tp Berrett-Koeler, Ken Lupoff, Rick Wilson, Mara
Jess Aguil, Pat Anderson, Marina Cook, Michael Crowley, Robin Donovan, Kristen
Frantz, Tiffany Lee, Catherine Lengronne, Dianne Platner, tt c nhn vin ca BK, nhng
ngui thc duoc v su cn thit phi nng cao thc, nhng ngui lun lm vic khng
mt mi d lm cho th gii ny tt dep hon. Ti phi cm on tt c nhng ngui d cng
lm vic vi ti MAN v khng h bit v vai tr ca mnh trong vic gip EHM hnh
thnh nn mt d ch ton cu. Ti dc bit cm on nhng ai d lm vic cho ti, nhng
ngui d cng ti di dn nhng vng dt xa xi v chia s nhng khonh khc v gi. Ti
cng cm on Ehud Sperlling v nhn vin ca ng nner Traditions nternational, ngui
xut bn nhng cun sch v cc nn vn ha bn dja v Saman gio truc dy ca ti;
cm on nhng ngui ban d khuyn khch ti trn chng dung tr thnh tc gi ca cun
sch ny. Ti cng khng th khng bit on nhng ngui d mi ti ti nh ho trong nhng
khu rng, nhng sa mac, nhng vng ni, trong nhng ngi lu tam bng ba cc tng doc
theo nhng con knh Jakarta v nhng ngi nh chut v s nhng thnh ph khc
trn khp th gii, nhng ngui d chia s cng ti thc n v cuc sng ca ho, v d tr
thnh ngun cm hng ln nht ca ti.



John Perkins
Thng 8/2004






PHN M U

Quito, th d ca cuado, nm tri di qua mt thung lng ni la trn dy Andy, vi d
cao so vi mt bin l 9000 feet. Tuy chi sng cch dung xch dao c vi dm v pha
nam, ngui dn ca ci thnh ph c t truc c khi Columbus dt chn dn Chu M ny
d quen vi vic nhn thy tuyt ph trn nhng ngon ni bao quanh. Thnh ph Shell, mt
dn bin phng v cn c qun su nm st rng rm Amazon ca cuado d phuc vu cho
cng ty du la m n mang tn, nm thp hon so vi th d Quito gn 8.000 feet. Mt
thnh ph m thp vi dn cu ch yu l nhng ngui lnh, cng nhn khai thc du m,
vi nhng ngui bn dja thuc b tc Shuar v Kichwa hnh ngh mai dm v lao dng
chn tay cho ho. di t Quito dn Shell, ban phi qua mt con dung va quanh co va
him tr. Ngui dn dja phuong s ni vi ban rng con dung ny ban phi tri qua c
bn ma chi trong mt ngy. Mc d d li xe di qua con dung ny rt nhiu ln nhung ti
chua bao gi cm thy chn phong cnh hng v dy. Mt bn dung l nhng vch d
thng dng, thinh thong duoc xen k bi nhng thc nuc v nhng cy ho da. Pha
bn kia l vuc su, noi con sng Pastaza, thuong ngun ca Amazon, un mnh chy doc
theo dy Andy. T nhng dng sng bng ca Cotopaxi, mt trong nhng ngon ni la cao
nht trn th gii dang trong thi ky hoat dng v cng l tn mt vj thn ca ngui ncas,
nuc chy qua dng Pastaza d d xung ai Ty Duong cch d hon 3.000 dm. Nm
2003, t Quito ti li chic Subaru Outback dn Shell vi mt nhim vu khng ging bt ky
nhim vu no ti d tng dm nhn. Ti d hy vong c th kt thc mt cuc chin m ti
d gp phn tao ra. Cng nhu rt nhiu diu m nhng EHM chng ti phi chju trch
nhim, khng mt noi no khc bn ngoi dt nuc dang xy ra cuc chin bit dn n. Ti
dang trn dung dn gp nhng ngui Shuars, ngui Kichwas v nhng ngui th dn
nhng vng ln cn l Achuars, Zaparos v Shiwas- nhng b tc quyt tm ngn khng
cho cc cng ty khai thc du ca chng ti ph hy nh ca, gia dnh, v dt dai ca ho
ngay c khi ho phi cht v diu d. Vi ho, dy l cuc chin v su sinh tn ca con chu
v nn vn ha ca ho; trong khi di vi chng ti d l cuc chin ginh quyn luc, tin
bac v ti nguyn thin nhin. N l mt phn ca cuc du tranh ginh quyn thng trj th
gii v gic mo ca mt s t nhng k tham lam, ca ch ton cu.(1) l vic m
nhng EHM chng ti thao nht: xy dung nn ch ton cu. Chng ti l mt nhm
ngui uu t, nhng ngui tn dung ti da cc t chc ti chnh quc t d khin cc quc
gia khc phi phu thuc vo ch d tp don trj dang diu khin cc tp don ln nht,
chnh ph v cc ngn hng ca chng ti. Chng khc no Mafia, cc EHM ban n hu.
Nhng n hu ny tn tai dui hnh thc cc khon vay d pht trin co s ha tng- nh
my din, dung cao tc, bn cng, sn bay, cc khu cng nghip. Mt diu kin cho
nhng khon vay nhu th l cc cng ty xy dung ca nuc chng ti phi duoc dm
nhim cng vic xy dung tt c cc du n ny. Xt v bn cht, hu ht cc khon tin
trn khng bao gi ri khi nuc M; n chi don gin duoc chuyn t cc phng giao djch
ca ngn hng Washington sang cho cc cng ty xy dung New York, Houston, hoc
San Francisco.
Mc d thuc t l nhng khon tin trn gn nhu ngay lp tc s tr lai v cc cng ty l
thnh vin ca ch d tp don trj (ch no) nhung nhng nuc nhn tin vay vn phi tr
tt c, c tin gc v li. Nu mt EHM hon ton thnh cng, th chi sau vi nm cc
khon vay s l qu ln ti mc m cc nuc mc no buc phi tuyn b v no. Khi diu
ny xy ra, th ging nhu t chc Mafia, chng ti s di no. Vic di no ny thung km
theo mt hoc nhiu yu cu sau: kim sot nhng l phiu ca Lin Hop Quc, thit lp
cc cn c qun su hoc khai thc cc ngun ti nguyn qu gi nhu du hay knh do
Panama. Tt nhin, nuc mc no s vn no chng ti tin- v lai mt nuc na roi vo
ch ton cu ca chng ti. Li xe t Quito dn Shell vo mt ngy nng dep nm 2003, ti
nh lai 35 nm v truc khi ln du tin ti dn khu vuc ny. Ti d doc l d din tch ca
cuado chi bng bang Nevada, noi dy c hon 30 ni la dang hoat dng, hon 15% cc
lai chim qu trn th gii v hng ngn loai cy vn chua duoc phn loai v dy l vng
dt da dang v vn ha- noi v s ngui ni ting bn dja c gn bng vi s ngui ni
ting Ty Ban Nha. Ti thy dt nuc ny tht hp dn v ky la; v nhng t ng xut hin
trong tm tr ti lc d cn trong trng, v ti v trinh nguyn.
Sau 35 nm, d c nhiu bin di.
Khi ti dn cuado ln du tin vo nm 1968, Texaco va mi tm thy du khu vuc
Amazon ca cuado. Ngy nay, du chim ti gn mt na luong hng ha xut khu ca
quc gia ny. Mt dung ng dn du xuyn qua dy Andy duoc xy dung khng lu sau
ln du tin ti dn noi dy; t d dn nay d lm hon na triu thng du thm vo dt
ca khu rng nhit di ny- nhiu gp di luong du bj trn do vu Exxon Valdez.(2) Hin
nay, mt dung ng dn du di 300 dm trj gi 1,3 t USD duoc xy dung bi mt tp
don do cc EHM t chc ha hen bin cuado tr thnh mt trong 10 quc gia hng du
th gii cung cp du cho M.(3) Nhiu khu vuc rng ln ca rng mua nhit di d bj hy
dit, vet dui di v bo dm M d bin mt, ba nn vn ha bn dja ca ngui cuado
cng bj dn dn b vuc dit vong, nhiu dng sng d bj nhim.Cng trong thi gian ny,
cc nn vn ha bn dja bt du phn cng khai. Ngy 7/5/2003 mt nhm lut su M dai
din cho hon 3.000 ngui cuado bn dja d tin hnh mt vu kin di 1 t USD ca tp
don Chevron Texaco. Vu kin khng djnh rng trong khong thi gian t 1971-1992, mi
ngy cng ty du la ny d xung nhng h chn l thin v cc dng sng hon 4 triu
gallon nuc thi dc hai c cha du, kim loai nng, cc cht gy ung thu, dng thi cng
ty ny cng d lai gn 350 h rc thi l thin v nhng h rc dang tip tuc git cht con
ngui v dng vt.(4) Bn ngoi ca s chic xe Outback, nhng dm my m ln dang lo
lng bay ln t khu rng v pha hm ni Pastaza. M hi thm dm o ti v da dy ti
bt du si ln khng chi v ci nng ca vng nhit di v su khc khuu ca con dung.
Ti lai dang phi tr gi v ti d gp phn hy hoai dt nuc tuoi dep ny. V ti v nhng
dng nghip EHM ca mnh m kinh t cuado ngy nay d km xa so vi lc truc khi
chng ti mang lai cho dt nuc ny su ky diu ca kinh t hoc, ca h thng ngn hng v
k thut xy dung hin dai. K t nhng nm 1970, thi ky m ngui ta thung goi l bng
n du m, t l di ngho chnh thc d tng t 50% ln 70%, t l tht nghip v bn tht
nghip tng t 15% ln 70%, v no cng tng t 240 triu USD ln 16 t USD. Trong khi
d, phn ti nguyn thin nhin dnh cho b phn dn s ngho nht lai gim t 20%
xung cn 6%.(5) Tht khng may, cuado khng phi l trung hop ngoai l.(6) Gn nhu
tt c c nuc m chng ti, nhng EHM d dua vo dui vng cuong ta ca ch
ton cu du phi di mt vi hon cnh tuong tu. Khon no ca cc nuc th gii th 3
tng ln hon 2,5 nghn t USD, chi ph d tr cho cc khon no d- hon 375 t USD mi
nm theo s liu nm 2004, ln hon tt c cc chi tiu cho y t v gio duc ca cc nuc
th gii th 3 cng lai v gp 20 ln s tin vin tro nuc ngoi hng nm m cc nuc
dang pht trin nhn duoc. C ti hon mt na dn s trn th gii dang sng dui mc 2
USD mt ngy, tuong duong vi s tin m ho nhn duoc du nhng nm 70. Trong khi
d 1% s h gia dnh cc nuc th gii th 3 lai chim ti 70% dn 90% tin bac v bt
dng sn nhng nuc ny; t l cu th ca tng nuc phu thuc vo tng quc gia cu
th. (7) Chic Subaru gim tc d khi di ngang qua nhng con ph ca khu du ljch tuoi dep
Baos, ni ting vi nhng sui nuc khong nng chy t cc dng sng nm dui
Tungurahgua, mt ngon la dang hoat dng manh. Bon tr chay theo xe, vy tay v c ni
bn keo cao su v cc loai bnh. B lai Baos pha sau, chiu Subaru tng tc khi thin
dung d di vo quang cnh hin dai ca khc ja nguc Dante. Mt bc tung ln mu
xm nhu con qui vt khng l dng sng sng chn ngang con sng. Khi b tng dng
d hon ton khng thch hop v di nghjch vi phong cnh. Tt nhin ti khng h ngac
nhin khi thy n dng d. Sut doc dung, ti d bit rng n dang phuc kch dy.
Truc dy, ti d nhn thy n rt nhiu ln v d tng ca ngoi n nhu mt biu tuong cho
nhng thnh tuu ca EHM. Mc d vy n vn lm ti sn gai c. Bc tung phi l v gm
ghic d l mt ci dp ngn dng chy ca sng Pastaza, lm chuyn dng nuc vo h
thng dung ngm ln chy xuyn qua ngon ni v chuyn ngun nng luong d thnh
din nng. l du n thy din Agoyan vi cng sut 156 mgawatt. N cung cp nng
luong cho cc ngnh cng nghip d gip cho mt vi gia dnh cuado tr nn giu c,
dng thi d cng l ngun gc nhng ni kh khn xit ca nhng ngui nng dn v
ngui bn dja sng doc con sng ny. Nh my thy din ny chi l mt trong rt nhiu
nhng du n duoc xy dung nh vo n luc ca ti v nhng EHM khc. Nhng du n
nhu vy chnh l nguyn nhn tai sao hin nay cuado l mt thnh vin ca ch ton
cu, chng cng l l do tai sao cc b tc Shuars v Kichwas cng nhng b tc sng
nhng vng ln cn de doa tuyn chin vi cc cng ty du la ca chng ti. V cc du n
do EHM mang lai m cuado bj ngp chm trong no nuc ngoi v phi dnh mt phn ln
ngn sch quc gia d tr no thay v dng s tin d d gip d hng triu cng dn duoc
chnh thc lit vo danh sch nhng ngui ht sc di ngho. Cch duy nht d cuado c
th tr no nuc ngoi l bn nhng khu rng nhit di ca ho cho cc cng ty du la.
Thuc cht l do khin cc EHM nhm ng dn cuado l v bin du nm dui khu vuc
rng Amazon duoc cho l c tim nng ngang vi cc m du khu vuc Trung ng.(8)
ch ton cu di no dui dang quyn khai thc du. Nhng nhu cu ny dc bit tr
nn cp thit sau su kin 11/9/2001, khi M lo so rng cc ngun cung cp du Trung
ng s bj ngung lai. Trn ht, Vnzula, nh cung cp du ln th 3 ca M, va bu ra
mt vj tng thng theo ch ngha dn ty l Hugo Chavez, ngui c lp trung cng rn
chng lai ci m ng goi l Ch ngha d quc M; ng cng de doa ngng bn du cho
M. EHM d tht bai raq v Vnzula nhung chng ti d thnh cng cuado; v by
gi chng ti s bn rt tt c nhng g dng gi. cuado l trung hop din hnh ca cc
nuc trn th gii d duoc EHM dua vo mt nhm c cng loi ch kinh t- chnh trj. C
100 USD du th ly ra t cc khu rng nhit di ca cuado th c ti 75 USD roi vo ti
ca cc cng ty du la. 25 USD cn lai s duoc dng d tr no nuc ngoi. Hu ht s
tin cn lai s duoc dng d trang tri chi ph qun su v chi tiu ca chnh ph- trong d
khong 2,5 USD duoc chi cho y t, gio duc v cc chuong trnh gip d ngui ngho.(9)
Nhu vy, c 100 USD du khai thc duoc tai khu vuc Amazon s chi c dui 3 USD dn
duoc vi nhng ngui cn n nht- nhng ngui m cuc sng ca ho bj nh hung xu
bi nhng con dp, vic khoan du, cc dung ng- v nhng ngui dang cht dn cht
mn do thiu thc n v nuc ung. Tt c nhng ngui d- hng triu ngui dn cuado,
hng t ngui khc trn khp hnh tinh- l nhng tn khng b tim nng. Khng phi bi
ho theo ch ngha cng sn hay ch ngha v chnh ph hay bi ho thuc su l nhng tn ti
pham, m don gin chi v ho tuyt vong. Nhn xung con dp ny, ti phn vn- nhu cm
gic m ti thung c rt nhiu noi khc trn th gii- rng khi no th nhng ngui ny
s hnh dng, ging nhu ngui M chng lai nuc Anh nhng nm 1770 v ngui M
Lating chng lai Ty Ban Nha du th k XX.
Mc d tinh vi trong vic thit lp d ch hin dai ny vuot tri hon hn ca nhng chin
binh La M c dai, d quc Ty Ban Nha v sc manh ca thuc dn Chu u th k XV v
th k XX. Chng ti, nhng EHM l nhng k xo tr; chng ti hoc t ljch s. Ngy nay,
chng ti khng dng guom kim. Chng ti khng mc o gip hay bt c th g d ngui
ta c th phn bit duoc chng ti. mt s quc gia nhu cuado, Nigiria, ndnxia,
chng ti n mc ging nhu nhng gio vin v nhng ng ch ca hng. Washington
v Paris, chng ti trng ging nhu cc quan chc nh nuc v nhn vin ngn hng. B
ngoi chng ti khim tn v bnh dj. Chng ti dn thm nhng noi qung b ch ngha vj
tha, tn tung vi cc bo ch dja phuong v nhng diu nhn dao tuyt vi m chng ti
dang lm. Chng ti dem dn cc bn hi nghj ca cc y ban chnh ph nhng bng tnh
v nhng d n ti chnh, v chng ti ging bi ai hoc Harvard v su ky diu ca kinh
t vi m. Chng ti duoc bit dn mt cch cng khai, gia thanh thin bach nht. Hay t ra
th chng ti cng tu thu dt nn chnh mnh v duoc chp nhn nhu th. l cch m
h thng hoat dng. Chng ti rt him khi pham php v bn thn h thng ny duoc xy
dung trn su la gat v h thng ny trn l thuyt l hop php. Tuy nhin, nu chng ti
tht bai- v diu ny l rt c th- mt th h khc ti t hon s tip ni, th h m chng
ti- nhng EHM d ni dn nhu nhng tn st nhn thuc su, nhng k s tip tuc theo dui
su nghip ca nhng d ch truc chng ti. Nhng tn st nhn lun ch sn, n np
trong bng ti. Khi chng xut hin, ngui dng du nh nuc s bj lt d hoc cht trong
mt "tai nan khng khip.(10) V nu chng may nhng tn st nhn tht bai, nhu chng
d tht bai Afganistan v raq th m hnh c lai ni ln. Khi nhng tn st nhn tht bai,
lp tr M duoc c di d git v d cht. i qua con qui vt, ci bc tung xi mng mu
xm d s v khng l dang hin ra trn dng sng ny, m hi cng ut dm o ti v rut
gan ti cng xit cht. Ti ro buc v pha khu rng d gp nhng ngui dn bn dja,
nhng ngui quyt tm chng lai dn cng d ngn chn d ch m ti gp phn tao ra v
cm gic ti li dng tro trong ti. Ti tu hi, lm th no m mt da tr xinh xn t New
Hampshire lai c th nhng tay vo mt vic bn thiu nhu vy?


















PHN I: 1963-1971
Chuong 1
St th ra di
Cu chuyn bt du tht tnh c.
Ti sinh nm 1945, l con duy nht trong mt gia dnh trung luu. Cha me ti du l dn gc
Bc M, d sinh sng ba di bang New England. Su khun php, nghim khc v lng
trung thnh l du n m t tin h khc d lai trong ho qua nhiu th h. Ho l nhng
ngui du tin trong gia dnh di hoc dai hoc bng hoc bng. Me ti l gio vin day ting
Latinh trung trung hoc. Trong ai chin Th gii , cha ti tham gia qun di, l dai y
hi qun, phu trch di pho th bo v thuong thuyn ch du trn ai Ty Duong. Khi
ti cho di Hanlover, bang New Hanpshire, cha ti vn dang nm vin Texas v bj gy
xuong hng. Ln mt tui ti mi duoc gp cha. Sau d, cha ti day ngoai ng trung
Tilton shool, mt trung ni tr nam vng ngoai New Hanpshire. Ngi trung vuon
mnh kiu hnh ( hay ngao ngh theo nhu cch ni ca dn dja phuong)- trn mt qu di,
pha dui l mt thj trn cng cng tn Tilton. Mi nm, trung tu ny chi nhn 50 hoc sinh
cho mi lp t lp 9 dn lp 12. Hoc sinh dy phn ln l con ci ca nhng gia dnh
giu c t Buenos Aires, Caracas, Boston v New York. Nh ti lun thiu tin, nhung
chng ti khng bao gi tu cho mnh l ngho. Mc d dng luong gio vin ca b me ti
rt t i, nhung tt c nhu cu thit yu ca chng ti nhu thuc phm, nh , l sui, nuc,
ct c hay don tuyt duoc cung cp min ph. T lc ln 4, ti n bp n nh trung,
nht bng cho di bng m cha ti hun luyn, duoc s dung khn mt phng thay d.
D c t ra khim tn th cc gio vin v vo con ho vn coi mnh thuc tng lp cao qu
hon dn dja phuong. Ti tng nghe b me da rng ho l ch trang vin, cai qun nhng
nng dn hn km- ni nhng ngui dn thj trn. Ti bit d khng chi don thun l mt
cu da. Cc ban hoc cp v cp ca ti thuc tng lp nng dn d. Chng rt ngho.
B me chng l nhng ngui lao dng chn lm tay bn, tho x g hay tho xay bt. Ho
khng ua " l hoc sinh trung tu chng ti, v nguoc lai, b me ti cng khng thch ti kt
thn vi nhng c ban thj trn m ng b hay goi l d "hu hng. Nhung t hi hoc lp 1,
ti d dng chung sch gio khoa v bt ch mu vi my c ban trong lp. Hi d, ti phi
lng ba c ban: Ann, Priscilla v Judy. V vy, kh m chp nhn quan dim ca cha me ti.
Nhung ti vn tn trong mun ca ho. Nm no cng vy, c dn khi cha ti duoc nghi
h ba thng, chng ti lai dn ngi nh bn h do ng ti xy vo nm 1921. ngi nh nm
gia rng. Vo ban dm, chng ti c th nghe thy ting c v ting su t ni. dy,
chng ti chng c hng xm lng ging no v ti l da tr duy nht. Khi cn nh, ti
thung gi djnh rng nhng ci cy trong rng l hip s Bn Trn v cc thiu n tn l
Ann, Priscilla v Judy ( ty tng nm) dang gp nan. Su dam m ca ti chc chn cng
manh m nhu mi tnh ca Lancelot vi Guilevere- v thm ch cn nng nn hon th
nhiu. Mui bn tui, ti duoc nhn hoc bng ca trung Tilton School. Vi su khch l ca
cha me, ti t b moi vuong vn noi thj trn v khng cn gp nhng ngui ban tha no
na. Khi nhng ban mi ca ti tr v bit thu ca ho d nghi h, ti cn lai c mt mnh
trn di. Ho c ban gi mi; ti th chng c c no, tt c nhng c gi ti bit du l d
"gi dim; ti d b ho v ho cng d qun ti. Ti chi cn lai mt mnh- tht vong trn tr.
Tuy nhin, cha me ti tht gii trong vic diu khin ti. Ho qu quyt vi ti rng ti tht l
may mn khi c duoc mt co hi tt nhu vy v mt ngy no d, ti s bit on diu y. Ti
s tm duoc mt ngui vo hon ho, mt ngui ph hop vi nhng chun muc dao dc
cao siu ca gia dnh ti. D th, trong su thm, ti si ln sng suc. Ti thm mun mt
ngui dn b- tnh duc; ti thm ch cn ngh dn hang gi dim. Nhung thay v ni loan, ti
nn su ni tc gin ca mnh, lun c t ra xut sc trn moi phuong din nhm biu l su
chn nn. Ti l sinh vin danh du, di trung hai di th thao ca trung v l tng bin
tp t bo tung ca trung. Ti quyt lm b mt nhng l ban hoc giu c v xa ri thj
trn Tilton mi mi. Trong nm hoc cui, ti nhn duoc 2 hoc bng ton phn; mt hoc
bng th thao ca trung Brown v mt hoc bng hn lm ca trung Middlebury. Ti chon
Brown, ch yu v ti mun tr thnh vn dng vin- v v n thnh ph. Nhung v me ti
tt nghip Middlebury v cha ti hoc cao hoc d, mc d trung Brown nm trong tay vi
League, ho thch Middlebury.
Cha ti hi: "Th nh con bj gy chn th sao? Nhn hoc bng hn lm l hon con a.
Theo ti th Middlebury cng chi l hnh nh phng to ca Tilton- d n c nm ngoai
Vermont thay v ngoai New Hampshire. ng l trung d dnh cho c n sinh tht,
nhung ti ngho, trong khi hu ht sinh vin d lai giu c, v trong sut bn nm va ri,
ti d khng h hoc chung vi phi n. Ti mt ht tu tin, thy mnh nhu ngoi cuc, v
cm thy tht kh s. Ti nn ni xin cha cho ti duoc b hoc hay nghi hn mt nm. Ti
mun dn Boston, d bit th no l cuc sng v dn b. Tt nhin cha ti khng th chp
nhn. ng ni: "Lm sao b c th day d con ci ngui khc vo dai hoc trong khi bn
thn con ca mnh lai khng hoc dai hoc?
n lc ny, ti hiu ra rng, cuc di l hng loat nhng su ngu nhin. Nhung cch m
chng ta phn ng lai nhng diu ngu nhin d- chng ta s dung ci m nhiu ngui goi
l quyn tu quyt nhu th no- mi quyt djnh tt c. Vic chng ta chon g khi dng truc
nhng buc ngot ca cuc di s quyt djnh s phn ca chng ta. Hai bin c quan
trong quyt djnh cuc di ti xy ra Middlebury. Mt l t mt ngui ran, con trai mt vj
tung, c vn ring cho nh vua ran. Cn bin c th hai xut hin t mt c gi xinh dep
tn l Ann, trng vi tn c ban gi tha thiu thi ca ti. Ngui th nht l Farhad, d
tng choi bng d chuyn nghip Rome. Vi th luc ca mt vn dng vin mi tc qun
den, di mt mu hat d, cng thm xut thn v sc quyn r thin bm, anh ta khin phu
n bj m hoc. Anh ta tri nguoc hn vi ti nhiu dim. Phi vt v lm ti mi kt ban
duoc vi anh ta, v sau d duoc anh ta day rt nhiu th c ch cho ti trong nhng nm
sau ny. Ti cng d gp Ann. Mc d khi d c y dang c mi quan h nghim tc vi
mt anh chng trung khc, nhung c y d dn nhn ti. Mi tnh trong trng gia hai
chng ti l mi tnh thuc su du tin m ti tng c. Farhad khuyn khch ti ung ruou, di
choi v pht l cha me. Ti chng hoc hnh g c. Ti quyt djnh s lm hng su nghip
hoc hnh ca mnh d tr da cha ti. im s ca ti rt thm hai. Ti bj mt hoc bng.
Vo nhng nm th hai, ti quyt djnh b hoc. B de doa s t ti. Farhad th lai xi thm
ti. Ti dn thng phng hiu trung v tuyn b b hoc. Khonh khc d d thay di cuc
di ti. Farhad v ti d k nim dm cui cng ca ti tai thj trn trong mt qun bar. Mt
nng dn vi tm vc khng l say ruou, buc ti tn tinh vo ng ta. ng ta nhc bng ti
ln v qung ti vo tung. Farhad nhy vo gia chng ti, rt dao chm dng vo m
ng ta. Ri anh ta ko ti qua phng, dy ti qua ca s xung ra con lach Otter. Chng ti
nhy xung, boi doc sng v k tc x. Sng hm sau, khi bj cnh st thm vn, ti d ni
di v t chi khng nhn bt c chi tit no v vu rc ri d. Tuy nhin, Farhad cng bj
dui hoc. Chng ti chuyn dn Boston v thu chung mt cn phng d. Cui cng, ti
kim duoc vic lm tai ta soan bo Hearst's Record American/ Sunday Advertiser, lm tro
l ring cho Tng bin tp t Sunday Advertiser. Cui nm 1965, mt vi ngui ban ti lm
vic trong ta soan bj bt di qun djch. trnh s phn tuong tu, ti dng k hoc qun trj
kinh doanh tai Trung ai hoc Boston University (BU). Cng vo thi dim d, Ann chia tay
vi ban trai c v thung di Middlebury dn thm ti. Ti vui mng dn nhn su quan tm
ca c y. Ann tt nghip nm 1967, trong khi ti vn cn 1 nm na BU. Nhung c y
nht djnh ko chju sng chung vi ti chng no chng ti chua cui. Tuy vn ni da l
mnh bj "tng tnh, nhung ti thuc su buc mnh v ti thy yu cu ca c y khng khc g
1 su tip ni nhng chun muc dao dc c l v lp dj ca cha me mnh, song ti tht su
hanh phc khi bn c y v ti mun nhiu hon th na. Chng ti ly nhau.

B Ann, 1 k su gii, d thit k h thng diu khin cho 1 h thng tn la cuc k quan
trong v gi 1 chc vj cao trong hi qun. Ngui ban thn ca ng m c y thung goi l
ch Frank (dy ko phi tn tht ca ng ta) , l y vin cao cp ca cuc an ninh quc gia
(NSA), 1 t chc gin dip duoc rt t ngui bit dn nhung duoc coi l t chc gin dip
ln nht ca M. Khng lu sau khi cui, ti nhn duoc giy triu tp di khm sc khe ca
qun di. Ti dat tiu chun v th luc v c nguy co phi di chin du Vit Nam ngay
sau khi tt nghip. ngh phi chin du ng Nam ging x ti, mc d chin tranh
vn lun hp dn ti. Ti ln ln qua nhng cu chuyn v t tin ti t thi thuc dja, trong
d c c Thomas Paine v Ethan Allen- ti d tng di khp bang New England, dn thm
nhng chin trung pha bc bang New York, noi tng din ra cuc chin gia ngui Php
vi ngui da d, v nhng cuc chin cch mang. Ti tng doc tt c nhng cun tiu
thuyt ljch s m ti c th tm duoc. Thuc ra, khi nhng don vj du tin ca luc luong
qun di dc bit dt chn dn ng Nam , ti d hm h djnh nhp ng. Nhung khi cc
phuong tin thng tin dai chng phoi by su tn nhn ca chin tranh v tnh bt nht trong
cc chnh sch ca chnh ph M, ti d thay di thi d. Ti lun tu hi, nu vo dja vj
ca ti, khng bit Paine s dng v pha no? V ti dm chc ng s gia nhp Vit Cng,
k th ca chng ti. Ch Frank d cu ti. ng cho ti hay mt cng vic NSA s gip
ti hon phi di qun djch. ng thu xp cho ti mt loat nhng cuc gp g tai NSA, c mt
ngy di vi nhng cuc phng vn dn kit sc vi my do nhjp tim. Ngui ta ni, nhng
cuc kim tra d ct d xc djnh xem liu ti c ph hop vi cng vic m NSA tuyn v
do tao hay khng. V nu ti dp ng duoc, ho s lp ra c mt h so v nhng dim
manh, dim yu ca ti d ri t d quyt djnh con dung su nghip ca ti sau ny. Vi
thi d ca ti v cuc chin tranh Vit Nam, ti tin chc mnh s truot.
Trong dot kim tra, ti th nhn rng l mt ngui M trung thnh, ti phn di chin tranh
v ti ngac nhin khi thy nhng ngui phng vn ti chng quan tm g dn d ti ny.
Thay vo d, ho tp chung vo nn gio duc m ti duoc hung, thi d ca ti di vi cha
me, v c nhng cm xc ny sinh t hon cnh sng ca ti: Ln ln trong mt gia dnh
ngho v ht sc nghim khc, gia qu nhiu ban b trung tu giu c v trc tng. Ho
cng tm hiu k tm trang chn nn ca ti v cuc sng thiu dn b v tin bac cng ci
th gii tung tuong ca ti xut pht t su thiu thn d. Ti rt ngac nhin khi thy ho
dc bit ch ti mi quan h gia ti v Farhad, v c vic ti sn sng ni di d bo v
cu ta dn cnh st. Thoat du, ti cho rng, tt c nhng diu m ti cho l qu tiu cuc
ny s khin NSA khng nhn ti, nhung ri nhng cuc phng vn vn tip tuc. Moi vic
d khng nhu ti ngh. Phi vi nm sau, ti mi nhn ra rng, nhng yu t tiu cuc ny
theo quan dim ca NSA lai l tch cuc. Theo nhng dnh gi ca ho, lng trung thnh ca
ti vi dt nuc khng quan trong bng su chn nn ca ti trong di. Su hn hoc ca cha
me, ni m nh v phu n, v c ci tham vong v mt cuc sng tt dep hon ca ti d
gip ho tao ra mt cam by. Ti d bj xiu lng. Quyt tm th hin trong hoc tp v trong
th thao, su ni loan tt bc chng lai cha ti, kh nng kt thn vi ngui nuc ngoi v
vic ti sn sng ni di cnh st chnh l ci kiu tnh cch m ho dang tm kim. Sau ny,
ti cng pht hin ra rng cha ca Farhad lm vic cho nhng t chc tnh bo M ran,
do vy, tnh ban gia ti v Farhad r rng d cng cho ti thm mt dim. Vi tun sau
cuc kim tra ca NSA, ti duoc mi tham gia mt kha hun luyn tnh bo. Kha ny s
bt du vi thng ngay sau khi ti nhn bng tt nghip tai BU. Tuy nhin, truc khi chnh
thc nhn li mi ny, ti lai bc dng tham du mt hi tho do mt nhn vin tuyn m
thuc Qun don Ha bnh t chc tai BU. im hp dn nht dy l, cng ging nhu
NSA, vi vic lm Qun don Ha bnh ti s duoc hon qun djch. Quyt djnh tham gia
hi tho d l mt trong nhng su kin ngu nhin m vo thi dim d dung nhu chng
c g quan trong, nhung sau ny lai lm thay di c cuc di ti. Ngui tuyn m gii thiu
mt s noi trn th gii hin dang rt cn cc tnh nguyn vin. ng ta nhn manh, mt
trong nhng dja dim d l rng rm Amazon, noi m nhng ngui bn x vn dang sng
cuc sng ca nhng th dn Bc M truc khi c su xut hin ca ngui Chu u.
Ti lun mo duoc sng nhu nhng ngui Abnakis, nhng ngui d sinh sng New
Hamphshire khi t tin ca ti ln du tin djnh cu tai vng dt ny. Ti bit dng mu
Abnaki chy trong huyt qun ca mnh, v ti cng mun duoc hoc ton b nhng hiu
bit v truyn thuyt v rng m ho c. Sau cuc ni chuyn, ti tm gp ngui tuyn m v
hi v kh nng duoc c dn Amazon. ng ta cam doan vi ti rng, vng ny dang cn
rt nhiu ngui tnh nguyn v rt c kh nng l ti s duoc c dn d. Ti goi din cho
ch Frank. Truc su ngac nhin ca ti, ch Frank khuyn khch ti tham gia Qun don
Ha bnh. ng tit l, sau su sup d ca H Ni- m vo nhng ngy d, di vi nhng
ngui vj tr ca ng, diu d tung nhu d chc chn- Amazon s tr thnh mt dim
nng. "Vng d c rt nhiu du la, ng ni. " d chng ta s cn dn nhng dc vu
gii- nhng ngui hiu r dn bn dja. ng dm bo vi ti rng Qun don Ha bnh s
l mt trung do tao tuyt vi. ng cng khuyn ti nn thao ting Ty Ban Nha cng nhu
ting dja phuong. ng cui: " Rt c th rt cuc chu s lm cho mt cng ty tu nhn ch
khng phi cho chnh ph du. Khi d, ti khng hiu ng c g. Ti dang duoc do tao
nng cao d t mt gin dip tr thnh mt EHM mc du truc d v cho dn c vi nm
na, ti vn chua duoc nghe ti t ny. Ti chng c khi nim g v vic c dn hng
trm ngui, c dn ng, dn b, ri rc trn khp th gii, lm vic cho cc cng ty tu vn
v nhng cng ty tu nhn khc. Ho chua bao gi nhn mt dng luong t bt ky mt t
chc chnh ph no, song vn khng ngng phuc vu v loi ch ca c mt d ch. Ti cng
chng th don ni rng, dn cui thin nin k ny, mt ngh mi, duoc che dy dui rt
nhiu ci tn khc nhau, s thu ht dn hng nghn con ngui v rng, ti s dng mt vai
tr quan trong trong vic tao dung nn c mt di qun khng ngng ln manh. Ann v ti
np don xin gia nhp Qun don Ha bnh v yu cu duoc dn vng Amazon. Khi giy
bo chng ti duoc chp nhn, cm gic du tin ca ti l cuc ky tht vong. Giy bo vit,
chng ti duoc c dn cuado.
Tri a, ti ngh, noi ti mun dn l Amazon ch khng phi Chu Phi.
Ti kin tp bn d v tm cuado. Ti mt ht c tinh thn khi chng th tm thy cuado
trn bn d luc dja Chu Phi. n khi xem bng ch gii, ti mi bit rng, thuc ra cuado
nm Chu M Lating v nhn trn bn d, ti thy h thng sng chy t dy ni bng
Andy tao thnh thuong ngun cho dng sng Amazon hng v. oc thm na, ti cng
chc rng nhng khu rng rm nhit di ca cuado nm trong s nhng khu rng da
dang v b him nht th gii. Nhng ngui bn x d vn sng cuc sng nhu ho d
sng t hng nghn nm truc. V chng ti dng .
Ann v ti hon thnh kha do tao ca Qun don Ha bnh min Nam California.
Thng 9 nm 1968, chng ti di v pha cuado. Chng ti d sng trong rng Amazon vi
ngui Shuar. Ho sng cuc sng gn ging vi cuc sng ca th dn Bc M t truc
thi thuc dja. Chng ti d cng vi hu du ca ngui ncas trn ni Andy. l phn
ca th gii m ti chua tng ngh l vn cn tn tai. Cho dn khi d, nhng ngui M
Latinh duy nht m ti tng bit l nhng hoc sinh tu thuc giu c trung ca cha ti. Ti
thy mnh gn b vi nhng ngui bn x, nhng ngui vn chi sng dua vo sn bn v
trng trot. Tht ky la, ti c cm gic nhu ho l nhng ngui rut thjt ca ti vy. D sao th
ho cng lm ti nh ti dm ban b thj trn m ti d b lai dng sau. Mt hm, c ngui
dn ng, dng b complet rt ljch su, tn l Einar Greve, bay dn ch chng ti. ng l Ph
ch tjch Chas.T.Main,nc. (MAN), mt hng tu vn quc t rt t khuych truong, c trch
nhim tin hnh cc nghin cu d quyt djnh xem Ngn hng Th gii c nn cho cuado
v nhng quc gia lng ging vay hng t d la d xy dung dp thy din v nhng du n
ha tng co s khc hay khng. Einar cng l dai t trong luc luong Qun du bj M. Einar
bt du k cho ti nghe v nhng loi ch khi lm vic cho mt cng ty kiu nhu MAN. Khi
ti ni, ti tng duoc NSA tuyn truc khi gia nhp Qun don Ha bnh, v rng ti dang
cn nhc vic quay tr lai lm vic cho ho, ng ta cho ti hay, ng cn dng vai tr s quan
lin lac ca NSA. nh mt ca ng ta khin ti ng rng, mt trong nhng nhim vu ca
ng ta dy l dnh gi nng luc ca ti. Gi th ti tin chc rng khi d ng ta dang cp
nhp h so ca ti, v dc bit l dnh gi kh nng sng st ca ti trong nhng mi
trung m hu ht ngui Bc M thy khng th chju dung duoc. Chng ti lm vic vi
nhau vi ngy cuado, ri sau d chi lin h qua thu t. ng ta d nghj ti gi cho ng ta
cc bo co dnh gi trin vong kinh t ca cuado. Ti c mt my ch xch tay loai nh,
lai thch vit lch v rt thch th vi d nghj ny. Trong khong mt nm, ti d gi cho
Einar t nht khong mui lm l thu di. Trong thu, ti nhn djnh tuong lai kinh t, chnh trj
ca cuado, bnh lun v ni tuyt vong ngy cng ln dn ca nhng ngui dn bn dja
khi ho chin du chng lai cc cng ty du m, cc t chc pht trin quc t v c nhng
th luc khc hng ko ho vo ci th gii hin dai ca chng ti. Khi nhim vu ca ti
Qun don Ha bnh kt thc, Einar mi ti tham gia phng vn xin vic tai tru s chnh ca
MAIN Boston. Trong cuc gp ring gia hai chng ti, Einar nhn manh, MAN ch yu
hoat dng trong ngnh cng trnh. Song, khch hng ln nht ca cng ty l Ngn hng
Th gii gn dy lai nht djnh mun ng tuyn thm nhn vin l cc nh kinh t, nhng
ngui c th dua ra nhng du bo kinh t quan trong, nhm xc djnh tnh kh thi v quy
m ca cc du n du tu. Einar tit l cho ti bit, truc dy ng ta d tng thu ba nh
kinh t tm c khng ch vo du duoc- hai trong s d c bng cao hoc v mt s c
bng tin s. Nhung ho du tht bai thm hai. Einar ni: "Khng ai trong s ho c kh nng
du bo kinh t cho nhng quc gia noi chng h c con s thng k dng tin cy no. ng
ta cn bo, tt c bon ho du thy khng th dm duong duoc nhng cng vic m ng ta
yu cu, nhu dn nhng vng xa xi nhng nuc nhu cuado, ndonxia, ran hay Ai
Cp, gp g vi lnh dao dja phuong, ri dua ra nhng dnh gi c nhn v trin vong
pht trin kinh t ca nhng vng d. Mt ngui thm ch d suy nhuoc thn kinh phi
sng trong mt ngi lng bit lp Panama. Cnh st nuc ny phi dua anh ta ra sn bay
v tng ln my bay tr v M.
"Nhng l th ca cu cho ti thy rng cu sn sng liu mang, ngay c khi cu chng c
cht d liu dng tin cy no. V nhn diu kin sng ca cu cuado, ti tin cu c th
sng st bt c du. Einar ni vi ti rng ng ta d sa thi mt trong ba nh kinh t kia
v sn sng sa thi nt hai ngui cn lai nu ti dng lm cng vic ny.
Vy l, thng 1 nm 1971, ti duoc d nghj tr thnh chuyn gia kinh t cho MAN. Ti d
qua tui hai su- mt ci tui ky diu v ti khng cn lo phi di lnh na. Ti hi kin gia
dnh Ann. Moi ngui khch l ti nhn cng vic ny, v ti ngh ch Frank chc cng dng
tnh vi ho. Ti nh lai hi ng ni ri ti c th s lm cho mt cng ty tu nhn. Chng c
g r rng ngay t du c, nhung ti chc rng, cng vic ca ti MAN r rng l kt qu
ca chnh nhng su sp dt m ch Frank d chun bj cho ti t ba nm truc, cng thm
nhng kinh nghim ca ti cuado v vic ti yu thch nghin cu v thuc trang kinh t,
chnh trj ca quc gia ny. Ti trn tr trong nhiu tun, v ci ti trong ti tri dy. Tm
bng c nhn m ti nhn duoc t BU khng th mang lai cho ti vj tr mt nh kinh t tai
mt cng ty tu vn ting tm dn nhu vy. Ti bit, rt nhiu ban hoc ca ti, nhng ngui
khng d tiu chun di lnh v d kjp kim thm bng cao hoc hay trn dai hoc khc na s
pht ghen ln vi ti. Ti tu hnh dung ra mnh trong vai tr mt dip vin b mt ho hoa,
nhng vng dt la, nhn nho bn nhng b boi khch san, xung quanh l hng t dn b
mc bikini tuyt dep vi ly ruou Matini trn tay. D d don thun chi l tung tuong, song
ti bit su tht cng s gn nhu th. Einar d tuyn ti d lm chuyn gia kinh t, nhung ti
nhanh chng nhn ra rng, cng vic tht su ca ti cn di xa hon th. Qu thuc, n ging
vi cng vic ca mt James Bond hon nhng suy don ca ti rt nhiu.














Chuong 2
"Khng dung lui
V mt lut php, MAN l mt cng ty c phn khng cng khai; chi c khong 5% trong s
2.000 nhn vin s hu ton b cng ty ny. Ngui ta goi ho l cc di tc hay cc hi
vin, vj tr m rt nhiu ngui ao uc. Chng nhng cc di tc c quyn sai khin tt c
moi ngui m ho cn kim duoc rt nhiu tin. im khc bit l ho kn do. Ho thn quen
vi cc nguyn th quc gia, lnh dao cc tp don, nhng ngui lun di hi cc chuyn
gia tu vn, cng ging nhu cc lut su v bc s tm l ca ho phi tun th nhng chun
muc cuc ky cht ch v su cn mt tuyt di. Ni chuyn vi bo ch l diu cm ky. iu
ny don gin l khng th tha th duoc. V vy m hu ht nhu chng c ai ngoi nhng
nhn vin ca MAN bit v cng ty, mc d nhiu ngui trong s ho c th quen thuc vi
nhng di th ca chng ti nhu Arthur D.Little, Stone & Webster, Brown & Root,
Halliburton, v Bechtel. Cum t "nhng di th m ti dng khng chnh xc lm v trn
thuc t nhng cng ty ny cng cng hi cng thuyn vi MAN. Phn ln nhn vin c
chuyn mn ca chng ti l cc k su, mc d chng ti chng h c my mc thit bj g
v cng chua tng xy dung d chi l mt kho cha d. Nhiu nhn vin ca MAN tng
tham gia qun di; tuy nhin, chng ti chng c lin h g vi B Quc phng hay vi bt
ky don vj qun di no. Phuong tin lm vic ca chng ti khc la dn ni trong nhng
thng du lm vic d, ti khng th hiu ni cng vic thuc su ca chng ti l g. iu
duy nht m ti bit l nhim vu du tin ca ti s l ndnxia, trong mt nhm gm 11
ngui, duoc c dn d xy dung quy hoach nng luong tng th cho do Java. Ti cng
bit l Einar v nhng ngui c lin quan dn cng vic ny dang c thuyt phuc ti rng
nn kinh t Java s tng trung manh, v nu ti mun duoc coi l mt chuyn gia du bo
kinh t gii (v nh vy s c co hi thng tin), ti s phi dua ra nhng du bo dng nhu
vy. "T nhng biu d trong bn du bo, Einar thung ni. ng ta vung tay trn du:
"Mt nn kinh t s bay vt ln nhu mt cnh chim. Einar thung di cng tc ngn han, chi
trong vng hai dn ba ngy. Khng ai bn lun g v nhng chuyn di ny v c v nhu
chng ai bit l ng ta di du. Lc ti c mt vn phng, ng ta thung mi ti vo ni
chuyn di lt bn tch c ph. ng hi v Ann, v cn h mi ca chng ti v v con
mo m chng ti mang v t cuado v. V ti c tm hiu thm v ng cng nhu v diu
m moi ngui trng ch ti thuc hin. Nhung ng thung trnh khng tr li. Einar cuc gii
trong vic li cc cu chuyn sang hung khc. Mt ln, trong mt cuc ni chuyn tuong
tu, ti thy ng nhn ti rt la: "Anh khng cn phi lo lng dn th, ng ta ni. "Chng ti
trng doi nhiu anh. Mi dy ti c dn Washington... ng ko di giong v mim cui b
him. "Du sao di na, th anh cng nn bit rng, chng ta hin c mt du n ln C
ot. Vn cn thi gian truc khi anh phi di ndnxia. Ti ngh anh nn dnh thi gian
truc khi anh phi di ndnxia. Ti ngh anh nn dnh thi gian d d nghin cu v C
ot. Thu vin Cng cng Boston (BPL) c ngun tu liu rt ln, v chng ti cng c th
gii thiu anh dn cc thu vin ca MT v Harvard.
Sau cuc ni chuyn hm d, ti d dnh nhiu thi gian dn nhng thu vin ny, dc bit
l Thu vin Cng cng Boston, chi cch vn phng c vi ta nh v rt gn vi cn h ca
ti Back Bay. Ti tr nn quen thuc vi C ot, v doc rt nhiu sch v thng k kinh t
do Lin Hip Quc, Qu tin t (MF), v Ngn hng Th gii (WB) pht hnh. Ti bit,
ngui ta dang mong ch ti xy dung cc m hnh kinh t luong cho ndnxia v Java.
Ti quyt djnh bt du bng cch lm mt m hnh cho C ot. Tuy vy, bng c nhn
qun trj kinh doanh khng chun bj cho ti thnh mt nh kinh t luong, v th, ti d phi
b ra rt nhiu thi gian d tm hiu v mn ny. Ti thm ch cn dng k tham gia mt vi
kha hoc v n na. Trong qu trnh hoc, ti nhn thy rng, cc s liu thng k c th
duoc trnh by theo nhiu cch d di dn rt nhiu kt lun khc nhau, k c d lm theo
thch ca ngui phn tch. MAN l cng ty ca phi manh. Vo nm 1971, chi c 4 phu n
nm gi cc vj tr chuyn mn. Tuy nhin, c khong 200 nhn vin n gi cc vj tr thu k-
mi vj ph ch tjch v gim dc cng ty c 1 thu k- v c c mt nhm tc k, phuc vu
nhng nhn vin khc. Ti d quen vi su bt bnh dng gii ny. V vy m mt hm,
trong phng tra cu ca Thu vin Cng cng Boston, ti v cng sng st truc nhng g
xy ra. Mt c gi tc nu quyn r xut hin v ngi vo chic gh bn ci bn di din vi
ti. Trong b vt n xanh thm, trng c ta tht snh diu. Ti don c ta hon ti vi tui,
song ti c khng ch dn c ta, v gi b th o. Vi pht sau, chng ni mt li, c ta
dy mt cun sch dang m v pha ti. Trong d c mt danh muc cc thng tin m ti
dang tm kim v C ot- v mt tm danh thip c tn c ta, Claudine Martin, vi chc
danh chuyn gia tu vn dc bit ca Chas.T.Main,nc. Ti ngng ln, nhn vo di mt xanh
nhat ca c, v c cha tay ra. "Ti duoc giao nhim vu hung dn anh, c ta ni. C trong
mo ti cng khng th tung tuong duoc diu dang xy ra vi ti.
K t ngy hm sau, chng ti gp nhau cn h ca Claudine trn ph Boston, cch
Trung tm Prudential noi MAN dt tru s vi ta nh. Ngay t du, Claudine d gii thch,
vj tr ca ti rt dc bit v v vy chng ti phi ht sc gi b mt. C cng ni, chng ai
c th ni cu th v cng vic cho ti c v khng ai c quyn lm nhu vy- tr c ta. Ri
Claudine cho ti bit, nhim vu ca c ta l bin ti tr thnh mt st th kinh t (EHM). Ci
tn d d dnh thc nhng gic mo trinh thm xua c ca ti. Ti bi ri v ting cui bn
chn ca mnh. Cluadine mim cui v cam doan vi ti rng, su hi huc chnh l mt
trong nhng l do d ho chon cum t ny. "Ai c th ng d tht ch?, c ta ni.
Ti phi th nhn rng mnh chng hiu t g v vai tr ca mt st th kinh t.
"Anh khng phi l ngui duy nht khng bit diu ny, c cui ln. "st th kinh t l
nhng con t ch bi trong mt vn bi bn thiu. Khng ai duoc bit v cng vic ca anh-
thm ch c vo anh. C ta nghim giong. "Ti s rt thnh tht vi anh, trong nhng tun
ti, ti s day anh tt c nhng g ti bit. Sau d anh phi lua chon. Quyt djnh ca anh l
cui cng. Mt khi d dn thn vo, anh s khng c c dung li. K t d, him khi c ta
s dung tn dy d; chng ti chi don gin l nhng EHM.
Gi th ti d bit nhng g m khi d ti chua bit. Thuc su l Claudine d loi dung duoc
tt c nhng dim yu trong tnh cch ca ti m tp h so NSA d phoi by. Ti khng
bit ai d cung cp cho Claudine cc thng tin d- Einar, NSA, phng nhn su ca MAN,
hay mt ai khc, chi bit rng c ta d s dung chng ht sc ti tnh. C ta dng c sc
hp dn ngoai hnh ca mnh, v c li ni d diu khin ti, mc d vy, tt c vn dng
muc, vn trong khun php ca nhng cch thc thng thung m ti d thy ngui ta p
dung trong nhng phi vu lm n tuy bo b nhung dy mao him. Ngay t du, Claudine
bit rng ti khng di no mao him cuc hn nhn ca mnh d tit l ra nhng hoat
dng ca chng ti. C ta thng thn dn tn nhn khi ni v su den ti ca nhng g m
ti s phi lm .n gi ti vn khng bit ai tr luong cho Claudine, tuy vy chng c l do
g m khng tin rng d l MAN, nhu chnh danh thip ca c ta cng cho thy. Nhung khi
d, ti qu ngy tho, qu chong vng v khip so nn khng th hi nhng cu hi m gi
dy d tr nn qu r rng. Claudine ni rng cng vic ca ti nhm hai muc tiu chnh.
Truc tin, ti phi hop l ha nhng khon vay quc t khng l m sau ny s d tr lai
MAN v cc cng ty M khc (nhu Bechtel, Halliburton, Stone & Webster, v Brown &
Root) qua cc du n xy dung v cng trnh quy m ln. Sau d, ti s lm cho nhng
nuc nhn cc khon vay ny v no (tt nhin l sau khi ho d tr tin cho MAN v cc
nh thu M khc) d v th m cc nuc ny s mi mi phi chju on ch no. Nh vy,
mi khi chng ta cn g ho s sn sng dp ng, k t vic dt cc cn c qun su, hay b
phiu Lin Hop Quc, cho dn kh nng tip cn du v cc ngun ti nguyn thin
nhin khc. Claudine ni, cng vic ca ti l du bo tc dng ca vic du tu cho mt
nuc hng t d la. Cu th l ti s phi dua ra nhng nghin cu v du bo tng trung
kinh t cho 20 dn 25 nm sau, v dnh gi tc dng ca hng loat cc du n. V du, nu
ngui ta quyt djnh cho mt nuc vay 1 t USD d thuyt phuc nuc ny khng lin kt vi
Lin X, ti s phi so snh gia loi ch ca vic du t cho mt mang lui dung st quc
gia mi hoc mt h thng vin thng. Hoc ngui ta c th bo ti rng nuc d dang c
co hi duoc tip nhn mt h thng din hin dai. V rng nhim vu ca ti l phi chng
minh duoc, mt h thng nhu vy s mang lai mc tng trung kinh t d manh, tuong
xng vi khon vay d. Trong moi trung hop, yu t mang tnh quyt djnh l tng sn
phm quc dn GNP. Du n thng cuc l du n mang lai tc d tng trung GNP trung
bnh hng nm cao nht. Nu chi c mt du n cn duoc xem xt, ti s phi chng minh
rng du n d s mang lai nhng loi ch tt nht cho GNP. iu khng bao gi duoc ni ra
trong nhng du n kiu ny l chng duoc dung ln nhm mang lai nhng khon loi nhun
bo b cho cc nh thu v chi lm loi cho mt s t nhng ngui giu c v c th luc
nuc nhn du n m thi, cn th vn phi bo dm rng, cc nuc ny v lu di phi
chju phu thuc v ti chnh v t d buc phi trung thnh vi nuc M. Khon vay cng
ln cng tt. Ngui ta d khng tnh dn ci kh nng gnh nng no dt ln vai mt nuc
s cup di ca nhng ngui dn khn cng nuc d sc khe, gio duc v cc djch vu
x hi khc trong nhiu thp nin tip theo. Claudine v ti d tranh lun ht sc ci m v
bn cht di la ca GNP. V du GNP c th tng ngay c khi su tng trung d c th chi
mang lai loi ch cho mt ngui, v du nhu ch mt cng ty djch vu cng, trong khi phn
dng dn chng phi on vai gnh no. Ngui giu cng giu hon, ngui ngho ngy cng
ngho di. Mc d vy, theo nhng con s thng k, diu ny vn duoc nhn nhn l tin b
kinh t. Nhu phn ln cc cng dn M, hu ht nhng ngui lm cho MAN tin rng chng
ta dang ban pht dc n cho cc nuc khc khi xy dung cc nh my din, dung cao c,
v cng bin. Trung hoc v bo ch day chng ta rng, tt c nhng vic lm ca chng ta
xut pht t lng bc i. Trong nhiu nm tri, ti duoc nghe di nghe lai nhng cu ni nhu
"Nu ho dt c M v biu tnh chng s qun ca chng ta th tai sao chng ta khng b di
khi ci dt nuc cht tit ca ho v d ho sa ly trong chnh su ngho di ca ho nhi?
Nhng ngui ni nhu vy thung l nhng ngui c bng cp, bng chng cho thy ho
duoc gio duc tt. Song, ho khng h bit rng, l do chnh d chng ta dt dai s qun
ca mnh trn khp th gii l d phuc vu cho loi ch ca chnh chng ta, v trong na cui
th k XX, diu ny c ngha l bin nuc M thnh mt ch ton cu. Bng cp cng
khng lm cho ho hiu bit hon nhng tn thuc dn th k XV khi nhng tn ny tin rng
nhng ngui da d dang chin du bo v dt dai ca chnh mnh l ti t ca qu Sa
tng.Trong vi thng sau d, ti s phi dn do Java ca ndnxia, khi d duoc m t
nhu mt dim c mt d dn s dng nht hnh tinh. Rt ngu nhin, ndnxia cng l
mt nuc Hi gio c nhiu du m,... " s l qun dmin tip sau Vit Nam, Claudine
thung ni. "Chng ta phi li ko ngui dn ndnxia v pha mnh. Ch, ho m khng
theo chng ta th... c ta dua ngn tr ln vach ngang qua c v mim cui ngot ngo.
"Thi, chi cn bit l anh phi dua ra duoc mt du bo cu ky lac quan v nn kinh t, rng
n s ln manh dn th no khi m tt c cc nh my, mang lui din duoc xy dung. Du
bo d s khin USAD v cc ngn hng quc t dng cho nuc ny vay tin. Tt nhin,
anh s duoc tr cng xng dng, anh c th tip tuc dn vi nhng du n khc nhng
noi mi la. Th gii s l ca anh. Song, c ta cng ni truc l vai tr ca ti s v cng
kh khn. "Cc chuyn gia ngn hng s bm st anh. Nhim vu ca ho l tm ra nhng k
h trong cc du bo ca anh- d l ngh ca ho. Pht hin ra nhng dim yu ca anh l
cng vic ca ho. Mt hm, ti nhc vi Claudine l cn c 10 ngui khc na trong nhm
nhn vin ca MAN duoc c d Java. Liu c phi tt c ho du dang duoc hun luyn
nhu ti khng? Claudine dm bo vi ti l khng. "Ho l cc k su, c ta ni. "Ho thit k
cc nh my din, cc mang lui truyn ti v phn phi din, cc cng bin, dung b d
chuyn ti nhin liu. Cn anh c nhim vu du bo tuong lai. Cc du bo ca anh s quyt
djnh quy m ca nhng h thng m ho thit k- v v th c quy m ca khon vay. Anh
thy dy anh l ngui quan trong nht.
Mi ln ra khi cn h ca Claudine, ti tu hi liu nhng diu mnh dang lm c dng
khng? Tu trong dy lng, ti thy nghi ng nhng vic mnh dang lm. Nhung ri nhng
chn nn ca qu kh c bm rit ly ti. Dung nhu MAN d mang lai cho ti moi diu
m t truc ti nay ti chua bao gi c. Tuy nhin, ti c tu hi, nu dja vj ca ti, liu
Tom Pain c lm nhu th khng? Cui cng, ti tu thuyt phuc mnh rng chnh bng vic
tm hiu nhiu hon, v tri nghim nhng diu d, sau ny ti s c th vach trn n- tham
gia vo d hiu l cch chng minh xua c nht. Khi ti ni diu ny vi Claudine, ci nhn
ca c ta khin ti bi ri. "ng c ng ngn th. Mt khi d dn thn vo, anh s khng
c dung lui. Anh phi quyt djnh, truc khi tin xa hon na. Ti hiu, v nhng g
Claudine ni khin ti hong so. Sau khi ri cn h ca Claudine, ti lang thang xung dai
l Commonwealth, qua ph Darmouth, v tu nh rng mnh l mt ngoai l. Vi thng sau,
vo mt bui chiu, Claudine v ti ngi trn gh sofa canh ca s ngm tuyt roi trn ph
Beacon. "Chng ti l mt nhm dc bit, c ta ni. "Chng ta duoc tr cng- rt hu hnh-
d di khp th gii la do hng t d la. Phn ln cng vic ca anh l khuyn khch lnh
dao cc nuc trn th gii tham gia vo mt mang lui v cng rng ln nhm phuc vu cho
loi ch thuong mai ca nuc M. Kt cu l, cc nh lnh dao ny s bj sa ly vo mt m
no nn. Gnh nng no ny bo dm rng ho s phi trung thnh vi nuc M. Chng ta c
th bn rt ca ho bt c khi no chng ta mun- d tha mn nhng nhu cu kinh t,
chnh trj hoc qun su ca chng ta. i lai, cc nh lnh dao d s c co hi cng c vj
th chnh trj ca ho bng vic mang lai cho ngui dn ca mnh nhng khu cng nghip,
nh my din, v sn bay. Cng lc, cc cng ty xy dung v lp ghp M cng s tr nn
rt giu c. Bui chiu d, trong cn phng yn ca Claudine, thu th ngm nhng bng
tuyt xoay xoay bn ca s, ti bit thm v ngun gc cng vic m ti sp dn thn vo.
Claudine k, trong hu ht chiu di ljch s, cc d ch ln du duoc tao dung nh sc
manh qun su hoc mi de doa ca n. Song, cng vi su kt thc ca cuc Chin tranh
Th gii ln th , su ln ngi ca Lin bang X vit, v ni m nh v su hy dit ca v
kh hat nhn d khin chin tranh tr thnh mt gii php qu nguy him. Nm 1951 l thi
dim mang tnh quyt djnh khi ran vng ln chng lai mt cng ty du kh Anh dang khai
thc ti nguyn thin nhin v bc lt ngui dn nuc ny. Cng ty ny chnh l tin thn
ca tp don du m BP ngy nay. Th tung ran, ngui duoc bu ht sc dn ch v
chim duoc lng dn (ngui d tng dat danh hiu Ngui dn ng ca nm do tap ch
Time bnh chon nm 1951), Mohammad Mossadegh, d tin hnh quc hu ha tt c cc
ti sn du kh ca ran. Bj lng nhuc, nuc Anh d tm su gip d t dng minh trong Th
chin Hai, d l M. Song, c hai nuc du so rng su tr da bng qun su s khin Lin
X dng ra thay ran hnh dng. Do vy, thay v c binh chng lnh thy dnh b dn ran,
Washington d phi nhn vin mt vu CA Kermit Rooservelt (chu ni ca Theodore) di.
Anh ta d hon thnh s mnh mt cch hon ho, li ko ngui dn ran bng c tin v
nhng li de doa. Ri anh ta xi giuc ho dy ln hng loat nhng vu ph ri trn dung ph
v cc cuc biu tnh bao dng, nhm tao n tuong l Mossadegh khng duoc lng dn v
khng c nng luc lnh dao. Cui cng, Mohammad Reza Sha, mt k thn M ln nm
quyn v tr thnh mt tn dc ti chua tng c. Kermit Roosevelt d dung ln mt v di
cho mt ngh nghip mi, ci ngh m ti sp buc vo.(1) Vin gach du tin m
Rooservelt dt d ti hin ljch s ca Trung ng, dng thi bin tt c nhng chin luoc
nhm muu d quyn luc truc dy tr nn lac hu. N din ra cng lc vi vic bt du
hng loat cc cuc th nghim "can thip qun su phi hat nhn, m cui cng dua dn su
tht bai ch ca M Triu Tin v Vit Nam. n nm 1968, nm m ti duoc NSA
phng vn, th vn d d tr nn kh r rng. Nu mun thuc hin gic mo tr thnh mt
d quc ton cu (nhu nguyn vong ca Tng thng Johnson v Nixon), th M buc phi
p dung chin luoc kiu nhu Rooservelt d thuc hin ran. l cch duy nht d dnh
bai Lin X, dng thi trnh duoc him hoa bng n mt cuc chin tranh hat nhn. Song
cn mt vn d na. Kermit Rooservelt l mt nhn vt ca CA. Nu bj bt, hu qu s
tht kinh khng. Anh ta d dn dung thnh cng m muu lt d mt chnh ph nuc ngoi
du tin ca M, v nhiu ngui s ni tip anh ta, nhung diu quan trong l tm cch giu
di vai tr ca Washington. Tht may cho cc nh chin luoc, nhng nm 60 cn chng kin
mt cuc cch mang khc na: d l vic trao quyn cho cc tp don quc t v cc t
chc da quc gia nhu Ngn hng Th gii- WB, Qu tin t- MF ch yu do M v cc
cung quc chj em Chu u ti tro. Mi quan h hai bn cng c loi gia cc chnh ph,
cc tp don, v cc t chc da quc gia duoc hnh thnh. Vo thi dim ti ghi tn vo
khoa qun trj kinh doanh ca BU, gii php cho vn d Roosevelt- l mt vu CA d duoc
dua ra. Cc co quan tnh bo M- trong d c NSA c nhim vu pht hin nhng ngui c
kh nng tr thnh EHM, v sau d cc tp don quc t s thu ho. Cc EHM ny s
khng bao gi nhn luong t chnh ph; thay vo d, khu vuc tu nhn s tr luong cho ho.
Kt qu l, cc cng vic bn thiu ca ho, nu c bj bai l, s chi bj coi l su hm loi ca
cc tp dan ch khng phi do cc chnh sch ca chnh ph. Hon na, cc tp dan thu
ho, d duoc cc t chc chnh ph v cc di tc ngn hng da quc gia tr luong (bng
tin thu ca ngui dn), s trnh duoc su gim st ca quc hi v tai mt ca cng
chng, duoc bo v bi mt hng ro lut php vi nhng diu lut nhu lut thuong hiu,
lut thuong mai quc t v lut v tu do thng tin.(2)"Anh thy khng, Claudine kt lun,
"chng ta chi l th h tip buc mt truyn thng dng tu ho c t khi anh cn hoc lp
mt.









