You are on page 1of 186

HONG DIU - M DUNG

SUY NGAM PHAT PHAP

NM 2012 1

MC LC
1. Thnh tm sm hi ........................................................................................... 2 2. Hnh phc ca ngi Pht t............................................................................ 6 3. Bn lm g khi gp nhng chuyn th phi? ...................................................... 11 4. Lc hnh tng B Tt Qun Th m ....................................................... 14 5. Tm hiu cng hnh ca B Tt Qun Th m............................................... 17 6. Sng chung vi s hi .................................................................................... 24 7. o Pht v ngh thut ha gii sn hn ......................................................... 27 8. Chuyn ha kh au thnh hnh phc ............................................................ 31 9. i sng l mong manh, cht l iu chc chn ............................................. 34 10. Bn vin ngc qu cht ngi! ..................................................................... 45 11. Nhn din ci cht v hnh phc .................................................................. 49 12. Bc qua ni s............................................................................................ 51 13. ngha Pht n .......................................................................................... 54 14. c Pht trong i ....................................................................................... 68 15. o c trong np sng ngi Pht t .......................................................... 77 16. Hnh phc .................................................................................................... 89 17. Cm si nh la ........................................................................................... 94 18. Thy r kh bt kh ................................................................................101 19. Con ng dn n hnh phc ....................................................................105 20. Tnh yu thng dnh cho k th ................................................................118 21. m thnh o ............................................................................................121 22. Nng .......................................................................................................129 23. o c v hnh phc .................................................................................136 24. Xin li chnh mnh .......................................................................................142 25. Nim Pht v nim Bt ................................................................................145 26. Cm nim v c Pht Di D......................................................................151 27. Hn ghen .....................................................................................................153 28. Hnh trang B-Tt Qun Th m (Avalokitesvara) ....................................158 29. Quan nim ca ngi Pht t i vi ci cht .............................................165 30. Ha gii nhng rc ri trong quan h gia nh theo li Pht dy .................170 31. o Pht v vn hn nhn gia nh .........................................................179

1. Thnh tm sm hi
Bt c ai hin hu trong cuc i ny cng u c th phm phi nhng li lm, sai st d t hay nhiu. Bi khi tm m m, thiu sng sut th mi hnh ng, ni nng ca ta rt d dng vp phi nhng lm l, s sut gy kh au cho bn thn v nh hng khng tt n ngi khc. l l ng nhin. Do vy, thnh tm n nn cc ti li m mnh to ra, v lp nguyn ng cho nhng hnh vi sai tri ti din l vic lm ng c mi ngi trn trng, qu mn v noi theo. Sm hi l hnh ng tch cc, hng tm v no thin, khng chy trn s tht v khao kht c sa i bn thn thng hoa cuc sng. Ni cch khc, sm hi l ty sch cc cu u ti li gip cho thn tm trong sng, an tnh v mi m. Sm l t b nhng li lm m trc chng ta vi phm. Hi l pht nguyn t nay v sau khng bao gi lp li cc hnh vi thiu thc nh trc y v ng thi thay i ci nhn tch cc, bao dung hn i vi mun loi trong thc ti. Nh vy, sm hi l vic lm c th, thit thc m mi ngi cn phi thc thi em li li ch an vui cho t thn v cho cuc i ny. Trong thc t, c nhng ngi mc phi ti li nng n hu nh v phng cu cha. H sng vi tm trng s hi lo u, n khng ngon ng chng c yn v nhng cn c mng ko di. Mc d h c ca ci vt cht d tha nhng i sng th li c n trng vng v chng c ai mun n gn tip xc v chuyn tr. Tuy nhin, mi th trn cuc i ny u c th thay i, khng c g thc s c nh c. Do , i vi nhng ngi lm iu bt thin nhng h bit thnh

tm n nn hi ci v quyt ch tu hnh th vn c th chuyn ha c nghip xu c, tr thnh mt con ngi lng thin hu ch cho gia nh v x hi. Kinh Trung b II c cp n s kin c Th Tn ha cho tn st nhn kht ting Angulimala (V No). Angulimala l tn git ngi khng gm tay, sau khi h st ngi no hn cht ngn tay xu thnh mt trng chui v eo vo c. Angulimala sng n c trong rng ni, mi khi xut hin th dn chng u kinh hi. Hnh ng ca Angulimala qu tht c c, git hi rt nhiu ngi, khng mt ai c th chp nhn v tha th. Nhng c l Angulimala vn cn cht phc c t nhiu kip lu xa trong qu kh nn may mn gp c Th Tn v c Ngi khai th v ngha o l lm ngi. Nh vy, Angulimala c c hi sm hi ti li gy to v pht nguyn xut gia tu hnh, sau mt thi gian Angulimala chng c qu v A-la-hn. Th gii ngy nay cng c nhng hng ngi in lon nh th, h i khng b khp ni, khin cho dn chng c mi php phng lo u, s hi. Hin nay, cc nc trn th gii ngoi vic u t ngn qu phng chng bo lt, ng t, sng thn lin tc xy ra, cn phi hao tn kh nhiu tin ca vo vic ngn nga nn khng b, nh hng khng nh n nn kinh t ton cu. Tht l xt thng cho nhng hng ngi mang phi nghip chng nng n nh th! Gi m cc v y bit n nn, sm hi ti li nh Angulimala, bung b kh gii v quay v no thin th nhn loi s c an bnh hnh phc bit bao. Bao nhiu lm li cng do tm Tm tnh cn u du li lm Sm hi xong ri lng nh nhm Ngn xa my bc vn thong dong. c Th Tn dy rng, c hai hng ngi ng c tn thn khen ngi l k c tr. Ny cc T-kheo, c hai loi ngi c tr. Th no l hai? Ngi c phm ti l thy c phm ti, v ngi chp nhn ngi khc nh php pht l ti ca mnh. Ny cc T-kheo, c hai loi ngi c tr ny (Kinh Tng chi b, chng 2, phm Ngi ngu). 3

Thc cht, tr cc bc Thnh ton thin, cn chng ta, sng trong i ny khng ai trnh khi lm li, vng di. Do , iu quan trng l mi ngi phi t nhn bit nhng hnh ng sai tri ca mnh gy to m sm hi, cha b. Nguyn gi tm hn cho trong sng, d ch mt vt li nh nht cng ng vi phm th chnh l hnh ng ca ngi c tr tu. Ch xem thng li nh M cho l khng nguy Git nc nh li ti Dn dn y chum ln. Tuy vy, c khng t ngi vn thiu thc v vn ny. Ngi ta khng mun hi li, cu tin m ph thc cuc i ca mnh cho s phn nh ot. Khi to ra ci nhn xu c th h khng bit ngh n hu qu phi tr ngy mai. D bit rng, vic lm y ht sc sai tri nhng h vn c mc nhin to tc c nghip, n khi h qu kh au c hnh thnh th ngi ta li ku tri trch t v li cho s phn, do tri nh, v.v qu tht l mu thun. Mt khc, c nhng ngi sm hi theo kiu van xin cu nguyn, h tm n nhng ni gi l linh thing cu khn van xin, hon ton nh vo tha lc vi mc ch mong mun c chy ti. Nhng hnh ng m m nh th ch to thm ci li la di chnh mnh, khin cho lng tham mun ngy cng bnh trng thm hn. Thc ra, sm hi khng phi l vic lm mang tnh cht cu khn van xin, m phi thc s thnh tm n nn sa i li lm, bit h thn vi chnh mnh khi l gy tn hi cho k khc. C th hn, chng ta cn phi sing nng hc hi o l, thu hiu li Pht dy v thc hnh trong mi lc mi ni. Khi i ng, lc nm ngi, n cm ra bt, li xe, qut dn nh ca, kinh hnh nim Pht, v.v chng ta cn phi thng trc chnh nim tnh gic nhn bit cc nim sinh dit, n v i. Khi tm hn tnh lng sng sut, ta s pht hin ra c u l c php sinh khi v u l thin php, t mi li ni v hnh ng ca ta u pht huy ng mc vi l tht, em li li ch thit thc cho t thn v cho cuc i ny. 4

Thit ngh, l mt con ngi th ai cng mong mun c an vui hnh phc v thch ngi khc thng yu, qu trng mnh. Tuy nhin, v hon cnh nghip lc y a khin cho ta lm vo tnh trng b tc ngho kh, tng thiu v bt hnh. T , ta chn ngn s i nn b mc cho s phn nh ot v cui cng tr thnh mt con ngi h n, v ngha. Thc ra, bn cht ca cuc sng vn d v thng; thn tm v hon cnh u c thay i trong tng giy tng pht. Chng lun lun thay i theo hai chiu hng khc nhau, mt l theo chiu hng tiu cc v th hai l tch cc. Nu ta thng xuyn tip xc vi cc i tng khng lnh mnh th s i theo chiu hng tiu cc v d nhin l dn ti kh au, h ly. Ngc li, theo chiu hng tch cc l ta bit gn gi v hc hi vi nhng ngi c phm cht o c cao p. V chnh v s thay i t nhin , cho nn nhng ngi ngho kh vn c th giu sang sung sng v k bt nhn, hung tn cng c th tr nn hin lng o c. Min l, ngay trong hin ti h bit khc phc nhng li lm v tip xc vi cc bc thin tri thc hc hi, noi gng th chc chn i sng ca h s c chuyn i theo hng i sng p. tr thnh mt con ngi lng thin, sng i hnh phc an vui, chng ta cn phi thnh tm sm hi v nhng hnh ng lm l ca mnh bng nhng vic lm c th ngay trong i sng thng nht. Vn dng ht kh nng ca t thn lm li ch cho cuc i bng cch b th ti vt cho k c nh thiu thn, cng dng Tam bo, hin tng nim vui cho ngi, v.v v vn quan trng hn ht chnh l sng chnh nim tnh gic trong mi giy pht. Khi ta thc hnh phc hu song tu mt cch trn vn nh th th nghip chng tiu tr, thin cn tng trng, vt thot mi rng buc kh au v t c nim an vui gii thot ngay trong i sng hin ti.

Vin Ng

2. Hnh phc ca ngi Pht t


Hnh phc, trong ngha thng thng, l s va v tha mn cc nhu cu cuc sng. Ring i vi ngi Pht t, hnh phc ln nht ca h, c th ni l c lm ngi, c nghe, hc tp v thc hnh Chnh php. Trong kinh Tng ng b V, c Pht ni rng, khng d c c thn ngi. V nh con ra m rt lu mi ni ln mt nc m lt vo bng cy tri trn bin mnh mng l chuyn v cng hy hu. Mt ln khc, c Pht khi mt cht t dnh vo u mng tay ri a ln hi: t u mng tay nhiu hay t qu a cu nhiu? Cc T-kheo p: Bch Th Tn, t qu a cu rt nhiu, t trong u mng tay c l bao. Lc c Pht bo: Cng th, chng sinh khi b thn ny ri m tr li c thn ngi cng t nh t trong u mng tay, cn sinh vo cc ci a-tu-la, sc sinh, ng qu, a ngc th nhiu nh t qu a cu. c Pht tng ni trong cc kinh rng, c nhng chng sinh v to c nghip m phi mang thn sc sinh tri qua nhiu i hoc a trong a ngc, ng qu rt nhiu nm v.v... Ngy nay nhiu nh ngoi cm c th tip xc vi nhng vong linh tng cht cch y hng my trm nm. T cho thy, mt ngi sau khi cht c th do nghip lc khng ti sinh lm ngi c, phi sng di hnh thi ng qu (vong linh, qu i) trong i lnh, kh no, tham mun v thm kht. Mun c sinh ra lm ngi tht khng d nu khng c phc bu nhn duyn. V th c c ni: Thn ngi kh c, Pht php kh nghe. Trong su no lun hi (Lc o): Thin o, nhn o, a-tu-la o, sc sinh o, ng qu o, a ngc o th loi ngi (thuc nhn o) c xem l chng sinh 6

c phc bu ch km ci tri (thin) m thi. Ci ngi li l ci m chng sinh d tu hnh nht v khng qu kh nh ci a ngc, ng qu, sc sinh, v cng khng qu vui sng nh ci tri thng m say h lc m khng lo tu hnh. Thn ngi qu v kh c c, qu v nh m tu hnh thot kh, t c an vui. Trong kinh Php c th d, phm i thn th 22, c Pht dy v gi tr ca thn ngi nh sau: Ngi bit qu thn mnh/Cn thn lun gn gi/Mong gii tr cc dc/Hc o chng m tnh/Thn ngi rt tn qu/Nn l bc c tr/Thng gng t tin tu/V sing hnh php th/Tu trc phi sa mnh/Sau mi chng sinh/iu thn, thm nhp tu/Vt hn k phm tnh/Mnh cn cha li ch/Lm sao li ch ngi/Tm thun, hnh ngay thng/Nguyn thnh tu mi mi.

Cc gia nhn ca Trng gi Cp C c ang dt vng mua khu vn thi t K Thn ngi qu bu, kh c c thn ngi, v th cn phi bit qu trng c hi lm ngi. Phi bit tn dng c hi lm ngi tu tp, sau khi b thn ny ri c th sinh v cc cnh gii an vui nh cnh gii ca ch Pht v Btt, hoc ci tri, hay t ra cng c tr li lm ngi c phc. ng n lc Mt mai ng bnh ti ging, cc kh tranh nhau bc ngt, ngy m lo ngh, lng d ri bi. ng trc mt m cha bit v u! T y mi bit n nn th 7

mun. Kht n o ging sao kp? Hn mnh sm chng lo tu hnh d b, nn tui gi mi sinh nhiu lm li, hi tic lm iu. Lm chung cht n, lo s bng hong(Quy sn cnh sch - i Vin thin s). Trong kinh Php c, c Pht dy rng: c sinh lm ngi l kh, c sng trn i cn kh hn, c nghe Chnh php l kh, c gp Pht ra i cn kh hn(PC.182). Phi c phc bu nhn duyn mi c c thn ngi, mi c gp Pht, Php, Tng, l nhng s kin v cng hy hu m khng phi ai cng c c. Trong Ng tha Pht gio c gio l Nhn tha gip chng sinh tu tp thin nghip c ti sanh lm ngi sau khi i ny chm dt. Gio l Nhn tha dy rng mun c thn ngi cn phi tu tp cc hnh lnh, th tr Tam quy Ng gii, sing lm cc iu thin (cng dng Tam bo, b th, phng sinh, hiu tho vi ng b cha m, sng c o ngha vi anh em, bn b, lm ngi tt c ch cho x hi) to cng c phc bu cho hin ti v i sau. Mt khi mt thn ngi, kh mong tm li c. Nn xem thng gi tr thn mng con ngi, khng bit qu trng mnh, khng bit qu trng ngi khc, lm tn thng mnh hoc tn thng ngi khc u ng b ch trch, ng b ln n. V d nh c hnh vi t git mnh (t t), c hnh vi git ngi, gy thng tch cho ngi, trc tip hoc gin tip lm tn hi sc khe, tnh mng ngi khc nh mua bn hoc s dng ma ty, cc cht kch thch, gy nghin, cc cht c hi, ua xe, iu khin cc phng tin lu thng mt cch khng an ton, cu th. Ngy xa c nhiu v T-kheo sau khi thc hnh php qun thn bt tnh trong T nim x (qun thn bt tnh, qun th th kh, qun tm v thng, qun php v ng) t thu ngi git cht mnh v cm thy nhm chn, gh tm ci thn. c Pht khin trch nhng v v dy rng, s d Ngi dy php qun thn bt tnh l i tr ci tm tham dc, ci tm tham m sc thn, v sc thn m to nghip (tham n ung, ng ngh, tham hng th dc lc, to nhng nghip bt thin nui dng, chiu chung ci thn). Ngi dy cc t khng nn cc oan, ng v ci thn m to nghip kh, nhng cng khng nn xem 8

thng gi tr li ch ca ci thn, bi n l phng tin tu hnh. Ngi no hy hoi thn mnh l phm lut. c Pht th d, nh c ngi b chm thuyn ang ln hp gia dng nc chy xit trn sng m khng c g bm vu. Trong lc y c mt khc g mc tri ti, ngi y v cng mng r, quyt bm cho bng c khc g mc bi vo b. Tuy l khc g mc khng c gi tr g, nhng lc nguy cp th n tr nn qu bu. Bit s dng n th n tr thnh vt c gi tr hu dng. Khng c thn lm sao tu hnh gic ng, gii thot? Khng c thn lm sao hong dng Chnh php lm li ch chng sinh? D l ngi xut gia tu hnh cu gii thot, hay ngi ti gia c hng hon thin mnh, ci to, xy dng x hi, ai cng cn qu trng thn ngi, ly n lm phng tin rn luyn tu tp v mc ch hng thng (t li), ly n lm vic li ch phc v tha nhn, cng hin cho cng ng, x hi (li tha). Hnh phc ln nht ca ngi Pht t l c nghe, hc v thc hnh Chnh php. C nhng ngi sng rt kh v ngho kh thiu o i cm, v lm lng vt v, v bnh hon tt nguyn nhng h cha bao gi t hi hoc tm hi ai : V sao mnh li qu kh nh th ny? C con ng no thot kh hay khng? Ti sao mnh c mt trn cuc i ny chu kh, v sau khi cht mnh i v u? Mc ch ca i sng l g? Li c nhng ngi khng lm vo tnh cnh bt hnh nh th nhng li khng c nhn duyn gp c Chnh php, h ri vo t kin ngoi o. C ngi gp c Chnh php nhng li khng c nim tin. C ngi c nim tin nhng khng c hiu bit chn chnh. C ngi c nim tin v hiu bit nhng khng c s tinh tn hnh tr, khng c thy lnh bn tt tr duyn. C nhng ngi sng gn ht mt i nhng vn m m tm tr, khng gic ng c bn cht cuc i, bn cht kip nhn sinh, my mi nm trong kip ngi ch ln qun trong vic tm kim ming n, ri n trm tui gi xui tay nhm mt chng mang theo c th g, c i cng chng lm c vic g c ngha, li ch cho bn thn v cho cuc i, ung ph mt c hi lm ngi, cha h ngh mc ch i sng l g, sau khi cht mnh i v u? Trong kinh Php c, c Pht dy: Sng trm nm m khng thy php 9

v thng sinh dit, chng bng sng ch mt ngy m c thy php v thng sinh dit (PC.113). Sng trm nm m khng thy o tch tnh v vi, chng bng sng ch mt ngy m thy o v vi tch tnh (PC.114). Sng trm nm m khng thy php ti thng, chng bng sng ch mt ngy m thy php ti thng (PC.112). Mt hnh phc khc na l c c hi v iu kin lm vic thin, vun trng rung phc (ti th, php th, v y th, bit ty h, bit li hnh, ng s, bit cch t li, li tha) nhm tu to cng c phc in, gieo duyn lnh hnh phc cho i ny v i sau. Nhng hnh phc y khng phi ngi Pht t no cng c c. Hiu iu ny, ngi Pht t cn qu trng nhng hnh phc m mnh ang c. Phan Minh c

10

3. Bn lm g khi gp nhng chuyn th phi?


Bt c trong mt on th no cng khng trnh khi chuyn th phi; nu trong mi trng th phi m vn gi c bnh tnh, hi ha, y mi tht s l ngi trng thnh. Trong x hi, bt k on th no cng c nhng ngi c quan im v tnh cch khc nhau cng sng, cng lm vic vi nhau. Nu khng phi do nhiu ngi t hp thnh mt on th th anh ch l mt ngi c lp, c c; nhng cuc sng n c mt mnh, khng da vo x hi, on th th nng lc rt c hn, do bn khng th no thnh tu vic ln. X hi v on th do nhiu ngi t hp thnh, nn kh trnh khi c nhng tnh cch khc nhau gia ngi ny v ngi kia. Bi v, bi cnh cuc sng v qu trnh trng thnh ca mi ngi hon ton khng ging nhau, cho nn hnh thnh tnh cch v quan im cng khng ging nhau; cho d hai ngi cng ln ln trong cng mt mi trng, nhng v cm th khc nhau m sn sinh quan nim khc nhau. C mt s ngi rt gin d, d gn gi, rt d hi ha lin kt vi mi ngi; hng ngi ny rt d thng cm, tha th, v quan tm ngi khc. Ngoi ra, c mt s ngi, tnh cch lnh m, c nhng suy ngh k qui; ng trn lp trng ca bn th h sai, nhng cn ng trn lp trng ca h th h ng, bi v, h trng thnh nh th. Hng ngi ny khng bao gi chp nhn quan im ca ngi khc, m ch mong ngi khc chp nhn quan im ca h. 11

Nu gp ngi c quan im k qui trong on th, bn s cm thy rt kh chu, nhng bn phi chp nhn. Bn nn suy ngh, tha th, v thng cm cho anh ta, nhng khng nn ng vi anh ta, nu khng bn s mt i lp trng ca bn v tr thnh sn phm ph thuc anh ta. o l sng chung gia ngi vi ngi, iu cn thit l lin kt hi ha; lin kt khng c th phi tha hip; khi tha hip khng c nn tha th, v nhng nhn. Bi v, mi c nhn ai cng ng trn lp trng ca mnh m xem xt s vic th c th dn n hin tng khng hi ha, khng on kt. Khi chnh mnh lm vic v ngi khc, c lc lng tt li b hm oan. Bn cho rng, mnh l ngi tt, gip ngi, quan tm lo lng cho ngi, nhng li b mi ngi cho rng, bn ch huy ngi, xen vo chuyn ca ngi khc, khng ch ngi khc; thm ch cho rng bn c gy chuyn, hay bn chnh l k u s ph ri .v.v., nhng lc nh th, bn khng nn qu su no, v tht vng, v chng ta lm vic tt l tch cng bi c, ch khng phi trng mong c bo p. Do , bn cn phi nhn bit trc, nhng s vic nh th l nhng hin tng bnh thng, v bn phi ly tin s nghip chung lm trng, bt lun ngi khc c phm gi nh th no. Bn vn sng chung, lm vic chung vi nhng ngi k qui. Nu dng thi ny sng chung vi i chng th bn s tng thm mt phn tr tu, v gim i mt s phin no. Song hng ngy, nhng s vic rc ri vn xy ra, ch cn chng ta khng gy chuyn; khi bit c chuyn rc ri xy ra, trong lng lun gi bnh tnh, v ch ly thnh tu cng vic chung l trn ht, dn dn bin nhng ci tr ngi thnh tr lc, chuyn i lp thnh h tr, c nh th mc tiu ca chng ta mi c th thnh cng. Cn nu nh gp nhng tnh hung kh ha gii, v d, bn mun hp tc vi ngi khc, nhng ngi ta li khng chu; hoc bn khng c gy chuyn ly gin, nhng ngi khc li kim chuyn ly gin bn vi mi ngi; hoc bn i x vi mi ngi u tt, nhng h li cho bn khng tt vi mi ngi.v.v., bn nn ngh rng: y l c hi cho nng lc ca bn trng thnh, l dp may mi 12

gia c tnh, ng thi lm cho cuc sng ca bn tng thm kinh nghim; cng ging nh trong ma bom bo n m c th v an ton, th lc cng phu ca bn luyn thnh. Chng ta t bao kip ln hp mi trong b kh, tng gy bao rc ri tr ngi cho ngi, v chu khng bit bao au thng ca kip ngi. Nu chng ta khng phn tnh, nui dng lng thng, c m man chy theo nhng o tng, n l bao phin no hi mnh hi ngi th khng bit bao gi ra khi bin kh. V nh chim trong lng, tng mnh c ci lng p sut ngy lu lo, nhng no c bit mnh c quyn bay bng gia tri xanh. Chng ta ai cng c sn trong lng tnh thng bao la, mang tnh thng bao la m lm vic, ta s vt mi tr ngi bn trong v bn ngoi, khin mi ngi n chn ti vui. Ta s thy vui ti khi mi ngi xung quanh on kt vui ti, ta cng mi ngi dt nhau i trn con ng chn l. Lng thng s xy dng li cuc i, bin cnh cht chc lm than thnh cnh ti vui xn ln. Lng thng s gii quyt bao vn nan gii, s m cho bao ngi vn t giam trong lng phin no, ch k, c c, s i ting khc than thnh li ca ht, thnh n ci vui. Thch Thng Tnh

13

4. Lc hnh tng B Tt Qun Th m


Nhc n Pht gio, chng ta ngh n t bi cu kh. Hnh nh cu kh tiu biu tuyt vi nht khng ai khc hn l c B-tt Qun Th m lun hin hu trong tm thc ca nhng ngi con Pht. V B-tt ny c y phm cht ca mt ngi m trong tt c nhng ngi m. Hnh nh trong mi tri tim ca nhng ngi con Pht thun thnh - nht l gii Pht t bnh dn - khng ai l khng c hnh nh ng tn knh ca v B tt giu lng bi mn ny. Mi khi ni v Ngi, ta h chng ta ai cng bit, nhng c l khng ai dm cho l mnh hiu bit y tt c.

