përmbajtja

Portreti i muajit: R.I.P. Leka Zogu I.................... 2 Analiza

A
Anal
na
n l i za
Milazim Krasniqi: Paqja e vonuar për mbretin e
shqiptarëve .......................................................3-4
Gëzim Qerimi: “Na ndihmoni t’i zëmë hajnat!” .5-6
Edona Magashi: Peci: Duhen gjyqtarë të speciali-
3P
Paqja e vonuar zuar në fushën kundër korrupsionit ....................... 7
për mbretin...
Intervistë me Hasan Pretenin ............................8-9
Intervistë me Edita Tahirin ............................10-11
Muhamet Jahiri: Koha që veriu të jetë nën kontrol-
lin e Prishtinës ................................................... 12
REVISTË MUJORE PËR AKTUALITET,
Lirije Klaiqi: Qosja: Akademi e LDK-së .........13-14
KULTURË,ARSIM, ETIKË
Astrit Veliqi: Higjiena mbetet shqetësuese në QKUK . 15 Viti VI / Nr. 61
5 "Na ndihmoni 19 dhjetor 2010 - 19 janar 2011
t'i zëmë hajnat!" Besnik Boletini: Mungesa e anesteziologëve po ku- Botues
fizon ndërhyrjet kirurgjike .............................16-17 S H O Q ATA K U LT U R O R E

O.J.Q. "Zëri Ynë"

Intervistë me Nehat Mustafën .......................17-19
Drejtor
Kalendari 2012 .............................................20-21 Muhamed Jusufi - KAJOLLI
kajolli5@hotmail.com
Lulzim Ahmeti: Vit me gjysmë suksese..........22-23
Redaktor përgjegjës
Avni Avdiu: Gabimet e Rufi Osmanit .................. 24 Avni AVDIU
avni.avdiu@gmail.com
Ndriçim Hoxhaj: Sali Berisha acaron Shqipërinë me
26
6 Gjuha e dy Redaktor i kulturës
Shqipërive botën arabe...................................................25-26 Flamur MALOKU
flamurmaloku@hotmail.com
Faton Ismajli: Gjuha e dy Shqipërive ............26-27
Redaktor teknik/Grafika
John Esposito: A është në rrezik të rrëmbimit Pran- Osman D. GASHI
vera Arabe e Egjiptit? ........................................ 28 osmangashi@msn.com

George W. Gawrych: ZhHënjimi i rëndë .........29-30 Redaktore gjuhësore

Mimoza SINANI
Shenasi Xheladini: Peripecitë e Mbretërisë Shqip-
e-mail:
tare ..............................................................31-32 revistapaqja@gmail.com
38
38 Nga t'ia revistapaqja@hotmail.com
mbajmë...? Agim Avdiu: Filloi ekspedita e madhe shkencore në http://www.zeri-yne.org
Antarktidë ....................................................32-33 Adresa:
Rr. Xhavit Mitrovica, nr. 14,
Artan Bejta & Jehona Sahiti: HIV/AIDS 25 vjet përballë teatrit Dodona,
Prishtinë, Kosovë
bashkëjetesë me kosovarët ................................. 34
Intervistë me Lediana Stillo – Paja ...............35-36
Atdhe Ibrahimi: Këmbimet letrare .................... 37

40
0 Lamtumirë
Valter Nasufi: Nga t’ia mbajmë...? ...............38-39
Kampion!
Alban Bilalli: Lamtumirë Kampion! ................... 40
PAQJA Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 1
 Portreti i muajit
R.I.P. LEKA ZOGU I
D jali i vetëm i mbretit shqiptar
Ahmet Zogut, Leka I, lindi më
5 prill të vitit 1939, dy ditë para
se vendi të pushtohej nga fashistët ital-
ianë. Me kalimin e Familjes Mbretërore
në Egjipt, në vitin 1946, ai i filloi studi-
met në kolegjin britanik “Victori Col-
legie” të Aleksandrisë dhe më pas në
“British Boys School”, të cilat më 1954
i përfundoi me rezultate të shkëlqyera.
Pas transferimit të Familjes Mbretërore
në Francë, në vitin 1955, Princi Leka
në moshën 16 vjeçare, u regjistrua në
kolegjin e famshëm “Vilare Ailange Ko-
legie” të Olon-it, në Zvicër, ku mori edhe
diplomën “Matriculation of Oxford” në
vitin 1956. Në vitet 1956-1958 Princi
Leka vazhdoi studimet në Akademinë
Ushtarake Mbretërore të Sund’hurstit
në Londër (Royal Military Academy), ku
pas diplomimit me rezultate të shkëlq-
yera u titullua oficer, me gradën toger.
Në vijim studioi për Shkenca Politike
dhe Ekonomike në “Universite De Sor-
bone” të Francës, ku ndoqi gjithashtu
edhe kursin intensiv të gjuhëve orientale.
Më 5 Prill 1957, me rastin e 18 vjetorit të
lindjes, në prani të personaliteteve më të
njohura të botës shqiptare në emigracion
dhe të miqve të huaj nga më të shquarit,
Mbreti Zog, pasi e dekoroi personalisht
2 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
me Kolanin e Shqipërisë, e shpalli solem-
nisht Princin Leka i Parë “Trashëgimtar
të Kurorës Mbretërore Shqiptare”. Më
15 Prill 1961, në ceremoninë speciale
të organizuar në hotelin “Bristol” të
Parisit, në prani të ish -deputetëve të
Parlamentit të Mbretërisë Shqiptare, si
dhe të 70 delegatëve të përzgjedhur nga
e gjithë mërgata, Asambleja Provizore
e mbledhur zyrtarisht, në bazë të arti-
kujve 51 dhe 55 të Statutit Themeltar të
Mbretërisë Shqiptare, e shpalli
dhe e kurorëzoi unanimisht
Princin Leka si “Mbret i Shq-
iptarëve”. Viti 1975 shënoi ng-
jarjen më të rëndësishme në
gjirin e Familjes Mbretërore dhe
garantoi trashëgiminë e kurorës së
Dinas- tisë Mbretërore
shqip- tare nëpër-
mjet martesës së
Mbre- tit Leka me
Mbretë- reshën
Sus an.
Histo-
ria e
mbretit Ahmet Zogu ishte anatemuar
nga regjimi komunist i diktatorit Enver
Hoxha, deri në atë shkallë sa u akuzua
për tradhti kombëtare, iu konfiskua pa-
suria dhe iu ndalua kthimi në atdhe.
Me rënien e regjimit komunist dhe de-
mokratizimin e vendit u krijuan mundësitë
e kthimit të pretendentit të Fronit
Mbretëror, Leka Zogut I. Në vitin 1993, ai
u kthye për herë të parë në Atdhe. Kthimi i
tij i mëvonshëm në atdhe, më 12 Prill 1997,
pas një mërgimi të gjatë prej 58 vitesh, u
prit me dashamirësi në aeroportin Nënë
Tereza, me pjesëmarrjen prej 10.000 vetë
ku i përshëndeti me fjalët “Paqe-Bash-
kim-Vëllazërim”. Leka I u shtrua në
spitalin Nënë Tereza në Tiranë më
15 nëntor 2011 për t’u mjekuar
nga vuajtjet multisistemike
ku mbizotëroi vuajtja e
zemrës dhe e mushkërive.
Më 30 nëntor 2011 në ora
8.45 të mëngjesit, në repar-
tin e terapisë intensive të
klinikës së neurokirurgjisë,
pushoi zemra e Pretendentit
të Fronit Mbretëror, Leka Zogu
i Parë. Qeveria shqiptare shpalli
ditën e shtunë ditë zie kombëtare
në shenjë mirënjohje dhe respekti
ndaj figurës së tij. ■
PAQJA
 Paqja e vonuar për
mbretin e shqiptarëve
Milazim KRASNIQI
C eremonitë shtetërore të organi-
zuara në nderim të pretendentit
të fronit shqiptar, Leka I Zogut,
janë një gjest për ta kthyer drejtësinë në
vend, jo vetëm ndaj familjes mbretërore
shqiptare po edhe ndaj historisë së shq-
iptarëve në shtatë dekadat e fundit. Sido-
qoftë, veprimi i fundit i institucioneve
të Shqipërisë dëshmon se ndryshimi i
qëndrimit ndaj familjes mbretërore ka
njohur përparime. Për ta kuptuar shkal-
lën e këtij ndryshimi, dëshiroj që në vë-
mendjen e lexuesve të sjell një tekst ti-
min të fundvitit 2000, lidhur me statusin
që kishte atëbotë familja mbretërore në
raport me shtetin shqiptar. Teksti boto-
het pa asnjë ndryshim, që nga titulli:
A mund të gjendet në atdhe
një truall për varr për familjen
mbretërore shqiptare?
Lajmi se qeveria ka kërkuar nga
familja mbretërore britanike, që të pl-
anifikojë deri në detaje ceremoninë e
varrimit të secilit anëtar të saj, nga me-
diat është quajtur një paradoks. Vërtet,
detajet e kërkuara për varrim, madje
edhe prej djemve të rinj të familjes
mbretërore, sikundër janë lista e të ftu-
arve që duhet të marrin pjesë në var-
rim, muzika që preferon “i vdekuri’ në
ceremoninë mortore etj., janë të pakap-
shme për mendjen e njeriut të zakon-
shëm. Por, mbretëria është mbretëri.
Ajo është sublimim i vlerave më të larta
të një kombi, simbol i historisë dhe i
dinjitetit të tij të paprekshëm, pothu-
ajse mitik. Prandaj, familja mbretërore
britanike, edhe e sheh si krejt normale
kërkesën e qeverisë së vet, sepse vlerat
e asaj familjeje konsiderohen pronë e
përbashkët, vlerë e përbashkët e kombit
dhe e mbretërisë.
Familja mbretërore shqiptare,
sot vuan pasojat e dhunimit të
legjitimitetit të saj
Standardet e mbretërisë britanike
mbase janë më të lartat në tërë botën,
prandaj ato vetëm mund të kënaqin
kureshtjen dhe të rrisin hutinë e të
PAQJA
tjerëve. Ato nuk mund të kopjohen dhe
as të imitohen. Por, prej tyre mund të më-
sojnë diçka edhe popujt me ish-mbretëri,
sikundër jemi edhe ne shqiptarët.
Në një emision të huazuar doku-
mentar të KTV-së, të datës 26 nëntor
të këtij viti, teleshikuesi shqiptar ka
mundur të shohë më nga afër familjen
mbretërore shqiptare, të strukur në një
shtëpi në Afrikën e Jugut. Ajo që mund
të mbahet mend nga ai emision është
pamja dhe sjellja vërtet mbretërore e
Mbretëreshës Geraldinë, e cila edhe
pse në pleqëri të thellë, rrezatonte hire,
mençuri, moral, dashuri dhe vlerë kul-
minante të një personaliteti të rrallë.
Rrëfimi i saj i dhembshëm për shteg-
timet e vështira të familjes mbretërore
shqiptare është dëshmia më autentike e
historisë tragjike të kombit shqiptar në
këtë shekull.
Një mbretëreshë që detyrohet të lar-
gohet nga vendi i saj dy ditë pas lindjes
së trashëgimtarit, për shkak se vendi
pushtohet nga fashistët. Që pastaj dety-
rohet të shesë edhe unazën e martesës,
për të mbajtur familjen… Ky fat i rëndë,
nganjëherë duket se i tejkalon edhe për-
masat e vetë tragjedive monumentale
të antikës. E dimë ne apo nuk e dimë,
Mbretëresha Geraldinë sot është një nga
vlerat më të mëdha që ka kombi shqiptar.
Punë tjetër që nuk ka si të mos
mbahet mend nga ai emision i emet-
uar nga KTV-ja, është ai shkretërim
që mbretëron në hapësirën e familjes
mbretërore shqiptare. Oborri i madh
në periferi të Johanesburgut ruhet nga
qentë e racës, me të cilët shoqërohet
princi Leka, pasi është detyruar ta brak-
tisë shkollën, për shkak të problemeve
që ka familja mbretërore shqiptare me
autoritetet afrikano-jugore. Shikimet e
hutuara të shërbyesve afrikanë, sorol-
latjet e tyre nëpër oborr me bërllok në
dorë, apatia e nderë si mjegull verbuese,
janë mbresa më e fuqishme që mbetet në
kujtesë. Me një fjalë, familja mbretërore
shqiptare sot vuan pasojat e dhunimit të
legjitimitetit të saj.
PËRRALLË ME
Miillalazim
I MBRET
KRASNIQ SHQIPTAR
Këtu nuk po shihet tymi
Nga brenga
Atij nuk i shihen as sytë
Nga mërzia
Ka jetuar vetëm dy ditë në atdhe
Ndërsa flet me zë të qetë
Si ta kish huazuar nga një tjetër kohë
Është mbret pa atdhe
Për t’iu dhimbsur gurit e drurit
Ai dhe atdheu i tij
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 3
 Në vitin 1997, kur Shqipëria u
shkatërrua deri në themele nga për-
plasjet e mëdha politike, të gjithë si në
kor ftuan mbretin, Naltmadhninë e tij,
Leka I Parë, për të dhënë kontributin
e tij për ribërjen e shtetit. Dhe mbre-
ti u kthye në atdhe, me përgjegjësinë
dhe dinjitetin e një mbreti të vërtetë.
Ai zhvilloi një fushatë të urtë e të ma-
tur lidhur me referendumin për for-
mën e shtetit. Pothuajse nuk la cep të
Shqipërisë pa shkuar dhe pa e dërguar
mesazhin e vëllazërisë, të tolerancës,
të mirëkuptimit dhe të shpresës. Ishte
pika e vetme e referimit për njerëzit e
tmerruar nga dhuna e rebelimit të ar-
matosur. Dhe e vërteta e madhe është
se votuesit shqiptar votuan masivisht në
favor të Mbretërisë Shqiptare. Votuan
për kthimin e mbretërisë, për kthimin
e krenarisë kombëtare, për kthimin e
dinjitetit të këtij kombi të dhunuar nga
pushtues e ideologji çnjerëzore. Por,
vullneti i tyre u dhunua nga falsifikimi
drastik i votimeve në dëm të monarkisë.
Komisioni elektoral ishte pluralist, dhe
në fakt dominohej nga anëtarët e Partisë
Demokratike. Por, kur ishte në pyetje
kthimi i mbretërisë shqiptare, u bënë
bashkë demokratët e socialistët, dhe e
penguan kthimin e ligjshëm të saj. Ata
e provokuan në mënyrën më të rëndë
dhe i sajuan një ekses, në mënyrë që ta
dëbonin edhe nga atdheu. Dhe ia arritën
suksesit të përbashkët, duke e detyruar
sërish në shtegtime, në migrim dhe në
izolim në Afrikën e Jugut.
Manipulimi me historinë e kom-
bit nuk do të duhej të lejohej
më tutje
Në një bisedë që kam pasur para
katër vjetësh në Cyrih, unë dhe kolegu
Melazim Koci, me Naltmadhninë e tij
Leka I Parë, Mbret i Shqiptarëve, na ka
thënë se vetëm dëshira e madhe për të
evituar gjakderdhjen, e ka detyruar të
hiqte dorë nga e drejta legjitime për të
mbrojtur votën në favor të monarkisë
shqiptare. Edhe sot më duket se e ndiej
atë zë të qetë, të sinqertë dhe plot dhim-
bje. Sot familja mbretërore shqiptare
jeton e mbyllur, pothuajse e paraburgo-
sur në Afrikën e Jugut. Mbretit i është
marrë pasaporta (ai e ka pasaportën
e Mbretërisë Shqiptare), dhe madje i
është marrë edhe koleksioni i armëve!
E pra, ai është tash dyzet vjet (nga viti
1961) mbret legjitim i Shqipërisë dhe i
shqiptarëve, dhe çdo veprim që e prek
4 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
dinjitetin e tij, do të duhej të përjetohej
si prekje në dinjitetin e mbarë kom-
bit shqiptar. Nuk jam në dijeni të ketë
pasur reagime dhe kërkesa të shtetit
shqiptar për të hequr bllokimin dhe
presionin mbi familjen mbretërore
shqiptare. Përkundrazi, ka një prirje
perverse që e gjitha të mbulohet me
një harrim të plotë. Që të zhbëhet tërë
një histori e kombit tonë, duke e lënë
të gjallë e të varrosur për së gjalli në
Afrikën e Jugut.
Për njerëzit e vdekshëm nuk dihet
se kush kur e ka radhën që të ndahet
prej kësaj bote, por megjithatë diçka
do të duhej të mësonim ne shqiptarët
prej asaj përvoje të jashtëzakonshme
të britanikëve. Së paku do të mund të
sigurohej një truall për varr për familjen
mbretërore shqiptare, duke filluar nga
Mbreti Zogu I Parë, eshtrat e të cilit do
të duhej të ishin kthyer në Shqipëri. Ai
ka qenë sovrani i Shqipërisë për njëm-
bëdhjetë vjet dhe pa dyshim njëri nga
udhëheqësit më të mëdhenj që ka pa-
sur shteti shqiptar në tërë historinë e
tij. Dhe më tutje, do të mund të jepej një
garancion se së paku të vdekur mund të
kthehen në atdheun e tyre, Mbretëre-
sha Geraldinë dhe Naltmadhnia e Tij,
Mbreti Leka I Parë.
Manipulimet e votave në Shqipëri
duket se shkojnë e vijnë dhe manipulon
ai që e ka në dorë më shumë atë punë.
Por, manipulimi me historinë e kombit,
me vlerat më të mëdha të tij, nuk do
të duhej të lejohej më tutje, nëse duam
që të ndalim rënien tonë të mëtejshme
morale dhe kombëtare.
Ajo pamje e trishtuar e familjes
mbretërore shqiptare në periferinë e
Johanesburgut, do të duhej të lëndonte
ndërgjegjen e çdo njeriu shqiptar. (dhje-
tor, 2000)
Koment shtesë
Tash që kjo histori e hidhur e tra-
jtimit të familjes mbretërore shqiptare i
përket të kaluarës, do të ishte me interes
kombëtar që pasardhësi i tij të trajtohej
me gjithë respektin dhe kujdesin e shtetit
shqiptar, po dhe të të gjithë shqiptarëve.
Dhe të fillonte një proces i rishikimit
të historisë së periudhës 1939-2002, së
paku për ta dekontaminuar historinë
dhe kulturën tonë nga ajo urrejtje pa-
tologjike që ka injektuar enverizmi ndaj
kurorës mbretërore shqiptare dhe ndaj
ngjarjeve historike, që nuk mbajnë vulën
e komunistëve. ■
PAQJA
“Na ndihmoni t’i zëmë hajnat!”
Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga ka zhvilluar takime të ndryshme në SHBA me shumë faktorë relevantë,
duke paralajmëruar hapa të bashkërenduar konkretë në luftimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar.
“Na ndihmoni të shpëtojmë nga pandemia e quajtur korrupsion e krim i organizuar!” Kërkesa u drejtohet
sekretares së Shtetit Amerikan, Clinton, Kryeprokurorit amerikan, Drejtorit të FBI-së, gjithashtu edhe
udhëheqësve të Pentagonit
Gëzim QERIMI

S fida më e mundimshme gjatë

viteve të pasluftës me të cilën u
ballafaqua Kosova dhe qytetarët e
saj, sfidë kjo e cila vazhdon të jetë edhe
pas shpalljes së Pavarësisë së Kosovës,
padyshim se është niveli i lartë i kor-
rupsionit. Në fokusin kryesor të zhvil-
limeve politike vendore e ndërkom-
bëtare u proklamua fuqishëm beteja
ndaj aktiviteteve korruptive. Megjithatë,
“muskujt” e këtyre dy autoriteteve nuk u
treguan aq të fortë karshi korrupsionit
si fenomen, ndonëse kuadri ligjor për
luftimin dhe parandalimin e tij u për-
mirësua në fillim të vitit, ndërsa u dha
indikacione se po shkon drejt fuqizimit.
Korrupsioni në Kosovë vazhdon të
jetë pengesa kryesore në zhvillimin e
demokracisë, konkurrencës së lirë dhe
transparencës. Për më tej, duke pasur
parasysh përvojat e hidhura të shteteve
të tjera që kanë kaluar përmes tranzi-
cionit në të cilin po kalon tani Kosova, stabilitetin e duhur ligjor e institucional e sigurisë në gjithë Kosovën. Kemi pritur
ky fenomen paraqet një sfidë reale. nga konteksti i brishtësisë aktuale. për të zënë vend në mesin e familjes së
Problemet që i janë shkaktuar qeverisjes Në këtë frymë të përpjekjeve serioze kombeve të lira dhe të dinjitetshme të
së mirë dhe të ndershme nga të pasurit për luftë kundër korrupsionit dhe krimit botës ... Por si duket këto pritje deri me
e “brenda natës” duket se vendit do t’i të organizuar ishte edhe fjalimi vjetor i tani sipas Presidentes Jahjaga ende nuk
sjellin sfida që nuk do të jenë të lehta Presidentes së Republikës së Kosovës, janë realizuar, prandaj ajo tregohet më
për t’i kapërcyer. Siç edhe vërehet, në të Atifite Jahjagës, para deputetëve të Par- se e vendosur për realizimin e këtyre
gjitha raportet e publikuara deri më tani lamentit të Kosovës. pritjeve. Edhe Raporti i Progresit 2011
që në fokus kanë veprimet e kundër- për Kosovën, i publikuar nga Komisioni
ligjshme korruptive kanë raportuar se Presidentja Jahjaga: Lufta Evropian, thekson se sfida kryesore për
kjo dukuri vazhdon të jetë kancer për kundër korrupsionit dhe krimit shoqërinë kosovare në përgjithësi dhe
shoqërinë kosovare. të organizuar duhet të fitohet! për institucionet e Kosovës në veçanti
Sot, Kosova konsiderohet vendi më i Fjalimi i Presidentes së Republikës vazhdon të jetë luftimi i korrupsionit
varfër në Evropë. Ndikimi i korrupsionit së Kosovës, zonjës Atifete Jahjaga, në dhe krimit të organizuar me veprime
në pengimin e zhvillimit ekonomik pa- Kuvendin e Kosovës, përkatësisht në konkrete e jo me fjalë deklarative dhe
dyshim se ka një efekt të fuqishëm, - seancën e 8 dhjetorit 2011, ishte i një me dokumente e strategji të hartuara
fatkeqësisht negativ. rëndësie jashtëzakonisht të madhe nëse në mënyrë të shkëlqyeshme, por të paz-
Në këtë drejtim është punuar dhe e shikojmë në kontekstin e luftës kundër batueshme në praktikë. Si duket këtë
po punohet për të krijuar në një formë korrupsionit dhe krimit të organizuar. konstatim të raportit të progresit e ka
një rrjet të përbashkët për kooperimin Gjatë fjalimit të saj që ju adresua depu- vërejtur shumë mirë Presidentja Jah-
e energjive të përbashkëta për të çuar tetëve të Kuvendit të Kosovës dhe gjithë jaga, e cila në këtë kontekst ka thënë:
përpara të kuptuarit e çështjeve kyçe dhe qytetarëve të Republikës së Kosovës, “Në këtë rrugë jemi të gjithë së bashku.
sfidat që lidhen me luftën kundër kor- Presidentja Jahjaga, në mes të tjerash, Demokracia në Kosovë nuk mund të
rupsionit në shtetin e Kosovës. në fjalimin e saj tha: “Ka ardhur koha jetë peng i mungesës së vullnetit tonë
Përpjekjet e përbashkëta anti-korrup- për veprim.. Kemi pritur për mundësi për të luftuar dukuritë negative në in-
sion mund të kontribuojnë në procesin e të zhvillimit ekonomik për ne dhe për stitucione dhe shoqëri. Deklarimi ynë
shtetndërtimit dhe padyshim se e arrijnë fëmijët tanë. Kemi pritur për vendosjen për “zero tolerancë” ndaj korrupsionit