Chuong 3
Nhng bi hoc cho mt EHM
Ngoi vic tm hiu thm v cng vic mi, ti cng dnh nhiu thi gian d doc nhng
cun sch vit v ndnxia. Claudine khuyn: "Cng hiu r v dt nuc m anh sp dn
th cng vic ca anh s cng d dng hon. Mt li khuyn m ti lun ghi lng tac da.
Nm 1492, Columbus cng bum ra khoi vi ci dch l ndnxia, lc d duoc bit dn
dui ci tn Qun do Huong liu. Trong sut thi ky thuc dn, qun do ny duoc coi l
mt kho bu cn dng gi hon c chu M. o Java, vi cc chng loai vi vc phong
ph, cc loai gia vj hu truyn, nhng vuong quc thjnh thuong, l vin ngoc qu nhung
cng l noi lun xy ra nhng cuc xung dt gia cc nh thm him ngui Ty Ban Nha,
H Lan, Anh v B o Nha. Nm 1750, H Lan ginh chin thng, nhung cho d c kim
sot duoc Java, phi mt 150 nm sau ho mi chinh phuc duoc ht cc hn do xung
quanh . Trong ai chin Th gii ln , qun Nht xm luoc ndnxia, H Lan chng cu
rt yu t. Kt qu l ngui dn ndnxia, dc bit l dn do Java, phi chju dung su
thng trj rt khc nghit. Sau khi qun Nht du hng, Sukarno, mt nh lnh dao c uy tn
dng ln ginh dc lp. Cuc chin ko di bn nm, cui cng d kt thc vo ngy 27
thng 12 nm 1949, khi thuc dn H Lan ha c v tr lai ch quyn cho mt dn tc trong
sut ba th k khng bit dn g khc ngoi nhng cuc du tranh v vuon ti. Sukarno tr
thnh vj Tng thng du tin ca nuc cng ha non tr. Tuy nhin diu hnh dt nuc
ndnxia lai l mt thch thc ln hon nhiu so vi du tranh chng lai thuc dn H Lan.
Qun do gm 17.500 hn do nh khng dng nht ny lun si suc bi nhng cuc xung
dt gia cc b tc, cc nn vn ha cng hng chuc cc ngn ng v th ng, nhng
nhm dn tc thiu s hn th nhau hng th k. Sukarno d phi quyt lit ngn chn cc
cuc xung dt c lit thung xuyn xy ra. Nm 1960, ng gii tn Quc hi v vo nm
1963 duoc b nhim lm Tng thng v thi han. ng hnh thnh nhng lin minh vi cc
chnh ph cng sn trn khp th gii d di ly cc trang thit bj v do tao v qun su.
ng c nhng di qun ndnxia duoc Nga trang bj v kh sang nuc lng ging Malaysia
nhm khuych truong ch ngha cng sn ra tan khu vuc ng Nam v d ginh duoc
su chp nhn t pha cc nh lnh dao cc nuc x hi ch ngha.
Vo nm 1965, phe di lp hnh thnh v mt cuc do chnh duoc pht dng. Sukarno
thot cht trong vu m st chi nh vo su nhanh tr ca tnh nhn. Nhung nhiu s quan cao
cp trong qun di v nhng phu t thn cn ca ng d khng may mn nhu vy. Su kin
ny chng khc g nhng vu vic xy ra ran nm 1953. Cui cng, ng Cng sn- dc
bit l nhng phe phi c lin minh vi Trung Quc bj quy kt trch nhim. Trong nhng
cuc thm st do qun di tin hnh sau d, uc tnh c khong ba trm nghn dn nm
trm nghn ngui bj git. Ngui dng du qun di, Tung Suharto, tip qun chc vu
Tng thng nm 1968. Nm 1971, nhng din bin bt loi ca cuc Chin tranh Vit Nam
khin M cng nng cao quyt tm thuyt phuc ndnxia t b ch ngha cng sn. Vo
ma h nm 1969, Tng thng Nixon cho bt du cc cuc rt qun hng loat v M bt
du mt chin luoc ton cu hon. Chin luoc ca M dc bit hung vo mt s nuc;
ndnxia dng vai tr then cht. Du n din kh ha ca MAN l mt phn trong ton b
k hoach nhm dm bo cho vj th ca M tai khu vuc ng Nam . Theo quan dim ngoai
giao ca M, Suharto s phuc vu Washington nhu Sa ca ran d tng lm. M cng hy
vong ndnxia s l mt hnh mu cho cc quc gia khc trong khu vuc. Mt phn chin
luoc ca Washington dua trn gi djnh rng nhng loi ch dat duoc ndnxia c th s
nh hung tch cuc dn ton th gii Hi gio, dc bit l dim nng Trung ng. V nu
diu d chua d khch l th diu quan trong l ndnxia c du. Khng ai bit r v khi
luong hoc cht luong du tr du m ca ndnxia nhung cc nh dja cht hoc ca cng
ty du m lai trn dy lac quan. Cng nghin ngm cc cun sch tai PBL, ti cng cm
thy phn khch. Ti bt du tung tuong v nhng cuc thm him sp ti. Lm vic cho
MAN, ti s c mt cuc sng sang trong v xa hoa thay cho li sng khc kh trong Qun
don Ha bnh. Mi quan h vi Claudine d bin nhng g truc dy chi l trong tr tung
tuong ca ti tr thnh su tht; tt c nhu trong mt gic mo. Ti cm thy phn no duoc
dn dp cho qung thi gian t tng m ti phi tri qua tai cc trung ni tr chi dnh cho
hoc sinh nam. C mt su thay di khc na trong cuc di ti: Ann v ti d khng cn gn
b na. Ti chc c y phi cm nhn duoc rng ti dang sng mt cuc sng hai mt. Ti
tu bo cha diu d l kt qu su phn ut ca ti di vi c y v c y d p chng ti
lm dm cui. D c y d chm sc v ng h ti trong sut qung thi gian kh khn tai
Qun don Ha bnh cuado. Song, c y khin ti thy mnh vn chua thot khi su km
kep ca b me. Tt nhin, suy cho cng, ti bit chc rng mi quan h ca ti vi Claudine
mi l nhn t chnh. Ti khng th k cho Ann bit v mi quan h ny, nhung c y cm
nhn duoc diu d. Du sao di na, chng ti cng quyt djnh bt du sng ly thn.
Vo mt ngy trong nm 1971, khong mt tun truc khi phi dn ndnxia theo k
hoach, ti dn ch Claudine. Trn chic bn nh trong phng n c by nhiu loai pho mt
vi bnh m v c mt chai Beaujolais loai ngon. Claudine nng cc chc mng ti. "Anh d
thnh cng. C ta mim cui nhung ti thy dung nhu nu cui ca c y khng duoc
chn thnh cho lm. "By gi chng ta d cng hi cng thuyn. Chng ti tr chuyn
khong na ting dng h, sau d, khi d gn ung can chai ruou, c ta nhn ti vi nh
mt m ti chua tng bt gp bt c ai. "ng bao gi th nhn vi ai v nhng ln
chng ta gp nhau, c ta ni mt cch lanh lng. "Nu anh lm nhu vy ti s khng tha
th, v s ph nhn l d tng gp anh. C ta nhn ti chm chm- v sau d cui nhat.
"K cho ngui khc nghe v chng ta s chi lm cho cuc sng ca anh tr nn nguy
him.
Ti chong vng. Ti bng hong. Nhung sau d, khi mt mnh quay tr lai Trung tm
Prudential, ti phi tha nhn ci k hoach ca c y tht su thng minh. Su tht l tt c
nhng ln chng ti gp nhau du din ra tai cn h ca c y. Khng c bt c mt bng
chng no v mi quan h ca chng ti, v khng ai MAN dnh lu dn chuyn ny. Mt
phn no d, ti thm dnh gi cao su trung thuc ca c y; c ta d khng la ti nhu b
me ti trong vu Tilton v Middlebury.
Chuong 4
Gii thot mt dt nuc.
Ti c mt ci nhn lng man v ndnxia, dt nuc m ti sp dn sinh sng trong vng
ba thng ti. Nhng bc tranh trong mt vi quyn sch ti doc m t nhng ngui phu n
xinh dep vi nhng chic sarng mu sc tuoi sng, nhng v cng Bali hp dn, nhng vj
php su thi la, v nhng chin binh cho thuyn dc mc trn ln nuc xanh bic dui
chn nhng ngon ni la. n tuong nht l mt loat nh v nhng chin thuyn vi nhng
cnh bum den lng ly ca nhng tn cup bin thuc qun do, nhng k d lm cho
cc thy th ngui Chu u truc dy phi khip so dn ni ho tr v nh v doa bon tr:
"Cc con phi ngoan, nu khng bon cup bin Bugi s dn bt cc con di dy. i, nhng
bc nh ny lm tm hn ti xao xuyn bit bao. Ljch s v nhng truyn thuyt ca dt
nuc ny l mt kho tng ln vi nhng nhn vt phi thung; nhng vj thnh dy gin d,
nhng con rng Cmd, nhng tc trung cc b lac Hi gio, v nhng cu chuyn c
tch m t truc khi cha Gisu ra di d vuot qua nhng ngoi ni Chu , xuyn qua
cc sa mac x Ba Tu v qua c vng bin ja Trung Hi d ri khc su vo tm khm
chng ta. Nhng ci tn ca cc hn do huyn thoai- Java, Sumatra, Borneo, Sulawesi
lm m mn tm tr. y l mt vng dt ca su huyn b, tnh thn thoai, v v dep goi
tnh l kho bu lun n mnh m Columbus tm nhung chua bao gi thy; l nng cng
cha m c ngui Ty Ban Nha, H Lan, B o Nha v Nht Bn lun mun chinh phuc
nhung chua bao gi l s hu ca ring ai; l o nh v gic mo.
Ti ky vng rt nhiu, c l chng khc no nhng nh thm him v dai truc dy. Nhung
cng ging nhu Columbus, dng l ti phi bit kim ch bt nhng o tung. ng l ti
phi bit rng ngon dn ca s phn chng bao gi l hnh nh trong tung tuong.
ndnxia l kho bu dy ha hen nhung khng phi l mt phuong thuc trj bch bnh m
ti mong doi. Tht ra, nhng ngy du tin ca ti th d Jakarta dy m thp vo ma
h nm 1971 l mt c sc.
V dep vn hin hu. Nhng phu n xinh dep trong b sarng sc s. Nhng khu vun
sang trong ruc r dy hoa. Nhng v cng Bali tht hp dn. Nhng chic xch l vi
nhng hnh v by sc cu vng vui mt. Nhng khu bit thu v nhng ngon thp nh th
t thi thuc dja H Lan. Tuy nhin, bn canh d, ci xu v su bi thm cng tn tai. Thay
cho bn tay lnh ln l nhng ci tay dy mu ca nhng ngui bj bnh phong. Nhng c
gi tr bn thn chi d nhn vi dng. Nhng con muong tuyt dep t thi thuc dja nay d
tr nn nhim. Nhng cn nh lm bng ba cc tng doc hai bn b rc rui ca nhng
con sng den kjt noi c nhiu gia dnh chui rc. Nhng ting ci inh i v khi bui dn nghet
th. Nt dep v ci xu, su thanh tao bn canh ci th thin, tnh thing ling v su trn tuc.
chnh l Jakarta, noi m mi thom dy quyn r ca cy dinh huong v nhng loi hoa
lan n r phi chng choi lai vi lung kh dc xng ln t cc cng rnh l thin. Ti d
tng nhn thy cnh di ngho. Mt vi ngui ban hoc New Hamsphire d sng trong
nhng ngi nh bng giy nhua lup xup, dn trung trong chic o khoc mng v di
nhng di giy th thao sn c gia nhng thng ngy ma dng khi nhit d dui 00;
ngui ho bc ln mi m hi v mi phn bn lu ngy v khng duoc tm ra. Ti d tng
sng trong nhng cn lu dp bng bn cng nhng ngui nng dn vng ni Andy vi
nhng ba n chi ton ng v khoai ty kh, nhng noi m nhiu lc dung nhu mt
da tr cht ngay khi va mi cho di. Ti d tng thy su ngho di, nhung khng c
noi no ging vi Jakarta. Tt nhin don chng ti lai khch san dep nht nuc ny,
khch san nter Continental ndnxia. S hu bi hng hng khng Pan America, cng
ging nhu mt chui khch san nter Continental khc nm ri rc khp ton cu, khch
san ny lun chiu theo nhng ngui ngoai quc giu c, dc bit l nhng tay gim dc
ca cc cng ty du la v gia dnh ho. Vo bui ti du tin, tay qun l du n, Charlie
llingworth, m tic chiu di chng ti tai nh hng sang trong trn tng thuong. Charlie l
mt ngui rt am hiu chin tranh; ng ta dnh phn ln thi gian rnh ri d doc sch v
cc tiu thuyt ljch s v nhng vj tung lnh v dai v nhng trn chin ly lng. ng ta l
mt v du din hnh v nhng ngui lnh khng truc tip tham gia chin du nhung rt ng
h cuc chin tranh Vit Nam. Nhu thung l, bui ti hm d ng ta mc b qun o kaki
c hai cu vai kiu qun di trn vai chic o cc tay. Sau khi cho dn chng ti, ng ta
chm mt diu x g. "Mng cuc sng tt dep, ng ta ni v nng cao ly ruou sm banh.
"Mng cuc sng tt dep, chng ti cng dp lai, v cng cham cc.
Khi thuc x g cun trn quanh Charlie, ng ta lic nhn quanh cn phng. " dy chng
ta s duoc nung chiu, ng ta va ni va gt du mt cch tn thung. "Ngui
ndnxia s chm sc chng ta. Ngui S qun M cng vy. Nhung dng qun l
chng ta cn c s mnh phi hon thnh. ng ta nhn xung tp giy vit sn. "ng vy,
chng ta dn dy d lp mt bn qui hoach tng th v din kh ha cho do Java- vng dt
c mt d dn s dng nht th gii. Nhung d mi chi l b mt ca tng bng. ng ta
bng tr nn nghim tc; ng ta lm ti lin tung ti George C. Scott, ngui d tng dng
vai Tung Patton, mt trong nhng ngui hng ca Charlie. "Chng ta dn dy d thuc
hin khng g khc ngoi nhim vu gii thot dt nuc ny. Nhu cc ban d bit, ndnxia
d tri qua mt ljch s di v dy bi thm. Khi m dt nuc ny sn sng buc vo th k
hai muoi th mt ln na lai phi di mt vi th thch. Trch nhim ca chng ta l phi
dm bo rng ndnxia khng di theo buc chn ca nhng ngui hng xm. Mt h
thng din hop nht l nhn t ch cht. Nhn t d, hon c cc yu t don l khc (c l
chi loai tr yu t du m), s bo dm cho su thng trj ca ch ngha tu bn v ch d
dn ch.
"Ni dn du m, ng ta rt mt hoi thuc l v bng nhe ln mt t giy. "Tt c chng ta
du bit dt nuc ca chng ta phu thuc vo du m dn mc no. Xt v kha canh d,
ndnxia c th l mt dng minh hng manh ca chng ta. V th, khi cc ban dung bn
qui hoach tng th ny, hy lm tt c d bo dm cho ngnh cng nghip du m v tt c
nhng ngnh phu tro- cu cng, ng dn du, cng ty xy dung- c duoc luong din ho
cn thit trong sut khong thi gian ca k hoach hai muoi lm nm. ng ta ri mt khi
tp giy v nhn thng vo ti. "Th c phng dai ln cn hon l du bo qu thp. m
hm d, khi nm trn giung, cao vuot ln khi thnh ph, an ton trong su xa hoa ca cn
phng hang nht, hnh nh ca Claudine lai dn vi ti. Nhng bi ging ca c ta v no
nuc ngoi c m nh ti. Ti tu an i mnh bng cch nh lai nhng bi hoc trong cc
kha hoc kinh t v m tai trung kinh t. Suy cho cng, ti tu nh, ti dn dy d gip
ndnxia thot khi mt nn kinh t thi Trung c v d c ch dng trong th gii cng
nghip hin dai. Nhung ti cng bit rng, ngay sng hm sau, ti s nhn ra ngoi ca s,
v xa khi su sang trong ca nhng khu vun v b boi ca khch san, ti s thy nhng
ngi nh ti tn tri di hng dm theo hnh quat pha bn dui. Ti bit rng d tr so
sinh dang cht v thiu luong thuc v nuc ung, v rng tr em cng nhu ngui ln dang
phi gnh chju nhng loai bnh tt truyn nhim khng khip v sng trong diu kin ti t.
Trn troc trn giung, ti nhn thy khng th chi ci rng Charlie v nhng ngui khc
trong nhm chng ti dn dy vi nhng l do ch k. Chng ti dang gip dy manh chnh
sch di ngoai ca M v loi ch ca cc doanh nghip. Chng ti bj chi phi bi lng tham
hon l mong mun mang lai cuc sng tt dep hon cho phn ln ngui dn ndnxia. Mt
t xut hin trong du ti: tp don trj. Ti khng chc d nghe t ny truc dy hay va
mi ngh ra n, nhung dung nhu n miu t rt chnh xc nhm ngui dy th luc vi
quyt tm thng trj ton th gii. l mt nhm nh gm nhng ngui c chung mt muc
dch v cc thnh vin trong nhm c th d dnh chuyn di vj tr thung l gia cc vj tr
cp cao ca cc tp don v ca chnh ph. Ti chot nhn ra l ch tjch duong nhim ca
Ngn hng Th gii- Robert Mc Mamara l mt v du hon ho. ng ta d chuyn t vj tr l
gim dc ca cng ty Ford Motor sang l B trung B Quc phng dui thi Tng thng
Kenedy v Johnson, v by gi lai nm gi vj tr cao nht ca mt t chc ti chnh c
quyn luc ln nht th gii. Ti cng nhn ra rng cc gio su dai hoc ca ti d khng
hiu ht duoc bn cht tht su ca kinh t v m: rng trong nhiu trung hop, gip mt
nn kinh t tng trung chi lm cho mt s t ngui d giu lai cng giu thm, trong khi
chng lm duoc g cho nhng ngui dui dy x hi ngoai tr vic dy ho xung thp
hon. Qu thuc, cng c ch ngha tu bn thung dn dn mt h thng cng tuong tu nhu
nhng x hi phong kin thi Trung c. Nu bt ky mt gio su no ca ti bit diu ny,
ho cng khng tha nhn n- c th l v cc tp don ln v nhng ng ch tp don l
ngui ti tro cho cc trung dai hoc. Vach trn su tht chc chn s lm nhng vj gio su
d mt vic- cng nhu tit l b mt s lm ti trng tay. Nhng suy ngh d tip tuc lm xo
trn gic ng ca ti hng dm khch san nter Continental ndnxia. Cui cng, ti tm
cch bin h cho chnh bn thn mnh: ti d phi du tranh d tm dung thot khi New
Hamsphire, thot khi trung ni tr, v thot qun djch. Vj tr trong cuc sng tuoi dep m
ti hin c l kt qu ca su kt hop gia mt chui cc su kin ngu nhin v lao dng
mit mi. Ti cng cm thy nhe nhm vi su tht rng ti dang lm vic dng dn xt theo
ci nhn t nn vn ha ca chng ti. Ti dang trn dung tr thnh mt nh kinh t hoc
thnh cng v duoc knh trong. Ti dang lm theo nhng g d duoc hoc trung kinh t.
Ti dang gip thuc hin mt m hnh pht trin d duoc nhng chuyn gia c vn hng du
th gii vi nhng b c v dai tha nhn.Tuy nhin, nhng lc na dm, ti thung phi
tu an i bn thn vi mt li ha rng mt ngy no d ti s ni ln su tht. Ri ti doc
nhng tiu thuyt ca Louis L'amour v nhng tay sng Min Ty cho dn khi ng thip di.

Chuong 5
Bn linh hn cho qu
Nhm mui mt ngui chng ti lai Jakarta su ngy, dn dng k vi S qun M, gp
g cc quan chc, sp xp cng vic v thu gin bn b boi. Ti ngac nhin khi thy c rt
nhiu ngui M sng tai khch san nter Continental. Ti thch th ngm nhn nhng phu
n tr dep- vo ca nhng tay gim dc cng ty du la v cng ty xy dung- ngy ngy
bn b boi v ti lang thang khp na t qun n sang trong trong v ngoi khch san. Sau
d Charlie chuyn nhm chng ti dn Bandung, mt thnh ph min ni. Noi dy kh hu
n ha hon, ngui ta t nhn thy cnh ngho kh hon song cng t th tiu khin hon.
Chng ti lai mt khch san ca Chnh ph tn l Wisma, vi mt ngui qun l, mt du
bp, mt ngui lm vun v mt di ng nhn vin phuc vu. uoc xy dung t thi thuc
dja H Lan, Wisma vn l mt bn cng. ng trn hin nh khch c th nhn ra nhng
vun ch tri di, qua nhng qu di nhp nh, ln ti tn nhng sun ni la ca Java.
Ngoi nh , chng ti cn duoc cp mui mt chic Toyota, mi chic xe lai c mt li xe
v mt phin djch ring. Cui cng, chng ti duoc mi lm thnh vin ca hai noi sang
trong bc nht l Cu lac b Golf v Qun vot Bandung, v duoc dt vn phng trong
khun vin ca chi nhnh Perusahaan Umum Listrik Negara (PLN), cng ty din luc nh
nuc. i vi ti, nhng ngy du Bandung l hng loat nhng cuc gp g vi Charlie
v Howard Parker. Howard hon 70 tui v tng l chuyn gia du bo chnh v ti din cho
H thng in ca New England. Lc ny ng ta dm trch cng vic du bo v ngun
nng luong v kh nng sn xut din ca ton b do Java trong vng hai lm nm ti,
cng nhu du bo ring cho tng thnh ph v cc vng. V nhu cu v din lin quan cht
ch ti tng trung kinh t nn nhng du bo ca ng ta cn dua vo nhng du bo kinh
t ca ti. Sau d, nhng ngui cn lai trong nhm chng ti s xy dung bn qui hoach
tng th dua trn nhng du bo ny, xc djnh dja dim dt cc nh my din, thit k cc
nh my, cc dung dy ti din v phn phi din, cc h thng cung cp nhin liu lm
sao d dp ng hiu qu nht cc du n ca chng ti. Trong cc bui gp g, Charlie bao
gi cng nhn manh tm quan trong ca cng vic m ti lm. ng ta nhc di nhc lai l ti
phi rt lac quan khi dua ra du bo. Claudine d ni dng. Ti chnh l yu t then cht
trong ton b qui hoach tng th.
"Nhng tun du tin dy, Charlie gii thch, "l d thua thp s liu.
Charlie, Howard v ti ngi trn nhng chic gh my to trong phng lm vic sang trong
ca Charlie. Nhng bc tung duoc trang tr bng nhng tm thm thu theo kiu batic m
t cu chuyn s thi Ramayana bng vn tu Hindu c. Charlie ht mt diu x g to.
"Cc k su s dua ra mt bc tranh chi tit v h thng din, nng luc cu cng, dung s,
dung ray xe la, tt c moi th dai loai nhu th trong hin tai. ng ta cha diu x g v
pha ti. "Anh phi nhanh ln. n cui thng th nht, Howard phi c duoc mt cch
tuong di chnh xc con s du bo so b v mc d tng trung kinh t thn ky s xy ra
khi chng ta c mang lui din. Cui thng th hai, anh ta s cn nhiu thng tin chi tit
hon, tc l phi c duoc du bo cho tng vng. Thng cui cng s l lc lm nt nhng g
cn thiu. l diu then cht. Tt c chng ta s phi cng bn bac vi nhau. Vy l,
truc khi ri khi dy chng ta phi hon ton chc rng chng ta d c dy d tt c cc
thng tin cn thit. Chng ta s duoc v nh d nghi l Ta on, d l phuong chm ca ti.
Khng quay lai na du. Thoat nhn, Howard c v l mt ng gi tt bung, nhung thuc su
ng l mt ngui dn ng lc no cng c v cay dng v bj di la di. ng ta chua bao
gi dat duoc vj tr cao nht H thng din New England v v cng phn n v diu d.
"Ti lun bj b qua, ng ta lp di lp lai vi ti, "bi v ti d khng d bj mua chuc. ng
ta bj buc phi nghi huu, d ri khng th chju dung duoc vic ngy ngy phi nh vi
vo, ng ta nhn lm tu vn cho MAN. y l nhim vu th hai ca ng ta. C Einar v
Charlie du cnh bo ti phi d chng ng ta. Ho m t ng ta nhu mt k ngoan c, bn
tin, v dy th hn. Nhung ha ra Howard lai l mt trong nhng ngui thy giu kinh
nghim nht m ti c duoc, mc d lc d ti kh lng chp nhn diu ny. ng ta chua
bao gi duoc do tao nhu Claudine d do tao ti. Ti don ho cho rng ng ta d qu gi
hoc c l qu ngoan c. Cng c th ho tnh ng ta chi c th lm du n ny trong mt
thi gian ngn cho dn khi ho li ko thm duoc nhng ngui lm vic lu di v d bo
nhu ti. Bt lun th no di na th xt t quan dim ca ho, ng ta ri cng tr thnh mt
chung ngai. R rng l Howard hiu r tnh hung cng nhu vai tr m ho mun ng ta
nm gi, v ng ta quyt tm khng tr thnh qun c trong tay ho. Tt c nhng t m
Einar v Charlie gn cho ng ta l rt thch dng, nhung su ngoan c ca ng ta mt phn
no d bt ngun t su cam kt ca chnh bn thn ng ta l khng tr thnh tay sai cho
ho. Ti ng rng ng ta chua bao gi nghe thy thut ng st th kinh t, nhung ng ta bit
ho c dng ng ta d xy dung nn mt th ch ngha d quc m ng ta khng th chp
nhn duoc. Mt ln, sau cuc hop vi Charlie, ng ta ko ring ti ra mt ch. ng ta deo
mt ci my tro thnh v vn v chic hp nh dt trong o so mi d diu chinh m luong.
"y chi l chuyn gia hai chng ta. Howard ni vi giong b mt. Chng ti dng canh
ca s trong vn phng, nhn ra con muong dy nuc t dong dn ra ta nh PLN. Mt
ngui dn b tr dang tm trong dng nuc hi hm d, che mnh bng chic sarong qun
quanh ngui. "Ho c gng thuyt phuc anh rng nn kinh t ny s tng trung thn tc,
ng ta ni. "Charlie rt tn nhn. ng choc gin ng ta. Nhng li ni ca ng ta khin ti
c linh cm v mt dim chng lnh nhung cng lm ti mun thuyt phuc ng ta rng
Charlie d dng. D g, su nghip ca ti cng phu thuc vo vic lm hi lng cc ng ch
MAN. "Chc chn nn kinh t ny s pht trin rt nhanh, ti ni, mt vn hung v
pha ngui phu n dui con muong. "C nhn vo nhng g dang xy ra th thy.
"Ra l vy, ng ta lm bm, r rng chng d g dn cnh tuong dang din ra truc mt
chng ti. "Anh d bj ho mua chuc ri, phi khng? Mt vic xy ra b muong khin ti
ch . Mt ngui dn ng ln tui di xung pha b muong, tut qun v ngi xm bn mp
nuc d dp lai ting goi ca tu nhin. Ngui phu n tr nhn thy ng ta nhung cng
chng ngn cn; c ta vn tip tuc tm. Ti xoay lung lai pha ca s v nhn thng vo
Howard. "Ti d di nhiu noi, ti ni, "c th ti t tui nhung ti va tr v sau ba nm
sng tai Nam M. Ti d thy nhng g c th xy ra khi du m duoc tm thy. Moi th
thay di rt nhanh.
", ti cng d di rt nhiu noi, ng ta ni mt cch ch giu. "Rt nhiu nm. ti ni
cho anh bit diu ny, anh ban tr. Ti chng quan tm dn my vu tm ra du m ca anh
v tt c nhng th khc. Ti d du bo v ti trong din c di ri- sut t thi ai khng
hong Kinh t, Th chin th , qua cc chu ky suy thoi v tng trung. Ti d tng thy
nhng g m Tuyn dung 128 hay cn goi l Su thn ky Massachusetts d dem lai cho
Boston. V ti c th cam doan l khng c noi no tc d tng trung ti din c th duy
tr mc by dn chn phn trm mt nm lin tuc trong mt thi gian di. V d l vo
nhng thi ky tt nht. Su phn trm th hop l hon.
Ti nhn ng ta chm chm. Mt phn no d trong ti ng rng ng ta dng, nhung ti vn
cm thy phi tu v. Ti bit ti cn phi thuyt phuc ng ta v ti thy luong tm mnh cn
duoc bo cha.
"Howard, dy khng phi l Boston. y l dt nuc m cho dn gi ngui ta vn chua c
din d dng. Moi th dy khc hn.
ng ta quay ngot di v phy tay nhu th mun xua ti di.
"C tu nhin, ng ta gm g. "C bn tt di. Ti chng cn bit anh s ngh ra ci g. ng
ta ko manh cc gh pha sau bn lm vic v bung mnh xung. "Ti s dua ra du bo v
luong ti din dua trn nhng diu ti tin tung ch khng phi nhng nghin cu kinh t
theo kiu bnh v. ng ta nht chic bt ch ln v bt du v nguch ngoach ln mt tp
giy. y qu l mt su thch thc m ti khng th lm ngo. Ti di ti v dng truc bn
lm vic ca ng ta.
"Ngui ta s coi ng l thng ngu nu ti chng minh duoc nhng g moi ngui dang trng
ch- mt su pht trin ruc r snh ngang vi thi ky st vang California- trong khi ng ta
dua ra du bo mc tng trung ca ngnh din chi mc ngang vi Boston vo nhng
nm 60. ng ta nm chic bt ch xung bn v nhn ti trng trng. "V luong tm! ng
vy. Anh- v tt c cc ngui. ng ta chi tay v pha dy vn phng bn ngoi, "anh d
bn linh hn mnh cho qui d. Anh tham gia vu ny cng chi v tin thi. By gi, ng ta
nhch mp v cho tay vo trong o, "ti s tt my tro thnh v tr lai lm vic. Chuyn ny
lm ti chong vng dn tn tm can. Ti lao ra khi phng v di v pha phng lm vic
ca Charlie. uoc na dung, ti dng lai, ti khng chc mnh djnh lm g. Thay v di tip,
ti quay lai v di xung cu thang, ra khi ca, ha mnh vo nh nng chiu. Ngui phu
n tr dang leo ln b muong, chic sarong qun cht ly thn hnh. Ngui dn ng ln
tui d bin mt. C vi thng b dang choi dui muong, t nuc v la ht vi nhau. Mt
cu b dang dng dui muong, nuc ngp dn du gi d dnh rng; mt ngui khc dang
git qun o. Ti cm thy c hong mnh nghen lai. Ti ngi xung mt phin btng bj v,
c khng d dn mi hi hm t pha con muong. Phi c gng lm ti mi ngn duoc
nuc mt; ti phi hiu duoc tai sao mnh lai cm thy dau kh dn vy?
Anh tham gia vu ny chi v tin thi. Nhng li ni ca Howard c vng vng bn tai. ng
ta d cham vo ni dau ca ti. My thng b vn tip tuc tr t nuc, ting la ht vui
sung vang vong c khng gian. Ti tu hi mnh phi lm g. Lm g d duoc v tu nhu
bon chng? Cu hi c dy v khi ti ngi d nhn bon tr choi da mt cch ngy tho dy
hanh phc, chng r rng khng nhn thc duoc nhng nguy co c th gp phi khi choi
da dui dng nuc hi hm d. Mt ngui dn ng lung g chng gy x x vn veo dang
di khp khing doc theo b muong. ng ta dng lai nhn bon tr v trn khun mt gi nua
n nu cui mm mm. C l ti nn gii by tm su vi Howard v c th, chng ti s
cng nhau tm ra mt gii php g d. Ti bng cm thy nhe c ngui. Ti nht mt hn d
nh ln v nm n xung con muong. Khi mt nuc phng lng tr lai th su phn khch
trong ti cng tiu tan. Ti bit ti khng th lm diu d. Howard d gi v dy cay dng.
ng ta d b qua nhng co hi thng tin. Chc chn l by gi ng ta s khng tip tuc
phn du na. Ti cn tr, va mi vo di v chng h mun kt thc nhu ng ta. Nhn
chm chm vo dng nuc dui con knh hi hm d, ti thy lai hnh nh ca ngi trung
ni tr dnh cho nam sinh New Hamsphire trn qu di, noi ti d phi tri qua nhng
thng ngy c dc trong khi nhng da tr khc di dn nhng v hi du tin trong di. Su
tht dng thuong d c chm chm hin v. Lai mt ln na, chng c ai d ti c th dc
bu tm su. Ti hm d nm trn giung, ti suy ngh rt lu v nhng ngui ti d gp
trong di- Howard, Charlie, Claudine, Ann, Einar, ch Frank- tu hi cuc di ti s ra sao
nu ti khng bao gi gp ho. Ti s sng du? Khng th l ndnxia, diu d l chc
chn. Ti cng bn khon v tuong lai ca mnh, v noi m ti s ti. Ti suy ngh v quyt
djnh m mnh dang phi duong du. Charlie d ni r rng ng ta mun Howard v ti dua
ra con s tng trung t nht l 17%/nm. Ti phi dua ra du bo kiu g dy?
Mt ngh chot dn xoa dju tm hn ti. Tai sao ti khng ngh ra diu d sm hon nhi?
hon ton khng phi l quyt djnh ca ti. Howard d tng ni ng ta s chi lm nhng
diu ng ta cho l dng, bt chp kt lun ca ti. Ti s lm hi lng cc ng ch ca mnh
bng cch dua ra mc du bo kinh t cao v ng ta s dua ra quyt djnh ring ca mnh;
cng vic ca ti s khng nh hung g dn bn qui hoach tng th. Moi ngui c nhn
manh tm quan trong ca ti, nhung ho d nhm. Gnh nng ln d duoc r b. Ti chm
vo gic ng su. Vi ngy sau, Howard bj m nng do nhim amp. Chng ti dua ng ta
vo Bnh vin Cng gio. Cc bc s k don thuc v khuyn ng ta nn tr v M.
Howard cam doan rng ng ta d c tt c d liu cn thit v c th d dng hon tt
phn du bo v luong ti din t Boston. Khi chia tay, ng ta lai lp lai li cnh bo ca
mnh truc d.
"Khng cn phi lm gi s liu, ng ta ni, "ti s khng tham gia vo muu d d, bt lun
anh du bo g v su ky diu ca tng trung kinh t!



















PHN II: 1971-1975
Chuong 6
Vai tr diu tra ca ti
Theo nhng hop dng chng ti k vi chnh ph ndnxia, Ngn hng Pht trin chu
v USAD, phi c mt ngui trong nhm chng ti di thuc dja dn tt c cc dja bn dn
cu quan trong nht nm trong qui hoach tng th. Ti duoc chi djnh dng ra lm nhim vu
ny. Nhu Charlie ni, "anh d sng duoc Amazon; anh bit cch gii quyt l bo, rn v
nuc bn.
Cng vi mt li xe v mt phin djch, ti d di thm rt nhiu cnh dep cng nhu trong
mt s phng tro kh ti tn. Ti gp g cc doanh nhn v chnh trj gia dja phuong v
lng nghe kin ca ho v trin vong tng trung kinh t. Song ti thy phn ln ho du rt
min cung khi chia s thng tin vi ti. Hnh nhu ho cm thy bj de doa bi su hin din
ca ti. Cu th l ho thung ni vi ti rng ti phi sot lai thng tin vi cp trn ca ho,
vi cc co quan chnh ph hay vi cc tru s cng ty Jafarta. i lc ti ng rng dang
c mt m muu no d nhm vo ti. Nhng chuyn cng tc thung xuyn l ngn han,
chi khong hai dn ba ngy. Gia cc chuyn di, ti tr lai Wisma Bandung. B qun l
d c mt cu con trai km ti vi tui. Tn cu ta l Rasmon, nhung tt c moi ngui tr
me cu ta du goi cu ta l Rasy. L mt sinh vin kinh t tai trung dai hoc dja phuong,
cu ta ngay lp tc quan tm dn cng vic ca ti. Tht ra, ti ngh s c lc cu ta nh ti
kim vic. Cu ta bt du day ti ting Bahasa ndnxia. Sng tao ra mt loai ngn ng d
hoc vn l uu tin hng du ca Tng thng Sukarno sau khi ndnxia ginh duoc dc lp
t tay ngui H Lan. Trn qun do ny c dn hon ba trm nm muoi ngn ng v ting
dja phuong duoc s dung, v Sukarno nhn thy, dt nuc ng cn mt ngn ng chung
d don kt ngui dn t nhiu hn do, thuc nhiu nn vn ha khc nhau. ng d
tuyn mt di ng cc nh ngn ng hoc quc t, v su ra di ca ting Bahasa ndnxia
l mt thnh cng dnh k. Dua vo ting M Lai, Bahasa d trnh duoc rt nhiu cch
chia dng t, nhng dng t bt quy tc, v cc php bin di khc m hu ht cc ngn
ng thung di hi. Vo du thp k 70, da s ngui ndnxia d s dung ting Bahasa,
mc d ho vn tip tuc dng ting Java v cc th ng khc trong cng dng ring ca
mnh. Rasy l mt gio vin gii vi mt khiu hi huc tuyt vi, v so vi vic hoc ting
Shuar hay thm ch ting Ty Ban Nha, hoc ting Bahasa d hon nhiu.
Rasy c mt chic xe gn my v dng n ch ti di khp noi d gii thiu v thnh ph v
con ngui dy. "Ti s chi cho anh mt ndnxia m anh chua tng bit dn, mt ti
cu ta ha vi ti v giuc ti leo ln sau xe. Chng ti di ngang qua nhng dm ma ri,
cc nhac cng choi nhac cu dn tc, nhng ngui din tr thi la, cc ngh s lm xic
tung hng v nhng ngui bn hng rong vi tt c cc loai mt hng, t nhng bng ct
xt lu ca M dn nhng mn d c bn x. Cui cng, chng ti dng lai mt qun c
ph. dy, nhng ngui tr tui mc qun o, di m v d tc ging ht nhu trong mt
bui ha nhac ca Beatles vo nhng nm 60; duy chi khc l ho l ngui ndnxia. Rasy
gii thiu ti vi mt nhm ngui ngi quanh mt chic bn v chng ti cng ngi tr
chuyn. Ho du ni ting Anh, vi mc d luu lot khc nhau, nhung ho dnh gi cao v
khuyn khch ti ni ting Bahasa. Ho ni v diu ny rt ci m v hi ti tai sao ngui M
lai khng bao gi hoc ngn ng ca ho. Ti khng c cu tr li. Cng nhu ti khng th
gii thch tai sao ti l ngui M hay ngui Chu u duy nht dn khu ny ca thnh ph,
mc d ngui ta c th thy rt nhiu ngui nhu ti tai cu lac b golf v qun vot, trong
cc nh hng sang trong, cc rap chiu phim v nhng siu thj dt tin. l mt bui ti
m ti s nh mi. Rasy v nhng ngui ban ca cu ta di vi ti tht thn tnh. d, ti
cm thy tht hanh phc, trong cng mt thnh ph vi ho, cng thung thc d n v m
nhac, ngi mi huong ca nhng diu thuc lm t nu hoa dinh huong v nhng huong vj
khc vn l mt phn cuc sng ca ho, cui da vui v vi ho. Ti nhu duoc sng lai
nhng ngy Qun don Ha bnh. V bng nhin, ti tu hi tai sao ti lai ngh l mnh
mun di v hang nht v tch khi nhng ngui nhu ho. Ho rt mun bit ti ngh g v dt
nuc ca ho v v cuc chin tranh m dt nuc ti d khi xung Vit Nam. Tt c ho
du cm thy khip so ci m ho ni dn nhu mt "su xm luoc bt hop php, v ho cm
thy yn tm khi bit rng ti cng c chung mt cm gic nhu vy. Khi ti v Rasy quay
tr lai nh nghi th d rt khuya v xung quanh rt ti. Ti cm on cu ta v d dn nhn ti
vo th gii ca cu; cu ta cm on ti v ti d ci m vi nhng ban b ca cu ta.
Chng ti ha s cn c nhng chuyn di nhu vy, chng ti m nhau, cho tam bit v di
v phng mnh. Nhng ln di vi Rasy cng khin ti mun c thi gian ring tch khi
nhm. Sng hm sau, ti gp Charlie v ni vi ng ta rng ti d qu chn nn khi c phi
tm cch thu thp thng tin t pha ngui dn dja phuong. Hon na, hu ht nhng s liu
thng k m ti cn cho du bo pht trin kinh t chi c th duoc tai cc vn phng chnh
ph Jakarta. Charlie v ti nht tr l ti phi lai Jakarta thm mt dn hai tun na.
ng ta t ra rt i ngai v ti phi ri khi Bandung d dn th d nng nhu thiu nhu dt,
v ti ni l ti cng chng thch th g. Nhung thuc ra, ti rt phn khi khi c co hi dnh
cht thi gian cho ring mnh d khm ph Jakarta v d lai duoc tai khch san thanh
ljch nter Continental ndnxia. Tuy nhin, khi Jakarta, ti pht hin ra gi dy mnh d
nhn cuc sng t mt kha canh khc. Bui ti vi Rasy v nhng ngui ndnxia tr tui
cng nhu nhng chuyn di khp dt nuc ny d lm ti thay di. Ti thy mnh d nhn
nhng ngui dng huong bng ci nhn khc. Nhng c vo tr dung nhu khng cn qu
dep. Ci hng ro xung quanh b boi v nhng chn song st ngoi ca s dui tng trt,
nhng th m truc dy ti gn nhu khng d thy, gi trng tht bt n. Thc n tai
nhng nh hng thanh ljch ca khch san cng tr nn v vj. Ti cng cn nhn thy vi
diu khc na. Trong nhng cuc hop vi cc doanh nghip v quan chc cp cao, ti thy
ci cch m ho di x vi ti tht xo quyt. Truc dy ti khng nhn ra diu ny, nhung
gi ti thy r nhng ngui trong s ho khng hi lng vi su c mt ca ti. V du khi ho
gii thiu ti vi nhng ngui khc, ho thung dng nhng cum t m theo nhu t din
Bahasa ca ti c ngha l ngui diu tra, v ngui thm vn. Ti c tnh giu vic ti hiu
ting ni ca ho- ngay c ngui phin djch cho ti cng chi bit l ti c th ni vi cu giao
tip don gin- v ti d mua mt cun t din Bahasa-Anh kh tt d dng sau mi ln gp
ho. Nhng li m chi d c phi chi l su trng hop v mt ngn ng? Hay t din ca ti
djch sai? Ti c thuyt phuc bn thn rng dng l nhu vy. Nhung cng tip xc vi
nhng ngui d, ti cng thy rng ti chnh l k khng mi m dn, rng ho duoc lnh
ca mt ai d trn bt ho phi hop tc vi ti, v ho chng c su lua chon no ngoi vic
phi tun theo. Ti khng bit ngui dua ra lnh d l ai: mt quan chc chnh ph, mt
ch nh bng, mt s quan cao cp trong qun di hay l S qun M. Tt c nhng g ti
bit l cho d ho mi ti dn vn phng, mi ti ung tr, tr li cc cu hi ca ti mt
cch ljch su, v t v nhu rt hoan nghnh su c mt ca ti, nhung thuc cht dng sau d
l bng den ca su cam chju v lng th on. iu d cng khin ti nghi ng c nhng
cu tr li ca ho cng nhu tnh chnh xc ca nhng s liu m ho cung cp cho ti. V du
nhu, ti khng bao gi c th di thng dn mt vn phng, cng vi ngui phin djch, gp
mt mt ai d. Bao gi chng ti cng phi hen truc. Bn thn diu ny khng c g khc
thung, tr vic chng ti phi tn qu nhiu thi gian. V him khi lin lac duoc bng din
thoai nn chng ti phi di xe qua nhng con ph ngon ngho tc nghn dn mc phi
mt c ting dng h mi dn duoc ta nh chi cch dy vi cao c. n noi, ngui ta bt
chng ti din vo rt nhiu t khai. Cui cng, mt nam thu k cng xut hin. Rt ljch su-
lun km theo nu cui nh nhn din hnh ca ngui Java- anh ta s hi ti v nhng
thng tin m ti cn v sau d anh ta s hen ngy gp. Bao gi cng vy, d c duoc bui
hen truc phi mt dn vi ngy, v khi bui gp mt din ra, ho trao cho ti mt tp ti liu
d chun bj sn. Cc nh tu bn cng nghip dua cho ti bn k hoach 5 nm v 10 nm,
cc ng ch nh bng th c nhng bng biu v d thj, v cc quan chc chnh ph th
cung cp danh sch cc du n dang sp bin thnh dng luc tng trung kinh t. Moi th
do cc ch doanh nghip v chnh ph cung cp v tt c nhng g ho ni trong mi ln ti
gp ho du cho thy Java d sn sng cho mt su bng n kinh t manh m nht m chua
tng c nn kinh t no dat duoc. Chua c ai- d chi l mt ngui- dt cu hi nghi vn v
gi thuyt ny cng nhu cung cp cho ti nhng thng tin tri chiu. V th mi ln v lai
Bandung, ti lai thy bn khon v tt c nhng g ti thy Jakarta; c diu g d lm ti
lo lng. Ti thy moi th dang lm ndnxia ging nhu mt tr choi hon l thuc t. C
nhu l chng ti dang choi poker. Chng ti gi kn nhng qun bi ca mnh. Chng ti
khng th tin tung ln nhau hay tin vo nhng thng tin m chng ti chia s. Th nhung
tr choi ny lai ht sc nghim tc v n s nh hung dn cuc sng ca hng triu
ngui trong nhiu thp nin ti.



Chuong 7
Nn vn minh truc vnh mng ngua
"Ti s dua anh di xem mt dalang, Rasy cui ni. "Anh bit dy, nhng ngh nhn ma
ri ni ting ca ndnxia. R rng l anh ta rt vui khi thy ti quay lai Bandung. "Ti nay
dy c mt dalang rt quan trong.
Anh dua ti di qua nhiu noi trong thnh ph trn chic xe my ca mnh, nhng noi m ti
chua tng ngh l c trn di, qua nhng khu nh kampong truyn thng ca nhng ngui
ngho Java, trng ging nhu nhng ngi nh dn nh lop mi ngi. dy khng c nhng
ngi bit thu t thi thuc dja H Lan v nhng cao c vn phng sang trong. Ngui dn
noi dy r rng l rt ngho nhung ho mang trong mnh su kiu hnh. Ho mc sarong batik
tuy d c nhung sach s, o somi sng mu, v di nhng chic m rom rng vnh. n
bt c du chng ti cng du duoc cho dn bng nhng nu cui. Khi chng ti dng xe,
l tr lao ti d cham vo ti v s vo lp vi ca chic qun b ti dang mc. Mt c b
gi bng hoa dai thom ngt ln tc ti. Chng ti dung xe gn mt rap ht via h, noi c ti
vi trm ngui dang tu tp, mt s ngui dang dng, s khc th ngi trn nhng chic gh
xp. Mt bui ti tht dep v bu tri tht quang dng. Mc d chng ti dang dng lai
trung tm ca khu ph c Bandung, nhung khng h c dn dung, chi c nhng ngi sao
sng lp lnh trn du. Khng kh trn ngp mi thom ca nhng thanh ci dang chy, ca
nhng cy lac v cy dinh huong. Rasy bin mt trong dm dng v nhanh chng quay tr
lai vi dm ban m truc d ti d gp qun c ph. Ho mi ti thung thc tr nng,
nhng chic bnh nh, v sate, nhng ming thjt nh tm du lac. Hn l trng ti kh do
du khi n th mt ming sate, v mt trong s nhng ngui phu n chi vo dm la nh v
ni vi ti: "Thjt tuoi dy, c ta cui, "va mi nung xong. V sau d ting nhac bt du
vang ln nhng m thanh vng vng b n ca gamalong, mt loai nhac cu lm ngui ta
lin tung ti nhng ting chung dn th. "Dalang tu mnh choi tt c cc nhac cu,
Rasy th thm. "ng ta cng diu khin tt c cc con ri v lng ting cho chng bng
nhiu ngn ng. Chng ti s djch cho anh. l mt bui biu din rt xut sc, kt hop
cc cu truyn truyn thuyt vi cc su kin duong dai. V sau, ti duoc bit, dalang l
mt php su v biu din trong trang thi bj thi min. ng ta c hon mt trm con ri v
lng ting cho mi con ri bng mt giong khc nhau. l mt bui ti m ti s khng
bao gi qun, v n cn nh hung su sc ti sut phn di cn lai ca ti. Sau khi biu
din xong mt tc phm kinh din trong s thi Ramayana bng ngn ng c, dalang dem ra
mt con ri c hnh Richard Nixon, dy d c ci mi di v ci cm s dc trung. Tng
thng M mc trang phuc ca Ch Sam, o dui tm cng ci m cao c sao v vach. Theo
sau l mt con ri khc mc b vt k soc c o gi l. Con ri th hai xch mt ci x c v
k hiu dng dla. N dng tay kia d vy mt l c M trn du Nixon theo kiu n l quat
mt cho ng ch. Bn d Trung ng v Vin ng xut hin dng sau hai con ri, tn rt
nhiu quc gia duoc treo trn nhng ci mc theo dng vj tr ca chng. Nixong ngay lp
tc tin lai gn tm bn d, nhc Vit Nam ra khi mc treo, v nht vo mm. ng ta ht
ln mt cu duoc djch ra l: "Tht nhuc nh! rc rui. Th ny l qu d ri! Sau d
ng ta nm n vo x v tip tuc lm nhu th vi cc nuc khc. Tuy vy, ti rt ngac
nhin khi thy nhng lua chon tip theo ca ng ta khng phi l nhng quc gia ng
Nam nm trong vng nh hung ca hiu ng domino. Thay vo d, tt c du l cc
nuc Trung ng- Palestin, Kuwait, Saudi Arabia, raq, Siri v ran. Sau d, ng ta chuyn
sang Pakistan v Afghanistan. Mi ln nhu th, con ri Nixon lai ht ln mt b danh no d
truc khi nm nuc d vo trong x, v mi ln nhu vy li l chi ra ca ng ta du
nhm chng lai dao Hi: "Bon ch Hi gio, "nhng con qui vt ca Mohammed, v
"nhng con qu dao Hi. m dng tr nn kch dng, mc d cng thng tng ln mi khi
c thm mt nuc bj nm vo x. Ho nhu bj ging x gia nhng trn cui, su cm phn
v gin d. Mi ln nhu th, ti cm thy ho ht sc kh chju v nhng ngn ng ca ngui
diu khin con ri. Ti cng cm thy bj de doa, v ti so ho s cha su gin d v pha ti.
Ri con ri Nixon ni vi diu khin ti tat c m hi khi Rasy djch ra. "Hy dua ci ny
cho Ngn hng Th gii. Xem xem n c th lm g gip chng ta moi tin ca ndnxia.
ng ta nhc ndnxia ra khi bn d v nm n vo x, nhung dng lc d mt con ri
khc buc ra t bng ti. Con ri ny dai din cho mt ngui dn ng ndnxia, mc o
somi batik v qun kaki, ng ta deo mt tm bng c in tn ca mnh trn d.
"Mt chnh trj gia ni ting Bandung, Rasy gii thch.
Con ri ny gn nhu bay dn gia Nixon v ngui dn ng xch ci x v gio tay ln.
"Dng lai!, ng ta ht ln. "ndnxia l mt nuc c ch quyn.
m dng v tay ro ro. Ngui dn ng xch x nng l c ln v phng n di nhu mt
ngon gio, dm vo nh chnh trj ndnxia, lm ng ny lo do v cht mt cch rt bi
thuong. Khn gi la , hut gi, go tht, v vung nm dm ln. Nixon v ngui dn ng
xch x dng d, nhn xung chng ti. Tt c ci cho ri ri khi sn khu.
"Ti ngh ti nn ri khi dy, ti ni vi Rasy.
Anh ta qung tay qua vai ti nhu d bo v. "S n c thi, anh ta ni. "Ho chng c
phn di c nhn anh du. Ti th khng dm chc.
Sau d tt c chng ti di v qun c ph. Rasy v nhng ngui khc bo dm vi ti rng
ho khng duoc thng bo truc v v kjch Nixon- Ngn hng Th gii. "Anh khng bao gi
bit duoc ngh s ma ri d s chun bj din v g, mt trong nhng ngui tr tui nhn
xt. Ti ni vi ho khng bit c phi v kjch d duoc cng din l do su c mt ca ti hay
khng. Ai d cui v ni qu l ci Ti trong ti qu ln. " l tnh cch din hnh ca dn
M cc anh, anh ta ni thm v v vai ti mt cch thng cm.
"Ngui ndnxia thc rt r v chnh trj, ngui dn ng ngi trn chic gh bn canh ti
ni. "Ngui M khng di xem nhng bui biu din nhu th ny sao?
Mt c gi xinh dep l sinh vin khoa Anh ng tai trung dai hoc ngi di din vi ti hi:
"Nhung c dng l anh dang lm vic cho Ngn hng Th gii khng?
Ti ni vi c ta l nhim vu hin tai ca ti l lm cho mt du n Ngn hng pht trin
chu v Co quan Pht trin Quc t ca M (USAID).
"Chng phi cng nhu nhau c sao? C ta khng thm doi cu tr li ca ti. "N khng
ging nhng g trong v kjch ti nay hay sao? Chnh ph ca anh lai chng xem ndnxia
v cc nuc khc ging nhu mt chm... C ta tm t cho ph hop.
"Nho, mt ngui ban ca c ta nhc.
"Chnh xc. Mt chm nho. Anh c th chon lua k cng. Gi nuc Anh lai. n Trung Quc
v qung ndnxia di.
"Sau khi cc anh d vt can kho du ca chng ti, mt ngui phu n khc thm vo.
Ti c bnh vuc mnh nhung khng th duoc. Ti mun ly lm tu ho v ti d dn khu
ny ca thnh ph v d lai xem mt bui biu din hon ton chng lai nuc M m ti
d nhn nhn nhu mt su tn cng c nhn ti. Ti mun ho nhn nhn lng can dm ca
ti, bit rng ti l thnh vin duy nht trong nhm nhn vin ca MAN mun hoc ting
Bahasa hay c djnh dn nhn nn vn ha ca ho, v chi ra rng ti l ngui nuc ngoi
duy nht tham gia vo bui biu din ny. Nhung ri ti quyt djnh tt hon l nn thn trong
khng d cp dn bt c diu g v bui biu din ny. Thay vo d, ti c gng tp trung
vo cuc ni chuyn. Ti hi ho rng tai sao ngoai tr Vit Nam, tt c nhng nuc m
dalang chon du l cc nuc dao Hi.
C sinh vin Anh ng xinh dep bt cui v cu hi d. "Bi v d chnh l k hoach.
"Vit Nam chi l khi du, mt ngui dn ng xen vo, "nhu H Lan di vi pht xt c.
Mt bn dap.
"Muc tiu thuc su, c sinh vin tip tuc "l nhm vo th gii Hi gio.
Ti khng th lm ngo truc nhn xt ny. Ti phn di: "Chc c khng tin rng nuc M
chng lai dao Hi ch?
"Khng ?, c ta hi lai. "T bao gi th? Anh phi doc nhng g m mt trong s nhng
nh s hoc ca cc anh d vit- mt ngui Anh tn l Toynbee. Vo nhng nm 50 ng ta
d du dan rng cuc chin thuc su trong th k tip theo s khng phi l gia nhng
ngui cng sn v nhng nh tu bn m l gia nhng ngui Thin cha gio v nhng
ngui Hi gio.
"Arnold Toynbee d ni nhu th sao? ti thuc su sng st.
"ng th. Hy doc cun Nn vn minh bj ln n v Th gii v phuong Ty.
"Nhung tai sao lai c su th hn nhu th gia nhng ngui theo dao Hi v nhng ngui
theo dao Thin cha?, ti hi
Nhng ngui ngi xung quanh nhn nhau. Ho dung nhu khng th tin ni l ti lai hi mt
cu ngu xun dn th.
"Bi v c ta ni mt cch chm ri, nhu th dang ni vi ngui chm hiu hoc bj lng tai,
"phuong Ty- dc bit l nuc dng du, nuc M- mun thng trj th gii, d tr thnh d
quc hng manh nht trong ljch s. N cng d dn gn su thnh cng. Lin bang X Vit
s khng tn tai lu. Toynbee d nhn thy diu d. Ho khng c tn gio, khng c dc tin,
khng c cn bn vng chc dng sau h tu tung ca ho. Ljch s chng minh rng dc
tin- linh hn, mt nim tin vo nhng quyn nng cao c- l diu cn thit. Nhng ngui
Hi gio chng ti c n. Chng ti c dc tin manh hon bt c ai trn th gii, manh hon
c nhng ngui Thin cha gio. V th chng ti ch doi. Chng ti s ngy cng ln
manh.
"Chng ti c thong th mt trong s nhng ngui dn ng ngt li, "v ri nhu mt con
rn, chng ti s tn cng.
"Tht l mt ngh kinh khng! Ti khng th kim ch bn thn. "Chng ta c th lm g
d thay di diu ny?
C sinh vin Anh ng nhn thng vo mt ti. "ng qu tham lm, c ta ni, "v qu ch
k nhu th. Hy nhn nhn l cn c rt nhiu diu khc trn th gii ngai nhng ngi nh
ln v nhng ca hng sang trong ca cc ngi. C nhng con ngui dang cht di v cc
ngi th lai lo lng v du cho nhng chic xe hoi ca mnh. Tr em dang cht kht v cc
ngi th lai dang ngm nhng mu mi nht trong cc tap ch thi trang. Nhng quc gia
nhu chng ti dang dm chm trong ngho di, nhung ngui dn nuc ny thm ch
khng thm nghe ting ku cu ca chng ti. Cc ngi thm ch khng thm d dn
nhng ting ni ca nhng ngui dang c k cho cc ngi bit v nhng diu ny. Cc
ngi gn cho ho l nhng ngui cuc doan hoc nhng ngui cng sn. Cc ngi nn m
rng tm lng vi nhng ngui ngho di v n l. Chng cn nhiu thi gian na. Nu
cc ngi khng thay di, cc ngi s bj hy dit. Vi ngy sau, chnh trj gia ni ting
Bandung, ngui m trong v ri d dng cm duong du vi Nixon v bj ngui dn ng
xch ci x dm cht, d bj mt tn li xe dam cht ri b chay.



Chuong 8
Jesus, mt cch nhn khc
K c v dalang d lun m nh ti. Nhng li ni ca c gi sinh vin Anh ng xinh dep
cng vy. Ci dm d Bandung d buc ti phi suy ngh v cho ti cch nhn khc. Mc
d khng hn l ti l di nhng l do tht cho nhng vic lm ca mnh ndnxia, v
thung bj tnh cm chi phi, song ti lun kim ch duoc nhng cm gic ca mnh bng
cch vin dn dn l phi, dn v du trong ljch s, cng nhu dn nhng di hi tu nhin ca
con ngui. Ti bin minh rng, su dnh lu ca chng ti cng l do hon cnh bnh thung,
v tu thuyt phuc bn thn mnh l: Einar, Charlie, v nhng ngui cn lai trong nhm
chng ti cng hnh dng nhu bao ngui khc vn lm, d l chm sc cho bn thn v
gia dnh ca chng ti. Song, nhng thanh nin ndnxia m ti ni chuyn hm d d
khin ti nhn vn d mt gc d khc. Qua di mt ho, ti thy nhng chnh sch ngoai
giao ch k chng phuc vu hay bo v cho th h tuong lai bt ky noi no. N cng thin
cn nhu nhng bo co thung nin ca cc cng ty hay nhng chin luoc vn dng bu
c ca cc nh chnh trj, nhng ngui dung ln ci chnh sch ngoai giao y. Cui cng th
nhng s liu m ti cn d lm du bo kinh t cng khin ti thung xuyn dy d suy
ngm v nhng diu ny v vit chng vo mt quyn nht k. Ti lang thang khp thnh
ph, cho nhng ngui n xin tin, v bt chuyn vi nhng ngui bj bnh phong, gi dim,
v nhng da tr bui di. Cng lc d, ti ngh v bn cht ca vin tro nuc ngoi, v vai
tr hop php m c nuc pht trin (DCs, theo thut ng ca Ngn hng Th gii) khi gip
d cc nuc km pht trin (LCDs) xa di gim ngho. Ti bt du tu hi, khi no n chi
l d phuc vu cho lng tham v su ch k. Tht su, ti bt du nghi ng liu c khi no su
gip d ny bt ngun t lng nhn hu tht khng, v nu khng th liu c cch no thay
di duoc diu ny. Ti tin rng nhng nuc nhu chnh dt nuc ti phi kin quyt dng
ln gip d nhng ngui bnh tt v ngho di trn th gii, song ti cng tin chc rng
him khi no d lai l dng luc chnh cho su can thip ca chng ti. Mt cu hi ln c ln
vn trong du ti: C sai tri qu khng nu muc tiu ca vin tro nuc ngoi l xy dung
ch ngha d quc? Ti thung cm thy ghen ty vi nhng ngui nhu Charlie, nhng
ngui tin tung vo ch d ca chng ta dn mc ho mun p dt ch d d cho tt c cc
nuc khc trn th gii. Ti cng ng rng nhng ngun luc c han kh m cho php c
th gii sng mt cuc sng giu sang nhu nuc M, bi ngay c nuc M cng c hng
triu ngui dang sng trong ngho di. Hon na, ti cng khng r l c tht ngui dn
nuc khc mun c mt cuc sng nhu chng ti hay khng. Nhng con s thng k ca
chnh nuc M v bao luc, tnh trang suy sup, nghin ht, ly hn, v ti pham d cho thy
mc d x hi ca chng ti l mt trong nhng x hi thjnh vuong nht trong ljch s,
nhung d cng c th l mt trong nhng x hi bt hanh nht. Tai sao chng ti lai mun
cc nuc khc phi ging mnh? C th Claudine d cnh bo cho ti v tt c nhng diu
ny. Ti chng cn chc c y d c ni vi ti diu g. D sao di na, gat l tr sang mt
bn, su tht dau lng l ti d mt di su v ti. Ti vit trong nht k.Liu c ai M l v
ti khng? Mc d nhng ngui giu c v dy quyn luc l nhng ngui duoc loi nhiu
nht, th hng triu ngui chng ta, gin tip hay truc tip, du dang sng nh vo su bc
lt cc nuc km pht trin. Hu ht cc ngun luc v nhn cng r phuc vu cho hoat dng
kinh doanh m chng ta c du t nhng noi nhu ndnxia, v him khi quay tr lai.
Nhng khon no dui dang vin tro nuc ngoi dm bo rng con ci, ri chu cht ca
nhng ngui lao dng ny s cn phi tip tuc tr no thay cho cha me ho. Ho buc phi
dng d cho cc cng ty ca chng ta tn ph ti nguyn thin nhin ca ho, v phi t
b gio duc, y t, v cc djch vu x hi khc chi d tr no cho chng ta. Vic cc cng ty
ca chng ta nhn hu ht s tin ny d xy dung cc nh my din, sn bay, v cc khu
cng nghip chng dng gp duoc g trong vic ny. Liu li bo cha l phn ln ngui
M khng thc duoc diu ny c gip ho tr nn v ti khng? ng l ho khng c
thng tin hoc bj cung cp nhng thng tin sai lch, nhung v ti u?
Tt nhin, ti cng phi di din vi su tht l hin gi chnh ti cng dang trong s
nhng ngui ch dng dua ra nhng thng tin sai lch.
Khi nim v mt cuc chin tranh tn gio trn ton th gii l mt khi nim gy nhiu
tranh ci, nhung cng suy ngh v diu ny, th ti cng tin rng rt c kh nng n s xy
ra. Song theo ti, nu cuc chin tranh ny c xy ra, th d s khng phi l cuc chin
gia ngui Hi gio vi Thin cha gio, m l gia nhng nuc km pht trin vi nuc
pht trin, m c th ngui Hi gio s di tin phong. Chng ti, ngui dn nhng nuc
pht trin l nhng nh cung cp. Mt ln na, dy lai vn l h thng bun bn thuc dja,
duoc dung ln d gip nhng nuc m ti nguyn thin nhin han ch song c quyn luc
d bc lt hon nhng nuc giu ti nguyn nhung khng c sc manh. Ti khng c cun
sch ca Tonybee, nhung ti bit ljch s d d hiu rng khi nhng nh cung cp bj bc lt
qu lu, ho s ni dy. Ti phi nhc lai hnh mu v cuc cch mang M v Tom Paine.
Ti nh rng nuc Anh d thanh minh cho vic thu thu ca mnh bng cch qu quyt
rng nuc Anh dang vin tro cho cc nuc thuc dja dui hnh thc cho qun di bo v
nhng nuc ny khi ngui Php v ngui da d. Song nhng ngui djnh cu lai gii thch
hon ton khc. Nhng g m Paine d lai cho dng huong ca mnh trong cun L phi
ni ting chnh l tm hn m nhng ngui ban tr ndnxia d tng ni ti- mt tung,
mt nin tin vo cng l ca mt sc manh ln hon, v mt tn gio ca tu do v cng
bng, hon ton di lp vi nn qun ch Anh v cc ch d giai cp thuong luu ca n.
Nhng diu ngui Hi gio dua ra cng tuong tu: lng tin vo mt sc manh ln hon, v
nim tin rng cc nuc pht trin khng c quyn n djch v bc lt cc nuc khc trn th
gii. Ging nhu nhng ngui M truc dy d tng vng ln chng lai thuc dja Anh,
nhng ngui Hi gio cng dang de doa s du tranh v quyn loi ca ho, v cng chng
khc g nhng ngui Anh vo nhng nm 1770, chng ti quy nhng hnh dng ny l
khng b. Ljch s dung nhu dang lp lai. Ti tu hi th gii s ra sao nu nuc M v
dng mnh ca ho thay v dng tin d tin hnh nhng cuc chin tranh- nhu cuc chin
Vit Nam- d xa di nan di trn th gii hoc dua gio duc v chm sc y t co bn ti tt
c moi ngui, k c dng bo ti. Ti tu hi nhng th h tuong lai s th no nu chng
ta cam kt xa b su ngho kh v quyt tm bo v ngun nuc, rng, v cc ti nguyn
thin nhin, nhng th dm bo cho chng ta c duoc ngun nuc sach, khng kh trong
lnh v tt c nhng g dang nui sng tinh thn cng nhu th xc chng ta. Ti khng th
tin rng, cha ng ti, nhng ngui lp nuc lai hnh dung quyn duoc sng, quyn tu do v
muu cu hanh phc lai chi d dnh ring cho ngui M. V v th, tai sao gi dy chng ti
lai dang thuc hin nhng chin luoc nhm cng c cc gi trj ca ch ngha d quc m
cha ng chng ti d tng du tranh chng lai?
m cui cng ndnxia, ti bng tinh bi mt gic mo, ngi dy v bt dn. Ti cm
gic nhu c ai d dang trong phng. Ti nhn quanh nhng d dac quen thuc ca khch
san nterContinental, nhng tm thm duoc thu kiu batik, v bng nhng con ri trong
khung treo trn tung. V gic mo quay tr lai. Ti thy Cha dng truc mt mnh. Ngui
khng khc vi Cha Gisu m ti vn hng dm cng ni chuyn v chia s suy ngh sau
khi cu nguyn ngy ti cn b. Ngoai tr mt diu, Cha Gisu trong k c thi tho u ca
ti da trng v tc vng, trong khi ngui dng truc mt ti lai c mi tc xon den v nuc
da ngm. Ngui ci xung v nng mt vt g d ln vai. Ti ngh d l cy thnh gi.
Nhung khng phi, ti nhn thy truc xe t cng vi vnh bnh xe hin ln trn du ca
ngui tao ra mt vng ho quang bng kim loai. Du m chy xung nhu mu trn trn ca
ngui. Ngui dng thng, nhn vo mt ti v ni: "Nu by gi ta ging th, con s thy ta
khc. Ti hi ngui tai sao. "Tai th gii d thay di, ngui tr li. Kim dng h chi tri d
gn sng. Ti bit ti khng th ng tip, ti dy mc d, di thang my xung tin snh
vng v v tha thn trong khu vun bao quanh b boi. Trng hm nay tht sng v mi
huong ngot ngo ca hoa lan phng pht trong khng kh. Ti ngi xung chic gh di v
tu hi mnh dang lm g dy, tai sao nhng bin c ca cuc sng lai dua ti di theo con
dung ny, tai sao lai l ndnxia. Ti bit cuc sng ca ti d thay di, nhung ti khng
bit n s thay di nhanh dn mc no. Ti v Ann gp nhau Paris trn dung v nh v
c gng ha gii. Nhung ngay c trong ky nghi Php ny chng ti vn tip tuc tranh
lun. Mc d c rt nhiu nhng khong khc dc bit v tuyt vi, song ti ngh chng ti
du nhn ra rng ni gin v su buc tc trong c mt thi gian di d bin thnh tr ngai
qu ln. V lai, c rt nhiu diu ti d khng th ni vi c y. Ngui duy nht ti c th
chia s l Claudine, v ti lin tuc ngh v c y. Ann v ti dp xung sn bay Logan
Boston, mi ngui di ti cn h ca ring mnh vjnh Back.





Chuong 9
Co hi ngn nm c mt
Th thch thuc su v ndnxia dang ch ti tai MAN. Bui sng, vic truc tin m ti
lm l dn tru s ca MAN tai Trung tm Prudential. Khi di thang my cng hng chuc
dng nghip khc, ti duoc bit Mac Hall, vj Ch tjch v Tng gim dc dy b n ngoai bt
tun ca MAN d tin c Einar lm Ch tjch vn phng Oreegon tai Portland. Th l t gi
ti s chnh thc dui quyn Bruno Zambotti. uoc mnh danh l "con co bac v mi tc
v kh nng ky la lun vuot tri moi di th mun thch thc ng ta, Bruno c dng v
bnh bao ca Cary Grant. ng ta c kh nng hng bin, v c c bng k thut ln bng
thac s qun trj kinh doanh. ng ta thnh thao kinh t luong v l Ph gim dc phu trch
b phn din nng v hu ht cc du n quc t MAN. ng ta chc chn s k vj ngui
thy ca ng ta, Jake Dauber ln lm Ch tjch Tp don khi ng ny dn tui v huu. Cng
nhu hu ht cc dng nghip tai MAN, ti rt knh n v so Bruno Zambotti. Ngay truc
ba n, Bruno cho goi ti dn vn phng ca ng ta. Sau khi hi han rt thn v ndnxia,
ng ta ni mt s cu khin ti dng ngi khng yn.
"Ti s sa thi Howard Paker, chng ta khng cn di vo chi tit, tr mt diu l ng ta d
qu xa ri thuc t. Nu cui thn thin ca ng ta khin ti bi ri. ng ta ly ngn tay kh
g ln tp giy trn bn: "Tm phn trm mt nm. l du bo luong din ca ng ta.
Anh c tin duoc khng? du dt nuc dy tim nng nhu ndnxia!
Nu cui ca ng ta tt ngm v ng ta nhin thng vo mt ti. "Charlie llingworth ni vi ti
rng du bo kinh t ca anh bm st muc tiu d ra v s cn luong din tng vo khong
17 dn 20 phn trm. ng th khng?
Ti bo dm vi ng ta l dng.
ng ta dng dy bt tay ti. "Xin chc mng. Anh va duoc thng chc.
L ra, ti nn cng cc dng nghip tai MAN di n mng mt khch san sang trong- hay
thm ch chi ring mnh ti. Tuy nhin, tm tr ti chi hung v Claudine. Ti rt nng lng
mun bo cho c ta bit v su thng tin ca mnh v nhng g ti d tri qua ndnxia.
C ta d bo ti khng duoc goi cho c ta t nuc ngoi, v ti d khng goi. By gi ti
tht vong khi din thoai ca c ta khng th lin lac duoc v cng khng c s chuyn tip.
Ti quyt djnh di tm c ta. Mt cp vo chng tr d chuyn dn sng trong cn h ca c
ta. Lc y l gi n trua nhung chc chn l ti va dnh thc ho; rt kh chju, ho tuyn b
l khng h bit g v Claudine. Ti dn c vn phng cho thu nh, v l anh ho ca
Claudine. Trong h so ca ho chua tng c ai thu nh vi ci tn nhu vy; ngui thu nh
truc dy l mt ngui dn ng yu cu duoc giu tn. Quay lai Trung tm Prudential,
phng nhn su ca MAN cng khng djnh khng c h so no ca c ta. Ho xc nhn chi
c h so ca mt "c vn dc bit nhung ti khng duoc php xem. n cui bui chiu,
ti thy mt mi r ri, c th xc ln tinh thn. Thm vo d, su mt mi sau mt chuyn
bay di cng bt du hnh ha ti. Tr lai cn h trng tri, ti cm thy c don khng khip
v bj b roi. Su thng tin tr nn v ngha, thm ch cn t hon, n tr thnh du hiu l
ti d bn r bn thn. Ti qung mnh xung giung, quay cung vi ni tuyt vong.
Claudine d loi dung ti v sau d vt di. Quyt khng d ni dau chi phi, ti gat b moi
cm xc ca mnh. Ti ln giung, nhn chm chm vo nhng bc tung trng hng ting
dng h. Cui cng, ti c gng ly lai bnh tnh. Ti ngi dy, ung ht mt chai bia v dp
manh chai xung bn. Ti nhn ra ngoi ca s. Nhn xung con ph pha dng xa, ti
tung nhu nhn thy c ta dang di v pha ti. Ti chay vi ra pha ca nhung ri lai quay
tr v pha ca s d nhn k lai. Ngui phu n dang tin lai gn hon. C ta rt hp dn, v
dng di ca c ta rt ging Claudine, nhung c ta khng phi l Claudine. Tim ti nhu tht
lai, v cm xc ca ti chuyn t gin d v cm ght sang so hi. Trong du ti bng le
ln hnh nh Claudine qun quai v ng xung dui ln dan v bj m st. Ti c r b hnh
nh y bng mt vi vin Valium v ung cho dn khi say mm v ng thip di. Sng hm
sau, c din thoai t phng nhn su d dnh thc ti khi con say. Trung phng nhn su,
Paul Mormino, cam doan l ng ta hiu ti cn duoc nghi ngoi, nhung ng ni ni ti gh
dn vn phng vo bui chiu.
"C tin tt, ng ta ni. "Tin ny s lm anh ht mt dy.
Ti tun lnh triu tp v duoc bit rng Bruno d gi li, v cn hon th na. Khng
nhng ti c duoc vj tr ca Howard m cn duoc thm chc danh Kinh t trung v duoc
tng luong. iu d khin ti phn chn hon mt cht. Chiu hm d ti xin nghi v lang
thang doc b sng Charles vi mt chai bia. Khi ti ngi nhn nhng chic thuyn bum v
ly lai sc sau chuyn bay di mt mi va sau con say, ti tu thuyt phuc bn thn rng
Claudine d lm xong cng vic ca mnh v d chuyn sang mt nhim vu mi. C ta lun
nhn manh phi gi b mt. C y s goi. Mormino d dng. Su mt mi v ni lo u tiu
tan. Trong sut nhiu tun sau d, ti d c gat moi suy ngh v Claudine sang mt bn. Ti
tp trung vit bo kinh t ca ndnxia v sa lai phn du bo luong ti din ca Howard.
Ti d dua ra nghin cu theo dng mun ca cc sp: nhu cu din tng trung bnh
khong 19% mt nm trong vng mui hai nm du sau khi h thng duoc hon thin, sau
d gim xung 17% trong tm nm tip theo v duy tr mc 15% trong nhng nm cn lai
ca hai muoi lm nm ti. Ti d trnh by kt lun ca mnh tai nhng bui hop chnh thc
vi cc t chc ti tro quc t. Nhm chuyn gia ca cc t chc ny lin tuc hi ti nhiu
cu rt tn nhn. Nhung khi d, cm xc ca ti d chuyn thnh su quyt tm khng g lay
chuyn duoc, chng khc g su quyt tm d thi thc ti phn du d vuot tri thay v ni
loan trong thi gian trung ni tr nam sinh. Tuy nhin, k c v Claudine vn lun m
nh ti. Khi mt nh kinh t tr n mc bnh bao mun ra v ta dy ca Ngn hng Pht
trin chu hi ti dn dp sut c bui chiu, ti chot nh lai li khuyn ca Claudine lc
chng ti gp nhau tai cn h ca c ta trn ph Beacon nhiu thng truc.
"Ai c th thy truc duoc tuong lai ca hai muoi lm nm ti co ch? c ta hi ti.
"nhng du bo ca anh cng tt chng km g ca ho. Chi cn anh tu tin. Ti tu nh mnh
l mt chuyn gia, c nhiu kinh nghim sng cc nuc dang pht trin hon nhng
ngui- k c nhiu ngui trong d cn gp di tui ti- dang ngi phn xt cng vic ca
ti. Ti d tng sng Amazon v d dn rt nhiu noi ca do Java, nhng noi m khng
ai mun dt chn dn. Ti d tham gia mt s kha do tao chuyn mn, duoc thit k d
day cho cc nh qun l nhng diu tinh ty nht ca kinh t luong. Ti tu nh rng mnh l
mt trong s nhng con ngui ca th h mi, nhng ngui tr tui, uu t, sng bi kinh t
luong v nhng s liu thng k rt hop gu vi Robert McNamara- Ch tjch duong nhim
ca Ngn hng Th gii, Gim dc tin nhim Ford Motor v B trung B Quc phng
ca Tng thng Kenedy. ng ta l ngui d tao dung danh ting cho mnh dua trn nhng
con s thng k, l thuyt xc sut, cc m hnh ton hoc v- ti cho l- dua trn su to bao
ho huyn xut pht t lng vj k khng khip.Ti c gng bt chuc c McNamara v
Bruno. Ti hoc cch din thuyt ca McNamara v dng di dy tu tin ca Bruno, ci cp da
lun k k bn mnh. Nhn lai, ti cng phi kinh ngac bi su tro trn ca chnh mnh. Thuc
ra, chuyn mn ca ti rt han ch, song nhng kin thc ti thiu hay khng qua do tao
d duoc b sung bng su to bao ca ti.
V ti d thnh cng. Cui cng th nhm cc chuyn gia cng chp nhn nhng bn bo
co ca ti.
Trong nhng thng tip theo, ti tham du nhiu cuc hop Teheran, Caracas, Guatemala,
London, Vienna v Washington DC. Ti gp g nhiu nhn vt ni ting, trong d c c
Quc vuong ran, nhng ngui d tng l tng thng ca nhiu nuc, v c Robert
McMamara. Cng ging nhu trung ni tr dnh cho nam sinh, d l mt th gii dn ng.
Ti kinh ngac nhn thy chc danh ca mnh v nhng thnh cng va dat duoc trong cc
bui hop vi cc t chc ti tro quc t d lm thay di thi d ca moi ngui vi ti. Ban
du, tt c nhng diu ny khin ti chong ngop. Ti bt du ngh mnh nhu mt vj ph
thy vi cy da thn, chi cn dng cy da chi vo mt dt nuc, pht chc dt nuc ny
s bng sng, v cc ngnh cng nghip thng hoa. Nhung ri ti v mng. Ti nghi ng
dng co ca bn thn v ca cc dng nghip. Dung nhu mt chc vj danh gi hay mt
tm bng tin s khng lm cho ngui ta hiu cnh thng kh ca mt ngui bj bnh phong
phi sng bn l x hi Jakarta, v ti ng rng vic hiu r cc s liu thng k chng
th mang lai cho ngui ta kh nng nhn truc duoc tuong lai. Cng bit r v nhng
ngui nm quyn quyt djnh vn mnh th gii, ti cng nghi ng kh nng v muc dch
ca ho. Nhn vo nhng ngui dang ngi quanh bn hop, ti thy kh m kim ch duoc
con gin d ca mnh. Tuy nhin, cui cng cch nhn ny ca ti cng thay di. Ti chot
hiu ra rng hu ht nhng ngui ny du tin tung rng ho dang lm nhng vic dng
dn. Cng ging nhu Claudine, ho tin chc rng ch ngha khng b l xu xa- ch khng
phi l cch ngui ta phn ng lai nhng quyt djnh m bn thn ho v nhng ngui tin
nhim d dua ra- v rng trch nhim ca ho di vi dt nuc, vi con ci v vi Cha l
phi dua th gii tr lai vi ch ngha tu bn. Ho cng trung thnh vi quy lut chi nhng
k manh nht mi c th tn tai; nu ho tnh c c duoc s phn may mn l sinh ra trong
mt tng lp c dc quyn ch khng phi trong nhng cn lu lm bng ba cc tng th
nghim nhin vic dm bo cho con chu ho duoc hung nhng dc quyn tuong tu l
mt ngha vu m ho phi hon thnh. Ti khng bit phi nhn nhn nhng ngui ny nhu
nhng k tht su c muu d hay chi don gin l mt nhm nhng ngui c chung dc
quyn dc loi dang c khuynh hung chim lnh th gii. Song, cng ngy ti cng thy ho
ging vi nhng tay ch dn din vo thi ky truc cuc Ni chin min Nam. Ho l nhng
ngui trong cng mt hi vi nhng nim tin vo loi ch chung, ch khng phi l mt hi
kn b mt vi muc dch nham him. Nhng tay ch dn din ln ln c ngui hu v n l,
duoc nui day d tin rng ho c quyn v thm ch c ngha vu bo v "nhng k ngoai dao
dt nt v day cho ho sng theo tn gio v cch sng ca cc ng ch. K c khi v dao
l ho phn di ch d n l, ho vn c th, ging nhu Thomas Jefferson, bo cha rng ch
d n l l cn thit d duy tr trt tu x hi. Nhng k nm quyn ca nhng chnh th du
s ngy nay, m ti thung coi l th ch tp don trj, dung nhu cng cng mt giuc.
Ti bt du tu hi khng bit ai l ngui duoc loi t chin tranh t vic sn xut v k hng
loat, t vic xy dp thy din trn nhng con sng v ph hy mi trung v vn ha dn
tc. Ti cng bt du d ai l ngui duoc hung loi khi hng trm nghn ngui khc cht
v di, v nuc nhim v v nhng cn bnh c th cha duoc. Dn dn, ti nhn ra rng
rt cuc chng ai duoc loi, nhung trong tuong lai gn th nhng k n trn ngi trc- nhu
nhng ng ch ca ti v ti- dung nhu l c loi, t nht l v mt vt cht. iu ny cng
dt ra nhiu cu hi: tai sao tnh trang ny tn tai? Tai sao n ko di lu nhu vy? Liu cu
tr li c don gin nhu trong cu chm ngn c "L phi thuc v k manh, rng nhng k
nm quyn luc trong tay s duy tr h thng hay khng? C l l chua d khi n rng chi c
quyn luc gy nn tnh trang ko di ny. Tuy li nhn xt "L phi thuc v k manh d
gii thch duoc phn ln, nhung ti vn cm thy chc hn phi c mt dng co no d
manh hon rt nhiu. Ti nh lai nhng ngy cn hoc dai hoc, mt vj gio su kinh t ca
ti, mt ngui Bc n, d ging v nhng ngun luc c han, v nhu cu khng ngng pht
trin ca con ngui, v v ngun gc ca n l. Theo vj gio su ny, moi h thng tu bn
ch ngha thnh cng bao gi cng c h thng cp bc vi nhng chui mnh lnh kht
khe, v chi c mt s t ngui vj tr cao nht c quyn kim sot cp dui v mt di
qun khng l nhng ngui lao dng dui dy x hi m theo thut ng kinh t c th
duoc xp vo hng n l. Cui cng th ti tin chc rng chng ti khuyn khch h thng
ny v ch d tp don trj d thuyt phuc chng ti rng Cha d trao cho chng ti quyn
dt mt s ngui ln trn dinh ca ci kim tu thp tu bn ny v chng ti c s mnh
truyn b h thng d trn khp th gii Tt nhin, chng ti khng phi l nhng ngui
du tin lm nhu vy. Danh sch nhng ngui d lm diu d c t thi nhng d quc c
dai Bc Phi, Trung ng, v chu , ri tin dn ln pha vjnh Ba tu, Hy Lap, Roma, cuc
Thp tu chinh ca Thin cha gio, v tt c nhng ngui dung nn d ch Chu u vo
thi dai sau Columbus. Tin trnh pht trin ca ch ngha d quc d v s l nguyn nhn
ca hu ht cc cuc chin tranh, su nhim, nan di, su tuyt chng ca cc loi, v nan
dit chng. V n lun lun dua dn su hy hoai nghim trong c tinh thn v hanh phc
ca nhng cng dn thuc cc d quc d, gy bt n x hi. Cui cng, nhng nn vn
ha thjnh vuong nht trong ljch s nhn loai cng du bj hy hoai v su lan trn ca tnh
trang tu st, t lam dung ma ty v bao luc. Ti ngh rt nhiu v nhng cu hi ny, nhung
ti trnh ngh v vai tr ca mnh trong tt c nhng vu vic ny. Ti c ngh rng bn thn
mnh khng phi l mt EHM m l mt Kinh t trung. iu d nghe c v hop php, v
nu ti cn bt c su xc nhn no, ti c th nhn vo cun bin lai tin luong ca ti: tt
c du t MAN, mt cng ty tu nhn. Ti khng kim duoc d chi mt xu t pha NSA hay
bt ky mt co quan chnh ph no. Ti gn nhu chc chn. Gn nhu vy. Vo mt bui
chiu, Bruno goi ti vo phng lm vic ca ng ta. ng ta vng ra sau gh ngi v dt tay
ln vai ti: "Anh d hon thnh cng vic xut sc. chng t chng ti dnh gi diu d
cao th no, chng ti s cho anh mt co hi ngn nm c mt, mt li d nghj m rt t
ngui, k c khi d gp di tui anh c duoc.