Vit Nam chng ta, cc c gi thng hay dy bo con ci phi lun tng nh cng n cha m. Ngi cha ng n dy bo con ci nghim trang, c gi l nghim ph. Ngi m hin lnh thng khuyn rn con nh nh, ch khng ry nh nn c gi l t mu tc m hin. Cha th nghim, m th t. B tt Qun Th m tu hnh t bi, thng cu kh chng sanh, nn ngi ta thng xng tn Ngi l i t i bi Qun Th m B-tt. Hnh i t bi ca Ngi l lc no cng an i, nhc nh, khuyn ln, em li ngun an vui cho tt c chng sanh. u c ting than, c ni kh, Ngi u n cu vt. V vy Ngi tng trng cho tm hnh t bi. Hnh t bi th gn vi tnh thng ca ngi m, 14

nn ngi ta tc tng Ngi l n. l hnh nh biu trng cho hnh t bi, ch khng phi Ngi tht l ngi n. B tt Qun Th m ting Phn gi l Avalokitesvara. Ngi l mt v Pht thnh tu trong i qu kh hiu l Chnh Php Minh Nh Lai, th hin trong i lm mt bc i B-tt tr duyn cho ch Pht Th Tn gio ha chng sanh v gn gi chng sanh t ra khi cnh au kh. Hnh tngNgi l nam nhn trong Pht gio n . Trong Pht gio Trung Quc, Ngi mang tng n nhn k t i nh ng. B-tt l mu ngi l tng ca Pht gio i tha. Ngay cc c Pht, sau khi vin mn cng c cng tham gia B-tt hnh, ch khng an tr ngh ngi Nit Bn. Th theo tinh thn Pht gio i tha, tng nam hay tng n u l bnh ng, ch l s th hin Php thn, ng hay b Qun Th m khng quan trng, v ai ai cng tn knh v B tt cu kh cu nn cho khp tt c chng sanh trn th gii ny. B-tt Qun Th m hin nay thng c bit n vi hnh tng mt ngi ph n p v hin t, trang nghim v thanh thot, mt tay cm nhnh dng liu v mt tay cm tnh bnh B-tt hin linh nhim mu th hin khp mi ni gio ha mi chng sanh chm m trong kh au ni ci Ta b. Tay mt Ngi cm cnh dng liu l tng trng cho c nhn nhc. Tay tri cm bnh thanh tnh ng nc cam l l tng trng cho tm t bi. Ch c cnh dng liu mi c kh nng mang nc cam l ri mt chng sanh. V th, cnh dng c tng trng cho c nhn nhc. Nhn nhc khng c ngha ai lm sao cng c, ai bo g cng nghe. Chnh bn cht ca n l kho ty thun ngi, hng dn h, theo ng li hay lp trng ca mnh. Ty thun m khng b h chi phi, ngc li chi phi c h? Ngi nhn nhc mi trng qua nh rt yu hn, k tht h c sc mnh phi thng, t chin thng c tnh cm, phn ng theo bn nng ca cuc sng. B c triu dng ting Ph mn, Chn tng sen ngt hin ng chn Cam l git nc cnh dng ri Thm nhun sn h cnh sc xun. 15

B-tt Qun Th m chnh l hin thn ca lng bi mn. Mun ni ln tnh thng chn thnh tha thit nht trong con ngi, khng g snh bng tnh m thng con. M i vi con l tnh thng chn thnh thm thy bao la, kh ly ci g c th so snh c. Cho nn, c Qun Th m hin thn l mt ngi m hin ca nhn loi, hay ca tt c chng sanh. Ngi m du bn cng n vic lm g, mt khi nghe ting con ku khc, m bung b tt c vi vng chy li v v con. c Qun Th m cng th, d bn vic gio ha u, mt khi nghe ting ku thng ca chng sanh, Ngi lin hin thn n an i. V th, gi Ngi l B-tt Qun Th m, ngi m hin ca tt c chng sanh, ngi m lc no cng lng nghe ting nc n t ci lng ca n con di ang m chm trong b kh mnh mng, n xoa diu, cu thot khin mi kh no u c tiu tan. Vi lng tn knh su sc ca mnh, ngi ta ha nn nhng hnh tng tn knh nht B-tt Qun Th m nh m hin iu ph hp th hin thc, nhn sinh m li gn gi. Vi nhng hnh nguyn ca Ngi th hin ra nhiu ha thn, lm cho chng sanh c lng tin Tam bo, lng t ca B-tt n vi tt ca chng sanh khng gii hn. S hin thn ca c Qun Th m mang n cho chng ta mt thng ip l tnh thng yu, nhn ni v s tnh thc v lng t bi dng mi phng tin ha thnVi nhng hnh nguyn cu chng sanh, B tt lun lun c mt khp ni du dt mi ngi thot khi kh au. Qua nhng ngha trn, chng ta thy lng t bi cao c ca B tt tht khn lng. L bi tng B-tt Qun Th m, chng ta phi lun ghi nh hai c tnh cn bn ca Ngi: nhn nhc v t bi, em p dng i sng hng ngy. C th, s l bi mi tht s hu ch v v cng cn thit. Thch Gic Thin

16

5. Tm hiu cng hnh ca B Tt Qun Th m


c Qun Th m l mt v B Tt c ngi Chu th cng trang nghim, sng knh rt su xa. Ngi Ty Tng, Trung Hoa, Nht Bn, i Hn, Vit Nam phng th c Qun Th m khng km c Pht. Chng ta cn tm hiu v v i B Tt ny cng nhng cng hnh ln lao ca ngi.

Qun Th m B Tt l do ch Phn Avalokitesvara Bodhisatwa. Qun Th m c ngha l xem xt, nhn bit nghe thy cc th ting trong ci i, m phn ln l nhng ting ku than, cu cu; ngi nghe thy lin tm cch cu gip cho ht au kh, c an vui. Ch B Tt c nhiu ngha, nhng khng ngoi chnh l mt v gic ng, tuy cha bng Pht, nhng pht nguyn sn sng cu chng sanh. B Tt c mi ng cp t thp n cao, t cp mt n cp mi, t s pht tm n a v cao tt, trc khi c qu Pht. c Qun Th m l nam hay n? Ch v B Tt khng phi l nhng nhn vt lch s bng xng bng tht c sanh c t, m cc ngi th hin i di 17

nhiu hnh tng: nam, n, gi, tr, ngi, th vt, ni sng... ty tm nim ca chng sanh chiu cm m ng thn th hin, v do chnh c Pht Thch Ca ni ra chng ta mi bit. Ngi Trung Hoa v Vit Nam thng tc tng c Qun Th m di hnh thc mt ngi n tng trng lng i bi. Ngi thng xt chng sanh v nh tnh thng bao la ca mt ngi m hin ban cho n con, du dng, hin ha, m p, hy sinh. Ngi Ty Tng li hay tc tng c Qun Th m theo hnh ngi nam, tng trng cho sc mnh kin c, oai dng trn p t ma qu d. Ngi Ty Tng tu theo Mt Tng, ming c thn ch, tay bt n quyt nhip phc thn tm n ch c nh, pht huy tr hu. Thng Ta Thch Tr Tnh dch kinh Php Hoa, dng danh t "ng" ni v c Qun Th m. B Tt Qun Th m pht huy c tr hu thn thng diu dng gi l Chng Loi Cu Sanh V Hnh Tc Sinh Thn, c th ty tm nim chng sanh m t nhin ng hin di nhiu hnh tng, khng nht thit phi l ngi hay vt, nam hay n, cho nn c gi l phi tng. Cc cng hnh ca c Qun Th m c c Pht Thch Ca gii thiu r rng trong Phm Ph Mn, Kinh Diu Php Lin Hoa. Ph l rng, Mn l ca. Ph Mn l ca rng, ca ln. c Qun Th m c oai lc cu gip cc chng sanh b nn la, nn nc, nn git hi, nh chm, xing xch, th on, v minh. Trong kinh ni ai lm nn m ch thnh xng danh hiu cu nguyn c Qun Th m B Tt th la khng chy, nc khng tri, qu khng hi, xing xch khng tri, ti tm thnh sng sut, th on thnh thn cn. Ch v Pht t c kinh, tm hiu theo ngha en, ch u ngha , nht tm thnh knh khn nguyn, c nhiu li ch, nh lng thnh cm ng m tai qua nn khi. Cn nhng ai mun hiu theo ngha bng, thy s hin l, do ngha en m suy tm n l tim tng trong kinh th c th hiu nh sau: La tng trng cho tham dc, nc tng trng cho si m. Qu La st tng trng cho sn hn, xing xch tng trng cho phin no. Th on tng trng cho t tng c c... 18

Xng danh cu nguyn c Qun Th m l lp th nguyn pht trin lng i t, i bi, khng cn tham, sn, si, khng lm vic c, ch lm vic lnh, th khng b nhng tai nn hu qu do cc tt xu gy nn, m cn chuyn tt xu thnh tnh tt, nh thc hnh t bi m tm ht vng tng, c sng sut ht v minh, c gic ng an vui. l ni v by tai nn (tht nn) bao gm cc s au kh trong i. Cn vn cu con trai hay con gi (nh cu), nu nht tm xng nim c Qun Th m B Tt th s c nh . Ngi tu hnh mong c gii thot th khng cu con, m cu pht huy cc c tnh lm cc hnh lnh, vy cu con trai c ngha l cu tr hu, hng lc, tinh tn, vng tm bn ch; cn cu con gi c ngha l cu s oan chnh, phc c, du hin, mn mi, nhu ha, nhn nhc. Hiu nh vy th khng cn b chng ngi thoi tm, v nu b no cu con trai m sinh con gi th bun, cho rng c Qun Th m khng linh thing, do khng tin tng na, b l mt c hi tu hnh. c Qun Th m B Tt dng ba mi hai ng thn th hin, cu gip chng sanh, ty theo ch a mun, thch hp vi hon cnh th d c chng sanh tin tng nghe li, d khc phc lng cang cng, bng bnh, cng u, kh dy ca chng sanh. V sao? V ngi ng cnh d thng cm nhau. Th d: Ngi n thch nghe ngi n khuyn nh, qun nhn thch nghe ngi ng binh chng can ngn hoc khuyn khch. Hc sinh thch nghe li gio s thuyt ging hn li cnh st hay quan ta, li ngi c hc hp vi gii tr thc hn bnh dn; c ngi thch nghe bn b hn gia nh v.v... V vy, ty theo thch hoc lng mong cu ca chng sanh m B Tt Qun Th m hin thn, tm thanh cu kh. V l m ni th chng sanh u c Pht tnh, c sn tm t bi. Khi lng lng nim c Qun Th m th t nhin nghe ting ni pht t ch su kn nhim mu, l ting ni ca chn tm, ca Pht tnh, ca t bi h x; ngi no c nh l nghe thy ting ca lng mnh, v nh c Qun Th m hin ra dy bo. Ngi lnh cu ha qun mnh xng vo nh chy cu ngi; bc s, y t ra chin trng cu cha qun nhn b n; cc tu s hy sinh tn ty trong 19

cc tri ci, c nhi vin, nh dng lo..., bit u chnh l c Qun Th m hin thn? Tm i bi hin hin mi ngi, mi ni, mi thi, mi ca v vy gi l Ph Mn, ai mun dng ca no vo nh Nh Lai u c toi . Trong kinh cn ni: Nu ngi nhiu lng tham dc, sn hn, si m, m nht tm nin danh hiu c Qun Th m B Tt th c la tham, sn, si. Cu ny d hiu v c kt qu hin nhin nu thc hnh ng. Th d: Trong lc chng ta sp lm mt vic xu xa m bit nh ngh n c Qun Th m, nh n lng t bi, th tm t nhin sng sut, thanh tnh, nh ngi m cht tnh, tt nhin khng dm lm c na, do la c tham, sn, si. Kinh cn ni c Qun Th m ban cho chng sanh lng khng lo s (v y). ng vy, chng ta lo nhiu ni: lo m au, s t ti, mt ca, la chy, nc tri, s gi, s cht... ch v chng ta qu lo cho cc xc thn, mong cho n c khe mnh, p , sng lu. Chng ta ch k, chp ng, ch ngh n thn mnh, ca ci ca mnh, lo gi cho cht, cho nhiu ng mt. Nhng nu chng ta bit nim c Qun Th m tc l nh ngh n s gic ng, gii thot, t bi h x, tnh thng rng ln, bit rng thn xc l bt tnh, th gii l v thng, ng un giai khng, th cn g m lo s na? Chng c g c (v s c) th cn g gi, cn g mt, cn g lo s? Do , chng ta c an nhin t ti trc mi hon cnh i thay d thun, d nghch, v nh c c Qun Th m ban cho lng khng s st (th v y). Khi nim c Qun Th m, chng ta thng c: Nam m i t i bi cu kh cu nn linh cm Qun Th m B Tt. Linh l linh thing, linh nghim, nhim mu; Cm l cm ng, cm thy, cm thng. C cm l c ng, m s ng thn ny rt linh nghim, nhim mu nn gi l linh cm. Mun vy cn c s cm thng gia chng sanh au kh v c B Tt y lng t bi. Ngi ang b kh nn phi ch tm ngh n ngi, tm tr vo mt ch nn c sc mnh, rung ng truyn thng n c B Tt; ngi tu nh cn vin thng nn nghe c ting cu cu, lin n gip. Ting cu cu cn mnh m, ch tm, thit tha v nht l khng mang nng tnh cht tham, sn, si th mi c cm ng, v nh chng 20

ta s dng my thu thanh cn bt ng tn s sng pht thanh th mi nghe c. c Qun Th m B tt l t bi, l thanh tnh, l tnh thng, th chng ta dng tn s t bi, thanh tnh, tnh thng s c cm ng. Tri li, nu chng ta dng tn s ch k, tham lam, ng chp, cu trng s hng sang giu th chc chc khng c s cm thng, khng c ngi gip . c Qun Th m thng c tc tng ng trn ta sen, tay cm cnh dng liu, vy nc cam l. Hoa sen tng trng cho thanh tnh, thm mt, cnh dng liu th mm mi, khng hay gy tng trng cho tnh thng rng ln, m du, mm thng cng, nhu thng cng, hin thng c; nc cam l c v ngt mt lm du cn au kh, tc gin, bun ru, phin no, si m, vng tng; ai nm c nc cam l th cm thy mt s mt m, an lc, sng sut hon ton, nh ngi c n, ngi kht c ung, ngi m c thy, ngi m c tnh. Hnh nh tng trng cho lng i t i bi, tnh thng rng ln bao la, ai pht khi c tm ny th c ht kh, an vui, li mnh li ngi. c Qun Th m cn c tc tng c ngn tay, ngn mt (thin th, thin nhn) din t oai lc ca B Tt, ch no ngi cng thy, ni no ngi cng ti a tay cu vt. Diu ca tng ny l tm i bi tri rng khp khng gian v thi gian, soi sng cho tt c chng sanh thy c chn l, hin hnh khp ni, khp chn, khng st ch no, lc no. Tng ny cng cn n ngha thm su l nhng ai tu hnh chn chnh, minh tm kin tnh, thy c tnh Pht ca mnh, thy tt c, ghi chp tt c v lm tt c mi vic cu gip chng sanh (hin tnh v ng dng). n y, mt cu hi c t ra: c Qun Th m B Tt c lng i bi cu vt chng sanh, ti sao nhng li cu nguyn c lc ng, c lc khng? C ngi cu c, c ngi khng c? Trong kinh dy: Mun c c Qun Th m B Tt cm ng cu gip th phi c lng thnh, nh nim ngi m khng cht nghi ng (nim nim vt sanh ngh); khi nim ngi m khng cht nghi ng th c nht tm bt lon, hon ton tin tng vo oai lc tm thanh cu kh ca B Tt, nim ti ch qun mnh, 21

qun cnh, ch cn c mt tm thanh tnh, trang nghim th mi cm ng vi c B Tt c. V B Tt l tnh thng, l thanh tnh, l hy sinh, l v ng, ngi cu nguyn cn c nhng c tnh nh vy mi mong cm thng, ng thanh tng ng, ng kh tng cu. Nu li cu xin nhm mc ch ch k, danh li th chc chn khng c cm ng, v lut nhn qu nghim minh cn , thun vi lut th thnh, tri vi lut th hng, c Qun Th m B Tt cng khng lm tri vi lut nhn qu c. Cc cu chuyn ng thn th hin cu gip nn nhn ca c Qun Th m th nhiu v cng, nht l gn y phong tro vt bin, bt bin nguy him v cng, hoc trong cc tri t, au kh tt bc, nhiu ngi ch tm, ch thnh cu nguyn v thy c c Qun Th m B Tt hin ra cu gip. Nhng khi lm vo cnh nguy him, b tc tt cng, nhng li cu nguyn thng c nht tm, ch cu c thot kh nn, ch khng cn tham lam mong hng g khc, nn d c cm ng, d c c B Tt ti cu, thy c kt qu hin nhin. Nhng vic mu nhim ny bt kh t ngh, ai tin hay khng cng c. Ngoi vic nim danh hiu c Qun Th m B Tt cu an thot kh nn, chng ta cn nim danh hiu ngi cu siu na. Kinh V Lng Th ni r l Ty Phng Cc Lc c c A Di v hai v B Tt: c Qun Th m ng bn t, c i Th Ch ng bn hu, c ba v lc no cng sn sng phng quang n tip dn tt c nhng chng sanh no mun v ci Cc Lc v nim Pht n ch nht tm bt lon, tn, hnh, nguyn y . Ngi tu php mn Tnh khi nim danh hiu c Pht A Di bao gi cng nim danh hiu c Qun Th m v i Th Ch tip theo. Nh vy c Qun Th m khng nhng tm thanh cu kh ban vui cho ngi sng, m li cn phng quang tip dn cc hng linh v ci Ty Phng Cc Lc, tht trn vn i ng, ngi c cc Pht t xng danh tn thn, cung knh phng th, thnh tm l bi, tng nim m ngy, tht l xng ng. i nhiu ni kh, mun thot kh phi nim Qun Th m, pht khi v thc hnh tm i bi. Nu c ch u, ngha , c nht tm xng danh hiu v nh ngh n cng hnh ca ngi, th s c cm ng, c ngi hin thn cu gip. Nhng c kinh in i Tha cm tm ngha n, diu l trong li kinh, 22

nng s hin l, s l vin dung mi y , vin thnh Pht o. Trong Phm Ph Mn c cu: Diu m, Qun Th m, Phm m, Hi Triu m. Thng b Th gian m, Th c ng thng nim. Diu m l ting huyn diu, ting ca ci lng thm su, thm kn, chng ta phi quay v bn trong m nghe (phn vn, vn t tnh); l ting ni ca tm, ting ni v thanh, ting ln nh ting sm st ca Phm Thin, ting gm ca sng bin, ln hn mi th ting trong i, nhng thng chng ta khng nghe thy, v chng ta quen s dng i tai tht nghe cc th ting ngoi i. Mun nghe ting ni ca chn tm th phi dng i tai thanh tnh tm linh m quay vo bn trong, b bn ngoi. Nghe c ting ni ca chn tm ri th l c nh, m c nh th pht sinh tr hu sng sut gi l Bt Nh Ba La Mt. Sau khi nghe c ting bn trong ri, chng ta phi quay ra bn ngoi, nghe ting ku cu ca th gian (Qun Th m), nhp th, nhy vo ci i cu i, qun mnh, hy sinh, chnh l thc hnh B Tt o, v ng, li tha. iu cn nh l t gic ri gic tha, t li ri li tha, v nh phi bit bi ri hy nhy xung nc cu ngi cht ui th khng b tn hi, c li mnh li ngi. Mnh cha vng m nhy vo cu ngi khc, kt qu l khng c vic, c ngi b nn v ngi cu nn u cht chm, khng c li ch g, l vic lm ca ngi v tr, thiu sng sut, vo i i li. Chng ta cn coi vic cu gip ngi khc l mt bn phn d nhin phi lm, thy vic tt l phi lm, ai cu l cho, ai xin l gip, nhng cn c sc mnh v sng sut, lm vi tm nim t bi h x, v cu, v chp, khng h mt mi. Khi chng ta b au kh, mun cu c cu th khi ku cu phi nht tm, khng nghi ng, hon ton tin tng nh con th tin cy m hin, chnh nh lng tin a chng ta vo ca o, n ch ht kh, an vui, ri chnh chng ta phi thc hnh tm i bi m rng lng thng, dit tr chp ng, lc chng ta cu chng sanh, chng ta l i din cho c Qun Th m, hoc c th ni chnh c Qun Th m ng thn th hin vo chng ta ban vui cu kh, chnh l chn tm lu l vy. Minh Tm 23

6. Sng chung vi s hi
Theo quan im Pht gio, c ni s hi lnh mnh v ni s hi khng lnh mnh. V d, khi ta s mt iu g khng lm hi ta, nh s con nhn; hoc s mt ci g ta khng th trnh c, nh s tui gi hay bnh tt hay tai nn. Tt c nhng ni s hi ny u khng lnh mnh, v n ch lm cho chng ta khng vui v khin ta b t lit ch m thi.