PAQJA Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 5
dhe krimit të organizuar do të jetësohet.
Institucionet e Kosovës dhe ju ligjvënës
keni krijuar një kornizë legjislative dhe
keni miratuar ligje, të cilat ndihmojnë
luftimin e këtyre dukurive. Tani, neve na
duhet një front i përbashkët në luftimin
e korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Korrupsioni dhe krimi i organizuar
po e pengojnë zhvillimin e shoqërisë
sonë, duke larguar investitorët e huaj
dhe duke e dëmtuar bazën e zhvillimit
ekonomik. Këto dukuri po e pengo-
jnë konkurrencën e lirë në treg, po e
ngulfatin iniciativën ndërmarrëse. Ato
e zbehin perspektivën e punësimit të
të rinjve, e nxisin largimin e tyre nga
Kosova, duke e nxjerrë jashtë trurin e
këtij vendi dhe duke shterë kreativitetin
e inovacionin.
Tagri i korrupsionit është faturë e sh-
trenjtë, të cilën po e paguajnë qytetarët tanë.
Korrupsioni dhe krimi i organizuar
janë pengesë në integrimin e Kosovës
në Evropë.
Vetëm suksesi në luftën kundër kë-
tyre dukurive negative do të mundësojë
rikthimin e besimit të qytetarëve dhe
zhvillimin më të hovshëm të vendit.
Do të ndikojë pozitivisht në procesin e
njohjeve të reja për Kosovën dhe ndry-
shimin e perceptimit për vendin tonë”.
Në vazhdim të fjalimit të saj Jahjaga ka
dhënë edhe garanci se fjalimi i saj nuk
është vetëm retorikë boshe, por ajo në
6 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
strategjinë e saj kundër korrupsionit dhe
krimit të organizuar ka paraparë edhe
veprime konkrete. Në këtë kontekst,
Presidentja e Republikës së Kosovës,
Atifete Jahjaga, ka filluar një vizitë zyr-
tare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Atje është takuar me Sekretaren ameri-
kane të Shtetit, Clinton, Kryeprokurorin
amerikan, Drejtorin e FBI-së, gjithashtu
edhe me udhëheqësit e Pentagonit. Në
këto takime, Presidentja Jahjaga i ka
njoftuar ata me hapat e ndërmarrë në
luftimin kundër korrupsionit dhe krim-
it të organizuar dhe ka kërkuar nga ta
përkrahje dhe asistencë në përditësimin
e veprimeve që suksesi në këtë luftë të
jetë i garantuar.
Pas kthimit në Kosovë, President-
ja Jahjaga ka paralajmëruar se do të
themelojë Këshillin Anti-Korrupsion, të
cilin do ta udhëheqë në bazë të kompe-
tencave të saj kushtetuese dhe ligjore. Ky
mekanizëm institucional do të koordi-
nojë veprimet dhe do të përcaktojë
politikat për çrrënjosjen e korrupsionit
dhe krimit të organizuar në Kosovë. Por
analistë dhe njohës të Kushtetutës thek-
sojnë së ideja e Presidentes së Kosovës
për të themeluar Këshillin Anti-Kor-
rupsion duhet të shikohet se sa ka bazë
vërtetë në Kushtetutën e Kosovës dhe
në kompetencat e Presidencës, pasi ky
këshill më shumë është pjesë e push-
tetit ekzekutiv dhe atij të drejtësisë se sa
Presidencës. Por si duket të gjithë e kanë
kuptuar së korrupsioni dhe krimi i orga-
nizuar vazhdojnë të jenë kancer shumë
i rrezikshëm për shoqërinë e Kosovës,
por deri më tani ka munguar vullneti
dhe veprimi konkret që kjo dukuri të
luftohet më seriozisht dhe rezultatet e
kësaj lufte të jenë më produktive. Këtë
konstatim e cek edhe raporti i pro-
gresit i vitit 2011 për Kosovën i Komis-
ionit Evropian, ku konstatohet se: ‘në
përgjithësi, është shënuar ca përparim
në luftën kundër korrupsionit, sidomos
me fillimin e trajtimit të disa prej rasteve
korruptive dhe përmirësimit të kornizës
legjislative. Strukturat e ndërtuara për
t’u marrë me korrupsionin gjithashtu
janë përmirësuar. Korniza legjislative
ende nuk është e plotë. Ka nevojë që kjo
sfidë të adresohet në mënyrë më pro-
aktive, sidomos nga agjencitë e zbatim-
it të ligjit dhe gjyqësorit. Korrupsioni
mbetet i pranishëm në shumë fusha, si
dhe vazhdon të jetë brengë serioze. Ai,
po ashtu, ndikon në qasjen e qytetarëve
ndaj shërbimeve publike.
Mbetet të shihet në muajt në vazh-
dim se fjalimi i presidentes Jahjaga në
Kuvendin e Kosovës a ishte vetëm vazh-
dim i retorikës për ‘zero tolerancë’ ndaj
korrupsionit dhe krimit të organizuar,
apo do të kemi veprime konkrete të cilat
do t’i zhduknin grupet mafioze dhe do
t’u jepnin atyre dënimin e merituar. ■
PAQJA
Përfaqësuesit e institucioneve të Kosovës e pranojnë prezencën e korrupsionit në vend,
ndërsa premtojnë luftimin e kësaj dukurie
Peci: Duhen gjyqtarë të specializuar
në fushën kundër korrupsionit
“Thelbi i luftës kundër korrupsionit ekziston në përkushtimin e shoqërisë për ta luftuar atë. Unë e di se
asnjë rast në botë i luftimit të dukurive negative nuk ka mundur të shkojë deri në fund pa pasur një bash-
këpunim të plotë me qytetarët, e republikës sonë në këtë rast, ose edhe në raste të tjera me qytetarët e
vendeve respektive. Ky është një rast i mirë që t’i ftojmë qytetarët të punojnë me organet e hetuesisë për
luftimin e kësaj dukurie”, - ka thënë zëvendëskryeministri dhe ministër i Drejtësisë, Hajredin Kuçi
Edona MAGASHI
K orrupsioni si dukuri negative
po vazhdon të mbijetojë ende
në vendin tonë. Kjo vërtetohet
edhe nga raporti i fundit i publikuar
nga Prokuroria e Shtetit, ku vetëm për
nëntë muajt e parë të këtij viti janë bërë
662 kallëzime penale me 994 persona të
dyshuar. Në mesin e personave të hetuar
janë edhe ish-ministra.
Zëvendëskryeministri dhe ministër i
Drejtësisë, Hajredin Kuçi, ka deklaruar
se problemi i korrupsionit ekziston, por
nuk është i pazgjidhur. “Ne si shoqëri
duhet ta luftojmë korrupsionin, por tani
është koha që t’i dyfishojmë përpjekjet
tona për këtë dukuri. Problem i kor-
rupsionit mund të jetë i pranishëm në
vendin tonë, por nuk është problem i
pazgjidhshëm. Në këtë drejtim ne duhet
të përdorim mjetet që kemi në dispozi-
cion në respektimin e zbatimit të ligjit
dhe të vendosim rrugë që si mund ta
eliminojmë këtë dukuri dhe mund ta
parandalojmë gjithsesi, andaj, unë besoj
që kjo mund të arrihet përmes disa ak-
tiviteteve”, - është shprehur Kuçi.
I pari i drejtësisë në Kosovë ka thënë
se bashkëpunimi me qytetarët do të rrisë
efektet e luftës kundër korrupsionit.
“Thelbi i luftës kundër korrupsionit
ekziston në përkushtimin e shoqërisë
për ta luftuar atë. Unë e di se asnjë rast
në botë i luftimit të dukurive negative
nuk ka mundur të shkojë deri në fund
pa pasur një bashkëpunim të plotë me
qytetarët, e Republikës sonë në këtë rast,
ose edhe në raste të tjera me qytetarët
e vendeve respektive. Ky është një rast i
mirë që t’i ftojmë qytetarët të punojnë
me organet e hetuesisë për luftimin e
kësaj dukurie”, - ka thënë Kuçi.
Edhe prokurorja e Prokurorisë së
Qarkut, Drita Hajdari, njëherësh koor-
dinatore për luftimin e korrupsionit,
PAQJA
Drita Hajdari
ka thënë se paraqitja e 662 kallëzimeve
penale për korrupsion është një sukses
në luftën e kësaj dukurie.
“Këto shënime paraqesin fillimin e
suksesit në procedimin e lëndëve të kor-
rupsionit dhe janë dëshmi për gatish-
mërinë dhe vendosmërinë e proku-
rorëve për luftimin e korrupsionit. Po
ashtu, këto shënime janë indikatorë për
përmirësimin e kuantitetit dhe kualitetit
të punës së prokurorëve gjatë periudhës
nëntëmujore”, - ka thënë Hajdari.
Hajdari ndër të tjerash ka thënë se një
ndër sfidat kryesore për luftimin e kor-
rupsionit mbetet edhe mungesa e proku-
rorëve të specializuar për këtë fushë.
“Deri tashti ndër sfidat më të mëdha
ka qenë mungesa e prokurorëve të special-
izuar në lëmin e korrupsionit. Gjatë kësaj
periudhe në secilën prokurori me lëndët
kundër korrupsionit ka qenë i angazhuar
vetëm një prokuror. Në prokuroritë më të
mëdha në Kosovë, asaj të qarkut dhe ko-
munale në Prishtinë, numri i prokurorëve
ishte shumë i vogël dhe i pamjaftueshëm
për përpunimin e numrit tejet të madh,
si të lëndëve të trashëguara ashtu edhe të
lëndëve të reja”, - ka thënë Hajdari.
Ndërsa, kryesuesi i Këshillit Gjyqësor
të Kosovës, Enver Peci, ka thënë se gjykat-
ave në Kosovë u duhen gjyqtarë të spe-
cializuar në fushën kundër korrupsionit.
“Në gjykata duhen gjyqtarë të cilët
do të specializohen në fushën kundër
korrupsionit, sepse lëndëve të kësaj
fushe duhet t’u jepet më shumë për-
Hajredin Kuçi
parësi, e sidomos rasteve politike, të cilat
e dëmtojnë buxhetin në masë të madhe”,
- është shprehur Peci, duke shtuar se gjy-
qtarët duhet të kenë kurajë të merren me
afera korruptive të nivelit të lartë, e këto
raste të mos i besohen vetëm EULEX-it.
“Tani pagat e gjyqtarëve janë rela-
tivisht të mira, e krejt çka duhet është
guximi i një gjyqtari të punojë në luftimin
e korrupsionit”, - ka theksuar ai. ■
le
me pena Sipas raportit të
ëziim
662 kalll upsion Prokurorisë së
për korr Shtetit, proku-
roritë komunale dhe
prokuroritë e qarkut, gjatë peri-
udhës janar – shtator 2011, kanë
pasur 662 kallëzime penale me 994
persona të dyshuar. Gjithnjë sipas
raportit, gjatë kësaj periudhe, proku-
roritë komunale dhe ato të qarkut
kanë zgjidhur 341 ose 51,5% të kal-
lëzimeve penale me 493 persona ,
kurse në fund të periudhës rapor-
tuese kanë mbetur të pazgjidhura
321 ose 48,5% të kallëzimeve penale
me 501 persona. Gjithnjë sipas të
dhënave të publikuara, hetimet e
prokurorisë në 30% të rasteve kanë
rezultuar me hedhjen poshtë të kal-
lëzimit penal. Hetimet për 134 per-
sona të dyshuar kanë pushuar në
62 raste ose 18,2% me 90 persona,
është ngritur propozim-akuza në
54 raste ose 15,8% me 112 persona
është ngritur aktakuza, ndërsa për
6,2% të rasteve ose për 37 persona
është pushuar procedura.
R /JANAR'12 7
Nr.61■DHJETOR'11
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12
Intervistë me Hasan Preteni

Korrupsioni kap ish–ministra,

të ndërmarrjeve publike,
Intervistoi: Qëndresë MUSTAFA Agjencia Kundër Korrupsionit për ta Preteni: AKK-ja ka përcjellë më

D
luftuar këtë dukuri? shumë se 200 kallëzime penale në
rejtori i Agjencisë Kundër Kor- Preteni: Duke u bazuar në raportin prokuroritë kompetente. Numri i zyr-
rupsionit (AKK), Hasan Preteni, e progresit për Kosovë, mund të them se tarëve të përfshirë në ato kallëzime
ka thënë se korrupsioni në Kosovë korrupsioni në vendin tonë është i pra- kalon 600, dhe në shumicën prej tyre,
është i pranishëm në masë shqetësuese, nishëm në masë shqetësuese. Në këtë ra- ose 60 për qind e rasteve, prokuroritë
ndërsa ka pranuar se vendi ynë është i port janë vërejtur disa lëvizje pozitive, por i kanë pranuar provat tona dhe kanë
mangët në luftimin e kësaj dukurie. Në ato nuk janë të kënaqshme pasi që mund vazhduar me hetime penale. Disa prej
intervistën për revistën “Paqja”, Preteni ka të shënohet progres te pjesa e parandal- tyre kanë përfunduar me aktakuza, por
thënë se agjencia që ai udhëheq ka për- imit të korrupsionit, por jemi të mangët në fatkeqësisht, ne nuk kemi informacion
cjellë më shumë se 200 kallëzime penale luftën kundër kësaj dukurie. Këto raporte kthyes se ka përfunduar ndonjë rast me
në prokuroritë e Kosovës, ku në mesin e nuk punohen vetëm teknikisht në Bruksel, aktgjykim. Do të thotë për korrupsio-
tyre ka edhe persona të niveleve më të lar- por materiali është nga ne, kështu që në nin në Kosovë shumë bisedo-
ta të hierarkisë së vendit, si: ish-ministra, asnjë moment raportet nuk janë befasi. het, pak in-
kryetarë komunash, drejtorë të ndërmar-
rjeve publike, gjyqtarë dhe prokurorë. PAQJA: Z. Preteni, sa raste ka rapor-
“Në mesin e atyre 600 emrave ka tuar AKK-ja në gjykatë dhe çfarë
edhe ish-ministra, kryetarë komunash, është bërë me to?
drejtorë të ndërmarrjeve publike, gjy-
qtarë, prokurorë, që do të thotë se ka
individë të niveleve më të larta në hier-
arkinë e institucioneve. Kjo, po ashtu, do
të thotë se asnjëri prej tyre nuk është për-
jashtues. Për të gjithë ata që kemi prova,
kemi bazë, them se nuk do t’i kursejmë
kushtimisht që emrat e tyre t’i përcjel-
lim në prokurorinë e vendit, ashtu kemi
vepruar dhe ashtu do të veprojmë edhe
në të ardhmen”, - ka thënë Preteni.
Drejtori i AKK-së ka kritikuar or-
ganet e drejtësisë në Kosovë për mosluft-
imin e duhur të korrupsionit. “Në korrik
kemi publikuar një raport se si është luf-
tuar korrupsioni në Kosovë. Kemi marrë
shënimet nga doganat, prokuroritë, poli-
cia, agjencia dhe në fund kemi analizuar
se çka kanë bërë gjykatat. Del se në me-
sin e shumë atyre kallëzimeve penale që
kanë shkuar në prokurori, edhe në disa
raste të them kur prokuroria ka ngritur
aktakuza, gjyqësori i vendit raporton
se, për veprat që kanë natyrë korruptive
në bazë të Kodit Penal të Kosovës, janë
shqiptuar vetëm 6 aktgjykime me burg”,
- është shprehur Preteni.
Në fund të intervistës, Preteni ka
kritikuar institucionet e vendit edhe
për mos transparencë në luftën kundër
korrupsionit.

PAQJA: Z. Preteni, sa është prezent

korrupsioni në Kosovë dhe çka po bënë

8 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
PAQJA
, kryetarë komunash, drejtorë
, gjyqtarë dhe prokurorë
formohet, edhe më pak hetohet, por nuk
gjykohet fare.
PAQJA: Z. Preteni në mesin e këtyre
personave që ju keni raportuar, a ka
ndonjë personalitet ndaj të cilit nuk
është ndërmarrë hetimi?
Preteni: Emrat e zyrtarëve të përf-
shirë në këto veprime korruptive nuk
bëhen publike, sepse ato janë pub-
like vetëm për prokurorinë. Në rastet
kur prokuroritë ngrenë aktakuza ose
e bëjnë më aktive një fillim të heti-
mit penal, atëherë zanafillën këto
informacione e kanë në agjenci. Të
gjitha këto angazhime, ose shumica
prej këtyre hetimeve penale, si nga
prokuroria e EULEX-it, e më pak nga
Hasan Preteni -
Drejtor i Agjencisë
Kundër Korrupsionit
PAQJA
prokuroria e shtetit, e kanë zanafillën
në agjenci.
PAQJA: Z. Preteni, në mesin e 600 em-
rave që ju keni raportuar, a ka ndonjë
personalitet të hierarkisë së lartë të ven-
dit, ose siç thonë “peshq të mëdhenj”?
Preteni: Në mesin e atyre 600 em-
rave ka edhe ish-ministra, kryetarë
komunash, drejtorë të ndërmarrjeve
publike, gjyqtarë, prokurorë, që do të
thotë se ka individë të niveleve më të
larta në hierarkinë e institucioneve. Kjo,
po ashtu, do të thotë se asnjëri prej tyre
nuk është përjashtues. Për të gjithë ata
që kemi prova, kemi bazë, them se nuk
do t’i kursejmë kushtimisht që emrat
e tyre t’i përcjellim në prokurorinë e
vendit, ashtu kemi vepruar, ashtu do të
veprojmë edhe në të ardhmen.
PAQJA: Z. Preteni, përveç AKK-së që
lufton korrupsionin në Kosovë, a ka
edhe mekanizma të tjerë që ndihmojnë
në luftimin e kësaj dukurie?
Preteni: Kemi shumë mekanizma
dhe këto mekanizma nuk mund të
mburren me rezultatet që janë, fillimisht
si bazë, si themel janë institucionet,
baza juridike deri-diku e konsoliduar,
rezultate në parandalim kanë shënuar
progres, por për luftim të korrupsionit
nuk shënohet asnjë rezultat. Në ato in-
stitucione ku ka vullnet, rezultatet janë
më të mira. Në ato institucione ku nuk
ka vullnet për të punuar, rezultatet janë
më të mangëta. Mendoj se nuk do të
bazohen vetëm në vullnetin e tyre. Por
vullneti që del nga udhëheqësit e këtyre
institucioneve i duhet edhe një shtytje,
të them kushtimisht, një presion edhe
nga mediet, shoqëria civile dhe nga të
gjithë ne. Nëse kërkojmë më shumë
llogaridhënie prej tyre, mendoj se do
të jenë më llogaridhënës.
PAQJA : Z. Preteni, ju keni kritikuar
punën e organeve të drejtësisë në Kosovë
për mosluftimin e duhur të korrupsionit.
Preteni: Mbetet konstatimi i njëjtë.
Agjencia punon, ka obligimin ligjor që
t’i trajtojë të dhënat nga institucionet
e tjera, t’i marrë ato të dhëna, t’i anal-
izojë dhe t’i publikojë. Në korrik kemi
publikuar një raport se si është luftuar
korrupsioni në Kosovë. Kemi marrë
shënimet nga doganat, prokuroritë,
policia, agjencia dhe në fund kemi
analizuar se çka kanë bërë gjykatat.
Del që në mesin e shumë atyre kal-
lëzimeve penale që kanë shkuar në
prokurori, edhe në disa raste të them
kur prokuroria ka ngritur aktakuza,
gjyqësori i vendit raporton se për
veprat që kanë natyrë korruptive në
bazë të Kodit Penal të Kosovës, janë
shqiptuar vetëm 6 aktgjykime me
burg. Është një numër shumë i vogël,
ose edhe një specifikë tjetër, në raste
të shumta kallëzimet penale kanë të
bëjnë me shpërdorim të detyrës zyr-
tare. Ato gjykata, të të gjitha niveleve,
vitin e kaluar kanë shqiptuar vetëm
një aktgjykim. Kështu që në bazë të
shifrave, unë bazohem në konstatimet
e mia, që ka shumë hetime, ka pak më
pak ngritje të aktakuzave, po gjykimet
janë minore, ose nuk ka fare.
PAQJA: Z. Preteni, sa mendoni se janë
transparente organet e drejtësisë në
luftën kundër korrupsionit?
Preteni: Në shumë prej këtyre in-
stitucioneve, që kanë për qëllim luftën
kundër korrupsionit, nuk ka as trans-
parencë, as llogaridhënie dhe duhet të
detyrohen që të jenë më llogaridhënës,
t’i publikojnë shifrat, të mos heshtin pas
këtyre raporteve që po dalin në vazhdi-
mësi, nga të gjitha institucionet vendore
dhe ndërkombëtare. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 9
Arrihet marrëveshja për menaxhimin e përbashkët të kufirit mes Republikës së Kosovës dhe Re
SERBIA NJË HAP DREJT NJOHJE
Intervistoi: Dritë SLIVOVA
S hefja e delegacionit të Republikës
së Kosovës në dialogun teknik
me Serbinë, Edita Tahiri, ka bërë
të ditur se është arritur marrëveshja për
menaxhimin e integruar të kufijve me
shtetin serb. Tahiri ka thënë se kjo mar-
rëveshje është në përputhje të plotë me ak-
tet juridike vendore dhe ndërkombëtare.
“Kjo marrëveshje në asnjë rrethanë nuk
e cenon Kushtetutën dhe ligjet e Repub-
likës së Kosovës. Kjo marrëveshje është në
përputhje të plotë me Ligjin për Menax-
himin e Integruar të Kufijve të Kosovës
dhe mbi parimet e Traktatit të Lisbonës
për menaxhim e integruar të kufijve”, -
ka deklaruar Tahiri. Ajo ka treguar se
zbatimi i marrëveshjes për menaxhimin
e kufijve në mes të Kosovës dhe Serbisë
do të fillojë së zbatuari në çastin kur do të
krijohen kushtet operacionale. “Kjo mar-
rëveshje precizon se dy shtetet qeverisin
pikat e veta doganore dhe kufitare sipas
juridiksionit të tyre. Në këtë marrëveshje
do të nënshkruhet edhe protokolli teknik
nga Kosova, Serbia dhe Bashkimi Evro-
pian (BE), në të cilin përcaktohen të gjitha
detyrat dhe përgjegjësit e dy shteteve në
raport me këtë bashkëpunim. Po kjo mar-
rëveshje parasheh menaxhimin e integru-
ar të kufijve në gjashtë pikat kufitare me
Serbinë”, - ka thënë Tahiri. Ajo ka thënë
se kjo marrëveshje është arritur edhe falë
presioneve ndërkombëtare, konkretisht
të kancelares gjermane Angela Merkel.
“PAQJA”: Znj. Tahiri, cili është rezul-
tati i raundit të tetë të dialogut teknik në
mes të Prishtinës dhe Beogradit?
Tahiri: Është arritur marrëveshja
për menaxhimin e integruar të ku-
fijve në mes të Kosovës dhe Serbisë.
Ky raund i dialogut teknik në mes të
Prishtinës dhe Beogradit ishte i gjatë
dhe maratonik, duke biseduar tri ditë
radhazi prej mëngjesit e deri në orët e
vona të mbrëmjes, duke përfshirë edhe
moszbatimin e marrëveshjeve nga ana
e Serbisë, bashkëpunimin rajonal dhe
telekomunikacionin. Por, Serbia tanimë
është duke bërë hapa pozitivë drejt pra-
nimit të realitetit se Kosova është shtet
i pavarur dhe sovran dhe si i tillë duhet
të respektohet.
10 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
“PAQJA”: A ishte faktori ndërkombëtar
kyç në arritjen e kësaj marrëveshjeje?
Tahiri: Sigurisht se kanë ndikuar
presionet ndërkombëtare në adresë të
delegacionit serb, me theks të veçantë
deklarata shumë e qartë e kancelares
gjermane Angela Merkel, e cila ia ka
rikujtuar Serbisë se nuk i ka plotësuar
kushtet që ndërlidhen me Kosovën dhe
dialogun teknik dhe mbi këtë bazë nuk
e meriton statusin e kandidates për në
Bashkim Evropian (BE). Kjo është një
porosi e qartë për Serbinë, e cila nuk
mund t’i përdorë metodat e mashtrim-
it, pra të bëjë edhe angazhime vetjake
në kuadër të këtij dialogu. Delegacio-
ni i Kosovës ka qenë shumë serioz, i
përkushtuar dhe shumë këmbëngulës
sa i përket arritjes së marrëveshjes për
menaxhimin e integruar të kufijve me
shtetin serb.
“PAQJA”: A është e dëmshme për
shtetin e Kosovës marrëveshja e arritur?
Tahiri: I siguroj qytetarët e Repub-
likës së Kosovës se kjo marrëveshje në
asnjë rrethanë nuk e cenon Kushtetutën
dhe ligjet e Republikës së Kosovës. Kjo
marrëveshje është në përputhje të plotë
me Ligjin për Menaxhimin e Integruar
të Kufijve të Kosovës dhe mbi parimet
e Traktatit të Lisbonës për menaxhim e
integruar të kufijve. Ne, si delegacion i
Republikës së Kosovës, në këtë dialog i
kemi mbrojtur interesat nacionale dhe
Edita Tahiri - shefe
e delegacionit të
Kosovës në bisedime
e kemi ofruar edhe më shumë vendin
tonë me Bashkimin Evropian (BE),
sepse duke pranuar dhe zbatuar këtë
marrëveshje vendi ynë është duke plotë-
suar edhe një standard evropian karshi
obligimeve integruese. Marrëveshja për
menaxhimin e integruar të kufijve është
në harmoni të plotë me parimet evropi-
ane. Kosova në këtë fazë jo vetëm që pret
udhërrëfyesin për liberalizimin e vizave,
por pret edhe marrëdhëniet kontrak-
tuale me BE-në, duke marrë parasysh
rolin konstruktiv në këtë dialog teknik.
“PAQJA”: A mund të na thoni se cila është
rëndësia e arritjes së kësaj marrëveshje?
Tahiri: Kjo marrëveshje ka një
rëndësi jashtëzakonisht të madhe sepse
Kosova dhe Serbia janë pajtuar ta zba-
tojnë modelin evropian për menaxh-
imin e integruar të kufijve me qëllim
të rritjes së kontrollit kufitar të sigurisë
si dhe dhënien e një dimensioni të ri të
kufijve të hapur, pra të sigurt dhe evro-
pian. Kjo marrëveshje precizon se dy
shtetet qeverisin pikat e veta doganore
dhe kufitare sipas juridiksionit të tyre.
Në këtë marrëveshje do të nënshkruhet
edhe protokolli teknik nga Kosova, Ser-
bia dhe Bashkimi Evropian (BE), në të
cilin përcaktohen të gjitha detyrat dhe
përgjegjësit e dy shteteve në raport me
këtë bashkëpunim. Po ashtu, kjo mar-
rëveshje parasheh menaxhimin e inte-
gruar të kufijve në gjashtë pikat kufitare
PAQJA
epublikës së Serbisë
ES SË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
me Serbinë. Mund të them se me këtë
marrëveshje kemi arritur t’i ndalim ten-
dencat dhe synimet e palës serbe që të
politizojë këtë marrëveshje, duke ten-
tuar ta lidhë menaxhimin e integruar
të kufijve me pikat doganore 1 dhe 31.
Kjo marrëveshje nuk e adreson fare këtë
çështje sepse të gjitha pikat doganore
dhe kufitare janë nën sovranitetin e Re-
publikës së Kosovës.
“PAQJA”: Me marrëveshjen e re për
menaxhimin e kufijve me Serbinë, a
nënkuptojmë menaxhim të kufirit ng-
jashëm si me Shqipërinë dhe Maqedoninë?
Tahiri: Marrëveshja e arritur me
Serbinë është e njëjtë, ashtu sikurse
kemi vepruar me Shqipërinë dhe Maqe-
doninë. Nuk ka diçka as më pak dhe as
më shumë.
“PAQJA”: A pritet në një periudhë të
shkurtër kohore fillimi i implementimit
të marrëveshjes?
Tahiri: Zbatimi i marrëveshjes për
menaxhimin e integruar të kufijve mund
të fillojë të zbatohet në çastin kur do
PAQJA
të krijohen kushtet operacionale, që
nënkupton hartimin e protokollit teknik
nga Kosova, Serbia dhe BE-ja.
“PAQJA”: Ka sinjale pozitive nga Ser-
bia për zbatimin e marrëveshjeve të ar-
ritura deri më tani?
Tahiri: Edhe në këtë raund të dia-
logut teknik si temë e veçantë është
diskutuar edhe për moszbatimin e
marrëveshjeve nga ana e shtetit serb.
Ne dhe Brukseli e kemi kritikuar ash-
për delegacion serb për moszbatimin
e këtyre marrëveshjeve. Ata janë zo-
tuar se do t’i kryejnë të gjitha obligimet
implementuese, në kuptimin e planeve
për implementim. Ky implementim i
marrëveshjeve do të fillojë sipas planeve
operacionale. Edhe BE-ja është zotuar se Borko Stefanoviq Edita Tahiri
do t’i bëjë presion Serbisë për zbatimin diferencat në mes të Kosovës dhe Serbisë.
e këtyre marrëveshjeve. Delegacioni serb është duke insistuar në
mentalitetin e vjetër, duke kërkuar që në
“PAQJA”: Cilat janë rezultatet sa i për- takime rajonale Kosova të jetë e përfaqë-
ket temës së bashkëpunimit rajonal? suar nën ombrellën e UNMIK-ut dhe
Tahiri: Ka pasur përparime edhe kjo për ne është e papranueshme, sepse
për këtë çështje, por ende nuk ka mar- tashmë Republika e Kosovës është shtet
rëveshje përfundimtare, sepse vazhdojnë i pavarur dhe sovran. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 11
Nënkryetari i AAK-së dhe kryetari i Komisionit për Punë të Brendshme, Siguri dhe Mbikëqyr-
je të FSK-së në Kuvendin e Kosovës, Ahmet Isufi, kërkon shtrirjen e pushtetit në veri
KOHA QË VERIU TË JETË NËN KONTROLLIN E PRISHTINËS
Muhamet JAHIRI
N ënkryetari i Aleancës për Ardh-
mërinë e Kosovës dhe njëherësh
kryetari i Komisionit për Punë të
Brendshme, Siguri dhe Mbikëqyrje të FSK-
së në Kuvendin e Kosovës, Ahmet Isufi, ka
thënë se tashmë ka ardhur koha që përfun-
dimisht pjesa veriore e Kosovës të futet nën
kontrollin e Prishtinës, edhe me forcë nëse
është e nevojshme. Isufi ka thënë se Qeveria
e Kosovës, deri më tani, më shumë është
marrë me retorikë për ta zgjidhur prob-
lemin e veriut sesa me zgjidhje konkrete.
“Deri më tani Qeveria e Kosovës më
shumë ka bërë retorikë me veriun sesa ka
ndërmarrë hapa vepruese për ta zgjidhur
problemin. Ne si AAK kemi thënë hapur
se nuk ka nevojë të flitet shumë për prob-
lemin e veriut, pra që të jepen deklarata sa
për sy e faqe. Në veri ka nevojë të veprohet
sipas ligjeve të Kushtetutës së Republikës
së Kosovës dhe kështu duhet të bëhet”, - ka
thënë Isufi, për revistën “Paqja”.
Ai i ka dënuar veprimet e serbëve
që kanë ndodhur atje ndaj ushtarëve të
KFOR-it, duke thënë se kundërpërgjigjja
ndaj serbëve të veriut është dashur të
jetë në proporcion me veprimet që ata
kanë ndërmarrë. “Reagimi është dashur
të bëhet në proporcion me ato veprime.
Asnjë shtet nuk do të kishte lejuar që në
territorin e vet të sundojnë bandat dhe
krimi”, - ka thënë Isufi.
I pyetur nëse problem i veriut nuk
zgjidhet sipas ligjeve të Republikës së
Kosovës, Isufi ka thënë se obligim i in-
stitucioneve është që në bazë të Kush-
tetutës t’i përdorin të gjitha metodat për
ta kthyer prosperitetin në veri. “Çdo
shtet, kur i rrezikohet integriteti terri-
torial, lëvizja e lirë, tërësia territoriale,
atëherë vepron edhe me forcë. Kjo është
normale”, - është shprehur Isufi, duke
shtuar se veriu është pjesë e territorit
të shtetit të Kosovës. “Këtu janë vetëm
dy palë. Institucionet e Republikës së
Kosovës së bashku me përfaqësuesit
ndërkombëtarë, KFOR-in dhe EULEX-
in. Pala tjetër janë bandat kriminale.
Pra, këtu duhet të fitojë dikush. E fitues
duhet të jemi ne, institucionet e Repub-
likës së Kosovës”, - ka thënë ai.
Në vazhdim Isufi ka thënë se për
ta zgjidhur çështjen e veriut njëherë
12 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
e përgjithmonë duhet një koordinim
më i fuqishëm me faktorin ndërkom-
bëtar. “Ne, si komision, ia kemi dhënë
rekomandimet Ministrisë së Punëve të
Brendshme, që së bashku me KFOR-in,
EULEX-in dhe mekanizmat e tjerë të sig-
urisë të veprojnë në veri, në mënyrë që
edhe ne atje të kemi zbatim të rendit dhe
ligjit”, - është shprehur Isufi. Po ashtu, ai
ka thënë se duhet të bëhen veprime të
domosdoshme nga Qeveria e Kosovës,
që situata në veri të ndryshojë për të
mirë. “Ne si komision, pavarësisht dal-
limeve politike, e mbështesim Qeverinë
në çdo veprim që ka të bëjë me zgjidhjen
e çështjes së veriut. Shikoni se reagimet
nga qarqet diplomatike ndërkombëtare
japin mesazhe se barrikadat duhet të
largohen. Atje ku popullata është e pam-
brojtur duhet të vendosen nënstacione
policore. Tani veçse kemi të vendosur
një nënstacion policor, por duhet edhe
më tutje të bëhen veprime të tilla, në
mënyrë që popullata të jetë e sigurt për
të jetuar”, - ka thënë Isufi. Në këtë kon-
tekst, ai ka thënë se tanimë është shumë
më lehtë të veprohet në veri, pasi janë
identifikuar aktorët dhe metodat të cilat
kanë përdorur serbët në këtë pjesë. “Atje
është bërë identifikimi i kriminelëve,
prezenca e instrumenteve të Serbisë,
veprimet dhe metodat me të cilat janë
shërbyer. Tani duhen veprime konform
asaj që është e lejuar me Kushtetutën e
Republikës së Kosovës, që të ketë liri të
qarkullimit të qytetarëve, të mallrave, si
dhe funksionim të shtetit normal”, - ka
deklaruar Isufi.
Ahmet Isufi
Isufi ka folur edhe një herë për aksio-
nin e 25 korrikut të Qeverisë së Kosovës.
“Ka qenë në fillim një iniciativë e Qe-
verisë më 25 korrik, e cila është përshën-
detur nga të gjithë qytetarët e Kosovës,
nga institucionet, në veçanti nga instru-
mentet e sigurisë në Kosovë, në këtë rast
edhe nga Komisioni për Siguri. Prandaj,
rekomandimet, kritikat tona janë në in-
teresim të asaj që në veri të ndryshojë
gjendja”, - është shprehur Isufi.
Isufi ka thënë se opozita çdoherë ka
dalë me ide se cila duhet të jetë rruga më
e mirë për zgjidhjen e veriut. “Opozita
ka dalë me ide konkrete se si duhet të
zgjidhet problemi i veriut. Kemi thënë se
atje duhet të ketë ushtrim funksional të
shtetit. Sot kemi një Qeveri me 19 minis-
tra. Këta ministra paguhen nga buxheti
i Republikës së Kosovës dhe ata e kanë
për detyrë të veprojnë në gjithë territo-
rin e Kosovës, edhe në veri, me program
të njëjtë dhe investime sikurse në gjithë
territorin e Kosovës”, - ka thënë ai.
Isufi ka folur edhe për dialogun
teknik në mes të Prishtinës dhe Beogra-
dit. Sipas tij, ky dialog teknik ka rrëshqi-
tur në dialog politik. “Dialogu teknik
është kthyer në politikë, për faktin se
është bërë temë politike veriu. Serbia
kur ka dashur i ka ndërprerë bisedimet.
Sa herë ka ndodhur një ngjarje në veri,
Stefanoviq ka qëndruar atje në vend se të
jetë në Bruksel. Pra, në vend se të bëjnë
dialog për çështjet teknike, serbët kanë
bërë jo vetëm veprime politike, por edhe
kriminale në territorin e Republikës së
Kosovës”, - ka thënë Isufi. ■
PAQJA
Është hapur debati për Ligjin e Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës (ASHAK)
Qosja: Akademi e LDK-së
Lirije KLAIQI
A
kademiku Rexhep Qosja e ka
akuzuar Akademinë e Shkencave
dhe Arteve të Kosovës (ASHAK)
për politizimin e saj, duke e quajtur si
shtëpi private të Lidhjes Demokratike të
Kosovës (LDK). Ai e ka mirëpritur ini-
ciativën e deputetit nga radhët e Partisë
Demokratike të Kosovës (PDK), Ramë
Vataj, për ndryshimin dhe plotësimin e
Ligjit për ASHAK-në. “Nuk jam i sigurt
për përbërjen partiake të seksioneve të
tjera të akademisë, por unë e di se është
numër shumë i vogël, nuk e di a mund të
jenë përpos meje dhe dy apo tre të tjerë
anëtarë të akademisë, që nuk janë anëtarë
të LDK-së. ASHAK-ja është akademi e
Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe këtë
e dëshmon edhe pranimi i kryetarit të
komunës Isa Mustafa, para 2-3 vjetësh në
mënyrë të paligjshme. Je kryetar i komu-
nës, pranohesh në Akademinë e Shken-
cave. Kjo nuk ka ngjarë as në Bashkimin
Sovjetik, as në Jugosllavi, as në Rumani,
as në Shqipëri, funksionari i lartë derisa
ushtron detyrën e funksionarit të zgjidhet
anëtar akademie”, - ka thënë Qosja.
Akademik Qosja ka deklaruar se
shumica e atyre që janë anëtarë të Aka-
demisë nuk e meritojnë pagën nga ai
institucion, sepse sipas tij nuk kanë bërë
asgjë për Kosovën e as për shkencën.
“Shkoni në akademi e shikoni disa emra
aty. Shkoni në seksionin e gjuhës dhe
letërsisë. Janë aty disa njerëz, e merito-
jnë t’u japë Kosova rroga kombëtare? Jo,
kurrë. S’kanë bërë punë as shkencore, as
artistike, as arsimore, as kulturore që të
meritojnë të marrin rrogë kombëtare
prej Kosovës. Jo. Përkundrazi ne kemi
njerëz që s’kanë mundur të pranohen
në akademi, që janë refuzuar kandidi-
met e tyre, e që kanë shumë merita për
arsimin, për kulturën, për letërsinë, për
artet dhe për shkencën që krijohet në
Kosovë”, - ka thënë Qosja.
Sipas tij është e papranueshme që
akademia të udhëhiqet për 12 vjet pas
lufte vetëm nga gjuhëtarët, përderisa
thotë se para gjuhëtarëve, akademinë
do të duhej ta udhëhiqnin akademikë të
profesioneve të tjera, sikur që është eko-
nomia, shkencat ekzakte, mjekësia etj.,
pasi që edhe problemet që ka Kosova,
PAQJA
sipas tij, janë më të mëdha sesa gjuha.
Qosja ka deklaruar se nuk është e
drejtë që për gjithë këto vite Akademia
e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës të
udhëhiqet vetëm nga gjuhëtarët, mirëpo
ajo duhet të ketë udhëheqësi edhe nga
shkencat natyrore për të cilat Qosja
mendon se Kosova ka më shumë nevojë.
“Akademinë më parë duhet ta drejtojnë
përfaqësues të shkencave matematikore,
të shkencave fizike, të shkencave ekza-
kte. Kosova ka nevojë më së shumti për
mendjen e tyre, sepse kemi nevojë për
një zhvillim të përgjithshëm, e jo të na
drejtojnë vetëm gjuhëtarët, ku do e vëmë
‘e’-në pa zë, e ku do e heqim”, - ka thënë ai.
Ndër të tjera akademik Qosja ka
shkuar edhe më tej duke thënë se në
institucionin më të lartë të dijës nuk ka
fare akademikë të cilët do të vinin nga
shkencat e historisë, e nuk ka ekono-
mistë, përveç Isa Mustafës, për të cilin
thotë se nuk do të duhej të ishte aty.
“Merreni me mend deri ku ka ardhur
puna. Sot akademia nuk ka historianë.
Akademia e Shkencave dhe Arteve të
Kosovës nuk ka sot mjekë. Akademia e
Shkencave dhe Arteve e Kosovës nuk ka,
pos Isa Mustafës, ekonomist. E ai ekono-
mist është funksionar politik prej kohës
së Millosheviqit, ose para Millosheviqit
kur Millosheviqi ishte në pushtet në Ser-
bi e në Kosovë. Është funksionar, zyrtar
politik-shoqëror, nuk ka kushte për t’u
marrë me shkencë ai, ka bërë punë të
tjera”, - është shprehur Qosja, duke shtu-
ar se ASHAK-u është një institucion që
funksionon tradicionalisht në mënyrë
të heshtur karshi shumë problemeve.
“Akademia ka një traditë të heshtjes prej
se është themeluar e deri më sot. Si aka-
demi e përkushtuar ndaj politikës, ndaj
institucioneve politike, ndaj pushtetit,
ajo, në pjesën më të madhe të kohës, nuk
ka mundur ta ketë gjuhën e vet, zërin e
vet, rrallë e tek ose të përfaqësuar prej
dy-tre individëve, jo si institucion dhe
e vazhdon atë traditë të servilizmit in-
telektual”, - ka shtuar ai.
Akademik Rexhep Qosja pret që
me ndryshimin e ligjit të rregullohen
shumë çështje, e në mënyrë të veçantë
çështja e pranimit të anëtarëve të rinj,
në mënyrë që mos të vendosin seksionet
sikurse që po vendosin sot, por të jetë
si dikur që propozimet të vijnë nga in-
stitutet shkencore, fakultetet, shoqatat e
krijuesve, shkrimtarëve, kompozitorëve,
skulptorëve, piktorëve etj.
“Nëse Kuvendi i Kosovës do ta ndi-
hmojë Akademinë e Shkencave dhe
Arteve të Kosovës që të mos jetë çka
është sot, shtëpi private, shtëpi partiake
e Lidhjes Demokratike të Kosovës, ta
bëjë të pamundshme që për kandidatët
të vendosin seksionet siç po vendosin
sot, duke e privatizuar në këtë mënyrë
akademinë”, - ka thënë ai.
ASHAK: Deklaratat e Qoses të
pavërteta
Pas deklaratave të akademik Rexhep
Qoses ka reaguar Akademia e Shken-
cave dhe Arteve të Kosovës, nëpërm-
jet një deklarate të lëshuar nga kryet-
ari i saj, Besim Bokshi. Kryesia e kësaj
akademie i ka hedhur poshtë deklara-
tat e Akademik Qoses duke i quajtur
si të pavërteta. “Qosja thotë se në Aka-
demi bashkë me të janë vetëm edhe dy
a tre akademikë që nuk janë anëtarë
të LDK-së. E vërteta është se në tërë
Akademinë vetëm dy akademikë janë
anëtarë të LDK-së, të cilët në asnjë rast
nuk ushtrojnë ndikim partiak. Ai thotë
se zgjedhja e Isa Mustafës duke qenë
Kryetar i Komunës së Prishtinës ishte
antiligjore, por e vërteta është se Ligji
për Akademinë që e ka nxjerrë Kuvendi
i Kosovës më 2004 me asnjë nen nuk e
ndalon zgjedhjen e ndonjë funksionari
anëtar të Akademisë. I pavërtetë e ten-
dencioz është vlerësimi i Qoses se Aka-
demia është politizuar skajshmërisht e
se është bërë ‘shtëpi partiake’ e LDK-së”,
- është thënë në reagimin e kryesisë së
ASHAK-së, duke shtuar edhe më tej se:
“Qosja pa fije turpi thotë se akademikët
e Seksionit të Gjuhësisë e të Letërsisë
s’kanë bërë punë as shkencore, as artis-
tike, as arsimore, as kulturore, por e vër-
teta është se të gjithë këta akademikë, pa
asnjë përjashtim, janë vijimisht shumë
aktivë në punën e tyre shkencore e ar-
tistike. Sipas Qoses Akademia është e
përkushtuar ndaj institucioneve politike
dhe vijon atë traditë të servilizmit intele-
ktual, mirëpo e vërteta është se në kohën
e pushtetit të LKJ-së ka pasur servilizëm
intelektual në të cilin ka qëndruar edhe
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 13