Chuong 10
Vj tng thng, ngui anh hng ca Panama
Ti dp xung sn bay quc t Tocumen ca Panama vo mt dm thng tu nm 1972
trong mt con mua nhit di ln. Nhu thung l, ti di chung taxi vi mt s quan chc
khc v v bit ting Ty Ban Nha, ti duoc xp ngi gh truc bn canh li xe. Ti thn
th nhn cnh vt bn ngoi qua knh t. Dui mua, nh dn pha t chiu vo mt tm
p phch c hnh mt ngui dn ng din trai vi cp lng my rm v di mt sng long
lanh. Mt bn chic m rng vnh ca ng duoc un cong ln mt cch ngang tng. Ti
nhn ra ngui anh hng Panama, Omar Torrijos. Nhu thung l, d chun bj cho chuyn
di, ti dn Thu vin Cng cng Boston d doc nhng cun sch vit v dt nuc ny. Ti
bit rng mt trong nhng l do khin Torrijos duoc lng dn l v ng rt cng rn, c
trong vic bo v quyn tu trj ca Panama cng nhu tuyn b ch quyn di vi knh do
Panama. Dui du lnh dao ca mnh, ng quyt tm dua dt nuc trnh khi nhng cam
by nguy him d lm nn mt ljch s dng khinh ca dt nuc ny. Panama d tng l
mt phn ca Colombia khi k su ngui Php Ferdinand de Lesseps, ngui chi dao xy
dung knh do Suez, quyt djnh xy mt con knh qua di dt vng Trung M d ni ai
Ty Duong vi Thi Bnh Duong. T nm 1881, Php d huy dng mt ngun luc khng l
d tin hnh cng vic trn nhung d gp phi ht tht bai ny dn tht bai khc. Cui
cng, vo nm 1889 du n d tht bai do thiu ngun ti chnh nhung n d khi ngun
cho mt gic mo ca Tng thng M- Theodore Roosevelt. Trong sut nhng nm du ca
th k XX, M yu cu Colombia k mt hip uc chuyn di dt ny cho mt tp don Bc
M nhung Colombia d t chi. Nm 1903, Tng thng Roosevelt ha lnh cho tu chin
Nashville ca M ti dy. Lnh M d d b xung, chim gi v git mt th lnh qun du
kch dja phuong ni ting, ri tuyn b Panama l mt quc gia tu dc lp. Mt chnh ph
b nhn duoc dung ln v Hip uc Knh do du tin duoc k kt; n d thit lp nn mt
vng dt M c 2 bn con dung thy tuong lai ny, hop php ha su can thip qun su
ca M v trao quyn kim sat quc gia "dc lp mi duoc thnh lp ny cho M. iu
th vj l Hip uc ny lai duoc Ngoai trung M Hay v mt k su ngui Php l Philippe
Bunau-Varilla, ngui truc dy l mt thnh vin ca du n bt du, ch chng do mt
ngui Panama no k. Thuc cht, mt tha thun gia mt ngui M v mt ngui Php
d buc Panama phi ri b Colombia d phuc vu quyn loi ca M. Nhn lai, dy qu l
mt su khi du mang tnh bo truc.(1)
Trong hon na th k, Panama chju su cai trj ca mt ch d du s chnh trj gm nhng
gia dnh giu c, c quan h cht ch vi Washington. l nhng k dc ti cnh hu,
lun sn sng thuc hin bt c bin php no m chng cho l cn thit d dm bo quyn
loi ca M. Ging nhu hu ht nhng tn dc ti M Latinh l dng minh ca M, di vi
nhng k cm quyn Panama, loi ch ca M cng dng ngha vi vic dn p bt c
phong tro dn ty no thong c hoi hung x hi ch ngha. Nhng k ny cng ng h
CA v NSA trong cc hoat dng chng ph ch ngha cng sn na bn cu ny v gip
cc cng ty ln ca M nhu Cng ty Standard Oil ca Rockerfeller v Cng ty United Fruit
(duoc George H.W.Bush mua). Cc chnh quyn ny hon ton khng nhn thy rng loi
ch ca M duoc thc dy nh vic cng c cuc sng di ngho ca nhng ngui dn
buc phi lm vic nhu n l trong cc dn din v cho cc tp don ln. Nhng k cm
quyn tt nhin duoc b dp hu hnh cho su phung su ca ho; luc luong qun di M d
dai din cho nhng k cm quyn Panama d can thip hng chuc ln trong c giai doan t
khi Panama tuyn b dc lp dn nm 1968. Tuy nhin, trong nm d- khi ti vn cn l
tnh nguyn vin ca Qun don Ha bnh cuado, ljch s Panama d r sang mt
hung khc. Mt cuc ni dy lt d Arnulfo Arias, tn dc ti cui cng trong di ng dc
ti Panama v Omar Torrijos tr thnh ngui lnh dao dt nuc, mc d ng khng tch
cuc tham gia vo cuc lt d.(2) Torrijos duoc tng lp trung luu v ha luu Panama d
cao. Bn thn ng ln ln thnh ph ngho Santiago, noi b me ng lm ngh day hoc.
ng thng tin nhanh qua cc cp bc ca Luc luong Cn v Quc gia, don vj qun di
du tin ca Panama trong nhng nm 60 ng h manh m. ng ni ting l bit lng nghe
ngui ngho. ng dn nhng khu nh chut, noi m nhng chnh trj gia khng dm lui
ti, d t chc cc cuc mt tinh, gip d nhng ngui tht nghip tm vic lm, thung
xuyn lm t thin cho nhng gia dnh m dau v roi vo hon cnh bi dt bng ngun ti
chnh t i ca mnh.(3)
Tnh yu cuc sng v lng nhn i ca ng thm ch d vuot ra khi bin gii Panama.
Torrijos quyt tm bin dt nuc tr thnh mt bn b cho nhng ngui phiu dat trn
khng b, thnh noi tr ngu cho nhng ngui tj nan ca c hai phe phi chnh trj, t nhng
phe di lp cnh t vi ch d dc ti Pinnochet ca Chi L cho ti nhng ngui du kch
cnh hu chng lai P.Castro. Nhiu ngui coi ng nhu mt s gi ha bnh, v diu ny
khin ng duoc ngung m trn khp bn cu. ng cng duoc bit dn vi tu cch l nh
lnh dao c quyt tm ha gii mi bt dng gia cc phe phi d gy chia r rt nhiu
quc gia M Latinh: Honduras, Guatemala, El Salvador, Nicaragua, Cuba, Colombia, Peru,
Argentina, Chile v Paraguay. Quc gia b nh vi 2 triu dn ca ng l mt mu hnh v
ci cch x hi v l ngun cm hng cho cc nh lnh dao th gii, t nhng nghip don
lao dng m muu chia ct Lin bang X Vit dn nhng lnh dao du kch Hi gio nhu
Muammar Gadahfi ca Libya.(4) m du tin Panama, dng lai ct dn tn hiu giao
thng, nhn ci cn gat nuc dang hi h gat nuc trn knh chn gi, ti thy xc dng bi
ngui dn ng t trn tm p phch dang mim cui vi mnh- dep trai, hp dn v can dm.
T nhng g hoc duoc BPL ti bit rng ng d dng ln bo v cho dc tin ca mnh.
Ln du tin trong ljch s ca mnh, Panama khng phi l b nhn ca Washington hay
ca bt ky mt quc gia no khc. Torrijos lun chng lai su cm d ca Matxcova hay Bc
Kinh; ng tin vo ci cch x hi v tin s gip d duoc nhng ngui ngho nhung ng lai
khng theo ch ngha cng sn. Khng ging nhu Castro, Torrijos quyt tm ginh lai tu do
t tay nuc M m khng tr thnh dng minh ca nhng k th ca M. Ti d tnh c
doc qua mt bi mt t bo khng my ting tm no d m ti tm thy trn gi sch ca
BPl, bi bo d ca ngoi Torrijos nhu mt ngui c th thay di ljch s ca Chu M, do
nguoc xu hung thng trj lu di ca M. Trong li m du, tc gi d trch dn Thuyt
Bnh trung do djnh mnh, mt hoc thuyt m nhng ngui dn M trong nhng nm
1840 bit, d l su xm chim Bc M l lnh ca b trn; rng Cha ch khng phi con
ngui d ra lnh git ngui da d, ph rng v git tru b, tho nuc ca cc dm ly v
cc knh rach; Cha cng quyt djnh rng su pht trin ca con ngui v ngun ti nguyn
thin nhin. Bi bo ny d lm ti suy ngm v thi d ca dt nuc mnh di vi th gii.
Hoc thuyt Monroe, do Tng thng James Monroe khi xung nm 1823, d duoc dng d
pht trin thuyt Bnh Trung do djnh mnh thm mt buc. Vo nhng nm 50, 60,
ngui ta dng n d khng djnh rng M c nhng quyn nng dc bit di vi ton b bn
cu ny, bao gm c quyn xm luoc bt ky quc gia no Trung v Nam M, nu cc
nuc ny khng ng h cc chnh sch ca M. Teddy Roosevelt d dng Hoc thuyt
Monroe d tin hnh hoat dng can thip ca M vo Cng ha Dominica, vo Venezuela
v trong sut qu trnh "tu do ha Panama t Colombia. Mt loat cc di tng thng M
sau d- dng ch l Taft, Wilson v Franklin Roosevelt- du dua vo hoc thuyt trn d
m rng cc hoat dng lin M ca Washington trong sut nhng nm cui ai chin Th
gii ln th Hai. Cui cng, trong na cui ca th k XX, M d dng con bi mi de doa
ca ch ngha cng sn d bnh trung Hoc thuyt ny ra cc quc gia trn ton cu, trong
d c c Vit Nam v ndnxia.(5) Gi dy, dung nhu c mt ngui dang chn truc
buc tin ca Washington. Ti bit rng ng khng phi l ngui du tin- cc nh lnh
dao nhu Castro v Allende d di truc ng- nhng mt mnh Torrijos d lm diu d m
khng theo l tung cng sn, khng tuyn b rng phong tro ca ng l mt cuc cch
mang. ng chi ni don gin rng Panama c nhng quyn ring ca mnh- ch quyn di
vi con ngui, dt lin v con dung thy chia di Panama- v rng nhng quyn ny cng
c gi trj, cng thing ling nhu nhng quyn m nuc M dang c. Torrijos cng phn di
cc trung hoc ca M v Trung tm Hun luyn S quan Nam M, c hai du nm
khu vuc knh do. t lu, cc luc luong v trang ca M vn mi nh dc ti v tng
thng cc nuc M Latinh gi con chu v cc tung lnh qun di vo hoc tai cc trung
v trung tm nay- nhng co s ln nht v duoc trang bj tt nht trong s cc trung tm
ngoi Bc M. Tai dy, ho duoc do tao cc k nng thm tra v hoat dng b mt cng
nhu cc chin thut qun su m ho s dng d chng lai ch ngha cng sn v bo v ti
sn ca chnh ho cng nhu nhng quyn loi ca cc cng ty du la v cc tp don ln
khc. Ho cng c co hi lin kt vi nhng s quan cao cp ca M. Ngui dn M Latinh
rt ght nhng co s do tao ny- ngoai tr nhng gia dnh giu c duoc hung loi t cc
trung v trung tm trn. Nhng noi ny d do tao ra nhng k git ngui cnh hu v
nhng tn tra tn d dy rt nhiu quc gia vo ch d chuyn quyn. Torrijos chi r rng
ng khng mun nhng trung tm do tao ny tn tai Panama- v rng ng coi khu vuc
knh do l mt phn lnh th Panama.(6) Nhn khun mt din trai ca vj tung trn tm
p phch v doc dng ch pha dui- "L tung ca Omar l tu do; chua c mt loai tn
la no duoc ch tao ra c th git cht mt l tung!- mt cm gic n lanh chay doc
xuong sng ti. Ti c linh cm cu chuyn ca Panama th k XX chua dn hi kt v
rng Torrijos s phi di mt vi mt thi khc kh khn v thm ch l bi thm. Con bo
nhit di vn dp lin hi vo knh xe, dn giao thng chuyn sang mu xanh v ngui li
xe bm ci d giuc chic xe pha truc. Ti ngh v vj tr ca mnh. Ti duoc c ti Panama
d kt thc mt tha thun rt c th s tr thnh bn quy hoach pht trin ton din thuc
su du tin ca MAN. K hoach ny s l l do d Ngn hng Th gii, Ngn hng Pht
trin Lin M, v USAD du tu hng t d la vo cc lnh vuc nng luong, vn ti, v nng
nghip ca quc gia nh b song cuc ky quan trong ny. Tt nhin dy l mt th doan,
mt phuong tin d bin Panama mi mi tr thnh con no v do d s quay tr lai ch d
b nhn. Chic taxi xuyn vo dm ti, mt cm gic ti li le ln trong du nhung ti d
chn n lai. Ti thuc su quan tm dn diu g? Java, ti d dn su vo con dung ny,
d bn r linh hn mnh v gi dy ti dang c trong tay mt co hi ngn nm c mt.
Trong pht chc, ti c th tr nn giu c, ni ting v dy quyn luc.







Chuong 11
Nhng tn cup bin vng knh do
Ngy hm sau, Chnh ph Panama c mt ngui dn d dua ti di dy di d. Tn anh ta l
Fidel, v ngay lp tc ti c cm tnh vi anh ta. Anh ta cao, gy, v r rng l rt hnh din
v dt nuc mnh. Cu c ca anh ta d tng chin du bn canh Bolvar trong cuc chin
ginh dc lp t Ty Ban Nha. Ti ni vi anh ta l ti c ho hng vi Tom Pain v rt cm
kch khi bit rng Fidel d tng doc cun L phi bng ting Ty Ban Nha. Anh ta ni ting
anh nhung khi bit ti thao ting Ty Ban Nha th anh ht sc cm dng.
"Rt nhiu ngui dn nuc ng ti sng dy nhiu nm ri nhung chng bao gi c
djnh hoc ting Ty Ban Nha c, anh ni. Fidel li xe dua ti di qua mt noi sang trong dn
bt ng m anh ta goi l New Panama. Khi chng ti di qua nhng ngi nh choc tri, anh
gii thch rng Panama l nuc c nhiu ngn hng quc t hon bt c quc gia no khc
t Rio Grande tr xung pha nam.
Anh ni: "Chng ti thung duoc goi l Thuy S ca Chu M. Chng ti hu nhu khng hi
g cc khch hng ca mnh.
X chiu, khi mt tri dang ln dn xung Thi Bnh Duong, chng ti di doc con dung
vng quanh vjnh. Mt dy di thuyn b dang du dy. Ti hi Fidel xem liu c vn d g
vi con knh do khng.
"N vn lun nhu vy dy. Anh bt cui. "Hng dy tu di dang ch dn luot qua knh
do. Mt na trong s d l giao thuong vi Nht Bn. Thm ch cn ln hon c vi Hoa
Ky.
Ti tha nhn l truc kia ti khng h bit dn diu ny.
Anh ta ni rng: "ti khng ngac nhin v diu d. Dn Bc M khng bit nhiu v phn
cn lai ca th gii.
Chng ti dng chn mt cng vin tuyt dep vi nhng cy hoa giy moc ln trn nhng
tn tch c xua. Mt bng chi dn cho bit dy l mt pho di duoc xy dung d bo v
thnh ph truc su cup bc ca nhng tn cup bin ngui Anh. Mt gia dnh dang
chun bj cho mt cuc picnic ti: cha, me, mt c b v mt cu b, mt cu gi m ti don
l ng ca bon tr. Ti chot khao kht c duoc su yn bnh dung nhu dang bao boc nm
con ngui ny. Khi di ngang qua ch ho, cp vo chng cui vi chng ti, vy tay v cho
bng ting anh. Ti hi ho c phi l khch du ljch khng, ho bt cui. Ngui dn ng di lai
pha chng ti.
"Ti l th h th 3 khu vuc knh do ny, anh ta gii thch mt cch tu ho. ng ti d
dn dy 3 nm sau khi n duoc hnh thnh. ng li mt trong nhng chic my ko, nhng
c my dng d ko thuyn mc ket. "Anh ta chi tay v pha ng gi, ngui dang gip bon
tr k bn gh. "Cha ti l mt k su v ti theo ngh ca ng.
Ngui phu n quay lai gip b chng v bon tr. Pha sau lung ho, mt tri dang ln dn
xung bin xanh. Tht l mt cnh thn d tuyt dep khin ngui ta lin tung dn nhng
bc tranh ca Monet. Ti hi ngui dn ng rng ho c phi l cng dn M khng.
Anh ta nhn ti vi v ng vuc: Tt nhin ri, khu vuc knh do l dja phn ca nuc M
m. a tr chay lai bo vi cha n rng ba ti d chun bj xong.
"Con trai ca anh s l th h th tu ch?
Ngui dn ng p hai lng bn tay lai nhu ngui cu nguyn v gio cao ln tri.
"Ngy no ti cng cu mong c Cha ti cao cho n c co hi d. Cuc sng khu vuc
knh do tht l mt cuc sng hanh phc. Sau d anh ta ha tay xung v nhn thng vo
Fidel. "Ti chi hy vong chng ti duy tr duoc n trong vng 50 nm na. Ci tn dc ti
Torrijos dang gy ra nhiu sng gi. Mt tay nguy him.
Mt ci g d thi thc ti, ti ni vi anh ta bng ting Ty Ban Nha, "Adios (xin cho). Ti
hy vong anh v gia dnh anh hanh phc dy v hoc hi duoc nhiu v vn ha ca
Panama.
Anh ta nhn ti vi v tc gin v ni: "Ti khng dng ngn ng ca ho. Sau d anh ta
quay ngot v di v pha gia dnh mnh.
Fidel buc lai gn ti, qung tay qua vai ti, sit manh v ni: "Cm on.
Tr lai thnh ph, Fidel li xe v dua chng ti qua mt khu nh m anh ta miu t d l
mt khu nh chut.
Anh ta cho bit: " chua phi l khu t nht du, nhung anh s cm nhn duoc huong vj
ca n.
Nhng ci lu dung bng g mt cch so si v nhng con muong dy nuc t dong chay
doc theo cc con ph, nhng ngi nh tam bo trng nhu nhng chic thuyn muc nt bj
chm trong mt vng xnh. Mi thi ra v mi cng rnh a vo trong xe khi bon tr bung
ng chay theo xe chng ti. Khi chng ti di chm lai, chng tu tp quanh ti, goi ti bng
bc v xin tin. iu ny lm ti nh ti Jakarta. Nhng hnh v nguch ngoac dy trn cc
bc tung. C mt vi hnh tri tim vi tn ngui bn trong, nhung hu ht cc hnh v l
nhng khu hiu th hin su cm th di vi M. "Hy ct v nuc, bon nuc ngoi, "Hy
ni vi Nixon rng Panama khng phi l Vit Nam. Tuy nhin, cu khu ng lm tim ti
n lanh nht l "Cht cho tu do l cch dn vi Cha. Ri rc xung quanh nhng hnh v
trn l nhng bc nh ca Omar Torrijos.
"By gi l mt kia ca bc tranh, Fidel ni vi ti: "Ti d xin duoc giy t chnh thc v
anh l cng dn M nn chng ta c th di. Trong rng chiu d ruc, anh ta li xe tin vo
khu vuc knh do. Ti chua duoc chun bj k cho nhng g ti sp duoc thy. Kh c th
tin duoc mt su sang trong nhu vy- nhng ta nh trng khng l, nhng bi c duoc ct
tia gon gng, nhng ngi nh lng ly, nhng sn gn, nhng ca hng v nhng rap
chiu phim.
Anh ta ni rng: "Tt c moi th dy thuc cht du l ti sn ca M. Nhng siu thj, tim
ct tc, thm m vin, nh hng, tt c- du khng chju su qun l ca lut php v sc
lnh thu ca Panama. C 7 sn gn 18 l, buu din ca M nm ri rc khp noi rt thun
tin, ta n v trung hoc ca M. N thuc su l mt quc gia bn trong mt quc gia.
"Tht dng xu h!
Fidel chm ch nhn ti nhu d dnh gi rt nhanh. "Vng, anh dng tnh: " l mt t
kh chnh xc. Anh chi tay v pha thnh ph: " dng kia, thu thp bnh qun du ngui
chua dn 1.000 USD/nm v t l tht nghip l 30%. Tt nhin, nhng khu nh chut
b nh m chng ta va ti thm, chng c ai kim ni duoc gn 1.000 USD v hu nhu
chng ai c vic lm.
"Th ngui ta dang lm g ri?
Anh quay lai pha ti vi mt ci nhn dung nhu chuyn t gin d sang bun b.
"Chng ti c th lm g? Anh ta lc du. "Ti khng bit nhung ti s ni vi anh diu ny:
Torrijos dang c gng. Ti ngh rng c th ng s phi tr gi bng c mang sng ca
mnh nhung chc chn ng s cng hin tt c nhng g mnh c. ng s chin du d bo
v cho ngui dn ca mnh.
Khi chng ti ra khi khu vuc knh do, Fidel cui: "Anh c mun khiu v khng? Khng
doi ti tr li, anh ni: "Chng ta kim ci g n ti ri sau d ti s chi cho anh thy mt
mt khc na ca Panama.







Chuong 12
Nhng ngui lnh v gi dim
Sau khi dng ba vi bt tt v mt chai bia lanh, chng ti ri nh hng, di doc theo con
ph ti. Fidel bo ti dng bao gi di dao khu vuc ny. "Nu c vic cn dn dy, hy di
taxi dn tn ca. Anh ta chi tay: " kia, ngay pha ngoi hng ro, l khu vuc knh do.
Anh ta li xe dn mt bi dt c rt nhiu xe d, tm mt ch trng v du xe. Mt ng gi di
tp tnh v pha chng ti. Fidel ra khi xe, v nhe vo lung ng cu. Ri anh ta lut nhe tay
ln thanh chn t.
"Hy trng gi n cn thn n, chng ti bng thy mnh lot vo mt con ph c rt nhiu
dn n ng sng long. Hai da tr chay vut qua, dng gy chi tr ln nhau v gi v nhu
dang bn sng. Mt da dm sm vo chn ca Fidel, n chi cao ti bp di Fidel. a b
dng lai v dng li ra.
"Xin li ngi, n hn hn bng ting Ty Ban Nha.
Fidel dt c hay tay ln vai da b: "Khng sao du, anh ban a
Anh ta ni, "nhung hy ni ch nghe, chu v ban chu djnh nhm bn ci g?
a th hai chay v pha chng ti. N vng tay m ly da th nht nhu d che ch. N
gii thch: "Em trai chu..., chng chu xin li.
"Khng sao, Fidel mim cui. "Em chu khng lm ch dau du. Ch chi mun hi han hai
bon chu dang bn ci g th. Ch ngh ch d tng choi tr ny.
Hai anh em lic nhn nhau. a ln hon mim cui: " l mt tn tung M khu vuc
knh do ny. ng ta djnh hm hip me chu v chu tng c ng ta v x s ca ng ta.
Fidel lic trm ti: "X s ca ng ta l du.
"L M.
"Me chu lm vic dy ?
"ng kia ka. C hai da b chi tay dy tu ho v pha nh dn n ng cui ph: "me
chu lm qun bar.
"i no. Fidel dua cho mi da mt dng tin xu. "Nhung cn thn dy. Hy nhng ch
c dn sng thi.
"Vng thua ngi. Cm on ngi. Chng chay di.
Khi chng ti di tip, Fidel gii thch rng phu n Panama khng duoc php hoat dng mai
dm. "Ho c th phuc vu quy bar v khiu v nhung khng duoc bn thn. Vic d dnh
cho nhng phu n nuc ngoi.
Chng ti di vo trong mt quy bar v c tai v mt bi ht M ni ting. Tai v mt ti
phi mt mt lc d thch nghi. Vi ngui lnh M luc lung dang dng gn ca. Nhn vo
qun phuc, ti bit ho l lnh qun cnh. Fidel dn ti di doc quy bar v ti sn khu. Ba c
gi tr dang nhy, ho khng mc g ngoi my ci m di du. Mt c di chic m lnh
thy, mt c khc di chic m ni xanh, c cn lai di chic m cao bi. Ho c thn hnh
tuyt dep v du dang cui. Dung nhu ho dang da gin vi nhau, c nhu dang trong
mt cuc thi khiu v vy. iu nhac, diu nhy v sn khu- chng khc no mt sn nhy
Boston, ngoai tr mt diu l ho chng mc g. Chng ti chen qua mt nhm thanh nin
tr ni ting Anh. Mc d ho mc o phng v qun Jeans nhung kiu tc ca ho cho thy
ho l nhng ngui lnh dng tai khu vuc knh do ny. Fidel v nhe vo vai mt c hu
bn. C ta quay lai, ku ln vui sung v giang tay ra m Fidel. Nhm thanh nin theo di
hnh dng trn mt cch chm ch, lic nhn vi v khng hi lng. Ti phn vn khng
hiu ho c ngh l nhng g vit trong cun Thuyt bnh trung theo djnh mnh- c bao
gm c ngui phu n Panama ny khng. C hu bn dn chng ti dn mt gc phng.
C ta ly t du d ra mt ci bn nh v hai ci gh. Khi chng ti ngi xung, Fidel cho
hi hai ngui dn ng bn bn canh bng ting Ty Ban Nha. Khc vi nhng ngui lnh,
ho mc o so mi cc tay v qun u l chit li. C hu bn quay lai vi vi lon bia Balboa,
Fidel v nhe vo mng khi c ta quay di. C ta cui v nm cho Fidel mt nu hn. Ti lic
nhn xung quanh, cm thy d chju khi bit rng dm thanh nin khng cn theo di chng
ti na; ho dang mi ngm nhng v cng. Phn ln khc hng quen ca qun bar l
nhng ngui lnh ni ting anh, nhung cng c c nhng ngui khc- nhu hai ng khch
ngi canh chng ti, chc chn ho l ngui Panama. Ho ni bt v tc ca ho hn l khng
bj qun di kim tra v v ho khng mc o phng v qun Jeans. Mt s ngi bn, s
khc dng dua lung vo tung. Dung nhu ho rt cnh gic, nhu nhng con ch cli lm
nhim vu trng dn cu. Cc c gi di quanh bn ca khch. Ho di chuyn lin tuc, ngi ln
di, la ht nhng c phuc vu bn, nhy nht, quay tt, ht, thay nhau trnh din trn sn. Ho
mc nhng chic vy ngn b, o phng, qun Jeans hoc nhng b vy b st ngui, di
giy cao gt. Ngui th mc o di theo kiu Victoria v deo mang che mt, ngui th chi
mc mi bikini. iu hin nhin l chi c nhng c gi dep nht mi c th tru duoc dy.
Ti ly lm la v nhng ngui d ti Panama ny v tu hi su tuyt vong no d dy ho ti
dy.
"Tt c du dn t cc nuc khc a? Ti go vo tai Fidel t di c ting nhac.
Anh ta gt du "Tr... anh ta chi tay vo nhng c phuc vu bn. "Ho l ngui Panama.
"Nhng nuc no?
"Honduras, El Salvador, Nicargua v Guatemala.
"Cc nuc lng ging?
"Khng hn vy. Costa Rica v Colombia l hai nuc lng ging gn chng ti nht. C
hu bn ny d dn chng ti dn chic bn ny di dn v ngi ln du gi Fidel. Anh ta
xoa nhe ln lung c.
Anh ta ni: "Clarissa, hy ni cho anh ban Bc M ca ti bit tai sao ho lai ri b dt nuc
ho. Anh ta ht du v pha sn nhy. Ba c gi mi dang nhn nhng chic m t 3 c gi
va nhy xung khi sn v mc qun o. Nhac chuyn sang diu Salsa v khi nhng c
gi mi bt du nhy, ho ci b dn qun o theo diu nhac.
Clarissa cha tay phi ra. C ta ni: "Em rt vui duoc lm quen vi ng. C dng dy v
vi ly nhng chic cc d ht bia ca chng ti. Cu tr li cho cu hi ca Fidel l nhng
c gi ny dn d trn trnh su tn bao. "Em s di ly thm 2 cc Balboas.
C ta di ri, ti quay sang Fidel v ni: "Thi no. Ho dn dy l v tin c thi.
"ng vy. Nhung sao lai c qu nhiu ngui dn t nhng nuc bj dc ti pht xt cai trj
dn vy?
Ti ngoi lai sn din. Ba c gi dang cui da v nm chic m lnh thy ra xung quanh
nhu qu bng. Ti nhn vo mt Fidel. "Anh khng da dy ch?
"Khng, anh ta ni vi giong rt nghim tc, "gi m d chi l cu ni da. Hu nhu tt c
cc c gi ny du bj mt gia dnh- cha, me, chng, ban trai. Ho ln ln cng vi su tra tn
v cht chc. Khiu v v mai dm dung nhu khng phi l tt c nhng g ti t nht di
vi ho. dy ho kim duoc nhiu tin, ri sau d s bt du lai cuc di mt noi no d,
mua mt ca hng nho nh hoc m mt qun c ph...
Anh ta bj ct ngang bi ting huyn no gn quy bar. Ti thy mt tip vin dang vung qu
dm vo mt trong nhng tn lnh, tn ny nm ly tay c ta v vn c tay. C ta ku ln v
ng khuyu xung. Hn cui v la v pha dm ban. Bon chng khng khuc cui theo. C
ta gng dm hn bng tay kia nhung hn cng sit cht c tay. Khun mt c ta mo m v
dau. Ton qun cnh vn cn ca, bnh tnh theo di. Fidel dng ln v tin v pha quy
bar. Mt trong s nhng ngui dn ng ngi canh ti dua tay ngn anh ta lai. "Tranquilo,
hermano (bnh tnh no, anh ban). Anh ta ni: "Hy cn thn, ngui anh em. Enrique kim
sot duoc moi vic.
Mt ngui dn ng Panama cao, gy di ra khi khong ti gn sn din. Anh ta di chuyn
nhu mt con mo v chi trong giy lt d khng ch duoc ngui lnh kia. Mt tay anh ta
vng qua c trong khi tay kia d cc nuc ln mt tn lnh. C hu bn thot duoc ra. Rt
nhiu ngui Panama dang u oi dua vo tung bng dng thnh mt na vng trn tu
v, vng quanh ngui bo v cao ln. Anh ta nhc bng ngui lnh n vo quy bar v ni
g d m ti khng nghe duoc. Sau d anh ta ct cao giong v ni chm ri bng ting Anh,
va d ln d nhng ngoi c mt trong cn phng lng ngt d c th nghe duoc qua
ting nhac.
"ng c dng dn nhng ngui phuc vu bn nh chua, cng dng dng dn nhng
ngui khc truc khi my tr tin cho ho.
Cui cng, hai ngui lnh qun cnh cng hnh dng. Ho tin dn ch dm ngui Panama.
Ho ni: "Enrique, gi d chng ti gii quyt.
Ngui bo v th tn lnh xung sn nh v sit cht c hn, git nga mt hn ln khin
tn ny ku ln dau dn.
"My c hiu tao khng? C mt ting than yu t. "Tt Anh ta dy tn lnh v pha hai
ngui lnh qun cnh. "Hy dua hn ra khi dy.
















Chuong 13
Ni chuyn vi tung ton quyn
Li mi dn tht bt ng. Mt bui sng trong chuyn di nm 1972, ti dang ngi trong vn
phng ca mnh tai nstituto de Recursos Hidraulicos y Electrificacion, mt cng ty din luc
thuc s hu nh nuc. Khi ti dang nghin ngm bn thng k th c ngui g nhe vo
cnh ca m. Ti mi anh ta vo, mng r v c c thot khi nhng con s thng k. Anh
ta tu gii thiu l li xe ca Tung ton quyn v gi s dua ti dn mt trong nhng ngi
nh ca ng.Mt gi sau ti d ngi di din vi Tung Omar Torrijos. ng n mc gin dj
theo kiu truyn thng ca ngui Panama: qun kaki, o cc tay ci khuy truc, mu xanh
da tri nhat vi nhng hoa vn xanh l cy nh nhn. ng cao, cn di v din trai. So vi
mt ngui dang gnh vc rt nhiu th, nom ng rt thoi mi. Mt lon tc sm mu r
xung vng trn cao. ng hi ti v nhng chuyn di gn dy ti ndnxia, Guatemala v
ran. Ba quc gia ny khin ng quan tm, nhung dung nhu ng dc bit t m v Quc
vuong ran, Quc vuong Monanuad Keza Pahalavi. Quc vuong ln ngi nm 1941, sau
khi cha ng bj Anh quc v Lin X lt d v buc ti l c thng dng vi Hitler.
Torrijos hi: "Anh tung tuong duoc khng, mt ngui con lai tham gia vo m muu lt d
chnh cha mnh? Ngui dng du nh nuc Panama bit r v ljch s ca vng dt xa xi
ny. Chng ti ni v chuyn dja vj ca Quc vuong vo nm 1951 d bj do ln nhu th
no, v v vic chnh Th tung ca ng ta- Mohammad Mossadegh d buc ng ta phi
sng luu vong ra sao. Torrijos bit, v hu nhu c th gii du bit rng, chnh CA d gn
cho Th tung ci mc cng sn v cng chnh CA d can thip d khi phuc lai quyn luc
cho Quc vuong. Song, ng khng bit- hoc t nht l khng d dng g dn nhng vic
m Claudine d tng tit l vi ti, v cc th doan khn ngoan ca Kermit Roosevelt v
rng d chnh l su khi du cho mt k nguyn mi ca ch ngha d quc, mm mng
dn dn thm hoa v mt d ch ton cu .Torrijos ni tip: "Sau khi Quc vuong duoc
phuc hi, ng ta tin hnh mt loat cc chuong trnh di mi nhm pht trin cc ngnh
cng nghip v dua ran ting sang k nguyn hin dai.
Ti hi ng lm sao ng lai bit nhiu v ran nhu vy.
" ti gii thch cho anh r. ng ta tr li: "Ti khng dnh gi cao con dung chnh trj
ca Quc vuong- ng ta sn sng lt d chnh cha mnh d tr thnh mt con ri trong tay
CA- nhung dung nhu ng ta dang lm nhng diu tt dep cho dt nuc. C l ti c th
hoc duoc diu g d t ng ta. Nu nhu ng ta tn tai duoc.
"ng ngh ng ta s khng dng vng duoc sao?
"ng ta c nhng k th rt manh.
"V mt s v s tt nht th gii.
Torrijos nhn ti dy mia mai. "i cnh st mt SAVAK ca ng ta ni ting l git ngui
khng gh tay. iu d khng thu phuc duoc moi ngui. ng ta s khng tn tai duoc lu
du. Torrijos dng lai, nhn xung quanh. "V s u? Ti cng c vi ngui. Torrijos vy tay
v pha ca. "ng ngh ho c th cu ti trong trung hop nuc ng quyt djnh xa s ti
hay khng?
Ti hi Torrijos xem liu ng c thuc su tin vo diu d c th xy ra hay khng.
Ci nhun my ca ng khin ti cm thy mnh tht ng ngn khi hi cu d. "Chng ti
c knh do. N cn c ngha hon c Arbenz v United Fruit.
Ti d nghin cu v Guatemala v ti hiu Torrijos mun ni g. Cng ty United Fruit ca
ran c ngha chnh trj tuong tu knh do Panama. uoc thnh lp t cui nhng nm
1800, United Fruit nhanh chng vuon ln tr thnh mt trong nhng th luc hng manh
nht Trung M. u thp nin 50, ng c vin theo dung li ci cch Jacobo Arbenz
duoc bu lm Tng thng Guatemala trong mt cuc bu c m khp bn cu ngoi ca l
mt hnh mu cho tin trnh dn ch. Khi d, chua dy 3% dn s Guatemal chim ti 70%
dt dai ca nuc ny. Arbenz cam kt gip ngui ngheo thot khi di ngho. Ngay sau
cuc bu c, ng ta d khi xung chuong trnh ci cch dt dai ton din.
"Ngui ngho v tng lp trung luu khp M Latinh ca ngoi Arbenz. Torrijos ni tip: "C
nhn ti coi ng y nhu mt ngui hng. Nhung chng ti cng d chng. Chng ti bit
rng United Fruit khng ua g Arbenz v cng ty ny l ca nhng k nm gi dt dai nhiu
nht v cng tn bao nht Guatemala. Ho cng l ch nhng dn din ln Columbia,
Costa Rica, Cuba, Jamaica, Nicaragua, Santo Domingo v c Panama ny na. Ho s
khng chju ngi yn d cho nhng tung ca Arbenz duoc thuc hin nhng nuc cn
lai du. Ti bit nhng nuc ny: United Fruit d m mt chin djch tuyn truyn cng
dng rt ln M nhm thuyt phuc cng chng v Quc hi M rng Arbenz l mt phn
trong m muu ca Nga v rng Guatemala l v tinh ca X Vit. Nm 1954, CA d dn
xp mt cuc do chnh. Phi cng M dnh bom thnh ph Guatemala v vj Tng thng
duoc bu mt cch dn ch Arbenz bj lt d. ai t Carlos Castillo Armas, mt tn dc ti
cnh hu d th ch ng. Chnh ph mi c duoc moi th l nh United Fruit. tr on,
ho d do nguoc cng cuc ci cch rung dt, bi b thu dnh vo loi nhun v c tc
tr cho nh du tu nuc ngoi, hy b ch d b phiu kn v b t hng nghn ngui phn
di Chnh ph. Bt ky ai dm ln ting chng lai Castillo du bj nguoc di. V sau, cc nh
vit s pht hin ra rng, bao luc v ch ngha khng b honh hnh Guatemala trong
sut nhng nm sau d ca th k XX l kt qu ca quan h lin minh kh l liu gia
United Fruit, CA v qun di Guatemala dui su thng trj ca tn dai t dc ti ny.
"Arbenz d bj m st. Torrijos ni tip: "Mt vu m st din hnh mang mu sc chnh trj.
ng dng lai dy bt bnh: "Lm sao dng bo ng ta c th tiu ha ni nhng th rc
rui ca CA nhu vy? Ti s khng bao gi d moi th d dng nhu vy du. Qun di
dy l ngui ca ti. Mt vu m st chnh trj s chng c ngha g. ng cui.
"Chnh CA s phi git ti!
Trong mt khong khc, chng ti ngi yn lng, dm chm vo nhng suy ngh ring.
Torrijos lai ln ting truc.
"Th ng c bit ai s hu United Fruit khng? ng ta hi.
"Cng ty du la Zapata, cng ty ca George Bush- dai s M tai Lin Hip Quc.
"Mt ngui dn ng dy tham vong. ng nghing ngui v pha truc v ha giong: "V
hin ti dang chng lai nhng ban hu ch ct ca ng ta Bechtel.
iu ny khin ti git mnh. Bechtel l hng xy dung v thit k manh nht th gii v
thung xuyn cng tc vi MAN trong cc du n. Trong k hoach tng th cho Panama,
ti d coi ho l mt trong nhng di th chnh ca chng ti.
" ng mun ni g?
"Chng ti dang tnh chuyn xy dung mt knh do mi, mt knh do bin, khng c
ca ngn tu. N cho php cc tu c ln hon di qua. C th ngui Nht s mun ti tro
cho n.
"Ho hin l nhng khch hng ln nht ca knh do.
"ng vy. Tt nhin, nu ho ti tro cho du n, ho s l ngui xy dung n.
iu ny lm ti ch . "Bechtel s bj gat ra ngoi cuc choi.
"Mt cng trnh xy dung ln nht cho ti nay. ng ta dng lai: "Ch tjch Bechtel l
George Shultz, B trung Ti chnh ca Nixon. ng th hnh dung xem, n s nhu mt ci
tt di vi ng ta- chc ng ta phi ni din ln mt. C Bechtel dy ry ton ban b ca
Nixon, Ford v Bush. Ti nghe ni chnh Tp don Bechtel git dy dng Cng ha. Cuc
di thoai ny khin ti thuc su kh chju. Ti l mt trong nhng ngui dang duy tr ci h
thng m ng khinh mit v ti chc chn ng bit diu d. Vic ti phi thuyt phuc ng
chp nhn cc khon vay quc t d di ly vic thu cc cng ty xy dung v lp ghp ca
M dung nhu d vp phi mt bc tung khng l. Ti quyt djnh phn di ng.
"Thua ngi, ti hi, "l do g khin ngi mi ti ti dy?
ng lic nhn dng h v cui: "Phi ri, d dn lc di vo cng vic ca chng ta. Panama
cn su gip d ca ngi. Ti cn su gip d ca ngi.
Ti sng st: "Su gip d ca ti? Liu ti c th lm g cho ngi?
"Chng ti s ly lai knh do. Nhung nhu th vn chua d. ng ng ngui trn gh:
"Chng ti cn phi tr thnh hnh mu cho moi ngui noi theo. Chng ti phi chng minh
duoc rng chng ti quan tm dn ngui ngho v vuot qua duoc moi nghi ng cho rng,
quyt tm ginh dc lp ca chng ti l khng do su sai khin ca Nga, Trung Quc hay
Cuba. Chng ti phi chng minh cho th gii thy Panama l mt quc gia theo l phi,
chng ti khng chng lai M m chng ti chin du v quyn loi ca ngui ngho. ng
bt cho chn. " lm duoc diu d chng ti cn xy dung mt nn tng kinh t khng
ging vi bt ky nuc no trn bn cu ny. in u, vng- nhung din phi dn duoc vi
nhng ngui ngho nht trong s dn ngho ca chng ti v phi duoc tro cp. Giao
thng v vin thng cng vy. V dc bit l nng nghip. Lm ci d cn phi c tin- tin
ca cc ngi, ca Ngn hng Th gii v Ngn hng Pht trin Lin M. Mt ln na, ng
nhoi ngui v pha truc. Mt ng nhn thng vo mt ti: "Ti bit l cng ty ca ngi
mun c duoc nhiu cng trnh hon v thung c duoc diu d bng cch thi phng quy
m ca cc du n- cc dung quc l to hon, nh my thy din ln hon, cc cng bin
su hon. Song ln ny th s khc. Hy cho ti nhng g tt nht cho dng bo ti, v ti s
tng cc ngi tt c nhng cng trnh m cc ngi mun.
Nhng g ng d nghj tht ht sc bt ng, n lm ti va sng st va th vj. N thch
thc tt c nhng g ti d duoc hoc MAN. R rng, ng bit vin tro nuc ngoi chi l
mt tr gi tao- ng buc phi bit. N sinh ra d lm giu cho ng v tri buc dt nuc
ca ng bng cc khan no. N khin Panama phi phuc tng M v ch d tp don trj.
N buc Chu M Latinh di theo con dung "djnh mnh, mi mi vng theo Washington v
ph Wall. Ti chc ng ta bit rng h thng ny duoc dung nn trn mt gi djnh l, tt c
nhng ngui c quyn luc du c th bj mua chuc. Vic ng quyt khng loi dung n d
muu loi c nhn s la mt mi de doa, mt dang hiu ng domino mi, c kh nng kch
hoat mt chui phn ng dy chuyn v cui cng ton b h thng s bj lt d.
Qua chic bn c ph, ti ngm ngui dn ng ngi di din. ng bit r rng knh do
mang lai cho ng mt quyn luc dc bit, dc nht v nhj, v cng dt ng vo mt tnh th
v cng kh khn. V vy, ng phi ht sc thn trong. ng tu coi mnh l mt trong s cc
nh lnh dao ca cc nuc km pht trin (LDC). Nu ng, ging ngui anh hng Arbenz
ca mnh, quyt di theo mt con dung ring th c th gii s phi d chng. Ci h thng
ny s phn ng nhu th no? M cu th l Chnh ph M s phn ng nhu th no? Ljch
s M Latinh d c khng t nhng guong anh hng d hy sinh. Ti cng hiu rng mnh
dang duoc ngm mt ngui dm thch thc tt c moi su bin minh m ti d c tao ra
cho nhng hnh dng ca chnh mnh. Chc chn con ngui ny cng c nhng khim
khuyt, song ng ta khng phi loai cup bin, khng phi Henry Morgan hoc Francis
Drake- nhng tn giang h s dung cng hm ca nh vua Anh lm bnh phong d hop
php ha hoat dng cup bin. Bc nh trn tm p phch kia khng chi d my dn. "L
tung ca Omar l tu do; chua c mt loai tn la no duoc ch tao ra c th git cht mt
l tung! Chng phi Tom Paine cng tng vit ra nhng diu tuong tu nhu vy sao?
D vy, n vn lm ti phn vn. C th l tung s khng cht nhung nhng ngui di theo
l tung d th sao? Che, Arbenz, hay Allende. V diu ny dn dn mt cu hi khc na:
Ti s phn ng th no nu Torrijos lnh vai tr mt ngui t v dao? Khi chng ti chia
tay c hai du hiu rng MAN s c duoc hop dng xy dung k hoach tng th ca
Panama v ti s phi lo liu d chng ti lm dng theo yu cu ca Torrijos.

Chuong 14

Mt chng dung mi dy nguy him ca ljch s kinh t
L mt Kinh t trung, ti khng chi phu trch mt phng ca MAN v chju trch nhim v
cc nghin cu m chng ti tin hnh trn ton cu, ti cn phi nm chc cc hoc thuyt
cng nhu xu hung kinh t hin tai. V nhng nm du thp nin 70 l thi dim ca
nhng buc chuyn ln trong kinh t quc t. Nhng nm 60, nhm cc quc gia sn xut
du la d lp ra t chc OPEC, ch yu l d di choi vi th luc ca cc cng ty loc du
ln trn th gii. ran cng l mt thnh vin quan trong. Mc d d chng lai Mossadegh,
d c dja vj v c l d gi duoc tnh mang, Shah d phi nh vo su can thip b mt ca
M- hoc c l chnh v su tht d- Shah nhn thc su sc rng tnh th c th do nguoc
bt ky lc no. Lnh dao cc quc gia c nhiu du m khc cng chia s suy ngh v c
su h nghi ny na. Ho tha bit l, cc cng ty du kh quc t ln, duoc bit dn dui
ci tn "By chj em gi, d cu kt d ha gi du- v v vy gim c nhng g m ho phi
tr cho cc nuc sn xut du- nhu mt cch d thu duoc nhng khon loi nhun tri cho.
OPEC duoc lp nn d tr da diu d. u thp nin 70, nhng diu d dn dn cuc
khng hong khi OPEC ha guc nhng ngnh cng nghip khng l. Mt loat cc hoat dng
duoc phi hop mt cch nhjp nhng, kt thc bng lnh cm vn du nm 1973 m biu
tuong l hng dy di cc t xp hng tai cc tram xng ca M, de doa gy ra mt thm
hoa kinh t snh ngang vi cuc dai suy thoi nhng nm 30. y l mt c sc mang tnh
h thng di vi nn kinh t cc nuc pht trin, vi quy m ln dn mc kh ai c th
tung tuong duoc. i vi M, khng cn thi dim no c th ti t hon thi dim xy ra
cuc khng hong du la. M khi d cn dang hong loan, so hi v ng vuc, chong
vng v cuc chin nhuc nh Vit Nam, cng vi mt vj Tng thng sp t chc. Nhng
rc ri ca Nixon khng chi nm gon trong khu vuc ng Nam hay vu Watergate. ng ta
buc ln chnh trung trong mt k nguyn m khi hi tung lai, ngui ta goi d l ngung
ca mi ca kinh t v chnh trj th gii. Vo nhng ngy d, "nhng g nh b, trong d
c c cc nuc OPEC, dung nhu dang chim uu th. Cc su kin trn khp th gii cun
ly ti. Ch d tp don trj nui sng ti, song phn b mt trong con ngui ti vn thch th
theo di nhng bc thy ca mnh dang dn duoc dt vo dng vj tr. Ti cho rng diu d
s xoa dju phn no nhng ti li ca mnh. Ti thy bng dng ca Thomas Paine, dng
ngoi cc su kin, dang khch l su pht trin ca OPEC. Khng ai trong chng ti thc
duoc dy d tc dng ca lnh cm vn vo thi dim n xy ra. Tt nhin l chng ti c
cc hoc thuyt ca mnh nhung chng ti khng th hiu ni nhng g m phi mi v sau
mi dn tr nn r rng. Sau ny chng ti mi bit rng, sau cuc khng hong du la,
tc d tng trung kinh t d gim chi cn bng mt na tc d tng trung ca thp nin
50, 60 v phi chju mt p luc v lam pht ln hon rt nhiu. Co cu tng trung d hon
ton khc v vic lm khng duoc tao ra nhiu nhu truc, kt qu l tht nghip tng vot.
Thm vo d, h thng tin t quc t cng d thay di. Ch d t gi hi doi c djnh vn
chim uu th t cui Th chin th v co bn d bj sup d. Trong thi gian d, ti v ban
b thung hay tu tp vo ba trua hoc di ung bia sau gi lm d bn v nhng vn d
ny. Mt vi ngui trong s ny lm vic cho ti- ho l nhng ngui rt thng minh, hu ht
cn tr, c tu duy dc lp, t nht l khi cn c vo cc chun muc truyn thng. Nhng
ngui khc l cc chuyn gia c vn cp cao Boston hoc gio su cc trung dai hoc
gn d, mt ngui l tro l ca mt nghj s. Nhng bui gp g thn mt ny di khi chi c
hai ngui nhung cng c lc c hon chuc ngui tham du. Cc cuc tranh lun lun lun si
ni v n o. Nhn lai nhng cuc tranh lun ny, ti thy nguong v mnh d lun c cm
gic hon hn nhng ngui khc. C nhng diu ti khng th n vi ai. i khi, ban b ti
cng ph truong kh nng ca ho- cc quan h vi Beacon Hill hay Washington, nhng
chc vj gio su v tin s. Ti c th d lai vi tu cch l mt Kinh t trung ca mt cng
ty tu vn ln, lun di khp th gii bng v my bay hang nht. Song ti khng th k cho
ho v nhng cuc gp ring vi nhng ngui nhu Torrijos, hay v ci cch chng ti thao
tng cc quc gia khp cc luc dja. iu ny lm ti va tht vong va thm kiu ngao.
Khi ni chuyn v quyn luc ca "nhng nuc nh, ti phi tu kim ch mnh rt nhiu. Ti
bit nhng diu m khng ai trong s ho c th bit duoc. Rng chnh tp don trj, cc
nhm EHM ca n v c nhng k git ngui thu lun dng dng sau moi vic s khng
bao gi d cho cc nuc ny nm duoc quyn kim sot. Chi cn nhn vo nhng vu nhu
Arbenz v Mossadegh- v gn dy hon l vu CA lt d vj Tng thng duoc bu mt cch
dn ch Chil l Salvador Allende. Trn thuc t, ti hiu rng ci thng long ca d ch
ton cu dang cng ngy cng tht cht hon, mc d c su xut hin ca OPEC- hoc,
nhu khi d ti tng h nghi nhung phi dn tn sau ny mi khng djnh duoc, chnh l nh
c su gip d ca OPEC.
Chng ti thung tranh lun v nhng dim tuong dng gia hai thi ky du thp nin 70
v thp nin 30. nhng nm 30 dnh du mt buc ngot ln trong nn kinh t quc t v
c trong nhng nghin cu, phn tch v nhn nhn v kinh t quc t. Thp nin d m
cho kinh t hoc trung phi Keynes, v tung cho rng Chnh ph phi dng vai tr ch
dao trong qun l thj trung v cung cp cc djch vu nhu y t, tro cp tht nghip v cc
dang phc loi x hi khc. Nuc M lc d dang dn tch khi nhng gi thit truyn thng
cho rng thj trung c th tu diu tit v rng Chnh ph chi nn can thip mc ti thiu.



Cuc suy thoi dua dn mt "Chnh sch kinh t- x hi mi, vi cc chnh sch thc dy
qun l kinh t, thao tng ti chnh ca Chnh ph v s dung rng ri chnh sch ti kha.
Thm vo d, c cuc suy thoi v Th chin th du dn dn su hnh thnh cc t chc
nhu Ngn hng Th gii, Qu tin t Quc t v Hip uc chung v thu quan v mu
djch- GATT. Nhng nn 1960 dng vai tr then cht trong giai doan ny v trong vic
chuyn t hoc thuyt tn c din sang kinh t hoc theo trung phi Keynes. l thi ky
ca cc Tng thng Kennedy v Johnson, v c l ngui duy nht c nh hung quan
trong l Robert McNamara.
McNamara thung xut hin trong cc cuc tho lun ca chng ti- tt nhin l vng mt.
Tt c chng ti du bit dn danh ting ni nhu cn ca ng ta, bt du t vj Gim dc k
hoach v phn tch ti chnh ca Cng ty t Ford nm 1949 dn chc Ch tjch Ford nm
1960, l ngui du tin khng thuc gia dnh Ford duoc chon lm lnh dao cng ty. Chi sau
d t lu, Kennedy chi djnh ng ta lm B trung B Quc phng.
McNamara ng h manh m dung li chnh ph ca Keynes, bng cch s dung cc m
hnh ton hoc v cc tip cn thng k d xc djnh luc luong qun di, cch phn b cc
ngun vn v cc chin luoc khc Vit Nam. Ch truong ca ng ta v "su lnh dao
nng n d tr thnh khu hiu khng chi cho cc quan chc chnh ph m cho c gii
kinh doanh. N hnh thnh nn co s cho cch tip cn mang tnh trit hoc mi trong ging
day qun l tai cc trung kinh doanh hng du ca M, v cui cng dua dn mt th h
cc CEO mi, nhng ngui di du trong cuc chay dua thit lp nn ch ton cu(1).
Khi bn lun v nhng su kin th gii, chng ti dc bit quan tm dn vai tr ca
McNamara khi lm Gim dc Ngn hng Th gii, vj tr m ng ta nhn ngay sau khi ri
khi gh B trung B Quc phng. Hu ht ban b ti du tp trung vo chi tit
McNamara tuong trung cho ci goi l lin hop cng nghip-qun su. ng ta d tng gi
nhng vj tr hng du trong mt tp don ln, trong ni cc chnh ph v gi dy l tai mt
ngn hng c th luc nht trn th gii. Su vi pham trng tron nguyn tc phn chia quyn
luc khin nhiu ngui trong s ho gh so. C l chi c duy nht mnh ti l chng ngac
nhin cht no. Gi th ti bit rng dng gp ln nht v tai hai nht vo ljch s th gii
ca Robert McNamara l la gat d Ngn hng Th gii tr thnh mt b phn ca d ch
ton cu quy m chua tng c. ng ta cng tao ra mt ngoai l. Kh nng gn kt cc
thnh phn ca ch d tp don trj ca McNamara cn duoc nhng ngui k nhim ng ta
tip tuc hon thin. V du, George Shultz l B trung B Ti chnh, dng thi l Ch tjch
Hi dng chnh sch kinh t dui thi Nixon, sau d l Ch tjch Tp don Bechtel v cui
cng tr thnh Ngoai trung M dui thi Reagan. Caspar Weinberger l Ph Ch tjch
Bechtel v Ch tjch Hi dng, sau d l B trung b quc phng thi Reagan. Richard
Helms l Gim dc CA thi Johnson v sau d lm ai s M tai ran dui thi Nixon.
Richard Cheney lm Ngoai trung dui thi George H.W.Bush, Ch tjch Halliburton, v
Ph tng thng M thi George Bush. Ngay Tng thng M, George H.W.Bush cng bt
du t vai tr ngui sng lp tp don du kh Zapata, ri ai s M tai Lin Hop Quc
dui thi Nixon v Ford, v l Gim dc CA thi ca Ford. Nhn lai qu kh, ti kinh ngac
v su ngay tho hi d. Xt trn nhiu kha canh, chng ti vn khng thot khi cch xy
dung d ch theo kiu c. Kermit Roosevelt d chi ra cho chng ti mt cch tt hon khi
ng ta lt d nn dn ch ran v thay vo d l mt ng vua chuyn quyn. Chng ti,
cc EHM dang thuc thi rt nhiu muc tiu nhng noi nhu ndnxia, cuado; song Vit
Nam lai vn l mt v du tuyt vi cho vic chng ti vn d dng quay tr lai cc m tp c
th no.
Chnh OPEC, RP XT s nm vai tr di du trong vic thay di diu ny.