Thot ra "chic bng" s hi - nh minh ha Mt khc, khi ai cai thuc l v h s b ung th phi, th y l ci s lnh mnh, bi v s nguy him c tht, s xy ra, v chng ta c th i tng bc ngn nga n. Nguyn nhn s hi Chng ta phi chn: mt l sng yu hn, b khut phc bi mi sc mnh, hai l chng ta nhn ra ci kh nng d b tn hi ny, nhn ra rng ta lun trong nguy him, v v th phi tm cho ra mt con ng ngn chn s nguy him bng cch d b ci nguyn nhn gy ra tt c s s hi: hoang tng v tiu cc. Nh vy chng ta c th t kim sot mnh, v nu ta kim sot c chnh mnh, chng ta khng phi s hi na. 24

Chng ta c rt nhiu ci s: s khng b, s cht, s xa ngi yu, s nh mt kim sot, s bt giam, s tht bi, s b chi b, s mt vic Danh sch ny khng bao gi chm dt! Nhiu ci s bt ngun t ci m c Pht gi l hoang tng, ngha l ta c mt ci nhn b bp mo, b mo m, khng ng vi s tht, khi nhn vo chnh mnh hay nhn ra th gii chung quanh. Nu chng ta bit cch kim sot tm, dn dn gim thiu v cui cng loi tr nhng hoang tng ny, th nguyn nhn ca s hi, lnh mnh hay khng lnh mnh, cng b tr dit ht. Ni s hi lnh mnh Tuy nhin, ngay lc ny chng ta cn ni s hi lnh mnh. V d: Khng ch g nu mt ngi nghin thuc s b ung th phi, tr phi m anh ta c th ngn chn c bnh ny, ngha l ngng ht thuc. Nu mt ngi nghin thuc l bit s hi bnh ung th phi, anh ta s tm cch b thi quen ht thuc i. Ngc li, nu anh ta lm ng trc s nguy him b ung th phi, anh ta s tip tc to ra nguyn nhn dn n au kh trong tng lai v hon ton chu thua sc mnh ca thuc l. Mt ngi nghin thuc l rt d b ung th phi. Tht ra ngay c by gi, ai ai trong chng ta cng d b nguy him v b tn hi: ta d gi, d bnh, v cui cng l d cht. S d nh vy l bi v tt c chng ta b mc vo ci by lun hi - mt trng thi tn ti khng th kim sot c, v n cng phn nh ci tm khng kim sot c ca chng ta. Chng ta rt d b au n v tinh thn ln th xc, xut pht t ci tm khng kim sot c, nh au kh t nhng vng tng, chp ng, gin hn, v si m. Tt c gio l ca c Pht l nhng phng php gip con ngi vt qua o tng - ngun gc ca mi ni s hi. Qun bnh s hi Khi mt ni s hi c qun bnh gia o tng v au kh, nhng au kh s khin ta phi s hi, v do n tr nn lnh mnh: N gip thc y hnh ng mang tch xy dng trnh mt s nguy him gn k. Chng ta ch cn ngh n s s hi nh mt bn p gip ta tiu tr ht nhng nguyn nhn khin 25

ta c kh nng d dng b mt mt, bng cch tm mt ni nng ta bn trong, thuc tm linh (nim Pht, c kinh sch, ngh n Pht ), v dn dn ci hun tm mnh. Mt khi ta lm c iu , ta khng cn s hi na, v khng cn g c th hm hi ta c, nh ngi t c gii thot, chin thng o tng, nh mt v hon ton gic ng: mt v Pht. Thy Ngc (Theo dealingwithfear.org)

26

7. o Pht v ngh thut ha gii sn hn


Tc gin. Thnh n. Ut hn. D n l g, n lun xy n cho tt c chng ta, k c cc Pht t. V cho d chng ta hiu bit v lng t bi, nhng chng ta nhng ngi con Pht vn cn l chng sanh, nn i khi cng d ni gin. Pht gio (PG) dy g v s sn hn?

Sn l mt trong tam c - hai c khc l tham v si. Tam c l nguyn nhn u tin a chng sinh vo lun hi sinh t. Thanh tnh ha, khng sn hn l iu rt cn thit khi tu tp theo PG. Ngoi ra, trong PG khng c ci gi l cn sn ng l, hay chnh ng. Tt c mi sn hn u l phin trc, khin kh c th i n gic ng. Tuy nhin, nhng i s c o cng vn nhn mnh i khi cng tc gin. Ch bi i vi tt c ngi phm chng ta , nu khng tc gin ng ngha vi iu khng tng. Chng ta s ni gin. Vy th chng ta phi lm g? Trc ht, phi tha nhn mnh ang gin iu ny nghe c v hi ngc. Nhng bao nhiu ln bn gp ai ang gin d, m anh ta c chu nhn iu u? V l do no , ngi ta khng 27

tha nhn mnh ang gin. Khng c u! Bn khng th x l mt vic khi bn khng tha nhn l c n. PG dy chng ta phi chnh nim. V chnh nim vi chnh mnh l mt phn trong . Khi mt cm xc hay mt ngh khng vui xut hin, bn ng nn n li, hay chy trn n, hay chi t n. Thay v vy, bn hy quan st n v hon ton bit n. Bn hy tht chn thnh vi mnh v v mnh, iu ny rt cn thit trong o Pht. iu g lm bn gin? Quan trng nht l bn nn hiu rng chnh bn to ra s tc gin . Chng ta thng c khuynh hng ngh rng cn gin ny l do mt iu g bn ngoi chng ta gy ra, nh mt ngi no , hay nhng chuyn lm ta ni in. Nhng thy gio dy Thin u tin ca ti thng ni: Khng ai lm bn gin c. Ch bn lm bn gin m thi. PG dy chng ta: S tc gin khi ln t ci tm. Tuy vy, khi bn ang c gng i tr cn tc gin, bn phi suy ngh mt cch c th hn. S tc gin lun thch thc chng ta nhn su vo bn trong. Thng th tc gin mang tnh t v. N xut hin khi ta s hi mt ci g m ta khng th gii quyt c, hoc khi ci ti ca ta ln qu. L Pht t, chng ta nhn ra ci ti , s s hi , v cn gin l khng c thc v v thng. Chng ch l ma, theo mt ngha no . Nu cho s sn hn iu khin hnh ng ca ta, n ng ngha vi chng ta ma xui khin. Sn hn l t chiu mnh S tc gin gy cm gic rt kh chu nhng li c sc quyn r ln. Pema Chodron l mt nh nghin cu PG ni ting ngi M ni rng: Ngi ta lun thch th khi i tm li ngi khc. c bit l khi ci ti ca ta b chm (hu nh trong mi trng hp), v ta mun bo v cn gin . Ta s vin l do nui dng n. Tuy nhin, PG dy rng: Ta khng th bo cha cho s tc gin hay sn hn. Chng ta tu tp ngha l trau di lng t bi i vi mi chng sinh, v lng t bi ny khng c luyn i, chp cht. Mi chng sinh gm c c ngi mi hi ny 28

chen ln ta ca, hay ng nghip li dng ta lp cng vi sp, hay thm ch l mt ngi no ta rt thn thit v tin cy, phn bi ta. V l do ny, chng ta phi ht sc thn trng, ng lm bt c hnh ng g khi ang gin nhm lm tn thng ngi khc. Chng ta cng ng cho ngh mnh c theo ui cn gin. Hy cho n mt ni thch hp n sng v ln ln. Hc cch chm sc cn gin theo Bt dy s gip mnh ha gii c phin no, kh au Lm th no dt cn gin? Bn bit bn ang gin, v bn cng bit thc ra iu g khin bn gin. Nhng nu bn vn cn gin, th phi lm g na y? Pema ni: Phi nhn ni! Nhn ni ngha l ch i lm hay ni iu g , cho n khi bn c th lm m khng gy hi cho ngi khc. Tnh nhn ni lun i km vi s trung thc. V n cng cho ngi khc ni, trnh by quan im, trong khi bn khng phn ng g - nhng thc ra bn ang phn ng rt nhiu. Nu bn bit thin nh, y chnh l lc n hot ng. Ngi yn vi cn nng gin ang trn ngp. Lng im, vng bt, khng cho nhng li buc ti ngi khc hay t buc ti mnh rm r bn tai bn. Hy nhn bit mnh ang gin v quan st, tm hiu n. Dng lng nhn ni v t bi cho tt c chng sinh v c cho bn, vy ly cn gin ca bn. ng nui dng cn gin Khng hnh ng g, v phi gi im lng trong khi gin tt nhin l rt kh. Cn gin thng tro dng trong ta, to nn mt nng lng khin ta rt tc ti v mun lm mt ci g . Mn tm l hc khuyn chng ta lc hy m vo gi, hoc la to ln, ht ln ln gia nhng bc tng x cn gin. Thin s Thch Nht Hnh khng ng . Khi bn biu l cn gin ca mnh, bn s ngh rng bn x c gin. Nhng iu khng ng. Ngi ni: Khi bn biu l cn gin, bng li hoc 29

bng bo lc, bn ang nui dng thm mm sn hn, v n s cng ln ln trong bn. Cn c can m th hin lng t bi i khi ta nhm ln gia tnh hung hng vi sc manh, gia khng-lm-g vi s yu ui. Chu thua cn gin, cn gin li chng ta i v mun lm g ta cng c. l s yu ui. Cn phi c sc mnh nhn thc rng chnh ni s hi v s v k mi gy ra tc gin. V cn phi c k lut thin nh v ngn la ang hng hc chy ca lng sn hn. c Pht dy: Chin thng sn hn bng lng t bi. Chin thng ci c bng ci thin. Chin thng lng tham bng tm b th. Chin thng s di tr bng lng chn tht. (Kinh Php C, 233). Thc hin iu ny vi chnh mnh, vi ngi khc, v vi cuc sng ca chng ta, l PG. PG khng phi l mt h thng tn ngng, hay l mt nhn hiu in trn chic o ca bn. PG chnh l iu ny. Barbara O'Brien Thy Ngc dch

30

8. Chuyn ha kh au thnh hnh phc


Trong cuc sng, bn c th nhn thy rng nhiu vic c xu hng xy ra rt sai lc, hoc t nht, th nhng iu khng ng nh bn mong i. Nn, mc d nhiu ln gy tn thng, nhng bn vn phi tip tc i din v c gng vt qua, tm kim hnh phc mng manh tim n trong tm, m bn theo ui.

Nhng, nhn li, n kh khn nh l phi nh vt vi v s Mike Tyson. Khng ai c th t c m c nh l trnh khng b cc vn ca bnh tt, tui gi, ci cht, c k th v.v Tuy nhin, c mt phng php c th loi b cc vn nn kh au c trong ng vng. Thay v l nhng tr ngi cho hnh phc, nhng iu sai lm trong cuc sng, c gi l cc vn nn v c phn ng gy bun phin, lo lng v tc gin, th cn c chuyn ho thnh mt ngun hnh phc. Cha kha ca s chuyn i k diu ny l nhn thc bng kinh nghim ring mnh xc nh xem s vic c phi l mt vn nn hay khng. Nu bn thng xuyn li cho th gii bn ngoi thng em li nhng phin nhiu, th mi vn vn lun lun xut hin vi bn nh l tc nhn gy hi v bn s khng bao gi gii thot khi au kh v sn hn. 31

chuyn ho kh au thnh hnh phc, trc tin, bn phi t b thi khng mun mi th i sai lc, v vn n l nh vy, nn tht l v ch khi mun sa i chng, bi v, nu vn c th sa i, bn u c phi lo u. Cho nn, nu khng th sa i, th u phin cng khng th gii quyt c, m ch nh ly mui ch xt vt thng. Tm l hc hin i cho rng au kh l iu t nhin v do , bnh thng - nu bn khng phn ng vi kh au v ci g sai tri vi mnh. c Pht khng ni rng iu l tt, m cp n c hnh, sui ngun ca hnh phc l tt, v v o c l gc ca bun au, l xu.. c hnh n t tr tu v lng t i, cn v o c n t v minh, i ng, tham chp v sn hn. Tht s, nu bn cng ngn chn kh au, c th s lm pht sinh cc vn nn khc, nhng nu tm bn khng c gc phin no, th bn khng th c vn g m ngn chn, cng nh c an lc.. Ngoi ra, bn phi t b c cm i vi cc vn , bi v s hi, u lo ch lm tng thm s tn hi nh hng n lng dng cm, v d nh c s khc bit trong tm hn gia a tr hong s khi b kim chch, so vi nhng tr khc khng s. Cho nn, s u lo lm cho bn khng th chu ng c d s vic rt nh. Hn na, chuyn i cc vn nn thnh hnh phc, bn cn phi thc tp cho tm bnh thn khi c nhng vn pht sinh, bi v iu gip bn pht trin c hnh, trnh xa iu xu. Nh vy, khng c ngha l bn phi i tm kim nhng bt hnh khi cha nng lc, v cc vn lun c mt, nn khi i din n, bn c th i ph bng nhiu cch. trnh nghin ru, ngi nghin cn phi loi b o tng rng say ru s em li hnh phc, m ngc li, ch gy tai hi cho chnh h v cc ngi khc. trnh mang cc o tng l ngun hnh phc thc nm bn ngoi, bn nn qun chiu n s v thng ca cc php, cc cht ca ngi thn, qua , nh l c hi nhn r thc ti v ph v s chp trc vo s ph du ca th gii hin tng. 32

K n, khi tri qua s bt hnh, s l nng lc lm pht trin t tm n ngi c cng hon cnh nh bn. Cch iu tr hu hiu, r rng nht l tm n v bc s c cng cn bnh nh bn, s c cm thng ch dn. Lng ng mn l tr ngi ln nht, nn nu bn c th t ni cc khuyt im, t ch diu cho ngi khc bit s sai lm ca mnh, s ngn nga lng kiu cng v trnh c s che du cc sai lm ca mnh. Thay v, ch diu bn, mi ngi s thng yu v tin tng bn hn. Cui cng, khc phc k th nguy him nht l s sn hn, bn cn phi thc hin hnh nhn nhc, l liu thuc ho gii kin hiu nht. Nhng ngi lm hi mnh thc s l ngi bn tt nht cho bn c c hi vt qua nhng iu gy tn thng cho bn hn hn bt c iu g khc- l lng sn hn. Bng cch thc hnh nhng iu ny v c thi tch cc i vi cc vn nn, bn s cm thy tm mnh nh nhng hn v s an lc v hnh phc s khng cn b nh hng bi cc vn trm trng, nn thay v chng gy nn ni bt an, th li tr thnh ngun ca hnh phc. Khi lm vo hon cnh bt hnh, bn cn nui dng tm an lc, v nu bn lun mang tm trng bt mn v u lo, th tm sinh l s b rc ri, lm bn kh m c hnh phc. Nhng, nu cuc i bn ri vo khc quanh trc tr, m tm thy c an lc qua , th thn tm ca bn s hnh phc hn. Bn khng th b tn thng bi nhng d kin bn ngoi, v nhn thc rng tt c hnh phc v kh au u n t tm. Cho nn, nu tm kim hnh phc trong cc i tng bn ngoi, bn s b bn ngoi tc ng n, ngay c li bnh phm nh cng lm cho chn nn. Tt hn ht v tht d dng, nu bn kim sot c tm mnh. Ven. Thubten Gyatso C s Lin Hoa (dch)

33

9. i sng l mong manh, cht l iu chc chn


"i sng mong manh, cht l iu chc chn" l cu chm ngn ni ting trong Pht Gio. Bit r Cht mong manh v l mt hin tng t nhin m mi ngi phi ng u, chng ta khng nn s ci cht. Nhng tt c chng ta u s cht v khng ngh v iu khng trnh c. Chng ta thch bm vu vo i sng, vo xc thn v pht trin qu nhiu tham dc v luyn i.

Mt a tr ra i em nim vui v hnh phc cho nhng ngi gn gi v thn thit. D ngi m au n cng cc lc sanh nhng vn vui mng v thch th. Ngi m cm thy c n b xng ng sau nhiu kh khn v au n. Tuy nhin, a tr lt lng ra khc hnh nh n mun ni ra n cng phi chu au kh ca kip lm ngi. a tr ln ln thnh mt thanh nin ri trng thnh, to hng lot hnh vi thin v bt thin. Ri n tr nn gi nua v cui cng t gi ci i ny b li bn b v thn quyn bun au: cuc sng ca mt con ngi l th y. Con ngi c gng trnh thot nanh vut ca t thn nhng khng mt ai c th thot khi. n lc cht gn k, u c lin tng n ca ci tch ly, v lo s qu ng v nhng a con thn yu thn cn, v cui cng, nhng khng km phn quan trng, con ngi lo lng qu sc v xc thn ca chnh mnh mc d chm sc chu o v cn trng nhng nay suy nhc, kit 34

qu v tan r. Tht au n khi phi xa la xc thn. Khng th chu ng c nhng khng th trnh ni. l tm trng ca mi ngi khi t gi ci i ny vi than van v rn r. S au n v ci cht tht khng khip, l mt thi pht xut bi v minh. S Cht Con ngi b lo u khng phi v ngoi cnh m v nim tin v tng tng v i sng v mi th ca mnh. Ci cht, chng hn, t n khng khng khip: Khip s v kinh hi ch do tm tr chng ta tng tng m ra. Vi nhng k khng dm i u vi thc ti, kh au tht s khng khip v khng th chp nhn c. Nhng nu chng ta bit ng u vi s tht, n s lm du bt hay loi tr ci khng khip ca s s hi. i sng v nh vin n lao thng ti mc tiu tc ci cht. Nhn thc c nh vy, chng ta phi can m trc din vi hin tng t nhin ny. Mun c t do trong i sng, chng ta phi khng s cht. Hy nh li khoa hc dy ta th no v tin trnh ca ci cht? N ch l s xi mn sinh l ca c th con ngi. Chng ta ng s hi v tng tng hay tin on v nhng s khng khip khng bao gi n c. Mt thy thuc ni ting Sir William Oslet ni nh sau: "Trong kinh nghim hnh ngh lu nm ca ti, ti thy hu ht nhng ngi cht thc s khng au n v s hi" Mt tr y lo thnh cho bit: "Hnh nh thm kch ln nht i vi ti l mi ngi sut i b ni s cht m nh. Khi cht n, ta thy n cng t nhin nh bn cht cuc sng. Ch c rt t ngi s cht khi sng trn cuc i. Trong tt c kinh nghim ti tri qua, ti ch thy c mt ngi c v s hi - mt ph n lm iu d cho ngi ch nay qu tr hi ci". "Mt iu l lng v p s n d l nam hay n khi h sng trn i. Tt c mi s hi, hi hng u bin mt. Ti thng ngm tia sng bnh minh hnh phc trong nh mt h khi h nhn thc iu l s tht. l tt c n hu ca To Ha." V tham sng nn s s cht c hnh thnh mt cch thiu t nhin. N to lo u mnh m trong i sng n ni lm con ngi khng bao gi dm mo 35

him lm iu g d l l phi. Ngi sng trong s hi lo lng v bnh tt v cc tai nn c th xy ra cp mt mng sng qu gi ca mnh. Nhn thc c ci cht l iu khng trnh ni, k yu i trn th s m trong nhit thnh cu nguyn vi nim hy vng linh hn s c ln thin ng. Khng mt ai c th hnh phc gia cn lc ca s hi thp hn lo lng nh vy. Nhng tht kh c th coi thng hay khng lu n nhng bc pht t nhin ca bn nng t bo v. Tuy nhin c mt phng php vt qua s s hi ny. Hy qun i quan nim v ci 'ti'; hy em tnh thng phc v nhn loi v t tnh thng vi ngi khc. Say m phc v tha nhn, chng bao lu bn s t mnh thot khi ci t k luyn i nng n, m c, kiu cng, v t tn. Bnh v Cht Bnh v cht c hai u l vic xy ra t nhin trong i sng ca chng ta, v chng ta phi chp nhn iu vi s hiu bit. Theo thuyt tm l hin i, nguyn nhn tinh thn cng thng qu mc l do khng dm ng u v chp nhn thc ti cuc i. Nu khng vt qua hay khut phc c s cng thng s gy nn bnh trm trng. Trong khi bnh hon m qu lo lng hay tht vng ch lm cho bnh tng ln. V ci cht, i vi nhng ngi c tm hn v hnh ng trong sch, cht chng c g ng s c. Chng ta chng l g c m ch l s kt hp ca tm tr v th xc, do vy tm tr v th xc khng cht ring. Nghip bo do nhng hnh ng xu ca chng ta gy nn trong i trc theo chng ta vo lc ti sanh khin chng ta phi chu nhng kh au trong i ny. S kin nh vy c th trnh c nu chng ta ht sc n lc to cng c bng cch sng mt cuc i o hnh v lm nhng hnh vi o c bt k u v vo bt c lc no. Lm nh th chng ta c th ng u vi ci cht mt cch can m v thc t ph hp vi Pht php. Khng c v 'cu tinh' no c th lnh gnh nng v cu vt chng ta khi hu qu cc hnh vi sai tri ca chng ta. Chng ta lun lun t mnh nh ti li c Pht khuyn: "Hy tin v nng ta vo chnh mnh, hy gng sc v chuyn cn". Ngi Pht T khng su thm bi thng trc ci cht ca mt ngi thn hay bn hu. Khng c g c th ngn 36

cn c bnh xe nhn qu. Khi mt ngi cht, nghip do h to nn s theo h n cuc i mi. Ngi cn li phi chu ng s mt mt vi bnh tnh v hiu bit. Cht l mt tin trnh khng trnh c trn th gian ny. l mt iu chc chn trong v tr ny. Khu rng c th tr thnh th v th c th tr? thnh bi ct. Ni c th bin thnh h. iu khng chc chn c th xy ra khp mi ni nhng ci cht l iu khng thay i. Tt c mi th ch l tm b. Chng ta c cha ng, cha ng ca chng ta cng c cha ng nhng by gi h u! H u qua i. ng nghe k ngy bin cho rng chng ti ang trnh by mt quan nim ym th bi quan. l quan im thc t nht trong tt c ch ngha. Ti sao chng ta li khng thc t m m qung trc s kin thc t ? C phi ci cht khng thiu t m?i thc? N thiu mi th. Nhng ng qun iu ny: Vai tr ca ci cht l lm cho mi ngi thc c s phn ca mnh; d cho cao sang n u, d cho k thut v y khoa tin b n mc no i na, ci cht vn nh nhau: hoc trong quan ti hay tr thnh mt nm tro tn. Vy ta c nn mc o tang than khc i sng tr thnh tro tn khng? Khng, khng phi l mc ch cuc i m cng chng phi l mc ch ci cht. Tin trnh ca sinh l mt tin trnh lin tc cho n khi chng ta tr nn ton ho. nh hng vn cn c Pht ni: "Thn xc con ngi tuy thnh tro bi, nhng tn tui v nh hng vn cn". nh hng ca tin kip i khi su rng, mnh hn nh hng ca xc thn ang sng vi mt s kh nng hn hp. i khi chng ta hnh ng theo t tng ca nhng nhn vt m xc thn thnh tro bi. Nhng t tng nh vy ng mt vai tr quan trng trong nhng hnh ng ca chng ta. Mi ngi sng c cho l hn hp ca mt phn thn xc t tin khut. Trong ngha y, chng ta c th ni rng nhng anh hng trong qa kh, nhng i trit gia, nhng hin nhn, thi nhn v nhc s ca mi dn tc vn ang sng vi chng ta. V chng ta kt ni vi nhng lit s v nhng nh t tng trong qu kh, chng ta c th chia s nhng t tng khn ngoan, nhng l tng cao thng v c n m nhc bt h ca nhiu thi i. D rng thn xc ca h 37

cht, nhng nh hng ca h vn cn. Xc thn chng l g c m ch l s tng hp tru tng sn sinh ra mt hn hp thay i khng ngng cc thnh phn ha cht. Con ngi hiu rng i sng ca mnh ch l mt git nc trn con sng ang chy v nn vui v ng gp mt phn ca mnh cho dng sng cuc sng. Ngi khng bit bn cht ca i sng, s b chm m trong bn ly ca th gian ny. Ngi khc than, rn r, v i khi cng mm ci ri li khc than. Nhng khi bit c thc cht ca mnh, ngi s t b tt c nhng ci tm b v tm cu Vnh Cu. Trc khi t c Vnh Cu, ngi phi ng u vi ht ci cht ny n ci cht khc. V ci cht khng th chu ng ni, con ngi c nn c gng khc phc s tip din khng ngng ci vng sanh t hay khng? Theo Pht Gio, y khng phi l kip sng u v kip sng cui cng ca chng ta trn th gian ny. Nu bn lm iu thin vi lng tin tng, bn s c i sng tt p hn kip sau. Mt khc nu bn cm thy bn khng mun ti sanh mi mi, bn phi c gng pht trin tm tr v loi b tt c tinh thn trc. Trit l Pht gio Cc bc thnh cao thng t c bc cao nht ca ton thin khng khc than trc s ra i ca nhng ngi thn gn gi v cc ngi loi b hon ton c cm xc thng tnh. c Anurudha, t qu v A La Hn, khng khc khi c Pht nhp dit. Tuy nhin c A Nan lc ch l Tu Hon mi t qu v th nht trong cc bc thnh, khng km gi c khc than. Cc t kheo khc than phi nh ti quan nim ca c Pht v nhng hon cnh c bn cht nh vy: "ng A Nan, c phi c Pht tng dy chng ta rng nhng g sanh ra, nhng g hin hu, v nhng g duyn hp u i n tan r? l tnh cht ca duyn hp. Khi duyn hp xut hin chng phi mt i - V khi nhng duyn hp ht, Tch Tnh hin tin". Nhng li dy trn y m t nn mng m da vo cu trc ca Trit L Pht Gio c xy dng. 38