Rexhep Qosja
Rexhep Qosja”, - është thënë më tutje
në deklaratën e kryesisë së ASHAK-së.
Në fund kryesia e ASHAK-së ka
deklaruar se me deklarata të tilla aka-
demik Rexhep Qosja po i tregon veprimet
e tij dhe izolimin e tij të intelektualit. “Me
të tilla qëndrime Qosja tregon se është
mbërthyer e izoluar në egocentrizmin
e tij, në megalomaninë dhe në qëndri-
min e një mësuesi pa kredibilitet. Do të
dëshironim që të zbresë në tokë si njeri
me masë reale të vlerësimit të punës së
vet e me dashuri njerëzore ndaj kolegëve
e ndaj të gjithëve”, - është thënë në fund
të deklaratës së Kryesisë së ASHAK-ut, të
nënshkruar nga Akademik Besim Bokshi.
Reagimi i LDK-së
Ndaj deklaratave të Akademik Qoses
ka reaguar edhe Lidhja Demokratike e
Kosovës e cila i ka vlerësuar si të pavërteta
deklaratat. “Në paraqitjen e tij, ai përsëriti
të pavërtetën se kinse me rastin e zgjed-
hjes së prof. dr. Isa Musfatës anëtar kor-
respondent i ASHAK-së është shkelur
Ligji për Akademinë e Shkencave dhe
të Arteve të Kosovës. Duket që ai nuk e
ka lexuar këtë ligj ose bën sikur nuk e ka
lexuar”, - thuhet në reagimin e LDK-së.
Sipas LDK-së, Qosja u mundua të
mbulojë të vërtetën për paratë që mori
për botimin e librave të tij. “Lidhja
Demokratike e Kosovës edhe një herë
përsërit se fondi për shkencën është
shpërdoruar dhe se paratë i janë dhënë
Rexhep Qoses. Fondi për shkencën nuk
ndahet për botime kompletesh, por për
punë dhe për projekte të reja shkencore”.
Në fund të reagimit të LDK-së është
thënë se i dinë mirë qëndrimet e Qoses
dhe i dinë fort mirë qëllimet e tij. Sipas
14 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
Isa Mustafa
tyre, ai sulmon parti dhe institucione,
mediume dhe individ, në ëndrrën e mar-
rë për të kthyer kohët që nuk kthehen.
Qosja i kundërpërgjigjet ASHAK-
së dhe LDK-së me fakte
Akademik Rexhep Qosja përsëri i
është përgjigjur akuzave të ASHAK-
së dhe LDK-së, duke përfolur përsëri
emrin e kreut të LDK-së, Isa Mustafës.
“Kjo politikë, etikë, taktikë dhe strategji
shkencore, artistike, kulturore dhe eko-
nomike e Isa Mustafës mua me shqetësoi.
Më shqetësoi sepse pashë se - të shpreso-
jmë vetëm në sjelljen politike ndaj meje
dhe vetëm kësaj here - bashkëdyzime
staliniste dhe fashiste janë të përmba-
jtura në mentalitetin e trashëgimtares
së Lidhjes së Komunistëve të Jugosllav-
isë, të quajtura Lidhja Demokratike e
Kosovës dhe të kryetarit të sotëm të saj,
zyrtarit të dikurshëm në administratën
e kohës së Millosheviçit në Prishtinë, Isa
Mustafës”, - shkruan ndër të tjera Qosja,
në kundërpërgjigjen e tij.
Më pas Qosja është marrë me boti-
min e veprave të tij, të cilat sipas tij i
kanë penguar shumë disa media të
shkruara, por edhe vetë nënkryeta-
rin e Lidhjes Demokratike të Kosovës.
“Vetëm një mendim nuk i ishte kujtuar
këtij komsomolisti, nënkryetar i Lidhjes
Demokratike të Kosovës, që mund të
lexohet në libra të shenjtë dhe që mund
të dëgjohet edhe prej pleqve tanë e që
mund t’i thuhet si përgjigje e botuesit
të kompletit të veprave të mia atij: mos i
qit margaritarët para derrit. Nuk di derri
ç’janë margaritarët”, - shkruan Qosja.
Sipas tij, botimi i kompletit të ve-
prave të tij nga Ministria e Arsimit
Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT)
janë botim në përputhje me të gjitha
botimet e tjera që i ka bërë ASHAK dhe
anëtarët e kësaj akademie. “Sikletari
gjeneral i LDK-së, Ismet Beqiri, i lejoi
vetes të thotë se me fjalët me të cilat e
përkraha politikën e Qeverisë së sotme
të Kosovës ndaj Veriut të Kosovës, unë
tregova se i kam borxh Hashim Thaçit!
Domethënë se i jam shitur Hashim Tha-
çit e me këtë do të thoshte se i jam shi-
tur ish-Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës,
kundër luftës çlirimtare të së cilës, Lid-
hja Demokratike e Kosovës, kishte bërë
aq shumë veprime, kishte harxhuar aq
shumë retorikë, kishte përdorur e shpër-
dorur aq shumë politikë”, - është shpre-
hur akademik Qosja.
Ndërkaq sa i përket politizimit të
akademisë, Qosja ka numëruar anëtarët
e kësaj akademie që sipas tij, pos që janë
anëtarë të LDK janë edhe anëtarë të
ASHAK-ut.
“Ibrahim Rugova, ish-kryetar i LDK-
së, Fehmi Agani, ish-nënkryetar i LDK-së,
Isa Mustafa, kryetar i LDK-së, Sabri Ham-
iti, nënkryetar i LDK-së, Rexhep Ismajli,
ish-anëtar i kryesisë së LDK-së, Nexhat
Daci, ish-anëtar i kryesisë së LDK –së,
Ali Aliu, ish-anëtar i Kryesisë së LDK-së,
Mehmet Kraja, ish-anëtar i kryesisë së
LDK-së”, është thënë në kundërpërgjigjen
e akademik Rexhep Qoses.
Buja: Puna e Qoses më e madhe
se e gjithë akademikëve të tjerë
Në mbrojtje të akademik Rexhep
Qoses ka dalë edhe Ministri i Arsimit
Shkencës dhe Teknologjisë, Ramë Buja, i
cili ka thënë se krejt Akademia e Shken-
cave nuk ka bërë sa Qosja si individ.
“Kur kam studiuar letërsinë bëja një
krahasim, nuk e di të drejtë apo jo, cila
histori e letërsisë është më komplete, ajo
që e bëri profesor Qosja apo ajo që e bëri
Akademia e Shkencave”, - ka thënë Buja.
Buja ka thënë se ata që kanë vendo-
sur të financojnë këto vepra para se ai të
marrë drejtimin e MASHT-it kanë bërë
mirë, sepse Qosja ka bërë përmendore
për veten për së gjalli.
“Unë nuk isha ministër në atë kohë
kur këto libra u ndihmuan për t’u botuar
në aspektin financiar, unë nuk e di kush
ndihet keq prej shqiptarëve që kjo punë
u bë, që kjo vepër monumentale u ngrit
në këto përmasa. Njeriu përmendoren
ia ngrit vetes sa është gjallë me punën
dhe angazhimin e tij”, - është shprehur
ministri Buja. ■
PAQJA
Higjiena mbetet shqetësuese në QKUK
Niveli i higjienës në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK), sipas pacientëve mbetet jo në nivel
të duhur. Megjithatë zyrtarët e kësaj qendre, sikurse edhe ata që merren me pastrimin e QKUK-së, pohojnë
që niveli i pastërtisë po ngrihet gjithnjë e më shumë
Astrit VELIQI vazhdimësi ka shënuar përmirësime sa Gjithmonë luftohet kundër

P
i përket nivelit të higjienës në QKUK.
rishtinë- Liman Tafaj, nga ko-
muna e Malishevës, thotë se në
krahasim me të kaluarën niveli
i higjienës, në Qendrën Klinike Uni-
versitare të Kosovës (QKUK), shihet se
ka filluar të normalizohet, por, sipas tij,
gjendja mjaft e keqe mbetet në Ambu-
lancën specialistike, ku për çdo ditë ka
një numër të madh të pacientëve, të cilët
kryejnë vizita mjekësore.
“Papastërtia në këtë ambulancë
mbetet e keqe, ngase objekti është i
vjetër dhe banjat janë tërësisht të dëm-
tuara”, - thotë Limani.
Shëndeti rrezikohet nga pa-
pastërtia
Ai, në këtë ambulancë, kishte ardhur
për kontroll tek urologu dhe, sipas tij,
era mjaft e keqe në këtë vend, dëmton
seriozisht edhe shëndetin e njerëzve.
Sipas tij ende në këto institucione
shëndetësore mungon përgjegjësia in-
stitucionale. Në këtë rast e pësojnë më
së shumti vetë qytetarët, andaj mbi këtë
bazë edhe serioziteti në punë duhet të
jetë më i madh.
Megjithatë zyrtarët e QKUK-së nuk
pajtohen më pakënaqësinë që shpreh
Limani, duke thënë se kohët e fundit
gjendja e pastërtisë është duke u për-
mirësuar mjaft.
Pastërtia ka shënuar për-
mirësime
Zëdhënësi i QKUK-së, Shpend
Fazliu, thotë se gjendja e pastërtisë në
pastërtisë
“Në bashkëpunim me kompaninë
për pastrim është arritur që të shtohet
niveli i higjienës në QKUK dhe tani shu-
mica e klinikave janë më të kënaqura me
nivelin e higjienës që ofron kjo kom-
pani” - tha Fazliu.
Ai theksoi se Qendra Klinike Uni-
versitare e Kosovës ka bërë dhe po bën
përpjekje të vazhdueshme që të për-
mirësojë edhe vërejtjet e dhëna nga
Inspektorati Sanitar i Ministrisë së
Shëndetësisë, vërejtje këto që ne jemi
të obliguar t’i përmirësojmë.
Fazliu theksoi se me rekomandimet
e Inspektoratit Sanitar dhe angazhime-
ve të shumta të drejtorisë ekzekutive e
përgjegjësve të Klinikës se Kirurgjisë
dhe gjithë stafit të punës, është arritur të
përmbushen shumica e vërejtjeve sani-
tare që janë dhënë në sallën operative të
Kirurgjisë Vaskulare.
Po ashtu janë përmbushur edhe disa
vërejtje të mëhershme të dhëna nga In-
spektorati Sanitar, siç është rasti me
Kuzhinën Qendrore, por edhe me disa
hapësira të tjera në QKUK.
Sipas Fazliut, QKUK-ja vazhdimisht
është duke bërë përpjekje të mëtejme që
niveli i higjienës në QKUK të ngrihet
edhe me tutje, mirëpo problem në këtë
drejtim paraqet edhe prezenca e madhe
e palëve në reparte.
Apelojmë te vizitorët e pacientëve që
të kenë kujdes kur vijnë për vizitë te pa-
cientët dhe të mos shkaktojnë papastërti,
sepse jemi institucione shëndetësore
dhe duhet që higjiena të jetë më në nivel.
Kurse menaxheri i kompanisë së
pastrimit “Krasniqi SHPK” në QKUK,
Skender Krasniqi, tha se sa i përket
higjienës në Qendrën Klinike Univer-
sitare, nga raportet të cilat i merr nga
të gjitha shënimet në përgjithësi del se
niveli i higjienës është i mirë, por kundër
pastërtisë duhet luftuar gjithnjë ashtu që
higjiena të jetë në nivel sa më të lartë.
“Me pjesët që janë rinovuar ende
kemi telashe të mëdha, siç është Klini-
ka Interne dhe ajo e Gjinekologjisë, por
edhe në Emergjencë. Por dita-ditës është
duke u rinovuar dhe higjiena po shkon
duke u përmirësuar”, - tha Krasniqi.
Sipas tij edhe klinika të tjera si ajo
e Stomatologjisë, por edhe e Pulmon-
ologjisë janë duke u rinovuar dhe në
përgjithësi po shkohet drejt përfundimit.
Por ajo që është shumë shqetësuese
për higjienën, sipas Krasniqit, është
vetëdijesimi i njerëzve. Pacientët mar-
rin dhe hedhin lloj-lloj mbeturinash në
tualete. Problemet më të mëdha janë me
pallomat e lagëta, të cilat po shkaktojnë
edhe mbylljen e gypave, prandaj ne, çdo
të dytën ditë, jemi të detyruar të bëjmë
pastrimin dhe lirimin e tyre.
Ai, po ashtu, tha se në përgjithësi
kohët e fundit ka filluar të bëhet edhe
renovimi i këtyre nyejve sanitare.
Kurse sa i përket Ambulancës Spe-
cialistike në QKUK, Krasniqi ka thënë
se këtë vend brenda ditës e frekuentojnë
rreth 500 deri në 1000 pacientë dhe am-
bulanca është e vjetër, prandaj mbajtja e
pastërtisë bëhet mjaft e vështirë. ■

PAQJA Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 15
Anesteziologët po “ikin” nga QKUK

MUNGESA E ANESTEZIOLOGËVE PO KUFIZON NDËRHY

Pacientët e shtrirë në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës shpesh duhet të presin me javë të tëra për
të kryer operacione kirurgjike dhe kjo për faktin se në këtë qendër terciare të sistemit shëndetësor në
Kosovë nuk ka anesteziologë të mjaftueshëm. Drejtuesit e klinikave, që më së shumti realizojnë ndërhyrje
kirurgjike, janë ankuar vazhdimisht për mungesë të këtij profili mjekësor, ndërsa kanë thënë se mungesa
e tyre kufizon ndërhyrjet kirurgjike edhe përkundër nevojave të pacientëve. Drejtues të QKUK-së thonë se
kjo qendër po përballët me mungesë të vazhdueshme të anesteziologëve dhe, sipas tyre, kjo mungesë
është si pasojë e largimit të tyre nga QKUK dhe shkuarjes në spitalet private. Ndërsa drejtues të Ministrisë
së Shëndetësisë thonë se kanë lejuar edhe një numër të konsiderueshëm të specializimeve në fushën e
anesteziologjisë dhe se inkuadrimi i tyre do të zbutë sadopak kërkesat e QKUK-së për këtë profil mjekësor
Besnik BOLETINI

Q endra Klinike Universitare e

Kosovës (QKUK) po përballet me
mungesë të vazhdueshme të numrit
të anesteziologëve, pa të cilët nuk mund
të realizohet asnjë ndërhyrje kirurgjike.
QKUK-ja me këtë problem po përballet që
nga paslufta, ndërsa edhe aktualisht nuk ka
predispozita se ky problem mund të zgjid-
het shpejt për shkak të pengesave të ndry-
shme, më kryesoret e të cilave kanë të bëjnë
me buxhetin e Ministrisë së Shëndetësisë,
procesin e specializimit të tyre, si dhe me
punësimin e tyre në spitalet private.
Sipas drejtuesve të klinikave të QKUK-
së, numri i vogël i anesteziologëve kufi-
zon edhe operacionet ditore dhe shpesh
prish planet e kirurgëve për të realizuar
operimet e parapara, fakt ky që rezulton Shpend Fazliu Faik Hoti
me shtyrjen e operimeve për pacientët e
shtrirë në klinika. Pra, mungesa e mad- teziologëve në QKUK është se një numër kurse momentalisht ka vetëm 40 të tillë,
he e anesteziologëve kufizon ndërhyr- i konsiderueshëm i tyre preferojnë që të ngase 13 prej tyre e kanë lëshuar punën,
jet kirurgjike sidomos në Klinikën e punojnë në spitale private, ndërsa ar- pasi kanë gjetur angazhime në klinika
Kirurgjisë, Ortopedisë, Gjinekologjisë etj. syeja kryesore e punësimit të tyre në private”, - thotë Fazliu.
E gjithë kjo situatë krijon mundim këto spitale është pagesa. Më e keqja e Ai tha se kjo mungesë vërehet edhe
edhe për anesteziologët që aktualisht gjithë kësaj është se këta anesteziologë më shumë në sezonin e pushimeve vje-
punojnë në QKUK, sepse ata, përveç që që braktisin QKUK-në, e bëjnë këtë pasi tore, pushimeve pa pagesë, ndërsa shpre-
duhet të asistojnë në operacionet që re- që marrin një përvojë të mirë në QKUK, son që së shpejti Ministria e Shëndetësisë
alizohet në klinikat e cekura më lart, ata ndërsa klinikat duhet të presin derisa të do të punësojë edhe një numër të anes-
duhet të lëvizin nga klinika në klinikë, për bëhet specializimi i anesteziologëve të teziologëve, të cilët do ta përmirësonin
të asistuar edhe në rastet urgjente që vijnë tjerë dhe shpallja e konkursit për pra- sadopak gjendjen aktuale. “Mungesë
në emergjencë nga aksidentet e ndryshme. nimin eventual të tyre. edhe më madhe ndihet në sezonin e
Aktualisht në QKUK ka rreth 40 Zëdhënësi i QKUK-së, Shpend Fa- pushimeve vjetore, ndërsa ka disa anes-
kirurgë dhe fatkeqësisht për shkak të zliu, ka thënë për revistën “Paqja”, se teziologe që janë me pushimin e lindjes.
mungesës së anesteziologëve ata shpesh QKUK ka mungesë të madhe të anes- Gjithashtu ka kërkesa të vazhdueshme
duhet që të rrinë pa kryer ndërhyrje teziologëve dhe kjo mungesë shkakton edhe nga anesteziologë të tjerë që kanë
kirurgjike edhe përkundër kërkesave pengesa të mëdha për klinikat që krye- bërë kërkesë për të marrë pushime pa
të vazhdueshme të pacientëve, të cilët jnë operacione kirurgjike. “QKUK-ja pagesë ose për ta lëshuar tërësisht pu-
shpesh duhet të rrinë me javë të shtrirë tani po ballafaqohet me mungesë të nën në QKUK, meqë kanë oferta për të
deri sa t’iu vijë radha të operohen. madhe të anesteziologëve, pasi që punuar me paga më të mira në sektorin
shumë prej tyre e kanë lëshuar punën privat. Tani Ministria e Shëndetësisë ka
Vetëm 40 anesteziologë në në QKUK, meqë kanë gjetur punë me ndarë një numër të madh të specializime-
QKUK pagë më të mirë në institucionet private. ve që besoj dhe shpresoj se do ta zbusin
Një nga arsyet e mungesës së anes- QKUK-ja, ka pasur 53 anesteziologë, gjendjen, por prapë nuk do të mbulohen