Chuong 15
Vu ra tin ca rp Xt

Nm 1974, mt nh ngoai giao rp Xt cho chng ti xem cc bc nh ca Riyadh, th
d ca dt nuc ng ta. Trong s d c hnh mt dn d dang luc loi dng rc thi bn
ngoi mt ta nh chnh ph. Khi ti hi nh ngoai giao v chng, cu tr li ca ng ta
khin ti sng st. ng ta bo chng chnh l h thng x l rc thi ch yu ca thnh ph
ny.
"Khng mt ngui dn rp Xt c lng tu trong no lai chju di thu luom rc, ng ta ni.
"Chng ti d vic d cho sc vt.
Cho ngn hng con d! Tai th d ca vuong quc du la ln nht th gii ny. Tht kh
m tin ni. Vo thi dim d, ti dang lm vic trong nhm chuyn gia tu vn. Chng ti
cng chi va mi hop lai d c gng chp v moi su kin hng tm ra mt gii php cho
cuc khng hong du la. Nhng con d d ha ra lai goi cho ti mt gii php, nht l
khi ti d bit dung li pht trin ca quc gia ny trong sut 3 th k truc. Ljch s ca
rp Xt dy ry bao luc v su cung tn tn gio. Vo th k th XV, Mohammad ibn
Saud, Tng chi huy qun di dja phuong d lin kt vi nhm nhng ngui theo tro luu
chnh thng t phi bo th cuc doan Wahhabi. Lin minh ny rt manh. Trong sut 200
nm tip theo, gia dnh Saud v dng mnh Wahhabi d chinh phuc hu khp bn do rp,
trong d c c nhng thnh dja linh thing nht ca dao Hi l Mecca v Medina.
X hi rp Xt phn nh ch ngha l tung kht khe ca nhng ngui sng lp ra n v
su tun th cht ch tn ngung kinh Koran. Cnh st dao gio dm bo vic thuc hin
cht ch nghi l cu nguyn 5 ln mi ngy. Phu n bt buc phi che mang t du dn
chn. Hnh phat di vi ti pham rt h khc; hnh hnh v nm d cng khai rt ph bin.
Ln du dn Riyadh, ti cuc ky ngac nhin khi li xe ni ti c th d my nh, cp s v
thm ch l c v trong xe du ngay gn cho tri m khng cn kha. Anh ta bo: " dy
chng ai dm ngh dn chuyn n cp. Nhng k n trm s bj cht tay. Cng trong ngy
hm d, anh ta hi ti c mun di thm noi goi l Qung trung Chop Chop v xem x t
cht du khng. Lng trung thnh trit d ca ch d Wahhabi vi ci m chng ti coi l
ch ngha dao dc cuc doan d qut sach trm cp thnh ph ny, dng thi dt ra
nhng hnh phat th xc tn nhn nht di vi nhng ngui vi pham php lut. Ti t chi
li mi d. Cc cch ngui rp coi tn gio l mt nhn t quan trong ca chnh trj v
kinh t d gp phn dua dn lnh cm vn du m lm rung chuyn c th gii phuong
Ty. Ngy 6 thng 10 nm 1973 (ngy Yom Kippur, ngy l thing ling nht ca ngui Do
Thi), Ai Cp v Xiri d dng loat tn cng vo xaren. l mn khi du cho cuc chin
tranh thng mui- cuc chin th 4, v cng l cuc chin tn khc nht trong s cc cuc
chin gia rp- xaren, c nh hung su rng nht dn ton th gii. Tng thng Ai Cp
Sadat p vua Faisal ca rp Xt s dung ci m Sadat goi l "v kh du la d tr da
M v ti dng la vi xaren. Ngy 16 thng 10, ran v 5 quc gia vng vjnh rp, trong
d c c rp Xt, dng loat cng b tng 70% gi du nim yt.
Trong cuc gp mt tai thnh ph C ot, cc b trung du m ca rp tip tuc bn lun
v c phuong n tip theo. B trung rc ng h manh m vic tn cng vo Hoa Ky. ng
ta ku goi cc nuc cn lai tin hnh quc hu ha cc cng ty M dang hoat dng trong
th gii rp, ra lnh cm vn du m hon ton vi M v vi tt c nhng quc gia khc
c quan h thn thit vi xaren, dng thi rt tt c tin vn ca rp ra khi cc ngn
hng M. ng ta chi ra rng, cc ti khon ngn hng ca ngui rp l rt ln v v th
hnh dng ny c th dn dn mt thm hoa kinh hong, hon ton khc vi nhng g xy
ra nm 1929. B trung cc nuc rp khc khng hn hi lng vi mt k hoach quyt
lit dn vy. Song vo ngy 17 thng 10, ho quyt djnh tin thm mt buc bng cch thuc
hin mt lnh cm vn du h khc hon, bt du bng vic ct gim 5% sn luong, v sau
d hng thng gim thm 5% na cho dn chng no dat duoc cc muc tiu chnh trj ca
mnh. Ho nht tr l cn phi trng phat M v d ng h xaren v nn p dung lnh trng
phat M v d ng h xaren v nn p dung lnh trng phat nghim khc nht di vi M.
Rt nhiu nuc tham du cuc hop cn tuyn b, ho s thuc hin lnh ct gim 10% thay v
5% sn luong du nuc mnh. Ngy 19 thng 10, Tng thng Nixon d nghj Quc hi vin
tro 2,2 t USD cho xaren. Ngay ngy hm sau, rp Xt v cc nuc sn xut du m
rp khc p dt lnh cm vn du hon ton vi M. Lnh cm vn chm dt ngy 18
thng 3 nm 1974. mc d thi gian din ra lnh cm vn rt ngn, nhung nh hung ca
n lai v cng to ln. Gi bn du ca rp Xt nhy vot, t mc 1,39 USD/thng ngy 1
thng 1 nm 1970 ln dn 9,32 USD/thng vo ngy 1 thng 1 nm 1974. cc chnh trj gia
v chnh quyn nhiu nuc sau ny khng bao gi c th qun nhng bi hoc rt ra trong
sut thi gian t du dn gia nhng nm 70. V lu di, nhng chn dng m giai doan
ngn ngi ny d lai d cng c ch d tp don trj. Ba tru ct ca n l cc tp don ln,
cc ngn hng quc t v cc chnh ph- tr nn gn kt hon bao gi ht. V su gn kt
d s cn tn tai lu di. Lnh cm vn d dua dn nhng di thay quan trong trong thi d
v chnh sch ca M. N khin Wall Street v Washington hiu rng, kh m c th chju
dung thm mt lnh cm vn nhu vy na. Truc d, nhim vu bo v ngun cung cp
du d lun l mt uu tin di vi nuc M. Nhung t sau nm 1973, n thuc su tr thnh
mt ni m nh. Lnh cm vn d nng cao vj th ca rp Xt trn trung quc t, buc
Washington cng nhn tm quan trong mang tnh chin luoc ca vuong quc ny di vi
M. Cn na, n hi thc lnh dao cc tp don M tm moi cch d dua nhng dng d la
du m tr lai M, dng thi suy ngh dn mt thuc t l, Chnh ph rp Xt cn chua c
duoc nhng khung kh th ch v hnh chnh d d qun l ngun ti nguyn dang khng
ngng sinh si ny n ca nuc ny. i vi rp Xt, ngun thu c thm duoc t c
tng gi du mang lai c diu tt v diu xu. Hng t d la d vo ngn kh quc gia.
Nhung n cng lm xi mn di nhng dc tin kht khe ca Wahhabi. Nhng ngui rp
Xt giu c di du ljch khp th gii. Ho di hoc Chu u v M. Ho mua nhng chic t
dt tin v trang hong nh ca bng nhng d dac kiu dng Chu u. Cc dc tin tn gio
bo th duoc thay bng mt hnh thc mi ca ch ngha vt cht. Chnh ch ngha vt
cht ny mang dn mt gii php cho ni lo v cc cuc khng hong du m trong tuong
lai. Sau khi lnh cm vn duoc bi b, gn nhu ngay lp tc, M bt tay vo vic dm phn
vi rp Xt, d nghj ho d M cung cp h tro k thut, v kh hang nng v do tao, v
chun bj d dua dt nuc ny buc vo th k XX. i lai, M thu hi duoc nhng dng d
la du m v quan trong nht l dm bo rng s khng bao gi xy ra cm vn na. Kt
qu ca cc cuc dm phn l su ra di mt t chc dc bit l y ban Kinh t chung M-
rp Xt. uoc bit dn vi ci tn JECOR, t chc ny hm cha mt khi nim mi,
hon ton di lp vi cc chuong trnh vin tro nuc ngoi truyn thng: n ly tin ca
rp Xt d thu cc cng ty M xy dung rp Xt. Mc d rch nhim chung v ti
chnh v qun l duoc giao cho B ti chnh M, song y ban hon ton dc lp. V co
bn, y ban c th chi tiu hng t d la trong khong thi gian hon 25 nm m hon ton
khng bj Quc hi gim st. Mc d B ti chnh c chn trong y ban ny nhung do M
khng b vn vo dy nn Quc hi khng c quyn quyt djnh. Sau khi nghin cu k v
JECOR, David Holden v Richard Johns d kt lun " l tha thun c nh hung su
sc nht trong s nhng tha thun thuc loai ny m M tng k vi mt nuc dang pht
trin. N gip M bm r vuong quc ny, v cng c khi nim v su phu thuc ln
nhau gia cc quc gia.
B Ti chnh d d MAN tham gia ngay t du vi vai tr c vn. Ngui ta goi ti ln v
thng bo rng nhim vu ca ti l ti quan trong v rng moi th ti lm v hoc duoc phi
gi kn tuyt di. Nhn t vj tr ca ti th d c v nhu l mt hoat dng b mt. Ngui ta
khin ti tin rng MAN l cng ty tu vn tin phong trong qu trnh d. Nhung v sau ti
nhn ra rng, chng ti chi l mt trong rt nhiu cng ty tu vn c nng luc m ngui ta
tm dn. Do moi th duoc tin hnh ht sc b mt nn ti khng tham gia vo cc cuc
tho lun ca B Ti chnh vi cc nh tu vn khc. V th, ti khng chc v tm quan
trong ca mnh trong phi vu chua tng c ny. Ti khng bit rng tha thun ny d thit
lp nn nhng chun muc mi cho cc EHM, v dua vo p dung rt nhiu phuong n
sng tao so vi nhng phuong php truyn thng nhm thc dy cc loi ch ca d ch.
Ti cng bit rng, hu ht cc kjch bn c duoc t cc nghin cu ca ti v co bn du
d duoc thuc hin, rng MAN d c trong tay mt trong nhng hop dng quan trong du
tin- v c l l bo b nht rp Xt. Nm d ti duoc thung mt khon ln. Cng
vic ca ti l dua ra cc du bo v nhng g c th xy ra rp Xt nu du tu nhng
khon tin khng l cho co s ha tng, v dung nn cc kjch bn v vic s dung s tin
d. Tm lai, ngui ta yu cu ti pht huy ti da sc sng tao d bin minh cho vic d
hng trm triu d la vo rp Xt, vi diu kin d cho cc cng ty xy dung v cng
trnh M duoc tham gia. Ngui ta yu cu ti phi tu lm cng vic ny, khng nh dn cc
nhn vin ca ti. Ti phi lm vic trong mt phng hop nh cch ban ti vi tng. Ngui
ta cn dn ti rng, cng vic ca ti khng chi l vn d lin quan dn an ninh quc gia m
cn rt c loi cho MAN. Tt nhin ti hiu rng muc dch chnh dy khng phi nhu
thung l- l trt gnh nng no nn ln quc gia ny khin cho n khng bao gi tr duoc
ht no m l ti phi tm cch ko phn ln nhng dng d la du m quay tr lai M. Dn
dn, rp Xt s bj li ko theo. Nn kinh t nuc ny s cng ngy cng Ty ha v v
th m s d dng cm hon v hi nhp su hon vo h thng ca chng ti. n khi bt
tay vo vic ti mi nhn ra rng, nhng dn d lang thang trn dung ph th d Riyadh
l dim then cht mang tnh biu tuong. Chng dng dn lng tu trong ca nhng ngui
rp xt giu c dang di du ljch khp th gii bng chuyn co. Nhng dn d phi duoc
thay th bng ci g d tuong xng hon vi mt vuong quc trn sa mac dang khao kht
gia nhp th gii hin dai. Ti cng bit rng cc nh kinh t ca OPEC dang nhn manh
dn vic cc nuc giu du la phi sn xut duoc nhiu hon nhng sn phm c ngun
gc t du m d bn cho cc nuc khc trn th gii vi gi cao hon nhiu gi bn du
th. Su nhn thc dng thi ny m dung cho mt chin luoc m ti don s mang lai loi
ch cho tt c moi ngui. Tt nhin, nhng con d chi l dim khi du. C th dng ngun
thu t du m d thu cc cng ty M thay th nhng con d kia bng h thng thu gom v
x l rc thi hin dai nht th gii. Ngui rp s hnh din v th cng ngh ti tn ny.
Ti chuyn sang ngh v nhng con d nhu mt v ca mt phuong trnh c th p dung
vo hu ht cc lnh vuc kinh t ca vuong quc ny, mt cng thc d c duoc thnh
cng trong mt ca Hong gia, B Ti chnh M v sp ca ti MAN. Theo cng thc
ny, ngui ta s dng tin d xy dung mt ngnh cng nghip chuyn bin du th thnh
cc thnh phm phuc vu xut khu. Cc t hop ha du ln s moc ln trn sa mac ny v
quanh d l nhng khu cng nghip ln. Tt nhin l mt du n nhu vy cng di hi phi
xy dung cc nh my din vi cng sut hng ngn megawat, cc dung dy truyn ti
v phn phi din, dung cao tc, dung ng dn du, cc mang lui vin thng, cc h
thng giao thng, trong d c c cc sn bay mi, cc cng bin d duoc ci tao, hng loat
cc ngnh djch vu v co s ha tng cn thit d tt c cc mt xch trong gung my ny
quay du. Tt c chng ti du hy vong, k hoach ny s tr thnh mt hnh mu cho tt c
cc nuc khc trn th gii. Ngui rp rong rui khp th gii s ngoi ca chng ti. Ho
s mi lnh dao nhiu nuc dn thm rp xt v chng kin su ky diu m chng ti d
tao ra. Nhng nh lnh dao ny sau d s mi chng ti gip ho thit k nhng du n
tuong tu cho dt nuc ho- v hu ht l cc nuc nm ngoi khi OPEC. Ho s tm dn
Ngn hng Th gii hay cc bin php vay nng li khc d ti tro cho nhng du n kiu
d. Tt c du phung su cho su pht trin ca d ch ton cu. Khi cn nhc nhng
tung ny, ti ngh v nhng con d, v li ni ca ngui ti x vn vng vng bn tai:
"Chng mt ngui rp xt c lng tu trong no lai lm ngh thu gom rc. Ti thy dip
khc ny lp di lp lai rt nhiu ln trong nhng hon cnh khc nhau. R rng l ngui
rp xt khng h c djnh d ngui dn nuc mnh di lm cng, cho d l lao dng
trong cc khu cng nghip hay cc cng trung xy dung ca bt ky du n no. Truc
tin l v ho c qu t dn. Hon na, Hong gia rp xt d cam kt mang lai cho thn dn
ca ho trnh d gio duc v li sng hon ton khng ph hop vi nhng cng vic lao
dng chn tay kiu d. Ngui rp xt c th qun l ngui khc, song ho chng mong
mun hay c dng luc tr thnh cng nhn xy dung hay lm vic trong cc nh my. V
th, cn phi nhp khu lao dng t cc quc gia khc- noi c gi nhn cng r v ngui
dn cn vic lm. Nu c th th tt nht l cc nuc Trung ng hay Hi gio khc nhu Ai
Cp, Palestin, Pakistan v Ymen. Trin vong ny cn lm ny sinh mt muu d mi v
cc co hi pht trin ln hon rt nhiu. Cc lao dng ny cn phi c nhng khu nh khng
l, cc trung tm mua sm, cc bnh vin, cc s cnh st, cu ha, cc nh my nuc v
x l nuc thi, mang lui din, vin thng v giao thng. Kt cuc l nhng thnh ph hin
dai s moc ln noi d tng l sa mac. Ri cng s c co hi d khm ph cc cng ngh
mi ni ln nhu cc nh my kh mn, cc h thng s dung sng viba, cc khu chm sc
sc khe v cng ngh thng tin. rp xt l noi bin gic mo ca cc nh k hoach
thnh su thuc, v hin thuc ha bt ky tung kinh doanh no trong lnh vuc xy dung v
cng trnh. N mang lai co hi lm giu chua tng c trong ljch s: Mt nuc km pht
trin, vi ngun ti chnh v han v mt khao kht tin sang k nguyn hin dai mt cch
ht sc nhanh chng v vi quy m ln. Ti phi tha nhn rng ti rt thch cng vic ny.
Chng h c s liu dng tin cy no rp xt, Thu vin Cng cng Boston hay bt
c du d c th ngh dn vic dng cc m hnh kinh t luong dy c. Song, thuc t l,
bn cht ca cng vic ny- tc l vic ngay lp tc chuyn di ton b mt quc gia trn
mt quy m chua tng c- cng cho thy, ngay c nu c duoc cc s liu ljch s, th cc
s liu d cng chng gip ch duoc g. Hn l chua ai tng ngh dn mt phn tch djnh
luong kiu ny, t nht l vo thi dim d. on gin l ti vn dung tr tung tuong ca
mnh d vit ra cc bo co, trong d dung nn trin vong v mt tuong lai xn lan cho
vuong quc ny. Ti c cc s liu theo kinh nghim m ti c th dng d uc tnh mt s
th nhu chi ph so b d sn xut ra mt mgawatt din, lm mt dm dung, hoc khi
luong nuc sach, nuc thi, nh , luong thuc v cc djch vu cng cng khc cn cho mt
ngui lao dng. Ti khng phi hon thin nhng con s du ton ny hay dua ra kt lun
cui cng no. Cng vic ca ti chi don gin l miu t mt loat cc k hoach (hay chnh
xc hon c l l nhng vin cnh) v nhng g kh thi, v di dn nhng uc tnh so b v
chi ph cn thit. Ti lun ghi nh nhng muc tiu cui cng: ti da ha luong tin tr cho
cc cng ty M v lm cho rp xt ngy cng phu thuc nhiu vo M. Chng mt nhiu
thi gian mi thy duoc mi quan h khng kht gia hai nuc. Gn nhu tt c cc du n
mi trin khai du di hi phi duoc bo dung v nng cp thung xuyn. V nhng du
n ny lai di hi trnh d k thut cao nn khng c cch no khc l chnh cc cng ty d
xy dung chng s phi bo dung v hin dai ha chng. Thuc t, khi trin khai cng
vic, ti bt du ghp 2 danh sch cho mi du n m ti hnh dung ra: mt dng cho cc
loai hop dng thit k v xy dung m chng ti hy vong s c duoc; v mt l cc tha
thun v qun l v bo dung di han. MAN, Bechtel, Brown & Root, Halliburton,
Stone&Webster, cng nhiu k su v nh thu khc ca M ri s kim duoc nhng khon
tin kch x trong nhiu thp nin ti. Ngoi l do kinh t don thun, cn c mt l do na
khin rp xt phi phu thuc vo chng ti d mt gc d hon ton khc khi m qu
trnh hin dai ha vuong quc du la ny tao ra nhng phn ng tiu cuc. Chng han,
nhng ngui Hi gio bo th c th s tc gin. xaren v cc quc gia lng ging cng s
cm thy bj de doa. Su pht trin kinh t ca nuc ny s ko theo su pht trin mt ngnh
khc: d l bo v bn do rp. Cc cng ty tu nhn chuyn v cc hoat dng ny cng
nhu qun di M v cng nghip quc phng c th duoc nhng hop dng bo b- v mt
ln na, cc hop dng v qun l v djch vu lu di. Su xut hin cc cng ty ny di hi
cc du n cng trnh xy dung, bao gm sn bay, bi phng tn la, nhn su v tt c co
s ha tng gn lin vi cc co s trn phi buc sang mt giai doan mi. Ti gi bo co
trong phong b nim phong kn qua hm thu ni b, ti "Gim dc Du n B Ti chnh.
Thinh thong ti gp vi thnh vin khc trong nhm- cc ph ch tjch ca MAN v sp
ca ti. Do du n ny chua c tn chnh thc v cn dang trong giai doan nghin cu v
pht trin, chua tr thnh mt b phn ca JECOR nn chng ti chi nhc ti- m cng rt
kn do- dui ci tn l SAMA. C v nhu tn ny cng l mt cch choi ch: Ngn hng
Trung uong ca rp xt duoc goi l Co quan tin t rp Xt, hay SAMA. Thinh thong
mt quan chc B Ti chnh cng tham du cc cuc tho lun cng chng ti. Trong nhng
cuc hop nhu vy, ti thung rt t khi dt cu hi. Ch yu l ti bo co cng vic ca
mnh, tr li cc nhn xt ca ho v ha s c gng thuc hin nhng g duoc yu cu. Cc
vj ph ch tjch MAN v vj quan chc B Ti chnh rt n tuong vi tung v cc hop
dng qun l v djch vu di han ca ti. Chnh tung d d goi cho mt vj ph ch tjch
sng tao ra mt cum t m v sau chng ti vn thung s dung khi ng v von vuong
quc ny nhu "con b ci m chng ta c th vt sa cho dn khi v huu. Vi ring ti,
cum t d lun goi nh ti hnh nh nhng con d hon l con b. Chnh nhng cuc hop
d khin ti nhn ra rng, rt nhiu di th ca chng ti cng dang tin hnh cc cng vic
tuong tu, v rng cui cng tt c chng ti du mong mun ginh duoc nhng hop dng
bo b d dn dp cho nhng n luc ca mnh. Ti cho rng MAN v c cc hng khc
du dm thch thc nhng ri ro ngn han d du tu cho buc di bt du ny. iu ny
cng dng vi thuc t l ti chm cng cho mnh dui tn mt cng vic chung chung l
qun l hnh chnh v tng hop. y vn l cch lm ph bin trong giai doan chun bj
nghin cu trin khai ca hu ht cc du n. Trong trung hop ny, khon du tu bt du
vuot xa so vi tiu chun, song cc vj ph ch tjch c v nhu rt tin tung vo s tin s
thu lai duoc sau ny. Mc d bit rng cc di th canh tranh ca chng ti cng tham gia,
song tt c chng ti du tin s c d cng vic cho tt c. Kinh nghim lu nm trong ngh
gip ti tin rng, phn thung ginh duoc s phn nh mc d hi lng ca B Ti chnh
di vi nhng cng vic m chng ti d lm. Chuyn gia tu vn no c cng tm ra cc
gii php duoc chon thuc hin s c duoc nhng hop dng bo b. Ti coi vic xy dung
cc kjch bn lm sao d chng duoc dua vo thit k v xy dung thuc su l mt thch
thc di vi bn thn. Khng cn ci d th vj tr ca ti MAN cng dang duoc dnh gi
rt cao ri. ng vai tr quan trong trong du n SAMA s dm bo cho su thng tin d,
nu chng ti thnh cng. Trong cc cuc hop, chng ti cng tho lun rt ci m v kh
nng SAMA v ton b hoat dng ca JECOR s m ra mt tin l mi. l cch lm
sng tao nhm c duoc nhng cng trnh c loi nhng nuc khng phi vay no qua cc
ngn hng quc t. ran v raq l 2 v du r rng na v nhng nuc nhu vy. Hon na,
cn c vo bn cht ca con ngui, chng ti thy hn l lnh dao cc nuc ny ri s c
dng luc d canh tranh vi rp Xt. Khng nghi ng g na, lnh cm vn du m nm
1973- m bt du tung nhu s c tc dng rt tiu cuc- cui cng lai mang dn nhng
mn qu bt ng cho cc cng ty cng trnh v xy dung, v d cho d ch ton cu rng
dung pht trin. Ti cn tip tuc nghin cu giai doan chin luoc d trong khong 8 thng
na- mc d mi ln tp trung khng qu vi ngy. Ti tu giam mnh trong phng hop ring
hay trong cn h nhn ra Boston Common. Cc nhn vin ca ti du c vic khc d lm
v tu lm c, mc d djnh ky ti vn kim tra cng vic ca ho. Dn dn th b mt xung
quanh cng vic ca chng ti cng bt di. Ngy cng c nhiu ngui bit l dang c mt
diu g d ln lao lin quan dn rp Xt dang din ra. Khng kh no nhit hn ln, khp
noi du nghe thy nhng li dn dai. Cc ph ch tjch v vj quan chc B Ti chnh cng
tr nn ci m hon- ti tin mt phn l v chnh ho cng chia s nhiu thng tin hon khi xut
hin thm cc chi tit v k hoach ti chnh ny. Theo k hoach dang duoc trin khai,
Washington mun ngui rp Xt dm bo rng, ngun cung v gi du c th dao dng
nhng mc khc nhau song phi mc chp nhn duoc di vi M v dng minh ca
M. Nu cc nuc khc nhu ran, raq, ndnxia hoc Vnzula de dao cm vn th rp
Xt vi ngun du m khng l s phi b vo phn thiu hut d. on gin l, nu bit ho
lm diu d, th cc nuc khc v lu di s chng cn mun d chi l ngh dn vic cm
vn du di vi M. c duoc su dm bo ny, Washington d nghj vi Hong gia rp
Xt mt tha thun cuc ky hp dn: cam kt h tro hon ton v chnh trj v nu cn c
qun su d dm bo duy tr su lnh dao ca ho di vi nuc ny. Vi vj tr dja l dc bit
ca mnh, trong diu kin khng d tim luc qun su, v d bj cc nuc xung quanh nhu
ran, raq, Syria v srael gy kh d, Hong gia rp Xt kh c th t chi li d nghj
ny. V th m, hin nhin M d dng loi th ca mnh d dt ra mt diu kin ti quan
trong khc na, nhm xc djnh lai vai tr ca EHM trn th gii v coi d nhu mt hnh mu
d sau d M s c p dung tip nhng nuc khc, m dng ch nht l raq. Khi
nhn lai qu kh, di khi ti thy kh c th hiu ni tai sao rp Xt lai c th chp nhn
diu kin ny. D nhin l hu ht cc nuc thuc th gii rp, OPEC v cc quc gia Hi
gio khc du kinh hi khi pht hin ra cc diu khon ca tha thun trn v ci cch m
Hong gia rp Xt phuc tng cc di hi ca Washington. iu kin d l rp Xt s
dng dng dla du m ny mua tri phiu Chnh ph M. i lai, loi tc c duoc t cc
tri phiu s duoc B Ti chnh M s dung d dua rp Xt chuyn t mt x hi thi
Trung c sang th gii cng nghip ha hin dai. Ni cch khc, loi nhun tch ly duoc t
hng t d la tin bn du ca cc nuc ny s duoc tr cho cc cng ty M d ho bin ci
vin cnh m ti (v c l c mt vi di th canh tranh ca ti na) d vach ra d bin
rp Xt tr thnh mt cung quc cng nghip hin dai. B Ti chnh M s thu chng
ti xy dung cc du n co s ha tng v thm ch l c cc thnh ph hon chinh trn khp
bn do rp, rp Xt s lo kinh ph. Mc d ngui rp Xt vn cn gi quyn cung
cp du vo lin quan dn nhng mng cng vic chung ca nhng du n ny, song thuc
t l mt nhm cc chuyn gia cao cp nuc ngoi (hu ht l nhng ngui khng theo
dao, trong con mt ca ngui Hi gio) s quyt djnh din mao v co cu kinh t ca bn
do ny trong tuong lai. iu ny s xy ra mt vuong quc, noi c nn tng l nhng
nguyn tc bo th ca Wahhabi v d di theo nhng nguyn tc ny trong nhiu th k.
Vi ho, d dung nhu l c mt buc nhy vot v lng tin. Song trong hon cnh d, cng
thm nhng p luc v chnh trj v qun su m Washington dang p dt, ti ng rng Hong
gia rp cng bit ho chng cn su lua chon no khc. Theo quan dim ca chng ti, kh
nng thu duoc loi nhun khng l l v han. l mt tha thun ngot ngo, c kh nng
s tr thnh mt tin l dng kinh ngac. Tha thun ny cn hp dn hon na bi khng ai
phi cn dn su thng qua ca Quc hi- diu m cc cng ty, dc bit l cc cng ty tu
nhn nhu Bechtel v MAN bt dc d mi lm vj ho chng mun cng khai s sch hay
chia s b mt ca mnh cho bt c ai. Thomas W.Lippman, mt hoc gi phu t Vin
Nghin cu Trung ng, truc dy tng l nh bo, d danh thp tng kt nhng dim ni
bt ca tha thun ny: "Dn rp dang ngp trong tin s tung hng triu d la cho B Ti
chnh. B Ti chnh s nm cht nhng dng vn ny cho dn chng no phi tr n cho
cc my bn hng tu dng v ngui lm cng. V nhu vy tin ca rp Xt lun duoc
dm bo l s quay tr lai nn kinh t M... ng thi, nhng ngui diu hnh y ban c
th tin hnh bt ky du n no m ho v chnh quyn rp Xt thy l c ch m khng
phi gii trnh truc Quc hi. Xy dung nn cc thng s cho s mnh ljch s ny gn
nhu chng tn thi gian g my. Nhung sau d chung ti phi tm cch d thuc hin n.
qu trnh ny di vo hoat dng, ai d cp cao nht trong Chnh ph d duoc phi ti rp
Xt- dy l mt nhim vu ti mt. Ti khng th bit chc nhung ti don dc phi vin d
l Henry Kissinger. D cho dc phi vin d l ai th cng vic du tin ca ng ta cng s
l nhc nh Hong gia v nhng g d xy ra nuc lng ging ran khi Mossadegh c ht
cng Anh khi nhng loi ch t du m. Tip theo, ng ta s phi vach ra mt k hoach hp
dn khin ho kh lng m t chi, m thuc t l lm cho ngui rp hiu rng ho chng
cn lua chon no khc. Khng nghi ng g na, ho chc chn du thc su sc rng,
hoc l ho chp nhn d nghj ca chng ti v nh th c duoc su dm bo rng chng ti
s ng h v bo v vi tu cch l ngui thng trj, hoc ho c th t chi- v theo buc
Mossadegh. Khi dc phi vin tr v Washington, ng ta mang theo thng dip l rp Xt
chp thun d nghj d. Chi cn mt tr ngai nh. Chng ti phi thuyt phuc duoc ngui
lnh dao then cht trong chnh quyn rp Xt. Song diu ny theo chng ti duoc thng
bo s l vn d ni b gia dnh. rp Xt khng phi l mt quc gia dn ch, song, trong
ni b Hong gia rp vn cn phi c su dng thun. Nm 1975, ti duoc c ti gp mt
trong nhng nhn vt ch cht trn. Ti vn bit ng ta l hong t W. Mc d ti khng
bit rng thuc cht ng ta l mt thi t. Cng vic ca ti l thuyt phuc ng ta rng, phi vu
ra tin rp Xt s c loi cho c dt nuc ng ta cng nhu cho c nhn ng ta.
Chuyn ny ha ra khng d nhu suy ngh ban du. Thi t W. tu nhn mnh l mt ngui
trung thnh vi dung li ca Wahhabi v khng khng rng ng ta khng mun dt nuc
mnh di theo chn ch ngha thuong mai ha phuong Ty. ng ta cng tuyn b, ng ta
hiu r bn cht xo quyt dng sau nhng g chng ti dang d xut. ng ta ni, muc dch
ca chng ti ging vi muc dch ca nhng k thp tu chinh mt thin nin k truc. l
truyn b dao Thin cha vo th gii rp. Thuc ra th ng ta cng c phn dng. Theo
ti, su khc bit gia qun Thp tu chinh v chng ti chi l vn d mc d. Nhng tn d
Thin cha gio thi Trung c ca Chu u tuyn b muc dch ca ho l cu ngui Hi gio
khi ni thng kh. Cn chng ti th tuyn b chng ti mun gip hin dai ha rp Xt.
Su thuc th, ti tin rng, nhng k Thp tu chinh, cng ging nhu ch d tp don trj, c hai
du hung ti muc tiu m rng d ch ca mnh. Gat nhng dc tin tn gio sang mt
bn, thi t W. cng c mt dim yu- d l ng ta rt m phu n tc vng. C l cng kh
l bjch khi ni dn mt th m nay d tr thnh mt khuynh hung chng hay ho g, song
ti cng phi ni thm rng thi t W. l ngui duy nht trong s nhng ngui rp Xt
m ti bit c khuynh hung ny, hoc t nht cng l ngui duy nht cho ti bit diu d.
Mc d vy, diu d dng mt vai tr quan trong trong vic dung nn phi vu ljch s ny v
n cng chng t ti s lm nhng g d c th hon thnh s mang ca mnh.







Chuong 16
Dn khch v d tin cho Osama bin Laden

Ngay t du, hong t W. d ni vi ti rng mi ln ng ta dn Boston thm ti, ng ta du
mun c mt c gi theo dng s thch d gii khuy. C ta s lm nhng vic m mt
ngui h tng bnh thung khng lm duoc. Nhung dt khot l ng ta khng mun mt
gi goi chuyn nghip, ngui m ng ta v gia dnh ng ta c th tnh c gp trn dung
ph hay tai mt bui tic chiu di. Nhng ln gp ca ti vi hong t W. l rt b mt nn
ti cng d dng dp ng nhng mong mun ca ng ta. Sally l mt phu na dep tc vng
vi di mt xanh dang sng Boston. Chng c ta, mt phi cng ca hng United Airlines
thung xuyn xa nh, c v l do cng vic ln nhng l do khc, v cng chng thm che
giu thi trng hoa ca mn. Sally cng chng kh chju g v nhng hnh vi ca chng
mnh. C ta coi trong mc luong, cn nh sang trong Boston v nhng loi ch khc m
mt ngui chng lm phi cng dem lai. Mt thp nin truc, c d tng l dn hippi quen
vi li sng quan h trai gi lng nhng v c ta thy ci tung c mt ngun thu b mt
tht hp dn. C ta dng cho hong t W. co hi vi mt diu kin: Mi quan h gia hai
ngui di dn du hon ton phu thuc vo hnh vi v thi d ca hong t W. di vi c.
Rt may cho ti l cc yu cu ca ho gp nhau.Vu dan du gia hong t W. v Sally, mt
chuong phu trong phi vu ra tin rp Xt, d nhiu ln khin ti kh x. MAN nghim
cm cc di tc ca mnh lm bt c vic g tri lut. V theo quan dim lut php, ti dang
dn khch- lm ma c- mt hoat dng bt hop php Massachusetts, v v th vn d l
ch lm sao d hop l ha phuong thc thanh ton cho Sally. May thay, phng k ton lai
d ti kh tu do trong vic chi tiu ti khon c nhn. V v ti lun d lai nhiu tin boa, ti
d thuyt phuc duoc nhng c hu bn nhng nh hng ljch su tai Boston cho ti ha
don khng; d l thi ky m con ngui, ch khng phi my tnh, din ha don. Cng ngy
hong t W. cng liu lnh hon. Cui cng, ng ta mun ti thu xp d Sally dn sng
mt bit thu ring ca ng ta rp Xt. khng phi l mt yu cu chua tng nghe
thy vo thi dim ny; ngui ta vn bun bn phu n tr t mt s quc gia Chu u ti
Trung ng. Nhng phu n ny duoc k hop dng trong mt khong thi gian nht djnh v
khi hop dng kt thc, ho tr v qu huong vi mt ti khon ngn hng kch x. Robert
Baer, d 20 nm lm dc vu CA v l mt chuyn gia v Trung ng rt ra kt lun: "u
nhng nm 70 khi nhng dng d la du m bt du d vo, nhng ngui Li Bng nng
dng d bt du bun phu n d phuc vu cc hong t... V chng ai trong gia dnh Hong
gia bit cch cn di s sch nn nhng ngui Li Bng tr nn giu c mt cch ngoan
muc.(1) Ti bit r diu ny v thm ch cn quen vi nhng ngui c th dn xp nhng
hop dng nhu vy. Tuy nhin, di vi ti c hai tr luc chnh: Sally v vic thanh ton. Ti
chc rng Sally khng mun ri Boston d di dn khu bit thu gia sa mac Trung ng.
Mt diu r rng na l chng c ha don khng ca nh hng no c th che dy cho
nhng chi ph ny. Hong t W. d gii quyt kh khn th hai bng cch dm bo vi ti
rng ng ta s tu tr chi ph cho tnh nhn mi ca ng ta; ti chi phi dn xp cc tha
thun. Ti cng nhe ngui khi ng ta khng djnh rng c Sally s dn rp Xt khng nht
thit phi l ngui tnh c M ca ng. Ti d goi cho nhiu ngui ban c mi lin h vi
Li Bng Lun n v Amsterdam. Trong vng mt vi tun, d c mt Sally khc k hop
dng. Hong t W. l mt ngui phc tap. Sally d tha mn di hi cu th ca ng ta v
su gip d ca ti trong vu ny d khin ti ly duoc lng ng ta. Tuy nhin, nhng diu
ny khng thuyt phuc duoc ng ta rng SAMA l mt chit luoc c loi cho dt nuc ca
ng ta. Ti phi vt v mi bo v duoc cc l l ca mnh. Ti dnh nhiu gi d ging
cho ng ta v cc s liu thng k v gip ng ta phn tch cc nghin cu chng ti d lm
cho cc nuc khc, gm c cc m hnh kinh t luong ti d trin khai C ot khi cn
dang duoc Claudine do tao, trong nhng thng du truc khi ti dn ndnxia. Cui cng
ng ta cng dju di.Ti khng bit cu th nhng g dang xy ra gia nhng dng nghip
EHM ca ti v cc thnh vin rp Xt ch cht khc. Tt c nhng g ti bit l mt hop
dng tron gi cui cng d duoc gia dnh Hong gia thng qua. V phn mnh, MAN nhn
duoc mt trong nhng hop dng bo b do B ti chnh M qun l. Chng ti duoc y
quyn lm mt cuc kho st ton din v h thng din ri m v li thi ca rp Xt,
dng thi thit k mt h thng mi c th dp ng cc tiu chun tuong duong vi tiu
chun ca M. Nhu thung l, nhim vu ca ti l c nhm chuyn gia du tin dn d tin
hnh cc du bo kinh t v mc tiu thu din cho tng khu vuc ca quc gia ny. Ba trong
s nhng ngui lm vic cho ti- tt c du c kinh nghim lm cc du n quc t- dang
chun bj dn Riyadh th chng ti nhn duoc thng bo t phng lut ca chng ti rng,
theo cc diu khon trong hop dng d k, chng ti c trch nhim trang bj mt vn phng
dy d tin nghi v dua vo hoat dng Riyadh trong vng vi tun ti. iu khon ny r
rng d khng duoc ch ti trong vng hon mt thng qua. Tha thun ca chng ti vi
B Ti chnh quy djnh thm rng tt c cc thit bj du phi duoc ch tao hoc tai M hoc
tai rp Xt. Nhung do rp Xt khng c cc nh my d sn xut cc thit bj ny nn
moi th du phi chuyn t M sang. Chng ti tht vong khi pht hin ra rng hng dy
tu ch du dang xp hng ch cp cng bn do rp ny. C th s phi mt nhiu
thng d vn chuyn cc thit bj cn thit dn vuong quc ny. MAN khng c djnh b
qua mt hop dng c gi trj nhu vy chi v cht kh khn v trang thit bj vn phng. Tai
mt cuc hop vi tt c cc bn lin quan, chng ti d suy ngh trong nhiu gi. Gii php
chng ti lua chon l thu mt my bay Boeing 747, mua thit bj cn thit tai nhng ca
hng Boston, cht ln my bay v ch dn rp Xt. Ti nh ti d tng ngh rng s
tht hop cnh nu my bay d do United Airlines s hu v duoc li bi mt phi cng m
chnh vo anh ta lai l ngui c kh nng diu khin Hong gia rp Xt. Tha thun gia
M v rp Xt d thay di vuong quc ny thuc su chi trong mt dm. Nhng con d
duoc thay th bi hai trm chic xe ch rc mu vng nhat ca M theo mt tha thun trj
gi 200 triu USD vi Cng ty Waste Management, nc.(2) Cng tuong tu nhu vy, tt c
cc lnh vuc khc ca nn kinh t rp Xt cng duoc hin dai ha, t nng nghip v
nng luong cho dn gio duc v vin thng. Nhu Thomas Lippman d nhn xt nm 2003:
Ngui M d bin mt min dt rng ln v m dam vi nhng cm lu ca dn du muc v
nhng ngi nh dung tam bng bn dt ca nng dn thnh nhng gc ph vi nhng
qun cafe Starbuck v nhng ta nh cng cng mi nht vi h thng thang my hin dai.
rp Xt ngy nay l mt quc gia ca dung cao tc, my tnh c nhn v nhng khu
mua sm c diu ha mt lanh vi nhng ca hiu bng long chng khc no nhng khu
ngoai kh gi nuc M, nhng khch san sang trong, nhng qun n nhanh, ti vi v
tinh, cc bnh vin hin dai, cc cao c vn phng v cc cng vin vi nhiu tr gii tr.(3)
Nhng k hoach m chng ti tha thun nm 1974 d tao ra mt tiu chun cho cc cuc
dm phn sau ny vi cc quc gia du m. Ni cch khc, k hoac SAMA/ JECOR lai l
mt phi vu bo b sau k hoach m Kermit Roosevelt d thuc hin ran. N duoc dua
kho v kh kinh t-chnh trj m th h lnh mi ca d ch ton cu ln mt mc d tinh vi
mi. Vu ra tin rp Xt v y ban chung ny cng tao ra mt tin l mi trong lut
quc t. iu ny rt r rng di vi trung hop ca di Amin. Nm 1979, khi nh dc ti
kht ting Uganda phi sng luu vong, ng ta xin duoc tj nan tai rp Xt. Mc d ng ta
l mt k chuyn quyn, mt tn git ngui, phi chju trch nhim v ci cht ca khong
100.000 dn 300.000 ngui nhung cui di ng ta duoc Quc hi rp Xt tro cp vi
mt cuc sng sang trong, c d xe hoi v ngui gip vic. M m thm phn di nhung
khng mun gy p luc v vn d ny v so nh hung xu dn tha thun vi rp Xt.
Trong nhng nm cui di, Amin git thi gian bng cch cu c v tn b trn bi bin.
Nm 2003, ng ta cht Jiddah vo tui 80 do khng chng ni bnh gan.(4) Tinh vi hon
v nguy hai hon l vai tr m rp Xt c duoc trong vic ti tro cho khng b quc t. M
d khng giu gim mong mun Quc hi rp Xt cung cp ti chnh cho cuc chin
Afghanistan ca Osam bin Laden chng lai Lin bang X Vit trong nhng nm 1980,
Riyadh v Washington d cng nhau cung cp tng s khong 3,5 t USD cho cc
Mujahideen.(5). Tuy nhin, su can du ca M v rp Xt cn di xa hon th nhiu. Cui
nm 2003, t tap ch U.S.New & World Report d dua ra mt bi vit dua trn mt nghin
cu rt su sc vi tiu d "Su lin quan ca rp Xt. Tap ch ny d xem xt hng
ngn trang bo co ca ta n, cc bo co ca cc co quan tnh bo M v nuc ngoi,
rt nhiu ti liu khc, cc cuc phng vn hng chuc co quan chnh ph, cc chuyn gia
v khng b v chuyn gia v Trung ng. Kt lun ca ho nhu sau: Bng chng l khng
th chi ci: rp Xt, lin minh lu di ca M v nh sn xut du ln nht th gii, d
phn no tr thnh- nhu mt quan chc cao cp ca B Ti chnh ni- "Tm dim ca vic
ti tro cho khng b...
Bt du t cui nhng nm 1980- sau c sc dp ca cch mang ran v chin tranh X
Vit Afghanistan- cc t chc t thin khng chnh thc rp Xt d tr thnh ngun
ti tro chnh cho phong tro Jihad dang pht trin nhanh chng. hon 20 quc gia, tin
duoc dng d do tao lnh d cc trai qun su, mua v kh v tuyn nhn vin mi...
Su ho phng ca rp Xt d khch l cc quan chc M nhn nhn theo mt cch khc,
mt vi cuu chin binh tnh bo tit l. Hng t d la trong cc hop dng, cc khon ti tro
v luong d roi vo ti nhiu cuu quan chc M- nhng ngui c quan h vi rp Xt:
cc dai s, cc dai din co quan CA, thm ch l c cc thu k ni cc...Cc thit bj nghe
chm cc thit bj dm thoai cho thy cc thnh vin gia dnh Hong gia khng chi ng h Al
Qaeda m c cc nhm khng b khc na.(6) Sau cc vu tn cng nm 2001 vo Trung
tm Thuong mai v Lu nm gc, ngy cng c nhiu bng chng v cc quan h b mt
gia Washington v Riyadh. Thng 10 nm 2003 tap ch Vanity Fair d tit l thng tin chua
tng duoc cng b truc dy trong mt bo co nhan d "Cu vt rp Xt. Cu chuyn
v mi lin h gia gia dnh Bush v Hong gia rp Xt v gia dnh Bin Laden khng lm
ti ngac nhin. Ti bit rng mi lin h d t nht c t thi din ra phi vu ra tin rp
Xt nm 1974 v t thi George H.W.Bush lm dai s M tai Lin Hop Quc (nm 1971-
1973) v sau d l Gim dc CA (1976-1977). iu lm ti ngac nhin l cui cng su tht
d duoc dua ln bo ch. Tap ch Vanity Fair kt lun: Gia dnh Bush v Hong gia rp
Xt, hai triu dai hng manh nht th gii, d c mi quan h c nhn, chnh trj v kinh t
mt thit vi nhau trong sut hon 20 nm... Trong lnh vuc tu nhn, rp Xt d ng h
Cng ty Harken Energy, mt cng ty du m dang phi vt ln vi kh khn m George
W.Bush cng c c dng trong d. Gn dy nht, cuu Tng thng George H.W.Bush v lin
minh lu di ca ng ta, cuu B trung Ngoai giao James A.Baker , d xut hin rp
Xt tai mt bui gy qu cho Cng ty Carlyle Group, duoc coi l cng ty tu nhn ln nht
th gii. Hin nay, cuu Tng thng Bush vn l c vn cao cp cho cng ty ny- c dng
ca cng ty ny c c nhng ngui rp Xt bj buc ti l c quan h ti tro cho khng
b... Chi sau vu 11/9 vi ngy, nhng ngui rp Xt giu c, trong d c c cc thnh
vin ca gia djnh Bin Laden d chun khi nuc M bng my bay ring. Chng ai lm
sng t v cc chuyn bay v khng hnh khch no bj cht vn. Liu c phi mi quan h
lu di ca gia dnh Bush vi rp Xt d gip cho su vic ny?(7)










PHN III: 1975-1981

Chuong 17

Cc cuc dm phn v knh do Panama v Graham Greene

rp Xt d lm nn su nghip ca rt nhiu ngui, trong d c c ti. Nhung nhng
thnh cng ca ti tai vuong quc sa mac ny cn m ra mt cnh ca mi. Cho dn nm
1977, ti d xy dung duoc cho mnh mt d ch nho nh vi mt di ng chuyn gia gm
khong 20 ngui lm vic tai tru s Cng ty Boston, mt nhm cc nh tu vn dn t cc
phng ban khc v cc vn phng ri rc trn khp th gii ca MAN. Ti tr thnh hi
vin tr nht trong ljch s mt trm nm ca Cng ty. Ngoi chc vu Kinh t trung, ti cn
l Trung Ban Kinh t v Hoach djnh chnh sch. Ti d dn ging bi Harvard v mt s
noi khc, bo ch cng thung dng kin ca ti v nhng su kin dang din ra.(1) Chic
thuyn bum ca ti du cng Boston ngay bn canh con tu chin ni ting Constitution,
"Old ronsides, con tu d dnh bai bon cup bin Barbary khng lu sau Chin tranh
Cch mang. Cng vi mt mc luong l tung, s c phiu m ti s hu cng ha hen s
dua ti tr thnh mt trong s t nhng nh triu ph truc khi ti trn 40 tui. ng l cuc
hn nhn ca ti d tht bai, nhung b lai ti d kt thn vi nhiu phu n xinh dep v
quyn r trn khp cc chu luc. Bruno d dua ra tung v mt phuong php du bo v
cng sng tao: mt m hnh kinh t luong dua trn nhng ghi chp ca mt nh ton hoc
ngui Nga hi du th k. M hnh gn cc xc sut ch quan vi cc du bo cho rng mt
s khu vuc cu th ca mt nn kinh t s tng trung. y dung nhu l mt cng cu l
tung d bin h cho mc tng trung gi tao m chng ti thung dua ra d c duoc
nhng khong vay ln, v Bruno d nghj ti xem xt liu ti c th lm g vi cch tip cn
ny. Ti dua mt nh ton hoc tr t Hoc vin K thut Massachusset (MT), gio su
Nadipuram Prasad v v giao cho anh ta mt ngn sch ring. Trong vng su thng, anh
ta d xy dung phuong php Markov cho m hnh kinh t luong. Chng ti d cng vit
mt loat cc bi nghin cu, trong d nu r Markov l mt phuong php mang tnh dt ph
dng d du bo tc dng ca du tu co s ha tng di vi tng trung kinh t. chnh l
nhng g chng ti dang cn: Mt cng cu c th "chng minh mt cch khoa hoc l chng
ti dang lm loi cho cc nuc bng cch gip ho c duoc nhng khon vay m ho khng
bao gi c kh nng thanh ton. Bn canh d, chi mt nh kinh t luong nhiu kinh nghim,
duoc du tu nhiu thi gian v tin bac nghin cu mi c th nm bt duoc su phc tap
ca phuong php Markov hay dt ra nhng nghi vn v cc kt lun ca n. Cc nghin
cu ca chng ti d duoc mt s t chc c uy tn cng b, chng ti cng d chnh thc
trnh by cc nghin cu ny trong cc cuc hi tho v tai cc trung dai hoc mt s
nuc. Nhng nghin cu ny- v c chng ti na- d tr nn ni ting trong ngnh du
bo.(2) Omar Torrijos v ti tn trong tha thun b mt gia hai chng ti. Ti bo dm
rng nghin cu ca chng ti l trung thuc v nhng kin nghj m chng ti dua ra c loi
cho ngui ngho. Mc d c nhng li phn nn rng cc du bo m ti lm cho Panama
khng dat tiu chun thi phng nhu thng thung, thm ch c v nhu cc du bo d cn
mang hoi hung ca ch ngha x hi, nhung thuc t l MAN vn tip tuc ginh duoc cc
hop dng t Chnh ph ca Torrijos. Hop dng du tin l xy dung quy hoach tng th vi
sng kin gn nng nghip vi cc ngnh truyn thng. Ti cng theo di vic Torrijos v
Jimmy Carter chun bj dm phn lai Hip uc Knh do. Cc cuc dm phn v knh do
Panama d li cun su ch ca ton th gii. Khp noi trn th gii ngui ta ch xem
liu M s lm diu m hu ht cc nuc khc du ng h l d ngui Panama c quyn
kim sot knh do ny, hay s c gng thit lp lai mt phin bn mi ca Thuyt Bnh
trung do djnh mnh trn ton cu, vn d tng bj lung lay sau tht bai ca M tai Vit
Nam. i vi nhiu ngui, mt ngui bit nghe l phi v nhn i nhu Carter dung nhu
d duoc bu ln lm Tng thng vo thi dim thch hop. Tuy nhin, thnh tr ca phe bo
th Washington v cc bi thuyt gio v quyn tn gio lai khin th gii phn n. Lm
sao nuc M c th t b bc tung thnh quc phng, t b biu tuong v su khn
ngoan ca nuc M, t b di bin d gn lin su giu c ca Nam M vi loi ch thuong
mai ca M? Trong nhng ln ti Panama, ti thung tai Khch san Continental. Tuy
nhin, ln th nm ti dy, ti chuyn sang sng khch san Panama di din v khc san
Continental dang duoc tu b, v v th n qu n. Thoat du, ti cm thy kh chju v su
bt tin ny- Continental d tr thnh nh ca ti mi ln ti dy. Nhung gi dy khu hnh
lang rng noi ti dang ngi, nhng chic gh my v nhng chic quat trn bng g c
nhng cnh quat hnh mi cho d dn tr nn thn thuc vi ti. Noi ny trng chng
khc no mt cnh quay trong phim Casablanca, v ti tung tuong Humphrey Bogart c
th dn dy bt c lc no. Sau khi doc xong mt bi vit ca Graham Greene v
Panama, ti dt t New York Review of Books xung. Nhn chm chm vo nhng cnh
quat, ti chot nh lai mt bui ti hai nm v truc. "Ford khng manh v ng ta s khng
th ti dc c du, nm 1975, Torrijos d du bo nhu vy. ng ni diu ny vi mt nhm
nhng ngui Panama c th luc. Ti l mt trong s t nhng ngui nuc ngoi duoc mi
dn tham du cu lac b ca nhng ngui thuc tng lp thuong luu ny. Ti vn cn nh
ting quat trn quay v v khi d. " l l do v sao ti quyt djnh dy nhanh vn d knh
do. y l thi dim thch hop d dc ht sc tin hnh mt cuc chin chnh trj ginh lai
knh do. Bi pht biu d ca Torrijos d cho ti ngun cm hng. Tr v khch san, ti
bt du gach xa, chinh sa bi vit m sau d ti gi cho t Boston Globe. Khi Boston,
Tng bin tp t bo ny d tr li bng cch goi din dn vn phng cho ti yu cu ti
vit mt doan Li soan bo. V bi vit Nm 1975, ch ngha thuc dn khng cn ch
Panama d chim gn na trang bo cng vi muc x lun trong t bo s ra ngy
17/9/1975. Bi vit dua ra l do cu th d giao lai knh do ny cho ngui Panama. Th
nht, "Tnh hnh hin tai l khng cng bng- v d l mt l do tt cho bt c quyt djnh
no. Th hai, "Nu tr lai knh do cho ngui Panama, an ninh s duoc dm bo tt hon
so vi hin tai. Ti c nhc ti mt nghin cu do y ban Knh dao lin dai duong thuc
hin, trong d kt lun rng "chi cn mt ngui bnh thung cng c th lm cho giao thng
ca knh do bj ngung tr ti hai nm tri bng cch gi mt qu bom pha dp Gatun,
dim ny Tung Torrijos d cng khai nhn manh. V th ba l "Tnh hnh hin tai dang
gy ra nhng vn d nghim trong trong mi quan h vn d rt phc tap gia M v Chu
M Latinh. Ti kt lun bi vit d nhu sau: knh do hoat dng lin tuc v hiu qu,
cch tt nht l gip ngui Panama ginh lai quyn kim sot v trch nhim di vi knh
do. Lm duoc diu d, chng ta c th tu ho v hnh dng ny s ti khng djnh nhng
cam kt ca chnh chng ta t 200 nm truc v quyn tu quyt... Ch ngha thuc dn d
tng rt duoc hoan nghnh vo du th k ny cng nhu vo nm 1775. Trong bi cnh
ljch s d, mt hip uc nhu vy c th duoc chp nhn. Nhung ngy nay, khng g c th
bin minh cho hip uc d. Nm 1975, ch ngha thuc dn d khng cn ch dng. k
nim mc hai trm nm chng ta phi tha nhn diu ny v hnh dng cho hop l.(3) Dm
vit mt bi nhu vy l rt to bao, nht l khi ti va tr thnh hi vin ca MAN. MAN
khng mun cc hi vin ca mnh tip xc vi bo ch v tt nhin l han ch ho cng b
nhng bi cng kch chnh trj trn trang x lun ca t bo c uy tn nht New England ny.
Ti nhn duoc c dng thu t vi nhng li l bn thiu t nhng ngui cng cng ty, da s
cc doan thu nc danh du dnh km bn sao bi vit ca ti. Ti bit chc mt trong s
cc bc thu vit tay d l ca Charlie llingworth v ti nhn ra nt ch ca ng ta. Charlie
llingworth l Gim dc du n du tin m ti tham gia, ng ta d lm vic MAN hon
mui nm (cn ti mi chua dy 5 nm) m vn chua duoc l hi vin. Bc thu d rt
ngn gon, chi c mt hnh du lu xuong cho rt to, bn dui l mt dng ch ngn ngi:
"Liu tn cng sn ny c thuc l mt hi vin ca cng ty chng ta hay khng? Bruno cho
goi ti vo phng v bo: "Anh s gp rt nhiu phin phc v bi bo d. MAN l mt cng
ty cuc ky bo th. Nhung ti ngh l anh rt khn ngoan. Torrijos s thch bi bo d; ti
cng hy vong anh s gi mt bn sao bi d cho ng y. Nhng k thch da trong cng ty,
nhng ngui ngh l Torrijos theo ch ngha x hi, s chng quan tm lm du chng no
cng vic vn d v ch chng ta. Nhu thung l, Bruno d dng. Nm 1977, Carter buc
vo Nh trng. Nhng cuc dm phn nghim tc v knh do Panama duoc tin hnh.
Rt nhiu di th ca MAN d chon sai hung v bj dnh bt ra khi Panama, trong khi d
cng vic ca chng ti tng ln gp bi. Gi ti dang ngi tai tin snh Khc san Panama,
va doc xong mt bi bo ca Graham Greene trn t New York Review of Books. Bi bo
"t nuc trn nm mt trn l mt bi vit sc so, dm bn lun dn nan tham nhng
trong hng ng cc s quan cao cp thuc luc luong Cn v Quc gia Panama. Theo li
tc gi, chnh bn thn vj tung d phi tha nhn rng ng d dnh cho cp dui rt
nhiu dc n, v du cp nh sang trong cho ho v "nu ti khng cho ho, CA s lm vic
d. Bi vit r rng ngu l tnh bo M quyt ph v mong mun ca Tng thng Carter,
v nu cn, ho s hi l cc s quan qun di Panama d ph hoai tin trnh dm phn(4).
Ti khng th khng tu hi liu nhng tn st nhn d bt du tnh dn chuyn hm hai
Torrijos hay chua. Ti d tng nhn thy bc nh chup Torrijos v Greene cng ngi vi
nhau, dng trn muc "Nhn vt ca t Time hay Newsweek. Dui bc nh ch thch, tc
gi l mt vj khch dc bit, l mt ngui ban tt ca tung Torrijos. Ti khng hiu vj
tung ngh g v vic mt nh vn m ng ht sc tin cy lai vit mt bi ph bnh nhu vy.
Bi vit ca Graham Greene cn dt ra cu hi khc, lin quan dn ci ngy ti ngi ung
c ph vi Tung Torrijos nm 1972. Khi d, ti cho rng Tung Torrijos bit ci tr vin
tro nuc ngoi l d lm ng giu ln trong khi dua dt nuc ng lm vo cnh khn cng
do no nn. Ti chc ng bit tt c nhng th d din ra v ngui ta tin rng tt c cc
quan chc du d bj mua chuc. ng cng bit rng, vic ng quyt khng theo dui loi ch
c nhn- m thay vo d l s dung vin tro nuc ngoi d thuc su gip ngui dn ca
mnh- s duoc coi l mt mi de doa, v rt cuc c th lm lung lay ton b h thng. C
th gii dang di theo ngui dn ng ny; hnh dng ca ng khng chi c nh hung
Panama m cn ln ton th gii v th khng th xem nhe.
Ti d tng hi, liu ch d tp don trj s phn ng th no khi nhng khon vay dnh cho
Panama c th gip cho ngui ngho m khng gy ra nhng khon no khng l. Gi dy
ti lai bn khon khng bit liu Torrijos c n hn vi nhng g m ti v ng d tha
thun vi nhau ngy hm d- bn thn ti cng khng my chc chn v suy ngh ca mnh
di vi nhng tha thun d. Ti d rt khi vai tr st th kinh t ca mnh. Ti chp nhn
choi theo lut ca ng ch khng phi ca ti, d chp nhn nhng di hi v su chn thuc
ca ng d ly nhiu hop dng hon. nu chi xt don thun v mt kinh t, d l mt quyt
djnh lm n khn ngoan cho MAN. Tuy nhin, diu d lai khng dng vi nhng g m
Claudine d tim nhim cho ti: n khng cng c cho d ch ton cu. C phi gi dy n
d tao diu kin d cho nhng tn ch sn duoc th sc tung honh khng? Ljch s Chu
M Latinh c khng t nhng anh hng d ra di, ti d ngh nhu vy khi ri khi cn nh g
ca Torrijos ngy hm d. Mt h thng duoc dung ln bi nhng quan chc tham nhng
khng th t t vi nhng ngui khng th bj mua chuc. t nhin ti cm gic mnh nhu
bj hoa mt. Mt bng dng quen thuc dang di chm chm doc theo hnh lang. Lc du, ti
bi ri dn mc tin rng d l Humphrey Bogart, nhung Bogart d qua di t rt lu ri. Sau
d ti nhn ra ngui dn ng dang nhe nhng di ngang qua ti l mt trong nhng nhn vt
v dai trong lng vn hoc hin dai Anh, tc gi ca Kiu hnh v Vinh quang, Nhng din
vin hi, Nhng ngui dn ng ca chng ti Havana, v ca bi bo m ti va dt
xung chic bn canh mnh. Graham Greene ngp ngng trong giy lt, nhn xung quanh
ri di thng dn quy n. Ti mun goi hoc dui theo ng, song ti d dng lai. Mt giong
ni trong ti vang ln bo rng ng cn su ring tu; mt giong ni khc lai bo ng ta s
trnh xa ti. Ti cm t New York Review of Books ln, v chi mt lc sau d ngac nhin
thy mnh dang dng trn li vo quy n.Ti d n dim tm ri nn khi ti buc vo,
ngui phuc vu nhn ti vi nh mt ngac nhin. Ti lic nhn xung quanh. Graham Greene
dang ngi mt mnh chic bn st tung. Ti chi chic bn bn canh ng v hi ngui
phuc vu: "Liu ti c th ngi kia v n thm mt ba dim tm na khng?
Ti vn l ngui hay boa tin rng ri, nn ngui phuc vu mim cui mt cch ranh mnh v
dua ti dn chic bn d. Greene nhu dang bj ht vo t bo ng dang doc. Ti goi cafe v
bnh sng b mt ong. Ti mun bit Greene ngh g v Panama, v Tung Torrijos v v
vu knh do Panama, nhung ti cn chua bit bt chuyn vi ng nhu th no. Ri chot
ng ngng ln, ung mt ngum nuc.
"Xin li ng, ti ni.
ng nhn ti gin d- hay t ra th ti cm thy th. "Vng?
"Ti rt ght lm phin ngui khc mt cch dt ngt nhu th ny, nhung xin hi ng c
phi Graham Greene?
"Vng, nhung tai sao ng nhn ra ti?. ng mim cui m p, " Panama hu ht moi
ngui khng nhn ra ti.
Ti lin th nhn rng ng l tc gi m ti yu thch nht, v sau d ti gii thiu tm tt
vi ng v cuc di mnh, v cng vic ca ti MAN v nhng ln gp g Torrijos. ng
hi liu ti c phi l nh tu vn d vit bi bo v vic M nn rt khi Panama khng:
"Trn t Boston Globe th phi, nu ti nh khng nhm?
Ti nhac nhin dn sng s.
" vo dja vj ca ng, d l mt hnh dng dng cm, ng ni: "ng khng ngai chuyn
sang ngi cng bn vi ti ch?
Ti chuyn sang bn ca Greene v ngi d vi ng c ting rui dng h. Qua ni
chuyn, ti nhn thy, quan h gia Greene v Tung Torrijos d tr nn thn thit th
no. i khi Greene ni v vj tung nhu mt ngui cha ni v con trai mnh vy. ng ni:
"Tung Torrijos mun ti vit mt cun sch v dt nuc ca ng ta. Ti va mi bt tay
vo vic d. N s l mt cu chuyn c thuc- hoi khc vi thi quen thng thung ca
ti. Ti hi ng tai sao ng thung vit tiu thuyt m khng vit truyn hin thuc. "Vit
nhng diu hu cu an ton hon, ng ni. "Phn ln nhng d ti m ti vit l nhng vn
d gy tranh ci. V Vit Nam, v Haiti, v cch mang Mxic. Rt nhiu nh xut bn so
phi xut bn nhng cun truyn theo ch ngha hin thuc v cc d ti ny. ng chi vo
t New York Review of Books m ti dang dt bn chic bn bn canh. "Nhng t ng kiu
nhu th ny c th dem lai nhng tn tht ln. Ri ng cui ni tip: "Bn canh d, ti
thch vit truyn hu cu. Khi vit hu cu ti thy mnh tu do hon. ri ng chm ch nhn ti,
ni: "iu quan trong l vit v nhng diu c ngha. Ging nhu bi bo ca anh trn t
Globe v knh do Panama y. R rng ng rt khm phuc Tung Torrijos. C v nhu
ngui dng du nh nuc Panama d gy duoc n tuong manh vi nh vn nay, ging
nhu di vi nhng ngui ngho v v sn. Ti cng cm nhn duoc rng Greene rt lo cho
tnh mang ca ban mnh.
"u lai vi tn Khng l ca phuong Bc l mt kh khn gh gm, ng lc du bun b,
"ti lo cho su an ton ca ng y.
dn lc Greene phi di.
"Ti phi kjp chuyn bay sang Php, ng ni, chm ri dng dy v bt tay ti. ng nhn
thng vo mt ti: "Sao anh khng vit sch, ng gt du dy khch l, "anh rt c nng
khiu. Nhung anh nn nh, phi lun vit v nhng diu c ngha. ng quay buc di, ri
chot dng lai, quay du ni vi ti:
"ng lo. Tung Torrijos s khng sao du, ng y s ly lai duoc knh do.
Torrijos dng l d ly lai duoc knh do. Trong cng nm d, nm 1977, ng d dm phn
thnh cng cc hip uc mi v quyn kim sot knh do Panama vi Tng thng Carter.
Sau d Nh trng phi thuyt phuc Nghj vin M thng qua hip uc. Mt cuc du tranh
dai dng v dy cam go din ra. Theo kt qu kim phiu cui cng, Hip uc Knh do d
duoc ph chun nh hon dng mt phiu. Phe bo th s tr da vu ny. Vi nm sau d,
khi cun sch Tm hiu v vj tung ca Graham Greene duoc xut bn, ng d tng: "Tng
nhng ngui ban ca ban ti, Omar Torrijos, Nicaragua, El Salvado v Panama.

Chuong 18

Vua ca nhng vj vua
Trong khong thi gian t nm 1975 dn nm 1978, ti thung dn ran. i khi ti di
chuyn gia M Latinh hoc ndnxia v Thran.Sa (vua ca nhng vj vua, danh hiu
chc thc ca ng) l mt trung hop hon ton khc vi nhng nuc m chng ti tng
lm vic. ran rt nhiu du, v ging nhu rp Xt, n khng cn phi vay no d ti tro
cho nhng du n dy tham vong ca mnh. Tuy nhin, ran hon ton khc rp Xt v
phn ln dn s nuc ny khng phi l ngui rp m ch yu l ngui Trung ng v
ngui theo dao Hi. Bn canh d, nuc ny cn c mt ljch s dy ry nhng xo trn v
chnh trj- k c trong nuc v vi cc nuc lng ging. V th, chng ti d dng mt cch
khc: Washington v gii kinh doanh cng hop luc bin Sa thnh mt biu tuong ca su
tin b.Chng ti d tp trung moi n luc d chng minh cho c th gii thy rng, mt dt
nuc hng manh, dn ch, lm ban vi nhng loi ch chnh trj v quyn loi tp th ca M
s lm duoc g. Chng h bn lng dn ci ting khng dn ch r rnh rnh, cng nhu
mt su tht tuy t l liu hon l CA d sp dt m muu nhm lt d vj th tung d duoc
phi dn ch chon; Washington v cc di tc dng minh ca mnh quyt chng minh cho
duoc rng, chnh ph ca nh vua c th l hnh mu thay th cho chnh ph cc nuc
nhu raq, Libi, Trung Quc, Triu Tin v nhiu quc gia khc, noi dang dy ln mt ln
sng ngm manh m chng lai M. Nu chi nhn b ngoi, Sa t ra l mt ngui ban cp
tin ca nhng ngui dn yu th. Nm 1962, Sa ra lnh phn chia tt c nhng vng dt
ring rng ln v trao tr lai cho nng dn. Nm tip theo, ng ta pht dng cuc Cch
mang trng, trong d c chuong trnh ci cch kinh t x hi ton din. Nhng nm 70,
quyn luc ca OPEC khng ngng ln manh, v nh vua ngy cng c nh hung trn
trung quc t. Cng thi gian d, ran cng xy dung mt trong nhng luc luong qun di
hng manh nht khu vuc Trung ng theo ao hi.MAN tham gia vo cc du n trn
hu khp ran, t nhng khu du ljch doc bin.Caspi pha bc dn cc cn c qun su b
mt nhn ra eo bin Hormuz min nam. Cng nhu moi ln, cng vic chnh ca chng ti
l du bo cc tim nng pht trin ca khu vuc v thit k cc mang lui phn phi, truyn
ti v pht din d d cung cp nng luong cn thit cho pht trin cng nghip v thuong
mai, d hin thuc ha nhng con s du bo ny. Dn dn ti di hu ht cc vng ca ran.
Ti di theo nhng con dung lac d qua nhng ngon ni trn sa mac, t Kirman dn
Bandar 'Abbas, lang thang quanh cc tn tch Persepolis, noi tng l cung din huyn thoai
ca nhng vj vua c v cng l mt trong nhng ky quan ca th gii C dai. Ti d di dn
nhng dja danh ni ting trng l ca dt nuc ny: Shiraz, sfahan, v thnh ph ca
nhng chic lu vi gn Persepolis, noi Sa ln ngi. Dn dn, ti tr nn yu mnh dt ny
v nhng con ngui dy phc tap ca n. B ngoi, ran c v l mt hnh mu cho su kt
hop gia dao Hi v dao thin cha. Song, ti nhanh chng nhn ra rng, ci b ngoi yn
bnh d c th che giu c mt su on gin su sc bn trong. Mt bui chiu mun nm
1977, ti tr lai phng mnh khch san v tm thy mt t giy nht dui ca. Ti kinh
ngac thy trong d c ch k ca mt chi thj tn l Yamin. Ti chua bao gi gp ng ta,
nhung trong mt chi thj ca Chnh ph, ng ta duoc m t nhu mt nhn vt ni ting vi
quan dim cp tin v tu tung lt d manh m nht. Vi nt ch ting Anh tuyt dep, ng
mi ti dn gp ng tai mt nh hng do ng chon. Song, c mt li cnh bo truc: ti chi
duoc dn nu thuc su quan tm dn mt b mt khc ca dt nuc ran m hu ht nhng
ngui " vj tr ca ti khng bao gi thy. Ti tu hi khng bit Yamin c bit g v vai tr
thuc su ca ti hay khng. Ti nhn ra rng, ti dang phi chp nhn mt ri ro ln, song,
ti khng th chng lai ci mun gp mt nhn vt dy b him ny. Taxi th ti xung
truc mt ci cng b xu bn trong mt bc tung cao- cao dn mc ti khng th nh
thy ta nh pha bn trong. Mt phu n ran xinh dep, vn o chong den di dn ti di doc
theo mt hnh lang nh, c mi che thp, duoc chiu sng bi cc dn du trang tr tuyt
dep. n cui hnh lang, chng ti buc vo mt cn phng sng chi, khin ti la c
mt, nhu th dang bn trong mt vin kim cuong vy. Khi mt d bt du quen vi nh
sng, ti mi thy tung ca cn phng du duoc khm d qu v x c. Nh hng duoc
chiu sng bng nhng ngon nn trng cao, vuon ln t nhng chn dn bng dng, duoc
cham khc ht sc tinh xo. Mt ngui dn ng cao ln, vi mi tc den di, vn mt b
complet ngu xanh nuc bin duoc ct may ring tin dn bt tay ti. ng ta tu gii thiu
mnh l Yamin. Giong ni ca ng cho thy ng ta l mt ngui ran, tng duoc gio duc
trong h thng trung hoc ca Anh. Ngay lp tc, ti v cng sng st bi ng chng h
ging vi mt phn t cp tin c tu tung lt d cht no. ng mi ti di qua my dy
bn, noi cc cp tnh nhn dang lng l dng ba; dn mt gc rt kn do. ng cam doan
chng ti c th ni chuyn mt cch tuyt di b mt. Ti thy r rng nh hng ny chi
dnh cho nhng bui ti hen h b mt. V rt c th, dm d, chi duy c cuc gp mt ca
chng ti khng phi l mt cuc hen h yu duong. Yamin rt thn mt. Qua ni chuyn
ti hiu ra rng, ng ta ngh ti chi don thun l mt nh tu vn kinh t, ch khng phi mt
ngui vi nhng dng co khng th tit l. ng ni ng chon ti v ng bit rng ti d tng
l tnh nguyn vin ca Qun don Ha bnh v v ngui ta ni vi ng rng, ti lun tm
moi co hi d tm hiu v dt nuc ca ng v ha nhp vi dng bo ng.
"Anh cn rt tr so vi hu ht nhng ngui khc vj tr ca anh, ng ta ni. "Anh rt quan
tm dn dt nuc ti v dn nhng vn d hin thi ca chng ti. Anh l nim hy vong
ca chng ti.
Cu ni ny, khung cnh ca nh hng, b ngoi ca Yamin, v su hin din ca rt nhiu
ngui na trong nh hng, mang lai cho ti cm gic kh thoi mi. Ti d quen vi vic
moi ngui di x tt vi mnh, ging nhu Rasy Java v Fidel Panama, v ti coi d nhu
mt li khen v mt co hi. Ti bit, ti khc vi nhng ngui M khc bi ti lun say m
nhng noi m ti dn. Ti bit, moi ngui s nhanh chng di x nng hu vi ban nu
ban sn sng ci m tm lng v ha nhp vo nn vn ha ca ho. Yamin hi ti c bit
g v du n Sa mac n hoa khng.(2) "Nh vua tin rng, sa mac ca chng ti tng l
nhng vng dng bng ph nhiu v nhng khu rng xum xu tuoi tt. t nht th d cng l
nhng g ng ta qu quyt. Theo truyn thuyt ny, dui triu dai ca Alexander ai d,
nhng di qun hng manh d cn qut qua vng dt ny, mang theo hng triu con d v
cu. Nhng con vt ny d n tt c c v cc loai cy khc. Su bin mt ca nhng loi
thuc vt ny d gy nn han hn v cui cng c vng d bin thnh sa mac. Gi dy, tt
c nhng g chng ti phi lm, nhu nh vua ni, d l trng dy hng triu, hng triu
cy. Sau d, rt nhanh mua s dn v sa mac s xanh tuoi tr lai. Tt nhin, d lm duoc
diu ny, chng ti phi cn dn hng trm triu d la. ng ta cui khim nhung. "Cc
cng ty nhu cng ty ca anh s kim duoc nhng mn loi khng l.
"Ti cuoc l anh chng tin vo truyn thuyt ny.
"Sa mac chi l mt biu tuong. mang lai mu xanh cho n, ngui ta khng chi cn c
nng nghip m cn hon th rt nhiu.
Vi ngui hu bn bt ng di dn ch chng ti vi nhng khay dy thc n ran duoc by
bin rt dep. Yamin xin php ti d chon mt thuc don t nhiu khay thc n. Sau d, ng
ta quay tr lai.



"Ti c mt cu hi cho anh, anh Perkin, xin li nu ti c qu dung dt. iu g d tn
ph nn vn ha ca nhng ngui dn bn x nuc anh, nhng ngui Anh ding y?
Ti dp, ti ngh c rt nhiu yu t trong d c lng tham v su xut hin ca nhng v kh
ti tn. "ng. Hon ton dng. Tt c nhng ci d du l nguyn nhn. Nhung hon ht,
chng phi l chnh n d bin thnh su hy hoai mi trung u? Ri ng gii thch v vic
nhng cnh rng v nhng loi vt nhu tru b d bj tn ph th no, v khi con ngui
chuyn dn sinh sng nhng vng dt ring, th nhng gc r cn bn nht ca vn ha
d bj sup d ra sao. "Anh thy dy, tnh hnh dy cng y nhu vy, ng ta ni. "Sa mac l
mi trung ca chng ti. Du n Sa mac n hoa de doa ph hy ton b nn vn ha ca
chng ti. Lm sao chng ti c th d diu d xy ra duoc ch? Ti ni vi ng rng,
theo ti hiu th tung v du n ny do chnh dng bo ca ng ngh ra. ng dp tr bng
mt ting cui dy hoi nghi, v ni, chnh Chnh ph ca dt nuc ti d gieo rc tung
d vo du c ca nh vua, v rng, nh vua chi l mt con ri trong tay Chnh ph M.
"Mt ngui dn Pecxich chnh cng s khng di no d diu d xy ra, Yamin ni. Ri
ng bt du mt bi ni di v mi quan h gia nhn dn ng- nhng ngui Bedouins- v
sa mac. ng nhn manh rng, nhiu ngui ran mc d tr thnh ngui thnh thj song vn
di nghi sa mac. Ho dung nhng ngi lu d ln cho c gia dnh v d dn c tun.
"Chng ti- nhn dn ti- l mt phn ca sa mac. Nhng ngui dn m nh vua dang di
thng trj bng bn tay thp ca ng ta khng thuc v sa mac. Chng ti chnh l sa mac.
Sau d, ng ta k cho ti nghe v nhng kinh nghim ca chnh bn thn ng v sa mac.
Khi bui ti tri qua, ng dua ti tr lai cnh ca nh bn trong bc tung cao. Xe taxi vn
doi ti bn ngoi. Yamin bt tay v cm on ti v d dnh thi gian gp ng. Mt ln na,
ng nhc lai dn tui tr v su ci m ca ti, v rng, vic ti c duoc mt vj tr nhu vy
mang lai cho ng nim hy vong v tuong lai. "Ti ht sc vui mng v gp duoc mt ngui
nhu anh vo lc ny. ng tip tuc nm cht tay ti. "Ti chi xin anh thm mt n hu na:
Ti khng d nghj anh diu ny mt cch hi hot du. Ti lm vy v sau khi ni chuyn vi
anh ti nay ti bit n s rt c ngha vi anh. Anh s hoc duoc nhiu diu t vic ny.
"Vy ti c th lm duoc g cho ng?
"Ti mun gii thiu anh vi mt ngui ban rt thn ca ti, mt ngui c th ni cho anh
bit rt nhiu diu v vj vua ca chng ti. ng ta c th khin anh sng st, song ti dm
bo vi anh rng, anh rt nn ginh thi gian gp ng ta.



Chuong 19

Li xung ti ca mt ngui chju nhuc hnh

Vi ngy sau, Yamin li xe dua ti ra khi thnh ph Thran, qua mt khu nh chut bn
thiu v ngho di, doc theo con dung mn lac d, dn gn vng sa mac. Khi mt tri d
khut sau thnh ph, Yamin dng xe bn nhng tp lu dp bng bn nm gia nhng
rng co. ng gii thch: "c do ny d c t lu ri, hng th k truc khi Marco Polo dt
chn dn dy. Ri ng dn ti dn mt trong nhng chic lu. ng ni: "Ngui dn ng
sng trong chic lu ny c bng tin s tai mt trong nhng trung dai hoc danh ting nht
nuc M. V nhng l do m sau ny anh s bit, ti khng th tit l tn ca ng ta. Anh
c th goi ng y l tin s Doc. Yamin g ca, t sau cnh ca g vang ln ting tr li
nghn nghen. Yamin dy ca v chng ti buc vo. Cn lu nh xu, khng c ca s,
nh sng yu t ht ra t chic dn du dt trn mt chic bn thp gc phng. Khi mt
ti d quen vi bng ti, ti nhn thy sn nh bn thiu duoc ph bng nhng tm thm Ba
Tu. Hnh dang l m ca ngui ch cn lu hin ra. ng ta ngi quay mt vo ngon dn d
khng ai c th nhn thy khun mt. Ti chi thy ton thn ng ta qun trong nhng tm
mn, trn du di mt vt g d. ng ta ngi trn mt chic xe ln v ngoi chic bn ra,
dy l d dac duy nht trong cn lu. Yamin ra hiu cho ti ngi xung thm. Yamin tin v
pha truc, nhe nhng m hn ngui dn ng,th thm diu g d vo tai ng ta, ri quay lai
ngi xung bn canh ti. "Thua ngi, ti d k cho ngi nghe v ng Perkins dy, Yamin
ni, "hm nay chng ti rt vinh hanh duoc dn thm ngi.
"ng Perkins, cho mng ng dn vi chng ti. Mt giong ni trm khn vang ln. Ting
Anh ca ng ta cuc ky chun xc. Song ti phi ci st v pha truc mi nghe duoc
nhng g ng ni. "Truc mt ng l ngui dn ng m yu. Truc dy, ti cng d tng
khe manh nhu ng. Ti d tng l c vn thn cn v tin cy nht ca Quc vuong. ng
ta ngng lai mt lc lu "Quc vuong ca tt c cc Quc vuong, Vua ca tt c cc vj
Vua. Giong ni ca ng ta bun b nhiu hon l gin d.
"C nhn ti bit rt nhiu nh lnh dao trn th gii, t Aixenhao, Nixon dn Tung
Gn. Ho tin tung ti s gip dua dt nuc ny di theo ch ngha tu bn. Quc vuong tin
tung ti, v, ngui dn ng chot bt ra mt m thanh nghe nhu ting ho, nhung ti ngh
l ng ta dang cui, "ti tin tung Quc vuong. Ti tin vo nhng li ni hoa m ca ng
ta. ng ta d lm cho ti tin l ran s dua th gii Hi gio tin vo mt k nguyn mi,
rng Ba Tu s thuc hin duoc li ha ca mnh. dung nhu l s mnh ca dt chng
ti, ca Quc vuong, ca ti v ca tt c nhng ai tin rng chng ti sinh ra l d thuc
hin s mnh d duoc giao ph d. C dng chn nhu chuyn dng, chic xe ln kh ko
ket v hoi xoay lai. Lc ny ti c th nhn thy nhng dung nt trn khun mt v b ru
rm ca ng ta. Ri tim ti bng tht lai. Truc mt ti l mt khun mt phng ly. Khng c
mi, ngui dn ng truc mt ti khng c mi. "Hn khng phi l mt cnh tuong dep,
phi khng ng Perkins? Tht t l ng khng duoc nhn thy n ngoi nh sng. ng l
mt bc tranh khng khip. Ri ting cui nghn nghen lai ct ln t ng ta. ng ta ni
tip: "Ti tin ng hiu l ti buc phi gi kn danh tnh ca mnh. Tt nhin nu mun, ng
c th tm hiu xem ti l ai, d c th ng s pht hin ra rng ti d cht. ng vy, trn
danh ngha ti d khng cn tn tai trn th gii ny. Nhung ti tin ng s khng c tm
hiu. S tt hon cho bn thn ng v gia dnh ng nu ng khng lm vy. u du cng
c vy cnh ca Quc vuong v SAVAK (Co quan tnh bo an ninh ran). Chic gh lai
kh rung ln v tr lai vj tr bt du. Ti c cm gic nhu va duoc gii thot v khng phi
nhn thy tt c ni dau dn v bj hnh ha m ngui dn ng d phi chju. Khi d, ti chua
bit v phong tuc ny ca dao Hi. Nhng ngui bj coi l dem lai su nhuc cho x hi hay
cho lnh tu ca mnh s bj trng phat bng cch ct mi. Bng cch d, ho bj dnh du
sut di- khun mt ca ngui dn ng ny r rng d chng minh diu d. Khng ch ti
dp lai, ng ta lai tip tuc: "ng Perkins, ti tin chc ng dang thc mc v sao chng ti mi
ng dn dy. ng thy dy, k lun tu xung mnh l Vua ca cc vj Vua thuc cht l mt
con qu Satng. CA ca cc ng d ph trut cha ng ta, v d rt ght khi phi ni ra,
nhung vic ny duoc thuc hin vi su gip d ca ti. V cha ng ta bj coi l dng minh
ca pht xt. V sau d l thm hoa Mossadegh. Ngy nay, Quc vuong ca chng ti cn
vuot xa c Hitle trong ci th gii ca qu d. Chnh ph cc ng bit r ng ta lm nhng
diu ny v hon ton ng h.
"Tai sao lai nhu vy? ti hi
"on gin thi, ng ta thuc su l dng minh duy nht ca cc ng Trung ng ny. M
th gii cng nghip lai dang quay quanh truc du la l Trung ng. Tt nhin cc ng
cn c dng minh l xaren, nhung thuc cht d l mt mn no ch khng phi l ti sn
ca cc ng. V xaren lai chng c du. Cc chnh trj gia nuc ng s phi xoa dju cc
c tri Do Thi, phi dng tin ca ho d ti tro cho cc chin djch ca mnh. V th, ti e l
vi xaren, cc ng dang bj mc ket. Tuy nhin, ran chnh l cha kha gip cc ng gii
quyt vn d ny. Nhng cng ty du la ca cc ng- nhng cng ty dang nm gi thm
ch nhiu quyn luc hon c ngui Do Thi- cn chng ti. Cc ng cn, hoc t nht l cc
ng ngh rng mnh cn Quc vuong. Ging nhu khi cc ng ngh mnh cn nhng nh
lnh dao tham nhng.
"Phi chng ngi mun ngu mt diu g khc? Liu trung hop ran c ging nhu mt vi
nuc khng?
"Thm ch cn c th ti t hon th nhiu. ng thy dy, vj Quc vuong ny s khng nm
quyn lu na du. C th gii Hi gio cm ght ng ta. Khng chi ngui Hi gio cc
nuc rp m l khp noi- ndnxia, M, nhung da s vn l ngay dt nuc ny,
t chnh nhng thn dn Ba Tu ca ng ta. Mt ting dng ln chot pht ra t pha ng ta,
v ti nhn thy ng va dp manh tay xung thnh gh. "ng ta l qu d. Ngui Ba Tu
chng ti cm ght ng ta. Sau d l su im lng, chi cn nghe thy hoi th nng nhoc ca
tin s, hn l ng ta d kit sc v c gng qu mc. "Tin s rt gn gi vi cc gio s
Hi gio. Yamin kh ni vi ti mt cch bnh tnh: " dt nuc ny, c mt th gii ngm
khng l dng dng sau cc phe phi tn gio v n c mt hu khp dt nuc, ngoai tr
mt s t ngui thuc tng lp doanh nhn duoc hung loi t ch d tu bn ch ngha ca
Quc vuong.
"Ti khng nghi ng ng, ti ni, "nhung ti phi ni rng qua bn ln dn thm dt nuc
ny, ti khng h nhn thy nhng diu d. Tt c nhng ngui ti tng tr chuyn du
by t lng yu knh di vi Quc vuong, v dnh gi cao su tng trung kinh t ca dt
nuc ny.
" l v anh khng ni ting Farsi, Yamin nhn xt. "Anh chi nghe nhng diu d t
nhng ngui vn duoc loi nhiu nht t chnh sch ca Quc vuong. l nhng ngui
duoc gio duc M hoc Anh ri tr v lm vic cho Quc vuong. y, chnh tin s l
mt ngoai l.
Yamin chot ngng lai, dung nhu d cn nhc xem nn ni tip diu g. Ri ng tip tuc :
"Gii bo ch ca cc anh cng vy. Ho chi ni chuyn vi mt s t nhng ngui ho hng
v thn cn thuc phe ca Quc vuong. V tt nhin, bo ch ca anh da phn cng bj chi
phi bi du la. V th ho chi nghe nhng g ho mun nghe v vit nhng g m nhng
ngui dng qung co trn bo mun doc.
"ng c bit v sao chng ti ni nhng diu ny vi ng khng, ng Perkins, tin s lai ln
ting, giong ni thm ch cn khn hon lc truc. Hnh nhu nhng n luc d ni chuyn v
by t cm xc d lm can kit phn nng luong nh nhoi cn lai m ngui dn ng ny c
dnh cho bui ni chuyn hm d. Tin s ni tip: "Bi v chng ti mun thuyt phuc ng
ri khi dy cng nhu thuyt phuc cng ty ng trnh xa dt nuc chng ti. Chng ti mun
cnh bo cho bit rng mc d ng c th ngh mnh s kim duoc mt vu lm n hi dt
nuc ny, nhung d chi l o tung m thi. Chnh ph ny khng tn tai lu na du. V
mt ln na ti lai nghe thy ting tay dp manh xung thnh gh. "V mt khi chnh ph
ny khng cn, chnh ph khc s khng thng cm vi ng v nhng ngui ging nhu
ng na du.
"C phi ngi mun ni chng ti s chng c loi g dy phi khng?
Tin s guc xung v mt con ho. Yamin tin v pha tin s v v v vo lung ng ta d
gip ng ngng con ho. Khi con ho d qua, Yamin ni vi cu bng ting Farsi ri quay v
ngi xung bn canh ti. "Chng ta phi kt thc bui ni chuyn tai dy, Yamin ni vi ti,
"v d tr li cho cu hi ca ng th thua vng, cc ng s khng c duoc g dy du.
Cc ng d lm vic rt vt v, nhung dn ngy hi qu, chnh ph ca Quc vuong s sup
d.
Trn dung tr v, ti hi Yamin v sao ng v tin s mun gip MAN thot khi thm hoa
ti chnh m ng ta d tin don.
"Chng ti rt mun nhn thy cng ty ca anh bj ph sn. Tuy nhin, chng ti thy cc
anh ri khi ran hon. chi cn mt cng ty nhu cng ty ca anh ra di s c th cc cng ty
khc cng ra di theo. l nhng g chung ti dang hy vong. Anh thy dy, chng ti khng
mun noi ny bin thnh mt bin mu, nhung Quc vuong phi ra di v chng ti s lm
bt c vic g d diu d c th xy ra d dng hon. v th chng ti cu thnh Allah rng
anh s thuyt phuc duoc ngi Zambotti dua cng ty ra khi dt nuc ny ngay khi cn c
th.
"Nhung tai sao lai l ti?
"Ngay t khi chng ta cng n ti vi nhau v ni chuyn v Du n Sa mac n hoa, ti d
bit anh l ngui sn lng tip nhn su tht. Ti bit nhng thng tin m chng ti c duoc
v anh l chnh xc- anh l nhn vt gia hai th gii, l ngui dng gia.
Cu ni ca Yamin khin ti tu hi khng hiu anh ta thuc su bit nhng g v ti.