Nguyn Nhn Ca Kh au Nguyn nhn ca cc bun phin v kh au l do Luyn i (Tanha) di mi dng thc. Nu chng ta mun vt kh au, chng ta phi b luyn i khng phi ch luyn i ngi m luyn i ca ci na. l s tht - chn l l bi hc m ci Cht cho bit. Luyn i cung cp cho chng ta nhiu th tha mn cm xc, v dn ta vo con ng trn tc. Nhng cui cng luyn i y tr thnh nguyn nhn tt c au kh ca chng ta. Nu khng hc bi hc ny, ci cht c th tn cng v khng b chng ta. S vic ny c c Pht soi sng r rng. Ngi dy: "Ci cht s mang con ngi i khi d ngi c bm ly con ci v ca ci, ging nh mt trn lt ln cun sch c ngi lng ang ng". Li dy ny ng l nu ngi lng tnh thc v cnh gic th c th trnh khi s tn ph ca l lt. Ai Cng Phi Cht Chng ta hy nghin cu vic c Pht gii quyt vn cho hai ngi v luyn i m ci cht lm cho au kh. Mt ngi l B Kisagatomi. a con duy nht ca b ta b rn cn cht. B ta bng a con trai cht n cu cu c Pht. c Pht bo b hy em n cho c Pht mt vi ht ging ci ca mt gia nh khng c ai cht, c Pht s cha cho. Nhng B ta khng th tm thy mt gia nh no nh th . Tt c cc gia nh m B n th khng nh no l khng khc than hay khc than v ci cht ca mt ngi thn vo lc no . B hiu s thc ng cay: ai cng phi cht. Ci cht ging xung tt c mi ngi v khng cha ai c. Bun au l di sn i vi mi ngi. Mt ngi khc c c Pht dy l Patacara. Trng hp ca B ny bi thm hn. Ch trong mt thi gian ngn, B mt hai a con, chng, anh em, cha m v tt c ca ci. Bun au n mt tr, B la l chy nh in nh di trn ng ph cho n khi gp c Pht. c Pht gip B tr li bnh thng bng cch ging gii cho B nghe ci cht l mt hin tng t nhin ca tt c mi ngi. 39

"Con au kh nhiu ln nh th ny, ch khng phi ln ny thi, Patacara; con au kh nhiu ln trong nhng tin kip ca con. lu, con au kh v ci cht ca cha, m, con ci v nhng ngi thn ca con. Trong khi au kh nh vy, nc mt ca con tht nhiu hn nc bin c". Cui cng, Patacara nhn thc c ci bt trc ca i sng. Patacara v Kisagotami c hai hiu r ci kh v u cm nhn c s au kh v ci cht do kinh nghim bi thm. Bng cch hiu su sc Chn L Cao Qu Th Nht ca T Diu v kh th ba Chn L Cao Qu cn li cng hiu c. Ngi ni: "Ny cc T Kheo, hiu c kh, y l kh, cng hiu c nguyn nhn ca kh, y l dit kh, v con ng dn n chm dt kh". Nm Un Trong Kinh Pht, cht c nh ngha l s tan r ca Un. Nhng un ny l nm un: th, tng hnh, thc, v sc hay vt cht. Bn un u thuc v tinh thn hay nama, hp thnh n v ca thc. Un th nm, rupa l vt cht hay vt l un. S phi hp ca tm vt l theo quy c c gi l c nhn, con ngi hay ci Ti. Cho nn nhng c th hin hu nh th khng phi l c nhn no m l hai thnh phn cu to c bn ca tinh thn v vt cht, thnh phn ny l nhng hin tng him. Chng ta khng coi nm un ny l nhng hin tng m l mt thc th v l do ci tm t la di chng ta, do ham mun bm sinh ca chng ta cho nhng th ni trn l ca ta tha mn ci Ng quan trng ca chng ta. Chng ta s thy c b mt tht ca s vt nu chng ta chu nhn ni v c ch. Nu chng ta quay vo ni tm v qun chiu b su ca tm khm, ch tm v nhn xt mt cch khch quan, khng h lin tng n bn ng v ri th trau di vic thc hnh ny trong mt thi gian nh c Pht dy trong Kinh Sati Patthana, chng ta s thy nm un khng phi l mt thc th m l mt lot cc tin trnh vt cht v tinh thn. Ri chng ta s khng nhm ci b ngoi vi ci thc. Chng ta s nhn thy nm un ny pht sinh v bin i lin tc nhanh chng. Chng lun lun bin i tng pht tng giy, khng bao gi tnh m ng, khng bao gi l thc th m lun lun Bin Hin. 40

Ti Sanh Bn un tinh thn, hay thc v ba nhm ca yu t tinh thn khc to thnh Nama hay n v ca thc, bin chuyn khng ngng, ni ln ri li bin i nhng khng cng mt khung cnh v khung cnh cng bin ha lun. Chng phi lp li ngay mt nn tng t nhin mi (Sc), mt lp vt cht ti mi nh trc hot ng iu ha. Nghip lut v mi quan h lm cng vic ny v ngay lp tc s ti sp xp cc un xy ra v chng ta gi l ti sanh. Nhng phi hiu rng, theo nim tin Pht Gio, khng c s u thai ca mt linh hn hay mt cht no t mt thn xc ny n mt xc thn kia. Theo trit l Pht Gio ci thc s xy ra l Javana hay tin trnh t tng ch ng ca ngi sp cht phng ra mt s lc thay i ty theo s thanh tnh ca nm chp t tng trong lot ny (Nm thay v by chp t tng nh thng l). Nhng lc ny c gi l Karma Vega hay nng lng nghip t n li cun vo lp vt cht to ra bi cha m trong d con ngi m. Un vt cht trong hp cht phi thai phi c nhng c tnh kh d c th tip nhn loi nng lng nghip c bit ny. S li cun theo cch thc ny ca nhng loi un vt cht khc nhau to ra bi cha m xut hin do hot ng ca ci cht v em li s ti sinh thun li cho ngi sp cht . Mt t tng bt thin s a n mt ti sanh khng thun li. Mt Cm Yu T v Nng Lng Tm li, s phi hp ca nm un gi l sanh. S hin hu ca nhng un thnh mt cm c gi l i sng. S tan r ca chng gi l cht (t), v s ti phi hp ca nhng un y gi l ti sanh. Tuy nhin, mt ngi bnh thng khng d dng g hiu c ti sao nhng ci gi l un li c th ti phi hp. Hiu r bn cht ca cc yu t, nng lng tinh thn v nghip cng vi s song hnh ca nng lng v tr rt quan trng trn phng din ny. Mt s ngi cho rng bin c n gin v t nhin - ci cht l s tan r ca nm un, v sau chng cn g tn ti na. C ngi li cho rng cht c ngha l s chuyn tip linh hn t mt thn xc ny n mt thn xc khc; v vi mt s khc na, cht l s km gi vnh vin mt linh hn ch i ngy xt x. Vi ngi Pht T, 41

cht chng l g c m ch l tm chm dt mt hin tng tm thi. Cht cha phi l mt s hy dit hon ton ca ci c gi l chng sanh. Nguyn Nhn Ci Cht Theo Pht Gio, cht xy ra trong bn nguyn nhn sau y: 1. Mng cn (hay th mng) n nh ca chng sanh mi loi ht. Ci cht ny gi l mng trit (Ayukkhaya) 2. Nng lng Nghip gy nn s sanh ca ngi cht kit. Ci cht ny gi l Kamma-kkhya (Nghip d) 3. S chm dt cng mt lc ca hai nguyn nhn trn. (Ubbayakkhaya) 4. Cui cng c th do nhng hon cnh bn ngoi nh tai nn, bin c bt ng, hin tng thin nhin hay Nghip qu t kip trc khng cp ti iu 2. Ci cht ny gi l Upachedake. C mt s tng ng rt ng gii ngha bn trng hp cht trn y. N tng t chic n du. nh sng n du c th tt v mt trong nhng nguyn nhn: 1. Bc trong ngn n chy ht. iu ny ging nh ci cht v thi gian cho mt kip ht. 2. Du cn ging nh nghip lc ht 3. Du v bc chy ht cng mt lc ging nh ci cht do c hai nguyn nhn phi hp cp ti 1 v 2. 4. Hu qu ca nhng yu t bn ngoi nh gi thi lm n tt - ging nh cht do nguyn nhn ngoi cnh. Cho nn, Nghip khng phi l nguyn nhn duy nht ca ci cht. Cng c nhng nguyn nhn bn ngoi gy ra ci cht. Gio l ca c Pht minh nh r rng Nghip khng th gii thch tt c nhng vic xy ra. ng u Vi Thc T Lm sao ta c th ng u vi cc s vic khng th trnh c ny mt cch tt nht? Nn tin liu v suy ngh l ci cht trc sau cng phi n. iu ny khng c ngha l ngi Pht T quan nim cuc i l m m. Cht l mt s thc v ta phi ng u - v Pht Gio l mt tn gio ca l tr hun luyn 42

cc tn trc din vi cc s kin, d cc s kin ny lm ta khng hi lng. Trng Gio Nanak (v khai sng ra o Sikh) ni: "Th gian s cht, vi ti, cht em nim vui". Tht r rng nhng v nhn v nhng ngi cao thng khng s cht v sn sng chp nhn n. Nhiu v nhn hy sinh mng sng ca mnh cho phc li v hnh phc ca nhn loi. Tn tui ca cc v ny c lu truyn trn bng vng lch s cho hu th. Saul Alynksy, mt ngi M qu vng ni: "iu n gin quan trng nht m ti hc c l ti sp c cht. V mt khi chp nhn ci cht, t nhin bn s thy t do trong cuc sng. Bn khng cn phi lo lng ngoi tr cuc sng ca bn c th s dng mt cch khn kho - thc y mt s nghip m bn tin vo". l ng li ra sao m cc nh t tng ln ngh nh th no v quan nim cht. Ci Cht Khng Trnh c Tht l mt nghch l khi chng ta thy ci cht cp i bit bao sinh mng ca nhn loi nhng chng ta t khi ngh n ci tng l chng ta cng th, trc sau cng tr thnh nn nhn ca t thn. V qu luyn i cuc i, chng ta khng mun mang trong lng t tng yu ui, nhng thc t ci cht l mt s thc hin nhin. Chng ta mun t ngh khip s cng xa cng tt v t la di mnh rng cht l mt iu xa vi, mt iu khng cn phi lo lng. Chng ta phi c can m ng u vi s tht y. Chng ta phi sn sng trc din vi s thc ny. Cht l iu c tht. Cht l mt s thc. Nu chng ta nhn thc c nh vy, v bit rng ci cht khng trnh khi, chng ta hy coi n nh mt s bnh thng ch khng phi l mt bin c khip m, khi n n, chng ta s c th ng u vi n mt cch bnh tnh, can m v t tin. Bn Phn v Trch Nhim Bit rng mt ngy no , ci cht s cp mng sng ca chng ta, chng ta phi bnh tnh, can m v t tin lm trn nhim v v trch nhim vi gia nh. Chng ta khng nn chn ch. Nhng vic g c th lm c hm nay, ng n ngy mai. Chng ta khng nn ph phm th gi v nn sng mt cch hu ch. Nhng bn phn i vi v, chng, v con ci phi c thi hnh 43

ng lc. trnh gy kh khn v phc tp cho gia nh do s cu th, chng ta ng ch i n lc cui cng mi vit di chc. Ci cht c th n vi chng ta bt c lc no - n khng ch i ai c. Chng ta nn trc din vi ci cng tt ny vi can m v trm tnh. i Dc v V Minh C th ch ng c ci cht khng? Cu tr li l: C ci cht tn ti v c ci sanh. C hai khu lin h trong chu trnh cuc sng, c gi l - Paticca Samuppada (L Nhn Duyn). Tng cng c tt c l mi hai khu trong chu trnh ny, mt s trong l Klesas hay bt tnh. Mt s nghip (kammas) hay hnh ng a n vipakas hay kt qu (trong chu trnh ti sanh), v c tip din. S tip din khng k sit ca sanh t c gi l lun hi. Nu chu trnh cuc sng c th b ngng li c, n ch c th kt liu giai on bt tnh tc Avijja (V Minh) v Tanha (i) - Chng l gc r ca vng sanh cn phi c tiu dit. Cho nn nu chng ta ct Tham i v V minh - s ch ng c sanh, vt qua c lun hi, v s t Nit Bn. Chng ta phi c gng hiu rng mi vic trong v tr ny u mong manh. Cuc sng ch l o gic hay o tng. Khi ta phn tch mi th bng khoa hc hay trit l, khng ham mun v k, cui cng chng ta khng thy g c m ch l h khng. Ha Thng Tin S K. Sri Dhammananda Thch Tm Quang (Dch)

44

10. Bn vin ngc qu cht ngi!


Hu nh ai cng m tin bc, nh cao ca rng. a phn chng sinh mi lao vo n ngon, ung sng cho tha th. Ai ai cng mun mnh mc p, mang nhiu trang sc. Ngi no ngi ny mun cng danh, s nghip, mun mnh ni ting v thnh trung tm ca v tr. Nhng liu nhng th ny c mang li hnh phc thc s cho mi chng ta! Nhu cu ca con ngi tht ln. Lng tham nh ti khng y. Xa sao nay vn vy! Hiu c nguyn vng ny ca loi ngi, mt ngy n c mt v thn hin ra nh ngi nng dn tht th cht phc, quanh nm ch bit lo lm n v c mt gia nh rt hnh phc bnh yn chuyn tng cho c vua 4 vin ngc qu. Bn vin ngc c 4 chc nng k diu. Vin th nht mang li cho ngi ch nhng thc n ngon lnh, nhng ung tuyt ho. Ch cn ni ra m c ca mnh l lp tc cc n thc ung xut hin. M cc mn ny ngon n d u bp tuyt nht th gian cng khng th nu c. Vin th hai mang n cho ch nhn ca n qun o, giy dp, xe c, la l, gm vc, trang sc qu him, p v cng. Ch cn ngh n mn no l th xut hin ngay lp tc. K c xe my @ hay son phn thng hng, nc hoa Php, thi trang , o da Ty Ban Nha, Vin th cung cp cho ngi s hu cc loi v kh mi, nhng thit b chinh phc thin h tuyt vi nht. Nga phi nhanh. Cung tn ho hng. Li 45

gm bn sc. My bay, tu ln trn khng v di bin. K cc cc thit b chin u ti u nht cha tng c bao gi. Vin th 4 mang n cho ai nm gi n tin bc, ca ci. Mun bao nhiu c by nhiu. Khng cn lao ng. Khng cn m hi. Khng cn suy ngh. Nh vua rt bt ng v sung sng khi nhn c 4 vin ngc qu ny. Ngi cng rt vui v c hnh ca ngi nng dn ngho, c bit l s tht th. Nh vua ngh, nu v thn m a 4 vin ny vo tay 1 ngi khc, chc chn hn s th mt lun. t nht cng gian di ch a cho mnh 1-2 vin. V c ai bit c u! Suy ngh trong giy lt, nh vua quyt nh tng li cho ngi nng dn cht phc c cuc sng an lc ny 1 vin. Bc ta c quyn chn bt c vin no bc mun. Bt ng trc quyt nh ca nh vua, bc nng dn xin php v bn vi gia nh xem s nhn vin no trong 4 vin k trn. Ri cung vua, bc nng dn th gin v bnh an ca chng ta tr v nh. Bc triu tp mt cuc hp c gia nh li bn xem nn nhn vin no. B v ln ting u tin. B ni rng vic n ung rt quan trng. Cn phi n v n ngon. Bao nm nay b nu n vt c phc v c nh, gi c vin ngc qu c nh c th tha h m n. n v chi. Chi ri li n. M n ngon th cn g sng hn trn th gian ny! B tng tng ra c nh t nay s c c hi n ngon ng k v hng th c i. L con gi th khng chu. Chng nhao nhao phn i. Cc c gi cho rng n khng bng din. H cn trang sc, xe xn, qun o mt mi, giy dp chnh m l bn khng ai c. Chng cho rng nu c vin ngc ny trong tay, mi ngy mi c s dng 1 b mi, i 1 con xe l, trang im p vi cc loi m phm cha tng c v eo trn ngi - t c n chn - phi l rt qu, him v cha sn xut th gian ny. m con trai li khng chu bi chng cn th hin quyn lc, uy th. i vi chng uy quyn rt quan trng. Chng mun bn b n nang, th gian ngng 46

m. Chng mun chinh chin v chim lnh. Chng mun lm ch thin h v ai ai cng bit n chng, bi ly chng. Cu t th mun ca ci. Thy m bn con nh giu lm tin, tiu thoi mi m cu thm. Bao nm nay cu ton than vn rng hnh phc lm g, bnh an lm chi khi khng c tin xi tha th. Cu l t nhng vn phi lm vic vt v, ht nh cc anh ch v b m. M tin th c t. Cu cn ca ci, tin bc. V th l c nh ci nhau. Ai cng tranh ua chng minh rng mnh l ng, rng bc nng dn phc hu, an lc ca chng ta phi chn vin ngc theo ca h. Bn phe khng bn no nhng nhn bn no. Chin tranh bt u xy ra. Bt u t s e da ca l con trai. Chng ni nu b khng chn vin th 3, chng s t st, t kt liu i mnh. V d nhin chng khng cho ai yn. Ngi v tuyn b, nu khng ly vin s 1 s ly d. t nht, nu khng ng ngay, t ngay lc ny s ly thn. m con gi th da s b nh i bi i, quyt ph i mnh. Cu t th ni nu b khng nhn vin s 4 s mua bom v cho n tung c nh, c nh cng cht. Th tt c cng cht cn hn khng c trong tay vin th 4. ng hn, n ngy th 10, bc nng dn tm n cung vua. Nh vua vui mng mi tr v tip chuyn bc, ng thi sai mang 4 vin ngc qu ra bc nng dn la chn theo mun. Tuy nhin bc nng dn an lc v hnh phc ca chng ta xin php nh vua khng nhn vin no. Nh vua qu i ngc nhin! Bc nng dn nh nhng v chm ri gii thch rng trn i ny khng c g qu bng s bnh an, bng hnh phc. Bao nm nay nh bc ngho tht nhng rt hnh phc. V chng con ci yu thng nhau. C g n . Ai cng chm ch lm lng. N ci v nim vui lun thng trc trong mi thnh vin gia nh bc. C nh bc lun sng trong chnh nim. vy li thng xuyn gip ngi, cu k kh, chm sc lng ging b bnh. Bc cho bit sau khi bit tin c nh vua ban phc lnh nhn 1 trong 4 vin ngc qu, sut 10 ngy qua 47

nh bc tr thnh ni bt hnh, khng cn cht bnh an. Bc nh thy cuc sng vn hnh phc v an lc b thay bng a ngc trn gian c chc ngy! Bn vin ngc tng qu m thnh ha. Cha c ngc trong tay, ch mi bn xem nhn vin no m to ra bao vn phc tp, bao tranh ci, thm ch c e da n tnh mng khng ch ca mt ngi. n ngon lm g! Mc p lm g! Cng danh, a v, th lc m lm g! Tin nhiu, ca lm lm g! Khi bnh an, 2 ch bnh an khng c. Chng sinh lao vo kim 4 vin ngc. Nhiu k bt chp c ngc. M c khi cng chng c. H nh mt c lng tm. Lm bao iu by b, phi o c. ri cui i ngh li mi kp n hn. y l cn may nu trc khi cht bit n nn hi li, sm hi v quay v b. Nu khng m theo c ci nghip c theo mnh bao nhiu kip na. Ngi nng dn ngho khng cn 4 vin ngc qu kia. Bi bc c sn vin kim cng trong mnh tr tu. Chnh tr tu soi sng ng cho bc, lm cho bc hnh phc v c an lc. Cn bn, bn mun g? Nguyn Mnh Hng