16 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
PAQJA

YRJET KIRURGJIKE Ndryshime drastike
të gjitha nevojat”, - theksoi Fazliu.
Përpjekjet për specializimin e
anesteziologëve
Drejtori i Departamentit të In-
formimit në Ministrinë e Shëndetësisë,
Faik Hoti, ka thënë për revistën “Paqja”
se kjo ministri është e angazhuar për
specializimin e vazhdueshëm të anes-
teziologëve. Ai thotë se nuk ka mungesë
edhe aq të madhe të anesteziologëve në
QKUK dhe se anesteziologët që janë të
punësuar aty duhet të respektojnë plotë-
sisht orarin e punës dhe të mos shkojnë
për ndonjë asistim gjatë orarit të punës
në ndonjë spital privat. “Anesteziologët,
si profil mjekësor, nuk janë në numrin
e dëshiruar, por nuk ka mungesë të
theksuar sikur prezantohet ndonjëherë.
Mjafton që anesteziologët që janë të pu-
nësuar të jenë në kapacitet të plotë të
punës, të respektohet maksimalisht orari
i punës dhe orari i planifikuar i opera-
cioneve dhe gjërat do të funksionojnë
mirë. Ndryshe, nëse gjatë orarit zyrtar
të punës në QKUK, ndonjë anesteziolog
lë vendin e punës aty dhe shkon brenda
atij intervali kohor të asistojë në ndonjë
operacion në sistemin privat, atëherë
sigurisht, që mungesat do të jenë evi-
dente dhe do të shkaktohen pengesa të
mëdha”, - ka thënë Hoti.
Ai theksoi se Ministria e Shënde-
tësisë ka lejuar specializimin edhe të
22 anesteziologëve dhe se ata pritet që
të mbarojnë këtë specializim shumë
shpejt dhe të punësohen në mënyrë që
të plotësohen edhe më shumë kërkesat
për këtë profil mjekësor. “Aktualisht në
Kosovë ka rreth 80 anesteziologë, ndërsa
QKUK ka numrin më të madh të tyre.
Një numër i mjekëve që janë në special-
izim nga fusha e anesteziologjisë, do ta
mbarojnë shpejt specializimin dhe do
të jenë në funksion të QKUK-se dhe
spitaleve rajonale.
Në konkursin e fundit të MSH-
së, gjatë këtij viti, janë lejuar edhe 22
vende të reja për specializim nga anes-
teziologjia. Ndërsa në konkursin që
është shpallur më 1 dhjetor 2011, janë
lejuar edhe 10 vende të tjera për special-
izime nga kjo fushë. Pra gradualisht, po
plotësohet numri i anesteziologëve në
Kosovë, që deri-diku aktualisht është
kuadër deficitar”, - u shpreh Hoti. ■
PAQJA
Intervistë me zv. Ministrin e Arsimit, Nehat Mustafa
në maturë
Intervistoi: Drita VITIA
M
e ndryshimet e Provimit
Shtetëror të Maturës, të cilat
pritet të ndodhin nga viti i ar-
dhshëm, maturantët do t’i nënshtrohen
këtij provimi për dy ditë radhazi. Në
ditën e parë, për të gjithë maturantët
do të organizohet një test prej 100 py-
etjeve nga lëndët e përgjithshme: gjuhë
shqipe, matematikë dhe gjuhë angleze,
kurse në ditën e dytë të provimit, i cili
sipas planit duhet të mbahet dy javë më
vonë, maturantët të cilët e kanë arritur
kuotën e përcaktuar nga MASHT-i, me
çka e fitojnë edhe të drejtën për ditën
e dytë të provimit, duhet t’i plotësojnë
prapë 100 pyetje, mirëpo kësaj radhe
nga lëndët profesionale të fakultetit që
dëshirojnë ta studiojnë.
PAQJA: Çfarë ndryshime pritet të ndod-
hin në Provimin e Maturës Shtetërore?
Nehat Mustafa: Ne e dimë që matura
organizohet nga viti 2008, mbështetur në
Ligjin për Provimin Përfundimtar dhe
Provimin e Maturës. Aty është paraparë
edhe çështja e kriterit të kalueshmërisë,
pastaj çështja e ndarjes së pyetjeve në
përqindje në lëndë më të përgjithshme
dhe lëndë më të përafërta me drejtimin,
përgjegjësitë se kush e organizon secilën
prej pjesëve, si bëhet përzgjedhja, kush
i miraton rezultatet etj. etj. Në këtë rast
jemi njoftuar për përvojat nga Shqipëria,
Sllovenia, Gjeorgjia, Holanda, që do të
thotë që jemi munduar t’i përfshijmë
shtetet që i kanë specifikat e përafërta me
tonat ose shtetet që kanë arritur shumë
në provimin e maturës, në mënyrë që
përvojat e tyre të na shpërbejnë neve që
ta përmirësojmë maturën. Pastaj, pas
punëtorive të ndryshme që janë orga-
nizuar, ka rezultuar që në fund të kemi
disa rekomandime që kanë dalë prej
konferencës, kryesisht janë rekoman-
dime, të cilat ne i kemi diskutuar edhe
më herët. Si rekomandim kryesor është
që përfundimisht të definohet se çfarë
mat matura, mat shkollimin e shkollës së
mesme, apo matura mat vetëm çështjen e
provimit kalues në fakultet, pra duhet të
definohen këto, ose duhet të shkojmë me
sistem të kombinuar ku të matet vlerësi-
mi i shkollës së mesme, por të në njëjtën
kohë të shërbejë edhe si matje për hyrje
në universitet. Pastaj, është inkurajuar
MASHT-i që të vazhdojë organizimi i
maturës në hapësira të mëdha për arsye
se ndërhyrja e mësimdhënësve në test
është më e vogël se sa që ka qenë në hapë-
sira të vogla, por me kusht që të rritet
numri i administruesve. Rekomandimi
tjetër që ka dalë është që të krijojmë një
trup profesional të administruesve, pra
të kemi administrues të përhershëm dhe
mund të them se gjatë muajit dhjetor ne
jemi duke e bërë përzgjedhjen e admin-
istruesve. Ata pastaj do t’i nënshtrohen
një trajnimi nga MASHT-i dhe në fund
do të certifikohen si trajnues të përher-
shëm, për administrues të përhershëm.
Këta administrues në të gjitha vlerësimet
e jashtme që i organizon MASHT-i do
të jenë pjesë. Po ashtu këta do të nënsh-
kruajnë edhe kontrata ku do të marrin
edhe pjesën e përgjegjësive të tyre dhe
natyrisht synojmë që një administrues
maksimumi t’i mbajë nën mbikëqyrje 10
maturantë. Është diskutuar shumë edhe
për çështjen e rritjes të rolit për stafin
akademik të universiteteve publike në
administrimin e testit, për arsye se rezul-
tatet e testit të maturës pastaj do të vlejnë
për regjistrim në fakultet. Janë diskutuar
edhe shumë çështje të tjera dhe natyrisht
më kryesorja ishte se cila do të jetë forma
e maturës për të ardhmen. KQSHM-ja ka
pasur një mbledhje ku i kemi analizuar
në detaje të gjitha propozimet që i kemi
marrë. Natyrisht i kemi debatuar dhe për
momentin, si Komision, jemi duke e për-
punuar idenë dhe t’i dalim me propozim
ministrit dhe pas miratimit të ministrit
pastaj do të bisedojmë me komisionin
parlamentar për arsim, në mënyrë që të
shikojmë amendamentimin e Ligjit për
disa çështje. Pra, varianti që ne jemi duke
e propozuar është që maturën ta organi-
zojmë në dy ditë, domethënë, në njërin
afat të kemi dy ditë, ku në pjesën e parë të
jenë lëndë të përgjithshme, gjuhë shqipe,
gjuhë angleze dhe matematikë. Ndërsa,
pas dy javësh të organizohen lëndët me
zgjedhje. Kjo nënkupton që maturantët,
varësisht nga profili që dëshirojnë të
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 17
zgjedhin ta studiojnë, e marrin përgjigjen
në atë grup të lëndëve. Ne jemi të bindur
që kjo mund të matë më shumë se provi-
met pranuese të universitetit, për arsye
se vetëm pjesa e lëndëve me zgjedhje
do të kishte së paku 100 pyetje, ndërsa
ne e dimë që fakultetet i caktojnë 20 e
30 pyetje dhe i përfundojnë provimet
pranuese, çka do të thotë se mundësia e
matjes te ne do të ishte shumë herë më e
madhe. Por, natyrisht se cilat pjesë, cilat
lëndë do të masin më së shumti, ne do të
konsultoheshim me fakultetet përkatëse,
do të thotë një kombinim i vazhdueshëm
mes universitetit dhe MASHT-tit, ku
i kishim marrë propozimet se cilat
pjesë matin, pastaj formulimin e py-
etjeve e kishim bërë nga ekspertët që
i angazhon ministria etj. Dilemën që e
kemi është që në këtë pjesën e parë të
lëndëve të përgjithshme, aty ta kemi një
limit, por ende nuk kemi vendosur për
përqindje. Kjo nënkupton që diploma e
pjekurisë t’u jepet të gjithë maturantëve,
pavarësisht rezultatit që kanë arritur,
ndërsa pjesës së dytë të provimit, pra,
që nënkupton shkuarjen në arsimin e
lartë, t’i nënshtrohen vetëm ata që e ar-
rijnë një numër të caktuar, për nivelin
ende nuk kemi vendosur, a do të jetë
40% e pyetjeve, a do të jetë 50%, jemi në
diskutim e sipër, por gjatë muajit dhjetor
këtë do ta përfundojmë.
PAQJA: Në debat është diskutuar edhe
rreth llojeve të testeve për Provim të Ma-
turës, çka do të ndryshojë në këtë aspekt?
Nehat Mustafa: Ne vitin e kaluar kemi
pasur 8 lloje të testeve, kurse në konfer-
encë kemi diskutuar edhe për çështjen
nëse duhet të kalojmë në pyetje të hapu-
ra, a të vazhdojmë me pyetje të mbyllura
dhe konferenca është titulluar “Vizioni për
Maturën 2015 në Kosovë”, që do të thotë
se ne e pamë të arsyeshme që të fillojmë
përgatitjet që në pesë vitet e ardhshme të
kalojmë edhe në pyetje të hapura. Është
shumë e vërtetë që pyetjet e hapura matin
më shumë, nuk diskutohet, por kontrol-
limi i pyetjeve të hapura kërkon njerëz
profesionistë, që do të thotë se në vitet e
ardhshme, neve na duhet paraprakisht të
krijojmë grupe, të cilat do të merreshin me
kontrollimin e atyre pyetjeve, t’i trajnojmë
ata sepse, po e marr vetëm një shembull:
një ese, nëse e kontrollojnë tre mësim-
dhënës, është shumë e logjikshme që të
tre do të kenë mendime të ndryshme, pra
paraprakisht duhet të krijohet grupi. Ne
si MASHT dhe KQSHM, gjithçka do të
18 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
konsultojmë me komision parlamentar, i
cili përbëhet nga të gjitha subjektet politike
parlamentare dhe dëshirojmë prej tyre të
marrim ndonjë ide, nëse ka ide të cilat i
avancojnë si proces. E rëndësishme është
që, me ndryshimet që po mendojmë t’i
bëjmë dhe me ato që i kemi bërë deri më
tani, ta rrisim rolin e Provimit Shtetëror të
Maturës, por e shtojmë përgjegjësinë edhe
të maturantëve por edhe të vetë zyrtarëve
që merren me provimin e maturës.
PAQJA: Thatë që është menduar që
provimi të organizohet në dy ditë, por
pse të jetë ajo distancë kohore në mes të
ditës së parë dhe ditës së dytë?
Nehat Mustafa: Sepse janë përgatitjet
që duhet të bëhen. Për shembull ne e kemi
Njësinë për Standarde, Vlerësim dhe Mon-
itorim, e cila do të merret me organizimin.
Imagjino vetëm hapësirat e njësisë sa janë
të vogla, pastaj bartja e testeve, leximi, kon-
trollimi i tyre, përgatitja e testeve të tjera, do
kohë. Sepse në procesin e Provimit të Ma-
turës ne nuk guxojmë që t’i shtypim testet
dhe pastaj të presim dy javë që të mbahet
testi i maturës, përkundrazi, sistemi është
i tillë i ndërtuar që pas mesnatës të përfun-
dojë printimi i testit dhe në orët e hershme
të fillojë shpërndarja, çka do të thotë që
mundësinë për manipulim me teste ose
dalja e testit jashtë, të jetë minimale. Kjo
është arsyeja, përveç asaj, maturantët kur
e shohin pastaj rezultatin e testit që e kanë,
ata e dinë saktësisht se a do të drejtohen
diku ose në cilin drejtim do të drejtohen
për të studiuar.
Pa provim pranues në
universitete publike
PAQJA: Çka do të ketë konkretisht në
ditën e parë të provimit dhe çka do të
ketë në ditën e dytë?
Ne
Nehat Mustafa: Po, në ditën e parë të
maturës do të jenë lëndët e përgjithshme,
lëndë të përgjithshme nënkupton gjuhë
shqipe, për shembull nëse shkojmë me
testin 100 pyetje, 40 pyetje do të jenë nga
matematika, 40 pyetje nga gjuha shqipe
dhe 20 pyetje nga gjuha angleze. Ta sqa-
roj, këto pyetje do të jenë të një niveli më
të ulët sepse kjo do të shërbejë edhe për
certifikimin dhe ju e dini, në arsimin
profesional, ata të cilët e përfundojnë
arsimin profesional po marrin certifi-
kata, e certifikatat e tyre shpeshherë po
kontestohen. Por më keq po është për
nxënësit e gjimnazeve. Ata të cilët nuk
po kanë sukses në maturë nuk po mar-
rin asnjë dokument, prandaj përmes
kësaj pjesës së përgjithshme, çdokush
do ta marrë një diplomë të pjekurisë, që
është dëshmi që ai e ka kryer shkollën e
mesme. Ndërsa ata që e arrijnë kriterin
për t’iu nënshtruar maturës në testin e
dytë, marrin diplomë mature, e diploma
e maturës është valide për të shkuar dhe
për të studiuar. Ne po mendojmë që në të
dy ditët, dy testet të kenë nga 100 pyetje,
sepse mundësia në lëndë të caktuara të
kesh më shumë pyetje ta jep mundësinë
që ti të tregosh më shumë, do të thotë të
matësh më shumë për nivele të caktuara.
PAQJA: Në ditën e dytë, a do të orga-
nizohet testi për shumicën e drejtimeve
apo profesioneve universitare?
Nehat Mustafa: Po marr si shembull
ata maturantë të cilët kanë vendosur që ta
studiojnë mjekësinë, si test të lëndëve me
zgjedhje mund ta zgjedhin testin ku do të
ishte grupi i lëndëve: kimi, biologji, fizikë,
domethënë ato lëndë, të cilat edhe sot i
mat provimi pranues i Mjekësisë. Ose ata
të cilët do të ishin të orientuar në Fakultetin
e Shkencave Matematike Natyrore, nëse
PAQJA

ehat Mustafa - zv. Ministër i Arsimit
orientohen në atë grup të shkencave, prapë
orientohen në atë grup ku është kimia, bi-
ologjia, fizika, ata të ekonomisë, në lëndë
që ka një test me ekonomi dhe matematikë,
do të thotë, kjo është ideja dhe i përafron
dhe ky është argumenti që njerëzit të maten
në ato nivele në të cilat synojnë të studiojnë,
a i kanë njohuritë paraprake apo nuk i kanë
njohuritë paraprake.
PAQJA: Kjo do të thotë që kur të fillojë
zbatimi i kësaj metode të maturës, të
mënjanohet provimi pranues në UP?
Nehat Mustafa: Absolutisht po, në të
gjitha universitetet publike mënjanohet
provimi pranues dhe për këtë arsye ne do
të tentojmë të dimë se cili do të jetë roli
i universiteteve publike në Provimin e
Maturës, domethënë, ata të jenë jo vetëm
monitorues pasivë, por edhe të kenë një
rol më të madh dhe bile unë jam ithtar i
asaj që në të ardhmen me një klauzurë,
me një marrëveshje që do të bëhet, moni-
toruesit e UP-së të jenë në një qendër të
testimit. Nëse ata deklarohen se në atë
qendër të testimit procesi i testimit nuk
është i besueshëm, të anulohet komplet.
PAQJA: Kur pritet ta kemi këtë lloj tes-
timi të maturës?
Nehat Mustafa: Ne po synojmë
që deri nga fundi i muajit dhjetor, si
KQSHM, t’i përfundojmë propozimet
tona, pastaj t’ia ofrojmë ministrit dhe
pastaj të bisedojmë me komisionin
parlamentar. Çka do të thotë që, nëse
komisioni parlamentar dhe ministri i
aprovojnë propozimet e KQSHM-së, ne
startojmë që nga Matura 2012.
PAQJA: Çka nëse në ditën e parë të testimit
maturantët nuk e arrijnë kuotën e caktuar
të pikëve. A do të mbeten pa certifikatë?
PAQJA
Nehat Mustafa: Jo. Ata e marrin
diplomën e pjekurisë dhe kjo është ide-
ja, por vetëm ata që e arrijnë nivelin e
duhur të pikëve mund t’i nënshtrohen
edhe provimit në ditën e dytë, ku mund
të marrin diplomën e maturës me num-
rin e poenëve të caktuar në lëndë të cak-
tuara. Ne jemi të bindur që jo pastaj të
gjithë ata që e dinë veten që nuk janë për
maturë do të hyjnë në provim, ose të dre-
jtohen vetëm ta provoj fatin. Por në ditën
e dytë paraqiten vetëm ata të cilët vërtet
mendojnë që duhet të studiojnë dhe që i
plotësojnë kriteret për studim. Kurse ata
të cilët nuk e kanë arritur këtë nivel nuk
do të kenë të drejtë të konkurrojnë sepse
janë lëndë të përgjithshme, gjuha shqipe,
matematika janë gjithkund, edhe Uni-
versiteti i Prishtinës tash është detyruar
që ta fusë lëndën e gjuhës shqipe dhe kjo
automatikisht do t’u japë sinjal shkollave
që në këto lëndë të punojnë më shumë.
Nxënësit që zihen duke kopjuar,
nuk hyjnë më në test
PAQJA: Meqë i kemi të shfaqura
shqetësimet rreth problemeve me dre-
jtshkrimin e gjuhës shqipe, a keni men-
duar që vlerësimi të bëhet edhe në dre-
jtshkrim apo vetëm në njohuri?
Nehat Mustafa: Jo, unë e përmenda
çështjen e pyetjeve të hapura. Çështja e
pyetjeve të hapura do përgatitje, për-
gatitje edhe në angazhimin e shkollave
që të punojnë më shumë, por edhe në
përgatitjen e kuadrit që do t’i kontrol-
lojë këto, sepse pastaj mundësitë për an-
kimime do të jenë më të mëdha. Nëse
ke grup joprofesional që i kontrollon
pyetjet e hapura, krijohet përshtypja që
çdokush ka të drejtë të ankohet sepse i
është bërë padrejtësi. Dhe po fillojmë
me kohë që të përgatitemi, por brenda
5 viteve pyetje të hapura do të kemi
së paku në dy lëndë, këto kanë qenë
edhe sugjerimet që i kemi marrë prej
ekspertëve ndërkombëtarë.
PAQJA: Çka nëse ndodh të anulohet
provimi i maturës me metodën e re të
testimit, sa ka vend për anulim?
Nehat Mustafa: Pjesëmarrësit e kon-
ferencës në grupin që është diskutuar
për çështje të besueshmërisë së maturës,
kryesish drejtorët komunalë të arsimit
dhe drejtorët e shkollave, kanë qenë të
idesë që ndoshta në Ligj të sanksionohet
që ata të cilët kapen duke kopjuar, mos
t’u lejohet hyrja në provim të maturës
deri në 3 vite. Do të thotë, maturantët do
të njoftohen me kohë, ata të cilët kapen
duke kopjuar, së paku 1 vit nuk do t’i
nënshtrohen Provimit të Maturës. Ad-
ministruesit të cilët nuk e kryejnë punën
si duhet, nuk i paraqesin gjërat, të cilat
pastaj vërtetohen që kanë ndodhur, do
të kenë sanksione të parapara me Ligj.
Këtu do të rritet përgjegjësia absolutisht
e çdo individi. Nëse zihen mësimdhë-
nësit, monitoruesit e etj. do të gjobiten
edhe me të holla dhe varësisht se kush e
bart përgjegjësinë do të reagohet.
PAQJA: Sa mund të jetë pragu i kal-
ueshmërisë apo i të drejtës për studim?
Nehat Mustafa: Ende nuk është ven-
dosur, por kemi rekomandime nga 30
deri në 50%.
Vetëm një afat për provimin e
Maturës
PAQJA: Në këtë rast, sa do të vlejë suk-
sesi i nxënësit në shkollimin paraprak?
Nehat Mustafa: Përkundër asaj që
Ligji nuk e njeh rezultatin e shkollës së
mesme, ne do të insistojmë që rezultati
i shkollës së mesme të njihet. Rezultati
i shkollës së mesme plus testi i maturës.
E rëndësishme është që gjatë vitit 2011
është bërë një plan dinamik, ku fokus
të veçantë do t’i kushtojmë përveç tra-
jnimit të administruesve, informimit
me kohë të palëve, të cilat do të jenë të
angazhuara, që do të thotë se do të jetë
një fushatë informuese për maturantët,
e ndarë në disa etapa. Duke filluar nga
muaji shkurt, mars, prill, do të kemi
broshura të ndryshme, do të kemi kon-
takt me çdo maturant në Republikën e
Kosovës, në mënyrë që të gjitha risitë që
do të miratohen t’u njoftohen nga dora
e parë maturantëve.
PAQJA: Sa afate të Provimit të Maturës
do t’i kemi dhe kur do të mbahet provimi?
Nehat Mustafa: Nëse kalojnë pro-
pozimet tona, do të kemi vetëm një afat
të Provimit të Maturës, pra vetëm afa-
tin e qershorit, sepse i kemi dy ditë. Ne
nuk mund të rrezikojmë që t’i kemi dy
në afatin e qershorit dhe dy në afatin e
gushtit sepse teknikisht është e pamun-
dur për t’i përgatitur.
PAQJA: Sa do të kushtojë Provimi i Ma-
turës me metodën e re të organizimit?
Nehat Mustafa: Për çmim ende nuk
kemi vendosur, por mund të sillet ashtu
siç është sjellë edhe më herët, prej 5 deri
në 10 euro. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 19
20 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
PAQJA
PAQJA Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 21
 Vit me gjysmë suksese
Gjatë vitit që po lëmë pas ekonomia e Kosovës ka qenë me plot zhvillime, duke mos i përjashtuar
edhe “dështimet” e mëdha në këtë sektor. Një ndër dështimet është mosprivatizimi i PTK-së, rrjetit të
shpërndarjes dhe distribuimit të KEK-ut, si dhe prishja e marrëveshjes me Fondin Monetar Ndërkombëtar
(FMN). E papunësia e varfëria mbesin në shifra shqetësuese
Lulzim AHMETI
E
dhe gjatë vitit 2011 ka vazhduar
gjendja e rëndë ekonomike me
një përqindje të lartë të varfërisë
dhe numër të madh të të papunëve.
Krahas kësaj, ky vit nuk ka rezultuar të
jetë shumë i suksesshëm as në aspektin
politik, as në atë ekonomik. Aktualisht,
sipas statistikave, papunësia në Kosovë
mbetet tek 45 për qind. Prej tyre 34 për
qind jetojnë në varfëri, me më pak se
1.42 euro në ditë dhe 18 për qind jetojnë
në varfëri të skajshme, me më pak se
94 cent në ditë. Pra, Kosova vazhdon të
mbetet vendi me normën më të lartë të
papunësisë në rajon. Në tregun e punës
në Kosovë hyjnë për çdo vit rreth 35
mijë të rinj, ndërkaq ky treg i absorbon
nga 4 deri në 6 mijë punëtorë në vit, pra
afër 29 mijë mbesin të papunë.
Fillimin e këtij viti e kanë karakteri-
zuar disa procese negative, duke mos
përjashtuar edhe ato procese pozitive të
cilat kanë ndodhur. Ndër proceset pozi-
tive që kanë ndodhur gjatë 2011 është
rritja e pagave për 75 mijë shërbyesit
civilë nga 30 deri në 50 për qind, si edhe
përfundimi i 38 kilometrave të para të
autostradës. E kostoja e kësaj pjese të
autostradës që lidh dy shtetet shqiptare
ka shkuar deri në 300 milionë euro, që
për standardin dhe nivelin e jetesës në
Kosovë është një vlerë shumë e lartë.
Në anën tjetër, rritja e pagave, e cila
i gëzoi 75 mijë punëtorë, doli të jetë
një nga arsyet kryesore për prishjen
e marrëveshjes mes Fondin Monetar
Ndërkombëtar (FMN), dhe Qeverisë së
Kosovës. Qeveria humbi kështu mbi 150
milionë euro nga ky institucion finan-
ciar ndërkombëtar. Prishja e raporteve
me FMN-në i kushtoi qeverisë edhe me
ndryshimin e marrëveshjes. Po ashtu
edhe parashikimet për rritje ekonomike
dhe për privatizimin e disa aseteve strat-
egjike të kompanive publike siç janë
PTK-ja e një pjesë e KEK-ut dështuan.
Projektet e “mëdha”
Mosfillimi i projektit për ndërtimin
22 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
e Termocentralit “Kosova e Re” konsid- të krijohen kushte për investimet e
erohet një nga dështimet e mëdha që huaja, sepse, sipas tij, investimet më të
ka ndodhur gjatë vitit 2011, projekt ky rëndësishme janë në projekte të mëdha.
i nisur si ide që nga 2006, i cili u ndry- Rukiqi hedh dilema se nëse një kompani
shua shumë herë nga qeveritë e njëpas- profitabile si PTK-ja, a duhet të shitet
njëshme që erdhën prej asaj kohe. a jo? “Është dëshmuar se edhe menax-
Fillimi i ndërtimit të tij, për njohës herë vendorë edhe ndërkombëtarë, nuk
të fushës mund të mos bëhet edhe më kanë arritur ta strukturojnë PTK-në që
2012, për shkak të problemeve me të të jetë e gatshme të përballët me konkur-
cilat është duke u përballur ky projekt. rencën. Ky është argumenti që ne beso-
Po ashtu, gjatë vitit që po lëmë pas ka jmë se PTK-ja duhet të privatizohet me
pasur dështime ose më mirë të themi një proces më atraktiv”, - është shprehur
tërheqje të shumë investitorëve për të Rukiqi. Ai foli edhe për privatizimin
investuar në vend. Klima e të bërit bi- e KEK-ut. Sipas tij, kjo korporatë me
znes në vend nuk ka ndryshuar aspak, humbjet që është duke i gjeneruar, me
pavarësisht premtimeve të qeveritarëve nivelin e inkasimit, si dhe me humbjet
se po punohet shumë në këtë drejtim. komerciale, e bën të pashmangshëm
Në raportin e Bankës Botërore “Të bërit privatizimin e saj. “Privatizimi i distri-
biznes 2011”, Kosova është radhitur e bucionit duhet të ndodhë dhe duhet të
117-ta sa i përket klimës për biznes, si shikohet mundësia që të ndodhë jo me
në vitin 2010. kushtet që ka ndodhur në Maqedoni e
Një nga dukuritë më negative që Shqipëri”, - ka thënë Rukiqi. Prishja e
e ka shoqëruar vendin gjatë këtij viti, raporteve me FMN-në, sipas tij, nuk i
ka qenë edhe korrupsioni i lartë nëpër konvenon asnjë shteti. Sekretari i OEK-
institucionet vendore. Kjo ka bërë që ut porosit Qeverinë për ta ruajtur sta-
investitorët e mëdhenj të tërhiqen edhe bilitetin financiar. “Nëse nuk arrihen
nga gara për blerjen e kompanisë më prapë marrëveshje me FMN-në, dëmet
profitabile në vend, Postë Telekomit të në aspektin financiar, si dhe në aspe-
Kosovës (PTK).
Përveç dështimit të privatizimit të
PTK-së, Qeveria e Kosovës ka dështuar
edhe në privatizimin e rrjetit të distri-
bucionit dhe shpërndarjes në KEK, i
njohur si KEDS, i cili ishte paparaparë
të privatizohej gjatë vitit 2011.
Po ashtu, në këto dy kompani të mëd-
ha publike, privatizimi nuk ka pasur suk-
ses as në kompleksin turistik, Brezovica.
Jo veç ky kompleks, por janë edhe
shumë ndërmarrje të tjera, të privatizuara
me spin off special, të cilat tashmë janë në
prag të dështimit, siç është hoteli “Grand”
në Prishtinë, Fabrika e Duhanit në Gjilan,
ndërmarrja NBI “Suhareka”.
Tash të gjitha këto privatizime, të
cilat dështuan gjatë këtij viti, pritet
të përmbyllen gjatë vitit të ardhshëm
duke shkuar në ritenderim. E për këto
privatizime, sekretari i përgjithshëm i
Odës Ekonomike të Kosovës (OEK), Be-
rat Rrukiqi, ka thënë se së pari duhet
PAQJA
ktin e imazhit dhe bashkëpunimeve
ndërkombëtare do të jenë shumë më të
mëdha. Prandaj FMN-ja është strikte
në mbikëqyrjen e pasqyrave financi-
are dhe do të insistojë në stabilitet dhe
qëndrueshmëri fiskale”, - ka theksuar
sekretari Rukiqi.
Rritja ekonomike jo më shumë
se 5 %
Rritja ekonomike do të jetë më e
madhe nëse shiten asetet e PTK-së dhe
realizohen projektet e tjera. Por nëse kjo
nuk ndodh, sipas Berat Rukiqit, nuk do
të ketë rritje ekonomike më shumë se 5
për qind. “Nëse shiten asetet e rëndë-
sishme, siç është KEK-u dhe PTK-ja,
mund të ketë rritje ekonomike, mirëpo
në çdo rast tjetër trendi i rritjes do të
jetë prej 4 deri në 5 për qind për vitin
2012, duke pasur parasysh se ka prapë
një numër të madh të investimeve kapi-
tale dhe në anën tjetër mund të kemi
refklesione edhe në rritje të të ardhurave
për konsum përmes stimulimit nëpër-
mjet investimeve kapitale, mirëpo nuk
pres rritje ekonomike më shumë se 5 për
qind”, - ka vlerësuar ai.
Se viti 2011 nuk ka pasur ndonjë
ndryshim prej viteve paraprake, pajto-
het edhe Dardan Sejdiu, anëtar i krye-
sisë së Lëvizjes Vetëvendosje dhe njohës
i çështjeve ekonomike. Sipas tij, Kosova
vazhdon të mbetet vendi me papunësinë
me të madhe në rajon. “Nuk kemi një
ekonomi të strukturuar, por një ekonomi
e cila varet kryekëput nga tregtia dhe nuk
PAQJA
ka prodhim dhe rrjedhimisht limiton
edhe potencialitetin e rritjes ekonomike.
Qeveria e Kosovës vazhdon të zbatojë po
të njëjtat politika që na kanë sjellë në këtë
situatë”, - ka thënë ai. Eksperti Sejdiu tha
se gjatët vitit 2012 duhet ndryshuar kon-
cepti mbi zhvillimin ekonomik të ven-
dit. “Ajo që shohim me buxhetin e vitit
2012 është vazhdim i avazit të vjetër, pra
bazohemi kryekëput në importe për të
financuar buxhetin dhe në të hyra të cilat,
sikurse në vitin 2011, mund edhe të mos
ndodhin. Për më shumë, kjo qeverisje
ka një qasje skajshmërisht të gabuar sa
i përket aseteve nacionale, të cilat i fut
në shitje për të financuar projekte dhe
shpenzime të përhershme. Pra me shitje
të njëhershme nuk financohen projektet
e përhershme dhe pyetja logjike është çka
do shesim kur të kryhen këto asete?” “Kjo
paradigmë e zhvillimit ekonomik nuk
ka sjellë dobi dhe në vitin 2012 do na
sjellë të njëjtat telashe. Pra, me buxhet
shpenzues, me ekonomi të pastrukturuar,
pa prodhim dhe me qasje në punësim të
kësaj natyre, nuk presim zhvillime pozi-
tive ekonomike, por vazhdimin e avazit
të vjetër”, - ka deklaruar Dardan Sejdiu.
Ndërkaq, Rudina Heroi, hulumtuese
në Institutin për Studime të Avancuara
(GAP), ka thënë se buxheti për vitin
2012, nëse analizohet, nuk premton
zhvillim ekonomik. Tabelat buxhetore,
sipas saj, tregojnë për një shumë prej
616 milionë euro të ndara për shpenzi-
met kapitale, e cila kryesisht i dedikohet
vazhdimit të punimeve të autostradës
Vërmicë-Merdare, që fatkeqësisht nuk
do të gjenerojë zhvillim ekonomik për
vendin. “Duke marrë parasysh se gjatë
këtij viti dështuam në mbajtjen e prem-
timeve të dhëna ndaj FMN-së dhe si re-
zultat u shkëput kontrata me këtë institu-
cion, mbetet shumë premtuese dhe tejet
dyshuese një mundësi e re e financimit
nga Fondi. Gjithashtu shitja e PTK-së
është një dështim tjetër i këtij viti, e cila jo
vetëm që po ia ul vlerën asaj, por mbetet
si pikëpyetje nëse mund të realizohet”.
E, sa për rritjen ekonomike prej 7 deri
në 8 për qind, që ka paraparë Qeveria e
Kosovës në planin e Bullgarisë, sipas njo-
hëses së çështjeve ekonomike, Rudina
Heroi, ajo nuk do të ndodhë për shkak të
moszhvillimit ekonomik gjatë vitit 2011, si
dhe mosrealizimit të projekteve të mëdha.
“Rritja ekonomike që ka paraparë Qeveria
do të vinte nga shitja e aseteve shtetërore,
të cilat nuk paraqesin rritje të bruto-
produktit vendor ose zhvillim real eko-
nomik, respektivisht ulje të papunësisë,
përmirësim të kushteve politike, sociale
dhe ekonomike të vendit", - ka deklaruar
ekspertja e ekonomisë, Rudina Heroi.
2012 - vit jo fort i mirë
Paralajmërimeve të ekspertëve se viti
2012 do të jetë vit i vështirë i është “bin-
dur” edhe Qeveria e Kosovës. ‘Me pak
para nga diaspora dhe me pak investime
nga jashtë,’ - kështu do të karakterizohet
viti që po hyjmë edhe në analizat mak-
roekonomike të Qeverisë së Kosovës
paraqitet si vit jo fort i mirë për rritjen
ekonomike. Shkaktar kryesor i rënies
ekonomike del të jetë kriza në Eurozonë,
e cila, sipas njohësve të ekonomisë por
edhe zyrtarëve qeveritarë, do të reflek-
tohet edhe në Kosovë.
Në parashikimet makroekonomike
të Ministrisë së Financave (MF) shihet
se gjatë vitit të ardhshëm, ekonomia e
Kosovës pritet të shënojë një rritje prej
5 për qind. Megjithatë, kontributin më
të madh në këtë rritje e japin investimet
publike me 15.1 për qind të buxhetit që
do të vazhdojnë me trend të ngjashëm
edhe viteve të tjera. “Këto investime kon-
siderohen të jenë edhe shtytësit kryesorë
të rritjes së kërkesës agregate, në veçanti
gjatë vitit 2012, kur ato pritet të rriten me
15.1 për qind, krahasuar me vitin 2010.
Vitet vijuese, 2013 dhe 2014 pritet të
vazhdojnë me nivel të ngjashëm ose me
një rritje më të moderuar të investimeve
publike”, - thuhet në analizat e Qeverisë
të bërë nga Ministria e Financave. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 23
Gabimet e Rufi Osmanit
Avni AVDIU
Sigurisht nuk isha i vetmi që
shpresoja në potencialet intelektuale
të Rufi Osmanit; kjo jo për gjë tjetër,
por për atë se, para së gjithash, kam
besim te dituria e veshur me guxim,
ndershmëri dhe patriotizëm, elemente
këto që ishin karakteristikë e tij. Pasi
shfaqa optimizmin tim edhe përpara
opinionit përpara zgjedhjeve të fundit
parlamentare, më vonë pasuan edhe
një sërë sondazhesh të cilat tregonin se
shqiptarët e Maqedonisë nga të gjithë
politikanët, më së shumti kishin besim
tek Rufi Osmani, madje deri në 70%.
Si personalitet, duke u nisur edhe nga
sfondi i tij i bujshëm politik në vitet më
të vështira të pluralizmit dhe përfshirë
edhe arritjet dhe ngritjet e tij të vazh-
dueshme edhe akademike, të krijonte
përshtypjen e një Mesie të pritur në