Chuong 20

Su sup d ca mt vj vua

Mt bui ti nm 1978, khi dang ngi mt mnh tai quy bar sang trong bn ngoi tin snh
Khch san nterContinent Thran, chot ai d v vo vai ti. Ti quay lai. Truc mt ti l
mt ngui ran to bo, mc complet. "John Perkins! Khng nhn ra ti sao.
Chng cuu cu th bng d d ln cn kh nhiu song giong ni th khng ln vo du
duoc. ng l Farhad, ngui ban c ca ti Middlebury m ti d khng gp hon mui
nm nay. Chng ti m ly nhau, ri cng ngi xung tr chuyn. Ti nhanh chng nhn ra
rng Farhad bit tt c moi th v bn thn ti v v cng vic ca ti. Nhung r rng l
anh khng h c mun ni cho ti bit v cng vic ca mnh. Khi chng ti bt du goi
dn luot bia th hai, Farhad ni: "Thi, di thng vo vn d nh. Ngy mai ti s bay sang
Roma. Cha me ti dang sng d. Ti cng d mua v cho anh di cng chuyn bay ca
ti. Anh phi ri khi dy. Moi th dy dang do ln ht c ri. Anh dua ti v my bay.
Ngay lp tc, ti tin anh. n Roma, chng ti n ti vi cha me ca Farhad. Cha anh, mt
vj tung ran nay d nghi huu, d tng dng ra d dan cho Quc vuong khi ng ta bj m
st. Nhung gi dy nhng o tung ca ng v Quc vuong d tan v. ng ni, nhng
nm gn dy, Quc vuong d bc l r bn cht ca mnh, l r su ngao man v tham lam
ca ng ta. Vj tung gi ln n, chch sch ca M- m cu th l chnh sch ng h xaren,
hu thun cho cc nh lnh dao tham nhng v chnh ph chuyn quyn bao nguoc- d
lm dy ln su cm th, on hn khp Trung ng. ng tin dan, Quc vuong s sup
d chi trong vng vi thng ti. ng ni: "Anh bit dy, chnh cc anh d gieo nhng mm
mng ni ni loan t du nhng nm 50 khi lt d Mossadegh. Hi d cc anh ngh d l
mt cch khn ngoan, v ti cng vy. Nhung gi dy, cc anh v c chng ti na dang
phi gt ly nhng g m cc anh d tng gieo. (1) Ti sng s truc li tuyn b ca vj
tung gi. Ti d tng nghe Yamin v tin s ni dn nhng diu ny, nhung khi nhng li
d do chnh vj tung gi ny ni ra th n mang mt ngha khc hn. Tnh dn khi d, tt
c moi ngui du bit dn su tn tai mt th gii ngm ca nhng ngui Hi gio cuc
doan, nhung chng ti tu thuyt phuc mnh rng Quc vuong duoc da s ngui dn yu
mn v v th ng ta c nh hung hon bt c ai v mt chnh trj. Tuy nhin, vj tung gi,
cha ca Farhad rt kin quyt: "Hy ghi nh nhng g ti ni, ng trjnh trong tuyn b, "su
sup d ca Quc vuong chi l su khi du. N bo truc cho chng ta bit th gii Hi
gio s di ti du trong tuong lai. Su phn n ca chng ti d duoc nung nu qu lu
dui lp ct kia. Sm mun g, con gin d d cng s bng ln.
Trong sut ba ti, ti duoc nghe rt nhiu v Ayatollah Ruhollah Khomeini. C Farhad v
cha anh du khng tn thnh ch ngha Shiite cung tn ca Khomeini nhung r rng l ho
dnh gi rt cao nhng g Khomeini d lm d chng lai Quc vuong- hai cha con Farhad
cho ti bit Khomeini l mt gio s, sinh nm 1902 trong mt gia dnh trung thnh vi
trung phi Shiite mt ngi lng gn Thran, v Khomeini c ngha l "uoc Cha Tri
tao ra Khomeini d quyt djnh khng tham gia vo nhng cuc chin gia Quc vuong v
Mossadegh vo du nhng nm 50, song dn thp k 60, ng ta lai tch cuc phn di Quc
vuong v chi trch nh cm quyn gay gt dn mc ng ta bj truc xut sang Th Nh Ky,
sau d l dn thnh dja ca ngui Shiite An Najaf, raq. dy, ng ta tr thnh ngui
lnh dao ni ting ca phe di lp. ng lin tuc vit nhng l thu, bi bo, truyn thng dip
qua bng ghi m nhm kch dng ngui ran dng ln lt d Quc vuong v thnh lp mt
nh nuc ca cc gio s. Hai ngy sau ba ti ca ti vi cha con Farhad, ti duoc tin v
nhng vu dnh bom v ni dy ran. Ayatollah Khomeini v cc gio s bt du tn cng
v nhanh chng ginh quyn kim sot. Sau d, moi th din ra rt nhanh. Con thjnh n
m cha Farhad nhc ti d bng n thnh mt cuc ni dy dy bao luc ca ngui Hi
gio. Quc vuong phi b chay sang Ai Cp vo thng 1 nm 1979, v sau d, duoc chun
don l bj mc bnh ung thu, v ng ta d dn New York cha trj. Nhng ngui theo
Ayatollah Khomeini di Quc vuong quay tr lai ran. Thng 11 nm 1979, mt nhm s
quan Hi gio d chim gi ai s qun M tai Thran, bt 22 ngui M lm con tim trong
444 ngy.2 Tng thng Carter d rt n luc dm phn d gii cu cho cc con tin ny. Khi
cc n luc dm phn khng mang lai kt qu, thng 4 nm 1980, Tng thng d ha lnh
cho qun di tn cng gii cu con tin. Su kin ny d tr thnh mt thm hoa, v duoc v
nhu chic dinh cui cng dng ln chic quan ti chn vui chc tng thng ca Carter.
Truc sc p rt ln t cc nhm chnh trj v thuong mai M, Quc vuong vn dang mang
trong mnh cn bnh ung thu d buc phi ri khi nuc M. Khi v dn Thran, ng ta
chng tm duoc ch no d n nu; tt c ban b c du xa lnh ng ta. Song, Tung
Torrijos, vi lng nhn i vn c d cho php Quc vuong tj nan chnh trj Panama d bn
thn ng khng ua g quan dim chnh trj ca Quc vuong. Noi tr n cui cng ca Quc
vuong lai chnh l noi m gn dy din ra cc cuc dm phn v Hip uc Knh do
Panama mi. Cc gio s yu cu trao di Quc vuong vi cc con tin trong ai s qun
M tai Thran. Nhng ngui truc dy phn di vic k kt Hip uc ni trn d buc ti
Tung Torrijos l tham nhng v cu kt vi Quc vuong, de doa tnh mang cc cng dn
M. Ho di phi giao np Quc vuong cho Ayatollah Khomeini. iu nuc cui l, chi vi
tun truc d, nhiu ngui trong s ho cn l nhng k ng h Quc vuong trung thnh
nht. Vua ca cc vj Vua lng ly mt thi, cui cng duoc dua tr v Ai Cp v sau d
mt tai dy v bj ung thu. Tin don ca tin s d thnh su tht. MAN mt hng triu d la
tai ran, v nhiu djch th khc ca chng ti cng vy. Carter tht bai trong cuc ti tranh
c. Chnh quyn Reagan- Bush ln nm quyn vi li ha s tm cch tr tu do cho cc
con tin, ha b nm quyn vi li ha s tm cch tr tu do cho cc con tin, ha b cc gio
s, tr lai nn dn ch cho ran v gii quyt tnh hnh knh do Panama. i vi ti, d l
mt bi hoc khng th chi ci. ran l mt minh chng r rng rng, M lun c ph nhn
su tht v vai tr ca chng ti trn th gii. Khng th hiu ni tai sao chng ti lai c th
bj thng tin sai lac dn th v Quc vuong v v ln sng cm phn dang dng ln chng
lai ng ta. Ngay c nhn vin ca nhng cng ty nhu MAN, vn dt c tru s hoat dng
dt nuc ny cng khng duoc bit v diu d. Chc chn l NSA v CA d nhn thy ci
diu m Torrijos bit rt r, thm ch ngay t khi ti gp ng vo nm 1972. song chnh
mang lui tnh bo ca chng ti d c tnh khch l chng ti nhm mt lm ngo truc su
tht ny.

Chuong 21

Clmbia- hn d tng ca Chu M Latinh

Mt mt, rp Xt, ran v Panama l nhng nuc va rt hp dn va khin ngui ta lo
ngai, song mt khc dy lai l nhng quc gia hon ton khc so vi quy lut thng
thung. Do rp Xt v ran c tr luong du ln, cn Panama lai c knh do, nn ba
nuc ny khng ging vi nhng nuc khc. Trung hop ca Clmbia th din hnh hon,
v MAN va l cng ty thit k, va l cng ty thi cng hng du cho mt du n thy din
khng l nuc ny. Mt gio su dai hoc Clmbia, ngui dang vit mt cun sch v ljch
s mi quan h gia Panama v M c ln ni vi ti rng Tng thng Teddy Roosevelt
dnh gi cao tm quan trong ca Clmbia. Ngui ta bo, c ln vj Tng thng v cuu dai
t trong cuc chin M- Ty Ban Nha ny d chi vo bn d v miu t Clmbia nhu "hn
d dinh vm ca cnh ca hnh vng cung Nam M. Ti chua bao gi xc minh lai cu
chuyn ny song c th nhn thy r diu d trn bn d Nam M: Clmbia nm dinh
trn cng ca Nam M v dung nhu l dim ni tt c nhng phn cn lai ca luc dja vi
nhau. Clmbia ni tt c cc nuc Nam M vi eo bin Panama, v do d vi c vng
Trung v Bc M. Cho d c dng l Roosevelt d ni nhu vy v Clmbia hay khng th
ng ta cng chi l mt trong s nhiu tng thng thc duoc vai tr then cht ca
Clmbia. Trong gn hai th k, nuc M d coi Clmbia l hn d tng- hoc goi mt
cch chnh xch hon l ca ng dn vo bn cu nam, c v kinh t v chnh trj. Clmbia
cn duoc tri ph cho mt thin nhin tuyt dep: Nhng bi bin m hn vi nhng hng
co chay di c bn b Thi Bnh Duong v ai Ty Duong, nhng ngon ni hng v,
nhng cnh dng hoang c th snh ngang vi nhng tho nguyn mnh mng ca Bc
M, v nhng cnh rng nhit di vi v s loi thuc vt. Con ngui noi dy cng mang
nhng nt tnh cch dc bit, kt hop cc nt dc trung v th cht, vn ha ngh thut ca
rt nhiu dn tc, t ngui Taironas bn x ti ngui nhp cu t Chu Phi, Chu , Chu
u v Trung ng. T xa xua, Clmbia d dng vai tr quan trong trong ljch s v vn ha
ca khu vuc Chu M Latinh. Trong thi ky thuc dn, Clmbia l noi ca cc lnh cha
t tt c cc thuc dja ca Ty Ban Nha min Bc Pru v min Nam Cxta Rica. Rt
nhiu don tu ln ch vng d xut pht t thnh ph ven bin Cartagena ca Clmbia,
ch nhng kho bu v gi t nhng vng xa xi Nam M nhu Chil v chentina ti cc
bn cng Ty Ban Nha. Rt nhiu su kin then cht trong cc cuc chin ginh dc lp
d din ra Clmbia; v du, qun di ca Simn Bolvar d chin thng qun di Hong
gia Ty Ban Nha trong trn chin quan trong chin trung Boyac nm 1819. uong
nhin, Clmbia ni ting l qu huong ca nhiu nh vn, ngh s, trit gia v nhn ti
chi sng nht Chu M Latin. t nuc ny cng ni ting c mt chnh ph duoc tn
nhim v tuong di dn ch. Clmbia tr thnh hnh mu cho cc chuong trnh xy dung
dt nuc ca Tng thng Kenedy khp Chu M Latinh. Khng ging trung hop ca
Goatmala, Chnh ph Clmbia khng bj mang ting l do CA lp ra; v cng khng ging
Nicaragoa, Chnh ph Clmbia l mt chnh ph do dn bu, hon ton tri nguoc vi
nhng chnh ph dc ti cnh hu. Cui cng, khc vi rt nhiu nuc, trong d c c
nhng nuc manh nhu Braxin v chentina, Clmbia khng mt lng tin vo nuc M.
Clmbia tip tuc l hnh nh ca mt dng minh dng tin cy, d nuc ny c dy ry
nhng tp don bun ma ty.Tuy nhin, vng ho quang sng chi trong ljch s Clmbia
lai bj lu m bi lng cm th v bao luc. Noi ca cc vj lnh cha Ty Ban Nha cng
chnh l ngi nh ca Gio hi Thin cha. Nhng pho di nguy nga, nhng dn din,
thnh ph du duoc xy dung trn xuong mu ca nhng ngui n l da d v Chu Phi.
Kho bu trn nhng chic thuyn ch vng, nhng bu vt linh thing v nhng kit tc
ngh thut duoc nu chy d vn chuyn d dng hon du l d cup doat t tri tim ca
nhng ngui C dai. Bn thn nhng nn vn ha dng tu ho d bj lui kim ca qun
Ty Ban Nha xm luoc v bnh djch tn ph. Gn dy hon, cuc bu c tng thng gy
nhiu tranh ci nm 1945 d gy chia r su sc gia cc dng phi chnh trj v dn dn su
kin La Violencia (1948-1957) khin hon hai trm nghn ngui thit mang. Cho d cha dy
nhng mu thun v c nhng nghjch l nhu vy, song Clmbia vn lun duoc
Washington v ph Wall t truc dn nay xem l mt nhn t ct yu thc dy cc loi ch
thuong mai v chnh trj trong mi quan h gia Panama v M. Ngoi vj tr dja chnh trj
quan trong ca Clmbia, diu ny cn do nhiu nhn t khc na, trong d c quan dim
cho rng cc nh lnh dao trn c bn cu ny dang hung ti Bogot d c thm sc
manh v su chi dn, cng nhu trn thuc t l nuc ny dang cung cp cho thj trung M
rt nhiu sn phm nhu c ph, chui, hng dt may, hoa tuoi, du v ma ty, dng thi
cng l thj trung tiu dng hng ha v djch vu ca M. Mt trong nhng djch vu quan
trong nht m chng ti cung cp cho Clmbia trong giai doan cui th k XX l chuyn
gia xy dung v k thut. Clmbia rt ging vi nhiu noi ti d tng ti lm vic. Rt d
thy dt nuc ny c th vay nhng khon no ln v sau d thanh ton cc khon no ny
bng loi nhun c duoc t chnh cc du n cng nhu bng ngun ti nguyn thin nhin
ca nuc mnh. V th, nhng khon du tu ln vo mang lui din, dung cao tc, v
vin thng s gip Clmbia khai thc cc ngun ti nguyn du v kh ga ca nuc ny v
pht trin nhng vng dt hoang so ca Amazon. Nguoc lai, chnh nhng du n d s
mang lai ngun thu cn thit d tr cc khon vay, bao gm c li sut. l v l thuyt.
Tuy nhin, su thuc nht qun vi djnh thuc su ca chng ti trn khp th gii ny l
chim Bogot d m rng hon na d ch ton cu. Cng vic ca ti dy cng ging
nhu nhiu noi khc, d l chng minh rng nuc ny cn nhng khon vay cuc ln.
Clmbia khng c duoc mt ngui nhu Torrijos; v th ti thy mnh chng cn lua chon
no khc ngoi vic c thi phng ln cc du bo v trong ti din v tng trung kinh t.
Ngoai tr nhng cm gic ti li m di khi ti chot c v cng vic ca mnh, di vi ti,
Clmbia d tr thnh noi tr n b mt. Ti v Ann d sng dy hai thng vo du thp
nin 70. chng ti cn b tin mua c mt trang trai nh trng c ph nm di ni doc
theo b bin Carib. Ti ngh thi gian chng ti bn nhau khi d sut na d c th gip
chng ti hn gn nhng ni dau m chung ti d gy cho nhau trong nhng nm truc d.
Song, nhng vt thuong d cn qu su, v phi dn khi cuc hn nhn ca chng ti kt
thc, ti mi nhn ra rng ti d thuc su gn b vi dt nuc ny. Trong thp nin 70,
MAN d nhn duoc mt s hop dng du n xy dung co s ha tng, trong d c du n
xy dung mang lui nh my thy din v phn phi din d chuyn ti din t rng su
cho ti nhng thnh ph nm tt trn ni cao. Ti duoc phn mt vn phng thnh ph
duyn hi Barranquilla. Chnh d, nm 1977, ti d gp c gi Clmbia xinh dep, ngui
d lm thay di c cuc di ti. Khc vi cc phu n Clmbia khc, Paula c mi tc di
vng ng v di mt xanh luc quyn r. Cha me c y l ngui Bc dn sinh sng
Clmbia, v d k tha truyn thng ca gia dnh, Paula tr thnh nh thit k thi trang.
Tuy nhin, Paula d tin mt buc xa hon th. C xy dung mt nh my nh d sn xut
cc trang phuc theo thit k ca mnh. Nhng trang phuc do Paula thit k duoc dem bn
cc ca hng thi trang sang trong trn khp dt nuc Clmbia cng nhu Panama v
Vnzula. C y l mt ngui rt nhn hu v d gip ti vuot qua nhng tn thuong m
cuc hn nhn tan v d lai trong ti v khin ti thay di thi d di vi phu n vn lm ti
khn kh. C y cng khin ti nhn ra rt nhiu hu qu m cng vic ca ti dua lai. Nhu
ti vn lun ni, cuc sng l su kt hop mt chui nhng diu trng hop ngu nhin m
chng ta khng th no kim sot ni. i vi ti, d l vic duoc nui day tai trung ni
tr nam vng nng thn New Hampshire vi tu cch l con trai ca mt gio vin, gp
Ann v ch Frank ca c y, chin tranh Vit Nam v gp Einar Greve. Song, mt khi d roi
vo nhng hon cnh ngu nhin, chng ta buc phi lua chon. Cch phn ng ca mi
chng ta, nhng g chng ta lm khi di mt vi nhng su ngu nhin d quyt djnh tt c.
V du, tr thnh nam sinh xut sc ca trung, kt hn vi Ann, tham gia Qun don Ha
bnh v quyt djnh tr thnh mt st th kinh t- tt c nhng quyt djnh ny d dua ti dn
vi cuc sng hin tai. Paula l mt su ngu nhin khc ca ti, v nh hung ca c y
vi ti d dua ti dn nhng hnh dng lm thay di c cuc di ti. Truc khi gp c y,
ti d xoay x kh tt vi gung my cng vic ca mnh. D ti thung tu hi bn thn
mnh dang lm g, di khi ti cm thy ti li v cng vic ca mnh, song ti vn tm ra cch
d hop l ha vic ti tip tuc lai trong h thng d. C l Paula chi v tnh xut hin dng
vo thi dim cn thit. C th khi d ti d quyt tm, cng c th nhng g ti d tri qua
rp Xt, ran v Panama d thi thc ti phi hnh dng. Nhung ti chc chn
rng cng nhu Claudine d tng l mt cng cu d thuyt phuc ti tham gia vo hng ng
ca cc st th kinh t, th Paula l nhng g m ti cn vo lc d. C y d thuyt phuc ti
nhn lai chnh mnh, d thy rng, ti s khng bao gi c duoc hanh phc nu ti vn tip
tuc dng vai tr d.


Chuong 22

Nn cng ha M v d ch ton cu

Mt hm, khi chng ti dang ngi trong mt qun cafe, Paula chot ni vi ti: "Em s ni
thng. Nhng ngui da d v tt c nhng nng dn sng doc theo con sng m cng ty
cc anh dang xy dp du cm ght cc anh. Thm ch c nhng ngui sng trong thnh
ph vn khng chju nh hung truc tip cng thng cm vi nhng nhm du kch d tn
cng vo trai xy dung ca cc anh. Chnh ph ca cc anh goi nhng ngui ny la nhng
tn cng sn, l nhng k khng b, l nhng tn bun lu ma ty nhung su tht ho chi l
nhng ngui bnh thung, sinh sng trn mnh dt dang bj cng ty cc anh ph hoai. Ti
va k cho Paula nghe v Manuel Torres. Manuel l mt k su ca MAN v l mt trong s
nhng ngui d bj du kch tn cng tai cng trung xy dp thy din ca chng ti. Anh l
ngui Clmbia, dang lm vic dy v B Ngoai giao M c quy djnh cm chng ti dua
cng dn M dn lm vic noi ny. Chng ti goi d l Thuyt th mang. N tuong trung
cho mt thi d m ti cng ngy cng cm ght. Cm nhn ca ti v chnh sch ny
khin ti cng ngy cng kh chju ngay vi chnh bn thn mnh. "Theo Manuel k lai, bon
chng bn AK-47 ln tri v dui chn anh ta, ti k cho Paula nghe. "Lc k lai diu ny,
Manuel c v rt bnh tnh nhung anh bit anh y d rt hong loan. Bon chng khng bn
ai c, chi trao cho ho mt bc th v cho tt c nhng ngui ny xung thuyn ca chng.
"Cha oi, Paula tht ln. "Anh chng ti nghip d chc hn rt so hi
"Hn nhin ri. Ri ti k cho Paula rng ti d hi Manuel xem liu nhm du kch d c
phi l FARC hay M-19, hai trong s nhng nhm du kch kht ting nht ca Clmbia hay
khng. "V anh ta tr li th no? "Anh ta ni l khng phi. Nhung anh ta ni anh ta tin
vo nhng g ho vit trong l thu d. Paula cm t bo ti mang theo v doc to ni dung l
thu duoc in trn d: "Chng ti, nhng ngui lm vic ngy dem chi d tn tai, th trn
mu ca ng cha mnh rng, chng ti s khng bao gi cho php xy nhng con dp doc
trn nhng dng song ca chng ti. Chng ti chi l nhng ngui th dn da d v ngui
lai, nhung chng ti th cht ch khng chju dng nhn dt dai ca chng ti ngp trong
nuc. Chng ti cnh co nhng ngui anh em Clmbia: Cc anh khng duoc lm vic
cho cc cng ty xy dung ny na. t t bo xung, Paula hi ti: "Th anh d ni g vi
anh ta? Ti ngn ng, nhung chi trong chc lt ri ni: "Anh khng c su lua chon no
khc. Anh phi tun theo mnh lnh ca cng ty. Anh d hi Manuel xem liu anh ta c tin
mt l thu nhu vy l do mt ngui nng dn vit ra hay khng. Paula chm ch nhn ti,
kin nhn lng nghe.
"Anh ta chi nhn vai, ti bt gp nh mt ca Paula. "i, Paula, anh cm ght chnh bn
thn mnh trong ci vai tr ny.
"Ri sau d anh lm g? Paula dn ti vo th b.
"Anh dm manh xung bn. Chi d hm doa anh ta m thi. Anh hi liu nhng ngui nng
dn cm sng AK-47 c ngha g vi anh ta khng. Ri anh hi liu anh ta c bit ai l
ngui d sng ch ra sng AK-47 hay khng.
"Anh ta bit ch?
"C, nhung phi kh khn lm anh mi nghe duoc cu tr li ca anh ta.Mt ngui Nga,
anh ta bo th. Tt nhin anh ni cho anh ta bit rng anh ta dng, v ngui sng ch ra
sng AK-47 l mt ngui Nga tn l Kalashnikov. l mt s quan tng duoc tng huy
chuong cp cao trong Hng qun. Anh phi hi quanh co th d Manuel hiu rng nhng
ngui vit l thu d l cng sn.
"Th anh c tin diu d khng?
Cu hi ca Paula khin ti im bt. Lm sao ti c th tr li cu hi d mt cch trung thuc
ch? Ti chot nh v ran v v nhng g m Yamin tng ni vi ti, mt ngui dng gia
hai th gii- ngui gia. Xt v mt kha canh no d, ti uc gi m ti d trong ci
trai noi xy dp khi nhm du kch tn cng, hoc gi nhu ti l mt trong nhng tn du kch
d. Mt cm gic kh t ba vy ly ti, hnh nhu ti ghen ty vi Yamin, vi tin s v vi
nhng k phin loan ngui Clmbia. Ho c chnh kin r rng. Ho d chon nhng th gii
thuc ch khng phi nhng vng dt no d chng thuc v ai c.
Cui cng ti ni: "Anh c cng vic phi lm. Paula mim cui.
"Anh cm ght cng vic d, ti ni tip. Ti ngh dn hnh nh ca nhng ngui lun xut
hin trong ti sut nhng nm qua, Tom Paine v nhng ngui anh hng trong cuc du
tranh ginh dc lp, nhng tn cup bin v nhng ngui dn vng bin. Ho d vng dy
ch khng chju dng gia. Ho d vng ln bo v quan dim ca mnh v chju chp
nhn hu qu. "Mi ngy anh lai cm thy chn ght cng vic ca mnh hon. Paula cm
ly tay ti: "cng vic ca anh? Chng ti nhn nhau, v ti hiu Paula: "Khng, anh chn
ght bn thn mnh. Paula nm cht tay ti v kh gt du. Ngay lc d ti chot c cm
gic nhu va duoc gii thot v ti d th nhn duoc diu d. "Vy anh s lm g, John?
Ti khng tr li. Cm gic duoc gii thot chot bin thnh cm gic phng th. Ti lp bp
nhng li bin minh chung chung: Rng ti dang c lm vic tt, rng ti dang tm cch
thay di h thng ny t bn trong, v mt l l c rch na l nu ti khng lm vic d, c
th mt ngui khc ti t hon ti rt nhiu s lm. Nhung qua ci cch Paula nhn ti, ti
hiu rng c y khng chp nhn nhng li thanh minh d. V cn t hon l ti bit bn
thn mt su tht hin nghin l: Chnh ti, ch khng phi cng vic ca ti mi dng trch.
"Th cn em, cui cng ti ct ting, "em tin vo diu g?
Paula bung tay ti, kh th di v ni: "C phi anh dang c chuyn sang d ti khc?
Ti gt du.
"uoc thi, c y ni. "Nhung vi mt diu kin. l chng ta s tip tuc cu chuyn ny
vo mt djp khc. Ni ri, Paula cm mt chic tha ln ngm ngha. "Em bit l mt s du
kch d tng duoc hun luyn Nga v Trung Quc. Va ni, c y va dng tha quy ly
c ph ca mnh, ri lai chm ri lim nhe chic tha. "Ho cn c th lm g dy? Ho cn
phi bit v nhng v kh hin dai v cch thc chng lai nhng ngui lnh d tng hoc qua
trung lp ca nuc anh. i lc ho bn ccain d c tin mua qun nhu. Ho cn c th
lm g khc d mua sng ch? Ho dang chng lai nhng th luc kinh khng. Ngn hng
Th gii (WB) ca cc anh chng gip ho tu bo v mnh. Trn thuc t, chng WB d dy
ho vo tnh th hin tai. Paula nhp mt ngum c ph ri ni tip: "Em tin d l l do khin
ho lm nhng vic nhu vy. in chi dem lai loi ch cho mt s t nhng ngui Clmbia
giu c, v hng nghn ngui khc s cht v ngun nuc v c bj nhim dc sau khi cc
anh xy xong dp. Nghe c y ni mt cch dy chia s vi nhng ngui dang chng di
chng ti, v c bn thn ti, ti chot thy bn rn. C ngui ti nhu mun quy xung, mm
nhn. "Lm sao em lai bit v du kch vy? Ngay c khi hi cu ny ti cng c cm gic
nn no, linh cm cho bit ti khng mun nghe cu tr li ca c y. "Em d hoc cng
trung vi mt vi ngui trong s ho, Paula ni. Ri c y th di, dy tch c ph ra xa.
"Anh trai em d tham gia phong tro d. Ti cm thy mnh nhu mt qu bng bj x hoi. Ti
c ngh mnh d bit moi diu v c y nhung diu ny th... Trong du ti thong hin ra
hnh nh mt ngui dn ng tr v nh v nhn thy vo mnh dang nm trn giung vi
mt ngui dn ng khc. "Tai sao em khng bao gi k cho anh nghe v chuyn ny?
"V em khng thy n quan trong. Tai sao em phi k ch? chng phi l chuyn d em
khoe khoang, ri c y chot dng lai. "Em d khng gp anh y sut hai nm nay. Anh y
phi rt thn trong.
"Lm sao em bit duoc l anh y cn sng?
"Em khng bit, nhung gn dy anh y bj dua vo danh sch truy n ca Chnh ph. l
mt du hiu tt.Ti khng bit phi phn xt hay phi phng th truc Paula. Ti hy vong
c y khng nhn thy su ghen ty ca ti. "Lm th no m anh y lai tr thnh du kch
th?, ti hi.
May mn thay, c y vn dang chm ch nhn vo tch c ph ca mnh. "V d tham gia
biu tnh ngoi vn phng mt cng ty khai thc du- Occidental, em ngh th. Anh y
phn di vic khoan do dt dai ca qu huong, nhng cnh rng noi c mt b tc
dang phi di mt vi nan tuyt chng- anh y tham gia cng khong hai muoi ngui ban
na. Qun di d dn p ho, dnh dp ri cho ho vo t- chng phi v ho d lm gi pham
php m chi v ho d dng bn ngoi cc vn phng, chi dng giuong cao cc tm p
phch v ht m thi. Paula lic ra ngoi ca s ri ni tip: "Chng gi anh y trong t gn
su thng. Anh y chua bao gi k cho chng em nghe chuyn g d xy ra trong thi gian
d, nhung sau khi ra t, anh y tr thnh mt con ngui khc hn. l cuc ni chuyn
du tin trong v vn nhng cuc ni chuyn nhu th gia ti v Paula, v gi ti d bit
rng nhng cuc tranh lun ny l co s cho nhng g din ra sau d. Tm hn ti nhu tan
nt, nhung ti vn bj chi phi bi dng tin v nhiu dim yu khc m NSA d chi ra khi ho
m t v ti mt thp nin truc dy, nm 1968. Bng cch buc ti phi tha nhn diu
ny v di mt vi nhng cm xc bn trong su say m ca ti di vi nhng tn cup
bin v nhng phin qun khc, Paula d gip ti di theo con dung cu ri linh hn ti.
Ngoi tnh th kh x ca c nhn ti, thi gian Clmbia cng gip ti hiu r su khc
bit gia nn cng ha M kiu c v d ch ton cu mi. Nn cng ha dem lai hy vong
cho th gii. Nn tng ca n l dao dc v trit hoc ch khng phi l ch ngha thuc
dung. N dua trn nhng khi nim v cng bng v bnh dng cho tt c moi ngui. Song
n cng mang tnh thuc tin, n khng phi chi l mt gic mo khng tung m thuc su l
mt thuc t cao qu, dang sng v dang ht th. N c th m rng vng tay che ch cho
nhng con ngui bj p bc. N l nim cm hng song cng hm cha sc manh bn
trong. Khi cn, n c th bin thnh hnh dng, nhu nhng g d tng xy ra trong Chin
tranh Th gii th , d bo v nhng nguyn tc m n dai din. Chnh nhng th ch ct
li nht- nhng tp don ln, nhng ngn hng ln v b my chnh ph- dang de doa nn
cng ha thay v th phi duoc s dung d tao nn nhng thay di co bn trn th gii.
Cc th ch d dang s hu cc mang lui vin thng v h thng giao thng cn thit d
chm dt djch bnh, nan di v thm ch l c chin tranh- mt khi thuyt phuc duoc cc
th ch tin tung tham gia vo su nghip chung d. Mt khc, d ch ton cu lai l su bo
ng ca nn cng ha. l mt h thng vj k, chi phuc vu cho bn thn mnh, tham lam
v thuc dung, mt h thng dua vo ch ngha trong thuong. Ging nhu cc d ch truc
d, cnh tay ca d ch ton cu chi m ra thu tm cc ngun luc khng l, chp ly moi
th trong tm mt v ln cht ti tham v d ca n. N s dng bt c cng cu no n cho
l cn thit d gip nhng k thng trj ginh duoc quyn luc v giu c. Tt nhin, d c
th hiu duoc su khc bit d, ti cng dn nhn nhn r hon vai tr ca chnh mnh.
Claudine d tng cnh co ti. C y d rt thnh tht khi ni v nhng g ngui ta mong
doi ti mt khi ti chp nhn lm vic cho MAN. Tt nhin, d hiu duoc su xa d, ti d
phi kinh qua nhng noi nhu ndnxia, Panama, ran v Clmbia. V n cng di hi c
lng kin nhn, tnh yu v c nhng chuyn ring tu ca mt phu n nhu Paula. Ti d rt
trung thnh vi nn cng ha M, song nhng g chng ti c duy tr thng qua hnh thc
ch ngha thuc dn mi v ht sc tinh vi ny, cng tn km tuong duong vi nhng hoat
dng qun su m chng ti d c thuc hin Vit Nam. Nu ng Nam day cho chng
ti bit rng qun di cng c nhng han ch ca n, th cc nh kinh t lai dp tr bng
cch vach ra mt k hoach tt hon; v cc t chc vin tro nuc ngoi, cc nh thu tu
nhn lm cho cc t chc ny (hay ni dng hon l duoc cc t chc ny phuc vu) dn dn
d thuc hin k hoach ny mt cch ht sc thnh thao. cc nuc trn moi chu luc, ti
d thy nhng ngui dang lm vic cho cc tp don M- d khng phi l mt b phn
chnh thc ca mang lui EHM- tham gia vo nhng cng vic cn nguy hai hon rt nhiu
so vi bt ky diu g m cc l thuyt m nuu tng miu t. Ging nhu nhiu k su khc
ca MAN, nhng ngui cng nhn ny khng nhn ra hu qu ca nhng vic m ho dang
lm. Ho tin rng cc x nghip, nh my dng giy hay sn xut linh kin t cho cng ty
ca ho dang gip nhng ngui ngho thot khi cnh ngho ch khng phi l dy ho
quay lai thi n l ca nhng trang trai Trung c v cc dn din phuong Nam. Ging nhu
nhng ngui bj bc lt truc dy, nhng ngui nng n hay n l thi hin dai du bj
thuyt phuc rng ho cn sung sung hon nhiu so vi nhng ngui xu s sng bn l x
hi, dui gm cu Chu u, trong rng gi Chu Phi hay nhng min dt hoang vu noi
bin gii nuc M. Cuc du tranh vi bn thn d quyt djnh xem liu ti nn tip tuc lm
hay b MAN dn tr thnh mt cuc chin cng khai. Khng cn g nghi ng na, trong
tim thc ti mun ra di, nhung ci phn thuc v mt con ngui c kin thc kinh t ca
ti lai khng chc chn nhu vy. ch ring ca ti dang tip tuc m rng; ti thu thm
nhn vin, dt tru s nhiu nuc, c thm c phn v ci ti trong ti cng ngy cng ln.
Bn canh su cm d ca dng tin v li sng giu sang, quyn luc, ti vn nh Claudine
tng cnh bo ti rng, mt khi ti d tham gia vo cng vic ny, s khng c dung lui.
Tt nhin, Paula coi khinh tt c nhng ci d. "Vy c y bit nhng g?
Ti chi ra rng Claudine d dng v rt nhiu th.
"Moi chuyn d du d t rt lu ri. Cuc sng d thay di. Hon na, diu d th c g
khc no? Anh khng hi lng vi bn thn mnh. Claudine hay bt c ai khc cng khng
th lm cho moi th xu hon duoc na?
l dip khc m Paula c lin tuc nhc di nhc lai, v dn dn ti cng dng vi kin
ca c y. Ti tha nhn vi c y v vi bn thn ti rng tt c tin bac, nhng chuyn
di, tt c nhng th ho nhong cng khng th kha lp duoc cm gic ti li, bt n v
cng thng. L mt hi vin ca MAN, ti dang tr nn giu c v c th luc, v ti bit
rng nu ti lai vi MAN lu hon, ti s mc vo ci by d sut di. Mt ngy khc, khi
chng ti dang di dao doc theo b bin gn mt pho di c ca Ty Ban Nha Cartagena,
noi d phi chju dung v s cc cuc tn cng ca bon cup bin, Paula chot ngh ra mt
cch m ti chua tng ngh ti. "Nu nhu anh khng bao gi ni ra nhng g anh bit th
sao nhi?, Paula hi. " ca em l... chi gi im lng?
"ng th. Khng tao cho ho bt c l do no d theo di anh c. Tc l, hy tao ra mt l
do khin ho d anh yn, khng khuy dng moi th ln.
kin ny rt hay- ti tu hi tai sao truc dy ti chua tng ngh dn diu ny. Ti s
khng vit sch hay lm bt c diu g d l ra nhng su tht m ti d bit v chng kin.
Ti s khng cn l thnh vin ca di qun vin chinh kia na; thay vo d, ti s chi l
mt c nhn, chi ch tm vo hung thu cuc sng, di du ljch tm th vui, v c th xy
dung lai gia dnh vi mt ngui nhu Paula. Ti d chn ngy moi th ri, don gin l ti chi
mun thot ra m thi.
"Tt c nhng g Claudine ni vi anh du l di tr, Paula ni tip. "Cuc sng ca anh l
mt su di tr. Ri c y mim cui d luong: "Gn dy anh d xem lai bn l ljch ca mnh
hay chua? Ti phi tha nhn l ti chua tng lm vic d.
"Hy xem lai di, Paula khuyn ti. "Em d doc bn djch sang ting Ty Ban Nha. Nu bn
d ging vi bn ting Anh, em ngh anh s pht hin ra nhiu diu rt th vj dy.


Chuong 23

Bn l ljch di tr

Khi dang cn Clmbia, ti nhn duoc tin rng Jake Daber d thi khng cn gi chc
Ch tjch MAN. ng nhu du don, Ch tjch v Gim dc diu hnh Mac Hall d chi djnh
Bruno thay th Dauber. ung dy din thoai gia Boston v Barranquilla hoat dng lin
tuc. Tt c moi ngui du don ti cng s sm duoc thng chc; v d g ti cng l mt
trong nhng ngui duoc Bruno tin cy. Nhng thay di v tin dn ny cng thi thc ti
xem xt lai vj tr ca mnh. Khi cn Clmbia, d nghe theo li khuyn ca Paula v doc
bn l ljch ca mnh bng ting Ty Ban Nha. Ti thuc su bj sc. Tr v Boston, ti d tm
c bn ting Anh v c t tap ch ca cng ty, MANLNES s thng 11/1978. Trong s d,
ti duoc nhc dn trong bi bo c tn l "Cc chuyn gia dem lai cho cc khch hng ca
MAN nhng djch vu mi
Ti tng c thi rt tu ho v bn l ljch v bi bo d, nhung by gi, sau khi doc chng
theo cch nhn ca Paula, trong ti dy ln mt cm xc tht vong v gin d. Tu liu s
dung cho bi vit d cho thy mt su gi tao c ch djnh, nu khng mun ni l hon ton
di tr. V nhng vn bn ny cn c mt ngha quan trong hon, mt thuc t phn nh
thuc tin thi dai ca chng ta v dng cham dn ct li ca hnh trnh xy dung d ch
ton cu. Chng l hnh nh thu nh ca mt chin luoc duoc tnh ton d ph din nhng
din mao bn ngoi v nguy trang cho su tht bn trong. Theo mt cch no d, chng
tuong trung cho cu chuyn cuc di ti, mt lp son lng bng che dy ci b mt gi di.
Tt nhin, ti chng thoi mi g khi nhn ra rng ti phi chju phn ln trch nhim v
nhng g duoc vit ra trong bn l ljch ca mnh. Theo quy djnh lm vic thng thung,
ngui ta yu cu ti phi lin tuc cp nht bn l ljch c nhn co bn v tp h so vi cc
thng tin v khch hng ca ti v nhng cng vic m ti d lm. Nu mt ngui lm cng
tc tip thj hay gim dc du n mun dua ti vo mt bn d xut hay s dung danh ting
ca ti, ho c th nho nn cc thng tin ny d dp ng mt cch tt nht cc nhu cu cu
th ca ho. V du, ho c th nhn manh v kinh nghim lm vi ca ti Trung ng, hoc
v vic ti d pht biu tai Ngn hng Th gii v cc din dn quc t khc. Bt c khi
no nhng ngui ny sa di xong bn l ljch ca ti theo ca ho, ho s phi duoc ti
chp thun ri mi duoc cng khai bn l ljch d sa di d. Tuy nhin, ging nhu nhiu
nhn vin khc ca MAN, ti di rt nhiu, chnh v th cng thung c nhiu trung hop
ngoai l l ti khng duoc bit bn l ljch ca mnh d duoc sa di. Do d bn l ljch m
Paula ni d ti doc, c bn ting Ty Ban Nha v bn ting Anh du hon ton mi di vi
ti, d rng nhng thng tin ghi trong d du d tng xy ra trong cuc di ti.
Mi lic qua, bn l ljch ca ti c v nhu rt bnh thung.
John M.Perkins l Trung ban Kinh t ca ban H thng Mi trung v din.
T khi gia nhp MAN, ng Perkins d tng tham gia vo cc du n quan trong M, Chu
, Chu M Latinh v Trung ng. Cng vic ca ng bao gm lp k hoach pht trin, du
bo kinh t, du bo nhu cu nng luong, nghin cu thj trung, lua chon dja dim xy
dung nh my, phn tch phn phi nng luong, nghin cu tnh kh thi kinh t, nghin cu
tc dng kinh t v mi trung, tu vn qun l v ln k hoach du tu. Ngoi ra, ng v cc
dng su ca mnh d cng xy dung nhiu du n lin quan dn vic do tao khch hng p
dung k thut. Gn dy, ng Perkins d phu trch du n thit k chuong trnh my tnh
phuc vu: 1) du bo nhu cu v nng luong v djnh luong cc mi quan h gia tng
trung kinh t v sn xut nng luong. 2) dnh gi tc dng ca cc du n dn mi trung
v kinh t x hi v 3) p dung m hnh Markov v cc m hnh kinh t luong trong hoach
djnh k hoach kinh t quc gia v khu vuc. Truc khi lm vic tai MAN, ng Perkins d c
ba nm lm vic tai cuado d tin hnh nghin cu thj trung, t chc v qun l mt
cng ty vt liu xy dung. ng cng d tin hnh nhiu nghin cu v tnh kh thi ca vic
t chc cc hop tc x tn dung v cc qu tch kim cuado.

TRNH O HOC VN
C nhn qun trj kinh doanh; ai hoc Boston
Sau dai hoc: Xy dung m hnh, Kinh t hoc cng trnh, Kinh t luong, Cc phuong php
xc sut.
NGN NG
Ting Anh, ting Ty Ban Nha
THNH VN CC T CHC NGH NGHEP:
Hip hi Kinh t M
Hip hi Pht trin quc t
CC N PHM PHT HNH:
Quy trnh Markov p dung trong du bo v nng luong
Cch tip cn v m trong du bo nng luong
M hnh miu t mi quan h tc dng truc tip v gin tip gia kinh t v mi trung
Nng luong din t h thng quan h tuong tc
Phuong php Markov p dung trong hoach djnh k hoach
S TRUNG:
Nghin cu du bo
Nghin cu Marketing
Nghin cu tnh kh thi
Nghin cu lua chon dja dim
Nghin cu tc dng kinh t
Lp k hoach du tu
Nghin cu ngun cung nhin liu
Lp k hoach pht trin kinh t
Cc chuong trnh do tao
Qun l du n
Tu vn qun ly
CC KHCH HNG:
Cng ty du M- rp, rp Xt
Ngn hng Pht trin Chu
Tp don Boise Cascade
Tp don City Service
Cng ty nh sng v in Dayton
Cng ty General Electric (GE)
Chnh ph C ot
nstituto de Recursos Hidraulic y Electrification, Panama
Ngn hng Pht trin Lin M
Ngn hng Quc t v Ti thit v Pht trin
B nng luong ran
Thi bo New York
S in luc bang New York
Perusahaan Umum Listrik Negara, ndnxia
Cng ty Ga & in Nam Carolina
Hip hi K thut ngnh giy v bt giy
Tp don Union Camp
"B Ti chnh M, Vuong quc rp Xt
Cc chuyn gia dem lai cho khch hng ca MAN nhng djch vu mi
(Pauline Quellette)

Nhn nhng guong mt dang ngi sau bn lm vic, c th d dng nhn thy l Ban Kinh
t v Hoach djnh k hoach l mt trong nhng b phn mi duoc thnh lp v dang pht
trin nhanh tai MAN. n nay trong nhm ny c khong 20 chuyn gia, duoc tp hop lai
trong thi gian 7 nm va qua. Cc chuyn gia dy khng chi c nhng nh kinh t hoc
m cn gm c cc nh quy hoach d thj, cc nh nhn khu hoc, cc chuyn gia thj
trung v cc nh x hi hoc du tin ca MAN. Mc d vic hnh thnh nhm kinh t ny
l nh c dng gp ca mt s ngui, song nhng thnh cng ca nhm l nh c n luc
ca mt ngui, ng John Perkins, hin dang l Trung nhm Bt du lm vic tai MAN vi
vai tr tro l cho trung nhm du bo vo thng 1/1971, John l mt trong s t nh kinh t
lm vic cho MAN trong thi gian d. Nhim vu du tin ca ng l tham gia nhm chuyn
gia gm 11 ngui di dn ndnxia d tin hnh nghin cu v nhu cu din nng.
"Ngui ta mun th xem liu ti c th sng st trong vng 3 thng d khng, John cui
to khi nh lai. Nhung vi trnh d v thnh tch ca mnh, John chng kh g m khng
"sng st duoc. Truc d ng va cuado ba nm d lm vic cho mt hop tc x vt
liu xy dung, gip nhng ngui da d Quechua, hu du ca ngui ncas. John k lai
nhng ngui da d d dy bj bc lt d lm cng vic dng gach, v vy mt t chc ca
cuado d d nghj lin kt vi John thnh lp hop tc x. Sau d, John d thu mt chic
xe ti d hoc c th giao gach truc tip cho khch hng. Kt qu l loi nhun ca hop tc
x tng nhanh chng, thm 60%. Phn loi nhun ny duoc chia cho cc thnh vin ca
hop tc x. Chi sau hai nm rui, c hop tc x d c ti 2000 h gia dnh tham gia. Cng
trong thi gian ny, John Perkins d gp Einar Greve (mt nhn vin c ca MAN) [ng d
ri khi MAN v v lm vic tai thj trn Paute, cuado trong mt du n thy din ca
MAN. Hai ngui d tr thnh ban ca nhau. Qua trao di thu t, John duoc mi lm vic
tai MAN. Khong mt nm sau, John tr thnh nh du bo Kinh t trung. Khi yu cu t
cc khch hng v cc t chc nhu Ngn hng Th gii ngy cng tng, John nhn ra rng
MAN cn c thm nhiu nh kinh t na. ng k lai: "Khi MAN chi l mt cng ty lm k
thut, cc khch hng d ni vi chng ti rng chng ti cn phi pht trin hon na.
Nm 1973, John tuyn thm cc nh kinh t nhm dp ng yu cu ca khch hng, v
hnh thnh nn b phn m sau d mang lai cho ng chc danh nh Kinh t trung. Du n
mi nht ca John lin quan dn pht trin nng nghip Panama, noi ng khong 1
thng truc d. Chnh tai Panama, MAN d tin hnh nghin cu x hi du tin thng qua
nh x hi hoc du tin ca cng ty l Martha Hayes. Marti d dnh mt thng rui
Panama nghin cu v nhng tc dng ca du n di vi vn ha v cuc sng ca con
ngui noi dy. Cc chuyn gia trong lnh vuc nng nghip v cc lnh vuc c lin quan
khc cng tham gia vo cng nghin cu ny. B phn Kinh t v Quy hoach vng d pht
trin vi tc d nhanh chng, song John cn cm thy may mn v duoc lm vic trong mt
tp th m mi c nhn du l nhng chuyn gia ht sc nhitu tnh vi cng vic. ng ni
vi ti rng ng dnh gi cao su hng say cng vic v su h tro ca nhng thnh vin
trong nhm.
MAINLINES
11/1978
Trong phn kinh nghim c ghi ti d tng tham gia cc du n quan trong M, Chu ,
Chu M Lating v Trung ng, sau d dui l mt danh sch kh hon chinh v cc loai
du n: Lp k hoach pht trin, du bo kinh t, du bo nhu cu nng luong,... Phn ny kt
thc bng vic miu t nhim vu ca ti trong Qun don Ha bnh cuado; song lai
khng nhc g dn Qun don Ha bnh, khin ngui doc c cm gic nhu ti l Gim dc
chuyn mn ca mt cng ty vt liu xy dung no d ch khng phi l mt tnh nguyn
vin c trch nhim h tro mt tp th nh nhng nng dn Andean tht hoc lm ngh
dng gach. Theo sau l mt danh sch di cc khch hng ca ti. Danh sch ny bao gm
Ngn hng Quc t v Ti thit v Pht trin (tn chnh thc ca Ngn hng Th gii),
Ngn hng Pht trin Chu , Chnh ph C ot, B Nng luong ran, Cng ty Du rp-
M ca rp Xt, nstituto de Recursos Hidraulicos y Electrificacion, Perusahaan Umum
Listrick Negara v nhiu khch hng khc. Nhung diu khin ti ch l phn cui danh
sch c ghi "B ti chnh M, Vuong quc rp Xt. Ti v cng sng st v trong cc
bn l ljch truc dy khng c dng cui ny, d n khng sai lch so vi nhng g d din
ra trong cuc di ti. t bn l ljch xung, ti m xem bi bo trn t MANLNES. Ti vn
cn nh rt r cuc phng vn gia ti v tc gi bi vit d, mt phu n rt ti nng v
thin ch. Truc khi dng bi bo ny, c y d dua cho ti doc qua. Ti vn cn nh cm
gic hi lng v c y d tn chn dung ti ln, v ngay lp tc ti d dng dng bi bo
d. V mt ln na, ti phi chju trch nhim v hnh dng ca mnh. Bi bo bt du nhu
sau: Ngm nhn nhng guong mt dang ngi sau bn lm vic, c th d dng nhn ra
rng nhm Kinh t hoc v quy hoach vng l mt trong nhng b phn mi duoc thnh lp
v dang di ln nhanh chng MAN... Mc d c nhiu ngui gp cng vo vic hnh thnh
nn nhm kinh t hoc ny, song v co bn nhng thnh cng ca nhm l nh n luc ca
mt ngui, ng John Perkins, hin dang l Trung nhm. Bt du lm vic tai MAN vi vai
tr tro l cho trung nhm du bo vo thng 1/1971, John l mt trong s t nh kinh t lm
vic cho MAN trong thi gian d. Nhim vu du tin ca ng l tham gia nhm chuyn gia
gm 11 ngui di dn ndnxia d tin hnh nghin cu v nhu cu din nng. Bi bo d
tm tt ngn gon qu trnh lm vic ca ti truc d, miu t "ba nm ti sng cuado
nhu th no, v tip tuc nhu sau: Cng trong thi gian ny, John Perkins d gp Einar
Greve (mt nhn vin c ca MAN) [ng d ri khi MAN v v lm vic tai thj trn Paute,
cuado trong mt du n thy din ca MAN. Hai ngui d tr thnh ban ca nhau. Qua
trao di thu t, John duoc mi lm vic tai MAN.
Khong mt nm sau, John tr thnh nh du bo Kinh t trung. Khi yu cu t cc khch
hng v cc t chc nhu Ngn hng Th gii ngy cng tng, John nhn ra rng MAN cn
c thm nhiu nh kinh t na. Tt c nhng g duoc vit trong cc ti liu trn khng hon
ton di tra. Tt c cc tu liu luu tr cho c hai ti liu du duoc luu trong h so ca ti.
Song nhng li l trong bi c phn no bp mo su tht v c v d duoc lm nhe bt di.
V trong mt nn vn ha lun tn th cc ti liu nguyn bn, nhng li l d cn mang
mt ngha kinh khng hon. Nhng li ni di trng tron c th bj bc b. Tri lai, ta cng
khng th bc b nhng g ghi trong hai vn bn kia v chng dua trn nhng su tht mo
h, ch khng phi l su gi di hin nhin v boi v chng lai do chnh mt tp don d
chim duoc lng tin ca cc tp don khc, ca cc ngn hng quc t v chnh ph vit
nn. iu ny cng dng vi bn l ljch v d l vn bn chnh thc. N khc vi bi vit
trn bo vn chi l mt cuc phng vn ngoi l duoc dng trn tap ch m thi. Biu tuong
ca MAN duoc in cui bn l ljch v ngoi ba ca tt c cc d xut v bo co m bn
l ljch nhc ti. N c trong luong trong gii kinh doanh quc t; n l con du chng minh
tnh xc thuc c d tin cy nhu nhng con du dng trn cc bng cp v chng chi duoc
lng khung treo trong cc vn phng ca lut su hay phng khm ca bc s. Cc vn bn
ny khc hoa nhu ti nhu mt nh kinh t xut sc, Trung ban ca mt cng ty tu vn c
uy tn, ngui d di vng quanh th gii ny vn minh v thjnh vuong hon. Su gi di khng
phi trong nhng g duoc nu ra trong cc vn bn d m nhng g hai vn bn d khng
nhc ti. Nu ti ly tu cch mt k ngoi cuc- d c mt ci nhn hon ton khch quan-
ti phi tha nhn rng, nhng su b st ny lm ny sinh rt nhiu cu hi. V du, cc vn
bn ny chng h nhc dn vic ti tng lm vic cho NSA hay mi lin h gia Einar
Greve vi qun di v vai tr lm du mi cho NSA ca ng ta. Chng cng khng bn g
dn thuc t l ti d chju sc p khng khip v buc phi dua ra nhng du bo kinh t cao
hon nhiu so vi thuc t, hay cng khng ni rng, phn ln cng vic ca ti chi xoay
quanh vic thu xp cc khon no khng l m cc nuc nhu ndnxia hay Panama khng
bao gi c th tr duoc. Hai vn bn d cng khng nhc dn su chnh truc ca ngui tin
nhim ti- Howard Parker, cng khng ni rng ti tr thnh Trung nhm du bo v ti
lun sn lng dua ra nhng nghin cu sai lch theo mun ca sp ti, ch khng nhu
Howard- l ni nhng g ng tin l dng v cui cng bj sa thi. Kh hiu nht l nhng
dng cui trong danh sch khch hng ca ti: d l B Ti chnh M, Vuong quc rp
Xt. Ti c xem di xem lai dng ny v tu hi moi ngui s din gii hai dng ny nhu th
no. Rt c th ho s dt cu hi l liu c mi lin h g gia B ti chnh v rp Xt
khng. C l mt vi ngui s coi d l li in n khi hai dng khc nhau bj ghp vo lm
mt. Tuy nhin, phn ln cc dc gi s khng bao gi don ni su tht l chng duoc ghi
nhu vy v mt l do dc bit. C nhu vy th ni b nhng ngui trong gii hoat dng ca
ti mi hiu rng ti l mt thnh vin ca nhm soan tho ci tha thun th k, mt tha
thun d lm thay di c tin trnh ljch s nhung chua tng duoc dua ln mt bo. Ti d
gip tao ra mt giao ko dm bo nuc M lun c du, bo v cc nguyn tc ca Hong
gia rp Xt, v h tro ti chnh cho Osama bin Laden cng nhu bo v cc ti pham
quc t nhu di Amin Uganda. Dng duy nht trong ci so yu l ljch d d bo cho
nhng ngui trong cuc bit. N cho bit, nh Kinh t trung ca MAN l mt ngui c th
lm moi diu. oan cui cng trong bi bo l mt quan st ca c nhn tc gi, v n
khin ti gin din.
B phn Kinh t v Quy hoach vng d pht trin vi tc d nhanh chng, song John cn
cm thy may mn v duoc lm vic trong mt tp th m mi c nhn du l nhng
chuyn gia ht sc nhitu tnh vi cng vic. ng ni vi ti rng ng dnh gi cao su hng
say cng vic v su h tro ca nhng thnh vin trong nhm. Trn thuc t, ti chua bao
gi tu cho mnh l mt nh kinh t trung thuc. Ti d tt nghip c nhn v qun trj kinh
doanh Trung ai hoc Boston, chuyn ngnh marketing. Ti lun hoc rt km mn ton
v mn thng k. trung Cao dng Middlebury, ti hoc chuyn ngnh vn hoc M, v vy
di vi ti vit lch khng kh. Vj tr Kinh t trung v Trung nhm Kinh t v Quy hoach
chng phi nh vo nng luc ca ti v kinh t hay quy hoach vng m chi di hi ti trch
nhim sn sng cung cp cc loai nghin cu v kt lun theo dng sp v khch hng,
cng vi su nhay bn m ti vn c trong vic thuyt phuc ngui khc bng nhng t ng
ti vit ra. Bn canh d, ti cng d kho lo d tm kim dng su l nhng ngui xut sc,
nhiu ngui trong s ho l thac s, c hai ngui l tin s. Ti tuyn dung duoc nhng
nhn vin hiu bit hon ti v cng vic chuyn mn. V vy chng c g la khi tc gi bi
bo kt lun rng "ng dnh gi cao lng hng say cng vic v su h tro ca nhng thnh
vin trong nhm. Ti gi hai vn bn ny cng mt s giy t tuong tu trong ngn ko trn
cng ca bn lm vic v thung gi chng ra xem lai. Mi ln xem xong, ti thung ra
khi phng, lang thang quanh bn lm vic ca cc dng nghip, quan st nhng ngui
dang lm vic cho ti, v ti cm thy c li v nhng g ti d lm vi ho, v v vai tr ca
chng ti trong vic ni rng thm khong cch gia ngui giu v ngui ngho. Ti ngh
v nhng con ngui dang cht di hng ngy trong khi ti v cc dng nghip ca mnh
sng trong nhng khch san hang nht, n ung nhng nh hng tt nht v mua thm
nhiu c phiu d lm giu. Ti ngh v mt thuc t l nhng ngui ti do tao nay d dng
vo hng ng ca cc EHM. Chnh ti l ngui d dy ho vo d. Ti d tuyn dung v do
tao ho. Nhung by gi, h thng d d khng cn nhu khi ti mi buc chn vo. Th gii
d thay di v cc tp don cng d c nhng buc tin mi. Chng ti d kim duoc
nhiu tin hon hay ni cch khc l d tr nn thm him hon. nhng ngui lm vic cho
ti l mt th h mi. Trong cuc di ca ho, khng c su hin din ca cc my mc d
tm ca NSA hay Claudine. Khng ai ni cho ho bit ho dang dm duong trch nhim ca
d ch ton cu. Ho chua bao gi duoc nghe v khi nim st th kinh t hoc thm ch c
EHM, cng chua c ai bo cho ho bit c. Ho chi don gin hoc t nhng v du ca ti v t
h thng khen thung v trng phat ca ti m thi. Ho bit rng ho phi dua ra nhng
nghin cu v kt qu m ti mong mun. Luong ca ho, c tin thung djp Ging sinh, v
thuc t l c cng vic ca ho na, tt c du phu thuc vo vic ho c khin ti hi lng
hay khng. Tt nhin ti d lm tt c moi th m ti c th mung tuong ra d lm nhe
bt gnh nng cho ho. Ti d vit bi, ging bi v tn dung tt c cc co hi c th d
thuyt phuc ho v tm quan trong ca cc du bo lac quan, ca cc khon vay khng l,
ca vic du tu vn nhm kch thch tng trung GNP v bin th gii ny thnh mt noi
tt dep hon. Khng cn phi mt dn mt thp nin d di dn tnh trang hin nay, khi m su
cm d, su p bc tr nn tinh vi hon, ging nhu mt kiu ty no nhe nhng. By gi,
nhng ngui ny, dang ngi nhng chic bn ngoi vn phng nhn ra vjnh Boston's
Back ca ti, dang vuon ra th gii d dy nhanh su nghip d ch ton cu. Ni mt cch
thuc su th ti d tao ra ho, ging nhu Claudine d tao ra ti vy. Nhung khng ging nhu
ti, ho duoc gi trong bng ti. Nhiu dm ti nm thao thc, suy ngh v day dt v diu
d. Vic Paula goi ti doc bn l ljch d m ra moi su nghjch l, v ti lun cm thy ghen
ty vi cc dng nghip ca mnh, vi su ngy tho ca ho. Ti c tnh la di ho, v khi lm
nhu vy, ti d bo v ho khi bj luong tm cn rt. Ho khng phi du tranh vi nhng
vn d dao dc m gi dy dang hnh ha ti. Ti cng ngh nhiu v su lim chnh trong
kinh doanh, v cc biu hin bn ngoi di lp vi thuc t. Tt nhin, ti tu ni vi bn thn
mnh, t xua dn nay con ngui vn la di ln nhau. Trong truyn thuyt v cc cu
chuyn dn gian dy ry nhng di la: Nhng ngui bun thm la do, nhng k cho
vay nng li v nhng ngui tho may sn sng thuyt phuc nh vua rng qun o ho may
cho vua chi tng hnh vi nh vua m thi. Tuy nhin, d mun kt lun l moi th vn lun
nhu vy, rng bn l ljch ca ti tai MAN v su tht dng sau n don thun l phn nh
dng bn cht con ngui, trong su thm tri tim mnh, ti bit l khng phi nhu vy. Moi
th d thay di. Gi dy ti hiu rng chng ti d dat dn mt mc d gi di mi, v n
s hy hoai chnh chng ti- khng chi v mt dao dc m l c v vt cht, ton nn vn
ha ca chng ti nu chng ti khng sm c nhng thay di quan trong. Ti pham c t
chc c th l mt v du ph hop. C tn trm Mafia thung xut thn t nhng tn cn d
dung ph. Nhung qua thi gian, nhng k leo ln duoc nc thang cao hon du thay di
v b ngoi ca mnh. Chng s khoc trn mnh nhng b vt duoc may mt cch hon
ho, s hu cc doanh nghip hop php v tu cun mnh trong v boc ca mt ngui c vj
th cao trong x hi. Chng s tham gia cc hoat dng t thin tai dja phuong v duoc
cng dng knh n. Chng ho hip cho nhng ngui dang trong cnh khn cng vay tin.
Ging nhu hnh nh John Perkins trong bn l ljch ca MAN, nhng k ny xut hin nhu
nhng cng dn hin dai. Tuy nhin, n dng sau lp v ho nhong d l mu. Khi nhng
con no khng tr duoc no, nhng tn st th ny bt du ra tay, p ho phi tr tin. Nu
khng thu duoc no, l ch sn d s bt du s dung dn nhng chic gy bng chy. V
cui cng l sng. Ti nhn ra rng v ho nhong ca mt nh Kinh t trung, Trung B
phn Kinh t v Hoach djnh K hoach khng chi l su gi di don thun ca mt k bun
thm bnh thung, khng phi su gii di m ngui mua c th nhn ra ngay duoc. Su gi
di d l mt phn trong c mt h thng ht sc thm him, n khng chi nhm dn
nhng khch hng ngy tho v kh khao, m cn d pht trin hnh thc thuc dn tinh vi
v hiu qu nht tng tn tai trn th gii. Tt c cc nhn vin trong vn phng ti du c
mt chc danh- nh phn tch ti chnh, nh x hi hoc, nh kinh t hoc, nh kinh t trung,
nh kinh t luong, chuyn gia du bo gi c,...; song khng chc danh no trong s d ni
duoc ln su tht l mi ngui trong s ny du l mt st th kinh t, v ho dang phuc vu
cho loi ch ca d ch ton cu. Chc danh ca cc nhn vin ca ti cng khng cho thy
rng chng ti mi chi l b ni ca tng bng tri. Tt c cc cng ty quc t ln, t nhng
cng ty kinh doanh giy v cc sn phm th thao khc dn nhng cng ty sn xut cc
thit bj- du c mt h thng st th kinh t EHM ca ring mnh. Chin djch d bt du v
n nhanh chng lan rng ra c hnh tinh ny. Nhng tn du cn d ci b o da, khoc vo
b cnh doanh nhn v trung ra mt b ngoi dng knh trong. Nhng ngui dn ng v
nhng ngui phu n buc ra t tru s nhng tp don ln New York, Chicago, San
Francisco, London, v Tokyo, di dn moi chu luc, thuyt phuc nhng chnh trj gia d bj
mua chuc d ho tri buc dt nuc ca ho vo th gii ca tp don trj, v xi giuc nhng
con ngui tuyt vong bn mnh cho cc cng ty lp rp v cc x nghip bc lt tn t.
Nhng diu n dng sau nhng dng ch vit trong bn l ljch v trong bi bo d h l c
mt th gii m mjt dy gian di dang quyt tri chng ti vo ci h thng dng gh tm
v dao dc v cui cng s bj tu di dn ch dit vong. Bng cch khuyn khch ti hiu ra
nhng n su xa d, Paula d thc dy ti buc thm mt buc trn con dung m cui
cng s thay di c cuc di ti.



Chuong 24
Tng thng cuado du tranh vi cc cng ty du la

Cng vic Clmbia v Panama gip ti c nhiu co hi qua lai v thm cuado, dt
nuc m ti coi l qu huong th hai ca mnh. cuado d tng c thi gian di dt dui
ch thng trj ca dc ti v cc th luc cnh hu vn chju su diu kin ca nhng quyn loi
chnh trj cng nhu thuong mai ca Hoa Ky. Kinh t cuado ch yu nh vo xut khu hoa
qu, v ch d tp don trj d thm nhp rt su vo dt nuc ny. T cui nhng nm 60,
du la luu vuc sng Amazon ca cuado bt du duoc khai thc, gy nn nhng con
st mua sm lu b ca mt nhm cc gia dnh nm quyn thng trj cuado, v lm loi cho
cc ngui nuc ngoi. Nhng gia dnh ny d cht ln cuado gnh no chng cht, cng
li ha s tr no bng ngun thu t du la. Nhng con dung v cc khu cng nghip,
nhng dp thy loi, cc h thng phn phi v truyn dn, cng nhu cc du n nng luong
khc moc ln khp dt nuc. Cc cng ty k thut v xy dung nuc ngoi lai mt ln na
pht ln nhanh chng. Ngi sao dang ta sng trn dy Andy ny l mt ngoai l di vi
quy lut v su tham nhng gn lin vi chnh trj v su dng la vi ch ngha tp don.
Jaime Roldos l mt gio su dai hoc, mt lut su sp buc sang tui 40, ngui m ti d
c vi djp gp truc dy. ng l mt ngui c sc li cun v rt thanh ljch. Mt ln, ti d
bc dng v d nghj bay ti Quito v tu vn min ph cho ng bt c khi no ng cn. Ti
ni diu ny mt phn l da, nhung cng bi v ti vui lng duoc lm diu d vo ky nghi
ca mnh- ti qu ng v, nhu ti d ni ngay vi ng rng ti lun tm co hi d dn thm
dt nuc qu huong ng. ng cui ln v dua ra mt tha thun tuong tu, rng bt c khi
no ti c vung mc g trong vic dm phn v gi du, ti c th goi cho ng. ng ni
ting l mt ngui theo ch ngha dn ty v l mt nh yu nuc, lun tin tung manh m
vo quyn loi ca ngui ngho v tin rng trch nhim ca cc nh chnh trj l phi s
dung cc ngun ti nguyn thin nhin ca dt nuc mt cch thn trong. Khi ng bt du
tin hnh chin djch tranh c tng thng nm 1978, ng d ginh duoc su quan tm ca
nhng ngui dn cuado cng nhu nhng nuc c du la dang bj nuc ngoi khai thc-
v c nhng cng dn ca tt c cc quc gia dang mong mun thot khi nh hung ca
cc th luc bn ngoi. Roldos l mt chnh trj gia tn tin him c, v khng bao gi so
phi di mt vi thuc t. ng theo st cc cng ty du la v ci h thng khng qu tinh vi
dang h tro chng. Chng han, ng buc ti Vin Ngn ng ma ha (SL), thuc cht l mt
nhm truyn gio t M, d cu kt vi cc cng ty du la. Ti c quen nhng ngui
truyn gio thuc vin SL t ngy ti cn trong Qun don Ha bnh. Vin c l di nghin
cu, ghi lai, v djch cc ngn ng bn dja, t chc ny d thm nhp vo cuado cng nhu
nhiu nuc khc. Vo nhng nm du di tm du m, khi SL dang hop tc tch cuc vi b
tc Huaorani luu vuc sng Amazon, th nhng ri loan bt du xut hin. H cc nh dja
cht hoc ca cc cng ty du la bo v tru s cng ty rng mt khu vuc no d c nhng
dc dim cho thy c kh nng c du la dui lng dt th SL lai dn v khuyn ngui
dn bn dja di chuyn di khi vng dt d, dn nhng vng dt truyn gio dnh ring cho
cc b tc lac; noi ho s duoc cp min ph noi n, ch , qun o, cc thit bj y t, v mt
nn gio duc hung dao. i lai, ho phi nhuong dt cho cc cng ty du la. C rt nhiu
li dn dai cho rng cc nhm truyn gio ca SL d dng hng loat cc chiu thc gian
di nhm thuyt phuc cc b lac b nh chuyn dn sng tai vng truyn gio. C mt cu
chuyn thung duoc ngui ta k di k lai rng cc nhm ny d pht thc n c pha thm
thuc nhun trng- ri lai tng thuc d cha bnh ia chy cho cc b lac ny. Trn khp
lnh th ca Huaorani, SL d dng my bay th cc thng thuc phm c dy gi gn
nhng my pht radio nh xu. Cc my thu dt tai cc tram lin lac ht sc tinh vi do qun
nhn M dng tai cn c qun su Shell cung cp d bt sng cc my pht ny. Bt c
khi no c mt ngui dn ca b lac bj rn dc cn hay bj m nng, th mt dai din ca
SL du dn, mang theo thuc cha rn cn hay cc loai thuc thch hop- thung l bng
my bay truc thng ca cc cng ty du la. Trong ngui ngy du tm kim du la,
ngui ta d tm thy 5 ngui truyn gio SL cht vi cy gio ca ngui Huaorani dm
xuyn qua co th. Sau nay, ngui Huaorani d tuyn b rng ho lm th d cnh co SL l
hy dng lai. Nhung khng ai d g dn li cnh co ny c. Trn thuc t th n c tc
dng hon ton nguoc lai. Rachel Saint, chj ca mt trong nhng ngui dn ng bj git, di
khp Hoa Ky, xut hin trn i Truyn hnh Quc gia d quyn gp tin v ku goi su ng
h cho SL v cc cng ty du la, nhng ngui m c ta khng djnh l dang c gip
"nhng k man di moi ro kia tr nn vn minh hon v c vn ha hon. SL d nhn duoc
ti tro t cc t chc t thin ca Rockefeller. Jaime Roldos khng djnh, mi quan h vi
Rockefeller cho thy SL thuc su l mt dao qun tin phng trong chin djch cup dt ca
th dn v thc dy cc hoat dng khai thc du la; chnh John D.Rockefellerm, ngui
tha k dng ho Rockefeller d thnh lp Standard Oil- cng ty me ca Chevron, Exxon v
Mobil sau ny.Ti c cm gic Roldos dang di theo con dung m Torrijos d soi roi. C hai
d dng ln chng lai cung quc manh nht th gii. Torrijos mun ly lai knh do, trong
khi quan dim dn tc manh m ca Roldos v du la d de doa nhng cng ty c th luc
nht trn th gii. Ging nhu Torrijos, Roldos khng theo ch ngha cng sn, m dang
dng ln ginh quyn loi cho dn tc d dm bo cho vn mnh ca mt dt nuc. V
cng ngn hng vi Torrijos, cc chuyn gia d tin don l Washington v cc cng ty du
la s khng bao gi chju d Roldos tr thnh tng thng, v nung c duoc bu th s
phn ca ng cng s chng khc no s phn ca Arbenz Guatemala hay Allende
Chile. Vi ti th dung nhu c hai con ngui ny du dn du mt phong tro mi trn
chnh trung M Latinh. Phong tro ny c th s l nn tng cho nhng thay di c nh
hung dn moi quc gia trn hnh tinh ny. Ho khng phi l Castro hay Gadhafi. Ho
khng c quan h g vi Ngay hay Trung Quc; hay nhu trong trung hop ca Allende,
khng c quan h g vi phong tro x hi ch ngha quc t. Ho, nhng ngui lnh dao
thng minh, c uy tn, duoc qun chng yu mn, l nhng ngui theo ch ngha thuc t
ch khng theo ch ngha gio diu. Ho l nhng ngui yu nuc nhng khng phi l
nhng ngui chng M. Nu ch d tp don trj duoc xy dung trn ba tru ct- cc tp
don ln, cc ngn hng quc t, v cc chnh ph dy muu m- th Roldos v Torrijos d
khng cho php tru ct th 3 l su cu kt gia cc chnh ph tn tai. Mt phn chnh trong
cuong lnh chnh trj ca Roldos l chnh sch Hydrocarbon. Nn tng ca chnh sch ny l
du la, tim nng ln nht ca cuado v vic khai thc n trong tuong lai phi dem lai loi
ch ln nht cho phn ln ngui dn nuc ny. Roldos tin tung manh m rng, Nh nuc
c trch nhim h tro ngui ngho v ngui bj tuc quyn cng dn. ng hy vong rng
chnh sch Hydrocarbon trn thuc t c th tr thnh mt phuong tin d tin hnh ci
cch x hi. Song, ng cng bit cn phi thn trong v ng hiu rng cuado, cng nhu
nhiu nuc khc na, ng khng th duoc bu lm tng thng nu khng c duoc su
ng h ca t nht l mt s dng tc c quyn th, v rng thm ch nu ng c tm cch
thng c m khng nh dn ho di na th cc chuong trnh ci cch ca ng cng s
khng th tin hnh duoc khi khng nhn duoc su ng h ca nhng nhm ngui ny.
Bn thn ti d nhe nhm khi Tng thng Carter dang bm tru trong Nh Trng vo thi
khc quan trong ny. Mc d phi chju p luc t Texaco v cc tp don du la khc,
Washington vn duy tr quan dim ca mnh. Ti bit s khng th c diu ny nu dng
Dn ch hay dng Cng ha nm quyn. Hon ht thy moi th, ti tin rng chnh chnh
sch Hydrocarbons d thuyt phuc nhng ngui cuado dua Jaime Roldos dn Dinh Tng
thng Quito- vj Tng thng du tin ca ho duoc bu c mt cch dn ch sau mt thi
gian di dui ch thng trj dc ti. Ngy 10 thng 8 nm 1979, ng d dt ra nn tng cho
chnh sch ny vi li m du nhu sau: Chng ta phi p dung cc bin php hu hiu d
bo v ngun nng luong ca dt nuc. Nh nuc phi duy tr su da dang ha cc mt
hng xut khu v khng dnh mt di tnh dc lp v kinh t ca nuc mnh... Cc quyt
djnh ca chng ta phi dua trn cc quyn loi quc gia v trong khun kh bo v v han
ch quyn dn tc.Mt ln khi cn duong chc, Roldos d phi di du vi Texaco, v trong
thi gian d, Texaco d tr thnh mt trong nhng th luc manh trong lnh vuc ny. l
mt mi quan h gai gc. K khng l trong lnh vuc du la khng tin vj Tng thng mi v
khng mun tr thnh mt phn ca ci chnh sch dang c nguy co tr thnh tin l mi.
Cng ty ny hiu rt r rng nhng chnh sch nhu vy c th s l m hnh cho cc nuc
khc di theo. Bi pht biu ca mt trong nhng c vn chnh cho Roldos, Jose Carvajal, d
tm tt thi d ca chnh quyn mi: Nu mt di tc (Texaco) khng mun chp nhn ri
ro, khng mun du tu d tm kim thm d, hay khng mun khai thc cc khu khai thc
du la c diu kin, th di tc khc c quyn tin hnh cc du n du tu d v sau d
duoc quyn s hu... Chng ta tin rng mi quan h ca chng ta vi cc cng ty nuc
ngoi phi l mt mi quan h cng bng; chng ta phi cng rn trong du tranh; chng ta
phi chun bj tinh thn d duong du vi moi p luc, song chng ta khng nn t ra so hi
hay cm thy km ci hon khi thuong tho vi cc di tc nuc ngoi d.Vo ngy du
nm 1980, ti d dua ra quyt djnh. l su khi du mt thp nin mi. V 28 ngy na
ti s buc sang tui 35. Ti quyt tm trong nm ti ti s tao ra mt buc ngot ln trong
cuc di, v trong tuong lai ti s c gng theo guong nhng ngui anh hng thi hin dai
nhu Jaime Roldos v Omar Torrijos. Thm vo d, mt su kin chn dng d xy ra. Xt v
loi nhun, Bruno l Ch tjch thnh cng nht trong ljch s ca MAN. Song, tht bt ng v
khng h bo truc, Mac Hall d ha b ng.