48

11. Nhn din ci cht v hnh phc


Khi c sinh ra, c mt trn th gian ny l chng ta b li ko v bt buc mt hnh trnh tm kim, vy ta tm kim iu g? Ta tm kim kin thc, tin ti, vt cht, hnh phc Chng ta ngh rng nhng iu s em li cho ta s li ch, bi chng ta ngh ai m khng cn vt cht, ch , trang phc? Vng! Nh th l chng ta ang thng bn thn mnh v phc v n v trch nhim cho kip sng ny, th nhng mi ngy chng ta lun bn bu v iu ! Chng ta c ngh nhng th phc v mnh. Nhng thc t th sao? Chng ta ang lm ch hay lm n l vt cht v lm n l cho xc thn ny? Chng ta c a v, chng ta kim tht nhiu tin, nhng t c iu chng ta phi b ra thi gian, sc khe, c khi l gn c cuc i, lc c nhiu tin nhng chng ta phi i mt vi s gi nua, bnh tt v ci cht Chng ta thng quan nim rng c nhiu tin c tt c, vy khi chng ta bnh th ch phc v cho vic n bnh vin, th chng ta c tht s c tt c nh nim ban u ca vic kim tin, v chng ta c tht hnh phc khi c nhiu tin trong hon cnh nh th? Suy nghim, ri ti ng ra rng: ta hy ng sng cho xc thn ny m hy sng cho tm v sng cho i sng tm linh ca mnh, bi nu chng ta sng ch ngh v phc v cho xc thn ny th chng ta s nh mt v lng qun i ni tm - vn l ci s theo ta trong i ny, i khc! Hy ngi xung v ngh mt cht v sanh t lun hi, c th ta cha i su vo nhng ta cng nhn nh v thy c hai ch lun hi tc l chng ta li 49

sinh ra na, li loanh quanh, li mt mi v tm kim vt cht cho ci xc thn ny ri li ra i Vy c phi l hnh phc khng? Tm gi v t vn : hnh phc trong tm ta v hnh phc ngoi cnh th u l iu ct yu? Hy suy nghim mt cht ta nhn r v ta hiu ci tm mnh hn. Tri qua nhng kh au chnh l cht liu gip mnh nhn din con ng sng p i. Ngi gy cho mnh kh au y v th tr thnh thin tri thc gip mnh i n bn b hnh phc, an nhin... Trong mt kip ngi ta c vt cht ta cng khng th mang theo lc cht, khng c g l ca mnh ngoi nghip, iu lnh, phc bu mnh to. Hy suy nim v s cht, ng n trnh n, hy nhn vo n v n mt lc no chng ta cng s i mt vi ci cht, khi qun xt thng xuyn th chng ta s thy c ci cht khng ng s. Khi nhn thy c ci cht ri s cn k ta, ngay trong hi th ny th ta s khng cn mun nung chiu hay lm n l cho ci xc thn ny na. Mi ngy chng ta hy dnh cho mnh thi gian qun nim v hi th bit mnh ang trong hin ti cng chnh nim v vic mnh ang lm v bit mnh ang lm g C nh th ri ta s thy nh nhng hn rt nhiu v ri ta cng tm v c vi s thanh thn v yn lng cng tm mnh! chnh l hnh phc tht s ca ti, bn . Thin Hnh

50

12. Bc qua ni s
C nhng ngi ln tui nhng h vn c rt nhiu ni s. C nhng ngi giu c, nm nhiu quyn hnh nhng h vn c nhng ni s hi

C nhng ni s m nh ngi ta d di Nhc iu chng ta nh rng: ni s c th n vi bt k ai, khng phi ni s ch dnh ring cho tr con v nhng ngi ngho kh, bnh tt, khng c mt cht quyn hnh no. Ni s thng xut hin khi bn khng chp nhn mt s tht no hoc khi bn phm phi nhng nguyn tc sng no c mc nh (thng i km vi nhng hnh pht nu lm tri, nu s sy vi phm). Ngi gi s rt s ci cht nu h cha bao gi t duy v ci cht. Ti dng t t duy v ci cht cng c mt trit l, m nu ai hiu v trit l y tht ng, tht trng th t nhin khe re, nh nhng. Kiu nh ct bi s tr v ct bi, khi sinh ra ta chng mang g n, lc cht cng chng mang g i hoc cht l iu hin nhin ca cuc sng bi ngi ta sinh ra l cht c m Cht, c ngha l dng li hi th vo-ra. Thn ny phn hoi theo quy lut hp-tan, sinh-tr-d-dit. Nu chng ta cng li iu th s kh au. C nhng ngi ngh rng cht khng mang theo g ht, th l tic v lin kh.

51

Ni s nhng ngi khc lng qun mnh khi mnh cht i cng lm ngi ta sng khng cn ngha. Khi mnh i ngc li nhng quy tc ng x no cng lm mnh bt an. V nhng nguyn tc ng x khi t ra thng s c ch ti i km. Nu bn i ngc chiu th s b pht. Nu bn sng khng lng thin th s b xa lnh. Nu bn c d tm th bn s c n (v ai dm gn ngi c d tm, hung d?) N l kt qu tt nhin. Th nhng v mnh khng nhn din c nguyn nhn v bn cht ca nhng iu nn mnh s. S mt mt, s b pht, s b chm ht mt mi quan h nhng li khng chu cha tr ci gc l sa i cch sng cho ph hp, cho ng vi nguyn tc lm cng dn, lm ngi. K cng, tnh thng v trch nhim. l mt cu khu hiu m i khi mnh ch bit c sung ch cha nghim ht ngha l trong . Hoc c nhiu khi hiu nhng khi a vo ng dng th li c gia gim liu lng ca tng v (ty ngi). C nhng ngi k cng n mc cng nhc, n mc thiu tnh thng v trch nhim. Kiu nh em lut ra p ln ngi ta m thiu lng nghe su xa nguyn nhn phm ti. C nhng ngi gy ra hnh vi trm cp v tham lam, nhng cng c ngi b p buc hoc v hon cnh cha m bnh khng tin cha tr Nu lng nghe hiu r ni tnh th mnh s c cch ng x ph hp hn, bng tnh thng v trch nhim ca ngi a ra phn quyt, thc thi php lut. Trong cuc sng, khng phi bao gi mnh cng bn lnh vt qua nhng ni s v i ng trn con ng mnh chn. Do , khi pht hin mnh i trt ng ry c th mnh s s ngi khc bit m ci ch, c th mnh s s mnh s b nhng h en vy ba m nh mt bn thn, trt di Nhng, d l ni s no th mnh phi nhn din l mnh sai, nh v li bn thn, li mnh tr v ng con ng m mnh nguyn i. Ngh n y mi thy gi tr ca li nguyn. N gip mnh i ng hng v kp quay v khi trt ng ry. 52

Chng ta c th do chi u . C th trong mt ln do chi no ta qu say m vi nhng cnh p, con ngi v mi mit i hoang Nhng nu c li nguyn th ta s bit ng quay v, bit dng li ng lc. C i khi ta bt gp nhng con ngi rt tr nhng c kh nng l ch da cho s ng con ngi. V sao li c ngi nh th? V h l ngi rt vng chi, c kh nng ch tc c bnh yn. ng tng h ch ch tc trong mt i ny (khong my chc nm) m thc t h nhiu i ngi im, nh tnh ri. Nh c Karmapa i th 17 (sinh nm 1983) chng hn. Ngi l ngi c d bo s thay th c Dalai Lama 14 trong tng lai. Do vy, khi mt ngi c nng lc nh tnh, c s ch tc nng lng t bi-tr tu, nhn thu sut mi th ca th gian v thong dong th h s c kh nng lnh o tinh thn ca chnh mnh, khng cho s hi, kh au, tham mun trn p. V h cng c th l ch da tinh thn vng chi cho nhiu ngi! Lu nh Long

53

13. ngha Pht n


Chng ta k nim i l Pht n, tc l chng ta lm l k nim ngy ra i ca ng Thch Ca Mu Ni, c t ph ca chng ta. Ngy ra i ca c Pht Thch Ca Mu Ni trong ci Dim Ph ny c nhng ngha trng i v su xa nh sau:

ngha th nht: c Pht ra i l khi m tu gic cho ht thy chng sinh: - Tt c chng sinh u c Pht tnh, tt c chng sinh u c tr tu, nhng tr tu b chn vi bi hng hng, lp lp v minh. Do , s xut hin c Pht trong ci i ny l khi m tr tu cho chng ta, cho ht thy chng sinh, ph tr tt c mn hc m v minh , cho ht thy chng ta nhn ra c Pht tnh ni chng ta, nhn ra c tr tu ni mi chng ta. Tt c chng ta u l d thng, ht thy chng sinh u l d thng. Nhng m, chng ta c th lm cho chng ta xu i, mi ngi c th lm cho chnh h xu i do tm ch k, tm hn 54

gin. Tm ch k, tm hn gin lm cho chnh chng ta xu i, lm cho chng ta khng cn d thng na. Tm ch k, tm hn gin lm cho ht thy chng sinh khng cn l chng sinh d thng na. Do , s ra i ca c Pht l khi dy tnh d thng cho chng ta, khi dy tnh d thng cho tt c chng sanh, m trong thut ng Pht gio, gi s ra i ca c Pht vi chc nng l khai Pht tri kin. ngha th hai: c Pht ra i l ch by cho chng ta mt con ng hnh phc. c Pht ra i l ch by cho chng ta mt con ng an lc v nhn din c u l con ng hnh phc, u l con ng kh au, u l gi tr cao qu, u l khng c gi tr trong cuc sng ca chng ta. c Pht ch cho chng ta thy rng, mt i sng c th tr thnh cao qu khi li ni, hnh ng, vic lm ca h c pht xut t mt tm hn cao qu. c Pht ch by cho chng ta cng nh tt c chng sinh thy r rng, li ni tm thng, hnh ng tm thng, vic lm tm thng c gc r t ni mt tm hn tm thng. Tm hn tm thng l tm hn g? L tm hn ch k, y dy tham lam, y dy sn si, y dy c chp, y dy kiu ngo. Li ni no pht xut t tm hn kiu ngo, t tm hn ch k, hp hi... l ng nhin li ni c kh nng tn hoi ht thy hnh phc, an lc ca chng ta, c kh nng tn ph ht i sng cao qu ca chng ta. Mun bo ton hnh phc, mun bo ton an lc, c Pht ch by cho chng ta rt r l phi nui dng tm hn t, bi, h, x. Chng ta mun hnh phc, an lc m khng bit nui dng tm hn t, bi, h, x th hnh phc, an lc khng th no c c. Chng ta mun sng mt i sng cao thng m khng bit nui dng v pht trin tm hn t, bi, h, x th chng ta khng th no c i sng cao thng c. iu , c Pht ch by cho chng ta cch y hn hai mi lm th k. V hai mi lm th k nh vy, nhng ngi nghe li c Pht dy, h hnh tr, h thc tp v chnh nhng ngi c hnh phc, an lc, khng nhng hnh phc, an lc i sau m hnh phc, an lc ngay trong i ny. Bi vy, trong Kinh ni rng, c Pht ra i l Th Pht Tri Kin cho ht thy 55

chng sinh. Th Pht Tri Kin l ch r bn cht gic ng cho ht thy chng sinh. Khi m chng sinh nhn ra, thy r bn cht gic ng ri, th bt u xy dng i sng hnh phc, an lc cho mnh v cho ht thy mi ngi. ngha th ba: c Pht ra i khin cho chng sinh, dy cho chng sinh thnh tu c gic ng ngay trong i sng ca chnh mnh. Gic ng l gic ng ngay trong i sng ca chnh mnh, ngoi i sng ca chnh mnh ra khng c i sng gic ng no cho chng ta i tm kim. Chng ta c th tm kim l tm kim gic ng ngay thn v tm ca chng ta. Chng ta c th i tm gic ng ngay trong i sng ca chng ta, chng ta khng th vt b cch i, cch ng, cch nm, cch ngi, cch tip xc giao tip hng ngy ca chng ta m c s gic ng. Do , c Pht ch r cho chng ta rng, i sng ca chng ta, d mt k tm thng n mc no i na cng c kh nng gic ng. Mt ngi au kh tt cng cng c th vn mnh i n i sng hnh phc, an lc. D mt k rt tm thng cng c th vn mnh i n i sng thnh thin, cao thng. iu , c Pht dy cho chng ta, cho ht thy chng sinh hn hai mi lm th k. Trong lch s, cng nh trong i sng thc t, chng ta thy bao nhiu k trong i sng tm thng, h khng gp Pht php, h khng nghe c li gio hun cao qu ca nhng Bc phm hnh, nhng khi h gp c th h c c duyn tr thnh ngi cao qu. Bao nhiu k bt hiu vi cha, bt hiu vi m, nhng khi gp thy hin, bn tt, sng trong mt khung cnh d thng, h tr thnh mt con ngi hiu knh, mt con ngi thun thin. iu chng t rng, chng ta c th gic ng c, nhn ra c ci tnh cht cao thng ca chng ta ngay trong i sng ca chng ta. Ngy xa, khi Vua A Dc cha gp Pht php l mt v Vua ht sc tn c, tn c n ni git cha, git chn mi chn ngi anh ot ngi. Th m khi A Dc gp c mt v Thnh tng gio ha, th bao nhiu iu xu c ca ng tr thnh con ngi hon thin. Ni nh vy cho tt c chng ta thy rng, ci c, ci xu gia i khng u l khng c v khng lc no l khng c. Vy, chng ta khng s rng chng ta xu, chng ta khng s rng chng ta c, m ch 56

s rng, chng ta khng nhn ra iu c trnh, khng nhn ra c iu xu chng ta t b. Chng ta ch s rng, chng ta b v minh m chng, nhn thc sai lm, ri b u c m khng nhn ra c gi tr cao qu trong i sng ca chng ta, chng ta vn mnh i ti ci cao qu, tt p. Ngy xa, c mt v T dy rng: Bt y tham sn khi Duy khng t gic tr Ngha l: Khng s hi tham sn khi dy, M ch s mnh gic ng chm. Nu mnh hiu c o, gic ng c o, th bao nhiu xu xa, bao nhiu ci tm thng trong i sng cu mnh cng c chuyn ha thnh ci cao thng, c ngha. Bi vy, m trong Kinh din t rng, c Pht ra i vi ngha l Ng Pht Tri Kin cho ht thy chng sinh, ngha l lm cho ht thy chng sinh gic ng c nhng g m c Pht gic ng, hiu r bn thn mnh ng nh nhng g m tu gic nhn ra, ch khng phi hiu bn thn mnh bng v minh i nghip. ngha th t: c Pht ra i dy d, gio ha, du dt, hng dn khin cho chng ta v ht thy chng sinh u sng cuc i nh c Pht sng. Ngha l, c Pht sng nh th no, c Pht bit nh th no th Ngi sng nh th , Ngi ni nh th no, th Ngi lm nh th . Ngi lm nh th no, th Ngi ni nh th . Ngi bit rng tham l nguy him, tham l mt nhn cch, tham l lm cho mnh ngho i, Ngi bit nh vy cho nn ngi khng tham. Cn ai thy tham lm cho mnh giu , lm cho mnh hnh phc th ngi c tham. Nhng cng tham lam th li cng au kh, cng tham th li cng mt nhn cch. c Pht ni, cng tham th li cng lm cho mnh tm thng, cng tham th lm cho mnh cng nh nhoi; cng tham th li cng lm cho cha con xa nhau, cng tham th li cng lm cho v chng xa nhau, anh em xa nhau, bn b xa nhau. 57

c Pht ni iu hn hai mi lm th k v nhng k tr trong i, h n nhn n v sng. Nhng ngi no sng trong i sng vi tm ly tham th ngi y nhn cch, ngi tht s hnh phc. Ngi sng trong gia nh h hnh phc, ngi i gia h hng h hnh phc, h i ra gia x hi h hnh phc, h em c nhiu li ch cho bn thn, cho gia nh, cho x hi v ngi khng nhng hnh phc trong i ny , m i sau h cng hnh phc. Bi vy, Nh Lai ni nhng g Nh Lai bit, Nh lai lm, Nh lai chng nghim, Nh Lai thy r, Nh Lai sng. Nh vy, c Pht ra i vi ngha th t l nhng g Ngi ni th Ngi lm v nhng g Ngi lm Ngi mi ni. Cn tt c chng ta cha lm m ni, cha lm c vic no tt p c m khoa trng, lm li v s tt p. Tt c chng ta ch ni ln nhng li tt p, m khng lm nhng iu tt p. Do , ci xu, ci kh, ci tht vng vn lun lun theo ui chng ta nh bng vi hnh. Vi ngha th t ny, trong Kinh din t mc ch ca Pht ra i l Nhp Pht Tri Kin cho ht thy chng sinh. Ngha l, c Pht bc i l bc i bng tu gic. Ngi ng l cch ng ca tu gic. Ngi nm l cch nm ca tu gic. Ngi ngi l cch ngi ca tu gic. Ngi nhn l cch nhn ca tu gic. Ngi nghe l cch nghe ca tu gic. Ngi ngi l cch ngi ca tu gic. Ngi th l cch th ca tu gic. Bi v, tt c nhng ci i, ng, nm, ngi, ni, ci, tip xc bng nng lng tu gic , nn trong i sng ca c Pht khng cn my may sai lm. Cn chng ta i, ng, nm, ngi bng vng nim. Chng ta ni, nhn, nghe, ngi, n bng in o tng. Chnh ci in o tng thc y chng ta i vo con ng kh au, con ng bt n. Bi vy, sut hn hai mi lm th k, bao nhiu bc Thnh tr trong i sau khi nghe nhng li Pht dy, em nhng li Pht dy vo trong i sng ca mnh thc tp, sng v bao nhiu bc Thnh tr trong i c hnh phc, c an lc. Vua Trn Nhn Tng l mt v Vua anh minh ca Vit Nam, cm nhn c Pht php rt su xa. Cho nn, Vua pht biu trc triu nh ca nhn dn Vit Nam lc by gi nh th ny: Cm c t bi mun kip nguyn cho 58

thn cn! Sau khi Vua Trn Nhn Tng hc Pht, tu Pht, thy c ci cao qu ca Pht, mun mnh tr thnh nh mt v Pht. Do , Vua chn cho mnh mt Php hiu l: iu Ng Gic Hong. Gic Hong tc l nh Vua gic ng. iu Ng l mt trong nhng phm tnh ca Pht. Phm tnh c kh nng thun ha ht thy chng sinh. Vua Trn Nhn Tng chn cho mnh phm hiu l iu Ng Gic hong. Ngha l, nh Vua gic ng thun ha nhn dn Vit nam trong tinh thn Pht gio, trong tinh thn ca o l gic ng. Ti sao Vua Trn Nhn Tng phi chn Pht gio lm mt nn tng gio dc dn chng sng ng tinh thn Pht gio. V, ch c tinh thn Pht gio l tinh thn bao dung, tinh thn h x. Ch c xy dng theo tinh thn Pht gio mi lm cho gia nh bnh n, lm cho tm hn ca mi con ngi bnh n. T tm hn ca mi con ngi c bnh n s a n gia nh bnh n, v mi gia nh bnh n s a n h hng bnh n. Mi gia nh bnh n s a n xm lng bnh n. Xm lng bnh n s a n tng phng, x bnh n. Tng phng x bnh n s a n qun huyn bnh n. Nhiu qun, huyn bnh n s a n ph th bnh n, tnh th bnh n. Nhiu tnh th bnh n s a n quc gia bnh n. Nhiu quc gia bnh n s a n th gii bnh n. Mi th gii bnh n s a n ton th v tr sng trong mt quy lut trt t, hnh phc. Nh vy, mt trt t ln lao c th bnh n c khi tm ca mi chng sinh bnh n, ngha l phi khi m cho c Pht tnh ni h. Mi ngi phi bit tr v sng vi ci d thng ni mnh, ci d thng ni mnh chnh l Pht tnh, ci qu gi nht ni mnh chnh l Pht tnh. Chng ta tr v li vi ci cao p nht ni chng ta l Pht tnh. Pht tnh nm u? Pht tnh nm trong tm hn ca chng ta. Chng ta thy rng, c Pht ra i khi m, ch cho chng ta rng trong tm chng ta c Pht tnh. Ngi ch trong tm qu v c Pht tnh, qu v thy cha? Ai thy ri th ng, ai cha thy th m. Qu v thy trong tm qu v c Pht tnh th qu v ng, qu v s i trn con ng sng. Qu v khng thy trong tm qu v c Pht tnh th qu v m. M th qu v i vo con ng ti tm, m mt v d c hai mt m vn ti thui, c hai chn m vn qu, c hai tay m vn khng nm 59

c g, c mi m khng ngi c, c tai m vn khng nghe c. Nhng, nu ta thy trong tm ta c Pht tnh, ng c Pht tnh th ta c c hi i ln, c c hi i ti vi hnh phc, an lc, vi gii thot, vi chn tri m rng. ngha th nm: Ng ri cha , phi th nhp vi Pht tnh v biu hin Pht tnh trong i sng hng ngy ca chng ta. Nh vy ng ri th phi nhp, m nhp ri th phi xut, nhp m khng xut th ngha nhp khng thnh. Bi v, nhp m khng xut th b, cho nn nhp l phi xut. Trong v lng kip v trc, c Pht Thch Ca Mu Ni tng hnh B Tt o. T ni c Pht Oai m Vng cch y hng t t kip, c Pht Thch Ca Mu Ni tng hc vi c Pht Oai m Vng. c Pht Oai m Vng tng khai, th, ng, nhp, tri, kin cho Pht Thch Ca Mu Ni. V sau khi c Pht Thch Ca Mu Ni nhp c Pht tri kin ri, Ngi bt u xut ni th gii Ta B ny. Xut ni th gii Ta B ny, Ngi vui vi ci vui ca chng ta, bun vi ci bun ca chng ta, Ngi nm gai nm mt vi chng ta. Khi c Pht Thch Ca Mu Ni xut hin trong mi phng th gii, xut hin trong ci Ta B ny l Ngi bt u i con ng ca Thnh o, con ng B Tt a mnh v ht thy chng sinh i v vi con ng gic ng. Tin thn ca Pht Thch Ca Mu Ni l ai? Tin thn ca c Pht Thch Ca Mu Ni m trong Kinh Php Hoa ghi li chnh l B Tt Thng Bt Khinh. B tt Thng Bt Khinh l mt v B Tt khng dm khinh ai c v l mt v B tt chuyn thc hnh hnh khng dm khinh ai c. V sao b Tt Thng Bt Khinh l tin thn ca Pht Thch Ca Mu Ni v Ngi khng dm khinh ai c? Bi v, Ngi thy r chng sinh d tm thng n mc no i na, h cng c ci cao qu ca h. S d h tm thng l v h khng gp c thy, khng gp c bn, khng gp c ngi cha, ngi m, ngi anh, ngi ch d thng. Do , ci tm thng mi lem ra trong i sng ca h. Gi nh nhng chng sinh tm thng m gp c thy hin, bn tt, gp ngi cha d thng, ngi m d thng, ngi anh, ngi ch d thng, th nht nh sm mun g h cng d thng thi. Chng sinh, tm thng nh vy l v h sinh ra trong x hi 60