BJ
IZO
OÑ

Maqedoni. Shumëkush e dëshironte
kthimin e tij në politikë, ndonëse ai pas
daljes nga burgu ishte shprehur se ‘poli-
tikën ua kishte lënë mjekrroshave Arbër
Xhaferit dhe Menduh Thaçit’.
Është për t’u besuar apo jo, tani Rufi
Osmani u drejtohet atyre ‘mjekrroshave’
për të bërë politikën së bashku me ta. Në
emisionin ‘Rruga drejt’ të TVAlsatM,
Rufiu këtë rokadë të tij politike e kon-
sideroi si të nevojshme për unifikimin e
opozitës, duke mos harruar të arsyetojë
përmes ‘argumenteve’ të tij disa situata të
ngjashme në skenën shqiptare, kur bëhej
fjalë për çështje madhore kombëtare si
në Kosovë: në Rambuje, Ibrahim Ru-
gova dhe Hashim Thaçi, ashtu edhe në
Shqipëri për integrimet euroatlantike,
Sali Berisha dhe Ilir Meta.
Edhe pse mund ta kenë joshur këta

NBTIUSJNFU
EIF
NBOJQVMJNFU
çfarëdo qoftë dobie tjetër e mundshme.
shembuj Rufiun për hapin e ndër-
marrë, prapëseprapë, duket hapur se
ndonëse profesor universitar e ekono-
mist i shquar, me gjasë përllogaritjet e
këtij kalkulimi politik nuk i ka bërë në
mënyrë të saktë. Pa filozofuar, arsyet
janë shumë pragmatike:
t
3VGJVO
F
LB
EKFHVS
OKÑ
IFSÑ
RVNÑTIUJ

i vluar i PDSH-së, aq sa tani është
dashur të kishte rezerva të tilla ndaj
kësaj partie, sipas urtisë popullore “t’i
frynte edhe kosit”.
t
.FOEVI
5IBÎJ
ÑTIUÑ
J
EÑTINVBS
QÑS

akrobacione, mashtrime dhe manipu-
24 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
Rufi Osmani
lime politike, sa lirisht mund të futet
në librin e Ginisit.
t
A4UPSKB
NÑ
F
GSFTLÑU
QÑS
3VGJVO
NVOE

të jetë rasti ‘Valon Bela’, një djalë që
formoi partinë të ashtuquajtur ‘Lidhja
Shqiptare’ si vegël të PDSH-së, pranoi
rolin e postierit për të dërguar ‘dosje’
të UDB-së për Ali Ahmetin, shkriu
partinë e tij në PDSH, gjoja për ta
forcuar opozitën dhe, më në fund,
u dëbua nga posti i nënkryetarit të
partisë së PDSH-së. Thaçi e shtrydhi
sa mundi si limonin dhe, kur i kaloi
‘gripi’, e gjuajti lëvoren e tij.
t
5BLUJLBU
F
UJMMB
.FOEVI
5IBÎJ
J
LB
QÑS

zemër dhe s’mund të mbijetojë pa i bërë
vazhdimisht. Këtë mund ta dëshmojnë
dhjetëra e qindra simpatizantë e shër-
bëtorë të kësaj partie-njeri të quajtur
PDSH. DR-ja ishte një grupacion i madh
që më së shumti e reflektoi këtë. Është
parti-njeri, sepse për nga funksionimi
ua kalon edhe partive më autoritare e
moniste në botë, ngaqë fjala e Thaçit
aty merret sikurse shpallje hyjnore.
t
%SFEIJUÑ
nuk janë vetëm tipar që e karakterizojnë
partinë e PDSH-së brendapërbrenda
organizimit të saj, por më e keqja është
se ato janë dëshmuar historikisht të tilla
edhe në raport me popullin.
t
yyLB
FEIF
TIVNÑ
F
TIVNÑ

fakte të tjera që nuk ia vlen të numërohen.
Tani Rufiu, i nisur më tepër nga sht-
ysat emocionale (kundër BDI-së), gjen
‘parime’ inekzistente për të hyrë në dia-
logët e Faustit e për t’ia shitur shpirtin
atij për të cilin dikur thoshte se ishte faj-
tor që e kishte burgosur. Ky është gabimi
i tij i madh politik që do të rezultojë:
Menduh Thaçi
t
.F
IVNCKFO
F
LSFEJCJMJUFUJU
RÑ
LB
QB-
sur, duke iu larguar një pjesë e simpa-
tizantëve të partisë së tij, pa ndërmarrë
as më të voglin hap në konsolidimin e
partisë: degëve e nëndegëve të RDK-së.
t
/Ñ
ÎGBSÑEP
RPGUÑ
CBTILJNJ
një matematikë të disfavorshme dhe
ky raport shifrash 8:2, do ta shndër-
ronte karizmën e tij në hije të ‘kolosit’
Menduh Thaçi. Pra, Rufiu nuk arriti
jo vetëm ta ruante kredon që kishte,
por vullnetarisht ia dorëzoi atë Thaçit,
që në gjuhën e boksit i bie të hedhësh
peshqirin në ring dhe ta dorëzosh
betejën ende pa e filluar.
t
/Ñ
QÑSQVUIKF
NF
MFYJNJO
F
TIJGSBWF

dhe peshës elektorale, Rufiu nuk mund
të imponojë asgjë të tij, përkundrazi
më shumë do të luajë rolin e amplifi-
kuesit të atij që i janë ezauruar potenci-
alet politike, kadrovike dhe patriotike.
t
3VGJV
NVOE
FEIF
UÑ
LFUÑ
OEPOKÑ
GBWPS

zgjedhor nga ky koalicionim i para-
kohshëm, por dëmet dhe pasojat do
të jenë më afatgjata dhe më serioze se
t
yyLB
FEIF
TIVNÑ
OFHB-
tivitete të tjera që po ashtu nuk ia vlen
të numërohen.
Dhe përfundimisht, ky bashkëpunim
PDSH dhe RDK nuk do të ketë asgjë sen-
sacionale në skenën politike shqiptare
në Maqedoni. Shqiptarët, si në veçanti
ashtu edhe në përgjithësi, janë mësuar
me surpriza të tilla pa takt. Ata nuk po
çuditen as me koalicionin në mes BDI-së
dhe VMRO-DPMN-së. Janë bërë imun
dhe po përtypin gjithçka. Andaj, pse jo,
do ta përtypin edhe këtë bashkëpunim
të PDSH-së dhe RDK-së. ■
PAQJA
SALI BERISHA ACARON SHQIPËRINË
ME BOTËN ARABE
Ndriçim HOXHAJ

G jersa e gjithë bota shpreh rezervat

e saj për një sulm të mundshëm
të Izraelit ndaj Iranit, madje edhe
ish-shefi i Shërbimit Sekret të Mosadit,
kryeministri shqiptar Sali Berisha, në
një intervistë dhënë për ‘Israel News’, ka
habitur izraelitët, të cilët e kanë cilësuar
kreun e qeverisë shqiptare si një ‘sionist
islamist’. Ai u shpreh se Shqipëria do
të mbështesë sulmet e NATO-s ndaj
Iranit. Deklarata e Berishës ishte e bu-
jshme, pasi e cilësoi presidentin e Iranit,
Ahmadinaxhad, si nazist të ri. Gazeta
izraelite theksoi se kur këto deklarata
jepen nga një lider mysliman i moderuar
nga një vend i moderuar mysliman - ato
janë përfundimisht suprizuese. Mirëpo
surpriza e radhës e Berishës për Iz-
raelin ishin edhe më të këndshme në
OKB, pas betejës së famshme ndër-
mjet kryeministrit izraelit, Beniamin
Netanjahu dhe presidentit palestinez,
Mahmud Abaz, për kërkesën e njohjes
së shtetit të Palestinës. Kur Berishës i
erdhi radha të flasë, ai e kritikoi hap-
tas lëvizjen e palestinezëve. Fjalimi i
tij, përpara Asamblesë së OKB-së, nuk
mund t’i sjellë kurrfarë përftimesh shtetit të Palestinës, Berisha iu përgjigj: njerëzore, pavarësisht nga feja e tyre.
Shqipërisë në marrëdhëniet me ven- “Lëvizja e njëanshme palestineze nuk do Shtetet perëndimore duhet t'i afrohen
det myslimane. “Irani dhe lideri i saj të avancojë në ndonjë zgjidhje politike, dhe t'i ndihmojnë ata të ndërtojnë in-
(presidenti Mahmud Ahmadinexhad) por do të sabotojë procesin e paqes. Për- stitucionet e tyre demokratike. Vlen të
janë nazistët e rinj dhe bota duhet të më- pjekja për të anashkaluar Izraelin dhe kujtohet se qëndrim kaq anti-arab nuk
sojë nga Holokausti dhe t’i ndalojë ata SHBA-në është një gabim. Paqja ndër- ka shfaqur asnjë lider shqiptar deri më
sa nuk është tepër vonë”, - tha Berisha mjet Izraelit dhe palestinezëve duhet të tani, madje as edhe ish-diktatori Enver
në një intervistë për Yedioth Ahronoth. kalojë nëpërmjet negociatave direkte, Hoxha, i cili ka mbështetur fuqishëm
“Holokausti na ka mësuar koshiencën duke garantuar sigurinë e shteteve për- Palestinën në OKB, duke argumentuar
e botës së lirë për të mos lejuar që një katëse. Berisha e bëri fare të qartë se të drejtën e popullit palestinez për shtet
skenar i ngjashëm të përsëritet”. Pyetjes nuk do të votojë në favor të krijimit të të pavarur. Së këtejmi, këto qëndrime të
nëse Shqipëria, si anëtare e NATO-s, do shtetit të Palestinës në OKB. Në interv- kryeministrit shqiptar Sali Berisha janë
t’i bashkohet një sulmi ushtarak ndaj istën dhënë gazetarit Itamar Eichner, më se befasuese, aq më tepër kur dëmet
Iranit, nëse për një gjë të tillë merret Berisha u shpreh se ‘një Iran bërthamor mund të jenë të konsiderueshme, ndërsa
vendim, Berisha u përgjigj menjëherë: është kërcënimi më i madh për paqen në përfitimet të papërfillshme. Diplomati
“Ne do të mbështesim një veprim të tillë Lindjen e Mesme dhe për gjithë botën. dhe historiani i njohur Pëllumb Xhufi,
dhe do të bashkohemi me atë, ashtu siç Kjo nuk është vetëm kundër Izraelit. në intervistën dhënë gazetës “Shqip”,
ne kemi mbështetur operacionet në Duke komentuar zhvillimet në botën u shpreh se qëndrimet e mbajtura nga
Libi. Berisha nuk është mjaftuar me arabe, pas trazirave në shumë shtete kryeministri Sali Berisha gjatë vizitës
këto takime. Madje ai ka vizituar Mu- dhe fitoreve të partive islamiste në to, së tij në Izrael i ngjajnë mbretit “shall-
rin Perëndimor, ku mori një bekim nga ai, për gazetën izraelite, shtoi: “Regji- varegjerë”, Nikollës së Malit të Zi, i cili
rabini i shenjtë, Shmuel Rabinovitch. met e bazuara në fe nuk kanë të ardhme. përpara një shekulli, “në emër të Rusisë
Ai nuk e vizitoi xhaminë në Malin e Ata që protestuan në rrugë në vendet motër”, merrte përsipër të kërcënonte
Tempullit. Pyetjes se përse Berisha arabe, ishin duke luftuar për lirinë dhe me luftë cilindo shtet që i dilte për-
kishte kundërshtuar në OKB njohjen e vlerat e përbashkëta të të gjitha qenieve para! Ai theksoi se sulmet deklarative

PAQJA Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 25
do t’i dëmtojnë marrëdhëniet me ven-
det arabe, si dhe me Iranin e Turqinë.
Qëndrimet e kryeministrit janë thjesht
qëndrimet e një njeriu të frustruar, i cili
shkon të “masturbohet” në Izrael, kur
sheh se vizita e tij e shumëdëshiruar
në SHBA i refuzohet sistematikisht.
Më kujton paksa paraardhësin e tij,
ish-kryeministrin socialist, i cili bënte
deklarata të fuqishme antieuropiane, me
shpresë se George W. Bush do t’i bënte
një ftesë për të vizituar SHBA-në. Nuk
përjashtoj që në kuadrin e projektit të tij
plaçkitës “Shqipëria, një euro”, Berisha
të ketë shkuar edhe njëherë në Izrael
për të përfunduar edhe ndonjë biznes
familjar. Por si në rastin e parë, edhe në
të dytin, vizita e tij është e destinuar të
përkeqësojë pozitën ndërkombëtare të
Shqipërisë dhe jo vetëm të Shqipërisë,
por edhe të Kosovës. Sigurisht, Shq-
ipëria është e interesuar të ketë mar-
rëdhënie shumë të mira me Izraelin,
siç edhe i ka dhe i kishte edhe pa këtë
vizitë idiote të kryeministrit të saj, i cili
ka 20 vjet që po mundohet ta përfshijë
vendin e tij në konflikte e vatra kon-
fliktesh, që nuk kanë të bëjnë fare me
të. Sigurisht, Izraeli është shumë i in-
teresuar që ta paraqesë Shqipërinë si
një “shtet islamik i moderuar”, i cili bën

B
OVL
EP
UÑ
përdorimi i gjuhës shqipe nga poli-
diferencën me vendet arabe me të cilat
Izraeli ka probleme e konflikte. Vizita
e Berishës, nga pikëpamja e Izraelit, do
t’ia vlente thjesht edhe për të theksuar
“pro-izraelizmin e një shteti mysliman”,
në një kohë të re përplasjesh me vendet
arabe, madje edhe me një tjetër “vend is-
lamik të moderuar”, Turqinë, me të cilën
deri dje Izraeli ishte në marrëdhënie
më se normale. Berisha e dinte mirë, se
një nga qëllimet e vizitës së tij ishte të
“duronte” pa bëzajtur “lëvdatat” e bash-
këbiseduesve izraelitë mbi vendin e tij
“mysliman, por të moderuar”. Ai nuk e
hapi gojën për t’i sqaruar miqtë izraelitë