Chuong 25

Ti ra di

Vic Mac Hall ha b Bruno d gy rung chuyn c MAN. Su kin ny d gy xo trn v
chia r trong ni b cng ty. Mc d Bruno cng c kh nhiu k th, nhung ngay c mt
vi ngui trong s ho cng tht vong. i vi nhng ngui trong cng ty th hnh dng ny
r rng l xut pht t su d ky. Trong cc cuc tho lun quanh bn n hay quy gii kht,
ngui ta ri tai nhau chc Hall cm thy mi nguy t mt ngui km mnh dn 15 tui, v l
ngui d gip dua cng ty dat dn mt mc loi nhun mi.
"Hall khng th cho php Bruno c tip tuc ln nhu th ny, mt ngui ni. "Hall chc chn
phi hiu rng vic Bruno s thay th ng ta chi cn l vn d thi gian v ng s sm phi
v vun.
Nhu d chng minh cho nhng li dn dai. Hall chi djnh Paul Priddy lm Ch tjch mi. Paul
d lm Ph ch tjch cho MAN trong nhiu nm nay v l mt k su d ha dng v rt say
m cng vic. Theo ti ngh th anh ta cng chi l mt ngui dn ng ba phi, chm chap,
ngui s ci du tun th nhng tung nht thi ca Hall v s chng th tr thnh mt
nguy co cho Hall v nhng mc siu loi nhun. Nhiu ngui khc na cng cng chung
kin ny. i vi ti, su ra di ca Bruno tht dng bun. C nhn ng l mt ngui thng
thi v l nhn t chnh gip cho cng vic ca chng ti nuc ngoi. Trong khi d,
Priddy chi tp trung vo cng vic trong nuc v gn nhu chng bit g v vai tr thuc ca
chng ti nuc ngoi. Ti bn khon khng hiu cng ty ny s di v du. Ti d goi din
v nh cho Bruno v thy ng dy trit l.
"John a, ng ta bit rng ng ta khng c mt l do no c, ng ni v Hall nhu vy, "v th
ti d yu cu mt khon tin dn b kha kh, v ti d c duoc n. Mac nm trong tay mt
s luong ln c phiu c quyn biu quyt uu di, v mt khi ng ta quyt djnh nhu th th
ti chng th lm g duoc na. Bruno cng ngu ng dang cn nhc mt vi d nghj mi
ng vo nhng vj tr cao cp tai cc ngn hng da quc gia d tng l khch hng ca
chng ti. Ti hi ng xem l ti nn lm g.
"Hy lun d phng, ng khuyn ti. "Mac Hall d mt lin h vi thuc tin, nhung chng ai
ni cho ng ta bit c- nht l khng phi lc ny, sau nhng g ng y d lm vi ti.
Vo cui thng 3 nm 1980, do vn cn chong vng bi su ra di ca Bruno, ti d di nghi
bng thuyn bum ti do Virgin. i cng ti c "Mary, mt c gi cng lm vic cho MAN.
Mc d ti d khng ngh v diu ny khi quyt djnh chon dja dim nhung gi th ti bit
rng chnh ljch s ca vng ny l mt nhn t gip ti dua ra quyt djnh m nh d ti c
th bt du thuc hin quyt tm cho nm mi ca mnh. nim du tin chot ny dn vo
mt bui chiu sm trong khi ti di vng quanh do St. John v di hung chay vo knh
Sir Francis Drake, ranh gii phn chia dja phn gia Anh v M trn qun do Virgin. Tn
ca knh do ny d nhin duoc dt theo tn ca mt g cup vng ngui Anh. iu ny
lm ti nh dn nhng ln trong sut thp nin truc d, ti d ngh v nhng tn cup
bin v nhng nhn vt ljch s khc, nhu Drake v Ngy Henry Morgan, ngui d cup
bc v bc lt ca ci nhung lai duoc ngui ta ca tung- thm ch cn duoc phong tuc v
hnh dng ca mnh. Ti thung tu hi tai sao, d duoc nui day d knh trong nhng con
ngui nhu vy ti vn cm thy day dt v nhng hnh dng n cup, bc lt ca ho di
vi cc nuc nhu ndnxia, Panama, Clmbia, v cuado. Rt nhiu ngui anh hng
ca ti nhu Ethan Allen, Thomas Jefferson, George Washington, Daniel Boone, Davy
Crockett, Lewis v Clark, l nhng ngui d bc lt ngui da d, cc n l, chim doat dt
dai khng thuc v mnh. Ti d thy mt vi tm guong nhu vy d xoa dju bt ti li ca
mnh. Gi dy, khi dang di doc theo knh do Sir Francis Drake, ti nhn ra su din r trong
cch ngh truc dy ca mnh. Ti nh mt s diu m ti d c tnh l di trong nhiu nm.
Ethan Allen d phi vi thng trong cc nh t hi hm v cht chi ca Anh quc, gn
nhu lun bj ct xch st nng 30 pound, v ri trong nguc ti ca Anh quc thm mt thi
gian na. ng l mt t nhn chin tranh, bj bt trong trn chin Montreal nm 1775 khi
chin du ginh dc lp nhu Jaime Roldos v Omar Torrijos hin dang du tranh d ginh
dc lp cho dn tc mnh. Thomas Jefferson, George Washington, v tt c cc vj cha gi
dn tc khc d khng tic tnh mang ca mnh cho nhng l tung nhu vy. Chin thng
khng bao gi duoc bo truc; v ho du hiu rng nu thua trn, ho s bj treo c nhu
nhng k phn bi. Daniel Boone, Davy Crockett, v Lewis v Clark cng d chju nhiu
gian kh v d phi hy sinh rt nhiu th. Th cn Drake v Morgan? Ti hoi mo h v giai
doan d trong ljch s, nhung ti nh rng nhng tn d Tin Lnh ngui Anh nhn thy mnh
bj cc tn d Cng gio ngui Ty Ban Nha de doa rt nhiu. Do d, theo ti, nhiu kh
nng l Drake v Morgan quay sang lm cup bin d choi khm nhng k d bng cch
ginh git ly ca ci ca d ch Ty Ban Nha nm cc ch vng nhm bo v su thing
ling ca nuc Anh, hon l mong mun thu loi ring cho chnh mnh. Khi chic thuyn ca
chng ti dang di xui theo knh do, lut di trong gi, ri di chuyn dn gn cc ngon ni
trn bin- do Great Thatch pha Bc v St. John pha Nam- ti khng ti no gat b
duoc nhng ngh ny ra khi du. Mary dua ti chai bia v vn to bi ht ca Jimmy
Buffet. Song khung cnh tuyt dep xung quanh v c cm gic thanh thn m vic boi
thuyn thung mang lai vn khng gip ti ht tc gin. Ti c gng xua dui cm gic y.
Ti tu can chai bia. Nhung cm gic y vn khng bung tha ti. Nhng giong ni trong ljch
s v ci cch ti dng chng d tha mn tnh tham lam ca mnh khin ti gin d. Ti
gin c cha me mnh, v c vi Tilton- ngi trung trung hoc trn di lun tu cho mnh l
nht- v d buc ti phi chp nhn mt ljch s nhu vy. Ti lai m mt chai bia khc. Nu
duoc th ti d git cht Mac Hall v nhng g ng ta d lm vi Bruno. Mt con tu g vi
l c by sc cu vng lut qua truc mt chng ti, nhng cnh bum hai bn cng
phng, di theo gi doc knh do. Na t thanh nin tr ht to v vy chng ti, d l dn
hippies trong b sarong sng mu, mt cp nam n hon ton trn trung trn boong truc.
Mt diu r rng tat ra t chic tu v b ngoi ca ho l ho sng trn tu, mt cng
dng chung, nhng tn cup bin thi hin dai, tu do v phng dng. Ti c vy ho nhung
khng ti na lm duoc. Ti phi c thng cm gic ghen ty dang ngp trn trong ti. Mary
dng trn boong, nhn theo bng ho khut dn. "Anh c thch mt cuc sng nhu vy
khng?, c hi. V ti chot hiu. Khng phi tai cha me ti, cng khng phi tai Tilton, hay
tai Mac Hall. M l bi ti cm ght chnh cuc sng ca mnh. Ngui phi chju trch
nhim, k m ti gh tm y, chnh l bn thn ti.
Mary bng reo to. C y chi v pha man phi con tu. Ri buc lai gn ti v ni. "Vjnh
Leinster ka, c y ni, "noi th neo dm nay dy ri. N kia ri, ci vjnh nh dang np
mnh vo do St. John, d l noi cc con tu cup bin thung nm d phuc kch nhng
chuyn tu ch vng di qua vng nuc mnh mng ny. Ti cho thuyn lai gn hon na,
ri trao bnh li cho Mary v di ln boong truc. Khi c y li con thuyn vng quanh do
Watermelon vo ci vjnh tuyt dep d, ti ha bum v li m neo ra. Cn c y th kho lo
ha cnh bum chnh xung. Ti qung neo ra khi tu: soi xch roi o xung dng nuc
trong vt nhu pha l v con thuyn tri di mt doan truc khi dng lai. Khi con thuyn d
dng hn, Mary nhy xung boi, ri chop mt mt lc. Ti vit lai cho c y mt li nhn ri
cho xung vo b, neo xung ngay st tn tch ca mt dn din trng ma truc dy. Ti
ngi d, canh dng nuc mt lc lu, c gng khng ngh ngoi g, tp trung gat b moi cm
xc. Nhung ti khng ti no lm ni. Lc x chiu, ti c gng ht sc leo ln dinh di v
thy mnh dang dng trn bc tung loang l ca dn din lu di ny, nhn xung chic
thuyn dang neo du. Ti ngm mt troi ln v hung Carib. Moi th lc ny dy dung
nhu tht yn bnh, nhung ti hiu rng truc kia khu dn din xung quanh mnh d tng l
noi chng kin nhng cnh di kh cuc khng k xit; hng trm n l Chu Phi d b xc
noi ny- dui nng sng, ho bj bt phi xy dung lu di, trng v thu hoach ma, v phi
vn hnh my mc d bin dung th thnh nguyn liu chnh ca ruou rum. Su yn tnh
noi dy d che giu cho ljch s tn c ca n, cng nhu che giu con gin dang tro ln
trong lng ti. Mt tri khut sau dinh ni trn do. Rng chiu d ruc tri trn bu tri. Ri
mt bin ti dn di, v ti phi di din vi mt thuc t ph phng l ti cng chi l mt tn
bun n l m thi, v rng cng vic ca ti MAN khng chi l dng cc khon no d li
ko nhng nuc ngho vo d ch ton cu. Nhng du bo duoc ti thi phng ln khng
chi l phuong tin d dm bo rng khi no dt nuc chng ti cn du la th chng ti c
th di cho d mi thi, v vj tr ca ti khng don gin chi l tng loi nhun cho cng ty.
M cng vic ca ti cn lin quan dn nhng ngui dn v gia dnh ho, ho ging nhu
nhng ngui d b mang d xy dung bc tung noi ti dang dng, nhng ngui ti d
bc lt. Trong 10 nm qua, ti cng chi l con chu nhng tn bun n l d tng l luot
ko vo rng su Chu Phi v la dn ng, dn b ra nhng con tu dang ch sn. Chi
khc l theo mt phuong thc hin dai hon, tinh vi hon- bi ti chua tng phi trng thy
cc xc cht, ngi thy mi thjt thi ra, hay nghe nhng ting ku ai on. Nhung nhng g
ti d lm th dc c chng km g, v chi bi ti d c th trn trnh duoc, c nhn ti
khng phi truc tip dnh lu g dn nhng xc cht, mi thjt ngui, v nhng ting ku bi
thuong, v vy c l rt cuc th ti l k ti d xu xa nht.
Ti lic nhn lai con thuyn nh dang neo du, v dang phi chng tr vi dng nuc chy
xit. Mary dang di tho thn trn boong, c l l dang ung mt ly Margarita v ch ti v d
pha cho ti mt ly. Vo lc d, khi nhn thy c y trong nhng tia nng cui cng ca ngy,
trng tht thai mi, v dy tin tung, ti bt chot cm thy day dt v nhng g ti d lm
vi c y v vi tt c nhng ai d lm vic cho ti, ci cch m ti d bin ho thnh nhng
EHM. Ti dang di x vi ho theo cch m Claudine d lm vi ti, nhung lai khng c
duoc su chn thnh nhu th. Ti dang li ko ho bng vic tng luong v d bat d ho tr
thnh nhng tn bun n l, v cng nhu ti, ho dang bj tri buc vo h thng ny. Phi,
ho cng d bj bin thnh nhng k n l. Ti quay lung lai vi bin, vi vjnh, v vi c rng
chiu d ruc. Ti nhm mt lai truc bc tung do nhng ngui n l bj buc phi ri b
qu huong xy dung nn. Ti nhy ln, chp ly cnh cy, v bt du dp manh vo
nhng bc tung d. Ti c dp nhu th cho dn khi kit sc. Ti nm ln ra c, ngm
nhng dm my lng l tri. Cui cng th ti cng quay tr lai xung. Ti dng trn b,
nhn ra chic thuyn ca chng ti dang neo du noi dng nuc trong xanh, v hiu mnh
phi lm g. Ti bit rng nu ti quay tr lai cuc sng truc dy, tr lai MAN v tt c
nhng g m MAN dang dai din, ti s lac dung mi mi. Tin luong cao, tin huu tr,
bo him v tin th lao, ti sn... Cng lai d lu ti cng kh c th thot ra duoc. Ti
d tr thnh mt n l. Ti c th tip tuc dnh mnh nh t nhu ti d dnh vo nhng
bc tung d d, hoc ti c th chay trn. Hai ngy sau ti tr lai Boston. Vo ngy 1
thng 4 nm 1980, ti buc vo vn phng ca Paul Priddly v xin thi vic.










PHN IV: 1981- HEN TA

Chuong 26

Ci cht ca Tng thng cuado

i khi MAN khng d cht no. Paul Riddy khng th tin ni diu d. "C thng tu, anh ta
nhy mt.Ti qu quyt vi anh ta l ti hon ton nghim tc. Ti nh Paula d tng
khuyn ti khng nn gy th djch vi bt c ai hoc cho ai bit bt c l do g d nghi ngi
rng ti c th vach trn cng vic EHM ca mnh, ti nhn manh rng ti dnh gi cao
nhng g MAN lm cho ti nhung ti mun tin xa hon na. Ti lun mun vit v nhng
ngui m ti duoc MAN gii thiu khp noi trn th gii, nhung khng lin quan g dn
chnh trj c. Ti ni ti mun lm cng tc vin cho National Geographic v mt vi t tap
ch khc, v ti mun duoc tip tuc di du ljch. Ti tuyn b lun trung thnh vi MAN v th
rng ti s lun ca ngoi MAN. Cui cng, Paul cng dng . Sau d, dn luot tt c nhng
ngui cn lai ra sc khuyn ti dng di khi MAN. Ti lun phi nghe nhng li nhu cng
vic ny tht tt vi ti, c nhng ngui thm ch cn cho rng ti mt tr. Ti chot hiu
rng khng ai mun chp nhn su tht l ti tu di khi MAN , c l mt phn v diu d
buc ho phi nhn lai chnh mnh. Nu su ra di ca ti khng phi l din r, th c l chnh
lai nhu ho mi l mt tr. Nhn nhn ti nhu l mt ngui din r c l d chju hon.
Nhung phn ng ca dm nhn vin dui quyn ca ti mi khin ti thuc su bi ri. Trong
mt ho, ti d b roi ho trong khi chua c ai chun bj d c th k nhim ti. Mc d vy, ti
d quyt djnh. Sau bao nhiu nm thng dn do, ti kin quyt phi xa s moi th. Tht
khng may, moi vic khng sun s nhu vy. Thuc su th ti khng cn vic lm, nhung v
ti vn chua phi l mt hi vin c quyn han nn s tin bn c phiu khng d d ti c
th b vic, nu lai MAN thm vi nm na, rt c th ti s tr thnh mt nh triu ph
40 tui nhu ti d tng hnh dung, nhung gi dy ti mi 35 v muc tiu d cn qu xa vi.
Qu l mt ngy thng tu lanh lo v m dam Boston. Th ri mt ngy Paul Riddy ly c
goi ti dn vn phng. "Mt khch hng dang doa b chng ta, anh ta ni. "Ho thu chng
ta chi v ho mun anh lm dai din cho ho vi tu cch l nhn chng chuyn mn. Ti cn
nhc. Trong lc ngi di din chi cch Paul mt ci bn ti d quyt djnh. Ti tu dt gi cho
mnh mt ci gi cao gp ba ln luong thng c ca ti tai MAN. Khng ng anh ta chp
nhn, v th l su nghip mi ca ti bt du. Nhng nm sau d ti lm vic vi tu cch
ngui lm chng cp cao- phn ln cho nhng cng ty din luc ca M dang cn y ban
djch vu cng ph duyt d xy dung cc nh my nng luong mi. Mt trong s nhng
khch hng ca ti l cng ty djch vu cng ca New Hampshire. Cng vic ca ti l chng
minh truc ta tnh kh thi ca nh my nng luong hat nhn Seabrook, mt du n dang
gy nhiu tranh ci. Tuy khng truc tip lin quan dn M Latinh na, nhung ti vn theo
di nhng su kin vn din ra d. Vi tu cch l mt nhn chng chuyn mn, ngoi
nhng lc phi ra hu ta, ti c rt nhiu thi gian. Ti gi lin h vi Paula v ni lai
nhng quan h m ti c t nhng ngy cn lm vic cho Qun don Ha bnh cuado-
dt nuc bng tr thnh tm dim ca moi su ch trong nn chnh trj du la quc t.
Jaime Rolds dang ln. ng coi trong nhng g ng d ha khi dng ra tranh c v dang
tm moi cch d chng lai cc cng ty du la. Dung nhu ng nhn thy rt r nhng diu
m ngui khc c hai b knh do Panama khng thy hoc c tnh khng thy. ng
hiu rng nhng g dang din ra c nguy co bin th gii thnh mt d ch ton cu m
trong d nhng ngui dn nuc ng s chi dng mt vai tr rt nh, gn nhu l n l.
Nhng bi bo ni v ng m ti doc gy n tuong manh khng chi bi su tn tuy ca ng
m cn bi kh nng nhn nhn vn d mt cch uyn thm ca ng. Nhng vn d su xa
m ng nhn thy chnh l ci thuc tin rng, chng ta dang buc vo mt k nguyn mi
ca nn chnh trj th gii. Thng 11/1980, trong cuc chay dua vo Nh Trng, Carter d
thua Reagan. Hip uc knh do Panama m ng dm phn vi Torrijos, tnh hnh ran,
dc bit l su tht bai trong k hoach gii cu nhng con tin bj bt gi tai s qun M l l
do chnh khin ng thua cuc. Nhung mt diu g d t nhj hon cng dang din ra. Mt
Tng thng vi muc tiu ln nht l ho bnh th gii, ngui quyt tm han ch su phu
thuc ca M vo du la d bj thay th bi mt k vi nim tin rng chnh sc manh qun
su, quyn kim sot tt c cc m du mi gip nuc M nm gi mt cch chnh dng vj
tr chp bu ca th gii, v d l mt phn ca Thuyt bnh trung theo djnh mnh. Vj
Tng thng, ngui cho lp nhng tm panen nng luong mt tri trn nc nh Trng d bj
thay th bi mt k m ngay sau khi chim lnh duoc phng bu duc d cho ha nhng tm
panen d xung. C th Carter khng phi l mt nh chnh trj ti gii, nhung gic mo v
nuc M ca ng cng ging nhu nhng diu duoc vit trong bn tuyn ngn dc lp ca
chng ta. Nhn lai ng tht hoi c vi nhng tung d dc kt nn dn tc ny v d dua
t tin chng ta dn b bin ca nuc M. Khi chng ta so snh ng vi nhng ngui tin
nhim gn ng nht v vi nhng ngui k vj, ng hon ton khc hn. Ci nhn v th gii
ca ng khc hn vi ci nhn ca nhng EHM . Trong khi d, Reagan chc chn s l
ngui gp phn xy dung d ch ton cu, l mt by ti ca ch d tp don trj. Vo thi
dim ng ta nhm chc, ti thy vic truc kia ng ta d tng l mt din vin Hollywood
tht ph hop, v nhu vy ng ta l ngui d tng lm theo nhng chi thj t trn xung ca
nhng ngui c th luc, mt ngui bit nhn mnh lnh. s l mt dc dim ca ng ta.
ng ta s phuc vu cho nhng ngui chay nhu con thoi t cc vn phng ca nhng tng
gim dc cng ty dn cc hi dng ca ngn hng v dn nhng hnh lang ca chnh ph.
ng ta s phuc vu nhng ngui m nhn qua tung chng nhu lm vic cho ng ta nhung
thuc ra chnh ho lai nm quyn diu hnh chnh ph- nhng ngui nhu Ph tng thng
George H. W. Bush, ngoai trung George Strultz, b trung quc phng Caspar
Weinperger, Richard Cheney, Richard Helms, v Robert McNamara. ng ta s bo v
nhng g m ho mun: mt nuc M kim sot ton th gii cng tt c ngun luc ca n,
mt th gii tun theo mnh lnh ca M, v qun di M s cng c nhng lut l m
nuc M dt ra, mt h thng thuong mai v ngn hng ng h nuc M nhu vj th lnh
ca ch ton cu. Hung ti tuong lai, dung nhu chng ta dang buc vo mt giai
doan dy trin vong ca cc EHM. Lai l mt tr da na ca s phn khi ti chon dng
thi khc ljch s ny d rt lui. Tuy vy, cng cn nhc k ti cng cm thy d chju. Ti
bit ti d quyt djnh dng. iu ny v lu di s th no, ti khng r nhung ti bit rng
trong ljch s khng c mt d ch no tn tai lu v thi th th lun thay di. Theo cch
nhn ca ti, nhng ngui nhu Roldos cho php chng ta hy vong. Ti chc chn l vj tng
thng mi ca cuado nhn thy nhng diu kh lung trong tnh th hin nay. Ti bit ng
d tng ngung m Torrijos v d tn thung lp trung dng cm ca Carter v knh do
Panama. Ti c cm gic Roldos chc chn s khng chn buc. Ti chi hy vong su kin
cung ca ng s soi dung cho nhng ngui dng du cc quc gia khc, ng v
Torrijos c th cho ho ngun cm hng m ho cn. u nm 1981, chnh ph ca Roldos
chnh thc trnh Quc hi cuado du lut v kh thi hydrocacbon mi. Nu duoc thi hnh,
du lut ny s lm thay di mi quan h gia cuado v cc cng ty du la. Trn nhiu
gic d, du lut ny c tnh cp tin v thm ch quyt lit. R rng n duoc lp ra d thay
di hoat dng ca cc cng ty. nh hung ca n s vuon ra ngoi bin gii cuado, dn
hu ht cc nuc M Latinh v khp th gii.Cc cng ty du la phn ng dng nhu du
don- ho tranh th ht cc th luc v tin bac m ho c. Nhng ngui phu trch quan h
cng dng ca cc cng ty ny bt du chin djch bi nho Jame Roldos, v nhng ngui
chuyn di vn dng hnh lang lao dn Quito v Washinton vi nhng cp ti liu dy cht
tin v nhng li hm doa. Ho c thu dt hnh nh vj Tng thng du tin duoc bu mt
cch dn ch trong ljch s cn dai ca cuado nhu mt Castro th hai. Nhung Roldos
khng chju khut phuc truc bt ky su hm doa no. ng phn ng bng cch vach mt
nhng m muu chnh trj v du la- tn gio. ng cng khai buc ti Vin ngn ng ma
h d cu kt vi cc cng ty du la v ngay sau d, bng mt nuc c tht to bao-
thm ch l liu lnh, ng truc xut vin ny khi cuado.Chi vi tun sau khi chuong trnh
ca ng duoc trnh quc hi v chi vi ngy sau khi ng dui c nhng ngui truyn gio
ca Vin Ngn ng ma h, ng cnh bo nhng t chc nuc ngoi, c c cng ty du
la v khng chi dng lai d, rng nhng k hoach m ho djnh thi hnh khng c loi cho
ngui dn cuado, ho s buc phi ri khi dt nuc ny. ng thuyt trnh mt bi din
vn quan trong tai sn vn dng Olympic Atahualpa Quito v sau d di ti mt lng nh
nam cuado.ng cht d trong mt tai nan my bay, vo ngy 24thng 5 nm 1981.
C th gii bj sc. Nhng ngui M Latinh ni gin. Bo ch khp bn cu loan tin: "Mt vu
m st ca CA!. Bn canh su tht l Washington v cc cng ty du la cm ght ng,
nhiu su kin khc dung nhu cng ng h li buc ti ny, v mi nghi ng ngy cng
tng ln khi nhiu thng tin duoc tung ra. Tuy khng c bng chng cu th, nhung mt s
nhn chng khng djnh rng Roldos d duoc bo truc v vu m st v c nhiu bin
php d phng v c dng hai chic truc thng khc nhau. n gi pht cui cng, mt s
quan d thuyt phuc ng di bng chic truc thng nghi trang. Chic ny d n tung.Bt
chp phn ng ca th gii, tin tc hu nhu khng duoc dng ti trn bo ch M.
Osvaldo Hurtardo ln k vj chc tng thng. ng ta phuc hi lai Vin Ngn ng ma h v
nhng cng ty du la ti tro cho t chc ny. Cui nm, ng ta cho bt du mt chuong
trnh dy tham vong nhm tng sn luong du cho Texaco v mt s cc cng ty nuc
ngoi khc tai vjnh Guayaquil v vng vjnh Amazon.Omar Torrijos, d ca tung Roldos, ni
v ng nhu ni v mt ngui "anh em. ng d th nhn d c nhng con c mng v vu
m st chnh mnh; ng thy mnh roi t trn tri xung trong mt qu cu la khng l.
l mt li tin tri.


Chuong 27

Panama: Lai mt vj Tng thng na bj m st

Ci cht ca Roldos lm ti sng st, mc d dng ra ti khng nn sng st nhu vy. Ti
du c ngy tho. Ti d tng bit dn Arbenz, Mossadegh, Allende- v rt nhiu ngui
khc na, nhng ngui m tn tui ca ho chua bao gi duoc nhc dn trn bo c hoc
cc cun sch ljch s nhung cuc di ca ho d bj hu hoai hoc bj rt ngn lai bi ho d
dm dng ln chng lai ch d tp don trj. Song ti vn sng st. N din ra qu trng
tron. Sau thnh cng vang di ca chng ti rp Xt, ti d kt lun rng nhng hnh
dng tro trn nhu vy d thuc v qu kh. Ti ngh rng nhng con ch rng d duoc
nht vo s th. Gi ti bit ti d sai. Ti dm chc ci cht ca Roldos khng phi l mt
tai nan. N c tt c du hiu ca mt vu m st do CA sp dt. Ti hiu n duoc thuc
hin tht trng tron d gi di mt li de doa. Chnh ph Reagan, vi hnh tuong ca mt
chng trai cao bi Hollywood, l mt phuong tin l tung d chuyn ti nhng thng dip
nhu vy. Nhng con ch rng d quay tr lai. Chng mun Torrijos v bt ky ai c djnh
tham gia vo chin djch chng lai ch d tp don trj hiu duoc vn d d. Nhung Torrijos
khng chju li buc. Ging nhu Roldos, ng khng d bj de doa. ng cng truc xut Vin
Nghin cu ma h v kin quyt t chi li d nghj ca chnh ph Reagan v vic dm
phn lai hip uc knh do. Hai thng sau khi Rolds bj m st, con c mng ca Torrijos
tr thnh su tht, ng cht trong mt vu tai nan my bay. l vo ngy 31 thng 7 nm
1981. Chu M Latinh v c th gii quay cung. Torrijos ni ting trn khp th gii; ngui
ta ngung m ng v ng d buc M phi tr lai knh do Panama cho nhng ngui ch
hop php ca n v v ng tip tuc dng ln chng lai Reagan. ng l nh v djch trong
cuc dua di nhn quyn, l lnh tu ca mt dn tc d m rng vng tay dn nhn nhng
ngui tj nan chnh trj, trong d c c quc vuong ran, mt ting ni thuyt phuc cho cng
bng x hi, ngui m nhiu ngui tin rng phi duoc d c cho gii Nobel v Ha bnh.
Gi dy ng d ra di. "Mt vu m st ca CA!. Mt ln na bo ch v cc bi x lun lai
trn ngp dng ch ny. Graham Greene m du vi cun sch lm quen vi vj tung,
cun sch m ng vit t chuyn di m ti gp ng tai khch san Panama vi doan sau:
Nm1981, khi d dac d duoc sp xp cho chuyn thm ln th nm ti Panama ca ti th
chung din thoai reo. Herera, mt ngui ban v l ngui lun tip di ti nng hu mi ln
ti dn Panama bo tin tung Omar Torrijos d ra di. Chic my bay nh ch ng dn ngi
nh ca chnh mnh tai Coclesito vng ni Panama d n tung v khng mt ai sng st.
Vi ngy sau, trung s Chuchu, bit hiu Jos de Jesus Martinz, cuu gio su trit hoc Mc
tai trung dai hoc Panama, gio su ton v tho, ni vi ti: "C mt qu bom trong ci my
bay y. Ti bit c mt qu bom trong my bay, nhung ti khng th ni vi anh qua din
thoai tai sao ti bit.Dn chng khp noi khc than cho su ra di ca mt ngui ni ting
l lun bo v ngui ngho v nhng ngui bj p bc v ho cm phn di Washington m
cuc diu tra v nhng hoat dng ca CA. Tuy nhin, diu ny d khng xy ra. C rt
nhiu ngui cm th Torrijos, v trong danh sch y c nhng tn tui dy th luc. Khi cn
sng, ng d tng bj Tng thng Reagan, Ph Tng thng Bush, B trung Quc phng
Weinberger v cc Tng tham muu trung cng nhu rt nhiu tng gim dc cc tp don
hng manh cm ght khng giu dim. c bit, cc tung lnh qun di d pht din ln v
nhng diu khon trong hip uc Torrijos- Carter buc ho phi dng ca trung qun su
M v b tng chi huy chin tranh min Nam. iu ny buc ho di du vi mt thch thc
ln. Mt l ho phi tm cch d khng phi lm theo hip uc, hai l phi tm mt nuc
khc sn sng tip nhn nhng cn c ny- mt vin cnh khng tung vo cui th k
XX. Tt nhin, cn mt gii php na, th tiu Torrijos v dm phn lai hip uc ny vi
ngui k vj ca ng. Nhiu tp don da quc gia khng l cng nm trong danh sch
nhng k th ca Torrijos. Phn ln nhng tp don ny c mi lin h mt thit vi cc
chnh trj gia M v du dnh lu dn vic bc lt sc lao dng v cc ngun ti nguyn
thin nhin ca M Latinh- du la, g, dng, bxit, v dt nng nghip. l nhng cng
ty ch bin, nhng cng ty vin thng, cc tp don hng hi v vn ti, cc cng ty xy
dung v cng ngh. Tp don Bechtel l mt v du din hnh v mi quan h mt thit gia
cc cng ty tu nhn v chnh ph M. Ti bit r Bechtel; tai MAN chng ti thung lm
vic vi cng ty ny v k su trung ca cng ty d tr thnh mt ngui ban thn ca ti.
Bechtel l cng ty xy dung v lp ghp c th luc nht nuc M. Ch tjch v lnh dao
cng ty l George Schultz v Caspar Weinberger, nhng ngui d ht sc khinh mit
Torrijos khi ng cng khai dng vi mt k hoach ca Nht Bn v vic knh do Panama
hin tai bng mt knh do khc hiu qu hon.2 Vic ny s khng chi tuc doat quyn s
hu ca M m cn gat Bechtel khi mt trong nhng cng trnh xy dung si dng v bo
b nht ca th k. Torrijos dng ln chng lai tt c bon ho, v ng lm diu ny vi mt
c hi huc thanh ljch, duyn dng v tuyt vi nht. Gi dy ng d cht, v thay th ng
l ngui duoc ng d du, Manuel Noriega, mt ngui khng uy tn, khng sc thu ht,
cng chng c duoc su d dm v tr thng minh ca Torrijos, ngui m rt nhiu ngui
ng rng khng h c kh nng chng lai nhng Bush, Reagan, v Bechtel ca th gii.
Bn thn ti bj suy sup bi bi kjch ny. Ti ngi hng gi suy ngh v nhng cuc ni
chuyn vi Torrijos. Mt dm, ti ngi rt lu nhn chm chm vo bc nh ca ng trong
mt t tap ch v hi tung lai dm du tin ca mnh Panama, di taxi trong mua, dng
lai truc tm p phch khng l vi bc nh ca ng. "L tung ca Omar l tu do; chua c
th v kh no c th git cht duoc mt l tung!. K c v cu ni d kin ti rng mnh,
ht nhu trong ci dm bo ngy no. Khi y ti khng h bit rng cng vi Carter, Torrijos
s tr lai knh do Panama cho nhng ngui xng dn duoc s hu n mt cch hop
php, rng chin thng ny, cng vi nhng c gng ha gii cc bt dng gia nhng
ngui M Latinh x hi ch ngha v nhng tn dc ti, s lm cho chnh quyn Reagan-
Bush pht din ln v tm cch d hm hai ng.3 Ti khng th bit rng vo mt dm khc
ng s bj git trong chuyn bay thng thung trn chic Twin Otter, hoc l phn ln th
gii tr nuc M s tin chc l ci cht ca Torrijos khi mi 52 tui chi l mt vu m st
na trong hng loat cc vu m st ca CA. Nu Torrijos cn sng, chc chn ng s tm
cch dp tt ln sng bao luc dang dy ln v tng mang tai hoa cho bit bao dn tc
Trung v Nam M. Cn c vo nhng g ng d lm duoc, rt c th ng s tm cch dat
duoc mt tha thun d lm gim bt su tn ph ca cc cng ty du la quc t tai khu
vuc Amazon nhu cuado, Colombia, v Pru. V hnh dng ny cng s gip lm bt di
nhng cuc xung dt khng khip m Washington nhc dn nhu khng b v cuc chin
ma ty, nhung Torrijos lai nhn nhn nhng hnh dng ny nhu hnh dng ca nhng con
ngui tuyt vong d bo v gia dnh v mi nh ca ho. Quan trong hon, ti dm chc ng
s tr thnh mt hnh mu cho mt th h cc nh lnh tu mi Chu M, Chu Phi, v
Chu - diu m CA, NSA v nhng EHM khng bao gi cho php xy ra.









Chuong 28

Cng ty ca ti, Enron, v George W. Bush

Vo thi dim Torrijos bj m st, d my thng lin ti khng gp Paula. Ti hen h vi c
gi khc, trong d c Winifred Grant, mt nh quy hoach mi trung tr m ti gp MAN;
tnh c b ca c lai l k su trung ca Bechtel. Paula dang hen h vi mt nh bo
Colombia. Chng ti vn l ban nhung quyt djnh ct dt nhng soi dy tnh cm lng
man. Ti vt ln vi cng vic lm chng chuyn mn ca mnh, dc bit trong vu bin h
cho Nh my Nng luong hat nhn Seabrook. Dung nhu ti lai dang bn r mnh, lai tr
v vi vi tr c ca mnh don gin chi v tin. Winifred gip ti rt nhiu trong thi gian
ny. C y l mt nh mi trung hoc nhung dng thi rt hiu v su cn thit phi cung
cp din vi luong ngy cng tng. C y ln ln vng Berkeley ca vjnh ng San
Francisco v tt nghip dai hoc UC Berkeley. C y l mt ngui phng khong, c ci nhn
cuc sng di lp hn vi cch nhn kht khe ca b me ti v Ann. Quan h ca chng ti
tin trin tt. Winifred xin nghi php MAN, v chng ti cng di trn chic thuyn ca ti
doc b ai Ty Duong xung Florida. Chng ti thung d thuyn lai cc bin cng d ti
c th bay di lm chng chuyn mn. Cui cng, chng ti xung West Palm Beach,
Florida v thu mt cn h d. Chng ti kt hn v con gi ti, Jessica, cho di ngy
17/05/1982. ti d 36 tui, gi hon nhiu so vi dm dn ng vn dua vo dn cc lp hoc
kin thc chm sc b me v tr so sinh. Mt phn cng vic ca ti v Seabrook l phi
thuyt phuc y ban djch vu cng cng New Hampshire rng nng luong hat nhn l gii
php tt nht v hiu qu nht d cung cp din cho bang. Tht dng tic, cng tm hiu
vn d k hon, ti cng nghi ng gi trj ca nhng l l m ti dua ra. Vo thi dim y, ti
liu, sch bo ni v vn d ny lun thay di, phn nh nhng buc tin trong nghin cu,
v ngy cng cho thy c rt nhiu loai hnh nng luong khc, uu vit hon hn nng luong
hat nhn c v mt k thut ln hiu qu. Ri cn cn cng bt du lch khi thuyt c cho
rng nng luong hat nhn l an ton. Ngui ta dt ra nhng cu hi nghim tc v d tin
cy ca cc h thng h tro, v vic do tao nhng cn b vn hnh, v khuynh hung so
sut trong yu t con ngui, su hao mn my mc v su thiu an ton ca vic loai b cc
cht thi hat nhn. Ti bt du cm thy lo lng, khng thoi mi vi nhim vu m ngui ta
d tr tin d ti hon thnh v phi tuyn th d lm ci vic m rt cuc s khin ti phi
ra ta. Ti ngy cng tin chc rng c nhng cng ngh pht din mi m khng lm hai
dn mi trung. c bit l nhng cng ngh pht din t nhng cht m truc dy ngui
ta vn coi l cht thi. Ri mt ngy ti thng bo vi cc ng ch tjch tai cng ty djch vu
New Hampshire l ti s khng lm chng cho ho na. Ti t b ci cng vic mang lai cho
ti rt nhiu tin v quyt djnh thnh lp cng ty d c th ng dung nhng cng ngh mi
ny v dua vo thuc tin nhng g truc dy mi chi l l thuyt. Winifred ng h ti hon
ton, bt chp nhng diu khng lung truc duoc ca mt cuc mao him, bt chp thuc
tin l ln du tin trong di, c y sp c con. Vi thng sau khi Jessica cho di, nm
1982, ti thnh lp h thng nng luong dc lp (PS), mt cng ty vi s mnh xy dung
nhng nh my nng luong c loi cho mi trung v dung ln nhng m hnh d khuyn
khch cc cng ty khc noi theo. l mt cng vic rt mao him, v phn ln nhng cng
ty theo dui diu ny d thy bai. Tuy vy, "nhng su trng hop ngu nhin d lun xut
hin d cu chng ti. Thuc t ti dm chc l rt nhiu ln d c ngui gip ti, rng ti
duoc dn dp cho nhng g ti d lm truc kia v v ti d bit gi im lng. Bruno
Zambotti nhn mt vj tr cao cp tai Ngn hng pht trin Lin M. ng dng vo hi dng
qun trj ca PS v lo v mt ti chnh cho cng ty non tr. Chng ti nhn duoc su h tro
t Bankers Trush; ES Energy; Prudential nsurance Company; Chadbourne v Parke (mt
cng ty lut ln trn Wall Street, cng ty m Ed Muskie, cuu thuong nghj s M, ng c
vin tng thng v ngoai trung l mt cng su); v Riley Stoker Corporation (mt cng ty
xy dung, thnh vin ca tp don Ashland Oil Company, cng ty ny d thit k v xy
dung nhiu ni hoi tinh xo bng nhng cng ngh c tnh dt ph cho cc nh my din).
Chng ti thm ch c duoc c h tro t quc hi M, chng ti duoc min mt loai thu
dc bit, diu ny gip cho PS c duoc loi th so vi nhng di th khc. Nm 1986, c
PS v Bechtel cng lc khi cng xy dung nh my nng luong vi nhng cng ngh
tin tin v hin dai nht d dt than ph thi khng gy nn mua axit. n cui thp k, c
hai cng ty d lm nn mt cuc cch mang trong ngnh djch vu cng, truc tip gp phn
cng c lut chng nhim quc gia bng cch chng minh mt cch dt khot rng rt
nhiu th m truc dy ngui ta vn tung l cht thi c th duoc chuyn thnh din, v
than c th dt m khng gy nn mua axit v nh vy bc b nhng lun diu tri nguoc
ca cc cng ty djch vu cng. Nh my ca chng ti cng chng minh rng c th huy
dng vn cho nhng cng ngh chua qua kim nghim v tin tin nhu vy thng qua mt
cng ty tu nhn qui m nh, qua ph Wall v cc phuong tin ti chnh thng thung.1 Mt
loi ch na ca vic ny l nh my nng luong ca PS thi kh thi nhit vo mt nh knh
khong 1,5 hecta thay v thi vo khng kh hay vo ngun nuc gy nhim mi trung.
Vai tr Ch tjch PS ca ti gip ti bit duoc nhng g dang din ra trong ngnh nng
luong. Ti quen vi nhng ngui c th luc trong cc ngnh: cc lut su, nhng ngui vn
dng hnh lang, cc ch ngn hng du tu, v cc vin chc cao cp ca cc cng ty ln.
Ti cng c loi th l b vo lm vic hon 30 nm tai Bechtel, gi cuong vj ca mt k su
trung, v gi ng dang chju trch nhim xy dung mt thnh ph rp xt- kt qu
truc tip ca cng vic m ti d lm vo nhng nm 70, trong thi ky vu ra tin ca rp
Xt. Winifred ln ln gn tru s chnh Bechtel tai San Francisco v cng l thnh vin
ca dai gia dnh ci cng ty y; cng vic du tin ca c y sau khi tt nghip UC Berkeley
l Bechtel. Ngnh nng luong dang tri qua mt thay di ln. Cc cng ty cng trnh ln
dang dng moi th doan d mua lai hoc ch t th cng canh tranh vi cc cng ty truc kia
d tng dc quyn. Bi b quy djnh, lut l d tr thnh khu hiu, lut l lin tuc thay di.
y ry co hi cho nhng k tham vong mun loi dung tnh th hn loan tai ta n v quc
hi. Nhng ngui am hiu trong ngnh goi dy l "Min Ty hoang d ca ngnh nng
luong. Mt trong s nhng nan nhn ca qu trnh ny l MAN. ng nhu Bruno d du
don, Mac Hall d mt ht khi nim v thuc t v khng mt ai dm ni vi ng ta diu d.
Paul Riddy chua bao gi nm quyn v nhng ngui dng du MAN khng chi khng
chp thi co, khng tn dung nhng co hi m nhng thay di ln lao trong ngnh dem lai
m cn pham mt loat sai lm. Chi vi nm sau khi Bruno dat duoc mc li k luc, MAN d
dnh mt vj tr EHM ca mnh v roi vo tnh trang kit qu ti chnh. Nhng hi vin ca
MAN bn n cho mt cng ty xy dung v lp ghp ln bit tn dung thi co. Trong khi
vo nm 80. Ti nhn duoc gn 30 d la cho mi c phn th nhng c dng khc chi nhn
duoc chua dn mt na s d sau gn bn nm. Th l mt trm nm dy kiu hnh ca
cng ty d kt thc mt cch nhuc nh. Ti bun khi nhn thy cng ty bj xa s nhung ti
cng cm thy rng mnh d ra di dng lc. Tn tui MAN cn tn tai vi ngui s hu mi
thm mt thi gian na, nhung sau d n hon ton bin mt. Ci biu trung m truc dy
tng rt c trong luong vi nhiu quc gia trn th gii d chm vo qun lng. MAN l th
du ca mt cng ty d khng duong du duoc vi su thay di ca ngnh nng luong. Tri
nguoc vi MAN l hnh nh mt cng ty pht trin nhanh nht trong ngnh bng nhin xut
hin v ngay lp tc ly duoc nhng hop dng khng l. Phn ln nhng bui hop thung
bt du bng nhng cu chuyn gu, ngui ta ung c ph, sp xp lai giy t, v thi
dim ny, nhng cu chuyn gu thung xoay quanh Enron. Khng mt ai ngoi cng ty c
th hiu duoc lm th no m Enron c th dat duoc nhng diu ky diu nhu vy. Nhng
ngui trong cuc chi cui v gi im lng. i khi, v bj hi dn, ho ni v mt cch qun l
mi, cch qun l cc ngun ti chnh dy sng tao v v vic ho cam kt chi thu nhng
nh qun l bit cch vn dng hnh lang trn khp th gii. Vi ti, tt c nhng diu ny
nghe c v nhu l mt kiu EHM mi. ch ton cu dang tin ln pha truc vi mt tc
d trng mt. Vi nhng ngui quan tm dn du la v dn tnh hnh quc t nhu chng
ti, mt d ti nng hi na l con trai ca Ph Tng thng, Geogre W. Bush. Cng ty du
tin ca tay ny, Arbusto (ting Ty Ba Nha ca t Bush (bui rm)) l mt tht bai m cui
cng cu duoc chi nh sp nhp vi Spectrum 7. Sau d Spectrum 7 gn nhu dng trn
b vuc ph sn v Harken Energy Corporation d mua lai cng ty ny vo nm 1986.
George Bush duoc gi lai trong Hi dng Qun trj vi tu cch l mt nh tu vn vi mc
luong 120.000 d la mi nm. Tt c chng ti du cho rng Bush c duoc vj tr ny l nh
vo ng b Ph Tng thng ca mnh, v nhng thnh tch ca ng ta khi cn l qun l
cng ty du la chc chn khng d dm bo cho ng ta vj tr ny. Vic Harken nhn co hi
ny bt du m rng cc chi nhnh kinh doanh ra nuc ngoi v tch cuc tm cch du tu
Trung ng cng khng phi l ngu nhin. Tap ch Vanityfair d bnh lun: "T khi Bush
c chn trong hi dng qun trj, nhng diu ky diu bt du xy dn vi Harken- cc co hi
du tu mi , nhng ngun ti chnh bt ng, quyn duoc lp dt gin khoan ht sc ngu
nhin. Nm 1989, Amoco dang dm phn vi chnh ph ca Bahrain v quyn lp dt gin
khoan ngoi khoi. Khi d Ph Tng thng Bush duoc bu tng thng. Lin sau d,
Michael- mt c vn ca B ngoai giao duoc giao nhim vu hung dn cho ai s M mi
Bahrain, Charles Hostler- sp dt mt cuc gp mt gia chnh ph Bahrain v Harken
Energy. Ngay lp tc Amoco duoc Harken th chn. Mc d Harken chua bao gi dt gin
khoan ngoi khu vuc ng Nam nuc M, v lai cng chua bao gi ngoi khoi, cng ty
ny d dnh duoc quyn dt dn khoan Bahrain, mt diu chua tng xy ra trong th
gii rp. Chi trong vng vi tun gi c phiu ca Harken Energy tng hon 20%, t 4.5$
ln 5,5$ cho mi c phiu. K c nhng bc lo lng trong ngnh nng luong cng bj sc
bi su kin Bahrain. "Ti hy vong G.W. Bush khng lm bt c diu g khin cha anh ta
phi tr gi, mt ngui ban lut su ca ti, chuyn lm v lnh vuc nng luong v cng l
mt ngui ht sc ng h dng Cng ha ni. Chng ti dang ung Cocktail tai mt qun
bar gc ph Wall, trn dinh ta nh thuong mai th gii. Anh ta ni mt cch chn nn:
"Ti khng bit c dng th khng, lc du mt cch bun b, anh tip "chng bit su
nghip ca ng cn c dng d ng b phi mao him ci chc tng thng khng?. Ti
khng ngac nhin nhu nhng ngui khc, nhung c l l v ti c mt trin vong dc nht
v nhj. Ti d tng lm vic cho chnh ph C ot, rp Xt, Ai cp v ran, ti hiu nn
chnh trj Cn ng, v ti bit l Bush, cng ging nhu nhng ngui qun l Enron, l mt
phn ca ci mang lui m ti v nhng dng su EHM ca mnh d tao dung ln; ho l
nhng dja ch v ng ch dn din.

Chuong 29

Ti nhn hi l

Trong qung di ny, ti d nhn ra rng chng ta qu tht d buc vo mt thi dai mi
ca nn kinh t th gii. Cc su kin ni dui nhau xy ra khi Robert Mac Namara- ngui
d tng l thn tuong ca ti- ln nm gi cuong vj B trung B Quc phng v Ch tjch
Ngn hng th gii, khin ti ngy cng cm thy khip so. Ci cch tip cn kinh t hoc
theo trung phi Keynes ca Mac Namara, v cch lnh dao hung hng ca ng ta d xm
nhp khp moi noi. Khi nim EHM d chi phi tt c cc phong cch qun l ca cc gim
dc diu hnh trong d loai lnh vuc kinh doanh. C th NSA d khng tuyn chon v luu
gi h so ca ho, nhung ho cng lm cng vic, chc nng ging nhu vy. Ci khc bit
duy nht l gi dy nhng vj gim dc EHM ca cc cng ty khng nht thit phi dnh lu
ti hoat dng ca gii ngn hng quc t khi m ci ngh c ca ti tip tuc pht trin, ci
kiu EHM mi ny cn ph by nhng mt tai hai hon nhiu. Trong nhng nm 1980, da s
lp tr di ln t hng ng qun l bc trung tin tung rng ngui ta c th lm bt c diu
g v muc dch lm tng loi nhun. Ci d ch ton cu chi don gin l mt li mn d dn
vi loi nhun. Ngnh nng luong noi ti dang lm vic d ngay lp tc chay theo nhng xu
th mi. Du lut chnh sch diu chinh djch vu cng (PURPA) duoc Quc hi thng qua
nm 1978, vuot qua mt loat cc ro cn lut php, v cui cng d tr thnh lut vo nm
1982. Ban du, Quc hi hnh dung l lut ny s l mt cch d khuyn khch cc doanh
nghip tu nhn nh nhu cng ty ca ti khai thc cc nhin liu thay th v tm ra mc dt
ph trong sn xut din. Theo diu lut ny, cc cng ty djch vu cng ln phi mua nng
luong do cc cng ty nh hon sn xut vi mt gi hop l phi chng. Tng thng Carter
d tng mo v mt nuc M khng phu thuc vo du la- du la ni chung ch khng
chi l du la nhp khu, v chnh sch ny kt qu ca uc mo dy. Muc dch ca diu
lut r rng l va d khuyn khch s dung cc ngun nng luong thay th va d ng h
cc cng ty tu nhn nh, vn dai din cho su nhay bn, nng dng ca ngui dn M,
nhung trn thuc t moi vic d khng nhu mong doi. Trong sut thp nin 80 v du nhng
nm 90, su nhy bn, nng dng khng cn dng vai tr quan trong na m thay vo d l
su bi b cc quy djnh. Ti d chng kin cnh phn ln cc cng ty nh bj cc cng ty xy
dung v lp ghp ln, v chnh cc cng ty djch vu cng nut chng. Cc cng ty djch vu
cng d tm moi k h trong lut php d thnh lp cng ty c phn cho php nhng cng
ty ny va s hu c nhng cng ty djch vu phi chju nhng quy djnh ngt ngho ln
nhng cng ty nng luong dc lp duoc uu di v nt php l. Rt nhiu cng ty ln d
pht dng nhng chin djch nhm lm cho cc cng ty nh ph sn ri sau d mua lai
chng. Cc cng ty khc th don gin l tu dng ra thnh lp nhng cng ty nng luong
dc lp ca ring mnh. Mong mun gim bt su phu thuc ca M vo du la d bj gat
sang mt bn. Reagan chju on cc cng ty du la, Bush d tng pht ln nh kinh doanh
du la. V phn ln nhng ngui trong cuc v thnh vin ni cc ca c hai chnh ph
ny du d tng trong ngnh du la hoc lm vic cho cc cng ty xy dung v lp
ghp c quan h mt thit vi du la. Hon na, suy cho cng, khng chi ring dng Cng
ha l con no ca ngnh du la v xy dung; rt nhiu ngui thuc dng Dn ch cng
d duoc loi nh hai ngnh ny v chju on chng. PS tip tuc theo dui ci tung tao ra
mt ngun nng luong khng c hai cho mi trung. Chng ti quyt tm di theo nhng
muc tiu gc ca PURPA, v dung nhu mt php mu d dn vi chng ti. Chng ti l
mt trong s t cc cng ty nh khng nhng d sng st m cn pht trin. Ti dm chc
diu ny xy ra l bi ti d tng phuc vu cho ch d tp don trj. Nhng g din ra trong
ngnh nng luong dc trung cho mt xu hung dang tc dng dn ton th gii. An sinh x
hi, mi trung, v nhng diu lm nn mt cuc sng tuoi dep dang phi nhung ch cho
su tham lam. Lc ny, ngui ta dang quan tm qu mc dn vic khuyn khch, h tro cho
kinh doanh tu nhn. Ban du, diu ny tung nhu duoc bin minh bi nhng co s l
thuyt, trong d c c ci thuyt cho rng ch ngha tu bn l uu vit. Nhung cui cng, su
bin minh ny tr nn khng cn thit. Ngui ta hon ton cng nhn rng, nhng du n
do cc nh du tu tu nhn giu c thuc hin th tt hon nhng du n ca chnh ph. Cc t
chc quc t nhu Ngn hng th gii cng dng tnh vi quan dim ny, v ng h cho
vic gim thiu su diu tit ca chnh ph, tu nhn ha cc h thng cp thot nuc, cc
mang lui truyn thng, h thng djch vu cng v cc trang thit bj m t truc dn nay
vn nm dui su qun l ca nh nuc. Kt qu l, ci khi nim EHM d dng xm nhp
dn khp moi noi, nhng nh qun l t nhiu lnh vuc kinh doanh gi cng lm ci s
mnh MAN truc kia chi dnh ring cho s t ngui duoc tuyn chon vo ci cu lac b
ring ca chng ti. Nhng nh qun l ny dn khp noi trn th gii. Ho tm nhng noi c
nhn cng r hon, nhng ngun luc d tip cn hon, v nhng thj trung ln hon. Ho rt
tn nhn trong nhng vic ho lm. Ging nhu nhng EHM d di truc ho, nhu chnh bn
thn ti, ndnxia , Panama, v Colombia- ho tm cch d hop l ha nhng hnh
dng sai tri ca mnh. V cng ging chng ti, ho dua c quc gia v nhng ngui dn
vo trng. Ho ha hen mt su giu sang, ha tm ra cch d cc quc gia c th s dung
khu vuc tu nhn d thot khi cnh no nn. Ho xy dung trung hoc v dung cao tc,
tng khng my din thoai, ti vi, v cc djch vu y t. Nhung cui cng, nu ho tm thy
mt noi no khc nhn cng r hon hay ngun ti nguyn phong ph hon, ho s b di. Khi
ho b nhng noi m ho d tng reo rc hi vong, hu qu thung rt tang thuong, nhung r
rng l ho lm nhng diu ny m khng h do du v cng chng my may cn rt luong
tm cht no. Ti khng hiu nhng diu ny nh hung th no dn tm hn ho, c lc
no ho cm thy chn chn, nhu ti d tng chn chn? bao gi ho dng canh mt con
lach nho bn v thy mt nhui phu n c tm ra trong dng nuc y ngay trong khi mt
ng gi dai tin cng chnh trn con lach d? Chng l khng c mt Howard Parker no
cn st lai d dt ra nhng cu hi hc ba vy? Tuy ti rt hi lng vi nhng thnh cng
PS v c mt cuc sng gia dnh hanh phc, ti khng trnh khi nhng pht giy bun
phin. Gi ti d l cha ca mt b gi, v ti lo so cho tuong lai ca con gi ti. Ti bj m
nh bi nhng ti li m ti d tng gy ra. Ti cng c th nhn lai v thy nhng din bin
ljch s dy ri loan. H thng ti chnh quc t hin dai duoc thnh lp cui ai chin Th
gii th , tai mt cuc hop mt ca cc nh lnh dao t rt nhiu quc gia tai Bretton
Woods, New Hampshire- qu huong ti. Ngn hng Th gii v Qu Tin t quc t duoc
thnh lp d khi phuc lai mt Chu u bj tn ph, v hai t chc ny d dat duoc nhng
thnh tuu dng k. H thng ny pht trin rt nhanh, v nhanh chng chim duoc su ng
h ca tt c nhng dng minh ln ca M v duoc hoan nghnh nhu mt vj thuc chng
lai su dn p. Nhung ti khng khi tu hi liu nhng diu ny s dua chng ti ti du.
Vo cui thp nin 1980, vi su sup d ca Lin bang X Vit v su chuyn mnh ca Cng
sn, tt c tr nn r rng l ngn cn Cng sn khng cn l muc tiu ca chng ti na.
Nhu Jim Garrison, ch tjch ca din dn th gii, nhn xt: Nhn nhn mt cch tng qut,
hi nhp th gii, dc bit l dui hnh thc ton cu ha kinh t v nhng dc trung huyn
thoai ca ci ch ngha tu bn vi "thj trung m, dai din cho mt "d ch thuc su vi
dy d tu cch... Khng c bt c mt quc gia no trn th gii c th cung lai vin nam
chm dy hp dn ca ton cu ha. Rt t nuc c th thot khi nhng "chuong trnh
diu chinh co cu v "nhng diu kin ca Ngn hng Th gii, Qu Tin t quc t hoc
nhng phn x ca T chc Thuong mai Th gii, nhng thit ch ti chnh m, cho d
khng tha dng di na, vn quyt djnh ngha ca ton cu ha kinh t, djnh ra nhng
lut l v quyt djnh ai duoc thung v su phuc tng v ai bj trng phat v vi pham. Chnh l
nh sc manh ca ton cu ha m trong di chng ta c th chng kin su hi nhp,
ngay c khi khng dng du, ca tt c cc nn kinh t trn th gii vo mt h thng thj
trung tu do ton cu duy nht.Nhng vn d ny khin ti quyt djnh d dn lc phi vit
mt cun sch d th nhn tt c, cun Luong tm ca mt st th kinh t, song ti khng
c djnh gi kn vic ny. Ngay c by gi, ti cng khng thuc trung phi nhng nh
vn vit trong su c lp. Ti thy cn phi trao di nhng g ti vit. Ti ly cm hng t
nhng ngui khc, v ti cn su gip d ca ho d nh lai v sp xp cc su kin theo
dng dng thi gian. Ti thch doc nhng doan m ti dang vit cho nhng ngui ban ca
ti nghe d c th thy phn ng ca ho. Ti hiu diu ny l mao him nhung ti khng
th vit theo cch khc duoc. V vy chuyn ti dang vit mt cun cch v thi gian ti
lm vic MAN khng cn l mt b mt.
Mt bui chiu nm 1987, mt hi vin c ca MAN lin h vi ti v cho mi mt hop
dng ht sc bo b vi cng ty Stone & Webster Engineering Corporation (SWEC). Vo
thi dim ny, SWEC l mt trong nhng cng ty xy dung v lp ghp hng du th gii,
v dang tm cch ginh mt vj tr trong ci mi trung khng nggng bin di ca ngnh
nng luong. ng ta gii thch l ti s lm vic tai chi nhnh mi ca ho, mt chi nhnh
pht trin nng luong hoat dng dc lp, v hnh thc rt ging vi cc cng ty nhu cng ty
PS ca ti. Ti th pho khi duoc bit l ti s khng phi dnh lu g ti nhng du n quc
t hay nhng du n theo kiu EHM. Su tht l, nhu ng ta ni vi ti, ti cng s chng
phi lm g nhiu. Ti l mt trong s t nhng ngui d thnh lp v diu hnh thnh cng
mt cng ty nng luong dc lp, v ti tt c ting tm trong ngnh. SWEC ch yu mun
s dung l ljch ca ti v dua ti vo danh sch c vn, d l diu hon ton hop php v
ph hop vi nhng thng l trong ngnh. Li d nghj ny dc bit hp dn vi ti v nhiu
l do, nht l v ti dang c djnh bn PS. tung tham gia tp don SWEC v nhn mt
khon th lao kch x tht d chju. Vo ci ngy Tng gim dc ca SWEC nhn ti, ng ta
mi ti di n trua. Chng ti chuyn tr thn mt v khi d ti nhn thc duoc rng mt
phn trong ti khao kht duoc tr lai vi ngh tu vn, b lai dng sau ci trch nhim diu
hnh mt cng ty nng luong dy phc tap. C khi no c cng trnh xy dung mt nh
my mi th lai phi lo cho c trm ngui, cng vi mt loat cc ngha vu gn lin vi vic
xy dung v diu hnh nhng nh my din. Ti d bt du tung tuong mnh s tiu ci
khon luong hu hnh m ti chc ng ta s tr ti nhu th no. Ti quyt djnh s s dung
s tin d- ngoi nhng vic khc- d thnh lp mt t chc phi loi nhun. Trong lc
thung thc mn trng ming, ng ta ni v cun sch d duoc xut bn ca ti: Thi quen
khng gy cng thng. ng ta ni ng d duoc nghe rt nhiu li ngoi khen cun sch ny.
Sau d ng ta nhn thng vo ti. "Anh c djnh vit thm cun sch no na khng?.
ng ta hi. Bung ti qun lai. Ti chot hiu ra tt c. Khng mt cht nao nng, ti tr
li:Khng. Ti ni: "Trong lc ny, ti khng djnh cho xut bn mt cun sch no c.
"Ti rt hi lng khi anh ni th, ng ta ni. " cng ty ny, chng ti dnh gi cao su kn
do. Cng nhu MAN.
"Ti hiu.
ng ta ngi ng ra pha sau, mim cui v c v thoi mi. "Tt nhin nhng quyn sch
nhu cun va ri ca anh, ni v cch lm gim cng thng v nhng th loai nhu vy,
hon ton duoc hoan nghnh. i khi chng thm ch c th gip cho ngui ta thng tin.
L mt c vn ca SWEC, anh hon ton tu do xut bn loai sch nhu vy. ng ta nhn ti
nhu dang ch doi mt cu tr li.
"Tht mng khi duoc bit diu d.
"Vng, hon ton duoc. Tuy nhin, chc ti khng cn phi nhc l anh s khng bao gi
nhc dn tn tui ca cng ty trong nhng cun sch ca anh, v anh s khng vit bt c
diu g dng cham dn bn cht cng vic dy cng nhu nhng g anh d lm MAN.
Anh s khng ni dn nhng vn d chnh trj hay nhng g lin quan dn cc ngn hng
quc t v cc du n pht trin. ng ta nhn su vo ti. "Chi don gin v l do b mt.
"iu d l d nhin. Ti dm bo vi ng ta. Trong mt lt, tim ti ngng dp. Ci cm
gic c lai quay tr lai, ging ci cm gic m ti c vi Howard Parker ndnxia, khi li
xe qua thnh ph Panama bn canh Fidel, v khi ngi qun cf tai Colombia vi Paula.
Ti lai dang bn mnh. y khng phi l hi l theo dng ngha ca n. Vic cng ty ny tr
tin cho ti, yu cu ti tu vn hoc thinh thong tham gia cc cc cuc hop chng c g
phi che dy giu dim v tuyt di hop php, nhung ti hiu r l do v sao ho mun tuyn
ti. Khon tin luong m ng ta dua ra tuong duong vi luong ca mt qun l cp cao.
Bui chiu hm d, khi dang ngi ngoi sn bay ch chuyn bay v Florida, ti vn chua
ht bng hong. Ti c cm gic ti l mt con dim. Cn t hon, ti c cm gic l ti d
la di con gi ti, gia dnh ti, T quc ti. Tuy vy, ti tu nh l ti d khng c lua chon
no khc. Ti bit rng ln ny, nu ti khng nhn hi l, ti s gp nguy him.