gp v vua, quan khng d thng, cho nn, lu ngy ci khng d thng ca ng vua, ng quan lm lm lem h. Nu h c phc gp c v vua d thng, v quan d thng, v minh qun d thng, v minh cha... th ngi dn lu ngy cng tr thnh hin thin, qu bu. B tt Thng Bt Khinh thy r nh th v yu i nh th. Cho nn, B tt Thng Bt Khinh thy mt ngi tm thng, Ngi cng khng tht vng. Ngi thy mt ngi tm thng Ngi cng ng xa knh l v Ngi ni rng: Ti khng dm khinh cc Ngi, ti khng dm khinh cc Ngi, cc Ngi s i trn con ng Thnh o, cc Ngi s i trn con ng B Tt o, cc Ngi tng lai s lm Pht. Ti khng dm khinh cc Ngi, li ni cao p d b i , d b nguyn ra... B Tt Thng Bt Khinh vn khng h ni cn gin d, vn khng h tr ni ni ln nhng li tt p . Qu v c bit, B Tt Thng Bt Khinh trong Kinh Php Hoa l ai khng? L tin thn ca c Pht Thch Ca Mu Ni. Ngi th nhp c Pht tnh ri th by gi Ngi phi xut Pht tnh ra, phi th hin Pht tnh ra cho mi ngi. M th hin Pht tnh l tnh khng gin d. ng trc mt nghch cnh, mnh em li chc tng cho ngi, th m ngi khng nhn li cn tha m, cn vc nm mnh na, nhng Ngi vn khng gin d. Ngi vn thng ngi vc nm mnh mt cch chn tnh: Ti khng dm khinh Ngi u, Ngi cha bit th vc nm ti nh vy , nhng mai mt Ngi bit ri, th Ngi ht nm ti thi. Ti khng dm khinh qu v u, ti khng dm gin qu v u. Mc du hm nay, ti bit qu v ni xu ti , tm cch hi ti , tm cch nhc m ti , nhng ti khng dm khinh qu v u, ti khng gin qu v u, ti rt thng qu v. Bi v, qu v cha hiu ti th qu v nguyn ra ti l phi; qu v cha nhn ra ti th qu v nguyn ra ti l phi, nhng, mai mt qu v nhn ra c s tht ri, khi khng ai bo qu v phi thng ti, m qu v vn thng nh thng. Cng trnh tu hc l cng trnh m c pht Thch Ca Mu Ni thc hnh tri di hng th k. By gi y chng ta lm l k nim c Pht Thch Ca Mu Ni ra i, c phi chng ta lm l k nim sung khng? C phi chng ta n 61

ni l i ly Pht, nhng xong ri chng no vn gi tt ny hay khng? Nu chng ta n ni mt l i, ri chen nhau ly, sau v nh v chng no vn gi tt ny, xem ngi nh rm rc, th thit lp l i lm g? Chng ta phi thit lp l i ngay chnh trong tm hn chng ta. Chng ta phi xy dng cho c l i ngay trong i sng ca chng ta, ci l i mi tht s quan trng. Chng ta ng kh kho gp tin hng triu bc, hng chc triu bc ri lm cng vic d trng xe ct bin ng. Chng ta ng b ra c mt i ngi lm mt cng vic nh vy. Chng ta phi bin l i thnh l i ngay chnh trong tm hn chng ta v l i khi c thit tr trong tm hn ca chng ta, th l ng nhin chng ta i u, u, lc no, ng, thc u c Pht c. Tha qu v! Ti sao c Pht Thch Ca Mu Ni, khi thc hnh B Tt o, Ngi lm c nhng vic ? Bi v, Ngi ng c tri kin Pht, Ngi nhp c tri kin Pht. V khi ng, nhp Pht tri kin ri, Ngi thng ht thy chng sinh. Cho nn, Ngi mi xut hin trong ci Dim Ph ny vi chng ta. Nhng ti sao Ngi khng xut hin trn loi hoa S m li chn hoa Sen xut hin? Ngi xut hin trn hoa Sen c ngha g? Ngha l khi mt ng gic ng khi m c Pht tnh ni chnh mnh, thy r c Pht tnh ni chnh mnh, gic ng c Pht tnh ni chnh mnh v th nhp trn vn c Pht tnh ni chnh mnh qua i sng hng ngy, th v sng gia trn th m khng b nhim. V i vo danh m khng b danh lm cho nhim, i vo trong li m khng b li lm cho nhim. V i vo trong danh m khng b danh tri buc, i vo trong li m khng b li tri buc, i vo trong ci mi v m khng b ci n tri buc, mc o m khng b vi vc, gm la tri buc, ung nc m khng b ru, bia, b hc, tri buc. Tt c nhng ci nhim, khng b tri buc l biu tng cho hoa Sen. Hoa Sen trong bn m khng b nhim. Bi vy, c Pht xut hin trn ci i, Ngi i trn by hoa Sen l vy . Hoa Sen l v nhim, l khng cn mc kt bi nc, bi bn, mc d hoa Sen t bn, t nc m ln ln v trng thnh. Khi mt ng tu gic m thnh tu Pht tri kin ri, Pht tri kin t chng sinh m ra, nhng khi thnh tu Pht tri kin th khng cn mc kt ci 62

tm thng ca chng sinh na. Bi vy, c Thch Ca Mu Ni t cung tri u Sut ha thn th hin trong ci Dim Ph ny v nm trong bng Ma Ya phu nhn. Ngi khng phi nm trong bng m nh nhng thai nhi khc, Ngi nm ni v i nguyn, i tr, i bi. Cn chng ta v v minh i nghip, v u m m chng m vo nm trong bng m. Bi vy trong Kinh Hoa Nghim dy rng: Khi B Tt Tt t a nm trong thai tng hong hu Ma Ya, Ngi thuyt php cho hng B Tt khp c mi phng th gii. Chng ta ng cho rng y l mt o tng, m y l mt tu gic, y l mt iu khoa hc c th chng minh c. c Pht khi nm trong thai tng hong hu Ma Ya, Ngi thuyt php bng nng lng ca tu gic, thuyt php bng nh sng ca tu gic. T trong thai tng m ta ra v s nh sng, giao tip vi v s B Tt khp c mi phng. V B tt khp c mi phng vn ngi th gii ca mnh m tip nhn nh sng tu gic m ni chuyn vi B Tt Tt t a, tc l ha thn ca c Pht Thch Ca Mu Ni. iu ny, trong vng khong ba trm nm na khoa hc s pht hin c. Mt thai ph bn M, bng tia laser ta c th ngi Vit Nam m nhn c thai nhi. By gi khoa hc mi tm ti, pht hin c tnh nam hay n ca thai nhi t 5 n 6 thng bng siu m. Cho nn, nhng g Pht ni, nhng g c Pht dy l nhng g mi tinh ca khoa hc v khoa hc l mt hc tr u tr ca Pht gio. Ti ni khoa hc l hc tr u tr, ngy ng ca Pht gio, cho nn, qu v Pht t ng c o tng l duy khoa hc! C i ngi m qung, tm thng, thy khoa hc thnh cng mt vi lnh vc th h ho duy khoa hoc, nhng ci duy khoa hc ch l ci u tr ca Pht gio m thi! Bi vy, c Pht xut hin trong ci i ny, Ngi i trn by hoa Sen chng t rng, Ngi xut hin trn ci i ny vi tm v nhim, vi tr v nhim, vi tu v nhim. Ngi thng yu m v nhim, cn chng ta thng l nhim, chng ta khng thng th thi, cn thng l nhim, thng l kt. B Tt thng khng kt, Pht thng khng kt, cng nh hoa Sen sinh ra t bn m khng kt bn, n sinh ra t nc m n khng kt nc, n sinh ra t s tanh hi 63

m n khng kt bi s tanh hi . V ngha ny, m c Pht Thch Ca Mu Ni, Ngi xut hin trn hoa sen, Ngi ngi trn hoa Sen, Ngi ng trn hoa Sen. ngha th su: Ti sao c Pht xut hin trn ci i ny, Ngi i by bc trn hoa Sen? Mt c im khc na ca hoa Sen l Hoa n Sen hin. Ngha l, c Pht, dy gio php ca Ngi, nu chng ta quyt tm hnh tr, th s c an lc ngay, l Hoa n Sen hin! Khng tu th thi, tu l tc khc c an lc ngay! Cho nn, nhng ai tu tp m khng c an lc th phi coi chng! Phi tu li! Ti tu mt gi l ti c hnh phc mt gi, khng c l do g m tu mt gi m khng c hnh phc, an lc mt gi. Nu tu mt gi m kh au th ng tu, cho nn, ti tu mt gi l ti c hnh phc, an lc mt gi, l hoa n Sen hin. Tu mt gi l c hnh phc, an lc mt gi. Tu hai gi l c hnh phc, an lc hai gi. Tu mi nm l c hnh phc, an lc mi nm. Tu mt trm nm l c hnh phc, an lc mt trm nm. Khng c l do g tu m kh c! Nhiu ngi Pht t thng i cha, nhng c nhng li ni thiu thc. C ngi con mun xut gia nhng cha m khng ng , v cho rng, i tu phi thc khuya, dy sm. Vy th ai thc khuya dy sm by gi dy o, ging o cho mnh? Qu v nhn li v cch hiu o, cch tu tp ca mnh! Ch c ngi khng bit tu tp mi kh m thi. Ti nhc li vi qu v rng, ch c ngi khng tu tp mi kh, cn chng ta tu tp mt ngy l hnh phc mt ngy, tu hai ngy l hnh phc hai ngy, tu c i l hnh phc c i, tu hng kip l hnh phc hng kip.Tu l c hnh phc, l hoa n Sen hin. V vy, c Pht Thch Ca Mu Ni, Ngi vui vi ci vui rt trn vn. Do vy m cc ngh s iu khc tng ca Ngi ch ci mm thi, ci na ming thi! Ch c ci mm l ci ci trn vn. Ti nhc li ch c ci mm mi l ci ci trn vn. Ci mm l ci ci ca trung o, cn ci ci toe tot nh ci ci i d tic ci l ci ci mang tnh cht tht vng, kh au sau ! V cng khng phi ci mt mo m nh i thm m ma! m ci v m ma l hai thi cc ca cuc sng. Ch c ci mm mi l ci ci c o ca cuc sng. Ch khi no c tu gic mi ci mm c. Thy tic ci cng ci mm, 64

thy m ma cng ci mm, ngi ta khen mnh cng ci mm, ngi ta ch mnh cng ci mm. Nh vy ci ci mm l ci ci c o nht m ch c c Pht mi ci ni vy! V sao ch c c Pht mi ci mm ni? V, ch c c Pht mi th nhp c tu gic trong i sng ca chnh Ngi. ngha th by: Mt c im na l, c Pht xut hin trn ci i ny, trn hoa Sen l bi v, hoa Sen cn c mt c im na l hoa rng Sen thnh, Hoa n th Sen hin. S xut hin ca c Pht trn hoa Sen ni cho chng ta thy rng, ci cht l bt u ca ci sng, ci sng y l bt u ca ci cht. S xut hin cng c ngha l bt u ca mt s n khut. Ngi n khut ni th gii Lin Hoa i Tng th Ngi c mt ngay ni th gii Ta B ny. Rng l rng t th gii Lin Hoa i Tng, m thnh l thnh ni th gii Ta B. Cho nn, i vi ci sng, ci cht trong o Pht khng cn l ci g na chng ta s hi, lo u. Chng ta vng mt ni ny th ta c mt ni kia, chng ta vng mt ni gia nh chng ta th chng ta c mt ni cha Phc Duyn, chng ta vng mt cha Phc Duyn th chng ta c mt ni gia nh chng ta. Hoa rng Sen thnh, B Tt Tt t a vng mt th gii Lin Hoa i Tng, th Ngi c mt ni th gii Ta B ny. c Pht vng mt ni ci Ta B ny, th Ngi c mt th gii Lin Hoa i Tng, c Pht xut hin trn ci i ny, Ngi khng i trn hoa S, Ngi khng i trn hoa Cc. Mc d, hoa Cc c xem l biu tng cho nhng nh n s, o s. Nhng c Pht khng xut hin trn hoa Cc, m Ngi ch xut hin trn hoa Sen thi. Bi v, hoa Cc khng phi l v nhim, hoa Cc khng phi l hoa n Cc hin, hoa rng Cc thnh, m ch c hoa Sen mi c nhng c im nh th. Cho nn, c Pht mi xut hin trn hoa Sen v Ngi i by bc. Ti sao Ngi i by bc m khng i tm bc hay mt bc, mi bc? Bi v, s cu hp ca v tr khng ra ngoi con s by, s c mt ca tt c chng ta khng ra ngoi con s by: a i, thy i, ha i, phong i, khng i, tm i, thc i. Ton th v tr hay s hnh thnh ca chng sinh khng ra ngoi by yu t ny. S c mt ca chng ta l do s c mt ca by yu t trn. 65

V s c mt ca c Pht Thch Ca Mu Ni l s c mt ca by yu t . Chnh t by yu t , m mt v th nhp c ci tri kin Pht th s thnh tu c by yu t gic ng, gi l tht b phn. By yu t: a, thy, ha, phong, khng, tm, thc to nn hnh hi, tm trng, tinh thn ca mi chng sinh, th by yu t l tht b phn to nn ca ng Gic Ng. Cho nn by yu t to nn chng sinh v by yu t to nn ng Gic Ng. Bi vy, c Pht xut hin trn ci i ny, Ngi khng i tm bc m Ngi i by bc thi! ngha th tm: Th th, ngy hm nay chng ta lm l k nim c Pht ra i, c phi rng chng ta ch bit nu vi chn ch, vi da xi t ln bn Pht khng? Chng ta c th nu vi da xi, vi chn ch t trn bn Pht vi tm hn no? Chng ta t trn bn Pht vi tm trng mt l khch ang thc tp khai Pht tri kin, th Pht tri kin, ng Pht tri kin, nhp Pht tri kin th ch, xi cng tr thnh php lc, cng tr thnh h. Tri li, chng ta t xi, ch ln bn Pht vi u m, tham lam, ch k, hp hi, tm thng, hn mt, th xi, ch tr thnh t, . Tha qu v! Chng ta lm l k nim ngy n sanh ca c Pht, chng ta phi lm th no c Pht trong chng ta phi ra i mi ngy. Chng ta lm l c Pht n sanh, ngha l chng ta c kh nng lm cho c Pht trong ta n sanh mi ngy v chng ta lm c nh th l chng ta rt giu! Ch chng ta khng i 365 ngy mi n cha lm l n Sanh, Pht t u m ngho nn n nh th, tu hnh u m ti nghip nh th! Chng ta phi lm nh th no c Pht trong chnh chng ta n sanh mi ngy v mi ngy chng ta phi thy c Pht n sanh. Cn ai m khng c kh nng lm cho c Pht ca mnh n sanh hng ngy, th c i i! Lo v ch ng Ba m mua bn cho gt, ti cc c quan m lm vic cho gt, ri i 365 ngy n cha T m m lm l, n cha Phc Duyn m lm l, n cha T Hiu m lm l v nu ri ro, khng gp ngy ch nht, mnh phi i thi hoc i chm thi... th coi nh c 66

Pht tt ngi, ht ra i lun! Ht n sinh lun! Cn nu chng ta thng minh, chng ta bit lm cho c Pht chng ta n sinh mi ngy, th Ma vng phi khc, qu thn phi khc, nhng k manh tm ph hoi Pht gio phi khc, phi giong tay u hng. Chng ta c kh nng lm cho c Pht chng ta ra i mi ngy, th chng ta khng cn phi xin php ai t chc i l c. Nhng v u m, chng ta khng lm cho c Pht trong chng ta n sanh mi ngy, nn chng ta phi xin php t chc l Pht n. Ci u m chng ta em m hong php, th php b b tc, chng ta em dy cho i, th i cng thm au kh, chng ta cng lnh o, th o khng c ng i! Cho nn, chng ti ni vi tt c qu v l Pht t th chng ta phi thng minh, lm cho Pht trong mi chng ta n sinh mi ngy v mi ngy chng ta c nh l Pht n sinh ca chng ta, mi tht s l ngi t ca Pht lm l k nim n sinh mt cch thng minh, mt cch ti tnh, mt cch c tr tu v l mt phng tin thin xo. Ta mi c kh nng i nhng bc vng chi trn nhng hoa Sen, cn nu khng th ch l hoa Sen v trn giy m thi. Trc khi dt li, cu nguyn Tam Bo gia h cho tt c qu v sng mt cuc i lun lun c Pht n Sinh. Thch Thi Ha

67

14. c Pht trong i


c Th Tn xut hin trong i l mt s kin v cng trng i, qu bu v hy hu i vi nhn loi v mun loi chng sanh. Kinh vn tng ghi v s kin y nh sau: "Mt Chng Sanh duy nht, mt Con Ngi phi thng, xut hin trong th gian ny, v li ch cho phn ng, v hnh phc ca phn ng, v lng bi mn, v s tt p, v li ch v hnh phc ca ch Thin v nhn loi."[1] k nim ngy n sanh ln th 2632 ca c T ph Bn S Thch Ca Mu Ni, thnh knh dng ln Ngi a hoa lng qua bi vit c Pht trong i.

Pht gio qua hn 25 th k truyn b v pht trin trn khp th gii c rt nhiu cch nhn khc nhau v c Th Tn. C ngi nhn c Pht nh mt v thn linh c th cu xin c ban phc ging ha. Li nhn ny thng c xem l thn linh ha c Pht; v nhng ngi i cha l Pht cu xin ny n th c xem nh l nhng ngi ch mi n c cng ngoi ca o. Tuy nhin, phi tha nhn rng phn tn ngng bao gi cng l phn quan trng thit yu trong i sng tinh thn ca con ngi. Trc mt v tr bao la, trc bin c mnh mng, trc thin tai cung phong d di, trc nh lut v thng kht khe nhng nghim ngt, v t bit trc lng tham sn si v b v 68

c tm v cng ca nhn loi, con ngi d t ch bao nhiu, d hng mnh n u i lc vn cm thy rt nh b trc nhng th lc hung tn . Ly v d mt ngi m bng nghe con mnh b tai nn xe hi, ngi M trc ht c th lm g ngoi vic khi mt nguyn mong cu bnh an cho con mnh? Hoc mt ngi no ang b bnh ung th v cc y bc s v cc bnh vin b tay, ngi v thn nhn bn b ca ngi c th lm g ngoi vic cu nguyn? Mt thin s va hay tin mt cn ng t va mi tn ph nh ca v cp i sinh mng ca nhiu ngi v li nhiu hu qu tang thng, v y trc nht c th lm g nu khng phi l khi mt tm nim nguyn cu cho cc nn nhn b thin tai? V vy m phn cu nguyn v tn ngng bao gi cng chim phn trng yu trong i sng thng nht ca con ngi. Tuy nhin phn tn ngng ch mi l phn v ca Pht gio. Pht gio nh mt kho tng v tn m cng i su chng ta cng khm ph ra nhiu bu vt v gi. y chnh l im m ngi Ty phng rt thch Pht gio. Phn tn ngng th o no cng c ri, c bit cng c r l nhng tn gio thn quyn Ty phng. Pht gio cn c phn bn trong, phn ct li thm su hn, uyn o hn, v c Pht y khng cn c nhn nh l mt v thn linh m ngi rt l ngi, rt bnh thng nhng cng rt v i v cao c. T mt con ngi bnh thng nhng vi tnh thng cao c, vi c T bi v lng, vi Tr tu su sc Ngi chuyn i c tham sn si thnh tnh thng v lng v thnh ng lc mnh m ln ng tm mt hng i cao p cho nhn loi, chuyn tham dc thnh tnh thng ln, chuyn sn hn thnh B tm v nhit huyt phng s ha chng sanh, chuyn si m thnh tr tu v ng v gii thot. Ci kh nng chuyn i hay kh tnh thnh Pht v i v cao c mi ngi u c, ch him l v cn m nn cha biu hin m thi! y l mt nt c th tiu biu nht ca Pht gio m chng ta c th gii thiu cho cc bn hu Ty phng, nhng ngi c mt nn tng tn ngng thn quyn vng chc, nhng vn rt thch o Pht v o Pht dy bnh ng tuyt i qua kh tnh thnh Pht ni mi chng sanh. Ai cng c tm Pht v ai cng c th thnh Pht! D bn ang thn phn no hay trong mt v tr x hi 69

thp hn no, bn cng c th vn ln c thnh Pht v t hnh phc ti thng nh Pht khng khc. C th ni cha bao gi trong lch s cc tn gio chng ta c th tm thy tnh bnh ng tuyt i ny nh trong Pht gio: t ca Pht c th thnh Pht; mt ngi t c th t c v tr cao nht ngang bng v tr ti tn ca ng Gio ch. Pht trong Tm, "Pht trong nh", v Pht trong i: Hn ai cng c th bit Vit Nam vo khong th k 13 c mt v vua b ngai vng i tu. l vua Trn Nhn Tn m sau ny c hiu l Trc Lm i u , th nhn thng gi Ngi l Pht Hong Trn Nhn Tn. Trn Nhn Tn xut gia v t c l huyn vi ca o. Ngi m u cho mt thin phi c sc ring ca Vit Nam, thin phi Trc Lm Yn T. Ni Ngi xut gia tu tp l ni Yn T Vit Nam m nhn gian by gi vn cn truyn tng cu: "cha ln Yn T cha nh lng tu". Phi chng tinh thn thin ca thin phi Trc Lm Yn T n su trong lng ngi dn bnh thng Vit Nam? Mt nt c sc trong quan nim v c Pht ca Pht Hong Trn Nhn Tn l quan nim Pht ti tm hay Pht " trong nh", c th hin trong bi th C Trn Lc o Ph ca ngi: "Bt trong nh Chng phi tm xa Nhn khuy bn nn ta tm Bt n cc hay chn Bt l ta" Bt trong nh Chng phi tm xa V qun mt gc nn ta tm Bt No c hay Bt chnh l ta. y cn nhn mnh rng danh t Bt (c gc t ch Buddha, theo ting Phn) c dng ch Pht; danh t ny c dn gian ha v rt c yu chung trong vn hc dn gian Vit Nam nh trong cc chuyn c tch nh truyn Tm Cm, v.v. 70