TJ
ÑTIUÑ
F
NVOEVS
RÑ
QJLÑS-
se Shqipëria është një vend rigorozisht
laik, i përcaktuar si i tillë nga Kushtetuta
e tij. Por z. Berisha përtyp gjithçka që i
japin, ka stomak të hekurt, dhe kështu
Shqipëria u përdor edhe njëherë për t’u
bërë karshillëk vendeve të tjera, ndaj të
cilave ajo nuk ka pse të ndajë të njëjtat
politika që zbaton Izraeli ndaj tyre. E
përsëris, ne do të vazhdonim të ishim
miq me Izraelin edhe pa këtë vizitë të
fundit, ku kryeministri mori përsipër
rolin e provokatorit ndaj vendeve të tre-
ta. Komentet ironike e tallëse të shtypit
të huaj për deklaratat e tij janë vetëm
26 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
GJUHA E DY
SHQIPËRIVE
Edhe gjuhësisht, emri i shtetit
shqiptar nuk shkon në shumës,
ashtu qysh nuk duhet të vazhdojë
pseudo debati i politikanëve për
dialektet. Politikanët duhet të fla-
sin për refuzimin e kandidaturës
së Shqipërisë për në BE, për luftën
kundër korrupsionit, vjedhjen e
votave, vrasjen e protestuesve,
njëra anë e çështjes. Por ajo që shihet deklaratat e Withers-it...
është se marrëdhëniet e Shqipërisë me
vendet arabe, madje edhe me Turqinë e Faton ISMAJLI
K
sigurisht me Iranin, nuk do të jenë më
ato që kanë qenë. Dhe kjo, në një mo- u është Sali Berisha që nuk po flet?
ment kur Shqipëria e Kosova kanë nevo- Ka shkuar në qytetin e tij për t’i
jë më shumë se kurrë për mbështetjen e ngushëlluar bashkëvendësit për
këtyre vendeve për njohjen e Kosovës. fyerjen që u ka bërë Bamir Topi. Kështu
t
1ÑSTF
LKP
TBLSJGJDÑ
QÑS
UJ
EIÑOÑ
OKÑ
do të duhej të vepronte kryeministri shq-
mbështetje fare pa peshë, që nuk i bën iptar, nëse njëmend problemi i ndarjeve
punë as vetë Izraelit? gjuhësore është numër një në Shqipërinë
t
1ÑS
UÑ
LÑSLVBS
OKPIKFO
F
,PTPWÑT
OHB
e traumatizuar nga politikanët.
ana e tij? Megjithatë, problemi nuk është te
t
/ÑTF
CÑIFU
GKBMÑ
QÑS
LÑUÑ
ishte më e arsyeshme të kërkoheshin tikanët dhe shqiptarët, por është tek
40 njohje nga vendet arabe, se sa një udhëheqësit politikë dhe shtetërorë që
votë e vetme nga Izraeli? po punojnë keq për Shqipërinë dhe të
t
±OFWPKÑ
LJTIUF
,SZFNJOJTUSJ
J
4IR- ardhmen e saj europiane.
ipërisë të rreshtohej aq fort përkrah Sali Berisha flet dhe polemizon edhe
Izraelit e të bënte deklarata aq “të for-
ta” në drejtim të Palestinës, e të shtetit
të pritshëm të saj, kur vetë ai thotë që
Shqipëria në votimin për çështjen në
fjalë në OKB do të mbajë qëndrim
neutral, d.m.th. do të abstenojë?
t
±ESFR
EKBKTI
USB[PKOÑ
NFOEKFO
F
LSZ-
eministrit tonë kur kërkohet të thotë
ndonjë gjë të matur?
t
1BTUBK
isht tani, kur e gjithë bota arabe është
përfshirë nga ndryshime demokra-
tike dhe kur edhe vetë marrëdhëniet
e Izraelit me to priten të ndryshojnë
thelbësisht, Berisha del në skenë për
t’u kapardisur si kokoshi majë plehut,
me një kakarisje “prej lufte të ftohtë”?
Gjithsesi, duke iu kthyer vizitës së z.
Berisha në Izrael dhe deklaratave të tij
të çartura, nuk mund të mos mendoj se
marrëdhëniet e Shqipërisë me Organiza-
tën e Konferencës Islamike janë dëmtuar
në mënyrë krejt të papërshtatshme e të Jozefina Topalli
panevojshme”, - shtoi Pëllumb Xhufi. ■
PAQJA
për ndonjë problem, sado i vogël të jetë,
i ndonjë armiku të tij. Por, kësaj radhe
ka vendosur të heshtë.
Ai vetë, më vete do t’i lutet Perëndisë,
tokës dhe qiellit, kodrave dhe maleve që
debati i nisur kot nga Jozefina Topalli
dhe Bamir Topi të vazhdojë sa të ketë
ymër në pushtet.
Duke folur për gjuhën, Sali Berisha
mjeshtërisht po i ikën problemeve më
të mëdha që ka Shqipëria, duke filluar
nga refuzimi i Komisionit Europian
për t’i dhënë statusin e kandidatit për
anëtarësim në BE, nga vrasjet që kanë
ndodhur më 21 janar, nga vjedhja e
votave, nga deklarimet e vërteta të ish-
ambasadorit amerikan në Tiranë, të
publikuara nga ‘Wikileaks’.
Pse është personazhi kryesor në këtë
Bamir Topi
PAQJA
shkrim Sali Berisha?
E thjeshtë, sepse Sali Berisha aktu-
alisht e ka fuqinë për të kthyer debatin
në zgjidhjet praktike për tejkalimin e
problemeve të Shqipërisë.
Për problemin me BE-në, fajtor nuk
është vetëm lideri i PD-së dhe kryetarja
e Kuvendit, por të njëjtën kosto e mbajnë
edhe Edi Rama bashkë me Bamir Topin.
Por, kanë zgjedhur t’i keqpërdorin
dialektet e shqipes për t’i qëruar hesapet
në mes vete.
Në vend se qytetarët e Shqipërisë të
dalin dhe të protestojnë kundër Berishës
dhe Ramës që po e mbysin të ardhmen e
tyre europiane – ata dalin e bëhen pjesë
e lojës së Topallit dhe Topit.
Në vend se të kërkojnë më shumë
investime në Shkodër, Elbasan, Durrës,
Berat e Sarandë, qytetarët shqiptarë po
shndërrohen në plumba në shërbim të
politikanëve për t’i goditur kundërshtarët.
Po bëhen pjesë e pseudo debatit të
Bamir Topit, i cili ka fituar pozitën e
Presidentit duke i shërbyer Sali Berishës.
E tash po i shërben duke shpikur mar-
rëzira për dialektet.
T’i kthehemi problemit tjetër të
Shqipërisë - tragjedisë së vrasjes së
qytetarëve shqiptarë në demonstratën e
janarit të organizuar nga Edi Rama, i cili
tentoi ta marrë pushtetin përmes rrugës.
Për vrasjen e katër protestuesve, llog-
ari duhet të japin jo vetëm gardianët që
qëlluam mbi viktimat, por llogari duhet
kërkuar nga Sali Berisha dhe Edi Rama.
Të dy liderët aktualë në Shqipëri, që
imitojnë fort Enver Hoxhën, duhet të
japin llogari të paktën para familjeve
të atyre që humbën jetën për ruajtjen e
pushtetit të tyre.
E pushteti në Shqipëri dhe në Kosovë
vazhdon të fitohet duke vjedhur vota,
duke blerë komisionerë, duke politizuar
organet vendimmarrëse dhe duke gënjyer
qytetarët se po kërkojnë besimin për t’iu
shërbyer interesave të shtetit dhe kombit.
Politikanët në Shqipëri, siç u tha në
kabllogramet e amerikanëve, kërkojnë besi-
min për t’i shërbyer një grupi të caktuar, që
është i lidhur me krimin dhe korrupsionin.
Ambasadori John Withers kishte
dërguar emra konkretë për njerëzit që
kanë poste të larta publike dhe që janë të
lidhur ngushtë me krimin, korrupsionin
dhe bandat vrasëse.
Në një deklaratë publike, Withers
deklaroi se e kishte thënë vetëm të vërtetën.
Kjo e vërtetë u ka shkaktuar shumë
trazira njerëzve të pushtetit dhe opoz-
itës shqiptare.
Por, edhe kjo temë është heshtur me
aprovimin e Sali Berishës. Tema për të
cilën Berisha jep pëlqimin në heshtje për
t’u debatuar është: GJUHA.
Sikur edhe çdo gjuhe tjetër, edhe
shqipja duhet të plotësohet dhe t’i
përshtatet realitetit, por jo nga politi-
kanët, as nga analistët e gazetarët. Për
këtë problem duhet ta debatojnë dhe ta
modifikojnë ata që janë të thirrur për
këtë çështje, gjuhëtarët.
Rreziku i debatit gjuhësor ndërmjet
dy politikanëve, që ka infektuar pjesën
më të madhe të trevave shqipfolëse,
rrezikon të shkaktojë ndarje të reja të
kombit shqiptar.
Ky rrezik është shumë i madh, ngase
duke i ikur gjuhës standarde dhe duke
përdorur dialektet, dallimi ndërmjet
shqiptarëve do të rritet. Do të forco-
het edhe ideja se shqiptarët nuk janë
vetëm shqiptarë, por janë edhe kosovarë
(Kosovë), edhe maqedonas (Maqedoni),
edhe malazezë (Mali i Zi), edhe serbë
(Luginë e Preshevës). ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 27
A ËSHTË NË RREZIK TË RRËMBIMIT
PRANVERA ARABE E EGJIPTIT?
John ESPOSITO
O
ptimizmi fillestar dhe euforia pas
rrëzimit të regjimit egjiptian të
Mubarakut në Pranverën Arabe,
ka gërryer besimin në ushtri dhe para-
lajmëroi tranzicionin në kohën e sun-
dimit civil që u karakterizua me sfida
kthjellesh dhe kërcënimesh. Për dallim
nga zgjedhjet e suksesshme të Tunizisë,
më shumë se tetë muaj nga Sheshi Tahrir,
ka shenja që revolucioni mund të rrëm-
behet nga ata që kanë mbetur prej insti-
tucioneve të regjimit të Mubarakut, veça-
nërisht qeveria e përkohshme ushtarake
transitore. Një numër në rritje i avokatëve
dhe aktivistëve egjiptianë vënë në pyetje
gatishmërinë e ushtrisë që t’ua dorëzojë
përfundimisht autoritetin civilëve.
Në një takim pune në Stamboll të
quajtur “Zgjimi arab: Tranzicioni prej
Diktaturës në Demokraci”, një aktivist
egjiptian foli për natyrën e kërcënimit të
një tranzicioni demokratik. “Revolucio-
ni Egjiptian ishte paqësor. Por shumica
e revolucioneve përfundojnë me mijëra
prijës të hequr nga pushteti. Në Egjipt
prijësit që i kemi kursyer po flasin dhe
punojnë kundër revolucionit – si të për-
ballemi me ta?” Shumë egjiptianë dhe
tunizianë, pjesëmarrës në këtë takim,
gjithashtu pyesnin se edhe përkundër
sigurisë së administratës së Obamës për
mbështetjen e saj për vetëpërcaktim, ad-
ministrata në fakt do të ndikohet nga
lidhjet e vjetra me ushtrinë egjiptiane
dhe me qeverinë e përkohshme tuniz-
iane. Ashtu siç raporton një sondazh
i Gallup-it1: Dy të tretat e egjiptianëve
të pyetur mendojnë se Amerika do të
mundohet të ndërhyjë në të ardhmen
28 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
politike të Egjiptit, e jo ashtu siç supozo-
hej që populli të vetëvendosë për vendin
e tij. Një numër i njëjtë nuk pajtohet që
SHBA-ja është serioze për inkurajimin
e sistemit demokratik të qeverisë në
regjionin e tyre.
Të dhënat e mëdha e në rritje të qe-
verisë ushtrarake transitore të Egjiptit
dhe mbështetja e vazhdueshme publike
për të nga SHBA-ja, tentojnë të riforco-
jnë këto shqetësime.
Mes treguesve të mëdhenj që rifor-
mojnë shqetësimet që revolucioni do të
rrëmbehet nga ushtria janë:
Rifutja e ushtrisë në një ligj të zgje-
ruar të jashtëzakonshëm nga Këshilli
Suprem i Forcave të Armatosura në
emër të ruajtjes së ligjit dhe rendit; që
nga revolucioni rreth 12.000 njerëz janë
arrestuar dhe do të gjykohen nga gjy-
qet e fshehta ushtarake. Të akuzuarit
refuzuan këshilltarët, mundësinë për të
rishikuar provat ose të pyesin dëshmi-
tarët. 18 raste të vdekjes janë evidentuar
deri më tani.
Një kopje e përhapur ku gjenden
fakte për një komision të Ministrisë së
Drejtësisë që ka pasur lista raporti për
39 OJQ, duke përfshirë organizatat më
të respektuara për të drejtat e njeriut në
Egjipt, që do të hetoheshin për “tradhti”
nga prokurori i shtetit për siguri të Egji-
ptit. Joe Stork, përfaqësues për Lindje të
Mesme dhe Afrikë Veriore dhe drejtor
në Human Rights Watch paralajmëroi2:
“Kjo dërgon sinjale alarmuese për për-
pjekjet e qeverisë transitore mbi të drejtat
e njeriut që autoritetet egjiptiane kanë
filluar një hetim kriminal me të njëjtat
metoda që përdorte Hosni Mubaraku
për t’ia zënë frymën shoqërisë civile.”
Rishikimi i orarit për zgjedhje nga
qeveria transitore ushtarake: zgjedhjet
parlamentare (filluan më 28 nëntor
dhe të zgjasin deri në janar 2012), që
do të pasojnë me punën në kushtetutë.
Rezultati neto është se zgjedhjet presi-
denciale mund të shtyhen deri më 2013.
Rezultati, ashtu siç ka deklaruar edhe
gjeneral Mahmut Hegazi3: “Ne do ta
mbajmë pushtetin derisa të kemi një
president”. Përkundër këtyre aksioneve,
në një paraqitje me ministrin e jashtëm
egjiptian, Sekretarja e Shtetit dha sinjale
miratimi për qasjen e ngadaltë të ush-
trisë për dhënien e autoritetit, duke e
përshkruar si një “kohë e duhur”.
Për shumicën, deklarata e Hillary
Klintonit për mbështetje të kohës së ush-
trisë ka konfirmuar frikën e ndërhyrjes
dhe intervenimit, përkundër deklarimeve
publike të SHBA-së për mbështetje të rev-
olucionit. Ky pozicion i SHBA-së jo vetëm
që riformon grushtin e ushtrisë së Egjiptit,
por rrezikon minimin e mëtutjeshëm të
aftësisë së administratës së Obamës që
të rindërtojë besueshmërinë dhe rolin e
humbur në Lindjen e Mesme. ■
Revista ‘Paqja’ ka të drejtën ekskluzive
të botimit të teksteve të prof. Espositos, ngase
ka arritur marrëveshje personale me të.
Përktheu: Osman D. GASHI
1 Për të shikuar më në detaje këtë son-
dazh vizitoni ueb faqen: http://www.gallup.
com/file/poll/148133/Egypt_Tahrir_to_Tran-
sition_Deck__Final_June_2011.pdf
2 Për më tepër lexoni: http://www.hrw.
org/news/2011/09/26/egypt-government-
moves-restrict-rights-and-democracy-groups
3 Tërë artikullin mund ta lexoni në:
http://warincontext.org/2011/10/15/egypts-
military-with-u-s-support-blocks-transition-
to-civilian-rule
PAQJA
Sundimi otoman, Islami dhe shqiptarët, 1874-1913
Zhgënjimi i rëndë
Komiteti Unionist Shqiptar (Arnavud Hejet-i Ittihadije) … kishte vendosur që të ngrinte një pengesë kundër
depërtimit të sllavizmit (Islavik) dhe greqizmit (Junanilik) në Shqipëri.
George W. GAWRYCH
N
gjarjet e vitit 1878 dëshmuan një
zhgënjim të rëndë për otomanët
në përgjithësi dhe për shqip-
tarët në veçanti. Në Luftën Ruso-Turke
të viteve 1877-78, Rusia e mposhti në
mënyrë decizive Perandorinë Otomane
në betejë, duke e detyruar sulltanin të
bëjë lëshime. Pasi kishte mundur forcat
ushtarake otomane në marshim, ushtria
pushtuese ruse përparoi brenda rrezes
së artilerisë së Stambollit. Si pasojë,
cari i Rusisë, i diktoi sulltanit kushtet
e traktatit të Shën Stefanit, kushte që
i detyronin otomanët të lëshonin kra-
hina të mëdha të territorit në Rumeli
dhe Anadoll. Shqiptarët, nga ana e tyre,
u përballën me humbjen e tokës në Shq-
ipërinë veriore dhe jugore nga shtetet
ballkanike fqinje. Natyrisht lufta kishte
treguar befas dobësitë serioze otomane
dhe, në dukje, e la komunitetin shqiptar
në mëshirë të diplomacisë evropiane,
kur Fuqitë e Mëdha ndërhynë për të
gjykuar situatën. Pasi shteti otoman, në
thelb, qëndronte i pambrojtur, ndërkohë
që Fuqitë e Mëdha ishin mbledhur në
Berlin për të përcaktuar fatin e tij, shq-
iptarët kishin filluar të organizoheshin
në nivel lokal për të penguar humbjen
e tokave shqiptare. Megjithatë, për të
qenë efektivë në përpjekjet e tyre, ata
kishin nevojë që të paraqisnin një front
të përbashkët, veçanërisht ndaj Fuqive
të Mëdha. Shqiptarizmi u shfaq si një
program dhe ideologji në këtë kontekst
të rezistencës dhe dialogut. Një pjesë e
atij komunikimi ndodhi në Stamboll,
një pjesë ndodhi në Shqipëri.
Kriza lindore e viteve 1875-78
... Pavarësisht nga trazirat e brend-
shme, ushtria otomane i shpartalloi
rëndë dhe pa vështirësi vendet sllave
nga fundi i shtatorit. E përballur me
mundësinë e suksesit të ushtrisë oto-
mane që kishte pushtuar Serbinë, Rusia
u detyrua të bëjë armëpushim në nëntor,
dhe Kancelari gjerman Otto von Bis-
mark mblodhi një konferencë ndërkom-
PAQJA
– Shemsedin Sami, 1878
bëtare në Stamboll, të programuar për
në fund të dhjetorit, për të arritur një
zgjidhje për krizën ballkanike. Fitoret
otomane në fushëbetejë e lanë në dukje
qeverinë otomane në një pozicion më të
fuqishëm gjatë negociatave.
Ndërkohë, reformuesit otomanë të
udhëhequr nga Veziri i madh Ahmed
Shefik Midhat Pasha (1822-84) e shfrytë-
zuan krizën për të bërë presion për ven-
dosjen e një monarkie konstitucionale.
Kushtetuta e kishte mishëruar oto-
manizmin si politikën e saj zyrtare.
Neni 8 deklaronte, “Të gjithë individët
e Perandorisë, pa përjashtim, quhen
otomanë çfarëdo qoftë feja ose sekti i
tyre.” Ngjarjet pasuese do të provojnë
se padishahu kishte vepruar më tepër
nga konsideratat islame sesa otomane.
Ndërkohë, në pranverën e hershme
të vitit 1877, një numër i vogël shqip-
tarësh, të shqetësuar për rreziqet që
ndodheshin përballë Perandorisë Oto-
mane, u mblodhën fshehtas në Janinë,
nën udhëheqjen e Abdul Bej Frashërit,
vëllait më të madh të Shemdedin Samiut
dhe deputet i Parlamentit Otoman. Ata
me sa duket hartuan një program për au-
tonominë administrative të një krahine
të vetme të Shqipërisë, si një mënyrë për
t’i mbrojtur të gjitha vendet e banuara
nga shqiptarët. Ide të tjera për reformë
përfshinin punësimin e zyrtarëve shqip-
tarë, hapjen e shkollave në gjuhën shqipe
dhe kufizimin e shërbimit ushtarak për
shqiptarët në Shqipëri. Ky program për-
faqësoi shfaqjen e shqiptarizmit politik.
Qëllimi politik i tij ishte administrimi i
pavarur i Shqipërisë. Ai ftonte për një
sistem të arsimimit kombëtar të projek-
tuar për ruajtjen dhe zhvillimin e një
identiteti shqiptar që dilte mbi interesat
rajonale. Aftësia perceptuese e këtyre
shqiptarëve, në lidhje me krizën e afërt,
u dëshmua e mprehtë.
Në 14 janar të vitit 1878, në mes
të krizës ushtarake që kanoste vetë
kryeqytetin, Abduli mbajti një fjalim
provokativ në parlament. Deputeti
shqiptar nga Janina shtroi pyetjen se
përse ekzistonte një mungesë e progresit
kuptimplotë në “shtet dhe komb” (devlet
ve millet). Më pas ai vazhdoi të identi-
fikonte tre arsyet kryesore: “injoranca”
(cehalet), “despotizmi” (istibdad), dhe
një burokraci e mbushur me zyrtarë që
iu mungonte inteligjenca, ose që ishin
preokupuar me shkapërderdhje të kota.
Sipas tij, shtetit dhe kombit i mungonte
një edukim solid, një rend i drejtë dhe
zyrtarë të aftë.
Arsimit iu kushtua më shumë vë-
mendje në parashtrimin e tij kritik. Të vet-
met shkolla të mira shtetërore ishin shkol-
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 29
lat ushtarake, vuri në dukje ai. Fshatrave
iu mungonin shkollat fillore, dhe shumë
qytete ishin pa shkolla të mesme, ose
kishin të tilla që nuk arrinin të mësonin
parime të shëndosha edukative. Ai veçoi
në mënyrë të veçantë mungesën e shkol-
lave fillore anembanë Shqipërisë. Ndërsa
vetëm një ose dy shkolla për vajza ishin
të pranishme në Stamboll, në provinca
nuk ekzistonte asnjë. Ai shtroi dy pyetje të
mprehta: “Si mund të civilizohemi ne me
këtë injorancë? Si mund të përparojmë
ne?” Ai, në esencë, rekomandoi një poli-
tikë të re në drejtim të arsimit. Fshatrat
duhet të kishin shkolla fillore shtetërore;
çdo sanxhak kishte nevojë për të paktën
një shkollë të mesme; duhej të ekzisto-
nin shkolla të veçanta edhe për djemtë,
edhe për vajzat; dhe së fundi, shteti dhe
kombi kishin nevojë për një universitet
të kualifikuar (darülfünün), me fakultete
të shumta – drejtësi, mjekësi, inxhinieri
dhe bujqësi – ashtu siç ishin në Evropë.
Abduli shkurtimisht iu drejtua nevo-
jës për zyrtarë qeveritarë që ta studionin
ligjin, për shkak se perandoria sidomos
tani zotëronte Ligjin Themelor, zbatimi
i të cilit kërkonte përgatitje ligjore. Ishte
më keq të kishe indiferencë sesa mung-
esë të inteligjencës, mbasi askush nuk
mund të kishte progres pa shkak. Ndo-
nëse një numër deputetësh u larguan
në shenjë proteste gjatë fjalimit, Abduli
mori duartrokitje në fund të fjalës së tij
nga shumë deputetë që kishin mbetur.
Reagimet e para shqiptare
Të ballafaquar me mundësinë e qartë
të humbjeve të mëdha territoriale, shumë
shqiptarë befas e gjetën veten me pers-
pektivën e padëshiruar për t’u bërë pjesë
e Serbisë, Malit të Zi ose Bullgarisë. Ata
besonin se sundimi sllav ishte një ogur i
keq për popullin shqiptar. Për ta rënduar
dhembjen shqiptare, Greqia i shtrëngoi oto-
manët për kompensim, duke kërkuar në
Shqipërinë jugore territorin që përfshinte
qytetet e Janinës dhe Prevezës. Me një Per-
andori Otomane të shpartalluar, të detyruar
për të ndjekur diktatet e Fuqive Evropiane,
shumë shqiptarë, të pa predispozuar për t’ia
lënë në dorë çështjen diplomacisë, s’kishin
rrugëdalje tjetër përveçse ta merrnin situ-
atën në duart e vet atyre. Stambolli, nga
ana e tij, në fillim e pa në interes të tij për
të punuar së bashku me “kokëfortët” shqip-
tarë për ta zhbërë Traktatin e Shën Stefanit.
Shqiptarët në Shkodër, Gjakovë,
Pejë, Guci, Prizren dhe Dibër morën
iniciativë dhe u dërguan telegrame am-
30 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
basadave të huaja, duke protestuar për
fatin e tyre, ashtu siç ishte përvijuar në
Shën Stefan. Në komunikatat e tyre, ata
refuzonin çdo kalim të tokave të tyre te
ndonjë shtet tjetër. Më e rëndësishmja
ishte se këta shqiptarë kërkuan të dre-
jtën e protestës në bazë të etnicitetit. Ata
ishin shqiptarë dhe kështu nuk duhet t’i
nënshtroheshin autoritetit të një grupi
tjetër etnik. Madje shqiptarët në St-
amboll iu bashkuan bashkatdhetarëve
të tyre në kundërshtimin e Traktatit
të Shën Stefanit. Shqiptarët kosovarë,
përveç kësaj, filluan të mobilizoheshin
për t’i rezistuar çdo pushtimi të huaj.
Në kryeqytetin otoman, Abduli
themeloi dhe kryesoi një organizatë
sekrete të quajtur “Komiteti për Mbro-
jtjen e të Drejtave të Shqiptarëve.” Grupi
i Stambollit përbëhej kryesisht nga in-
telektualë shqiptarë, zyrtarë qeveritarë
dhe simpatizantë të tjerë, që përfshinin
muslimanë, të krishterë ortodoksë dhe
katolikë. Ndërmjet anëtarëve të tij më të
shquar ishin Shemsedin Samiu, Pashko
Vasa (1825-92), Jani Vreto (1820-1900)
dhe Konstantin Kristoforidhi. Komiteti
caktoi si synim të tij kryesor integrite-
tin dhe bashkimin e të gjithë territorit të
Shqipërisë brenda Perandorisë Otomane.
Anëtarët dërguan protesta dhe vizituan
ambasadat evropiane, duke iu apeluar
njëkohësisht bashkatdhetarëve shqiptarë
në provinca që t’i rezistonin copëtimit.
Nga mesi i marsit të vitit 1878, për sh-
embull, Pashko Vasa, një katolik shqiptar
dhe anëtar i komitetit të sipërpërmendur,
u takua me A. H. Layard-in, ambasado-
rin britanik në Stamboll. Ai argumentoi
se shqiptarët banonin Pejën, Gjakovën,
Kalkandelen-in (Tetovën) dhe Dibrën,
dhe si rrjedhim ishte e padrejtë që sovra-
niteti mbi këto rajone t’i kalonte një shteti
sllav. Vasa me maturi paraqiti rajone të
ndryshme të Shqipërisë që ndodheshin
përballë cungimit të mundshëm. Peja,
për shembull, zotëronte një popullsi shq-
iptare muslimane; Gjakova, nga ana tjetër
përmbante një përzierje të muslimanëve
shqiptarë dhe të të krishterëve. Ohri ishte
një rajon shqiptar. Vasa e paraqiti Man-
astirin si një qytet që përfshinte musli-
manë shqiptarë dhe turq, bullgarë dhe
një numër të madh shqiptaro-vllehsh dhe
grekë. Shqiptarët, ashtu si grekët, ishin
kundër synimeve sllave dhe bullgare.
Për fatin e mirë të otomanëve dhe
shqiptarëve, shtetet e tjera evropiane, të
udhëhequra nga Austro-Hungaria dhe Bri-
tania, i kundërshtuan përfitimet e bëra nga
Rusia në Shën Stefan, veçanërisht krijimin
e një Bullgarie të madhe. Të shqetësuar nga
zhvendosja e ekuilibrit të fuqisë në Ballkan,
në epërsinë e qartë të Rusisë, Fuqitë Evro-
piane kërkuan një konferencë ndërkom-
bëtare për të rishikuar traktatin. Bismarku
drejtoi takimin historik në Berlin.
Një numër shqiptarësh të shquar e kup-
tuan shpejt se çdo rezistencë efektive ndaj
copëtimit kërkonte një organizim kom-
bëtar për t’i bashkuar shqiptarët matanë
kufijve rajonalë. Atyre iu desh që t’i bindnin
Fuqitë e Mëdha që t’i respektonin “të drejtat
kombëtare shqiptare” përmes demonstrim-
it të numrave. Nëse kërkesat e tyre nuk do
të përmbusheshin, atëherë shqiptarët do ta
merrnin çështjen në duart e vet atyre dhe
do t’i rezistonin forcërisht çdo përpjekjeje
për copëtim. Në Kosovën veriperëndimore,
prijësi i klanit të Gucisë, Ali Pasha, tokat e
të cilit ishin propozuar për t’i kaluar Malit
të Zi, tashmë kishte mbajtur një mbledhje
të udhëheqësve shqiptarë lokalë dhe kishte
filluar t’i mobilizonte shqiptarët në një
forcë të besueshme ushtarake. Komiteti
për Mbrojtjen e të Drejtave Shqiptare në
Stamboll u lidh me shqiptarët në Kosovë
për të vendosur një mbledhje në Prizren
që do të vepronte në emër të të gjitha
rajoneve të Shqipërisë. Në fillim, Porta
e mirëpriti rezistencën shqiptare si një
pengesë për të parandaluar humbjet e
territorit perandorak.
Me këtë lidhet problemi i angazhimit
të qeverisë së Stambollit për të ndihmuar
organizimin e rezistencës shqiptare ndaj
cungimit të Shqipërisë. Kirby Green, kon-
sulli britanik në Shkodër, vërejti makina-
cionet e zyrtarëve otomanë pas përpjekjes.
Në veçanti, Husejn Pasha, guvernatori i
provincës së Shkodrës, “konceptoi idenë”
e bashkimit të shqiptarëve së bashku për
të protestuar kundër humbjes së territorit
shqiptar. Ai me sa duket e inkurajoi va-
liun e tij mik, Nazif Pashën, që të bënte
të njëjtën gjë në Kosovë. Ndonëse është
e pamundur që të verifikosh vijimësinë
e ngjarjeve në Gegalik, nuk ka dyshim
se zyrtarët otomanë fillimisht bashkë-
punuan me shqiptarët gegë, në vendi-
min e tyre për t’i rezistuar përfshirjes së
tyre në Malin e Zi, Serbi ose Bullgari. Por
gjithnjë ekzistonin rreziqe potenciale në
këtë bashkëpunim. Rezistenca shqiptare
mund të ndërmerrte veprime të pavarura
në dëm të kontrollit otoman dhe, si pa-
sojë, sulltani mund të shihte zvogëlimin
e autoritetit të tij. (vazhdon...) ■
Përktheu nga anglishtja
Mimoza SINANI
PAQJA
PERIPECITË E MBRETËRISË SHQIPTARE
Shenasi XHELADINI
A
hmet Zogu lindi më 8 tetor të
vitit 1895 në Burgajet të Matit. Si
i vogël, më 1903 u nis për studime
në Stamboll, në liceun “Numenu Tereki”.
Vazhdoi shkollën e oficerëve. Më 1912 u
kthye në atdhe dhe me trupat e tij mbrojti
nga ndërhyrja serbe krahinën e Matit.
Krijoi një raport miqësor me mbretin
Wied, kurse në Luftën e Parë Botërore
mbështeti Austro – Hungarinë. Në Vjenë
përfitoi përvojë shtetformuese. Aty mësoi
artin e të qeverisurit. Mori modelin se si
mund të drejtohej një shtet. Pas marsit
1918 e deri në dhjetor 1919, Zogu qëndroi
në Vjenë ku fitoi një përvojë të veçantë
në oborrin perandorak austro-hungarez.
Në moshën 25 u zgjodh ministër i brend-
shëm, i emëruar që prej Kongresit të
Lushnjës. Më 1921 në zgjedhjet e para,
u zgjodh deputet i Partisë Popullore, siç
njihej grupimi ku kishin hyrë anëtarët
e Krahut Kombëtar. Në fund të dhjeto-
rit 1921, Zogu u bë ministër i Punëve të
Brendshme. Gjatë kësaj kohe krijoi lidhje
të forta me Britaninë e Madhe. Në fund të
vitit 1922 Zogu u bë kryeministër. Ndaj
tij u krye atentat në sallën e legjislativit
më 23 shkurt 1924 nga një djalosh i nxi-
tur nga opozitarët e kohës. Ndaj Ahmet
Zogut u ndërmorën së paku 11 atentate:
Dy me bombë, dy me pistoleta dhe pjesa
tjetër janë komplote që shërbimi sekret i
ka njoftuar se po përgatiteshin kundër tij.
Kjo ngaqë arriti të fitonte edhe zgjedh-
jet e 27 dhjetorit 1923. Këto zgjedhje ishin
të rëndësishme pasi përcaktuan edhe for-
mën e regjimit në Shqipëri të instaluar më
24 dhjetor 1924, me përkrahjen kryesore
të Britanisë së Madhe. Zogu i dha fund
eksperimentit anarkik që kishte prakti-
kuar peshkop Fan Noli, 6 muaj kryemi-
nistër i Shqipërisë. Noli demokrat nuk
bëri zgjedhje demokratike dhe e dënoi
Zogun dhe qeveritarët e tjerë më të lartë
të vendit me vdekje. Kuvendi Kushtetues
i dalë nga zgjedhjet e vitit 1923, votoi më
21 janar 1925, në përkujtim të Kongresit
të Lushnjës, duke shpallur Shqipërinë re-
publikë, rrëzoi praktikisht Wilhelm von
Wiedin, mbretin e zgjedhur nga fuqitë
e mëdha për Shqipëri. Dhjetë ditë pas
shpalljes së republikës, më 31 janar 1925,
Zogu u zgjodh kryetar i Republikës Shq-
iptare, duke qenë njëherësh kryetar shteti
dhe kryetar ekzekutivi.
PAQJA
Më 1 shtator 1928, Asambleja Kush-
tetuese e zgjodhi Mbret të Shqiptarëve
në moshën 33 vjeçare. Në vitin 1936
pushteti i Zogut filloi plasaritjet e para.
Pasi kishte nënshkruar dy pakte me
Italinë, më 1926 dhe 1927, më 1931, ai
nuk pranoi të rinovonte paktin e parë.
Në vitet 1931 – 1936 marrëdhëniet shq-
iptaro – italiane kalojnë nëpërmjet një
acarimi. Ministri i Jashtëm italian Cia-
no ndërmori aksionin diplomatik për
zbutjen e kontradiktave me Jugosllavinë,
duke e arritur plotësisht këtë. Në mars
1939, me mbarimin e luftës së Spanjës,
Zogu e pa veten pa mbështetje dhe vik-
timën e parë të luftës që ishte në prag.
Leka i Parë lindi në një kohë të
vështirë dhe në prag të pushtimit fash-
ist. Lidhur me këtë ngjarje, në kujtimet e
tij, Ministri i Jashtëm i Italisë në atë kohë
konti Ciano shkruan se pushtimi i Shq-
ipërisë ishte planifikuar të kryhej në ditët
që pritej lindja e princit trashëgimtar. Në
shënimet e datës 25 mars 1939 njeriu që
përgatiti pushtimin e Shqipërisë, Ciano
shkruante: “Veç të gjithave është një fakt
familjar tek i cili kam shumë besim: lind-
ja e afërt e një fëmije. Zogu e do gruan,
e në përgjithësi gjithë familjen. Besoj se
do të preferojë t’i sigurojë farefisit të vet
një të ardhme të qetë. Nuk e imagjinoj
dot Geraldinën shtatzënë të shtegtojë,
duke luftuar nëpër malet e Matit e të
Mirditës.” Në këtë situatë të turbullt zh-
villimesh politike e ushtarake, në orën
3.30 të mëngjesit të datës 5 prill 1939,
lindi Princi trashëgimtar Leka i Parë.
Lindja e tij u lajmërua në orën 10-të të
mëngjesit të kësaj dite me gjëmimin e
100-t të shtënave të topit. Në ditarin e
tij Ciano ironizoi kështu këtë lindje: “Për
sa kohë Leka do të jetë trashëgimtar i
Mbretërisë së Shqipërisë?” Mbas lindjes
së Princit Leka, italianët fiksuan si afat
të fundit të ultimatumit të tyre datën 6
prill. Me gjithë këtë situatë të rënduar,
në mesditën e datës 6 prill, Parlamenti
shqiptar i hodhi poshtë të gjitha kërkesat
ultimative të palës italiane. Mirëpo para-
lelisht Jugosllavia deklaroi se në rast të
një rezistence në Shqipëri, ajo rezervonte
të drejtën të hynte 25 kilometra në terri-
torin shqiptar. Nuk ngeli prapa as Greqia
e cila deklaroi se do ta linte kufirin hapur
deri më 8 prill, e më pas do ta mbyllte
atë. Për fat të keq edhe reagimi ndërkom-
bëtar ishte zero. Si lidhja e Kombeve
ashtu edhe Fuqitë e Mëdha e miratuan
pushtimin e Shqipërisë me heshtjen e
tyre. Në kushte të tilla, një vend i vogël
si Shqipëria e kishte të pamundur një
rezistencë ndaj një shteti shumë herë më
të madh si Italia. Pasi Mbreti Zog or-
ganizoi rezistencën simbolike në portet
shqiptare dhe në brendësi të territorit,
ai u largua nga vendi për të vazhduar
luftën në mërgim dhe për të qenë faktor
politik në arenën ndërkombëtare. Kështu
Princi Leka ende pa i mbushur dy ditë
jetë dhe pa e njohur mirë atdheun e tij u
detyrua të merrte rrugën e gjatë të mër-
gimit. Ishte ora 4.00 e mëngjesit e 7 prillit
kur makinat e Oborrit Mbretëror do t’i
drejtoheshin kufirit me Greqinë, ndërsa
Mbreti Zog do ta bënte një gjë të tillë një
ditë më pas. Familja Mbretërore qëndroi
më pak se një muaj në Greqi dhe më 2
maj 1939 u largua me tren në drejtim të
Turqisë. Nga këtu, qëllimi i ardhshëm i
Mbretit Zog do të bëhej Britania e Mad-
he në funksion të ndërkombëtarizimit të
çështjes shqiptare. Në fund të qershorit
1939, sovranët lanë Stambollin dhe
nisen me tren drejt Rumanisë. Më pas,
udhëtimi i Familjes Mbretërore vazhdoi
me ndalesa në Poloni, Lituani, Finlandë
dhe Suedi. Nga Suedia, në mesin e muajit
gusht 1939, sovranët arritën në Paris,
nga ku u larguan vetëm pak kohë para
ardhjes së ushtrive gjermane, në drejtim
të Britanisë së Madhe. Në nëntor 1945,
pasi Britania e Madhe e njohu qeverinë
komuniste të Enver Hoxhës, Familja
Mbretërore u largua për në Egjipt ku
Mbreti Faruk me origjinë shqiptare
kishte ofruar mikpritjen e tij. Pas përm-
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 31
bysjes së këtij të fundit nga revoluciona-
rët e Abdyl Naserit në vitin 1952, jetesa e
Familjes Mbretërore u bë e vështirë. Pas
një periudhe tjetër të vështirë në korrik të
vitit 1955 Mbreti Zog, Mbretëresha Ger-
aldinë, Princi Leka dhe pjesëtarët e tjerë
të Familjes Mbretërore, u larguan për
në Kanë të Francës. Më 9 prill 1961, pas
një sëmundje disa vjeçare, Mbreti Zog
ndërroi jetë në spitalin “Fosh” të Parisit.
Në përputhje me statutin e Mbretërisë
shqiptare të vitit 1928, vendin e Mbretit
Zog e zuri Mbreti Leka i Parë i cili bëri
edhe betimin para Parlamentit shqiptar
në mërgim. Mbreti Leka në moshën 8
vjeçare përveç gjuhës shqipe zotëronte
edhe gjuhët anglisht e frëngjisht. Përveç
gjuhëve të mësuara në fëmijëri, Mbreti
Leka mësoi edhe gjuhët spanjisht, gjer-
manisht, arabisht dhe portugalisht. Në
vitin 1962, me ndërmjetësinë e miqve
të tij Mbretit Simeon të bullgarëve dhe
Princit Juan Karlos të Burbonëve, Mbreti
Leka vendoset në Spanjë, ku ushtroi edhe
një aktivitet privat. Më 23 korrik 1972,
Mbreti Leka organizoi në Madrid një
mbledhje me të gjithë krerët e partive
dhe organizatave shqiptare në mërgim,
ku të gjithë vendosën të luftojnë për
një Shqipëri Etnike dhe për përmbys-
jen e regjimit antikombëtar komunist
të instaluar dhunshëm në Shqipëri. Me
ndërhyrjen e agjenturave të huaja kjo
marrëveshje sabotohet mjaft shpejt. Më
23 korrik 1975, me rastin e fillimit të
Konferencës së Helsinkit-KSBE, Mbreti
Leka i dërgoi një telegram këtij organiz-
mi ku midis të tjerash theksoi se nuk do
të ketë kurrë paqe e mirëkuptim në Ball-
kan po nuk u njoh integriteti territorial i
Shqipërisë Etnike. Në tetor 1975, Mbreti
Leka martohet me australianen Suzanë
Kallën – Uordin, dasma e të cilëve zh-
villohet me madhështi në kryeqytetin
spanjoll Madrid. Në qershor 1977, gjatë
një mbledhje të KSBE-së në Beograd, ai
deklaroi se nuk mund të flasë Jugosllavia
për të drejtat e njeriut në një kohë që ush-
tron genocid mbi shqiptarët atje. Po në
vitin 1977, Mbreti Leka formoi Këshillin
Ushtarak për Çlirimin e Tokave Shqip-
tare dhe filloi përgatitjet për të ndërhyrë
me Ushtrinë Kombëtare në Shqipërinë
etnike për të përmbysur regjimin e ur-
ryer komunist dhe për të çliruar tokat e
pushtuara. Përpjekjet e tij për të pajisur
këtë ushtri me armë janë paraqitur nga
propaganda komuniste si përzieje e tij në
çështje të trafiqeve të armëve. Projekti i
Lekës së Parë për formimin e kësaj ush-
32 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
trie, u sabotua nga ato shtete që ishin
për mosprekjen e integritetit territorial
të Jugosllavisë. Nisur nga ky shkak, këto
shtete i bënë presion edhe qeverisë span-
jolle ta ndalonte një aktivitet të tillë në
territorin e saj. Në këto kushte, Mbreti
Leka la Spanjën më 31 janar 1979 për të
shkuar në Johanesburg. Ai nuk mjaftohet
më kaq por zhvillon një veprimtari të
dendur diplomatike në favor të çështjes
kombëtare shqiptare, e cila kulmonte në
raste si ngjarjet e vitit 1981 në Kosovë.
Në dobi të çështjes shqiptare pronon-
cohen këtë kohë edhe miqtë e Mbretit,
si senatorët amerikanë Flloid Spens dhe
Xhesi Helms. Edhe ngjarjet e dyfishta
të korrikut 1990 do ta gjenin Mbretin
Leka në krye të detyrës. Ai do të ndjekë
nga afër të gjitha hallet e shqetësimit e
emigracionit të ri shqiptar të dyndur në
ambasadat u huaja në Tiranë dhe do të
vazhdojë interesimin e tij të përhershëm
ndaj çështjes së Kosovës. Mbreti Leka
përshëndeti edhe lëvizjen studentore të
dhjetorit 1990. Ai u gjend pranë emi-
grantëve shqiptarë që emigruan në mars
1991 në Itali dhe i bëri thirrje popul-
lit shqiptar të bojkotonte zgjedhjet e 31
marsit 1991 të cilat i parashikonte se do
të manipuloheshin nga PPSH-ja. Në
periudhën e pluralizmit, Leka i Parë do
të ripërsëriste kërkesën e përhershme
të tij për të organizuar një referendum
për formën e regjimit. Pas kalimit të një
kohe, Leka i Parë erdhi për herë të dytë
në tokën shqiptare më 12 prill 1997,
në një moment të vështirë për vendin.
Shqipëria e sapodjegur nga terrori i kuq,
dëgjoi nga biri i saj fjalët “paqe, bashkim
,vëllazërim”. Pas disa takimesh me auto-
ritetet shqiptare dhe caktimit të datës së
referendumit, Mbreti Leka zhvilloi një
fushatë mjaft dinjitoze në mbarë ven-
din. Në përfundim të referendumit atij iu
mohua fitorja dhe iu shkaktua incidenti i
3 korrikut 1997, ku mbeti i vrarë edhe një
protestues monarkist, vrasësit e të cilit
nuk dolën kurrë para drejtësisë. Madje
ndaj tij u hap edhe një proces penal nga
ato që morën pushtetin më 1997. Për të
evituar konfliktet dhe për t’iu shmangur
provokacioneve, Mbreti Leka u largua
sërish nga atdheu më 12 korrik 1997 me
premtimin se ishte i gatshëm të kthehej
në momentin që do ta kërkonte pop-
ulli shqiptar. Incidenti më i fundi që iu
shkaktua Mbretit ishte ai i 6 shkurtit 1999,
pikërisht ditën e hapjes së konferencës së
Rambujesë. Tashmë çdo gjë është sqaruar
dhe i përket së kaluarës. ■ 23 qershor të vitit 1961 dhe linte anash
FILLOI EKSPED
Agim AVDIU
A
ntarktida është kontinent agre-
gat në hemisferën e fundme të
hartës së botës, e errët sa është
gati e paqartë, e shpuar nga një aks po-
lar që del në polin e veriut. Lartësia e
saj (3233 metra), ajri i thatë dhe erërat
e forta e bëjnë një vend të shkretë,
por për shkak të largësisë nga çdo lloj
shqetësimi me origjinë njerëzore, është
një vend i përshtatshëm për të studiuar
atmosferën dhe për të bërë vrojtime të
hapësirës. Nga këto anë dhe lartësi, qi-
elli duket më afër dhe është më i hollë.
Është larg të gjithëve. Mirëpo konsid-
erohet si zemra e planetit, gjeneratori
i klimës dhe i jetës në Tokë. Ajo është
zemra e ngrirë e planetit, por që i jep
gjallëri Tokës. Kjo është edhe arsyeja që
prej pak ditësh ka nisur një mision i ri në
Antarktidë, që këtë vit do t’i bashkohet
festimeve ndërkombëtare për njëqind
vjetorin e fillimit të eksplorimeve në po-
lin e veriut. Eksplorimet e para në polin e
jugut datojnë pikërisht më 14 dhjetor të
vitit 1911, ndërkohë që Roald Amund-
sen ishte njeriu i parë që udhëhoqi një
ekspeditë të suksesshme drejt polit të
jugut. Pasi që ishte në garë me kapitenin
Robert Falcon Scott, Amundsen e kaloi
Scottin dhe shokët e tij në atë që më pas
u quajt konkurrencë e vërtetë. Norveg-
jezi arriti në polin e jugut një muaj më
herët sesa Scotti. Pas përfundimit të sfi-
dave për të ngritur flamurin në pikën
më ekstreme jugore të planetit, konti-
nenti Antarktidë u shpall një territor i
shenjtë për shkencën dhe bashkëpuni-
min ndërkombëtar. Traktati i Antark-
tidës dhe marrëveshjet e lidhura me të,
të quajtura bashkërisht Sistemi i Trak-
tatit të Antarktidës ose STA, rregullojnë
marrëdhëniet ndërkombëtare në raport
me Antarktidën, të vetmin kontinent
të tokës të papopulluar nga njerëzit.
Traktati i Antarktidës hyri në fuqi në
PAQJA
ITA E MADHE SHKENCORE NË ANTARKTIDË
çdo mosmarrëveshje territoriale, sido-
mos ato të Anglisë, Francës, Argjenti-
nës, Kilit, Norvegjisë, Zelandës së Re dhe
Australisë. Traktati është marrëveshja e
parë ndërkombëtare pas Luftës së Dytë
Botërore. Sipas marrëveshjes, çdo gjë që
shtrihet përtej paralelit të 60º të hemis-
ferës jugore, përfshirë këtu edhe Antark-
tidën, është një territor që nuk mund
ta sundojë asnjë shtet. Kjo është dhe do
të mbetet një zonë teatër e bashkëpuni-
meve shkencore. Sot këtë marrëveshje e
kanë firmosur 48 shtete, që përfaqësojnë
vullnetin e 80 për qind të popullsisë së
botës. Ky traktat e shpall Antarktidën
si rezervat shkencor, tokë e kërkimeve
shkencore dhe shpall të jashtëligjshme
veprimtaritë ushtarake në këtë kontinent.
Traktati përbën marrëveshjen e parë të
kontrollit të armëve të arritur gjatë Luftës
së Ftohtë. Selia e Sekretariatit të Trak-
tatit të Antarktidës gjendet në Buenos
Aires të Argjentinës, që nga shtatori i
vitit 2004. Ishin 12 vende të cilat asokohe
kishin interesa thelbësore në Antarktidë.
Ato ishin: Argjentina, Australia, Belgjika,
Kili, Franca, Japonia, Zelanda e re, Nor-
vegjia, Afrika e Jugut, Bashkimi Sovjetik,
Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bash-
kuara të Amerikës. Ata kishin vendosur
rreth 50 stacione të ndryshme për Vitin
Ndërkombëtar Gjeofizik. Traktati ishte
një shprehje diplomatike e bashkëpun-
imit operacional dhe shkencor që ishte
arritur “në akull”. Kështu, nëse në vitin
1911 eksploruesit që shkonin deri në
zemër të kontinentit, ishin disa dhjetëra,
sot është llogaritur se çdo vit Antarktida
vizitohet nga mijëra persona, mes tyre
shkencëtarë, teknikë dhe ushtarë. Me
hapjen e bazës antarktike, që u çel më
2 nëntor të këtij viti, nisi edhe misioni
i ri i Programit Kombëtar të Kërkimeve
në Antarktidë. Në këtë ekspeditë kanë
marrë pjesë studiues të instituteve dhe
universiteteve të ndryshme të botës, së
bashku me personelin teknik dhe logjis-
tik. Gjithsej numërohen 190 persona që
PAQJA
do të merren me projektet shkencore
të biodiversitetit, me zhvillimin dhe
përshtatjen e organizmave antarktikë,
ndotjen natyrore dhe vullkanologjinë.
Qëllimi i këtij misioni të ri në Antarktidë
është depërtimi në zemër të Antarktidës
në saje të një baze franceze të vendosur
në një pikë të hapur dhe të panjohur në
monotoninë e pandotur të pllajës konti-
nentale, vetëm 1600 kilometra nga poli i
jugut. Baza është ngulur si një platformë
mbi një masë të madhe akulli që shpesh
këtu është më shumë se tre mijë metra.
Projektet e studiuesve janë përqendruar
te ndryshimi i klimës, monitorimi i at-
mosferës dhe jonosferës, por edhe tek
eksperimentimi i mjeteve të reja për
matjet astronomike dhe gjeologjike. Së
bashku me bazën “Amundsen- Scott”
(SHBA), në polin e jugut, edhe “Con-
cordia” është një prej dy bazave aktive
në kontinent. Më 8 nëntor të këtij viti u
mbyll edhe izolimi i 14 pjesëmarrësve
të misionit dimëror që kishte nisur në
muajin shkurt të 2011-s. Studiuesve
dhe teknikëve u është dashur të durojnë
netët antarktike dhe temperatura deri në
-80ºC. Në përfundim të misionit shken-
cor veror (6 shkurt 2012), anija do të
largohet nga baza, ndërkohë që turnin
do ta marrin disa kolegë të tjerë, të cilëve
do t’u duhet kalojnë në izolim të plotë 9
muajt e ardhshëm. Kjo është një provë
shumë e rëndësishme për Misionin
Hapësinor Europian, që aktualisht po
përgatitet për disa fluturime në hapë-
sirë. Gjatë lundrimit, 23 studiuesit kryen
disa matje oqeanografike dhe përgatitën
kampionë uji për studimin e mikroorga-
nizmave dhe viruseve. Kjo ekspeditë ka
në dispozicion një buxhet prej 18 mil-
ionë eurosh. Ata që kanë marrë përsipër
këtë iniciativë thonë se një shifër e tillë
mbulon vetëm një pjesë të shpenzimeve
të studimit polar antarktik. “Financimi
aktual lejon mbijetesën e programit, por
jo kryerjen e atyre studimeve që kanë si
qëllim shkencëtarët. Në një farë mënyre,
kjo sipërmarrje është e mjaftueshme për
të mbajtur në korrent bazat e punës,
por nuk mund të klasifikohet te punët
e mëdha shkencore”, - thotë njëri prej
studiuesve. Shkencëtarët kanë dhënë
një ndihmesë të madhe në projektet e
rëndësishme të kërkimit, siç është “Epi-
ca” (shpimi i 3270 metrave akull, gjë që
bëri të mundur rindërtimin e 800 mijë
vjetëve të historisë klimatike të Tokës),
ose “Boomerang” (lëshimi i një topi
aerostatik për studimin e universit që në
zanafillë). E keqja është se paqëndruesh-
mëria financiare e kohëve të fundit po
kërcënon programin e ri shkencor. “Pl-
anifikimi financiar është shumë i rëndë-
sishëm, ndërkohë që ai strategjik duhet
të mbulojë një periudhë prej të paktën
pesë vjetësh”, - shtoi studiuesi. Pra, kjo
është edhe strategjia ku shkencëtarët
duhet të mbështeten në të ardhmen.
Duhen mbledhur të gjitha forcat për të
mos humbur atë kredit që është fituar në
30 vitet e eksperiencës antarktike. Nën
kupolën e akullit ka ende qindra liqene
misterioze të fshehura. Ato gjenden në
thellësinë e tre mijë metrave nën akull.
Këto liqene kanë mbetur të izoluar për
mijëra vjet dhe brenda tyre mund ketë
forma jete të panjohura. Po ashtu, nuk
mund të lëmë pa përmendur edhe malet
e mëdha enigmatike prej akulli, ose më
saktë e ashtuquajtura “Provinca e Gam-
burstev”, një vargmal krejtësisht i zhytur
nën kupolën e akullit, që së fundmi është
fotografuar me teknikat e gjeomagne-
tizmit, gravimetrit dhe radiometrisë. Në
sipërfaqe, studimet polare lejojnë që të
kuptohet më mirë atmosfera e Tokës,
hapësira, meteorët, vrima e ozonit, kli-
ma e së kaluarës dhe ajo e së ardhmes.
Për studiuesit nuk ka alternativë tjetër:
duhet të jenë medoemos në Antarktidë.
“Është një prej motorëve klimatikë më
të rëndësishëm të planetit tonë dhe këtu
duhet të fillojë studimi për të kuptuar të
ardhmen klimatike të Tokës”, - përfun-
doi njëri prej studiuesve. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 33
 nd ta Në Kosovë,
Ku muestin? testi vullnetar
bëni t për HIV mund
të bëhet në: Klinikën
Infektive – QKUK, Prishtinë;
Institutin Rajonal të Shën-
detësisë Publike, Ferizaj;
Laboratorin “Bioticus”,
Prishtinë; Qendrën Mediko
Psikoterapike “Labyrinth”,
Prishtinë; Instituti Rajonal
i shëndetësisë Publike,
Prizren; si dhe në shumë
laboratorë privatë në
shumë qytete të Kosovës.