Chuong 30

Hop chng quc Hoa Ky xm luoc Panama

Torrijos d cht, nhung Panama vn gi mt vj tr dc bit trong tri tim ti. Sng Florida,
ti tip cn duoc vi rt nhiu ngun tin v nhng su kin dang din ra Trung M. Su
ngip ca Torrijos vn sng, tuy n d bj bp mo phn no bi nhng ngui khng duoc
tri ph cho lng thuong ngui v tnh cch manh m ca ng. Nhng n luc nhm gii
quyt nhng bt ha trn bn cu cng nhu quyt tm buc Hoa ky thuc hin nhng tha
thun trong Hip uc knh do ca Panama vn tip tuc sau khi ng ra di. Ngui k nhim
ng, Manuel Noriega, thoat tin tung l quyt tm di theo con dung ca Torrijos. Bn
thn ti chua bao gi gp Noriega nhung theo nhng thu thp duoc, ban du, ng ra d n
luc du tranh ginh quyn loi cho nhng ngui ngho v bj p bc. Mt trong nhng k
hoach quan trong nht ca ng ta l tip tuc thm d nhng kh nng xy dung mt knh
do mi, vi su ti tro v k thut ca Nht Bn. V dng nhu du don, ng ta d phi chju
nhng p luc t pha Washington v t pha cc cng ty Hoa Ky. Nhu Noriega d vit:
Ngoai trung George Schultz d tng l mt quan chc cp cao ca Bechtel, mt cng ty
xy dung da quc gia, B trung Quc phng Caspar Weinberger d tng l Ph Ch tjch
ca Bechtel. Chng c g c th khin Bechtel hi lng hon l vic kim hng t d la loi
nhun t du n xy dung knh do. Chnh quyn ca Bush v Reagan lo ngai ngui Nht
s chim uu th trong du n xy dung knh do, d khng chi l su lo lng nhm ch v an
ninh m cn l vn d tranh chp thuong mai. Cc cng ty xy dung Hoa Ky chc chn s
mt hng t d la.Nhung Noriega khng phi l Torrijos. ng ta khng c duoc sc cun
ht v su chnh truc m ngui sp c ca ng ta tng c. Dn dn, nhng vu tham nhng
v bun bn ma ty khin ng ta bj tai ting gh ghm, v thm ch ng ta cn bj nghi ng
l c nhng tay vo vu m st mt di th chnh trj- Hugo Spadafora. Noriega d tng l
mt ai t dng du don vj Luc luong Quc phng Panama G-2, B Tu lnh Tnh bo
qun di c quan h vi CA. Vi tu cch ny, ng d thit lp mt mi quan h mt thit
vi gim dc CA Willwam J. Casey. CA s dung mi quan h ny d xc tin nhng k
hoach vi Trung v Nam M. Nm 1983, khi chnh quyn Reagan mun cnh bo Castro v
quan h vi Grenada, Casey d nh Noriega thng tin cho Castro. Noriega cng d gip
cho CA thm nhp cc cacten bun bn ma ty ca Colombia cng nhu cc noi khc. Nm
1984, Noriega ln tung v l Tng tu lnh ca Luc luong Quc phng Panama. Ngui ta
k lai rng nm d, khi Casey dn Panama City v duoc ngui dng du CA dng tai
Panama dn, ng ta d hi: "Ban ca ti du? Noriega du? Khi Noriega dn Washington,
hai ngui gp g tai nh ring ca Casey. Nhiu nm sau d, chnh Noriega cng tha
nhn l mi quan h mt thit vi Casey khin vj th ca ng ta tr nn bt kh xm pham.
ng ta tin rng CA, cng nhu G-2, l nhng t chc ht sc c th luc ca chnh ph. ng
ta tin chc rng Casey s bo v ng ta, k c nu ng c quan dim khc v hip uc
knh do Panama v nhng cn c qun su M.Do d trong khi Torrijos l mt biu tuong
quc t v su cng bng v bnh dng th Noriega tr thnh biu tuong ca tham nhng v
thoi ha. Tai ting ca ng ta lai cng tng ln khi trn trang nht ca t New York Times
s ra ngy 12 thng 6 nm 1986 dng ti dng tt "Con ngui dy th luc ca Panama bj
dn l c dnh lu dn bun lu ma ty v nhng dng tin m m. Bi bo do mt phng
vin d tng duoc gii Pulitzer vit, trong d c dua ra nhng dn chng nhu, ng ny d
tng tham gia vo mt s vu bun bn M Latinh, d tng l gin dip cho c M v
Cuba, l mt loai dip vin hai mang, rng thuc t l G-2, dui su chi dao ca ng ta, d
cht du Hugo Spadafora, v rng Noriega d dch thn chi huy "mang lui bun lu quan
trong nht Panama. Bi bo ny duoc km theo bi mt bc chn dung khng ly g lm
dep d ca vj tung v phn hai vi nhiu chi tit hon duoc dng ti ngay ngy hm
sau.Cng thm vo d, Noriega cn bt ha vi vj tng thng M dang c vn d v hnh
nh ca mnh, George H W. Bush bj gii bo ch gn cho ci hnh nh "con ngui hn
nht. diu ny cng c ngha khi Noriega kin quyt t chi cho trung qun su M
duoc ko di thi han thm 15 nm na. Hi k ca vj tung gip hiu r hon diu ny:
Chng ti quyt tm v tu ho k tuc su nghip ca Torrijos, d l diu m M hon ton
khng mong mun. Ho mun chng ti gia han hoc thuong luong vic gia han, vjn vo c
l ho cn cn c ny d chun bj cho cuc chin Trung M. Nhung trung qun su M l
ci m chng ti khng mun. Chng ti khng mun c mt co s do to nhng di qun
git ngui v nhng qun di cnh hu tn c trn dt nuc chng ti.V th, dng ra th
gii phi don truc duoc diu d, song thuc t l c th gii bj chong vng khi ngy 20
thng 12 nm 1989, M tn cng Panama theo ci cch m ngui ta bnh lun l cuc
khng kch ln nht xung mt thnh ph k t khi ai chin Th gii th xy ra.6 l
mt cuc tn cng v c xung nhng ngui dn thung. Panama v dn chng nuc ny
hon ton khng phi l mi de doa di vi M hay vi bt c quc gia no. Nhng nh
chnh trj, cc chnh ph v gii bo ch ln n hnh dng don phuong ca M l hon ton
vi pham lut php quc t. Nu nhu chin djch qun su ny nhm vo mt nuc d tng
gy nn mt cuc thm st hng loat hay c nhng ti c vi pham nhn quyn nhu Chil
vi Pinochet, Paraguay vi Stroessner, Nicaragua vi Somosa, El Salvador vi
D'Aubuisson hay raq vi Saddam, th gii cn c th chp nhn. Nhung Panama chua
tng lm nhng diu ny, Panama chi dm coi thung nhng mong mun ca mt nhm
ngui trong d c cc nh chnh trj dy th luc v cc lnh dao cp cao ca cc cng ty.
Panama chi nht djnh mun hip uc knh do duoc tn trong, chi tho lun vi nhng
nh cch mang x hi, v mi dang thm d kh nng xy dung mt knh do mi vi su
ti tro v k thut ca Nht Bn. Th m kt qu l dt nuc ny phi chju nhng hu qu
thm khc. Noriega vit: Ti mun lm r diu ny: Chin djch ph hoai m M pht dng
vo nm 1986, kt thc bng cuc xm luoc Panama vo nm 1989, l kt qu ca vic M
bc b bt c vin cnh no trong d knh do Panama duoc giao v tay mt nuc
Panama dc lp, c ch quyn, vi su tro gip t pha Nht Bn. Trong lc d, Schultz v
Weinberger, vi ci c phuc vu cho loi ch ca qun chng v tm mnh trong su ngu dt
khng h bit g v nhng loi ch kinh t gh gm m ho dai din, dang pht dng mt
chin djch bi nho nhm ha th ti.Washington bo cha cho hnh dng ca mnh l cuc
tn cng chi nhm vo mt ngui duy nht. L do duy nht ca M cho vic c hng loat
ngui dn Panama, mao him cuc sng v luong tm ho d git hai nhng ngui dn v
ti trong s d c c tr em, v vic dt chy thnh ph Panama, chi l Noriega. ng ta
duoc m t nhu mt con ngui xu xa, l k th ca dn chng, nhu con qu bun lu ma
ty, v nhu vy ng ra tao cho chnh ph M mt li bin h cho su xm luoc at vo mt
dy nuc vi hai triu dn, tnh c nm trn mt trong nhng mnh bt dng sn c gi trj
nht ca th gii. Vic M xm luoc Panama d khin ti suy sup trong mt thi gian di.
Ti bit l Noriega c v s, nhung ti tin rng nhng tn git ngui c th xa s ng ta
nhu d tng lm vi Rolds v Torrijos. Phn ln nhng v s ca ng ta duoc qun di
M do tao, theo nhu ti phn don, v c th duoc tr tin d khng gy cn tr hoc d
tu thuc hin vu m st. V vy, cng doc nhiu cng ngh dn cuc xm luoc, ti cng tin
chc d l mt tn hiu cho thy, M dang quay tr lai vi nhng phuong thc c d xy
dung d ch rng chnh ph ca Bush quyt tm lm tt hon chnh ph ca Reagan v
chng minh cho ton th gii thy rng, M s khng ngn ngai s dung v luc d dat
duoc muc dch. V dung nhu muc tiu Panama l: ngoi vic th ch ca Torrijos bng
mt chnh quyn b nhn c loi cho nuc M, cn hng de doa cc nuc nhu raq phi
phuc tng M. David Harris, bin tp vin ca t New York Times Magazine v l tc gi
ca rt nhiu cun sch d c mt nhn xt th vj. Trong cun Shooting the moon xut bn
nm 2001 ca mnh, ng nu r: Trong s hng ngn nhng k chuyn quyn, nhng tn
dc ti, nhng k d dng v luc d dnh quyn cai trj khp noi trn th gii m M d
tng phi di ph, tung Manuel Antonio Noriega l ngui duy nht m M sn dui theo
kiu ny. Chi mt ln duy nht trong ljch s 225 nm tn tai, nuc M d xm luoc mt
nuc khc v dem ngui cm quyn ca nuc ny v M d dua ra ta v b t v d xm
pham lut php M trn chnh lnh th ca ng ta.Sau vu nm bom, M bng thy mnh
roi vo mt tnh th kh x mt thi gian di sau d, dung nhu ton b su vic d dem lai
mt kt qu nguoc vi mong doi. C th l chnh ph Bush d dp tt duoc nhng li dn
dai v su hn nht, nhung gi lai bj mang ting l bt hop php, v d hnh dng chng
khc no mt tn cn d bj bt gp khi dang thuc hin mt hnh dng khng b. Ngui ta
d vach trn vic qun di M tng cm bo ch, Hi ch thp d v nhng nh quan st
ngoi cuc khng duoc buc vo nhng khu vuc bj di bom nng trong vng 3 ngy d c
thi gian tiu hy v chn nhng ngui t nan. Bo gii dt ra nhng cu hi v vic c
bao nhiu bng chng lin quan dn hnh vi ti c d v nhng hnh vi dng ln n khc
d duoc tiu hy, v c bao nhiu nan nhn d cht trong vu nm bom v ho khng duoc
cp cu kjp thi, nhung nhng cu hi nhu vy khng bao gi duoc gii dp. Chng ta s
khng bao gi duoc bit su tht v cuc xm luoc, hoc su tht v quy m ca cuc thm
st. B trung B Quc phng Richard Cheney xc nhn s ngui thit mang vo
khong t 500 dn 600, nhung nhng t chc hoat dng dc lp du tranh v quyn con
ngui uc tnh s ngui cht ln ti khong 3 dn 5 nghn ngui v khong 25 nghn
ngui khc roi vo cnh khng nh.9 Noriega bj bt, dua v Miami v bj tuyn n 40 nm
t: vo thi dim d, ng ta l tung lnh duy nht M duoc chnh thc sp vo danh
sch ti pham chin tranh.Su vi pham lut quc t v ci cht ca hng ngn ngui dn v
ti bi mt trong nhng qun di hng manh nht hnh tinh lm cho th gii cm phn,
nhung t ngui tai M nhn thc duoc nhng ti c m Washington d gy nn. Rt t tin
tc xut hin trn bo ch. Chnh sch ca chnh ph, nhng c din thoai t nh Trng ti
cc ch bo v cc bin tp vin ca cc hng truyn hnh, nhng nghj s khng dm phn
di v so ci hnh nh hn nht vy bn vo ho, v cc nh bo ngh rng ci m cng
chng cn khng phi l su khch quan m l nhng anh hng d gp phn tao nn diu
ny.Nhung Peter Eisner, tng bin tp ca t Newsday v phng vin ca hi lin hip bo
ch, ngui d tng theo di, dua tin v tip tuc phn tch su kin xm luoc Panama trong
nhiu nm sau d l mt ngoai l. Trong cun hi k ca Manuel Noriega: T nhn ca
nuc M, xut bn nm 1997, Eisner vit: Su cht chc, tn ph v bt cng d duoc tin
hnh dui danh ngha mt cuc chin chng lai Noriega- v su di tr xung quanh ci su
kin y- l mi de doa di vi nhng nguyn tc dn ch co bn ca nuc M... Nhng
ngui lnh duoc lnh git ngui Panama, v ho lm nhu vy bi ngui ta bo vi ho
rng ho phi cu mt dt nuc thot khi su km kep ca mt tn dc ti tn c, suy di; v
khi ho d hnh dng, nhng ngui dn dt nuc ho (M) hnh qun theo st ho.
Sau khi d tm hiu rt k v d phng vn Noriega trong x lim Miami, Eisnier tuyn b:
im then cht l ti ngh rng khng c bng chng g d chng minh nhng ti danh m
Noriega bj gn cho l dng. Ti khng ngh l nhng vic m ng ta d lm vi tu cch l
ngui dng du qun di v nh nuc Panama c ch quyn c th bin minh cho su xm
luoc Panama, cng nhu ti khng ngh ng ta dai din cho mt mi him hoa di vi su an
ton quc gia ca M.Eisner kt lun: Nhng phn tch ca ti v tnh hnh chnh trj v
nhng tin tc m ti d dua truc, trong v sau cuc xm luoc dn dn kt lun l vic M
xm luoc Panama l mt su lam quyn dng gh tm. Cuc xm luoc ch yu l d phuc
vu cho nhng muc dch ca nhng nh chnh trj ngao man v ca M cng nhng k cu
kt vi ho Panama, v kt cuc l su d mu v luong tm.Gia dnh Arias v nn chnh trj
du s d tng phuc vu nhu nhng tn b nhn cho M t khi Panama bj ct khi Colombia
cho dn khi Torrijos ln nm quyn, lai duoc phuc hi. Hip uc knh do mi duoc dem
ra tho lun. V thuc cht, mt ln na dung thy lai nm dui quyn kim sot ca
Washinhton, cho d nhng vn bn chnh thc c ni th no di na. Cng suy ngm v
nhng vu vic ny v v tt c nhng g m ti d tri qua trong thi gian lm vic cho
MAN, ti lai cng tu hi di hi lai mnh nhng cu hi nhu: C bao nhiu quyt djnh- trong
d c c nhng quyt djnh ht sc quan trong c nh hung ti hng triu ngui- do
nhng ngui bj chi phi bi nhng dng co c nhn dua ra thay v mong mun duoc lm
mt vic dng dn? C bao nhiu trong s nhng vin chc cao cp trong chnh ph bj chi
phi bi lng tham thay v su trung thnh vi dt nuc? Liu c bao nhiu cuc chin tranh
din ra v mt vj tng thng khng mun nhng c tri ca mnh thy mnh hn nht? Mc
d d ha vi ch tjch SWEC, su chn nn v nhng cm gic bt luc ca ti v vu xm
luoc Panama hi thc ti tip tuc vit sch, chi khc l gi dy ti quyt djnh tp trung vo
Torrijos. Ti thy cu chuyn ca ng s gip ti vach trn rt nhiu nhng su bt cng d
lm vy bn th gii ca chng ta, v gip ti thot khi nhng ti li ca mnh. Tuy th, ln
ny ti quyt tm gi im lng v vic ti dang lm ch khng tm kim li khuyn ca ban
b v ngui quen. Trong khi vit sch, ti kinh ngac bi tm quan trong m chng ti,
nhng EHM d dat duoc tng y noi. Ti c tp trung vo mt s t nhng nuc khng bj
chng ti lm lng doan, nhung ci danh sch nhng noi ti tng ti lm vic v sau d
nhng nuc d bj ngho di khin ti kinh hong. Ti thy gh tm su tham nhng ca
chnh bn thn. Ti d lm qu nhiu vic dng tic, tuy vy ti nhn thc duoc rng trong
lc lm nhng cng vic d ti d qu tp trung vo nhng cng vic hng ngy m khng
nn thy duoc c bi cnh ln. V vy, khi cn ndnxia ti d kh chju v nhng g ti v
Howard Parker bn lun, hoc nhng vn d m nhng ngui ban tr ndnxia ca Rasy
d tng ni. Khi lm vic tai Panama, ti d rt xc dng bi khu nh chut, khu vuc knh
do v ci sn nhy. ran, cuc tr chuyn ga ti vi Yamin v ng tin s lm ti ht
sc bn khon. Gi dy, vit cun sch ny, n gip ti c duoc mt ci nhn khi qut. Ti
hiu tai sao lai kh nhn thy ci bc tranh ton cnh dn th v v sao ti lai c th b qua
tm quan trong trong nhng hnh dng ca mnh. Nghe qua th don gin, tht r rng hin
nhin, tuy vy bn cht ca nhng g ti d tri qua tht su xa. c th hiu duoc nhng
diu ny, ti phi cn ti hnh tuong ca mt ngui lnh. Lc du, anh ta ngy tho. Luong
tm anh ta c th bj cn rt khi phi git nhng ngui khc, nhung phn ln thi gian anh
ta phi di ph vi ni lo so ca chnh mnh, anh ta phi tp trung vo vic lm th no d
sng st. Ln du tin, khi anh ta git k th ca mnh, anh ta trn dy xc dng. C th
anh ta s ngh v gia dnh ca ngui d cht v cm tht hi hn. Nhung dn dn, anh ta
tham gia nhiu trn dnh hon, git nhiu ngui hon, anh ta tr nn st d hon. Anh ta tr
thnh mt ngui lnh chuyn nghip. Ti d tr thnh mt ngui lnh chuyn nghip. Th
nhn diu d gip ti hiu r hon v qu trnh gy ti c v v su hnh thnh ca nhng d
ch. By gi, ti c th hiu tai sao nhng ngui ran t t, ht lng vi gia dnh lai c th
lm vic cho luc luong cng an mt tn c ca Quc vuong, tai sao nhng ngui c t t
c th lm theo mnh lnh ca Hitler, tai sao nhng cng dn M c th nm bom Panama.
L mt EHM, ti chua bao gi truc tip nhn mt xu t NSA hay t bt c mt t chc no
ca chnh ph; MAN tr luong cho ti. Ti l mt cng dn bnh thung, lm vic cho mt
cng ty tu nhn. Hiu duoc diu ny gip ti thy r hon vai tr dang ln ca nhng EHM-
vai tr qun l cc cng ty. C mt th h lnh mi dang xut hin trn th gii, v nhng
ngui ny dang bj t lit v nhng cng vic m chnh ho dang lm. Ti vit vo cun sch:
Ngy nay, ngui ta dn Thi Lan, Philipin, Botswana, Bolivia,v tt c nhng noi m ho hy
vong s tm duoc nhng ngui khao kht c duoc mt vic lm. Ho di ti nhng noi ny
vi mt muc dch r rng l d bc lt nhng ngui dn khn kh- nhng ngui dn m
con ci ho bj suy dinh dung trm trong, thm ch dang cht di, nhng ngui dn sng
trong nhng khu nh chut v mt ht hi vong vo mt cuc sng tt dep hon, nhng
ngui dn thm ch d thi khng mo v mt ngy mai na. Ho b lai sau lung nhng vn
phng sang trong Manhattan, San Francisco hay Chicago, di xuyn luc dja v dai duong
trong nhng chic phn luc xa hoa, tai nhng khch san hang nht, n tai nhng nh
hng ngon nht m noi y c th c. Sau d, ho di tm nhng con ngui tuyt vong. Ngy
nay, vn tn tai nhng tn bun bn n l. Chng khng cn phi di vo nhng khu rng
rm Chu Phi d tm ging ngui vuot tri c kh nng sinh li cho chng tai nhng cuc
bn du gi Charleston, Cartagena v Havana. Chng chi cn thu nhng con ngui
tuyt vong v xy nh my d sn xut o khoc, qun jeans, giy th thao, phu tng t,
linh kin my tnh v hng ngn nhng th khc m chng c th bn trn nhng thj
trung m chng lua chon. Thm ch chng cng chng cn phi tu lm ch nh my, thay
vo d, chng thu mt doanh nhn bn dja d lm nhng cng vic bn thiu cho chng.
Nhng k d ngh tht chnh truc. Ho mang v nh nhng bc nh phong cnh la v nhng
tn tch c dai cho con ci ho xem. Ho tham du nhng bui hi tho, v vo lung nhau v
trao nhau nhng li khuyn ngn ngi v cch s su vi nhng phong tuc tp qun ky
quc nhng vng dt xa xi. Nhng ng ch ca ho thu lut su d dm bo vi ho rng
nhng g ho lm l hon ton hop l. Ho c c mt di ng nhng nh trj liu tm l v cc
chuyn gia nhn su m ho c th ty s dung d thuyt phuc rng ho dang gip d
nhng con ngui tuyt vong. Nhng tay bun n l kiu c tu bo vi bn thn l hn dang
lm vic vi mt loi dng vt khng hon ton l ngui, rng hn dang cho ho co hi d
tr thnh mt ngui Thin cha gio. Hn cng hiu rng nhng ngui n l l nn tng co
bn cho su sng cn ca x hi hn, rng ho l nn mng cho nn kinh t ca hn. K
bun n l kiu mi tu trn an mnh rng, nhng con ngui tuyt vong s kh hon vi mt
d la mi ngy thay v khng lm ra dng no c, rng ho dang c duoc co hi gia nhp
vo mt cng dng th gii rng ln hon. Hn cng hiu rng nhng con ngui tuyt vong
ny l nn tng co bn cho su sng cn ca cng ty hn, ho l nn mng cho li sng ca
bn thn hn. Hn khng bao gi dng lai d ngh v nhng diu m hn, li sng ca hn,
v ci h thng kinh t dng dng sau hn c th gy ra cho th gii- hoc v nhng g m
nhng diu trn c th gy nh hung dn tuong lai ca con ci hn.


Chuong 31
Mt tht bai ca EHM tai raq
Cuong vj Ch tjch PS trong nhng nm 80 v vai tr tu vn trong SWEC cui thp nin 80
v hu ht thp nin 90 cho php ti tip cn vi nhng thng tin v raq m phn ln moi
ngui khng duoc bit. Qu tht, trong thp nin 80, phn ln ngui M bit rt t v raq.
on gin v n khng duoc truyn trn mn hnh tivi nh ho. Tuy th, ti bj m hoc bi
nhng g din ra d.Ti gi lin lac vi nhng ngui ban c lm cho Ngn hng th gii,
USAD, Qu tin t quc t, hoc mt trong nhng t chc ti chnh quc t khc, vi
nhng ngui Bechtel, Halliburton, v mt s cng ty xy dung v lp ghp ln khc,
trong d c c b bo ti. Rt nhiu k su lm vic cho nhng nh thu phu ca PS v cc
cng ty nng luong dc lp khc cng tham gia vo cc du n Trung . Ti thc r
rng cc EHM raq dang ht sc bn rn. Chnh quyn ca Reagan v Bush quyt tm
bin raq thnh mt rp Xt mi. C qu nhiu l do hp dn d Saddam Hussein di theo
ci hnh mu ca Hong gia rp. ng ta chi cn nhn vo nhng loi ch m Hong gia
rp gt hi duoc t vu ra tin. T khi tha thun ny duoc tin hnh, nhng thnh ph
hin dai moc ln t sa mac Saudi, nhng con d ch rc bin thnh nhng chic xe ti
bng by v gi dy ngui dn rp Xt duoc hung thnh qu ca mt trong s nhng
k thut tin tin nht th gii: nhng nh my v h thng dung din hin dai bc nht.
R rng Saddam Husein cng bit r rng nhng ngui rp Xt cng duoc hung su
uu di dc bit nu ni dn vn d lut php quc t. Nhng ngui ban tt ca ho
Washington v nhu khng thy rt nhiu hoat dng ca rp Xt, k c vic ti tro cho
cc nhm cung tn- m rt nhiu trong s ny duoc coi l cuc doan nht th gii, gn nhu
l nhng nhm khng b- cha chp nhng k bj truy n quc t. Trn thuc t, M tch cuc
tm v nhn h tro ti chnh t pha rp Xt cho cuc chin ca Osama Bin Laden
Afghanistan chng lai Lin bang X vit. Chnh quyn ca Bush v Reagan khng nhng
chi ng h rp Xt trong chuyn nay m cn p buc rt nhiu nuc khc cng lm nhu
vy- hay t nht th cng l di. Trong nhng nm 80, EHM hoat dng rt tch cuc
Baghdad. Ho tin rng Saddam cui cng cng nhn ra l phi v ti cng dng vi nhn
djnh ny. Suy cho cng, nu raq di dn duoc mt hip uc vi Washington ging nhu ca
rp Xt th Saddam v xo bn c th tu vit cho mnh giy chng nhn ton quyn thng
lnh dt nuc, v c th nh M d m rng tm nh hung ca mnh. Rng ng ta l mt
bao cha bnh hoan, rng tay ng ta vy mu t nhng vu thm st hng loat, hoc phong
cch v nhng hnh dng tn c ca ng ta lm ngui ta lin tung ti hnh nh ca Adolf
Hitler chng my ngha l g M d tng tha th v thm ch cn ng h nhng ngui nhu
vy rt nhiu ln. M s rt vui mng cung cp cho ng ta nhng tri phiu chnh ph d
di ly nhng dng d l du ha, di ly li ha tip tuc duoc cung cp du la, v d di
ly tha thun l li sut ca cc tri phiu ny s duoc s dung d thu cc cng ty M ci
thin h thng ha tng co s khp raq, xy dung nhng thnh ph mi, v bin sa mac
thnh nhng c do. M s sn sng bn cho ng ta xe tng, my bay chin du v xy
dung cho ng ta nhng nh my ha hoc v din hat nhn, nhu d tng lm rt nhiu
nuc, k c khi nhng cng ngh ny rt c th s duoc s dung d sn xut v kh ti
tn.i vi M, raq ht sc quan trong, quan trong hon ngui ta tung nhiu. Tri nguoc
hn vi quan nim thng thung, raq khng chi don gin l du la. raq cn l nuc v
dja chnh trj. C hai con sng Tigris v Euphrat du chy qua raq; v vy, so vi tt c
nhng quc gia nm phn ny ca th gii, raq kim sot nhng tim nng quan trong
nht ca nhng ngun nuc ngy cng c ngha sng cn. Trong nhng nm 80, su
quan trong ca nuc- c v mt chnh trj ln v mt kinh t tr nn r rng vi nhng
ngui lm vic trong ngnh nng luong v xy dung nhu chng ti. Trong cuc chay dua
tu nhn ha, rt nhiu trong s nhng cng ty ln quyt tm mua lai nhng cng ty nng
luong dc lp nh nu quan tm dn h thng nuc dang duoc tu nhn ha Chu Phi,
M Latinh v Trung ng. Ngoi du la v nuc ngot, raq cn nm mt vj tr mang tnh
chin luoc. N gip vi ran, Kuwait, rp Xt, Jordan, Syria v Th Nh Ky v nm bn
canh vjnh Ba Tu. N nm gon trong tm phng tn la ca c srael v Lin bang X Vit
c. Nhng nh chin luoc qun su coi raq ngy nay ngang vi vng thung lng sng
Hudson trong thi ky chin tranh gia th dn da d v ngui Php v trong thi ky Cch
mang M. Trong th k 18, ngui Php, ngui Anh v ngui M du bit rng ai kim sot
duoc vng thung lng sng Hudson s kim sot c luc dja Bc M. Ngy nay, tt c du
bit rng bt c ai kim sot duoc raq cng nm gi chic cha kha kim sot Trung
ng. Hon tt c nhng th khc, raq l mt thj trung rng ln cho cng ngh v cho
ngnh cng trnh M. Ci thuc t l n nm trn mt trong nhng m du ln nht th gii
(theo mt s dnh gi, thm ch cn ln hon c m du rp Xt) bo dm rng n c
kh nng ti tro cho nhng chuong trnh ha tng co s v cng nghip ha ln. Tt c
nhng tay dua ln- nhng cng ty cng trnh v xy dung; nhng nh cung cp v h
thng my tnh, nhng nh sn xut my bay, tn la v xe tng; v nhng cng ty duoc
v ha hoc du tp trung vo raq. Tuy vy, vo cui nhng nm 80, r rng l Saddam
khng bj ci kjch bn ca EHM mua chuc. y l mt tht vong v diu lm cho chnh
quyn Bush th nht ht sc kh chju. Cng ging nhu Panama, raq gp phn gy dung
nn ci hnh nh hn nht ca George H.W.Bush. Khi Bush tm dung thot ra khi ci
hnh nh ny, Saddam qu l c loi cho ng ta. Thng 8 nm 1990, Saddam cho qun xm
luoc vuong quc Kuwait dy du m. Bush phn ng bng cch t co Saddam d vi
pham lut php quc t, tuy chua dy mt nm truc bn thn Bush d cho xm luoc
Panama mt cch pham php v don phuong chng c g dng ngac nhin khi cui cng
tng thng cng ha lnh dc ton luc cho mt cuc tn cng qun su. 500.000 lnh M
duoc c ti raq lm nn mt phn ca luc luong v trang quc t. Trong nhng thng du
nm 1991, mt cuc tn cng t trn khng xung nhng muc tiu qun su v dn su
duoc tin hnh. Tip ngay sau d l cuc tn cng ko di 100 gi dui mt dt dnh tan
tc qun di raq d hon ton yu th. Kuwait duoc an ton. Tn dc ti bj trng phat, tuy
khng bj truy t ra ta. Su mn m ca dn M vi Bush nhy vot ln tn 90%.Vo thi
dim raq bj tn cng, ti dang hop Boston- d l mt trong s t nhng ln m ti thuc su
phi lm mt vic g d cho SWEC. Ti nh r mn mt su phn khch ca moi ngui
Ston&Webster du rt si ni, khng chi v chng ti dng ln chng lai mt tn dc ti git
ngui. Vi ho, chin thng ca M raq tao ra nhiu co hi v loi nhun, thng tin v ln
luong. Su phn khch khng chi dng chng ti, nhng ngui lm trong mt ngnh duoc
hung loi truc tip t chin tranh. Ton dn tc dung nhu ht sc mong mi dt nuc
chng t r sc manh qun su ca mnh. Ti tin chc rng c rt nhiu l do cho quan dim
ny, trong d c su thay di tu duy xy ra khi Reagan thng Carter, khi nhng con tin tai
ran duoc tr tu do, v khi Reagan tuyn b ng ta c djnh thuong luong lai Hip uc
Knh do Panama. Cuc xm luoc ca Bush Panama d ci ln nhng ngon la vn
dang chy m i. Tuy vy, dng sau nhng bi hng bin v lng yu nuc v nhng ku
goi hnh dng, ti tin chc dang c mt su bin di cn tinh vi hon nhiu trong ci cch cc
nhm loi ch kinh t ca M v do d phn ln nhng ngui lm vic cho cc tp don ca
M nhn nhn th gii. Cuc hnh qun tin ti mt d ch ton cu d tr thnh mt hin
thuc duoc phn ln dt nuc tham gia. Ci tung kp v ton cu ha v tu nhn ha
dang dn n su vo tm khm chng ti. Suy cho cng, n khng chi l M, ci d ch
ton cu d tr thnh dng nhu tn goi, n tri di dn tt c cc bin gii. Nhng tp don
m truc dy chng ta vn coi l ca M nay thuc su d tr thnh da quc gia, k c v
gc d lut php. Nhiu cng ty duoc thnh lp v s cc quc gia, ho c th chon lua
trong s v vn nhng lut l v quy djnh d tin hnh hoat dng ca mnh. V v s cc
hip djnh thuong mai v nhng t chc ton cu khin cho diu ny cng tr nn d dng
hon. Nhng t ng nhu dn ch v tu bn ch ngha dn tr nn li thi. Ch ngha tp
don tr thnh mt thuc t, v n ngy cng c nh hung ln ti kinh t v chnh trj th
gii. Trong ci vng quay ky la ca cc su kin, ti d phi du hng ch d tp don trj khi
bn PS vo thng 11 nm 1990. Nc d chng ti d bn duoc gi rt hi nhung ci chnh
l v cng ty du la Ashland d gy p luc vi chng ti. Kinh nghim cho ti bit, duong
du vi ho s rt tn km trn nhiu phuong din trong khi bn di lai gip chng ti tr nn
giu c. Tuy vy, ti vn thy tht mia mai l mt cng ty du la lai lm ch cng ty nng
luong ca ti; mt phn trong ti thy mnh nhu l mt k phn bi. Cng vic SWEC
khng chim nhiu thi gian ca ti. Thinh thong ngui ta mi ti ti Boston tham du
nhng cuc hop hoc d gip chun bj cho cc du n. C nhng lc ti phi di ti nhng
noi nhu Rio de Janeino, d chn ch chn anh vi nhng chuyn gia du ngnh. C ln ti
bay dn Guatemala bng chuyn co. Ti thung xuyn goi din cho nhng ngui qun l
cc du n d nhc nh ho l ti duoc tr luong v lun sn sng lm vic. Nhn tng dy
tin m hu nhu chng lm g c khin ti thy cn rt luong tm. Ti rt rnh ngh ny v
mun lm duoc mt vic g d c ch. Nhung don gin l diu d khng nm trong k
hoach. Ti d buc vo d tui trung nin v diu d c m nh ti. Ti mun lm mt diu
g d d chng minh cho su tn tai ca bn thn, mt diu g d d c th bin tt c
nhng g l tiu cuc trong qu kh ca ti thnh tch cuc. Ti tip tuc vit mt cch b mt
v cng tht thung- cun sch Luong tm ca mt st th kinh t, nhung ti cng khng
dm hy vong l mt ngy no d cun sch s duoc xut bn. Nm 1991, ti bt du cng
vic dn mt s ngui vo rng Amazon d lm quen vi cch sng ca ngui Shuar v
hoc hi ho. Ngui Shuar rt nhit tnh chia s nhng g ho bit v cch bo v mi trung
v cc meo cha bnh ca ngui bn x. Vi nm sau d, ngy cng c nhiu ngui mun
tham gia vo cc chuyn di ny v kt qu l mt t chc phi loi nhun duoc hnh thnh
vi tn goi Lin minh Thay di gic mo. uoc thnh lp nhm thay di cch nhn nhn v
mi quan h ca ngui dn cc nuc cng nghip di vi thin nhin, Lin minh Thay di
gic mo duoc rt nhiu ngui t khp noi trn th gii ng h v ngui ta d thnh lp ln
nhiu t chc tuong tu rt nhiu nuc. Tap ch Time bnh chon n l mt trong s 13 t
chc c trang web phn nh duoc r nt nht nhng l tung v muc tiu ca Ngy Tri
dt.Trong sut thp nin 90, ti tham gia ngy cng tch cuc vo cc hoat dng phi loi
nhun, gip thnh lp mt s t chc v l thnh vin trong hi dng qun trj ca mt s t
chc khc. Rt nhiu trong s nhng t chc ny duoc ngui c tm huyt d tng lm
vic cho Thay di gic mo, tng sng vi nhng ngui th dn M Latinh- ngui Shuar
v Achuar vng Amazon, ngui Quecha vng ni Andi, ngui Maya Guartemala-
hoc d ging day cho nhiu ngui M v Chu u v nhng nn vn ha ny thnh lp.
SWEC tn thnh cc cng vic nhn dao ny; n ph hop vi cam kt ca chnh SWEC vi
United Way (Con dung an kt). Ti cng vit thm nhiu sch, lun lun thn trong d
chi tp trung vit v nhng ngui bn x v trnh nhc dn nhng hoat dng EHM ca ti.
Bn canh vic gip ti git thi gian, vit sch cn gip ti gi lin h vi M Latinh v vi
nhng vn d chnh trj m di vi ti rt gn gi. Nhung d ti c thuyt phuc bn thn l
nhng hoat dng phi loi nhun v nhng cun sch ti vit dem lai cho ti su cn bng,
rng ti dang sa cha nhng li lm m ti d mc phi xua kia th no di na, ti vn
thy diu ny tht kh khn. Su thm trong tri tim, ti bit ti dang ln trnh trch nhim
vi con gi ti. Jessica dang tha k ci th gii noi m hng triu tr em sinh ra vi nhng
mn no m chng s chng khi no c th tr ni. V ti phi chju trch nhim v vic d.
Nhng cun sch m ti vit ngy cng duoc ua chung, dc bit l cun Th gii l
nhng g m ban mong mun. Nh thnh cng ca cun sch, ngy cng c nhiu noi yu
cu ti di ging bi v thuyt trnh hon. i khi, dng truc c toa Boston, New York hay
Milan, ti thy tht mia mai. Lm sao ti c th dng mt vai tr tch cuc nhu vy d m t
v mt con c mng nhu th. Nm 1997, ti duoc y nhim day mt kha hoc ko di mt
tun ca hoc vin Omega, mt khu du ljch trn do St. John tai Caribe. Ti dn d vo
ban dm. Sng hm sau khi ti tinh dy, di ra ci ban cng nh v chot thy mnh dang
nhn xung ci vjnh noi m 17 nm truc, ti d quyt djnh di khi MAN. Ti sup xung
gh v qu xc dng. Sut mt tun sau d, vo lc rnh ri, ti thung ra ban cng dng
nhn xung vjnh Leinster, c tm cu tr li cho nhng cm xc ca mnh. Ti chot hiu
rng tuy ti d t b cng vic y, nhung ti d khng tin thm mt buc no na, v ci
quyt djnh na vi d dang khin ti phi tr gi dt. n cui tun, ti kt lun rng th
gii xung quanh ti khng nhu ti tng mo uc, rng m ti cn phi lm dng diu m ti
dang day cho cc hoc sinh ca mnh: lm th no d cc gic mo phn nh dng nhng g
ti thuc su mong mun trn di. Khi v nh, ti t b cng vic tu vn. Vj ch tjch ca
SWEC, ngui d tng thu ti gi d nghi huu. Ngui mi thay ng ta tr hon ti v r
rng l khng quan tm dn chuyn ti djnh vit cu chuyn ca mnh. Anh ta dang c
djnh gim chi ph cho cng ty v rt mng l s thi phi tr ci khon luong ct c cho ti.
Ti quyt djnh hon thnh cun sch m ti d vit trong mt thi gian di, v chi cn quyt
djnh nhu th d dem lai cho ti mt cm gic nhe nhm tuyt vi. Ti k v nhng tung
ti djnh vit trong cun sch vi nhng ngui ban thn, phn ln l nhng ngui hoat dng
trong lnh vuc phi loi nhun c lin quan ti cc nn vn ha bn x v bo tn rng rm
nhit di. Ti rt ngac nhin v ho c v rt lo lng. Ho so rng vic ni ra su tht s hy
hoai cng vic day hoc ca ti v gy nguy hai cho cc t chc phi loi nhun m ti dang
gip d. Rt nhiu ngui trong s chng ti dang gip d cc b tc Amazon bo v dt
dai ca ho thot khi tay nhng cng ty du la; ho bo ti, vit mt cun sch nhu vy s
hy hoai uy tn m ti c, v s cn tr c tin trnh. Mt s ngui thm ch cn doa s rt
lui khng ng h ti na. Th l lai mt ln na, ti ngng vit. Thay vo d, ti tp trung
vo vic dua moi ngui di su vo rng rm Amazon, chi cho ho nhng vng dt v nhng
b lac gn nhu chua h bj th gii hin dai dng cham ti. Trn thuc t, d chnh l noi ti
d vo ci ngy 11 thng 9 nm 2001.

Chuong 32
Su kin 11/9 v nhng nh hung xu ti ring c nhn ti
Ngy 10 thng 9 nm 2001, ti v Shakaim Chumpi, ngui d cng ti vit cun sch Linh
hn ca Shuar dang xui theo dng mt con sng ca Amazon thuc dja phn cuado.
Chng ti dn mt nhm 16 ngui Bc M dn tm hiu v b lac ca Shkaim su trong
tng nhit di. Nhng ngui ny mun tm hiu b lac v mun gip ho bo v cc khu
rng nhit di qu gi. Shakaim d tng chin du trong cc cuc chin tranh gia cuado
v Peru. Phn ln ngui dn cc nuc tiu thu du la chua tng bit dn cuc chin
tranh ny, cho d ngui ta chin du ch yu l d cung cp du la cho ho. Tuy dung
bin gii gia hai nuc ny l vn d gy tranh ci trong sut nhiu nm, xong phi dn
gn dy ngui ta mi thy duoc su cp thit phi tm ra mt gii php cho vn d ny. L
do chnh do su cp bch ny l cc cng ty du la mun bit liu ho phi thuong luong
vi quc gia no d c duoc quyn khai thc nhng khu vuc c du m ho d nhm ti.
Chnh v vy ngui ta phi phn djnh lai bin gii. Nhng ngui Shuar l di qun tin
phong trong trn chin bo v cuado. Ho l nhng chin binh dng mnh, thung dnh
bai nhng dao qun vuot tri v qun s v duoc trang bj tt hon. nhung nhng ngui
Shuar lai khng bit g v dng co chnh trj dng sau cuc chin hoc khng bit rng cuc
chin du ca ho c th s m dung cho cc cng ty du la. Quyt tm chin du ca
ho xut pht t truyn thng du tranh lu di ca b lac v v ho khng di no cho php
gic ngoai bang xm chim dt dai ca mnh. Khi chng ti cho xung doc b sng, ngm
mt dn vet dang ru rt bay qua, ti hi Shakaim xem liu thi gian ngng chin cn khng.
"Cn, anh y ni, "nhung ti e l phi ni vi anh rng chng ti dang chun bj mt cuc
chin vi cc anh. Anh y ni tip rng tt nhin anh y khng m chi g ti c nhn ti hay
nhng ngui trong nhm ca chng ti. "Cc anh l ban ca chng ti, anh cam doan vi
ti nhu vy. Rng anh mun ni dn cc cng ty du la ca chng ti v nhng di qun
dang tin vo khu rng noi b lac anh sinh sng. "Chng ti d duoc chng kin nhng g
ho lm vi b lac Huaoraini. Ho d ph rng, lm nhim cc con sng, v git hai nhiu
ngui, trong d c c tr em. Th nn, dn nay th b tc Huaoraini hu nhu khng cn tn
tai na. Chng ti s khng d diu d xy ra vi mnh. Chng ti s khng cho php cc
cng ty du la xm nhp lnh th ca mnh, vi ngui Peru cng vy. Tt c chng ti d
th s chin du dn ngui lnh cui cng.m d nhm chng ti ngi quanh ngon la
gia mt ngi nh di rt dep ca ngui Shuar duoc lm bng tre v lop bng tranh. Ti d
k cho nhng ngui trong nhm v cuc ni chuyn gia ti vi Shakaim. Tt c chng ti
du tu hi liu c bao nhiu ngui khc na cng ngh nhu b lac ca Shakaim d ngh v
cc cng ty du la v dt nuc ca chng ti. Liu c bao nhiu ngui, nhu nhng ngui
Shuar, cng lo so mt ngy kia chng ti s ko dn v lm do ln cuc sng ca ho, lm
bng hoai cc gi trj vn ha cng nhu ph hoai dt dai ca ho? Liu c bao nhiu ngui
cm ght chng ti? Sng hm sau, ti di xung vn phng nh noi chng ti d my b
dm. Ti phi b ch d phi cng c th bay dn v dn chng ti trong vi ngy ti. Nhung
khi ti dang ni chuyn vi ho th dt nhin c mt ting tht ln. "Cha oi!, ngui dn ng
du my bn kia ku ln. "Thnh ph New York dang bj tn cng. Anh ta vn to ci di
m truc d va choi mt bn nhac. V trong sut na ting sau d, chng ti d duoc lin
tuc nghe tung thut v su kin dang gy trn dng nuc M. Ging nhu bt ky ai, d l
thi khc m sut di ti s khng bao gi qun. Khi quay tr v Florida, ti bit mnh phi
thm lai noi truc dy d tng l ta thp di ca Trung tm Thuong mai, v v th ti d
sp xp d dp chuyn bay di New York. Ti nhn phng mt khch san sang trong vo
du gi chiu. l mt ngy thng 11 dy nng, khng kh m dm mt cch khc
thung. Ti th b theo doc Cng vin Trung Tm, dy phn khch, ri di ti khu vuc truc
dy ti d tng sng, d l mt khu vuc gn ph Wall nay duoc bit dn vi ci tn Ground
Zezo. Khi ti tin ti khu vuc d, su phn khch bj thay th bi mt cm gic kinh hong.
Cnh tung d nt v mi hi khng khip- tht l mt su hy dit kinh khng; chi cn st
lai nhng khung nh mo m v bj nng chy ca ta nh sng sng truc kia; nhng
mnh vun cn st lai; mi khi kht let, dng tro tn, v mi thjt chy. Cnh tuong m ti
chng kin chng khc xa so vi nhng g m ti duoc xem qua truyn hnh. Ti d khng
ng ti tt thy nhng diu ny- nht l v nhng con ngui noi dy. Hai thng d tri
qua k t ci ngy kinh hong y m ho vn quanh dy, nhng ngui d sng v lm
vic gn dy. Nhng ngui d thot cht. Mt ngui i Cp dang di tho thn bn ngoi
tim giy nh ca mnh, lc lc du mt cch tuyt vong. "Tht khng th quen duoc, anh
ta lm bm. "Ti d mt rt nhiu khch hng, c ban b na. Thng chu ti cng d cht
trn d. Ri anh ta chi ln bu tri xanh. "Ti ngh l ti d trng thy n nhy xung. Ti
khng bit na... C bit bao ngui d nhy xung, cm tay nhau v vy vy cnh tay nhu
th ho bit bay vy. Ti ly lm ngac nhin, ci cch m ho ni chuyn vi nhau. thnh
ph New York. V n khng chi dng lai ngn ng ngui m ho trao nhau c nh mt.
Mc d tht r, nhung ho vn trao cho nhau nhng ci nhn dy cm thng, d khng
cui tht tuoi song cn gi trj hon c triu li ni . Nhung vn cn c mt ci g khc na
mt cm gic v chnh noi ny. Bt du ti khng th hiu ni; ri ti chot nhn ra: nh
sng. Lower Manhatan d tng l mt con hm ti tm, m ti duoc bit khi ti dn duoc
noi ny d gy qu cho PS, khi ti n ti tai Ca s Nhn ra Th gii v ln k hoach du
tu vi cc ch nh bng. Ngui ta phi ln tn trn d, mt noi rt cao, trn nc ca Trung
tm Thuong mai Th gii nu mun nhn thy nh sng. Cn gi dy, chi cn dng trn
ph. Con hm d duoc m rng ra, v nhng ai dng trn ph canh dng d nt s duoc
nh mt tri sui m. Ti khng th khng tu hi liu c phi chnh cnh bu tri v nh
sng d gip ngui ta m lng mnh khng. Ti bng thy c li khi hi nhng diu nhu
vy. Ti r vo gc ph noi m c nh th Trinity v di xung ph Wall. Tr lai vi New
York truc kia, bj bng ti bao ph. Khng mt tri khng c nh sng. Moi ngui di lai hi
h trn via h, chng h d dn nhau. Mt vin cnh st dang ht to vi ngui li xe dang
dng bn l dung. Ti ngi xung nhng bc thm du tin m ti nhn thy, tai s nh
14. T noi no d, ting ca nhng cnh quat ln hay mt ci my quat gi t c nhng
ting dng khc. Ting dng ln ny dung nhu vang lai t bc tung d ln ca ta nh
Thj trung Chng khon New York. Ti ngm moi ngui qua lai. Ho di lai vi v, ri khi
cng s, di nhanh v nh, hay ti khch san hoc mt qun ba d bn chuyn cng vic.
Mt s t di thnh tng di v dang ni chuyn phim vi nhau. Tuy vy, dung nhu ai
cng c don v lng l. Ti c trao di nh mt vi ho; nhung dung nhu ho khng nhn
thy. Ting ci bo dng ku inh i pht ra t mt chic t du trn ph thu ht su ch
ca ti. Mt ngui dn ng vi v chay ra khi noi lm vic v ly kha ra tt bo dng;
ting ku kia lp tc tt ngm. Ti lng l ngi xung. Mt lc lu sau, ti th tay vo ti v
ly ra mt mu giy duoc gp ngay ngn c cha nhiu con s. Ri ti nhn thy ngui dn
ng d. Anh ta l buc trn con ph, mt ci gm xung. Anh ta c b ru den thua tht,
mc mt chic o khoc ti mu trng hon ton khng hop vi mt bui chiu m p trn
ph Wall. Ti bit anh ta l ngui Afghanistan. Anh ta lic nhn ti ri, sau mt pht dn do,
anh ta buc ln bc thm. Anh ta ljch su gt du cho v ngi xung cch ti mt vi yard.
C theo ci cch anh ta nhn thng v pha truc, ti hiu anh ta c ch ti bt chuyn
truc.
"Mt bui chiu tht dep.
"ep tht. Ting Anh ca anh ta rt nng "Trong nhng lc nhu th ny, nh nng mt tri
tht d chju.
" anh l do Trung tm Thuong mai Th gii?
Anh ta gt du.
"Anh dn t Afghanistan c phi khng?
Anh ta chm ch nhn ti v hi: "iu d d nhn thy dn th u?
"Ti d di rt nhiu noi. Gn dy, ti d ti Himanaya thuc bang Kashmir.
"Kashmir. Anh ta vut ru: " d dang c chin tranh.
"ng vy, gia n v Parkistan, dao Hindu v dao Hi. Anh c cho rng d l do mu
thun v tn gio hay khng?
nh mt anh bt chot gp nh mt ti. Chng c mt mu nu su thm, gn nhu l den.
Chng dp vo mt ti vi mt v khn ngoan nhung u bun. Anh quay mt lai pha ta nh
ca Thj trung Chng khon New York. Anh ta chi tay vo ta nh, ngn tay tht di v
xuong xu.
"Hoc c th l v l do kinh t ch khng phi tn gio cng nn.
"Truc dy anh d tng l lnh?
Ti khng th cui thm. "Khng. L mt nh tu vn kinh t. Ti dua cho anh ta mu giy
vi nhng con s. "Chng l v kh ca ti.'
Anh ta nhun ngui ln v cm ly chng: "Nhng con s.
"Thng k v th gii.
Anh ta ngm ngha t giy, ri kh bt cui. "Ti khng bit doc. Ri anh ta tr lai mu
giy cho ti.
"Nhng con s ny cho chng ta bit rng tnh ra mi ngy c ti 24.000 ngui cht di.
Anh ta kh hut so, lng yn suy ngh, ri th di. "Ti cng d sut cht. Ti c mt vun
luu nho nh gn Kandahar. Nhng ngui Nga ti v nhng chin s Hi gio np dng sau
gc cy v dui cc con muong. Anh ta gio tay ln v gi b nhu dang bn. "Phuc khch.
Anh ta ha tay xung. "Tt c cy ci v cc con muong ca ti d bj ph hoai.
"Sau d, anh d lm g?
Anh ta ci xung nhn t giy ti dang cm: "Danh sch d c chi ra nhng k n my
khng? N khng chi ra, nhung ti ngh l ti d nh ra. "Khong 80 triu ngui trn th
gii, ti e l vy.
"Ti d tng l mt trong s d. Anh ta lc lc du, dung nhu dang chm trong suy ngh.
Chng ti ngi yn lng mt lt ri bng anh lai ni: "Ti khng thch phi di n my. Con ti
sp cht. Vy nn ti phi trng cy anh tc.
"Cy thuc phin?
Anh ta nhn vai. "Khng cy ci, khng nuc non g. l cch duy nht d nui sng gia
dnh.
C ci g mc nghen trong c hong ti, mt cm gic bun nn dn tuyt vong pha ln cm
gic ti li. "Chng ti goi vic trng cy thuc phin l mt ti li, mc d rt nhiu ngui
giu c d pht ln nh bun bn ma ty. Mt anh ta lai gp ti v dung nhu xuyn thu
vo tim ti. "Anh d tng l mt ngui lnh, anh ta ni, gt du nhu mun xc nhn ci
thuc t don gin ny. Ri anh ta chm chap dng dy v l buc xung thm. Ti mun
anh ta ngi lai, nhung cm thy bt luc d c th ni duoc bt c diu g. Ti dng ln v
buc theo anh ta. Khi buc ti bc thm cui cng, ti bt chot bj mt th g d ngn lai.
l tm bin c hnh ta nh noi ti va ngi. Pha trn bc tranh, c mt dng ch d
cho nhng ngui qua lai bit duoc tm bin d duoc Heritage Trails ca New York sa
sang. Dng ch vit: Lng m ca Halicarnassus nm trn nc ca ta thp chung thnh
Mark Venice, tai gc ph Wall v Broad- d l tung kin trc ca nh s 14 ph Wall.
Khi d l ta nh bng cao nht th gii, cao 539 feet d tng l tru s chnh ca Ngn
hng Bankes Trust, mt trong nhng t chc ti chnh ln nht dt nuc.



Ti dng d trong khip dm v nhn ln ta nh. u th k truc, ta nh s 14 ph Wall
dng vai tr ca Trung tm Thuong mai Th gii sau ny; n d tng l mt biu tuong
ca su thng trj v quyn luc v kinh t. Ta nh ny cng d tng l tru s ca Ngn hng
Bankers Trust, mt trong nhng noi m ti d dn d tm ngun ti tro cho cng ty nng
luong ca mnh. l mt phn quan trong trong k c ca ti- ci k c ca mt ngui
lnh nhu ngui dn ng Afghanistan d ni. Vic ti d dng dy ngy hm nay, ni chuyn
vi anh ta dung nhu l mt su trng hop ky la. Su trng hop. Ci t d bng ngn ti lai.
Phn ng ca chng ta di vi nhng su trng hop d nho nn cuc sng ca chng ta
th no. Ti nn cu x ra sao vi su trng hop ngu nhin ny? Khi tip tuc buc di, ti
lut nhn dm dng, nhung khng th tm thy bng dng ca anh ta. to nh tip theo,
c mt bc tuong duoc ph bng mt tm nhua xanh. Mt dng ch duoc khc trn b
mt d ca ta nh cho thy dy chnh l ta Tng hnh dinh ca Lin bang, 26 ph Wall,
noi m vo ngy 30 thng 4 nm1789, George Washington d tuyn th nhm chc Tng
thng du tin ca Hop chng quc Hoa Ky. y chnh l noi m ngui du tin duoc giao
trong trch bo v cuc sng, tu do v dem lai hanh phc cho ton th nhn dn d doc li
th. Sao m gn vi Ground Zero dn th, gn vi ph Wall dn th. Ti di vng quanh khu
nh, dn ph Pine. Tai d, ti di din vi tru s chnh ca Chase, ngn hng do David
Rockefeller thnh lp, mt ngn hng gn lin vi hoat dng bun bn du la v vi cng
vic ca nhng ngui nhu ti. Ngn hng ny, mt t chc phuc vu cho EHM v l mt bc
thy trong vic h tro su pht trin ca d ch ton cu, l mt biu tuong ca ch d tp
don trj. Ti nh l d thy du d vit rng Trung tm Thuong mai Th gii l mt du n
do David Rockerfeller khi xung vo nm 1960, v trong nhng nm gn dy ta nh ny
duoc xem nhu l mt con hi u ln. Nhung v mt ti chnh c lai bj coi l mt sai lm,
khng ph hop vi cng ngh hin dai nhu soi quang v nternet, v c mt h thng thang
my dt tin m khng hiu qu. Hai ta nh ny d tng duoc dt cho ci tn David v
Nelson. Gi th con hi u ln d d cht. Ti tip tuc buc di chm chm, gn nhu l min
cung. Mc d chiu hm d thi tit tht m p nhung lng ti sao thy t ti, v ti chot
thy c mt cm gic lo u dn ky la, nhu mt dim bo dang vy cht ly mnh. Ti khng
th tm duoc ngun gc ca su so hi, c tm cch xua n di, v c buc di nhanh hon.
Nhung rt cuc ti lai thy mnh dang dng nhn chm chm vo ci h dang chy m i y,
ming kim loai cong queo, vt seo ln trn b mt tri dt y. Ti dng dua vo ta nh d
thot khi su tn ph v nhn chng choc vo ci h. Ti c hnh dung cnh tuong ngui ta
lao ra khi ta thp dang sup d v nhng ngui lnh cu ha dang lao vo d cu ho. Ti
c ngh v nhng ngui d nhy xung, v cm gic tuyt vong m ho d tri qua. Th
nhng ti hon ton bt luc. Thay vo d, ti lai thy Osama Bin Laden dang nhn tin v
v kh tr gi hng triu d la t mt ngui lm vic cho mt cng ty tu vn theo hop dng
ca chnh ph Hoa ky. Ri ti lai thy mnh dang ngi bn my tnh vi mn hnh trng xa.
Ti nhn ra xung quanh, ri mt khi Ground Zero, v pha nhng con ph ca New York d
thot khi ngon la gi dang quay tr lai nhjp sng thung nht. Ti tu hi khng hiu
nhng ngui di trn nhng con ph y hm nay ngh g v tt c nhng diu ny- khng
don gin chi v su sup d ca hai ta thp, m cn v nhng nng trang trng luu bj tn
ph v hai muoi tu ngn ngui cht di mi ngy. Uc gi m ho ngh v nhng diu nhu
vy, gi m ho c th tch mnh ra khi cng vic, ra khi nhng chic xe hoi n xng v
cc khon tr li d c th xem xt lai nhng dng gp ca bn thn mnh cho ci th gii
m ho dang d lai cho con em mnh. Ti khng hiu ho bit g v dt nuc Afganistan-
khng phi l qua tivi vi cnh tuong nhng don lnh v xe tng M trn ngp, m v mt
Afganistan ca ngui dn ng no. Ti tu hi hai muoi bn ngn ngui cht di mi ngay d
tng ngh g. V ri ti lai trng thy mnh dang ngi d, truc mt mn hnh my tnh trng
xa. Ti p mnh tr lai vi Ground Zero. Vo lc ny, c mt diu chc chn rng: dt
nuc ti dang ngh ti su tr th, v su tr th ny dnh cho nhng nuc nhu.Afghanistan.
Nhung ti lai ngh ti nhng nuc khc, noi m ngui dn d cm ght cc cng ty ca
chng ti, qun di ca chng ti, cc chnh sch ca chng ti, v c con dung tin ti
thng trj th gii ca chng ti na. Ti bn khon khng bit cc nuc nhu Panama,
cuado, indnxia, ran, Guatemala, v hu ht cc nuc Chu Phi na th th no? Ti
thi khng dua vo bc tung noi ti dang dng v djnh buc di. Mt ngui dn ng thp,
da ngm den dang khua khua mt t bo v ht ln bng ting Ty Ban Nha. Ti dng lai.
"Venezuela bn b vuc cch mang! ng ta ht ln, t c ting n o ca xe c, ting ci
t inh i, v dng ngui dang di nhu thc d. Ti mua bo ca anh ta v dng lai d mt lt
d lic qua cc muc chnh. l v Hugo Chavez, vj Tng thng chng M duoc bu c
dn ch tai Venezuela, v v su chng di ngm ngm cc chnh sch ca M tai chu M
Latinh. Cn Venezuela th sao?










Chuong 33

Vnzula duoc Saddam cu gip
Ti d theo di Vnzula trong nhiu nm. l v du din hnh v mt dt nuc t ngho
di di ln giu c nh vo du la. y cng l mt v du v nhng tranh chp bt ngun t
du la, v su bt bnh dng gia ngui giu v ngui ngho, v l m hnh ca mt dt
nuc bj cc tp don du la bc lt mt cch khng thuong tic. Vnzula l hnh nh
thu nh ca mt noi m d cch thc ca cc tp EHM c k nhu ti kt hop vi cch
thc mi theo kiu tp don trj. Nhng su kin m ti doc trong bo ch ngy hm d tai
Ground Zero l kt qu truc tip cuc bu c nm 1998, khi nhng ngui ngho v nhng
ngui bj tuc quyn cng dn Vnzula d tuyt di bu Hugo Chavez lm tng thng
ca ho1. Tng thng mi ngay lp tc p dung cc bin php quyt lit l kim sot cc ta
n v cc t chc khc dng thi gii tn Quc hi Vnzula. ng ln n "ch ngha d
quc v lim si ca Hoa ky, tuyn b s manh m chng lai ton cu ha, v dua ra dao
lut hydrocarbon, mt dao lut m ngay t ci tn d lm cho ngui ta lin tung dn dao
lut m Jaime Roldos d dua vo cuado ngay truc khi my bay ca ng dm xung dt.
ao lut ny lm tng gp di tin khai thc m m cc cng ty du la nuc ngoi phi
tr. Sau d Chavez tht cht lai cng ty du la Petroleos de Vnzula thuc s hu nh
nuc bng cch thay th di ng lnh dao cng ty bng nhng ngui thn tn vi ng. Du
la ca Vnzula l mt sn phm v cng quan trong di vi cc nn kinh t trn th
gii. Vo nm 2002, quc gia ny d l nuc xut khu du m ln th 4 th gii v l nh
cung cp du la ln th 3 cho Hoa Ky3. Cng ty Petroleos de Vnzula, vi 40.000 cng
nhn v doanh thu 50 t d la mt nm, dng gp khong 80% vo doanh thu xut khu
ca c nuc. Du la ca nuc ny cho dn nay vn l nhn t quan trong nht di nn
kinh t Vnzula.4 Cng vi vic nm gi duoc ngnh du la, bn thn Chavez d tr
thnh mt di tc quan trong trn trung quc t. Nhiu ngui dn Vnzula nhn nhn
diu ny nhu mt djnh mnh, nhu kt qu ca mt qu trnh d bt du t 80 nm truc.
Vo ngy 14 thng 12 nm 1922, mt via du ln duoc pht hin gn Maracaibo. Trong ba
ngy sau d, mi ngy luong du phun ra tuong duong vi mt trm ngn thng du th,
v t d, su kin dja cht ny d tr thnh nuc xut khu du m ln nht th gii.
Vnzula d hy vong du m s l gii php cho tt c cc vn d ca dt nuc mnh.
Ngun thu t du m trong vng 40 nm sau d bin Vnzula t mt trong nhng quc
gia ngho nht th gii tr thnh mt trong nhng nuc giu nht M Latinh. Tt c moi chi
tiu thng k quan trong ca nuc ny du duoc ci thin: y t, gio duc, vic lm, tui tho,
v t l tr so sinh sng st. Ngnh kinh doanh ngy mt pht dat. Trong thi ky cm vn
du la ca cc nuc OPEC nm 1973, gi du m tng nhanh v ngn sch quc gia ca
Vnzula tng gp bn ln. Cc EHM bt du vo cuc. Cc ngn hng quc t at cho
nuc ny vay d xy dung hng loat nhng du n ha tn co s v cng ngh cng nhu
cc ta nh choc tri cao nht chu luc. Sau d, vo nhng nm 80, cc EHM kiu doanh
nhn d ti. l mt co hi tuyt vi cho ho hoc hi kinh nghim. Tng trung luu
Vnzula ngy cng ln manh, v diu ny d tao ra mt thj trung bo b cho mt cc
sn phm, v vn c mt tnh lp ngho kh sn sng lao dng kh sai trong cc nh
my.Th ri gi du m gim, v Vnzula khng th thanh ton duoc cc khon no nn
ca mnh. Nm 1989, Qu tin t quc t d dt ra cc bin php h khc v p Caracas h
tro cho ch d tp don trj theo nhiu cch khc nhau. Bao luc n ra Vnzula, cc m
s l ngun h tro v tn d tiu tan. T nm 1987 dn 2003, thu nhp bnh qun du
ngui Vnzula d gim hon 40%. Ngho di gia tng v on th chng cht. Su phn
cuc din ra gia tng lp trung luu v tng lp ngho di. Nhu thung thy nhng nuc
c nn kinh t phu thuc vo du la, su phn ha tng lp trong dn cu d thay di mt
cch dng k. Nn kinh t tut dc gy thit hai cho tng lp trung luu, v nhiu ngui trong
s ho d roi xung tng lp ngho di. Thuc trang ny d tao diu kin cho Chavez- v lm
ny sinh xung dt vi Washington. C duoc quyn luc trong tay, vj tng thng mi bt du
nhng hoat dng thch thc chnh quyn Bush. Ngay truc vu 11/9, Washington cn dang
cn nhc nhng lua chon ca mnh. EHM d tht bai,liu d dn lc dua nhng tn st
nhn vo cuc chua? Su kin 11/9 xy ra d lm thay di tt c nhng uu tin ca chnh
quyn Washington. Tng thng Bush v cc c vn ca mnh tp trung ku goi cng dng
th gii ng h cc hoat dng ca M Afghanistan v cuc xm luoc raq. Trn ht l nn
kinh t M dang trong tnh giai doan khng hong. Bi vy m vn d Vnzula duoc gat
sang mt bn. Tuy nhin, mt diu r rng l dn mt lc no d, Bush v Chavez s lai di
du vi nhau. Bi l khi ngun du la ca raq v Trung ng bj de doa th Washington
khng th no b qua Vnzula qu lu duoc. Lang thang xung quanh Ground Zero v
ph Wall, ni chuyn vi ngui dn ng Afghanistan ln tui, v doc cc tin tc v dt
nuc Vnzula ca Chavez, tt c d khin ti phi suy ngh dn mt diu m ti d lng
trnh trong nhiu nm, buc ti ti phi c mt ci nhn nghim tc v hu qu ca nhng
g ti d lm trong ba muoi nm qua. Ti khng th ph nhn rng vai tr ca mnh hay ci
thuc t ti l mt EHM, hin gi d nh hung ht sc tiu cuc dn th h con gi mnh.
Ti bit rng ti khng th khng lm g d chuc lai li lm ca mnh. Ti phi gt sach
mnh bng cch thc tinh ngui dn truc hin thuc ca tp don trj v hiu ra tai sao
nhiu nuc trn th gii lai cm ght chng ta dn th. Mt ln na ti bt tay vo vit,
nhung ti cm thy dung nhu cu chuyn ca mnh d qu c. Bng cch no d, ti phi
cp nht thng tin. Ti d ngh dn vic dn Afghanistan, raq, v Vnzula v vit nhng
bnh lun duong thi v ba nuc ny. Cc nuc d nhu l hin thn cho su tr tru ca
cc vn d quc t hin nay: mi nuc du d tri qua nhng bin dng chnh trj dau
thuong v kt thc vi nhng ngui lnh dao d lai qu nhiu diu cn phi thay di (mt
th lnh Taliban tn nhn va chuyn quyn, nhung ch d tp don trj d khng h tm cch
gii quyt nhng vn d ct li ca ho. ng hon l, ch d d chi quan tm dn vic tm
cch lm hai nhng nh lnh dao no cn tr vic thuc hin chnh sch du m ca M m
thi. Xt trn nhiu kha canh th Vnzula l trung hop dc bit nht, bi l M d tin
hnh can thip qun su Afghanistan v c v nhu chc chn s c mt raq, nhung
phn ng ca chnh quyn M vi Chavez vn cn l diu b n. Theo nhu ti duoc bit,
vn d khng phi ch Chavez c phi l mt nh lnh dao tt hay khng; m l phn
ng ca Washington di vi ngui lnh dao lm cn tr ch d tp don trj trn con dung
tin ti thng trj th gii. Tuy nhin, truc khi ti c th thu xp mt chuyn di nhu vy,
nhng su kin lai mt ln na ngn cn ti. Cc hoat dng phi loi nhun d cho ti co hi
dn Nam M mt vi ln vo nm 2002. Mt gia dnh Vnzula sp bj ph sn dui ch
d ca Chavez d cng tham gia vo chuyn di ny dn vng Amazon. Chng ti tr thnh
ban thn ca nhau, v ti d duoc nghe v mt tri ca cu chuyn. Ti cng d gp
nhng ngui Nam M, nhng ngui d xem Chavez nhu l mt vj cu tinh. Cc su kin
xy ra Caracas l triu chng ca cn bnh m chng ti, nhng EHM d tao ra. Thng
12 nm 2002, tnh th Vnzula v raq d ln dn khng hong. Hai nuc dang tr
thnh hai trung hop hon ton tri nguoc nhau. Tai raq, moi muu d den ti- ca c
EHMs v nhng tn st nhn d khng th khin Saddam phuc tng, v gi th chng ti
dang chun bj cho phuong n cui cng, d l xm luoc. Tai Vnzula, chnh quyn ca
Bush dang pht huy ci cch m truc dy Kermit Roosevelt d tng p dung vi ran. Nhu
t thi bo New York d vit: Hng trm ngn ngui Vnzula hm nay d d xung
dung d by t cam kt s tin hnh dnh cng trong c nuc, vo ngy 28 ny d buc
Tng thng Hugo Chavez phi t chc. Cuc dnh cng, m theo uc tnh c khong
30.000 cng nhn du m tham gia, de doa s tn ph quc gia ny, nuc khai thc du
m ln th 5 trn th gii, trong nhng thng ti... Trong nhng ngy gn dy, cuc dnh
cng d roi vo b tc. ng Chavez dang cng vi nhng cng nhn khng tham gia dnh
cng dua hoat dng ca cng ty du m quc doanh tr lai bnh thung. Mc d vy song
phe di lp, m dn du l Lin minh cc nh lnh dao doanh nghip v nghip don, cam
doan rng cuc dnh cng ca ho s dy cng ty ny, v c chnh ph ca Chavez na
xung b vuc thm.CA cng d tng ha b Mossadegh v thay bng Quc vuong ran
theo cch ht nhu vy. Hai su kin gn nhu khng khc g nhau. Dung nhu ljch s ca 50
nm sau d dang lp lai mt cch la ky. Nm thp nin d qua v du m vn l dng luc
chnh.
Ngy 4 thng 1 nm2003, phe ng h Chavez dung d vi phe di lp. Hai ngui bj bn
cht v hon 12 ngui khc bj thuong. Ngy hm sau, ti ni chuyn vi mt ngui ban c,
ngui d tng dnh lu ti nhng k st nhn trong nhiu nm. Cng nhu ti, anh y chua
bao gi lm vic truc tip cho bt c chnh ph no, nhung d tng hoat dng b mt
nhiu nuc. Anh ta k vi ti rng mt nh thu tu nhn d tm cch tip cn vi anh ta d
nh anh kch dng nhng cuc dnh cng Caracas v mua chuc cc s quan qun di-
trong s d nhiu ngui d duoc do tao tai trung M- quay sang chng lai vj tng thng
m ho d bu ra. Anh ta d t chi li d ngh, nhung cng tit l rng: "ngui nhn cng
vic ny dang lm tt nhng g anh ta duoc giao.Cng vo thng 1 nm 2003, gi du th
tng cao v du tr du la ca M xung gn mc thp nht trong vng 26 nm qua. Vi
nhng g din ra Trung ng, ti bit chnh quyn Bush s lm moi diu d ha b
Chavez. Th ri ci tin ho thnh cng d ti, Chavez bj lt d. T thi bo New York dng
nhng din bin ca su kin ny d dua ra mt trin vong ljch s- cng nhu v con ngui
m dung nhu d dng vai tr ca Kermit Roosevelt nuc Vnzula hin tai: Hoa Ky ...
d ng h cho cc ch d dc ti khp cc nuc Trung v Nam M trong v sau chin
tranh lanh d bo v nhng quyn loi kinh t v chnh trj ca mnh. Tai dt nuc
Guatemala b nh, Cuc Tnh bo Trung uong M d b tr cuc lt d chnh ph duoc bu
c mt cch dn ch vo nm 1954 v dng dng sau chnh ph cnh hu sau ny chng
lai cc nhm phin qun cnh t nh l trong 40 nm. Hu qu l gn 200.000 dn thung
d thit mang. Tai Chil, duoc su hu thun ca CA, tung Augusto Pinochet d nm
quyn t nm 1970 dn nm 1990. Tai Pru mt chnh ph dn ch yu t vn dang c lm
sng t vai tr ca CA trong mt thp nin hu thun cho vj tng thng gi dy d bj ph
trut v rung ry, ngi Alberto K.Fujimori, v trung ban Tnh bo dy tai ting l Vladimiro
N.Montesinos. M d xm luoc Panama nm 1989 v lt d tn dc ti bun lu ma ty
Manuel A.Noriega, ngui m gn 20 nm nay, lun l mt tay sai trung thnh ca CA. V
n luc thit lp mt phe di lp d chng lai phe cnh t ca Nicaragua nm 1980 bng bt
ky gi no, k c bn v kh cho ran d ly tin mt, d dy ln ln sng ln n cc quan
chc chnh quyn Reagan. Trong s nhng ngui bj diu tra hi d c Otto J.Reich, mt
cuu chin binh trong cuc chin Chu M Latinh. ng Reich chua tng bj nhn mt li
co buc no c. Sau ny ng tr thnh dai s ca M tai Vnzula v hin dang l Th
trung B Ngoai giao phu trch khu vuc Chu M Latinh theo chi djnh ca Tng thng. Vic
lt d ngi Chavez d mang lai thm cho ng ta mt nim tu ho.Khi ng Reich v chnh
quyn Bush dang n mng cc hoat dng chng ph Chavez th tnh th ny bt ng bj do
nguoc. Chavez d dnh lai uu th v ly lai duoc quyn luc trong vng chua dn 72 gi
sau d. Khc vi Mossadegh ran, Chavez d tm cch gi duoc qun di bn phe mnh,
bt chp moi toan tnh xi giuc cc quan chc cp cao nht chng lai ng. Ngoi ra, ng
cng c trong tay cng ty du m ln manh ca nh nuc. Cng ty Petroleos de Vnzula
t chi nhuong b hng ngn cng nhn bi cng v d quay tr lai hoat dng bnh
thung.Sau khi dep b duoc cc m muu chng di, Chavez sit cht su kim sot ca
chnh ph di vi cc cng nhn cng ty du m, thanh tr mt s phn t qun di khng
trung thnh bj li ko lm phn, v truc xut nhiu phn t chng di ch cht. ng cng d
ra lnh kt n hai th lnh di lp 20 nm t, l cc gin dip c quan h vi Washington v
d tng tham gia vo nhm nhng tn st nhn chi huy cuc bi cng trn ton quc.Suy
cho cng, mt chui nhng su kin ny l thm hoa di vi chnh quyn Bush. Nhu thi
bo Los Angeles d vit: Th 3 va ri , cc quan chc chnh quyn Bush d phi tha
nhn l ho d bn bac vi cc nh lnh dao qun su v dn su nuc ny hng thng nay
v chuyn lt d tng thng Vnzula l Hugo Chavez... Hin ngui ta dang diu tra vu
chnh ph tin hnh m muu do chnh khng thnh ny.R rng l khng chi EHMs m c
nhng k st nhn cng d tht bai. Ha ra Vnzula nm 2003 rt khc vi ran nm
1953. Ti bn khon khng hiu dy c phi l mt dim bo hay don gin chi l mt su bt
thung- v khng hiu Washington s djnh lm g tip theo. Ti tin l t nht trong lc ny,
mt cuc khng hong nghim trong Vnzula d duoc dy li v Chavez d duoc cu
thot nh c Saddam Hussein. Bi v chnh quyn ca Bush khng th no dng thi gii
quyt cc vn d Afghanistan, raq v Vnzula. Hin tai ho khng d luc luong qun
su cng nhu khng d su hu thun chnh trj d lm diu d. V vy, ti bit l tnh th c
th thay di rt nhanh, v rng trong tuong lai gn, Tng thng Chavez rt c th s phi
di mt vi mt phe di lp kh hng hu. D g di na, Vnzula cng nhc nh chng ta
rng, 50 nm chng lm thay di duoc nhiu diu- ngoai tr kt qu