"Bt trong nh". Nh no? Nh chnh l xc thn nm un gm sc, th, tng, hnh v thc ny. Chnh c Th Tn cng tng xc nhn trong cc kinh Nikaya rng trong chnh xc thn nm un ny Nh Lai tuyn b th gian, ngun gc ca th gian, s chm dt th gian v con ng a n s chm dt th gian. L Pht t theo truyn thng i tha, ai trong chng ta m khng bit hay khng tng c Bt Nh Tm kinh? Chng ta c bit chng rng chnh c B tt Qun Th m cng nh qun chiu chnh thn nm un thy t tnh n l khng m chng t Nit bn ti thng, vt qua c tt c kh ch: "Qun T Ti B tt hnh thm Bt Nh Ba la mt a thi chiu kin ng un giai khng nht th kh ch". Vy phi chng cng chnh trong thn tm ny m chng ta khi hnh tu tp, chnh trong thn tm ny chng ta tm ra con ng v phng hng tu tp, cng chnh trong thn tm ny m chng ta t c an lc hnh phc, t c cc thnh qu, v chnh trong thn tm ny m chng ta tm thy Pht vy? Th hi khi bn kh hay vui th ci g kh, ci g vui? Chnh l thn tm ny vy. Khi bn tu tp v t c php lc th ai tu tp v ai an lc? Cng chnh l thn tm ny vy. Cho nn trong kinh Th Lng Nghim khi ngi A Nan hi ci g l ci gc ca phin no kh au v ci g l ci gc ca B Nit bn, mi phng Nh Lai u ng thanh dy A Nan rng ci gc ca phin no v B chnh l 6 cn ca ng. Quan nim Pht " trong nh" hay Pht ti tm khng ch l mt quan nim trit l m chnh l mt phng thc tu tp v thc hnh gio l thm su ca o Pht trong i sng hng ngy. Khi bn bit c trong bn c Pht, bn s "thi tm kim" bn ngoi, nh bi th ca Pht Hong Trn Nhn Tng tng nhc nh: "Bt trong nh, Chng phi tm xa"; hay: "Trong nh c bu thi tm kim". Ch cn "thi tm kim" th c an ri, c vui ri! Con ngi s d phi au kh v lun lun thy mnh thiu thn, thy mnh cn phi bn ba tm cu ci ny ci n. Ch cn nhn thc c trong mnh " c Pht ri", " c ca bu ri", th cng kh rt nhiu. kh v khng phi chy cht, khng phi vt v tm cu, khng phi lao ao bn rn, khng phi lo lng bn chn v s mnh thiu hay mnh khng c. 71

Hnh phc ch tht s c i vi ai bit dng li m khng tht s c i vi ai lun mong ngng tm cu, v trong mt ngha thm su nht, ngay c s mong ngng tm cu qu v Pht cng l mt tr ngi cho hnh phc ch thc! Ch cn tr v bnh thn nhn li ni tm mnh bn s lp tc c c thanh thn v an nhin. Thanh thn v an nhin khi nhn thy dng sng tm thc ca mnh c nhng t sng lao xao nhp nh ca hn gin, ca lo lng, ca s hi, ca bun phin, ca bt an, v.v, nhng chng c n ri i m khng c mt bn cht c nh chc chn no ht (y l ngha n gin v su lng nht v "v ng"!). Ti sao ta li phi lo s, phi bn khon, phi bun phin v nhng ci khng chc tht ?! Chnh v khng nhn thc c trong ta c mt v Pht rt t ti, rt sng sut, rt thanh thn, rt vng chi, rt vui ti nn ta mi mong ngng tm cu nhng ci khng chc tht bn ngoi, v v bn chc ca chng l khng chc tht, nn chc chn chng v s to cho chng ta khng bit c man no l phin no kh au. Ngy xa, sau khi i ng, c Bn S Th Tn cng tng nhn nh trong kinh Thnh Cu: Ta t mnh b sanh, sau khi bit r s nguy hi ca b sanh, tm cu ci v sanh, v thng an n khi cc kh ch, Nit-bn; v chng c chng; t mnh b gi... tm cu ci khng gi... t mnh b bnh... tm cu ci khng bnh... t mnh b cht... tm cu ci bt t... t mnh b nhim... tm cu ci khng nhim, v thng an n khi cc kh ch, Nit-bn v chng c ci khng nhim, v thng an n khi cc kh ch, Nit-bn. Ri tri v kin khi ln ni Ngi: "S gii thot ca Ta khng b giao ng. Nay l i sng cui cng ca Ta, khng cn ti sanh na". Mi chng ta cng t mnh lm mnh au kh v ch chy theo, tm cu, ri chp cho l tht nhng ci b sanh, b gi, b cht, khng chc tht bn ngoi v ngay bn trong thn tm chng ta. Chng ta u bit rng trong thn tm chng ta vn c ci khng sanh, khng gi, khng cht, khng to thnh, khng hu vi. Ci kinh Pht thng gi l Chn tm, l Pht tnh, l Bn lai din mc; ci m T Hu Nng sau khi i ng tht ln: u ng t tnh vn t thanh tnh, 72

u ng t tnh vn chng sanh dit, u ng t tnh vn t y , u ng t tnh vn chng lay ng, u ng t tnh hay sanh vn php! cng chnh l chng hiu v Tnh v v Di ca Pht Hong Trn Nhn Tng: Tnh l lng trong sch ch cn ng hi n Ty phng. Di l tnh sng soi ma phi nhc tm v cc lc Hay: Bit chn nh, tin bt nh, ch cn tm pht t ty ng Chng thc tng nn v vi, no nhc hi kinh nam bc. cng chnh l c Pht trong Tm hay c Pht trong nh m bi vit ny nhm n hu gi nhc mi ngi con Pht hy tr v an tr trong chn tm thng tnh an nhin sn c ni mi ngi. C nh vy chng ta mi khng c ph bn hoi ca c Thch Ca Th Tn l ra i ch "khai m", "ch by" v gip chng ta "ng nhp" c chn tm Pht tnh y (Khai Th Ng Nhp kinh Php Hoa). Ch Pht hay ch v thnh hin B tt khng phi lc no cc Ngi cng hin thn 32 tng tt v y tm mi v p, cc ngi c th hin thn khp ni khp chn v trong bt k hnh tng v chng loi no ty c duyn m ha chng sanh. C khi cc Ngi l nam, c khi l n, c khi l tri, c khi l rng, c khi l thn m nhc, c khi l tr th, v.v[10]Cc ngi cng c th l nhng tnh gic v l c t bi sn c ni mi ngi, cc ngi c th l s t ti, s an nhin ni mi ngi tu tp t c php lc, v.v Vi ci nhn v Pht trong i nh th, chng ta s lun lun tn trng tnh Pht ni mi ngi v nh vy chng ta s ci thin c mi quan h x hi, gip cho cuc sng chng ta ngy mi hi ha v ti vui hn trong ngha mi ngi u s l nhng v Pht trong tng lai, sao ta li c th khinh thng, gin ght hay chi xu nhng v Pht tng lai ? V i tm Pht, chng ta khng 73

nht thit phi tm cho c mt c Pht c ho quang rc r, m chng ta c th nhn thy hin thn ca Pht khp ni, trong thn tm ta v ngoi v tr bao la, ni nhng g tng nh bnh thng nht nhng cao p v gn gi nht. Hy xem cu chuyn mt ngi i tm Pht sau y. Chuyn k rng c mt thanh nin nghe ni Pht c 32 tng tt v 80 v p lin quyt tm ln ng tm cho c Pht mi thi. Sau nhiu nm thng lang thang khp ni v n c nhng ni ni su rng him tm Pht chng trai vn khng tm thy Pht. Cui cng, chng thanh nin gp mt c gi ru tc bc ph dng v hin t uy nghim, ct cch siu phm, chng bn ni cho c gi bit tm nguyn ca mnh v hi c ch ng chng c th tm gp Pht. C gi hi chng l trn ng i con chng gp c v Pht no sao? Chng trai tr li l khng gp ai c thn tng oan nghim rc r nh kinh m t m chng ch gp ton hng phm phu tc t thi . C gi dy chng thanh nin rng c Pht c thn tng oan nghim nh kinh m t nhp Nit bn ri. Chng thanh nin hi vy th Pht cht ri sao. C gi tr li l Pht by gi ang hin thn khp ni, ngi cng mang thn ti v xu nh thn ca chng sanh vy. Thy lng mong cu tha thit c gp Pht ca chng thanh nin, c gi lin mch nc rng trn ng tr v nu con gp c ai mang dp tri chn phi v mang dp phi chn tri th chnh l Pht. Chng trai ln ng tr v v cng ch tm tm kim xem c ngi no mang dp ln ngc nh vy khng nhng chng vn khng gp c ngi no nh vy c. Cui cng, qu mt mi v chn nn chng trai quay tr v nh lc tri khuya, g ca v gi m ra m ca. Ngi m gi nghe ting con mnh v, vi v mang dp vo v hi h chy ra m ca m khng bit rng mnh ang mang dp ln ngc, chic bn tri chn phi v chic bn phi chn tri. Chng trai m chm ly ngi m gi tiu ty v cht nhn ra rng m chnh l Pht m c gia tin tri mch bo cho chng.[11] ng cm vi ngha su sc trong cu chuyn ny, nh th Thch Tr Cao sng tc mt bi th c ph nhc rt hay vi ta l M l Pht: 74

M l Pht i nguyn ha thn M l hoa hoa p tuyt trn M l nc sui ngun v tn Cuc i M ch bit hin dng. Ma Pht n li v trong mun triu tri tim ca Pht t khp nm chu bn bin. Hnh nh mt v Pht s sinh tn knh ra i v "li ch cho ch thin v loi ngi, v hnh phc cho ch thin v loi ngi" nh kinh in tng m t ni ln c tnh cch v i v mc ch thing ling ca o Pht trong cuc i. Qu tht c Pht vi gio php thm thm vi diu, cha y tnh thng v tr tu ch vi mt mc ch duy nht l cu kh ban vui em li ngun sng mi ch thc v hnh phc an lc cao p hin thc cho bit bao con ngi v mun loi trong th gian c nhiu au kh lm than v si m v tham sn ca nhn loi. C th ni rng khng c kh au th khng c o Pht, u c kh au c o Pht, cng kh au con ngi cng hiu r hn gi tr ca o gii thot. Hiu c c Pht hin thn trong i vi y thn tng, hiu c c Pht khng ch hin thn vi 32 tng tt m cn biu hin khp ni khp chn vi php thn mu nhim bao la, hiu c t tnh vn sn tnh Pht tr v nng ta an n v tu tp gii thot lm biu hin Pht thn thanh tnh v nhim, ch nh vy thi l chng ta cng lm mt vic lm c ngha nht cng dng c T Ph Bn S Thch Ca nhn ma Pht n Pht Lch 2552 ca Ngi. Hnh nh c Th Tn ra i di gc cy V u, thnh o di gc cy B-, v nhp Nit-bn di gc cy Ta-la song th, l nhng hnh nh rt p ni ln tinh thn yu thin nhin v tn trng sinh mi. y cng l mt im gi nhc nhn loi by gi hy nn thc tnh, hy tn trng mi trng sng ca mnh v gim thiu ti a nhng cht thi, nhng kh t lm nhim mi trng, lm cho khng gian sng ca chng ta ngy cng ngp th, lm cho nhit tri t v kh quyn ang nng dn ln, gy ra thin tai l lt v bit bao cn 75

bnh nguy him cho thi i ca chng ta v cho tt c th h tng lai ca nhn loi v ca mun loi chng sanh trn th gian ny. Ngi no cng yu thin nhin th ngi cng gn vi o, ngi no cng tn trng mi ngi v mi loi k c mi trng v c cy th ngi cng hiu su hn ngha Pht thn biu hin khp ni v php gii tnh bnh ng duyn khi ca o Pht v do s sng hnh phc, an lc v hi ha hn vi mi ngi v vi mun loi. Thnh Tm nh L Vn Lm T Ni Di Cy V u Th Hin n Sanh Bn S Thch Ca Mu Ni Pht. Thch Nht Chu

76

15. o c trong np sng ngi Pht t


Nhn ngy l Pht n nm nay, chng ti xin trnh by v ti: "Np sng Pht Gio", mt ti m chnh c Bn Thch Ca ging thuyt nhiu ln, nhng c th v r rng l trong cc bi Kinh c Pht dy ngi con trai ca mnh l La Hu La , sau khi La Hu La xut gia. Nhng bi Kinh ny u c bn dch trong Trung b Kinh II, Kinh th 61 v 62 v trong Trung b Kinh III, kinh th 147.

Kinh ny c Vua A Dc, th k th t trc Cng nguyn khc trn bia k Bhbr, ku gi mi ngi xut gia v ti gia Pht t cn phi tng c Kinh ny. Chng ta khng phi l con trai c Pht nh La Hu La, nhng u l ngi con tinh thn ca c Pht. Nhng li ch tnh v y tr tu ca c Pht. Nhng li dy ch tnh v y tr tu ca c Pht i vi La Hu La, cch y gn ba ngn nm ti n cng l li dy i vi tt c chng ta, nhng con ngi Pht Vit Nam, xut gia cng nh ti gia, nam cng nh n, tr cng nh gi. Hm nay, nhn ngy i L Pht n trang trng, chng ta hy cng nhau suy ngm v nhng li gio hun ca c Pht v np sng o, np sng Pht gio. 77

c Pht ni: "Ny, La Hu La, nh ngi ngh th no? Mc ch ca ci gng l g?". La Hu La tr li: "Bch Th Tn, mc ch l phn tnh" "Cng vy, c Pht dy: "Ny La Hu La, sau khi phn tnh nhiu ln, hy hnh thn nghip, sau khi phn tnh nhiu ln, hy hnh khu nghip, sau khi phn tnh nhiu ln, hy hnh nghip". Np sng o l np sng lun lun c phn tnh, khng bung tri, khng phng tng. Ci gng m c Pht ni khng phi l ci gng soi mt, m l ci gng tm hn soi chiu li mi ngh, li ni v vic lm ca mnh c hp hay khng vi np sng o; np sng Pht gio, tc l nh li Pht dy La Hu La, c hi hay khng c hi i vi mnh; i vi ngi, c li hay khng c li, i vi mnh v i vi ngi, em li hnh phc hay l gy ra au kh bt hnh cho mnh v cho ngi. V sao c Pht li khuyn chng ta phi phn tnh nhiu ln? l do qu trnh din bin ca nghip, c th chia lm ba giai on: giai on mt l giai on dng tm, cng gi l tc . Thng thng, chng ta gi l mun. Th d hm nay l ngy L Pht n. Nhng ngay t ngy hm qua v trc na, c v c mun hm nay n cha l Pht, nghe ging, lm nhiu Pht s v thin s khc. Nhng cng c nhng v chc ch l s rt t nhn ngy L Pht n li mun i xem bi, xem ton, mong c "vo cu" mt chuyn pht ti, pht lc. Ngay trong giai on mun ny, chng ta cng phi phn tnh, phi xt xem mun nh vy l ng hay khng ng, hp hay khng hp vi np sng o, np sng Pht gio, c li lc cho mnh v cho ngi hay khng, em li hnh phc hay l gy ra au kh, cho mnh v cho ngi hay l cho c hai. Nu trong giai on mun, qu v phn tnh thy vo ngy L Pht n m i xem bi xem ton l khng thch hp, l nu gng xu m tn d oan cho v con, h hng b bn v nhng ngi khc th qu v hy kin quyt t b mun i. Ngc li, i vi mun i cha, l Pht, nghe thuyt ging, lm nhiu Pht s v thin s khc. Cc v phn tnh thy mun l tt p, em li an 78

lc cho mnh v cho ngi khc, hin nay cng nh v sau, th qu v hy cng quyt thc hin mun , m cng chnh v tuyt i a s cc v c mun tt p , cho nn hm nay chng ti c duyn lnh thuyt ging trong mt hi chng ng o v h hi nh th ny. Nu mi vic chng ta lm, mi li chng ta ni, mi ngh ca chng ta u c phn tnh xem xt cn thn ngay t trong giai on mun, nh li c Pht dy La Hu La, th bao nhiu sai lm, ti c v bt hnh khng xy ra trong th gii y au thng ny. c Pht ni: "Ny La Hu La, nu trong khi phn tnh ngi bit "Thn nghip ny ta mun lm, thn nghip ny cu ta c th a n t hi, c th a n hi ngi, c th a n c hai, thi thn nghip ny l bt thin, a n au kh. Mt thn nghip nh vy, ny La Hu La, nh ngi nht nh ch c lm. Ny La Hu La, nu sau khi phn tnh, ngi bit: "Thn nghip ny ta mun lm, thn nghip ny cu ta khng c th a n t hi, khng c th a n hi ngui, khng c th a n hi c hai, thi thn nghip ny l thin, a n an lc, em n qu bo an lc. Mt thn nghip nh vy l thin, ny La Hu La, nh ngi nn lm". Giai on hai l giai on mt vic bt u lm, ang lm. Ngay trong giai on ny, giai on vic lm ang din bin, chng ta vn tip tc phn tnh: vic ny chng ta ang lm hp hay khng hp vi np sng o, np sng Pht gio, c gy thit hi cho mnh, cho ngi khc, cho c hai hay khng, hay l ngc li, c em an lc cho mnh, cho ngi khc, cho c hai hay khng? Nu qua phn tnh, xt thy l khng c hi cho mnh, cho ngi, cho c hai th chng ta hy cng quyt tip tc vic lm , d c kh khn cn tr. Cng nh ngy hm nay, qu v hoan h n y l Pht, nghe thuyt php, lm nhiu thin s v Pht s, trong lng qu v cm thy an lc, hnh phc, tr tu cc v tng trng. Nu qu v xt thy ng nh vy th qu v hy yn tm tip tc lm, trong ngy l Pht n ny cng nh trong cc ngy l Pht khc, hay l mi khi c iu kin. 79

Tri li, c nhng vic qu v ang lm, ang tin hnh, nhng trong qu trnh lm, qu v xt thy khng c li cho mnh, cho ngi, khng c li cho c hai, th d mun ban u c tt chng na, qu v cng nn chm dt ngay cng vic . c Pht dy La Hu La rng: "Ny La Hu La, khi nh ngi ang lm mt thn nghip, nh ngi cn phn tnh thn nghip y nh sau: Thn nghip ny ta ang lm, thn nghip ny ca ta a n t hi, a n hi ngi, a n hi c hai, thi thn nghip ny l bt thin, a n au kh, em n qu bo au kh. Ny La Hu La, nu trong khi phn tnh, nh ngi bit thn nghip ang lm l bt thin, nh vy th nh ngi hy t b mt thn nghip nh vy. Nhng nu, ny La Hu La, trong khi phn tnh, nh ngi bit nh sau: thn nghip nay ta ang lm khng a n t hi, khng a n hi ngi, khng a n hi c hai, thi thn nghip ny l thin, a n an lc, em n qu bo an lc, thn nghip nh vy, ny La Hu La, nh ngi cn phi tip tc lm." Giai on ba l giai on khi mt vic c lm xong. Chng ta cng cn phn tnh xem, vic m chng ta lm c hp hay khng hp vi np sng o, np sng Pht gio, c gy thit hi hay khng cho mnh v cho ngi, c gy thit hi hay khng cho c hai, c em li an lc v hnh phc hay khng cho mnh v cho ngi khc hay l cho c hai. Nu phn tnh v nhn thy vic lm c gy thit hi cho mnh v cho ngi khc hay l cho c hai, th chng ta phi thnh tht n n hi li, trung thc bc l li lm vi v o s hay l vi nhng ngi bn ng tu, ng o ca mnh. Sau , h quyt tm t nay khng lm li mt vic lm c hi nh vy na. Nhng nu, qua phn tnh, nhn thy vic mnh lm l hp vi np sng o, np sng Pht gio, em li hnh phc an lc cho mnh v cho ngi khc, hay cho c hai, th chng ta tht s hoan h, sn sng lm li vic mt ln na, nhiu ln na mi khi c iu kin, v hnh phc an lc ca bn thn mnh v ca mi ngi. Chnh c Pht cng khuyn co La Hu La nn lm nh vy, sau mi vic lm cu mnh: "Ny La Hu La, sau khi nh ngi lm xong mt thn nghip, nh ngi cn phi phn tnh thn nghip y nh sau: "Thn nghip ny 80

ta lm, thn nghip ny ca ta a n t hi, a n hi ngi khc, a n hi c hai, thi thn nghip ny l bt thin, a n au kh, em n qu bo au kh, nu trong khi phn tnh, ny La Hu La, nh ngi bit nh sau: Thn nghip ny ta lm, a n t hi, a n hi ngi, a n hi c hai, thi thn nghip ny l bt thin a n au kh, em n qu bo au kh. Mt thn nghip nh vy, ny La Hu La, nh ngi cn phi tha ln, cn phi t l, cn phi trnh by trc cc v o s, hay trc cc v ng Phm Hnh c tr. Sau khi tha ln, t l, trnh by, cn phi phng h trong tng lai". "Li na, nu trong khi phn tnh, ny La Hu La, nh ngi bit nh sau: Thn nghip ny ta lm, khng a n t hi, khng a n hi ngi, khng a n hi c hai, thi thn nghip ny l thin, a n an lc em n qu bo an lc. Do vy, ny La Hu La, nh ngi phi an tr trong nim hoan h, t mnh tu hc ngy m trong cc thin php". i vi mi vic lm ca thn, tc l thn nghip, d khi cn l mun, hay l khi ang lm, hay l sau khi lm xong, c Pht u khuyn La Hu La cng nh tt c Pht t chng ta u nn tnh to xem xt, l thin hay l bt thin, nu l thin, th hy tu hc ngy m tng trng nhng vic lm thin . V nu l bt thin th cng hy c gng ngy m dt b, on tr, phng, n nn, hi li, cho nhng php bt thin khng bao gi cn ti phm na. Khng nhng i vi vic lm ni thn, m c i vi li ni, i vi mi ngh chm n trong tm mnh, c Pht cng u khuyn chng ta phn tnh xem xt l thin hay bt thin. Nu l thin, th hc tp pht huy tng trng ln, nu l bt thin, th phn u khng mt mi dit tr, xa b. V ch sau nhiu ln phn tnh nh vy i vi vic lm, li ni v ngh cu mnh, chng ta mi c th tin dn ti ch tt c ba nghip ca chng ta, thn nghip, khu nghip, nghip dn dn c trong sch sng sa, hon ton hp vi np sng o, np sng Pht gio. Chng ta, dn dn thc hin theo ng li dy ca c Pht, nh ghi trong Kinh Php C: 81