HIV/AIDS 25 VJET BASHKËJETESË ME KOSOVARËT

Në dukje të parë, në Kosovë, përqindja aktuale e kësaj sëmundje nuk është problem tejet i madh, por duke
pasur parasysh strukturën demografike, popullatën mjaft të re dhe shkallën e lartë të migracionit të popul-
latës në Kosovë, rreziqet për përhapjen e kësaj sëmundje në vendin tonë janë të mëdha. Deri më tani, në
vendin tonë janë regjistruar 84 raste, prej tyre 35 kanë pasur përfundim fatal, 3 prej tyre gjatë këtij viti.
Ndërsa, momentalisht, në QKUK janë 14 persona të infektuar me HIV, të cilët sipas zyrtarëve shëndetësorë
janë duke u trajtuar mirë me medikamente. Sot në botë më shumë se 34 milionë njerëz jetojnë me HIV
Artan BEJTA & Jehona SAHITI detshëm, duke qenë ky i fundit shkaktar metimit të nënës së infektuar te fëmija
për vdekjen e të sëmurit me HIV. i porsalindur, edhe me anë të qumështit
Prej nga ka ardhur HIV-i?

S
hkencëtarët mendojnë se burim i
infeksionit me HIV-in për njerëz-
it është një lloj shimpanzeje në
Afrikën Perëndimore. Ata besojnë se
versioni i virusit imunodeficitar të shim-
panzesë (SIV- Simian Imunodeficiency
Virus) ka kaluar te njerëzit kur ata kanë
rënë në kontakt me gjakun e infektuar
të kësaj kafshe, gjatë gjuetisë dhe gjatë
ushqimit me mishin e infektuar. Virusi
i tillë ka pësuar mutacion në brendi të
organizmit të njeriut dhe që nga fundi
i viteve 1800, është përhapur në tërë
Afrikën Perëndimore e pastaj në tërë
botën, duke u bërë kështu pandemia më
e madhe që njihet deri më sot.
Çka është HIV/AIDS-i?
HIV-i është emër i një virusi i cili
sulmon sistemin imunitar, sistemin
natyral të mbrojtjes së organizmit. Në
përfundim të këtij procesi infeksion, si
fazë e fundit e infeksionit me HIV, është
AIDS (Sindroma e Fituar e Mungesës së
Imunitetit). Te personat e sëmurë nga
AIDS-i vërehet një numër i ulët i qelizave
CD4+ dhe ata i marrin infeksionet ose
kancerin më shpejt sesa personat e shën-
Si infektohemi me HIV/AIDS?
Virusi HIV jeton dhe shumohet në
lëngjet trupore të organizmit dhe si i tillë
paraqet rrezikun e përhapjes së tij përmes
këtyre lëngjeve. Rreziku është në raport të
drejtë me koncentrimin e virusit në këto
lëngje. Virusi i HIV-it përhapet përmes
këtyre lëngjeve trupore: gjakut (përfshirë
gjakun menstrual), spermës dhe lëngut
pre-spermatik, qumështit të gjirit, sekretit
vaginal, mukusit që del nga vrima anale.
Lëngjet e tjera trupore dhe ekskretet
si fecesi, urina, lëngu nazal, pështyma,
lotët, djersa, materiet e vjella, edhe pse e
përmbajnë virusin HIV, sasia e tij është e
vogël, prandaj përmbajtjet e tilla nuk janë
infektuese. Ato bëhen infektuese vetëm
nëse janë të përziera me gjak dhe personi
ka kontakt direkt dhe të përsëritur me to.
Si i infekton virusi i HIV-it
njerëzit?
Virusi i HIV-it transmetohet krye-
sisht gjatë aktit të marrëdhënieve
seksuale të pambrojtura, nëpërmjet
kontaktit me gjak të infektuar, përdor-
imit të shiringave të pa sterilizuara (për-
doruesve të drogave), nëpërmjet trans-
të gjirit të nënës së infektuar.
Me çka nuk ka rrezik për t’u
infektuar me HIV?
Virusi i HIV- it nuk transmetohet
nga pështyma e një personi të infektu-
ar me HIV nëpërmjet puthjes, djersës,
lotëve, urinës ose edhe feceve, ndarja
e ushqimit, e përdorimit të të njëjtit
peshqir ose fjetja në të njëjtin shtrat,
frekuentimi i të njëjtës pishinë, përdor-
imi i të njëjtit telefon ose edhe përdorimi
i të njëjtës banjë për nevojat personale.
Simptomat e personave të in-
fektuar me HIV/AIDS
Fillimi i simptomave te të infektuarit me
HIV mund të jenë të ngjashme me gjen-
dje gripale me simptoma si: temperaturë,
dhimbje koke, lodhje fizike, zmadhim
të nyejve limfatike, zakonisht të dalluara
lehtë në qafë dhe në zonat intime. Mirëpo,
përveç zmadhimit të gjëndrave ose nyejve
limfatike ka edhe simptoma të tjera siç janë:
ulja e energjisë, humbja e peshës, tempera-
tura dhe djersitjet e shpeshta, infeksione të
vazhdueshme orale ose vaginale, skuqja e
vazhdueshme e lëkurës, humbja e kujtesës
së shkurtër, etj. ■

34 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
PAQJA
Intervistë me poeten Lediana Stillo-Paja

SHKRIMIN E TRAJTOJ SI FËMIJË

Shkruan sepse vetja e saj ka nevojë ta dëgjojë. Mbi të gjitha ta gulçojë zërin e brendshëm. Ajo vazhdon
të jetë e dashuruar me shkrimin, me zërin e brendshëm kur ai i troket në shpirtin e saj të guzhumitur në
lojën e figurës. “Shkrimi përherë me thërret, këtë thirrje e ndiej në veten time, për shkak se gjithmonë
jam në pritje të një dite ngjyrë karafili”, - shprehet Lediana, e cila e pranoi ftesën e revistës “Paqja” për
të zhvilluar një bisedë me të
Intervistoi: Imer TOPANICA

PAQJA: Përse shkruani?