Chuong 34
Thm lai cuado

Vnzula l mt trung hop kinh din. Tuy vy, khi quan st nhng su kin dn h m ra
d, ti kinh ngac nhn thy nhng chin tuyn thuc su quan trong lai nm mt noi
khc. Nhng chin tuyn ny quan trong khng phi l v d cha dung nhiu tin hay
nhiu sinh mang hon, m bi v chng lin quan dn nhng vn d vuot ra ngoi nhng
muc tiu vt cht t truc dn nay vn l nn tng ca cc d ch. Nhng chin tuyn ny
vuot qu tm vi ca cc ch ngn hng, cc gim dc, v cc chnh trj gia, di su vo linh
hn ca x hi hin dai. V chng dang duoc hnh thnh nn trong lng mt dt nuc m
ti bit v yu qu, dt nuc noi ti d tng lm vic nhu mt tnh nguyn vin ca Qun
don Ha bnh: cuado. T ln du tin khi ti dt chn dn dy vo nm 1968, qua thi
gian dt nuc b nh d dn tr thnh mt nan nhn din hnh ca ch d tp don trj.
Nhng ngui cng thi vi ti, v nhng ngui dang theo buc chng ti, tht su d dy
n dn b vuc ph sn. Chng ti cho dt nuc ny vay hng t d la d n c th thu
cc cng ty lp ghp v xy dung ca chng ti dung nn nhng du n phuc vu tng lp
giu nht dt nuc ny. Kt qu l trong vng 3 thp nin, t l ngho di chnh thc tng
t 50% ln 70%, tht nghip tng t 15% ln 70%, no cng tng t 240 triu USD ln 16 t
USD v t l ngun luc quc gia dnh cho nhng ngui ngho nht gim t 20% xung
cn 6%. Ngy nay, cuado dnh gn 50% tng ngn sch quc gia d tr no- thay v dng
s tin d d gip cho hng triu ngui dang chnh thc dng trong danh sch nhng
ngui bj bn cng.Tnh hnh cuado chng minh rng, diu ny hon ton khng phi l
hu qa ca mt m muu: n l mt qu trnh din ra c trong thi ky cm quyn ca dng
Dn ch ln dng Cng ha, mt qu trnh vi su tham gia ca tt c cc ngn hng da
quc gia ln, rt nhiu cng ty, cc chuong trnh vin tro nuc ngoi ca v s nuc. M
dng vai tr ch dao, nhung M khng hnh dng mt mnh. Trong vng ba thp nin qua,
hng ngn ngui d cng dua cuado dn vj tr ngn cn treo soi tc m n dang phi di
mt vo du thin nin k mi. Mt s ngui, ging nhu ti, thc duoc nhng vic ho
dang lm, song da phn nhng ngui khc chi hon thnh cng vic theo cch m ho d
tng duoc hoc tai cc trung kinh t, trung k thut v trung lut, di theo nhng ng ch
kiu nhu ti, nhng ngui d ly lng tham ca bn thn d gii thch cho ton b h thng
v bng nhng hnh thc thung phat d gip duy tr n. Ngay trong trung hop ti t nht
th nhng ngui tham gia vo cng vic ny cng chi ngh rng ho chng gy hai dn ai;
cn nu nhn mt cch lac quan nht th ho dang gip mt dn tc ngho di. D c v tnh
bj la, v- trong rt nhiu trung hop- tu la di mnh, nhng ngui trong cuc khng phi
l thnh vin ca bt ky m muu b mt no, m ho l sn phm ca mt h thng duoc
dung nn d cng c cho mt hnh thc d quc tinh vi v hiu qu nht m th gii tng
thy. Ngui ta khng phi mt cng di tm nhng ngui sn sng nhn hi l hay c th bj
doa dm- nhng ngui ny d lm vic trong cc cng ty, cc ngn hng, v cc co quan
chnh ph ri. Cc hnh thc hi l bao gm tin luong, thung, luong huu, bo him,
nhng li doa dm thung dn dui hnh thc nhng chun muc x hi, nhng p bc, v
nhng cu hi chua ai ni ra v tuong lai ca con ci ho. H thng ny d thnh cng ruc
r. Theo thi gian, cuado ngy cng roi su vo by. Chng ti d c duoc dt nuc ny.
Cng ging nhu mt tay b gi Mafia d c trong tay con ngui ti nghip m dm cui
ca con gi ng ta v cng vic lm n nh l ca ng ta do chnh hn ti tro. Cng ging
nhu bt ky mt b gi Mafia ti gii no, chng ti bit l dui nhng cnh rng nhit di
ca cuado l c mt bin du, chng ti bit l ci ngy y ri s dn. V ci ngy y d
dn, du nm 2003,t Quito ti li chic Subaru Outback quay v Shell. Chavez d cng c
lai dja vj ca mnh Vnzula. ng d thch d Gteorge W.Bush v d thng. Saddam
gi vng lp trung v sp sa bj xm luoc. Ngun cung cp du ha bj tut xung mc
thp nht trong gn ba thp nin, v trin vong chng ti c th ly thm du t nhng
ngun then cht tr nn v cng m dam- v v th cc bng cn di k ton ca ch d
tp don trj cng s chng ra g. Chng ti cn mt con t ch bi. dn lc phi di no
cuado.Trong lc li xe qua con dp khng l trn dng sng Pastaza, ti nhn thy
cuado, cuc chin khng don thun trn dng sng Pastaza, ti nhn thy cuado,
cuc chin khng don thun l cuc chin gia ngui giu v ngui ngho, gia nhng k
chuyn di bc lt v nhng ngui bj bc lt. Nhng cuc chin ny cui cng s xc djnh
lai chng ti l ai vi tu l mt nn vn minh. Chng ti dim nhin p dt nuc nh b ny
m nhng cnh rng rm nhit di Amazon cho cc cng ty du la. V hu qu ca vic
ny s l mt su tn ph khng khip.Nu chng ti c khng khng di no, th hu qu
ca vic d kh m lung ht duoc. Khng chi l vn d cc nn vn ha bn dja, mang
ngui v hng trm ngn loi dng vt, loi b st, cc loi cn trng, v thuc vt- m rt
nhiu trong s ny c th l nhng loai thuc chua duoc khm ph d cha mt loat cc
cn bnh- s bj tn ph. Khng chi l vic nhng cnh rng nhit di hp thu kh thi cht
ngui ph ra t nn cng nghip ca chng ti, cho kh xy cn thit bit my di vi cuc
sng ca chng ta, v tao ra nhng dm my dem dn cho ta phn ln ngun nuc trn
th gii. N vuot qu pham vi ca tt c nhng l lun thng thung m nhng nh mi
trung hoc thung dng d bo v nhng noi nhu th ny, v cham dn nhng noi su
thm trong tm hn chng ta. Nu chng ti theo dui chin luoc ny, chng ti s tip tuc
ci hnh mu d quc d bt du t truc c ch La m. Chng ti cng khai chi trch
ch d n l, nhung d quc chng ti d bin nhiu ngui thnh n l hon c d ch La
m v nhng cung quc thuc dja truc dy. Ti khng hiu lm sao chng ti c th p
dung mt chnh sch thin cn nhu vy cuado m vn c th sng vi luong tm ca
chnh mnh. Qua ca knh chic Subaru, ti nhn ln nhng sun ni tro trui ca dy Andy,
n d tng tuoi tt vi dy cc loai cy nhit di khi ti cn Qun don Ha bnh, ti
bng pht hin thm mt diu na. Ti chot nhn ra rng cch nhn cuado nhu mt chin
tuyn quan trong chi mang tnh c nhn, ch trn thuc t, tt c cc quc gia m ti d
tng dn lm vic, nhng quc gia vi ngun ti nguyn m d ch thm kht, cng du
quan trong nhu vy. Ti c cm tnh ring vi dt nuc ny, ti cm tnh vi n t nhng
ngy cui thp nin 60 khi ti dnh mt su v ti ca mnh tai dy. Tuy vy, diu ny chi l
ch quan, l thnh kin ca ring ti. Tuy nhng khu rng nhit di ca cuado rt qu gi,
song cng nhu nhng dn bn dja v tt c su sng trong cc khu rng ny, chng cng
khng dng qu hon nhng sa mac ran hay nhng di sn ca ngui rp. Khng qu
gi hon nhng dy ni ca Java, nhng b bin Phillipin, nhng tho nguyn ca Chu ,
nhng hoang mac ca Chu Phi, nhng khu rng Bc M, v nhng chm bng ca Bc
cuc hoc hng trm noi c nguy co bj de doa khc. Tt c nhng noi ny du dai din cho
nhng trn chin, v mi noi d lai buc chng ta phi tu vn trong su thm luong tm
ca mi ngui v ca tt c moi ngui. Ti nh dn mt con s thng k tng hop duoc tt
c nhng diu ny: T l thu nhp ca 1/5 dn s th gii sng cc nuc giu nht so
vi thu nhp ca 1/5 dn s sng cc nuc ngho nht tng t 30/1 nm 1960 ln ti
74/1 nm 1995. Ngn hng th gii, USAD, qu tin t Quc t, cng nhng ngn hng,
cng ty v cc chnh ph khc nhng tay vo ci goi l vin tro quc t tip tuc ni vi
chng ta rng, ho dang lm cng vic ca ho, v rng ho d dat duoc nhng buc tin. V
th l ti lai dn cuado, ti dt nuc chi l mt trong s nhng trn chin nhung lai chim
mt vj tr dc bit trong tri tim ti. Ln ny l vo nm 2003, 35 nm sau ln du tin ti dt
chn dn noi ny vi vai tr l mt thnh vin ca mt t chc M mang t "ha bnh trong
tn goi ca n. Ln ny, ti dn d ngn chn mt cuc chin m ba thp nin nay ti d
kch dng. Nhng su kin Afghanistan, raq, Vnzula dng l d phi lm chng ti nn
ch; nhung cuado, tnh th khc hn. tin hnh cuc chin dy, s khng phi huy
dng qun di M, chng ti s chi phi di du vi vi nghn chin binh ca cc b lac,
duoc trang bj bng gio mc, dao rua, nhng khu sng nap dan bng nng, bn tng
pht mt. Nhng b lac ny s phi chng lai mt qun di cuado duoc trang bj hin dai,
vi tay tham muu m M c sang, v nhng tn git ngui hm li do cc cng ty du la
thu. Cuc chin ny s chng khc no cuc xung dt vo nm 1995 gia Peru v cuado
m phn ln ngui dn M chng bao gi bit dn, v nhng din bin gn dy d leo
thang dn mc chin tranh rt c th s xy ra. Vo thng 12 nm 2002, dai din ca cng
ty du la buc ti mt b lac d bt cc v gi mt nhm nhn vin cng ty lm con tin,
nhng ngui dai din cng m chi l nhng ngui tham gia vu bt cc ny l thnh vin
ca mt nhm khng b, c th c lin h vi Al-Qaeda. y l mt vn d duoc thi
phng ln v cng ty du la ny chua duoc chnh ph cho php dt gin khoan. Tuy vy
cng ty ny khng djnh, cng nhn ca ho c quyn tin hnh diu tra so b truc khi
duoc php dt gin khoan- vi ngy sau, tuyn b ny d bj cc b lac bn dja kjch lit
phn di khi ho chia s quan dim ca ho v su kin ny. Theo dai din ca b lac, cc
cng nhn ca cng ty du la d xm pham vng dt m khng c quyn dt chn ti;
nhng ngui ca b lac khng mang v kh, cng khng de doa nhng ngui cng nhn
ny bng bt c hnh dng bao luc no. Trn thuc t, ho d dua nhng ngui ny v lng,
mi ho n v ung chicha, mt loai bia dja phuong. Sau khi d thit di nng hu, b lac
thuyt phuc nhng ngui dn dung cho nhng cng nhn dua ho ra khi noi ny. Tuy
vy, b lac khng djnh l nhng ngui cng nhn ny chua bao gi bj bt gi, ho duoc tu
do di bt ky noi no ho mun. Trn dung di, ti nh lai nhng g ngui Shuar d ni vi
ti nm1990 khi ti quay tr lai gip ho bo v nhng cnh rng sau khi d bn PS. "Th
gii l ci m anh mo uc. Ho tng ni vy, v ho cng chi ra nhng ngui phuong Bc
chng ti d mo v nhng ngnh cng nghp khng l, mo c nhiu t v nhng ngi
nh choc tri. By gi chng ti pht hin ra rng vin tung ca chng ti thuc t l mt
con c mng m cui cng ri s hy hoai tt c chng ti. "Hy thay di gic mo d di,
nhng ngui Shuar d tng khuyn ti. V by gi hon mt thp nin sau, bt chp su c
gng ca nhiu ngui v nhiu t chc phi loi nhun, gm c nhng t chc m ti d tng
hop tc, con c mng ngy cng tr nn khng khip. Khi chic Outback cui cng cng
dua ti dn Shell, thnh ph trong rng rm, ti vi v dn cuc hop. Nhng ngui tham du
cuc hop dai din cho rt nhiu b lac: Kichwa, Shuar, Achuar, Shiwiar,v Zaparo. Nhiu
ngui trong s ho d di xuyn rng hng ngy tri, mt s khc di bng nhng chic my
bay nh, do cc t chc phi loi nhun ti tro. Mt vi ngui mc vy dn tc, v mt v deo
nhng di bng buc du lm t lng chim, trong khi s cn lai c bt chuc nhng ngui
dn thj trn, mc qun u, o phng v di giy. Cc dai din ca b lac buc ti l bt gi
con tin dng ln ni du tin. Ho ni vi chng ti l ngay sau khi nhng ngui cng nhn
quay tr lai cng ty, hon mt trm lnh cuado d ti b lac nh b ca ho. Ho nhc lai cho
chng ti bit nhng ngui lnh d dn vo mt thi dim rt dc bit vi cc khu rng
nhit di, khi cy chonta kt tri. i vi nhng nn vn ha bn dja, loi cy ny rt thing
ling v n chi kt tri mt nm mi ln bo hiu ma giao phi ca rt nhiu loi chim trong
vng trong d c c nhng loi chim qu him dang c nguy co bj tuyt chng d bay dn.
Nhng ngui lnh dn dng nhu vy s gy nguy him cho cc loi chim. Nhng b lac
nghim cm sn bt chim trong ma chonta. "Nhng ngui lnh d dn vo mt thi dim
qu bt loi, mt phu n gii thich. Ti cm nhn duoc ni dau ca b v ca nhng ngui
di theo khi ho k lai cu chuyn bi thm khi nhng ngui lnh c tnh l di lnh cm. Ho bn
roi nhng con chim chi d gii tr v lm thc n. Thm vo d, ho vo vun ca cc gia
dnh, nhng khu rng chui, v nhng cnh dng sn d n trm, ho tn ph tt c nhng
mnh dt trng vn d thua tht. Ho s dung cht n d bt c dui sng, v ho n
nhng con vt nui ca cc gia dnh. Ho tjch thu sng sn v sng hoi, ho do h x mt
cch ty tin, lm nhim cc dng sng bng du v cc dung djch ha tan, quy nhiu
phu n v vt rc ba bi, khin cn trng v su bo sinh si ny n.
"Chng ti c hai lua chon, mt ngui dn ng ni. "Chng ti c th chin du hoc c
th nut hn v c gng ht sc mnh d phuc hi lai nhng g d tn ph. Chng ti d
quyt djnh chua phi lc chin du. ng t lai ho d tm cch b dp cc thit hai m
nhng ngui lnh gy ra bng cch dng vin moi ngui nhjn n. ng ta goi d l nhjn n
nhung thuc tnh th c l goi d l cht di mt cch tu nguyn th dng hon. Nhng ngui
gi v tr em bj suy dinh dung v ng bnh. Ho ni dn nhng li hm doa v hi l. "Con
trai ti, mt phu n ni, "bit c ting Anh v ting Ty Ban Nha v mt vi th ng. N d
tng l hung dn vin du ljch v lm phin djch cho mt cng ty du ljch sinh thi. Ho tr
tin n rt kh. Cng ty du la d d nghj n mt khon tin cao gp mui ln. N bit
lm g by gi? Gi n vit thu t co cng ty c n v tt c nhng ngui d dn gip
chng ti, trong nhng bc thu, n goi cc cng ty du la l ban ca chng ti. B lc
ngui, nhu mt con ch dang lc mnh d r nuc. "N khng cn l ngui ca chng ti
na. Con trai ti ...Mt ng gi deo chic khn truyn thng theo kiu ca mt php su lm
t lng chim tucng dng ln. "Cc ng c bit v ba ngui chng ti chon ra d dai din
cho b lac chng lai cc cng ty du la v d cht trong tai nan my bay khng? Ti khng
djnh dng dy d ni vi cc ng diu m rt nhiu ngui vn ni l chnh cc cng ty du
la d gy ra vu tai nan d. Nhung ti c th ni vi cc ng rng ba ci cht d d d lai
mt ch trng trong chng ti. Cc cng ty du la d nhanh chng lp dy khong trng
d bng ngui ca ho. Mt ngui dn ng khc dua ra mt bn hop dng v doc n ln.
di ly 300.000 USD, ho d nhuong c mt vng dt rng ln cho mt cng ty cao su.
Bn hop dng do ba vin chc ca b lac k. "y khng phi l ch k ca ho. ng ta
ni. "Ti bit, mt trong s ho l em trai ti. y l mt kiu m st khc. Lm cho nhng
ngui dng du ca chng ti bj mt uy tn. Tht l mia mai v nguoc di l diu ny xy
ra mt vng dt ca cuado noi m cc cng ty du la thm ch cn chua duoc php
khoan. Ho d khoan rt nhiu noi xung quanh khu vuc ny, v nhng ngui dn bn dja
d nhn thy kt qu, d chng kin su hy dit ca nhng ngui lng ging. Ngi d v
lng nghe, ti tu hi bn thn liu ngui dn dt nuc ti s phn ng th no nu
nhng cuc hop nhu th ny duoc pht trn CNN trong bn tin bui ti. Nhng bui hop
mt tht dng nh v d h m nhng diu g dng lo ngai. Nhung cng c nhng diu
khc na, xy ra bn l nhng bui gp chnh thc. Trong gi nghi gii lao, lc n trua, v
bui ti, khi ti n chuyn ring vi moi ngui, ho thung hi ti tai sao nuc M lai de doa
raq. Cuc chin tranh sp n ra duoc bn lun trn trang nht ca nhng t bo cuado
v d tm dn duoc ti thj trn nh trong khu rng ny v nhng tin tc duoc dua ra rt
khc vi nhng tin tc M. N d cp c vic gia dnh Bush s hu cng ty du la v
United Fruilt, v c vic Ph Tng thng Cheney d tng l Tng gim dc ca Halliburton.
Nhng t bo ny duoc doc to ln cho nhng ngui chua bao gi duoc ti trung. Tt c
du c v rt quan tm dn vn d ny. noi dy, trong rng rm Amazon, gia nhng
ngui khng bit ch, thung bj nhiu ngui dn Bc M coi l "lac hu, thm ch "man
ro, th m nhng cu hi thm d m ho dt ra lai dnh trng tim den ca ci d ch ton
cu. Li xe ra khi Shell, di ngang qua ci dp thy din v pha nhng dy ni Andy, ti
tip tuc suy ngh v su khc bit gia nhng g ti duoc bit dn M. Dung nhu cc b
lac Amazon c rt nhiu diu d day chng ti; mc d duoc di hoc v tn hng gi doc tap
ch v xem tin tc trn truyn hnh, chng ti vn ci nhn thc m bng cch no d ho c
duoc. Dng suy ngh ny lm ti ngh ti Li tin tri v con kn kn v chim dai bng, cun
sch m ti d doc nhiu ln trong nhng ngy thng di khp M Latinh, v v nhng li
tin tri ging nhu th m ti d duoc nghe trn khp th gii. Gn nhu tt c nhng nn
vn ha m ti bit d tin don l cui nm 90 chng ta s buc vo mt giai doan vi
nhiu bin chuyn dng ch . Trong nhng tu vin trn dy Himalaya, nhng nghi l
ndnxia, nhng khu bo tn dnh cho ngui da d Bc M, t su trong rng Amazon
ti dinh dy Andy, cho ti nhng thnh ph Maya c dai Trung M, ti du duoc nghe ni
v thi dai ca chng ta nhu mt thi khc dc bit trong ljch s loi ngui, v tt c
nhng ai sinh ra trong thi dim ny du c mt su mnh phi hon thnh. Tn goi v
nhng li l ca nhng li tin tri c khc di cht. C lc d l thi dai mi, l Thin nin
k th ba, Thi dai ca cung bo Bnh, su khi du ca mt tri th nm, hay kt thc ca
nhng loai ljch c v su khi du ca nhng loai ljch mi. Mc d khc nhau v cch goi,
song tt c nhng li tin tri du c nhiu dim chung. V Li tin tri v con kn kn v
chim dai bng l mt v du din hnh. Li tin tri ni: Trong mn dm ca ljch s, x hi loi
ngui d tch di ra v di v hai con dung: mt con dung ca chim kn kn (dai din
cho tri tim, truc gic v nhng diu thn b) v mt ca chim dai bng (dai din cho tr c,
l tr v vt cht). Trong nhng nm 90 ca th k XV, hai con dung s hop thnh mt v
chim dai bng s li con kn kn v dy n ti b vuc ca su tiu vong. Sau d, 500 nm
sau, vo nhng nm 90 ca th k XX, mt k nguyn mi bt du, chim dai bng v con
kn kn s c co hi ha gii v cng nhau bay trn cng mt bu tri, trn cng mt con
dung. Nu con kn kn v chim dai bng dn nhn co hi ny, chng s lm nn mt diu
ky diu, chua tng c trong ljch s. Li tin tri v con kn kn v chim dai bng c th
duoc hiu nhiu mc d- cch din gii thng thung nht l n bo truc su kt hop
ca nhng kin thc bn dja vi nhng tin b ca khoa hoc, su cn bng gia m v
duong, v mt cu ni cho cc nn vn ha Bc v Nam. Tuy vy, diu quan trong nht l
n lm chng ta thc tinh; chng ta d buc co mt thi ky m chng ta c th c loi t
v s nhng cch nhn khc nhau v bn thn chng ta v th gii, v diu ny s gip
chng ta dat dn mt trnh d nhn thc mi. L loi ngui, chng ta tht su c th thc
tinh v bin mnh tr thnh mt loi dng vt c tri thc hon. Nhng con ngui "kn kn
ca rng Amazon d chi r, nu chng ti mun tr li cu hi v bn cht ca con ngui
trong thin nin k mi, nu chng ti cam kt dnh gi lai nhng djnh ca chng ti trong
vng vi thp nin ti, th chng ti phi m mt d nhn nhn hu qu nhng hnh dng
ca mnh- nhng hnh dng ca chim dai bng- nhng noi nhu raq v cuado. Chng
ti phi tu thc tinh bn thn. Chng ti, nhng ngui sng mt quc gia hng manh
nht m ljch s loi ngui tng chng kin phi thi khng quan tm dn kt thc ca
nhng b phim nhiu tp, kt qu ca nhng trn bng, nhng bng cn di hng qu v
chi s hng ngy ca thj trung chng khon Dow Jones, m thay vo d phi nhn nhn
lai chng ti l ai v chng ti mun th h con ci chng ti di v du. Nu chng ti khng
tu hi bn thn nhng cu hi quan trong nhu vy th qu l nguy him.

Chuong 35

Ph v lp v boc

Chi t lu sau khi ti t cuado tr v, nm 2003, M tin hnh xm luoc raq ln th hai
trong vng hon mui nm. Cc EHM d tht bai. L ch sn git ngui d tht bai. V th
m c thm rt nhiu thanh nin, c nam ln n, bj dua dn vng gi ct sa mac ny d
git chc v ri chnh ho cng bj cht. Cuc xm luoc ny d dt ra mt cu hi quan trong,
m theo ti chi c mt s t ngui M c d tu cch d tr li. Cu hi d l cuc chin ny
c ngha nhu th no di vi Hong gia rp Xt. Mt khi M chin duoc raq, dt nuc
m theo nhiu uc tnh c tr luong du m cn ln hon c rp Xt, M hn s khng
phi tip tuc tn trong ci tha thun m chng ti d k vi Hong gia rp Xt vo thp
nin 70, bt ngun t vu ra tin ca rp Xt. Su kt thc ca chnh quyn Saddam,
cng ging nhu ca chnh quyn Noriega Panama, c th s khi phuc lai chnh quyn b
nhn, M d kim sot duoc knh do Panama, bt chp tt c nhng diu kin ghi trong
Hip uc dm phn gia Torrijos v Tng thng Carter. Vy mt khi M c duoc raq, liu
M c th ph v khi OPEC duoc khng? Phi chng Hong gia rp Xt s chng cn
vai tr g trn trung chnh trj du m ton cu? Mt s hoc gi d cho dt cu hi, tai sao
chnh quyn Bush lai tn cng raq m khng dn ton luc d truy qut Al-Qaeda
Afghanistan. Liu c phi trong con mt ca chnh quyn ny- ci gia dnh du la ny- th
c vic tao lp cc ngun cung cp du, cng nhu vic cn phi c cc hop dng xy dung
cn quan trong hon nhiu so vi vic chng khng b? Tuy nhin, vn cn c mt kh nng
khc na l OPEC s c gng ln ting di quyn loi ca mnh. Nu M chim duoc raq,
cc nuc c nhiu du m khc cng chng mt g v ho c th tng gi du hoc gim
luong cung du. Kh nng ny gn lin vi mt kjch bn khc. Kjch bn d chi xy ra vi
mt s t ngui nm ngoi th gii ti chnh quc t cp cao, song lai c th lm nghing c
cn cn quyn luc dja chnh trj v dn d s ph v h thng m ch d tp don trj d c
ht sc d dung ln. Trn thuc t, c th dy l nhn t duy nht khin d ch ton cu
thuc su du tin trong ljch s di dn ch hy dit. Suy cho cng, d ch ton cu phu thuc
rt nhiu vo vic dng d la hin dang l dng tin tiu chun ca th gii v chi c co
quan in tin M c quyn in nhng dng dla ny m thi. V th, chng ti cho nhng
nuc nhu cuado vay nhng khon vay m chng ti bit chc rng ho khng bao gi c
th tr duoc. Trn thuc t, chng ti cng khng mun ho thanh ton cc khon no ny
dng han v c nhu th chng ti c quyn v c c d thc no. Thng thung, chng ti
c th gp ri ro v ngun vn ca chng ti s dn hao kit khi lm nhu vy v xt cho
cng, khng ch no no c th cm cu duoc khi c qu nhiu khon vay khng duoc
thanh ton. Tuy nhin, trung hop ca chng ti lai khc. Tin nuc M in ra khng dua
trn kim bn vj. Trn thuc t, sc manh ca dng dola khng dua trn bt c th g ngoi
lng tin ni chung ca ton th gii di vi sc manh ca nn kinh t M v di vi kh
nm kim sot duoc tt c cc ngung luc v th luc ca d ch m M d tao ra d hu
thun cho mnh. Vic c duoc dng ngoai t manh nht th gii d dem lai cho nuc M
mt sc manh v bin. iu ny c ngha l, M c th tip tuc cung cp nhng khon vay
khng bao gi duoc hon lai, v chnh nuc M cng c th tch ly nhng khon no
khng l. Tnh dn du nm 2003, no quc gia ca M d vuot qu mc 6 t USD- mt con
s khng l v duoc bo s ln ti 7 t USD truc khi buc sang nm 2004. Nhu vy,
trung bnh mi cng dn nuc M no 24.000 USD. Phn ln cc khon no ca M l no
cc nuc Chu , dc bit l Nht Bn v Trung Quc. Nhng nuc ny mua tri phiu
kho bac M (v co bn dui dang vay no khng chnh thc) t tin tch ly duoc qua vic
bn d tiu dng- cc mt hng din nhu d din t, my tnh, t, cc thit bj v hng may
mc sang thj trung M v thj trung th gii.Chng no c th gii cn cng nhn dng
dla l dng tin ca th gii, khon no qu mc ny s chng gy ra cn tr nghim trong
no di vi ch d tp don trj. Tuy nhin, trong trung hop c mt dng tin khc manh
ln v d sc thay th dla, v nu cc ch no ca M, nhu Nht Bn hay Trung Quc,
quyt djnh thu hi cc khon no ca M, tnh hnh s tr nn ht sc ti t. Khi d, nuc
M s bt thnh lnh roi vo tnh th v cng nguy him.Trn thuc t hin nay, su tn tai mt
dng tin nhu vy khng cn chi l mt gi thit. Sau khi xut hin trn thj trung ti chnh
th gii vo thng 1 nm 2002, hng thng, sc manh v vj th ca dng Euro khng
ngng tng ln. ng Euro mang lai mt co hi him c cho cc nuc OPEC nu cc nuc
ny quyt djnh tr da cho cuc tn cng ca M vo raq, hoc bt chot vj mt l do no
d ho mun di du truc din vi M. Quyt djnh ca OPEC s dung dng Euro thay cho
dng dla lm dng tin tiu chun ca t chc ny s lm rung chuyn dn tn gc r d
ch ton cu M. Mt khi diu d xy ra, v nu mt hoc c hai ch no ca M di ti
nuc M thanh ton cc khon vay bng Euro, tc dng ca chng ti nuc M s tht
khng khip.Bui sng ngy th su Tun thnh, 18/4/2003, va di b t nh ra gara c d
duoc ci tao lai lm vn phng, ti va ngh v nhng diu ny. Nhung khi dn noi, ngi
vo bn, bt my tnh ln v nhu thung l, m trang tin ca t New York Times, mt tiu
d bo dp ngay vo mt ti: "M trao cho tp don Bechtel mt hop dng quan trong d ti
thit raq. Ngay lp tc, n khin suy ngh ca ti chuyn t nhng cuc din mi ca th
gii ti chnh quc t, v no quc gia v dng Euro sang cng vic truc dy ca ti. Bi
bo vit: "Chnh quyn Bush d ban tng cho tp don Bechtel San Francisco hop dng
du tin ca ngy hm nay trong mt k hoach rt ln v ti thit raq. doan dui, tc
gi thng bo cho ngui doc bit: "Ngui raq sau d s lm vic vi Ngn hng Th gii
v Qu tin t Quc t, nhng co quan quc t m M c tm nh hung ln, d ti thit lai
dt nuc.Tm nh hung ln! R rng tc gi d ni nhe di rt nhiu.Ti nhp chut
chuyn sang mt bi bo khc ca Times c tiu d " Mt cng ty c nhng mi quan h
Washington, v vi raq. Ti b qua vi kh du, ch yu l nhc lai cc thng tin d nu
trong bi bo truc, v doc ti doan: Bechtel c nhng mi quan h gn b lu nm vi h
thng co quan an ninh quc gia... Mt gim dc ca cng ty l Geogre P.Shultz, ngui
truc dy tng gi chc ngoai trung dui thi tng thng Ronald Reagan. Truc khi lm
vic cho chnh quyn Reagan, ng Shultz, ngui hin dang gi cuong vj c vn cp cao
ca Bechtel, d tng l ch tjch cng ty, lm vic cng vi Caspar W.Weinberger, tng l
gim dc diu hnh cng ty dt tai San Francisco truc khi duoc b nhim lm b trung
b quc phng. Trong nm nay, Tng thng Bush d b nhim ng Riley P.Bechtel, Tng
gim dc ca Bechtel tham ga trong hi dng xut khu ca tng thng.Nhng g vit trong
cc bi bo ny d tm gon ljch s hin dai v su pht trin ca d ch ton cu. Nhng g
dang din ra raq v duoc miu t trong t bo bui sng d l kt qu ca cng vic m
Claudine d hun luyn ti khong 35 nm v truc, v cng vic m nhng ngui khc d
lm, nhng ngui c chung mt lng tu phu khng khc g ti truc dy. N dnh du
buc tin ca ch d tp don trj trn con dung quy phuc tt c moi ngui trn th gii
trong vng nh hung ca mnh.Nhng bi bo trn vit v cuc xm luoc raq ca M
nm 2003 v v nhng hop dng dang duoc k kt, c hai du nhm ti thit dt nuc ny
t su diu tn do chnh qun di M gy ra, v xy dung lai theo mt m hnh hin dai v
ty ha. Tt nhin, d khng ni thng ra nhung tin tc ca ngy 18/4/2003 cng quay tr
lai vi giai doan nhng nm du thp nin 70 v phi vu ra tin ca rp Xt. SAMA vi
cc hop dng ca mnh d tao nn nhng tin l mi v khng th thay di, d l cho php-
thuc t l y thc cc cng ty ch tc, xy dung v ngnh du kh M tham du vo su pht
trin mt vuong quc trn sa mac. Cng vi mt su ng h tuong tu, SAMA d thit lp
nn cc quy djnh mi v vn d qun l xng du trn ton cu, dnh gi lai tnh hnh dja
chnh trj v cng vi Hong gia rp hnh thnh mt lin minh nhm bo dm vj tr b ch
ca ho cng nhu nhng cam kt ca ho v vic tun th cc lut choi ca chng ti.Khi doc
nhng bi bo ny, ti khng th khng thc mc, c bao nhiu ngui, ging nhu ti, d
bit rng Saddam c th vn nm quyn nu nhu ng ta di theo con dung m ngui rp
Xt d di. ng ta s c tn la v cc nh my sn xut ha cht; chng ti- nuc M s
xy dung chng cho ng ta, v ngui ca chng ti s chju trch nhim nng cp v bo
qun nhng nh my v tn la d. s l mt tha thun tuyt vi, thm ch c th snh
ngang vi vu lm n rp Xt.Mi gn dy, cc phuong tin truyn thng chnh thng
vn cn rt thn trong chua h cng b g v cu chuyn ny. Nhung hm nay, cu chuyn
d d xut hin trn mt bo. ng l n vn cn l mt nim mo h; cc bi bo chi dua
ra vi nt d nghe nht ca mt bn tm tt, song dung nhu cu chuyn d dang ni ln.
Ti tu hi khng hiu c phi t New York Times c quan dim khc vi da s hay khng,
ti vo website ca hng CNN v doc bi bo c tiu d "Bechtel ginh duoc hop dng tai
raq. Cu chuyn m CNN dng ti kh ging bi bo ca Times, ngoai tr doan sau dy:
C vi cng ty khc cng d nhiu ln duoc nhc dn trong vai tr cc di th canh tranh
di vi hop dng d, hoc vi tu cch l nh thu chnh hay tham gia trong mt nhm
chung, trong d c Kellogg Brown v Root (KBR), mt nhnh ca tp don Halliburton- tp
don m truc dy Ph Tng thng Dick Cheney gi tng chc tng gim dc... Halliburton
[ d] thng mt hop dng trj gi ti 7 t USD v c th ko di trong hai nm, nhm sa
cha khn cp cc co s vt cht v du ca raq.Cu chuyn v con dung di ln d ch
ton cu c v thuc su dang bj r ri ra bn ngoi. Khng phi nhng chi tit hay su kin
cho thy d l mt bi kjch v nhng khon no, v su la di, tnh trang n djch ha, tnh
trang bc lt hay su chim doat nhng tri tim, khi c, linh hn v cc ngun luc ca nhn
loai trn th gii mt cch trng tron nht. Cng chng c chi tit no trong cc bi bo ny
m chi rng cu chuyn raq nm 2003 l doan tip ni ca mt cu chuyn ny, d d c
nhu chnh ci d ch d, song gi dy dang pht trin theo nhng hung mi cn kinh
khng hon c bi v quy m ca trong thi dai ton cu ha v c v bn cht tinh vi ca n.
Cho d d duoc ct xn di, trong cu chuyn thuc su c v dang bj r ri ra bn ngoi, d l
bt dc d.Vic ny d dnh trng suy ngh ca ti. N lm ti nh ti cu chuyn ca chnh
ti m trong rt nhiu nm ti d chn ch khng dm k lai. Ti d bit t lu rng ti c
nhng chuyn cn phi th nhn; tuy nhin ti vn c ln na khng lm. Ngh lai, ti thy,
nhng nghi ng, nhng li th thm v ti li d xut hin trong ti ngay t ban du. Chng
ti bt du c trong ti t lc ti buc vo cn h ca Claudine, thm ch truc c khi ti
cam kt dn ndnxia trong chuyn cng tc du tin ca mnh, v khng ngng m nh
ti trong sut nhng nm thng sau d.Ti cng bit rng nu nhu nhng nghi ng, nhng
dau dn, dn vt v cm gic ti li d khng lin tuc day dt ti, ti s khng bao gi thot
ra duoc khi h thng d. Ging nhu nhiu ngui khc, ti s bj tri buc vo d mi mi.
Ti s khng th dng trn bi bin Virgin sland v quyt djnh ri khi MAN. Mc d
vy, ti vn c tr hon, hnh nhu tr hon d tr thnh mt nt vn ha ca ti vy.Nhng
tiu d ny dung nhu m chi dn lin minh gia cc tp don nhu bn l ljch ca ti
MAN, nhng bi bo ny mi chi cham dn b ni, dn b ngoi ca vn d. Thuc cht
ca cu chuyn chng lin quan g dn vic cc cng ty ch tc v xy dung ln tip tuc
nhn duoc hng t dla d xy dung lai mt dt nuc theo tung tuong ca chng ti- cho
mt dn tc chc chn khng mun diu d xy ra. N cng chng lin quan g dn chuyn
mt nhm nh tng lp qu tc dang lp lai ci thi quen xu c t xa xua l loi dung chc
quyn trong chnh ph d thu loi bt chnh.Bc tranh d cn qu don gin. N hm rng
tt c nhng g chng ti cn lm, d sa di c h thng, l vt b tt c nhng con ngui
d di. N nui dung thuyt m muu v v th tao l do chnh dng cho tt c moi ngui
bt tivi ln xem, qun di tt c nhng diu sai tri, v thoi mi nhn nhn ljch s bng di
mt ca hoc sinh lp 3 l "Ho s lo diu d; con tu dt nuc c th chng choi vi sng
gi v vn lun duoc gim st. Chng ti c th phi doi ti cuc bu c ln sau, nhung tt
c din ra theo chiu hung tt nht.Cu chuyn tht v d ch hin dai- d ch ca ch
d tp don trj dang bc lt dn tn xuong ty nhng con ngui tuyt vong v dang tin
hnh nhng cuc vo vt ngun luc mt cch tn bao nht, ch k nht v cui cng s di
dn tu hy dit- chng lin quan g dn nhng diu duoc tit l trong cc bi bo bui sng
hm d, song lai lin quan truc tip dn chng ti. V tt nhin diu d gii thch tai sao
chng ti kh lng mun nghe cu chuyn thuc d. Chng ti mun tin vo mt diu hoang
dung l, hng nghn nm tin ha ca x hi loi ngui cui cng d hon thin mt h
thng kinh t l tung ch khng mun di mt vi thuc t l chng ti d mang lai mt
khi nim sai lm v ri chp nhn n nhu mt dc tin. Chng ti d tu la di mnh rng
tng trung kinh t lun dem lai loi ch cho nhn loai, tng trung cng cao, loi ch cng
rng khp. Cui cng, chng ti thuyt phuc ht ngui ny dn ngui khc rng h qu ca
khi nim ny l dng dn v xt v mt dao dc l cng bng: Chnh nhng con ngui c
ti nhm ln ngon la tng trung kinh t phi duoc d cao v duoc dn dp xng dng,
cn nhng ngui sinh ra t tng lp hn km th dng bc lt.Khi nim ny v h qu ca
n duoc dng d bin minh cho tt cc kiu cup bc- ngui ta cp giy php cho tt c
cc hnh dng hm hip, cup bc v st hai con ngui v ti ran, Panama, Clmbia,
Iraq v cn nhiu noi khc. Chng no nhng hoat dng ca nhng st th kinh t, l ch
sn git ngui, v qun di cn duoc chng minh l d tao ra tng trung- v dng l cc
hoat dng ny cng lun chng t su tng trung nhu vy tht, chng d nhng con ngui
ny vn cn ch dng. Nu anh nm bom mt thnh ph v sau d ti thit n th nh cc
ngnh "khoa hoc sai lch v du bo, kinh t luong v thng k, anh s dua ra duoc cc
d liu cho thy mt su tng trung kinh t vuot bc.Thuc su l chng ti dang sng trong
su di tr. Ging nhu bn l ljch ca ti MAN, chng ti d tao ra mt v boc bn ngoi
che giu di tt c nhng t bo ung thu cht ngui bn trong. Nhng t bo ung thu ny s
hin ra dui tia X-quang ca cc s liu thng k ca chng ti, lm h l mt thuc t
khng khip l trong ci d ch hng manh v giu c nht ljch s, t l tu st, nghin ma
ty, ly hn, quy ri tr em, hm hip, v git ngui cao dn mc ky quc. Ging nhu khi
u c tnh, nhng tai hoa ny di cn dn khp cc t bo vi bn knh khng ngng m rng
mi nm. Trong su thm tri tim mi chng ti, ai cng cm nhn duoc su dau dn.
Chng ti tht ln di phi thay di. Song chng ti lai tu ly tay bjt ming mnh, c nn
ting tht d v v th m chng ai nghe thy chng ti c.S tht tuyt vi nu chng ti c
th buc ti cho mt m muu v tt c nhng diu trn, nhung chng ti khng th. ch
ny phu thuc vo hiu luc ca cc ngn hng ln, cc tp don v cc chnh ph- ch d
tp don trj, song n khng phi l mt m muu. Ch d tp don trj chnh l bn thn
chng ti- chng ti bin n thnh hin thuc v d chnh l l do v sao chng ti cm thy
kh c th vng ln v chng lai d ch d. Chng ti dnh c phi nhn thy nhng k ch
muu dng trong bng ti, bi v da s chng ti lm vic cho mt trong s nhng ngn
hng, tp don hay chnh ph d, hoc l theo cch no d chng ti bj l thuc vo nhng
hng ha v djch vu m ho d sn xut ra v qung co. Chng ti khng th phn lai
nhng k dang nui sng chng ti. l tnh hung m ti suy ngh khi nhn chm chm
vo nhng tiu d bo trn mn hnh my tnh truc mt. V ti lai dt ra v s cu hi.
Lm th no anh c th chng lai ci h thng c v nhu d dem lai cho anh nh ca, xe
c, com n o mc, din nuc v h thng y t, ngay c khi anh bit r rng cng chnh h
thng ny d tao ra mt th gii m c mi ngy lai c hai muoi tu nghn ngui cht v di,
ci th gii khin hng triu ngui cm ght anh, hay t nht l cm ght chnh sch m
nhng dai din cho cc anh bu ra v ln? Lm th no anh c d can dm buc ra khi
h thng v thch thc ci khi nim m anh cng nhu nhng ngui xung quanh anh vn
thung coi l dc tin, ngay c khi anh nghi ng rng h thng d dang trn dung di dn
ch dit vong? Ti chm ri dng ln, quay v nh d ung thm mt tch c ph na.Ti
di dung vng v ly t Palm Beach Post dt gn hp thu trn dung li xe vo nh. T
bo ny cng c mt bi v vu Bechtel- raq, trch t t New York Times. Nhung gi dy,
diu lm ti ch l ngy thng ghi trn tiu d: Ngy 18 thng 4. l mt ngy ni ting,
t nht l New England, d khc su trong tr nh ca ti nh cha me ti, nhng ngui
lun nhc dn cuc Cch mang gii phng k di k lai v nh nhng cu tho ca
Longfellow.
Hy lng nghe, con yu, v con s thy
Ting v ngua trong dm ca Paul Revere,
Vo ngy mui tm thng tu, nm by muoi nhm;
Liu c ai dang sng vn cn nh dn
Nhng thng nm ho hng bi trng d.
Nm nay, ngy Th su Tun thnh roi dng vo ngy k nim hnh dng dng cm ca
Paul Revere. Ngy thng trn trang ba t bo Post khin ti lin tung dn hnh nh ngui
tho bac dang rap mnh phng ngua qua nhng dy ph ti tm trong cc thj trn ca New
England, va vy m va tht ln: "Qun Anh dang ti! Revere d dm mao him tnh
mang ca mnh d truyn thng dip d, v nhng ngui M trung thnh vi T quc d
dp lai. Ho d chn dng d ch Anh ngay t ngy y.Ti bn khon tu hi diu g d thi
thc ho, tai sao nhng ngui M thuc dja d lai dm tri lnh? Nhng ngui cm du
qun ni dy chng chnh quyn khi d d rt giu c. Vy ci g d thi thc ho dm mao
him c cng vic lm n ca ho, chng lai chnh quyn ngui d nui sng ho v mao
him c cuc sng ca ho na? Khng nghi ng g, hn l mi ngui trong s d du c
nhng l do ring song chc chn d c mt dng luc chung, mt nng luong hay mt ci
g d thi thc ho, mt tia la gip thi bng ln nhng ngon la nh trong tng con ngui
vo ci thi khc duy nht d ca ljch s.V ti d tm ra: chnh l t ng.
Vic k lai cu chuyn tht v d ch Anh, v h thng trong thuong dy ch k v cui
cng d di dn ch tu dit vong d nhm ln tia la d. Phoi by nhng ngha su xa qua
tng cu ch ca nhng ngui nhu Tom Paine v Thomas Jefferson d kch thch tr tung
tuong ca nhng ngui dng huong, m rng tri tim v tm hn ca ho. Dn di khai ph
nhng vng dt mi bt du dt ra cu hi, v khi lm vic d, ho pht hin ra mt thuc t
mi d bj che lp bi su di tr. Ho nhn thc duoc su tht dui lp v bng by b
ngoi, hiu duoc ci cch m d ch Anh d thao tng, la di v n djch ha bn thn ho.
Ho nhn ra rng, nhng ng ch ngui Anh d dung ln mt h thng v sau d thuyt
phuc nhng ngui khc tin vo mt diu di tr- rng d l h thng tt nht m con ngui
c th ngh ra, rng vic d duoc mt th gii tt dep hon phu thuc vo vic chuyn cc
ngun luc qua vj Vua ca nuc Anh, v rng ci cch tip cn kiu d quc v thuong mai
v chnh trj l phuong php hiu qu nht v nhn dao nht d gip d da s nhn dn.
Trong khi d, trn thuc t, h thng ny chi lm giu cho mt s rt t ngui bng m hi
nuc mt ca s dng nhng ngui cn lai. Su di tr ny, v hu qu ca n l su khai
thc dn can kit cc ngun luc d tn tai v vuon xa trong nhiu thp nin, cho dn khi
xut hin mt nhm cc nh trit hoc , cc doanh nhn, nhng ngui nng dn, ngu dn,
nhng ngui dn qu sng cc vng bin gii, cc nh vn, nh din thuyt dm dng
ln ni ra su tht. T ng. Ti c ngh mi v dn sc manh ca t ng khi rt cho mnh
mt tch c ph, quay lai vn phng v ngi truc my tnh. Ra khi trang web ca CNN v
quay tr lai vi tp ti liu ti dang lm ti hm qua. Ti doc lai kh cui cng ti d vit:
Cu chuyn ny phi duoc k ra. Chng ta dang sng trong thi dai ca nhng cuc khng
hong trm trong - v c ca nhng co hi v cng ln lao. Cu chuyn v st th kinh t
ny k lai cng vic chng ti d vuon ti vj tr hin tai nhu th no v tai sao gi dy
chng ti phi di mt vi nhng cuc khng hong tung chng khng th vuot qua. Cn
phi k ra cu chuyn ny bi v chi khi chng ta hiu ra nhng sai lm trong qu kh,
chng ta mi c th tn dung nhng duoc nhng co hi trong tuong lai; bi su kin 11/9
d xy ra, v chin tranh raq ln th 2 cng d xy ra; bi v ngoi 3000 ngui d cht vo
ngy 11/9/2001, mi ngy cn c thm 24000 ngui cht di, v ho khng th kim ni thc
n(1) . Quan trong nht l, cu chuyn ny cn phi duoc k ra v dy l ln du tin trong
ljch s, mt quc gia c d kh nng, tin bac v quyn luc d thay di tt c nhng diu
ny. l quc gia d sinh ra ti v ti d tng phung su vi vai tr l mt EHM : Hop
chng quc Hoa Ky. Ln ny ti s khng dng lai. Nhng g ti d lm mi khi gp cc su
kin ngu nhin trong cuc di d dua ti dn ngy hm nay. Ti phi tin ln pha truc.
Ti lai ngh v ngui anh hng d, ngui ky s d mt mnh phi ngua qua nhng dy ph
ti tm ca New England v tht to li cnh tinh. Ngui tho bac d bit rng nhng t ng
ca Paine v Jeffeson d di truc anh, rng nh nh, ngui ngui du dang doc nhng t
ng d v tranh lun vi nhau v chng trong mt qun ruou. Paine d chi ra su tht v su
chuyn ch ca d ch Anh. Jeffeson d tuyn b dt nuc chng ti d nguyn chung
thnh vi nhng nguyn tc co bn v cuc sng, quyn tu do v su muu cu hanh phc.
V Revere, khi phi ngua xuyn qua mn dm, cng hiu rng nhng ngui dn ng, dn
b trn khp cc thuc dja dang duoc nhng t ng d tip thm sc manh. Ho s vng
ln v chin du v mt th gii tt dep hon.
T ng...
Ti khng cho php mnh chn ch thm na. Ti quyt djnh phi kt thc ci vic m ti
d djnh lm rt nhiu ln trong nhng nm qua d ni ht, d th ti- v vit nhng t ng
trong cun sch ny.

L KT

Chng ta d di dn phn cui ca cun sch, v cng l dim khi du. Hn ban dang bn
khon liu s phi di tip nhu th no, c th lm g d ngn chn ch d tp don trj v
chm dt cuc hnh qun din cung, tu hy dit d xy dung ln d ch ton cu ny.
Ban d sn sng gp cun sch lai hng dng buc ra th gii.
Ban mun c nhng tung, v ti c th cho ban mt s goi .
Ti c th chi ra rng, nhng thng tin cha dung trong chuong cui m ban va doc
Bechtel v Halliburton raq d c ri. n thi dim ban doc nhng dng ny, th cu
chuyn d c th tr thnh tha. Song tm quan trong ca nhng bi bo d vuot ra ngoi
ci khung kh thi gian ca ni dung. Ti hy vong, chuong d s gip ban thay di cch
nhn di vi tin tc, gip ban doc duoc n dng sau nhng tiu d bo m ban doc v
gip ban dt cu hi v nhng hm dng sau nhng tin tc m ban nghe duoc trn di
hay trn tivi. Moi th du khng ging nhu v ngoi. NBC thuc quyn s hu ca General
Electric, ABC thuc Disney, CBS thuc Viacom, v CNN l mt b phn ca tp don
khng l AOL Time Warner. Cc phuong tin truyn thng ca chng ti du bj cc tp
don quc t khng l s hu hoc chi phi. Phuong tin truyn thng dai chng ca
chng ti l mt phn ca ch d tp don trj. Cc quan chc v cc gim dc, nhng
ngui kim sot gn nhu tt c cc phuong tin lin lac ca chng ti thc duoc ch
dng ca mnh. Trong cuc di mnh, ho lun duoc day rng mt trong nhng cng vic
quan trong nht ca ho l duy tr, cng c v m rng h thng m ho dang duoc tha
hung. Ho c th tr nn ht sc tn nhn. V th trch nhim ca ban l phi nhn thu su
tht n dui lp v boc b ngoi v d cho moi ngui cng bit n. Hy ni nhng su tht
m ban bit cho gia dnh v ban b ca ban, hy d su tht duoc lan truyn khp th gii
ny. Ti c th dua ra mt danh sch nhng vic m ban c th lm. V du, gim mc tiu
thu nng luong ca chnh mnh. Nm 1990, truc cuc tn cng du tin vo raq, nuc
M nhp khu 8 triu thng du; dn nm 2003 v dn cuc tn cng th hai, s du nhp
khu ca nuc M d tng hon 50%, ln dn hon 12 triu thng du1 Ln ti thay v di
mua sm, ban hy c doc mt cun sch, tp th duc, hoc ngi thin. Thu hep din tch
nh ca ban, ca t qun o, t, vn phng, v hu nhu tt c moi th trong cuc sng
ca ban. Hy phn di cc hip djnh thuong mai "tu do, chng lai cc cng ty d vt kit
sc lao dng ca nhng con ngui khn kh trong cc x nghip, hay nhng cng ty dang
tn ph mi trung. Song ti c th ni vi ban rng, vn cn c th dt nhiu hy vong vo
h thng hin tai, v v co bn cc ngui, cc tp don v cc chnh ph- hoc nhng
ngui dang diu hnh cc t chc ny khng c g xu v rng chc chn ho khng phi l
nhng ngui tao nn ch d tp don trj. Nhng vn d hin nay dang thch thc chng ta
khng phi l kt qu ca nhng djnh ch dc c, thuc ra, chng bt ngun t nhng khi
nim sai lm v pht trin kinh t. Sai lm khng nm trong bn thn cc djnh ch m l
trong nhn thc ca chng ta v cch thc m cc djnh ch d hoat dng v tuong tc qua
lai, v v vai tr ca nhng nh qun l cc djnh ch d trong qu trnh. Trn thuc t,
nhng h thng vin thng v mang lui phn phi c hiu qu cao trn th gii c th
duoc dng d dem lai nhng thay di tch cuc v nhn dao. Hy tung tuong nu cc biu
tuong hnh vy Nike, hnh vng cung ca MacDonald v lg ca Coca-Cola tr thnh biu
tuong ca nhng cng ty vi nhng muc tiu chnh l tao com n o mc cho ngui ngho
trn th gii m khng lm hai dn mi trung. Gi dy, diu ny cng thuc t nhu vic
dua con ngui ln mt trng, su sup d ca Lin bang X Vit, hay vic tao ra co s vt
cht cho php cc cng ty c th dn duoc moi ngc ngch ca hnh tinh ny. Chng ta
cn mt cuc cch mang trong cch thc tip cn dn gio duc d tao thm sc manh cho
bn thn chng ta v cho con chu chng ta suy ngh, dt cu hi v dm hnh dng. Ban
c th dua ra mt v du. Hy va l ngui thy, dng thi cng l mt ngui hoc tr; hy
truyn cm hng cho nhng ngui xung quanh ban bng v du m ban dua ra. Ti c th
khuyn khch ban nn lm nhng hnh dng cu th d tc dng dn cc th ch trong cuc
sng ca chnh ban. Hy ni ra tai bt c din dn no m ban tham gia, hy vit thu v
email, goi din d cht vn v suy ngh, b phiu cho cc ban gim hiu trung hoc, hi
dng dja phuong, v cc sc lnh dja phuong sng sut. Ti c th nhc cho ban nh
nhng g ngui Shuars d ni vi ti nm 1990, rng th gii ny ging nhu nhng g ban
mo v n, v chng ta c th dnh di con c mng v nhng ngnh cng nghp dy
nhim, nhng con dung cao tc lun tc nghn v nhng thnh ph dng dc qu mc
ly mt gic mo mi dua trn lng knh trong me tri dt v c trch nhim vi mt x hi
bn vng v bnh dng. Chng ta c sc manh d thay di bn thn chng ta, thay di m
hnh m chng ta dang sng. Ti c th lit k nhng co hi tuyt vi m chng ta c d
tao ra mt th gii tt dep hon, ngay t by gi: d thc n v nuc ung cho tt c moi
ngui, thuc cha bnh v phng nga cc bnh hin dang honh hnh hng triu con
ngui; cc h thng giao thng c th vn chuyn cc hnh ha thit yu cho cuc sng ti
nhng vng ho lnh nht trn hnh tinh; kh nng nng cao l l bit ch v cung cp cc
djch vu nternet gip moi ngui trn tri dt ny c th lin lac vi nhau; cc cng cu c th
gip gii quyt cc xung dt v khin cc cuc chin tranh tr nn li thi; cc cng ngh
c kh nng khai thc c su rng ln ca khng gian cng nhu nhng ngun nng luong
nh nht, nng luong siu nguyn t d t d xy dung nhng ngi nh ph hop vi h
sinh thi v hiu qu hon cho tt c moi ngui; c d cc ngun luc d thuc hin tt c cc
diu trn v cn nhiu hon na. Ti c th goi mt s buc m ban c th thuc hin ngay
lp tc d gip nhng ngui khc nhn thc duoc nhng cuc khng hong v nhng co
hi ca chng ta.



"Lp ra mt nhm nghin cu v cun sch ny thu vin hoc cc hiu sch dja
phuong ca ban, hoc c hai noi d (bn hung dn thuc hin cng vic ny duoc dng
trn trang web).
"Vit mt bi din vn pht biu mt trung tiu hoc gn noi ca ban v d ti yu thch
ca ban (c th l v th thao, nu n, v cc loi kin- bt c th g ban mun), v dng
bi pht biu d d thc tinh cc em hoc sinh v bn cht thuc ca ci x hi m ho dang
duoc tha hung.
"Gi email cho tt c cc dja chi trong danh sch ca ban, by t nhng suy ngh ca ban
sau khi doc xong cun sch ny v cc cun sch khc m ban d doc.
Song ti ng rng, c th ban d ngh dn tt c nhng cch ny. Ban chi cn chon ly mt
vi cch m ban thy ph hop nht v thuc hin chng. Ri ban s nhn ra rng tt c
nhng cch d l mt phn ca mt cam kt vi bn thn mnh mt cch chc chn v r
rng rng chng ta s lm cho chnh bn thn mnh v nhng ngui xung quanh thc tinh.
Chng ta phi m rng tri tim v tm hn mnh truc moi kh nng, phi nhn thc v bt
tay vo hnh dng. Tuy nhin, ban khng buc phi lm theo nhng g cun sch ny ni;
d chi don gin v don thun l mt li th ti m thi. l li th ti ca mt ngui dn
ng d tng cho php mnh tr thnh mt qun tt th trong vn c ca ngui khc, mt st
th kinh t; mt ngui d chp nhn mt h thng bn thiu chi bi v h thng d khin anh
ta c duoc mt v b ngoi ho nhong, v bi v c rt nhiu l do d bin minh cho vic
tham gia vo h thng d; mt ngui bit r c th lm cho moi chuyn tr nn tt hon
nhung anh ta lun tm duoc cch d thanh minh cho lng tham ca bn thn, cho vic bc
lt tn t nhng con ngui khn kh v cup bc c hnh tinh ny; mt ngui d loi dung
trit d ci loi th duoc sinh ra trong mt x hi giu manh nht trong ljch s, v l ngui
lun thuong hai chnh bn thn mnh v cha me anh ta khng thuc tng lp hng du ca
x hi; mt ngui d tng lng nghe li thy c gio, doc nhng cun sch gio khoa v
pht trin kinh t, v sau d di theo nhng v du ca nhng ngui dn ng, dn b khc-
nhng ngui lun hop php ha moi hnh dng ca mnh l nhm thc dy d ch ton
cu, ngay c khi kt qu ca nhng hnh dng d l nhng vu git ngui, nhng vu thm
st, ph hoai mi trung; mt ngui d tng do tao nhng ngui khc buc theo buc
chn ca anh ta. l li th ti ca chnh ti.
Vic ban d doc ht cun sch cho ti tn dy cho thy, c l ban, trn phuong din c
nhn no d, d hiu v thng cm vi nhng hi li ca ti, ban v ti c th chia s vi
nhau nhiu dim tuong dng. Chng ta c th dang di trn nhng con dung khc nhau,
nhung chng ta dang s dung cng mt loai phuong tin, cng mt loai nhin liu, v d
dng ba tai nhng nh hng do cng mt s tp don s hu.



i vi ti, th ti l mt phn khng th thiu d thc tinh. Ging nhu tt c cc li th ti
khc, dy l buc du tin chuc li ca ti. V by gi dn luot ban. Ban cng cn phi c
li th ti ca ring mnh. Khi no ban c th tr li duoc ht nhng cu hi nha ban l ai,
tai sao ban lai vj tr hin tai trong giai doan ny ca ljch s, tai sao ban lai lm nhng vic
ban d tng lm, trong d c c nhng vic khin ban tu ho v xu h, v ban djnh s di
du, ngay lp tc ban s c cm gic duoc gii thot. N s khin ban thy tht thanh
thn.Hy tin ti khi ti n rng vit quyn sch ny mang lai cho ti nhng cm xc su sc,
v d l mt tri nghim dau dn v ti nhuc vi ring ti. N gy cho ti cm gic so hi
m truc dy ti d tng c. Nhung n cng m ra cho ti cm gic duoc gii thot m ti
chua bao gi duoc bit cho dn tn lc ny, mt cm gic m ti chi c th miu t l rt
tuyt vi. Hy tu hi bn thn mnh nhng cu hi nhu: Ti phi th ti v diu g? Ti d
la di bn thn v nhng ngui khc ra sao? Ti cn chn ch dim no? Tai sao ti lai
d bn thn mnh tham gia vo mt h thng m ti bit r l khng cng bng? Ti s phi
lm g d chc chn rng con chu ti v tt c tr em trn th gii c th hon thnh gic
mo ca cha ng ta, gic mo v cuc sng, v quyn tu do v quyn duoc muu cu hanh
phc? Ti cn phi lm g d chm dt nan di khng cn thit v d dm bo rng s
khng xy ra su kin no tuong tu nhu su kin ngy 11/9? Lm th no ti c th gip con
chu chng ta hiu rng nhng ngui dang sng nhng cuc sng thu lnh manh v
tham lam cn duoc thuong hai, ch dng bao gi bt chuc ho, ngay c khi nhng ngui
ny lun tu th hin bn thn mnh, thng qua nhng phuong tin truyn thng m ho dang
kim sot, nhu nhng biu tuong vn ha v c gng thuyt phuc chng ta rng nhng cn
nh v du thuyn c th dem lai hanh phc? Ti s cam kt thay di nhng g trong quan
nim v thi d ca mnh? Ti s s dung nhng din dn no d ni diu d cho nhng
ngui khc v d chnh bn thn ti hoc hi thm? C rt nhiu cu hi duoc dt ra trong
thi dai ca chng ta. Mi ngui trong chng ta cn phi tr li nhng cu hi d theo cch
ring ca mnh v cn th hin r rng cu tr li ca mnh. Pain v Jefferson v tt c
nhng ngui yu nuc khc dang di theo chng ta. Ngy hm nay, nhng li ni ca ho
vn tip tuc khch l chng ta. Linh hn ca nhng ngui d dm t b nhng trang trai,
nhng chic thuyn dnh c, vng ln chng lai d ch Anh, nhng ngui d du tranh d
xa b ch d n l trong cuc Ni chin, v nhng ngui d hy sinh mang sng ca mnh
d bo v th gii truc ch ngha pht xt, dang ni vi chng ta. V chng ta cng dang
lng nghe linh hn ca ngui dn sng hu phuong, sn xut ra thc n, qun o v c
v tinh thn cho nhng ngui chin s, v ca tt c nhng ngui dn ng, dn b d
chin du bo v nhng thnh qu dat duoc trn nhng chin trung d: Nhng thy c
gio, nh tho, nhac s, cc doanh nhn, nhng nhn vin y t, nhng ngui lao dng chn
tay..., ban v ti. Thi khc ny l ca chng ta. y l thi dim d mi ngui v tt c
chng ta dng ln lm thnh mt chin tuyn, dt ra nhng cu hi quan trong, tu vn tm
hn mnh d tm ra nhng cu tr li ca ring chng ta v bt tay vo hnh dng. Nhng
ngu nhin trong cuc di ban, v nhng lua chon m ban d quyt djnh truc nhng ngu
nhin d, d dua ban dn cuc sng ngy hm nay.

TIU S JOHN PERKNS
1963 Tt nghip trung hoc co s, vo hoc Trung Cao dng Middlebury
1964 Kt ban vi Farhad, con trai ca mt tng tu lnh ran. Ri Middlebury.
1965 Lm vic cho t Hearst Boston.
1966 Vo Trung ai hoc Qun trj Kinh doanh Boston.
1967 Kt hn vi ban hoc c Middlebury, c ch l Frank, mt quan chc cp cao trong
Co quan An ninh Quc gia (NSA).
1968 uoc NSA coi l mt EHM l tung. uoc su bo tro ca ch Frank, gia nhp Qun
don Ha bnh v duoc c dn vng Amazon cuado, noi cc b lac bn x dang chin
du chng lai cc cng ty du m ca M.
1969 Sng trong rng nhit di v vng ni Andes. Truc tip tham gia vo cc cng vic
mang tnh hy dit v la di ca cc cng ty du m v cc co quan chnh ph, gy tc
dng tiu cuc ti vn ha v mi trung dja phuong.
1970 Tai cuado, gp Ph Ch tjch Cng ty Tu vn Quc t MAN, cng l mt dip vin
ca NSA.
1971 Lm vic cho MAN, duoc do tao b mt Boston d tr thnh 1 EHM, v duoc gi
dn Java, ndnxia trong mt nhm gm 11 ngui. u tranh vi luong tm khi chju p
luc phi bp mo cc nghin cu kinh t.
1972 Do sn sng "hop tc, ng duoc d bat lm chuyn gia kinh t trung v duoc xem
nhu l "mt ngui thnh dat sm. Gp g cc nh lnh dao quan trong, trong d c Gim
dc Ngn hng Th gii Robert McNamara. uoc c sang Panama lm nhim vu dc bit.
Kt ban vi lnh tu tn gio v l Tng thng Panama, Omar Torrijos; hiu duoc v ljch s
d quc M v quyt tm ca Torrijos chuyn quyn s hu knh do t M sang Panama.
1973 Ln nhu diu gp gi. Tao dung quyn luc MAN; tip tuc cng vic Panama; di
rt nhiu noi v tin hnh cc nghin cu Chu , Chu M Latinh, v Trung ng.
1974 C cng gip EHM dat duoc thnh cng to ln rp Xt. Gia dnh Hong gia ca
nuc ny dng du tu hng t d la thu nhp t du m vo c phiu ca M v cho
php B Ti chnh M duoc s dung loi nhun du t ny d thu cc cng ty M xy dung
cc h thng din nuc, dung cao tc, bn cng, v thnh ph rp Xt. i lai, M
phi dm bo cho gia dnh Hong gia tip tuc nm quyn nuc ny.
1975 Tip tuc duoc thng chc- tr thnh hi vin tr nht trong ljch s 100 nm ca
MAN- v duoc bu lm Trung phng Kinh t v Quy hoach vng. Xut bn hng loat cc
ti liu quan trong; ging bi ai hoc Harvard v cc t chc khc.
1976 Ch tr cc du n quan trong trn khp th gii Chu Phi, Chu , Chu M Latinh,
Bc M, v Trung ng. Hoc hi t vua nuc ran mt cch thc hon ton mi d tao
dung quyn luc cho EHM.
1977 Do nhng quan h c nhn Clmbia, ng d tn mt chng kin cnh khn cng
ca nhng nng dn dang c gng bo v gia dnh v mi m ca mnh song lai bj quy l
nhng k khng b cng sn v bun lu ma ty.
1978 Cng Farhad chay khi ran. Sau d, ho cng bay dn Rome, noi c nh ca cha
Farhad, mt vin tung ngui ran. ng ny d tin don rng vua ran s sm bj ha b.
ng cng buc ti cho cc chnh sch ca M, cc nh lnh dao tham nhng v cc chnh
quyn chuyn ch d gieo rc hn th trn khp Trung ng. ng cnh bo rng nu Hoa
Ky khng chju khoan nhuong, tnh hnh s tr nn ngy cng ti t.
1979 Cn rt luong tm khi vua ran phi trn khi dt nuc v ngui ran tn cng s
qun M, bt gi 52 ngui lm con tin. Nhn ra rng M dang c ph nhn su tht v vai
tr d quc ca mnh trn th gii. Sau nhiu nm cng thng v lin tuc ly thn, quyt djnh
ly hn ngui vo du tin.
1980 Roi vo khng hong su sc, mc cm ti li, v nhn thc duoc rng tin bac v
quyn luc d tri buc ng vi MAN. Ri b MAN.
1981 Bt n nng n khi Tng thng cuado l Jaime Roldos (ngui d vn dng chin
djch chng lai cc cng ty du m Hoa Ky) v Tng thng Panama Omar Torrijos (ngui d
vp phi con thjnh n ca chnh quyn Washington do lp trung ca mnh di vi knh
do Panama v cc cn c qun su M) bj cht trong nhng tai nan my bay c bn tay
ca CA. Kt hn ln th hai vi mt ngui m cha l Tng cng trnh su ca Tp don
Bechtel, chju trch nhim thit k v xy dung cc thnh ph rp Xt- cng trnh duoc
ti tro nh mt phi vu do EHM tin hnh vo nm 1974.
1982 Thnh lp Tp don Cc h thng cung cp din dc lp (PS), cam kt sn xut din
khng gy nhim mi trung. Tr thnh cha ca Jessica.
1983- 1989 Thnh cng lng ly trong vai tr Gim dc diu hnh PS, phn nhiu l nh
"nhng su trng hop ngu nhin- quen thn nhng ngui c dja vj, duoc min thu... L
mt ngui cha, uu phin v nhng cuc khng hong trn th gii v vai tr EHM truc
dy. Bt du vit mt cun truyn t thuc, nhung sau d duoc gi lai lm tu vn vi mc
luong hu hnh vi diu kin khng duoc vit cun sch d na.
1990-1991 Tip theo su kin M xm luoc Panama v vic b t Noriega, bn tp don PS
v nghi huu tui 45. Du djnh vit tu truyn v cuc di ca mt EHM, nhung sau d lai bj
thuyt phuc tp trung cng sc thnh lp mt t chc phi loi nhun. Ngui ta ni vi ng
rng, mt cun sch nhu vy s c nhng tc dng tiu cuc.
1992-2000 Chng kin nhng tht bai ca EHM raq m hu qu l chin tranh vng vjnh
ln du tin. 3 ln bt tay vo vit cun sch v cuc di ca mt EHM, nhung lai phi
du hng truc nhng li de doa v nhng mn dt lt. C gng xoa dju luong tm bng
cch vit sch v nhng ngui dn bn x, ng h cho cc t chc phi loi nhun, tham gia
ging day tai cc din dn Thi dai mi, ti thm vng Amazon v dinh Himalaya, gp g
vi Dalai Lama...
2001-2002 Dn du mt nhm ngui Bc M di su vo vng Amazon, v dang cng b
lac bn x vo ngy 11/9/2001. Dnh ra 1 ngy Ground Zero v cam kt s vit sch d
c th hn gn vt thuong v tit l su tht dng sau cc EHM.
2003-2004 Tr lai vng Amazon thuc cuado d gp g vi cc b lac bn x, nhng
ngui th s du tranh chng lai cc cng ty du m, vit Li th ti ca mt st (EHM).














V TC G
Trong di mnh, John Perkins d dng 4 vi: mt EHM, gim dc diu hnh ca mt cng ty
nng luong pht dat, ngui d duoc khen thung v d khng tit l thn phn l mt EHM
ca mnh; mt chuyn gia v vn ha bn dja v samn gio; mt ging vin v mt nh vn,
ngui d dng chuyn mn ca mnh d thc dy cng tc nghin cu v sinh thi hoc v
tnh bn vng trong khi vn tp tuc tn trong li th khng tit l v qung di lm EHM; v
gi dy lai dng vai tr mt nh vn, ngui dang k mt cu chuyn c tht v nhng mi
quan h la thung khi cn l mt EHM, tit l b mt v mt th gii vi dy nhng m muu
v th doan tm c quc t, dang bin nn cng ha M tr thnh mt d ch ton cu m
ngy cng bj nhiu ngui trn khp ton cu khinh mit. L mt EHM, cng vic ca John
l thuyt phuc cc nuc thuc th gii th ba chp nhn cc khon vay khng l d pht
trin co s ha tng- cc khon vay ny ln hon rt nhiu so vi nhu cu ca ho- v phi
dm bo rng cc du n pht trin d s roi vo tay cc tp don ca M nhu Halliburton
v Bechtel. Mt khi cc nuc ny chng cht bi gnh nng no th chnh ph M v cc t
chc cu tro quc t lin minh vi M s c th kim sot duoc nn kinh t cc nuc ny
v dm bo rng du m v cc ngun luc khc s duoc dng d phuc vu loi ch t vic
xy dung mt d ch ton cu. Vi tu cch l mt EHM, John d di khp noi trn th gii
v tham gia truc tip hay chi chng kin mt s nhng su kin gy chn dng ljch s hin
dai, bao gm vu n ra tin rp Xt, vu ph trut vua ran, ci cht ca Tng thng
Panama Omar Torrijos, cuc xm luoc Panama sau d, v cc su kin dn dn vic xm
luoc raq nm 2003.
Nm 1980, Perkins sng lp nn tp don PS, mt cng ty nng luong thay th. Dui su
lnh dao ca ng vi tu cch l gim dc diu hnh, PS d tr thnh mt cng ty cuc ky
thnh dat trong mt lnh vuc kinh doanh nhiu ri ro dn mc phn ln cc di th canh
tranh ca n du d tht bai. Nhiu "su trng hop ngu nhin v nhng uu i ca nhng
ngui c quyn th d gip PS tr thnh mt tp don kinh doanh hng du trong lnh vuc
d. John cng d tng duoc tr luong hu hnh d tu vn cho mt s tp don m truc d
ng d gip d c duoc loi nhun- s d ng dm nhn vai tr ny mt phn l v chju rt
nhiu mi de doa trng tron v cn v cc khon tr luong hu hnh. Sau khi bn PS v
nm 1990, John tr thnh ngui di du trong cc phong tro bo v mi trung v bo v
quyn loi ca ngui dn bn dja. ng cng hop tc dc bit cht ch vi cc b lac
Amazon d gip ho bo v cc cnh rng nhit di ca ho. ng d vit 5 cun sch, duoc
xut bn nhiu th ting v cc nn vn ha bn dja, saman gio, sinh thi hoc, v tnh bn
vng; ging day tai cc trung dai hoc v cc trung tm gio duc c 4 luc dja. ng l
ngui sng lp v cng l thnh vin ban qun trj ca mt vi t chc phi loi nhun hng
du. Mt trong nhng t chc phi loi nhun m ng d sng lp v diu hnh, vi ci tn l
Dream Change Coalition (sau ny duoc goi don gin l Dream Change, hay DC), d tr
thnh mt m hnh nhm thi thc moi ngui dat duoc nhng muc tiu ca mnh, dng thi
gip ho nhn thc r hon v nhng nh hung m cuc sng ca ho tao ra vi nhng
ngui khc v vi c hnh tinh ny. DC tm cch tao thm sc manh cho cc c nhn d
ho tao lp nn nhng cng dng bn vng v cn bng hon. chuong trnh Pollution Offset
Lease for Earth ca DC (POLE) c muc tiu b dp nhng tn hai t su nhim bu kh
quyn do mi chng ta gy nn, gip ngui dn bn dja bo v nhng khu rng ca ho, v
thc dy nhng thay di v nhn thc hung ti su tn trong tu nhin. DC d tao dung mt
nhm nhng ngui ng h trn khp th gii v thc giuc ngui dn nhiu quc gia hnh
thnh nn cc t chc vi nhng s mnh tuong tu.
Trong sut nhng nm 90 cng nhu khi buc sang thin nin k mi, John vn lun tn
trong li th gi im lng v cuc di lm mt EHM ca ng v tip tuc nhn duoc cc
khon ph djch vu tu vn cng ty ht sc hu hnh. ng d tm cch chuc lai li lm bng
cch dng phn nhiu s tin kim duoc t ngh tu vn ca mnh vo cc cng vic phi loi
nhun. Knh truyn hnh Ngh thut & Gii tr d phc hoa chn dung ng trong mt dng
tt dc bit "Nhng k sn du ngui ca vng Amazon, do Leonard Nimoy phc hoa lai.
T Cosmopolitan ca talia lai cho dng mt bi bo di v nhng hi tho "Thay di trang
thi do ng t chc. T Time th lai xp Dream Change l mt trong 13 t chc trn th
gii c trang web phn nh tt nht nhng l tung v muc tiu ca Ngy Tri dt. Ri su
kin 11/9 nm 2001 xy ra. Nhng cnh tuong kinh khng ca ngy hm d d khin John
quyt djnh s vn bc mn b mt v cuc doi lm mt EHM ca ng, d vit nn cun Li
th ti ca mt st th kinh t bt chp nhng li de doa v mua chuc. ng dn dn tin
tung rng ng c trch nhim phi chia s nhng kin thc ca bn thn v vic chnh
quyn M, cc t chc "cu tro da quc gia, v cc tp don phi chju trch nhim nhng
g khi buc c th gii phi gnh chju mt hu qu nhu vy. ng mun tit l mt thuc t
rng cc EHM chua bao gi lai pht trin nhiu noi nhu th. ng cm thy mc no vi
dt nuc mnh, vi con gi mnh, vi tt c nhng ai trn th gii ny bj nh hung bi
cng vic ca ng v nhng ngui dng nhim, v thy c li vi chnh bn thn mnh.
Trong cun sch ny, ng d phc hoa nn con dung nguy him m dt nuc ng dang di
v n dang ri xa nhng l tung bt du ca mt nn cng ha M khi hung ti muc tiu
tm kim quyn thng trj th gii. Nhng tc phm truc d ca John Perkins gm c: Thay
di trang thi, Th gii nhu nhng g ban mo uc, jnh hung tm l, Tp thi quen trnh
cng thng, v Tinh thn ca ngui Shuar. hiu thm v John, c th tm kin nhng
noi m ng dang ging day, d dt mua sch ca ng, hay lin lac vi ng, xin vo trang
web:
www.JohnPerkins.org.

hiu thm v cng vic ca Dream Change, mt t chc phi chnh ph dang thay di
nhn thc ca c th gii, xin mi vo trang: www.dreamchange.org.