PAJA: Ka shumë arsye për të cilat
shkruaj. Shkruaj sepse, së pari, e kam të
pamundur të mos shkruaj. Më është bërë
si tip mallkimi pa pëshpëritjen e të cilit
nuk mundem dot të rri. Ka raste kur jam
çuar edhe si somnambul prej gjumit dhe
kam shkruar ç’më është pëshpëritur. Së
dyti, shkruaj sepse vetmia në të cilën më
ka mbështjellë bota më bën njëkohësisht
të jem rebele ndaj saj dhe njerëzve. Jam
antikonformiste me tërë kuptimin e fjalës
për të pranuar kufijtë dhe limitet që më
ofron. Shkruaj sepse kam ndjenja, të cilat
nuk mundem kurrsesi t’i përjetojë njëlloj
pa shkrimin. Shkruaj sepse mendoj se me
zërin tim do ta “zgjoj veshin e shurdhët”.
Shkruaj sepse vetja ime ka nevojë të dëg-
jojë, mbi të gjitha të gulçojë zërin e brend-
Lediana Stillo - Paja
shëm. Ndoshta përgjigjen e kësaj pyetjeje
e kam përshkruar më mirë në këtë dialog. PAQJA: Si e filloni një libër? A ke ndon- PAJA: Eskilin.
jë kohë të preferuar për të shkruar?
PAQJA: Çfarë domethënie ka për ty PAJA: Zakonisht në metro. Aty me PAQJA : Çfarë jeni duke lexuar kohëve
shkrimi? vijnë krejt mendimet për të shkruar dhe të fundit?
PAJA: Shkrimin e trajtoj si fëmijë. për dreq më duhet t’i izoloj me disa pika PAJA: Jam duke lexuar disa libra
Nuk ka gjë më delikate se sa procesi i të ose të mbaj shënim ndonjë varg. Ndon- njëkohësisht, për të cilët më duhet të
shkruarit dhe të udhëtuarit në botën e jëherë dhe i mësoj përmendësh derisa të shkruaj një ese në fund të këtij muaji.
brendshme të mendimit. arrij në punë, që të kem mundësinë t’i Është pothuajse krejt letërsia e autorëve
shkruaj. Orari i preferuar është ai i natës. gjermanë të shekullit të XIX-të: Gëte,
rafia Lediana Paja u
Vetëm atëherë mundem të përpunoj si Shiller, Holder, Kleist, Hoffmann, Bu-
Biog lind në qytetin duhet atë çka kam dashur të shpreh gjatë chner, Heine, Droste Hulshoff, Keller,
e Korçës. Atje gjithë ditës. Stifter, Storm, Hauptmann, Fontane.
kreu shkollën fillore
dhe gjimnazin. Studimet e larta PAQJA: Çfarë pëlqeni më tepër të lexoni? PAQJA: A vazhdon t’ju impresionojë
i vazhdoi në Universitetin e Tira- PAJA: Me tepër më pëlqen të lexoj ende klasikja shqiptare?
nës, në fakultetin ekonomik, por filozofi dhe prozë. Poezinë e lexoj rrallë, PAJA: Kam kohë që jam larguar prej
në mars të vitit 2003 detyrohet t’i kur kam nostalgji për ndonjë autor/e. letërsisë shqiptare. Në fakt kam dashur
ndërpresë ato për shkak të emi- të mos kem ndikime veçanërisht prej
grimit në SHBA. Më pas studimet PAQJA: Cili është shkrimtari më i asaj bashkëkohores. Kjo vlen dhe për
i vazhdon në Boston, në Univer- preferuar shqiptar? letërsinë e huaj. Lexoj shumë pak prej
sity of Massachusetts, e njëko- PAJA: Migjeni, por s’do doja të lija pas letërsisë së tanishme. Më shumë jam e
hësisht fillon të punojë në Depar- Fishtën, Poradecin, Camajn, Zef Pllumin, përqendruar te klasikja botërore, an-
tamentin e Thesarit të Shtetit të L. Lleshanakun, P. Shllakun, R. Musliun. tikiteti dhe te poezia moderne e post-
Massachusetts. Është autore e moderne e shek. të XX-të. Kjo më ka
disa librave, kryesisht me poezi, PAQJA: Nga shkrimtarët botërorë, të bërë të ndihem e lirë dhe ta çliroj veten
por edhe zhanreve të tjera. vdekur apo të gjallë, cilin do të donit prej pikëpamjeve shqiptare, mentalitetit
ta takonit? të ngurtë, disfatave të diktaturës me të

PAQJA Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 35
 vërtetë do të vijë dhe vëmendja e duhur
do të drejtohet një ditë ndaj problemeve
të letërsisë bashkëkohore.

PAQJA: Me çka mendoni se do t’ju

duhet ta plotësoni karrierën?
PAJA: Ndoshta filmografia (qeshet!)
Kam shumë dëshirë të udhëtoj. E kam
si tip pasioni, e ndoshta kur t’i bie rreth
e qark botës, përgjithësisht duke parë
mënyrën se si është zhvilluar arti në çdo
vend, atëherë do ta ndiej ndoshta veten
të plotësuar dhe artistikisht.

PAQJA: Mendoni se letërsia shqipe ka

nevojë për më tepër zëra femrash?
PAJA: Nëse shpirti ka gjini, atëherë
do t’ju duhej të ma drejtonit këtë py-
etje. Nuk është çështje numrash, është
cilën shumica e poetëve dhe shkrim- solutisht hapit bashkëkohor të kohës në çështje ndjesish. Nëse femrat e ndiejnë
tarëve kanë qenë të rrahur. Por njëko- të cilën u shkrua, përjashto Kadarenë veten se me zërin e tyre kanë për të sjellë
hësisht më ka distancuar shumë edhe që po e përfaqëson denjësisht letërsinë diçka të re e të veçantë, janë më se të
prej rilindësve, vargjet e të cilëve një tonë në botë. Por një pjese të madhe mirëpritura. Kush i ndalon femrat të
pjesë e madhe e krijuesve po përpiqen ende nuk u dihen veprat. E kam fjalën shkruajnë? A ka nevojë letërsia shqipe
t’i rikrijojnë sot, pas dyqind vjetësh. Për për autorët e disidencës shqiptare, të për zërin e shpirtit? Sigurisht. Kjo nuk
mua nuk ka hapësirë më të madhe për cilët kam shpresë se së shpejti do të ka aspak dyshim, madje jo vetëm letërsia
t’u zhbiruar se sa autorët francezë, gjer- dalin nga “guaska” në të cilën janë fu- shqiptare por dhe botërore. Niçe thotë,
manë si dhe antikët e lashtë. Aty filloi tur. Jam e bindur se prej tyre do të ketë ‘...mbi të gjitha preferoj ata që shkruajnë
baza, aty është thelbi i çdo lloj civilizimi. një avancim të jashtëzakonshëm në me gjak...’ (mbi shkrimin dhe leximin)...
Prej aty ka lindur dhe është rritur fuqia mënyrën e konceptimit, se si, në këtë
e kreativitetit të individit. segment, letërsia bashkëkohore shqip- PAQJA: Kur mendoni se përfundon
tare ka ecur pothuajse me të njëjtin hap një vepër?
PAQJA: A mendoni që letërsia shqipe ka me atë botërore. Mendoj gjithashtu se PAJA: Ndoshta kur vdes autori. Edhe
arritur në hapin e njëjtë me atë botërore? një pjesë e mirë e shkrimtarëve dhe po- pse një vepër botohet, sërish ka gjëra që
PAJA: Unë jam shumë e vogël të bëj etëve të rinj, janë duke ecur shumë mirë autori e ndien veten se nuk ka arritur të
përcaktime të tilla, në kuptimin që kjo dhe njëjtë me hapin bashkëkohor. Por thotë atë çka ka dashur, se vepra ende
pyetje duhet t’u drejtohet studiuesve e gjithashtu mendoj se pothuajse 95 % e duhet të ripunohet. Për mua, për sa kohë
kritikëve të letërsisë. Megjithatë men- autorëve nuk duhet as t’u pranohej ve- autori është gjallë, vepra e tij është gjith-
doj se përpara se të përcaktojmë nëse pra në shtëpitë botuese. Ndoshta koha e monë e papërfunduar. ■
letërsia shqipe e ka arritur hapin e asaj
botërores, do na duhet të përcaktojmë
fillimisht masat e hapit me të cilin duhet
ta krahasojmë. Unë mendoj se Migjeni
do të ishte gjeniu i letrave shqipe që do
ta përfaqësonte denjësisht Shqipërinë
që në kohën e tij në botë. E preferoj si
autor sepse ishte shumë modern për ko-
hën në të cilën jetoi. Mendoj gjithashtu
se L. Lleshanaku dhe P. Shllaku, poezitë
e të cilëve i kam lexuar me shumë emo-
cion te një qendër poetike që e ndjek
vazhdimisht në Boston, jo vetëm kanë
përcjellë një moment kulminant artis-
tik, por janë vlerësuar jashtëzakonisht
si poezi. Kjo do të thotë se ne kemi një
letërsi të bukur dhe moderne e sigurisht
që i përgjigjet hapit bashkëkohor. Por
ne gjithashtu e dimë se një pjesë e mirë
e letërsisë sonë, e shkruar në kohën e
monizmit, nuk mund t’i përgjigjet ab-

36 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
PAQJA
 Këmbimet letrare
Atdhe IBRAHIMI
T
ë shkruash për letërsinë do të thotë
të shkruash për një botë e cila i
tejkalon mundësitë dhe e bën më
të lehtë rrugën e njohjes së kombeve
përmes këmbimeve kulturore. Historia
e letërsisë na mëson se shumë popuj
kanë arritur ta afirmojnë vetveten në
marrëdhënie me kulturat e tjera.
Duke i tejkaluar tendencat e
vlerësimit njëdimensional të veprës le-
trare, letërsia e krahasuar krijon mundë-
si të reja për t’i njohur veprat më të mira
letrare të popujve për të cilët ndoshta
nuk kemi dëgjuar asnjëherë më parë.
Meqenëse asgjë në këtë botë nuk
jeton e vetmuar, në këtë kuptim është
plotësisht e qartë se edhe ekzistenca e
letërsisë kombëtare, pa qenë në kontakt
me letërsitë e tjera, është e vështirë të
imagjinohet.
Lidhur me rëndësinë e letërsisë së
krahasuar, filozofi amerikan i pragma-
tizmit, të cilin shumë e konsiderojnë
edhe të semiotikës moderne, Charles
Sanders (1839-1914), ka tërhequr vëre-
jtjen për domosdoshmërinë e të kraha-
suarit, për faktin se për një vepër a për
një ngjarje nuk mund të themi asgjë të
argumentuar në qoftë se atë vepër nuk
mund ta krahasojmë me diçka tjetër. Ai
kishte shkuar aq larg saqë madje kishte
pohuar se çdo gjë që konstatojmë dhe
nuk mund ta krahasojmë, bëhet plotë-
sisht e pashpjegueshme. Ky konstatim
i tij gati që do të mund të shërbente si
moto e letërsisë së krahasuar ose, shkurt
komparatistikës.
PAQJA
Përpjekjet që veprës letrare t’i vihen
kufij artificialë jo gjithmonë kanë rezul-
tuar të suksesshme sepse ajo ka arritur
të depërtojë deri te lexuesi i vet edhe në
rrugë dytësore.
Me të arritur deri te lexuesi, vepra
letrare ka arritur të krijojë imazhin e vet
për shoqërinë si produkt i saj.
Shembujt e këmbimeve letrare ndër-
mjet “Zolës dhe Floberit” dhe disa shkrim-
tarëve të tjerë, vetëm sa na e përforcojnë
bindjen se letërsia kurrë nuk ka njohur
dhe kurrë nuk do të njohë kufij artificialë.
Fenomeni i ndikimit te shqiptarët
Njohja në letërsi nuk vjen vetvetiu,
por vjen si rezultat i këmbimeve kul-
turore dhe i raporteve reciproke që
ndërtojnë në mes vete popujt që flasin
dhe krijojnë gjuhë të ndryshme. Kjo
është dëshmuar që nga antikiteti i lashtë
e deri në postmodernizëm.
Shembujt që kanë të bëjnë me njo-
hjen e veprave të antikitetit nga ana e një
rrethi të gjerë të lexuesve disa shekuj më
vonë, duke përfshirë këtu edhe disa nga
krijuesit shqiptarë, dëshmojnë se feno-
meni i njohjes dhe i ndikimit të veprave
letrare ka qenë i njohur shumë herët.
Shqiptarët, edhe pse të robëruar dhe
të vonuar historikisht, asnjëherë nuk
mbetën jashtë zhvillimeve letrare që po
ngjanin në Evropën e shekullit të XVIII-
të, XIX-të dhe XX-të.
Megjithëse te ne shqiptarët fenomeni
i ndikimit të disave nga shkrimtarët e
letërsisë botërore te shkrimtarët shqiptarë
është vërejtur shumë herët, si ndikimi i
Homerit te Fishta, Bajronit te De Rada-
Zef Serembe dhe ndikimi i Xhelaledin
Rumiut te Naim Frashëri, letërsia shq-
iptare prapëseprapë ka arritur ta ruajë
origjinalitetin e vet, edhe pse është krijuar
gjatë një procesi të kushtëzuar historik.
Kur jemi te poetët romantikë duhet të
përmendim Zef Seremben si njërin nga
përfaqësuesit më të spikatur të roman-
tizmit shqiptar, i cili duke u ndikuar nga
poetët italianë dhe evropianë si p.sh: Fran-
çesko Petrarka, Dante Aligieri dhe nga
poeti francez Alfred de Myse, krijoi iden-
titetin evropian të poezisë shqipe, duke
qenë liriku më i madh i poezisë shqipe.
Mbase edhe fati në jetë duket të ketë
qenë përcaktues i temave që ata i kanë
trajtuar në veprat e tyre. Stili i larmishëm
i Zef Serembes, lirizmi i hollë dhe evoki-
mi i së kaluarës historike, e bënë poetin e
njohur francez Lamartin të thotë “poezia
erdhi andej nga brigjet tuaja dhe andej
do të kthehet”. Njohja me ambientin ital-
ian ia mundësoi Zef Serembes njohjen
me më të mëdhenjtë e letërsisë italiane.
Si një erudit i rrallë, Serembe u bë
pishtari i lirikës shqipe dhe fanar i ro-
mantizmit shqiptar.
Dashuria që ndien për vashën ideale
dhe mungesa e saj e bënë Seremben të ndi-
het sikurse Petrarka për Laurën, Danteja për
Beatriçen dhe Leopardi për të dashurën e tij.
Duke e njohur krijimtarinë e Dante
Aligierit, Petrarkës dhe Xhakomo Leop-
ardit, Serembja filloi të krijojë të njëjtin
identitet poetik që e krijuan ata.
Përngjasimi në tema, motive dhe ide,
na lë të kuptojmë se sa i gjerë është universi
letrar dhe se sa gjëra të përbashkëta kanë
njerëzit dhe kombet ndërmjet tyre. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 37
 Nga t’ia m
Valter NASUFI kolazh të vërtetë kulturash të ndryshme,

N
por vetëm shqiptare jo! Ajo çka i bën
ë klasën fillore mësuesi na më- këta të rinj të njihen si shqiptarë është
sonte se çdo popull ka traditat vetëm gjuha dhe asgjë tjetër, se në stil,
e veta, gjithashtu edhe populli në veshje, kulturë e në fusha të tjera nuk kanë dashur vendin ku ata lindën.
shqiptar ka traditat e tij të cilat janë të nuhatet një aromë e vërtetë shqiptare. Ata nuk u larguan, megjithëse kushtet
veçanta dhe të mira, si nga aspekti his- Që të gjithë këta të rinj synojnë botën i kishin edhe më keq sa që i kemi ne
torik po ashtu edhe ai kulturor. Këto e jashtme, sepse atje fitohen më shumë sot. Ata u ballafaquan me çdo prob-
mësime na shoqëronin gjatë gjithë ko- para, për të synuar një jetë më të mirë. lem, me çdo sfidë, pra reagimi i tyre
hës, por për fat të keq kjo traditë po hum- Ky interes, që në esencë është vetjak, si ishte i menjëhershëm përballë situat-
bet dhe po shkrihet me risitë të cilat po ideal të vetëm ka materialen. Kjo merr ave të ndryshme. Por edhe ajo pjesë që
futen me kalimin e kohës, derisa tradita shkas nga zhgënjimet e vazhdueshme që emigroi jashtë, me kalimin e viteve u
jonë me të cilën të parët tanë kaq shumë i përjetuan në vendin e tyre, për kushtet kthye prapë pasi u pajis me mantelin e
mburreshin do të jetë vetëm një e shkuar. me të cilat asnjëherë nuk u pajtuan. diturisë. Ata ishin të dobishëm për atë
Shqiptarët traditën e tyre e vlerëso- Pavarësisht nga kjo situatë e krijuar, brez, por edhe për brezat e mëvonshëm.
jnë shumë, por kjo është vetëm në fjalë të rinjtë e diplomuar nëpër fakultete të Ata erdhën, duke mos harruar bukën që
dhe aspak në veprime. Përveç fjalëve të ndryshme i shikon në rrugët e Evropës i ka ushqyer, trojet të cilat i kanë shke-
cilat janë pro traditës, të gjitha të tjerat duke punuar si punëtorë të rëndomtë që lur me vite të tëra, ku kishin lozur dhe
janë në kundërshtim me të. Kjo duket s’kanë të bëjë aspak me atë çfarë kanë soditur. Vetëdija e tyre i bëri ata të ven-
në mënyrën e të jetuarit, në veshjen, studiuar. Gënjehen nga një pagë e ma- dosur për t’i dhënë vendit kontributin e
mentalitetin, kulturën dhe në çdo jme që fitojnë dhe pa e kuptuar kon- merituar në ndërtimin e tij, në edukimin
gjë tjetër që shikon sot. Do të dallosh tribuojnë në vendet e huaja duke har- e brezave, duke sjellë kështu konceptet
shumë ndryshime nga e kaluara, të cilat ruar që më së shumti nevojë për dijen bazë të një shoqërie sa më stabile. Pra
i tejkalojnë normat kulturore, duke mos dhe punën e tyre ka vendlindja. këta nuk u ndikuan nga pasuria ose nga
pasur vlera të mirëfillta shoqërore. Le të kthehemi në retrospektivë dhe materialja, e as nga zhvillimi i vendeve të
Dikush mund të thotë, po pse t’i të shohim se si brezat e mëhershëm, perëndimit, sepse kjo gjë nuk i tronditi
mbajmë traditat tona? Kjo është pra-
pambeturi, ne duhet të ecim me hapin
e kohës dhe të përparojmë si gjithë Ev-
ropa. Por kjo Evropë që ne e synojmë
kaq shumë, është po kjo që më së miri e
ruan identitetin e vet, kulturën, traditën,
në mënyrë që mos të shkrihet, që secili
vend të dallohet nga tjetri. Me humbjen
e traditave dhe riteve të mirëfillta popul-
lore dhe të vlerave shoqërore atëherë ne
do të kemi kundërvlera, të cilat kundër-
shtojnë normat sociale duke mos qenë
aspak të dobishme për shoqërinë tonë.
Por ne duhet të synojmë që t’i ngremë
lart vlerat të cilat i kemi në mënyrë që
të respektohemi, të krenohemi për atë
që është vetëm e jona, origjinale dhe as-
pak e kopjuar, për atë që është prodhim
vendor me të cilën janë mburrur breza
të tërë ndër vite. Por çka na duhet, kur
kjo krenari, ky dinjitet po venitet e po
shkrihet dalëngadalë, po humbet ashtu
si rrezet e diellit në ujin e ndotur, ashtu
si hëna e plotë kur mbulohet nga retë e
zeza me erërat e shumta që fryjnë nga
të gjitha anët vazhdimisht.
Nëse do ta shohim me sy të zakon-
shëm sipërfaqësor, menjëherë do të
vërejmë një diferencë të madhe midis
të rinjve dhe të moshuarve. Kjo është ajo
çka vërehet me shikimin e parë, por nëse
do të shohim me një sy edhe më kritik
do të vërejmë ndryshime të tjera midis të
rinjve dhe moshave të përafërta, pra një

38 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
PAQJA
mbajmë…?
zemrat e tyre aspak, nga se në zemrat e
tyre nuk ka pasur gjë tjetër përveç at-
dhetarizmit dhe gjithashtu ngritjes së
vetëdijes së popullit. Zemra i ka qarë
për familjen, për vendin dhe për çdo
pëllëmbë toke të cilën e ka shkelur. Kjo
nostalgji i bëri ata që të bëjnë çmos për
marrjen e sa më shumë njohurive, me
qëllim që të kontribuonin më vonë në
ndërtimin e vendit. Kjo është ajo që kanë
bërë rilindësit tanë të njohur, të cilëve ne
iu detyrohemi aq shumë për meritat e
tyre, të cilat lanë gjurmë në zhvillimin
dhe në ngritjen intelektuale të shoqërisë.
Këtë kulturë prindërit e tyre ua ngulitën
thellë derisa u brendësua në vetveten e
tyre dhe rrënjët ishin aq shumë të thella
sa erërat më të forta nuk arritën t’i shkul-
nin dot. Atë kulturë, të cilët të parët tanë
e gjetën si filizi, brezat e tjerë e rritën dhe
e bënë pemë. Sot ajo po kalbet dhe ka
ngelur si një trung i zhveshur pa gjethe,
PAQJA
në mëshirën e fatit. Çdo vëzhgues që e
shikon do të mërzitet nga pamja e mje-
rueshme që ka.
Asimilimi tashmë ka trokitur në dy-
ert tona dhe dita-ditës kërkon të hyjë.
Më së shumti për qejf i ka të rinjtë, të
cilët me entuziazmin e tyre nuk men-
dojnë shumë për veprimet që marrin,
aq sa që gjysma janë asimiluar nga
aspekti i kulturës dhe traditës, kurse
ata që kanë dalë jashtë gati pothuajse
janë asimiluar krejt, kanë lënë traditën
dhe kulturën shqiptare dhe kanë marr
modën dhe traditën e huaj. Po edhe kjo
traditë “e huaj”, e cila është marrë nga
këngëtarët, filmat dhe telenovelat, është
një traditë e huaj imagjinare, që nuk ka
të bëjë aspak me traditën përkatëse, por
me traditën e iluzionit evropian, që ka
gjetur një përqafim të menjëhershëm
sidomos nga brezi i ri. Por fajin krye-
sor këtu e kanë vetëm prindërit, që janë
djepi i edukimit primordial, të cilët nuk
e kanë bërë punën e tyre ashtu siç duhet,
e as që e kanë vënë tiganin në zjarr. Ky
lloj mosinteresimi i prindërve për fëmi-
jët e tyre ka bërë që të jetë kjo gjendje,
sepse prindi nuk i ka përcaktuar fëmijës
se çka të marr dhe çka të mos e marrë.
Nuk ia ka treguar qartë kanalin e ujit të
jetës, se çfarë vije duhet të përshkruajë.
Edhe nëse e ka bërë një kanal, e ka lënë
të cektë, saqë i riu në vrullin e tij të jetës
del nga ky kanal, duke shkelur çdo tokë,
qoftë ajo e mirë apo e keqe, e mbjellë apo
e pambjellë. Prandaj prindi duhet të jetë
ai i cili duhet ta ketë nën kontroll fëmi-
jën, jo me anë të dhunës, por me anën e
logjikës dhe arsyetimit, në mënyrë që uji
të shkojë deri në farë, që kjo farë të rritet
me ujin e duhur dhe kështu të zhvil-
lohet dhe më vonë të bëhet i dobishëm
për veten dhe gjithashtu për shoqërinë.
Vetëm kështu gjeneratat mund të edu-
kohen me traditat e mirëfillta që ka po-
pulli shqiptar, të cilat janë bartur brez
pas brezi për shekuj me radhë.
Kurse për sa i përket atyre shqip-
tarëve që janë jashtë trojeve, shqipja, si
gjuhë e nënës, po venitet nga dita në
ditë në shtëpitë e tyre. Është për të ard-
hur keq, por kjo është e vërteta. Kjo ka
ndodhur për shkak se postmodernizmi i
ka hutuar duke i gllabëruar në vorbullën
e jetës së përditshme. Në këtë mënyrë,
gjuha dalëngadalë po shuhet dhe si
pasojë po vjen edhe asimilimi. Gjuha
është ajo e cila e bën një njeri pjesëtar
të një populli, të një tradite dhe kulture.
Nëse kjo humbet, atëherë do të humbasë
edhe origjina, njëkohësisht edhe tradita,
ngase gjuha dhe tradita janë të lidhura
ngushtë me njëra-tjetrën. Këto të dyja
janë identiteti i një populli, sepse ato
janë të vetmet gjëra me të cilat dallohet
çdo popull në botë.
Nëse mundohemi të jemi njerëz me-
satar në traditat tona, si edhe po ashtu
t’i respektojmë traditat e tjera dhe të
marrim atë çka është e dobishme për
ne, atëherë duhet bërë një seleksionim
i arsyeshëm në marrjen dhe lënien e
tyre. Vetëm në këtë mënyrë do të bëhe-
mi të dobishëm për familjen dhe, kur
të bëhemi të dobishëm për këtë rreth,
njëkohësisht jemi bërë për komunitetin.
Atëherë kur të jemi bërë edhe për komu-
nitetin, si pasojë, në fund do të bëhemi
të dobishëm për mbarë shoqërinë dhe
kjo gjë rezulton në kontributin e har-
monisë së të gjithë vendit. Që të gjithë
do të jemi të kuptueshëm, pa paragjy-
kime dhe tolerantë në respektimin e
kufijve të caktuar, si individualë ashtu
edhe shoqërorë, që i përcaktojnë vetë
normat e kulturës sonë shoqërore. ■
Nr.61■DHJETOR'11/JANAR'12 39
Lamtumirë Kampion!
Alban BILALLI
K
isha planifikuar të zhvilloja prej
kohësh një intervistë më Besim
Kabashin. Kisha bërë gati pyetjet.
Sigurova adresën e tij në internet. Bise-
dova me të. I bëra kërkesën për intervistë,
të cilën e pranoi me kënaqësi. Por ai më
propozoi që intervistën ta zhvillojmë pas
duelit të 16 dhjetorit, ku do të ndeshej me
amerikanin Mighty Mo. “Prit sa t’ia “aji”
kokën këtij amerikanit, e pastaj e zhvil-
lojmë intervistën. Ndoshta vij në Kosovë
për fundvit e takohemi në Prishtinë për
intervistë,” - ishin fjalët e Kabashit.
Unë e pranova mendimin e Kampi-
onit, por kisha gabuar. Më mirë ta kisha
zhvilluar atëherë intervistën, sa ishte i
gjallë dhe plot jetë.
Prej dhjetë pyetjeve që kisha plani-
fikuar t’ia bëja, e që nuk arrita, vetëm
për një pyetje “mora” përgjigje: Kur do
të largoheni nga ringu?
Vdekja e Kampionit, mister
Besim Kabashi u gjet pa ndjenja në
shtëpi. Ai ndërroi jetë disa çaste më vonë
në spital. Në internet adhuruesit e tij
spekulonin në të gjitha drejtimet: se mos
është dopinguar me gjëra të rënda? Mos
është vrarë, apo mos ka bërë vetëvrasje?
Dyshimin e fundit policia e largoi,
pasi nuk ka pasur ndonjë shenjë që
kishte të bënte me vetëvrasjen. Nuk
kishte asnjë letër lamtumire. Po ashtu,
40 DHJETOR'11/JANAR'12■Nr. 61
hidhet poshtë edhe mundësia e një
vrasjeje. Për t'u bërë zbardhja e kësaj
vdekjeje tragjike, u kërkua një autopsi,
dhe rezultatet e para janë se kikboksieri
vdiq nga një mbidozë e medikamenteve.
Pas kësaj do të bëhet një analizë tok-
sikologjike për t'u konstatuar se çfarë
përzierjesh e medikamenteve ka çuar
në vdekjen e Kabashit. Por, ky proces
pritet të zgjasë disa javë.
Karriera e Besim Kabashit
Besim Kabashi, fëmija më i ri ndër
7 fëmijët e familjes Kabashi, deri në
moshën 14 vjeçare jetoi në Gurrakoc
(Istog). Në këtë fshat mbaroi shkollën
fillore dhe pastaj udhëtoi drejt Gjerman-
isë, ku jetonin prindërit e tij.
Me të shkuar në Gjermani, Besimi
kishte filluar menjëherë me aktivitete
sportive. Provoi shumë lloje të sportit,
duke ia filluar me futbollin, atletikën
dhe notin, por nuk e anashkaloi as
shkollën, sepse prindërit dëshironin që
ai të shkonte rregullisht në mësim.
Në moshën 17 vjeçare filloi stërvitjet
në kikboks. Pas 9 muajve u paraqit në një
turne ndërkombëtar në Gjermani ku ar-
riti deri në finale, duke e dorëzuar luftën
në shenjë respekti, pasi i duhej të ndeshej
me trajnerin e tij. Por sukseset për të nuk
vonuan, duke u bërë kampion i fullkon-
taktit dhe kikboksit në Gjermani.
Titullin WKA të Evropës e fitoi në
vitin 1998, në Lituani. Pastaj vijoi titulli
i nënkampionit WAKO të Botës në Itali.
Debutimin në kikboksin profesion-
ist Kabashi e bëri po ashtu me sukses.
Fitoi titullin WKA të Gjermanisë në
kategorinë 79kg dhe 83kg, pastaj edhe
titullin W.I.K.A. në peshat 81 kg.
Pas mosmarrëveshjeve me trajnerin
e tij Davut Sidal, Kabashi bëri pauzë për
pesë vite (2002-2007), për t’u kthyer më
i fortë në ring.
Në mars të vitit 2007, përmes klubit
të vëllezërve kroatë Steko, Kabashi doli
për herë të parë pas 5 viteve në ring.
Pas një kohe të shkurtër i erdhi rasti të
luftonte për titullin WKA të Evropës në
peshat 95kg. Këtë e bëri me kënaqësi
dhe atë titull e bëri të vetin. Këtë titull e
mbrojti dy herë dhe më pas iu përkush-
tua titullit të botërorit, titull të cilin e
fitoi me datë 13.12.2008, kundër turkut
Yahya Gülay, me nokaut në raundin
e katërt. Këtë titull e mbrojti tre herë
brenda vitit 2009.
Kabashi, në dy vitet e fundit, ishte
i pakonkurrencë në kategorinë 95 kg,
duke fituar dy tituj të njëpasnjëshëm të
botës, si dhe duke fituar në disa turne
mjaft prestigjioze. Vdekja e tij e la pa e
zhvilluar, ndoshta, meçin më të rëndë-
sishëm në karrierë kundër Mighty Mo,
më 16 dhjetor të këtij viti. Në ringun
profesionist ai la pas vetes 36 meçe,
shumica prej tyre të paharrueshme. Ai
vetëm një herë u dorëzua para rivalëve
të vet. ■
PAQJA