"Khng lm mi iu c, Thnh tu cc hnh lnh, Tm gi trong sch, Chnh li ch Pht dy". Tm gi trong sch, phi l mi quan tm thng xuyn v hng u ca mi Pht t chng ta, xut gia hay ti gia. V sao vy? Tha qu v, y l v, thng thng, ngi ta suy ngh trc ri mi ni, mi lm, tt c chng ta u tm nim cu k I ca Kinh Php C: " dn u cc Php, lm ch, to, Nu vi nhim, Ni ln hay hnh ng, Kh no bc theo sau, Nh bnh xe vt ko" Ngha l: Tm bt thin, nh bn, y tham sn si, th li ni, hnh ng vi tm nh vy cng s bt thin, nh bn, y tham sn si, v em li qu bo au kh. Tri li, nh Kinh Php C ni: "Nu vi thanh tnh, Ni ln hay hnh ng, An lc bc theo sau, Nh bng khng ri hnh". Np sng o, np sng Pht gio, l np sng vi tm trong sch. cng chnh l np sng hnh phc. Mt nim hnh phc mnh t to cho mnh, em li cho mnh ch khng phi ngi no khc, d l cha m, b con cng khng lm c. chnh l t cu cu k 43 trong kinh Php C:

82

"iu m cha, b con Khng c th lm c, Tm hng chnh lm c, Lm c tt p hn!". Tm hng chnh l tm thin, tm lnh, tm trong sch. Tri li, con ngi c tm bt thin cng l ngi bt hnh nht trn i, mt ni bt hnh cn ln lao hn, ng s hn l iu c k th em li cho mnh na. Kinh Php C vit: "Oan gia hi oan gia, K th hi k th, Khng bng tm hng t, Gy c cho t thn". V sao Kinh Php C li ni nh vy? y l v tm bt thin l k th bn trong, k th lm hi ngm ngm, cho nn cng l k th ng s hn c. C v nu cu hi: Lm sao gi c cho tm lun lun thin lnh trong sch? Lm sao gi cho tm khng cn ngh c, ngh bt thin? Lm sao ng c tham sn si, bt tham sn si, mc d vn bit tham sn si l sai tri, au kh? l mt cu hi rt chnh ng, c Pht tng ni: "Ri ren thay loi ngi!" (Kinh Kandakara, Trung b II Kinh 51) . C ngi bit ht thuc l c hi nhng vn ht, bit ung ru l c hi nhng vn ung. l sc mnh cu thi quen, mt sc mnh ng s. Cng nh mt ngi i mi trong sng mai, th no o cng thm sng. Mun cho o mnh c kh, phi phi phng bao nhiu ngy! i vi tm ngi cng vy. Tm ngi ngh c hay ngh thin cng thnh thi quen. M thnh thi quen, nht l thi quen xu th cng phi c cng phu, mt thi gian mi tr b c. Trc ht phi t to cho mnh mt mi trng tt vi nhng mi trng tt, nhng thin tr thc, nh sch Pht thng ni. Trong kinh Tiu Kinh Mn Nguyn (Kinh Trung B s 110), c Pht gii thiu cho chng ta r th no l np sng ca mt ngi bt thin. Mt ngi bt thin, l mt ngi y nhng 83

tnh bt thin, nh khng c lng tin, khng bit xu h, khng bit s hi, nghe t, bing nhc, tht nim, km tr tu. Ngi bt tin suy t nh ngi bt chnh, suy t t lm hi mnh, suy t lm hi ngi khc, suy t lm hi c hai. Ngi bt thin ni nng nh ngi bt chnh: Ni lo, ni hai li, ni li c c, ni li ph phim. Ngi bt thin hnh ng nh ngi bt chnh, st sanh, ly ca khng cho, t hnh trong cc dc. Nh vy, vi nhng nh ngha trn chng ta bit ngay th no l ngi bt thin v gip chng ta t trnh khng tr thnh ngi bt thin. Pht t thng xuyn n y L Pht, nghe ging kinh c sch Pht, cng nhau ni chuyn o l, lm cc vic Pht s v thin s, chnh l t to cho mnh mt mi trng tt bi tr nim c, ny sinh nim lnh, nim thin. Mt ngi lm th kh, hay l mi bt u lm th kh. Nhng nu c t chc, nhiu ngi cng lm v lm nhiu ln, thnh quen, thnh np th cng vic kh khn my cng s hon thnh tt p. C mi trng tt ri, c bn b tt ri, chng ta cn phi n lc bn thn na. Kinh An Tr Tm (Kinh th 20, Trung B Kinh 1), dy chng ta phng php n lc ng n nui dng nim lnh, loi tr nim c. Kinh An Tr Tm ni c nm bin php tt c: - Bin php th nht: l ly nim lnh xua ui nim c. Th d, ly nim t bi xua ui nim sn gin c Pht dng v d ngi th mc kho, dng mt ci nm hay ( ngh lnh) nh bt mt ci nm khc ( ngh c). - Bin php th hai: L ngm ngh v hu qu tai hi ca nim c s dn ti ti c v s trng pht. Cng nh mt ngi quan st thy mnh ang eo xung quanh c mt ci xc ch cht, s qu, lin vt b i. Cng nh hin nay, ngi nghin thuc l suy ngh thy ht thuc c th gy cho mnh v con ci mnh (ngi khi thuc) mc bnh ung th, pht s bn b thuc ht. - Bin php th ba: l c gng, qun nim c i, ng ngh ti n na. Pht ly v d mt ngi nhm mt khi phi thy mt vt g c th thc y mnh lm c. 84

- Bin php th t: l hy chn ging nim c li, cho n gim bt sc mnh. c Pht dng v d mt ngi ang chy, chuyn sang i, ri chuyn sang ng, ri ngi, ri nm. Ti c th ly v d ht thuc minh ha li Pht. Mt ngi nghin, thy bao thuc l cm ngay ly, rt thuc nh dim chm, ht hai ba hi lun. By gi thy bao thuc, khoan cm ly bao, v khi cm ly bao ri, th khoan rt iu thuc rqa, khoan chm dim, hay l chm dim ri, th khoan ht mt hi v.v... Bi v, mi khi dng li nh vy, chng ta u c th phn tnh, nh n li dn ca thy thuc v thuc l gy bnh ung th nh th no, li nhn ca v ht thuc tn tin nh th no v.v... nh vy, c th ngn khng ht thuc na. - Bin php th nm: l dng ch, ngh lc khng ch nim c, khng cho n sanh khi, Pht v d mt ngi kho vt ng mt ngi yu. Trn y l nm bin php khng ch v loi tr nim c, c c Pht ging trong Kinh "An Tr tm". l nhng li dy thit thc v c th, mi ngi u c th p dng trong cuc sng hng ngy. Mt iu chng ta cn ghi nh l tt c cc nim u v thng, d c hay thin, nu n khng c nui dng bng nhng nim tng ng v nht l vic lm tng ng. Ti ly v d nim ht thuc ca ngi ht thuc l. Nim ht thuc c nui dng bng nhng nim nh l ht thuc l v hi, ht thuc thm sng kin, ht mt iu c th gim th vi ba giy nhg ci mt ting li tng th by giy v.v.. Nu chng ta khng nui dng nim ht thuc bng nhng nim nh vy, tri li chng i n, bi tr n bng nhng nim nh ht thuc gy bnh ung th, ht thuc hi phi, ht thuc tn tin v.v.. th nim ht thuc c th dn dn khng cn chi phi chng ta nh trc na. V chng ta c th tin ti b thuc l m khng gp kh khn g. Mt iu na, chng ta cng cn ghi nh l nim thin ni chung mnh hn nim c, cng nh nh sng mnh hn bng ti vy. Nim c s d chi phi chng ta c l v chng ta khng bit n l ac. Nu nhn mt n c l c, th t nhin n s tan bin i. Chnh v vy, m Kinh sch Pht khuyn chng ta nn 85

lun lun chnh nim tnh gic, bit r mnh ang ngh g, ni g, lm g v ngh , li ni , vic lm l thin hay bt thin, em li an lc hay au kh cho mnh v cho ngi. C ngi ngh c m khng bit mnh l c. Con ngi nh th rt kh tu tp b c lm lnh. Cng nh c ngi lm iu thin m khng bit mnh lm iu thin th cng rt kh tng trng iu thin. Cuc sng ca ngi Pht t phi l mt cuc sng tnh to, bit thin l thin pht huy iu thin vn c, hc nhng iu thin mnh cha c. ng thi cng phi bit c l c th mi loi b iu c mnh phm v phng h nhng iu c cha sanh khi. Ni tm li, tng iu thin vn c, hc nhng iu thin cha c, b iu c vn c, trnh iu c cha c: phi l np sng tinh tn ca mi Pht t chng ta. cng l nh ngha ch "Chnh tinh tn", Samm vyama, trong Bt chnh o m c Pht khuyn tt c Pht T chng ta cn phi hnh tr. "V Thnh t sng tinh cn tinh tn t b cc php bt thin, thnh tu cc thin php, n lc kin tr tinh tn, khng t b gnh nng i vi thin php". (Tng Chi II, trang 18). Trn y, chng ti c ni dng nim thin xa ui nim c. Cc v c th hi l nim thin g? Cc Kinh Pht thng dy php tu "Tm chnh o" bng chnh Tri kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh, tm php mn tc thnh con ngi ton thin, tm php mn xy dng mt np sng Pht gio hon m, thit thc ng dng vo i sng thc ti. Mt con ngi ch thin tt nhin phi l con ngi c tri kin chn chnh c t duy chn chnh, c ngn ng chn chnh, c ba nghip chn chnh, c sinh k chn chnh, c nim ch chnh v c thin nh chn chnh. Thc l sai lm khi c mt ngi no buc ti o Pht chng ta nh l tiu dit mi tnh cm ca con ngi, nh l phi nhn bn! Tri li, c th ni o Pht l o nhn bn nht bi v ni gip cho mi ngi phn u tr thnh nhng con ngi hon thin, nhng bc Thnh trn th gian ny, nhng con ngi hi t mt cch y v hon m nht nhng c hnh t bi v tr tu. 86

Con ngi c tr tu v tnh thng rng ln (t bi): phi l hng phn u ca tt c chng ta, v l mu mc, ca con ngi hon thin theo quan im Pht gio. l mt hng phn u c th, khng c g l vin vng xa vi, c Pht v hng bao th h t c o ca Ngi chng t con ngi mu mc hon thin khng phi l mt cu trc khng tng m l, ang l, s l nhng con ngi sng, thc ti nu bit c gng phn u theo con ng. Bt chnh o m c Pht vch ra. Gi tr bt h ca o Pht chnh l ch n vch ra con ng c th gip cho mi ngi chng ta tr thnh con ngi hon thin, con ngi sng hnh phc v t do, con ngi mu mc v tr tu v tnh thng rng ln. cng chnh l bc thng ip m c Pht li chng ta: bc thng ip ku gi mi ngi chng ta hy phn u tr thnh nhng con ngi hon thin, nhng con ngi gii thoat khi ba c Tham, Sn v Si, nhng con ngi tm gii thot v tr tu gii thot, xng ng l hc tr c Pht, con tinh thn cu c Pht. Trong th gii y hn th ny, chng ta hy sng khng hn th, hy nu gng sng ca cuc sng y tnh thng. Trong th gii y bng ti ny, bng ti ca e da chin tranh, v np sng phi o c, chng ta hy thp ln ngn n ca tr tu, ca hiu bit v thng cm. X hi khng nhn chng ta, nh gi chng ta qua sch Pht v tng Pht, m nhn chng ta, nh gi chng ta qua con ngi c th ca chng ta, qua vic lm v li ni c th ca chng ta, c th hin trung thnh hay tng phn li vi tng t bi v tr tu ca o Pht. c Pht cng vy, Ngi nhn chng ta nh gi chng ta khng phi qua tng, tranh Pht, qua sch Pht ghi chp li Ngi c ng hay khng, m l qua np sng hng ngy c th ca Tng ni Pht t chng ta c tht l np sng o, np sng Pht gio hay khng. Nu tht s, chng ta sng, ng x, hnh ng theo ng nhng li dy cu Pht, th d c Pht c nhp Nit Bn cch y ba 87

ngn nm, nhng Ngi vn lun lun bn cnh chng ta, theo di hng dn, khch l chng ta. Trong ngy l Pht n trang trng ny, chng ti hy vng l nim tin ca tt c chng ta, v tt c chng ta s sng theo nim tin . Knh chc tt c qu v trn hng mt ma Pht n trn y T bi v Tr tu. T kheo Thch Minh Chu

88

16. Hnh phc


Con ngi sinh ra trn ci i ny, t thu mi cho i ct ting khc tu oa cho n lc trng thnh, khng ai t on nh c thn phn ca chnh mnh. C ngi t b n ln lun c cha m cng chiu, ngoi x hi c nhiu ngi u i, thnh t cng danh rc r.

C k mi cho i khng cha m, cuc sng di nng dm sng, bn ba xui ngc gia chn trng i. Nhng ngi y, trong lng h lun m thm mong mi, i ch mt php mu em n cho h cuc sng hnh phc. Vy th no l hnh phc ? 89

Trn phng din t ng, Hnh phc l ch cho vn may phc tt, mi s thnh tu nh nguyn. Xt v phng din cm nhn hnh phc th gian, n rt a dng v phong ph. N bng bc lan ta trong tng tng lp i sng con ngi trong x hi, t bc tr thc thng lu cho n thnh phn lao ng, u c cm nhn ring. i vi thnh phn lao ng, hnh phc ca h rt n gin, quanh nm sut thng tuy vt v nhc nhn, sm nng chiu ma gian kh, nhng h khng mng, lng ch mong gia nh m m, n mc, con ci ngoan hin, hc hnh n ni n chn, ngn y thi l h vui ri. Nhng vi thnh phn tr thc thng lu, s cm nhn hnh phc ca h t nh hn. Ngoi nhu cu vt cht, i sng hnh phc tinh thn l iu quan trng. V bc s, hnh phc ca h l c qun mnh quan tm, chm sc, cu gip bnh nhn thot khi t thn, em li nim vui cho ngi bnh. Hay nh cc nh bc hc, nm thng mit mi, th nghim pht minh ra nhng cng trnh mi, sng kin mi, cng hin cho nhn loi. Cn , nim hnh phc lng thm ca nhng v thy ng trn bc ging, nhn th h hc tr tng tng lp lp, cng thnh danh toi do chnh mnh vun p l nhng nim vui rt ng c trn trng. Song, vn php hin hu trn ci i ny d th hay t, u i theo lut Thnh, Tr, Hoi, Khng. N c hnh thnh v tn ti trn l Duyn sinh. Do , nhng hnh phc k trn n cng chu s chi phi ca nh lut V thng, n vn b vng vn trong vng ro C v Khng. Thnh tu c nh nguyn th hnh phc; cn ngc li, bun vui, au kh l iu khng sao trnh khi. Con ngi sng trn i c mi chao o trong s c mt th cn g gi l hnh phc ? Trong bi vit ny ti mun by t, ngoi nhng th hnh phc hin thc m chng ta thy, cn c th hnh phc gn gi, chn tht hn, ngay ni chng ta, nhng ta mi chy theo mong cu nhng iu xa xi m b qun n. l hnh phc khi ta c thn ngi. Ti sao c thn ngi l iu hnh phc ? V y l mt trong bn iu kh gp m trong kinh c Pht thng nhc nh : Thn ngi kh c, Pht php kh nghe, tn tm kh pht, bn lnh kh gp. 90

Sng ng hn, l hnh nh con ra m trm nm ni ln mt ln ni bin c, tm bng cy ni chui vo, vn cn d dng hn chng ta, khi mt thn ngi th mun kip kh tm c li. V sao ? Bi v ra tuy m, i dng du mnh mng, song vn c c hi n tm c bng cy. Cn chng ta tuy c lm ngi nhng khng bit qu trng thn ny, khng bit tu nhn tch c, ci c tng thin, gi gn ba nghip, quy y Tam bo, th tr nm gii. Ngy thng thoi a, c mc cho ba nghip phng tng, dong rui theo su trn, no sc p, tin ti, danh vng tha mn tm tham i dy y, to ra mun trng ti li khng pht no ngi. Nu mt phen a lc trm lun trong su no, nghip c ngy cng tng bi si m chng cht th bit n bao gi mi ra khi, tm li c thn ngi nh trc ? Hai hnh nh i lp gia ngi v vt c a ra so snh biu trng, mc cch xa cho thy thn ngi qu trng n dng no ? y vy m xa kia c thi nhn tht ln : Kip sau xin ch lm ngi, Lm cy thng ng gia tri m reo. V sao thi nhn li ni th ? C phi chng cuc sng ca kip ngi c nhiu tri ngang bt hnh, i gi tr bc en, tnh ng loi c h mai mt, ngi th sang c lm ca nhiu tin, k th c hn o cm chng ? Song, d th no i chng na, chng ta cng khng c quyn chi b, quay lng xin ch lm ngi, m chng ta hy tht lng n nhn kip sng ca mt con ngi trong tng bi cnh, c th chng ta mi thy c nim vui sng, thy c cuc i vn cn nhiu s phn ng thng ang i ch ta nng . Ngy xa, khi gp cnh tri ngang, chnh ti cng ni nh th, nhng gi y gm li mi thy mnh ngu di v cng. Cuc i u c chi b ta, c sao ta n lng quay lng ngonh mt ? Trong mt x hi vn minh, chng ta cn phi thc thi dung ha cuc sng, khng th no gi mi nh kin: Mi ngi c c, mnh ta trong. Mi ngi say c, mnh ta tnh. (Khut Nguyn) 91

Tuy chng ta cha y kh nng t n trnh ung dung, thng tay vo ch, nhng chng ta c th ty duyn m chn lc nhng ci hay, nt p tch ly cho mnh, gip cho i sng tm linh ca chng ta ngy cng phong ph hn. Chng ta may mn c lm ngi l do duyn nghip xa kia ca ta gieo to, vy th hm nay ta phi bit nng cao gi tr lm ngi, gi tr cao qu ca con ngi l phi bit cm thng, x chia vun p, bit ty thi sng, em li li ch cho tha nhn, phi thit tha xem l trch nhim v bn phn. Nh li ca mt nh th : l con chim v chic l, Th chim phi ht v l phi xanh, l ngi c vay th phi tr, Sng l cho, u ch nhn ring mnh. i ! Mt sinh vt hu tnh b nh, mt chic l thm lng bn thm m cn nhn ra c trch nhim bn thn hin dng cho cuc sng ny thm sc mu ti p. Hung chi lm mt con ngi ? D c s hay tu s, trn vai u on nng bn n : n cha m sanh thnh dng dc, n S trng nng lng gio ha, n quc vng khin t nc bnh yn, n bn lnh tn tnh gip . Tt c chng ai i, nhng bn thn lm ngi chng ta khng th no mc nhin th hng, bi quy lut tun hon : Sng l cho, u ch nhn ring mnh. Sng m c cho ngi nhng g mnh c, cng l mt iu hnh phc. Nu ta khng c vt cht cho ngi th hy cho n ci nhn i, li ni du dng y tnh thng chn tht ca chng ta. c Pht khi xa xut gia t b cung vng in ngc, Ngi u c bc tin cho thin h. Nhng vi tm lng t mn, vi tr tu siu phm, Ngi cho nhn loi mt con ng an lc, gii thot ngay ci Ta b. Li tuyn ngn Khng c giai cp trong dng mu cng , khng c hn th trong git nc mt cng mn ca Ngi m u cho k nguyn mi m cht tnh ngi, th hin tinh thn bnh ng, v ng, v tha. Ngi khng nhng m ng ch li, a chng sanh ra khi vng kim ta, uy quyn ca giai cp, m cn cho chng sanh thy rng s phn con ngi c hnh thnh do bi Nghip bo, Nhn qu, Duyn sinh ca chnh mnh. 92

Chng cn bao lu na, khp c hon cu, hng ngn Pht t n nc n mng ngy Pht n, cng nhau ch tm thnh knh hng v T ph, v cha lnh xut hin trn ci Ta b, em li nim hn hoan cho nhn loi. Nu cch y hn 2500, Ngi tng lau kh dng l cho giai cp Th--la, Ph-x, th hm nay chng con - t ca Ngi, cng nguyn ni gt, nguyn cu cho chng sanh vi nim au kh, thm nhiu hnh phc. iu cn bn l phi bit nng niu, qu trng hnh phc ln lao khi ta c thn ngi. Qu trng thn ngi y khng phi chng ta bi b, n ngon, mc p, m nng vo chng ta vun bi phc tu, hon thin nhn cch cho chnh mnh v lm li ch cho nhn loi. Giu sang hay i kh, thnh cng hay tht bi, hnh phc hay kh au, u ty thuc vo chnh bn thn ta. Do , hm nay ta c thn ngi hon chnh, c nghe chnh php, pht tm lnh tu hc, c c bn hin gip , l mt hnh phc v cng v i. Trong nim hnh phc hn hoan mng ngy Pht n, xin cho con c thnh knh dng ln T ph li tn thn : c Th Tn cao c tuyt vi ! T bi th hin khp mun ni Ban cho nhn loi nim vui sng Cho con hnh phc c lm ngi Lng nghe chnh php vi su kh Dit tn ngun m tr sng ngi Hnh phc trong mun ngn hnh phc Lm ngi hnh phc nht trn i ! Thch N Tc Ph

93

17. Cm si nh la
Hnh phc l mt iu c tht v trong tm tay ca chng ta. C nm c n, c gi c n hay khng ty theo cch nhn, cch ng x ca chng ta...

Trong cuc sng la i, cc cp v chng u mun c mt gia nh hnh phc v mun c sng bn nhau trn i. Tng knh nh tn - v chng sng vi nhau, i i nhau, knh trng nhau nh ngi khch qu lc mi gp - l mt cch gi vng nim hnh phc . Ni th d, nhng lm c n i hi rt nhiu n lc. C khi ch v mt chuyn nh nht khng u, mt cu ni bng a l li m hnh phc b tan v. Ti c dp lng nghe tm t ca cc i bn tr qua nhng bui lm l h nim thnh hn (l hng thun), hay qua cc bui tham vn cho cc bn gp kh khn trong lin h tnh cm v nhn thy s thc tp chnh nim trong i sng hng ngy gip rt nhiu trong vic duy tr hnh phc tnh cm la i. Khng th trnh nhng ng chm trong i sng, nhng ta c th gii quyt chng mt cch hi ha, khi trong ta c s hiu bit v thng yu. Bi ht Ci m (A crazy world, ABBA, 1976) ni v cm xc, suy ngh v hnh ng ca mt chng trai khi thy ngi yu ca mnh tip xc vi mt ngi n ng khc. Sng hm khng ng c, chng trai i b qua nh ngi yu ni chuyn. n ni, chng thy mt ngi n ng t nh ca ngi yu i ra 94

bi u xe v sau li xe i. Ngi yu ca chng cng i ra tin. Chng ngh l mnh b phn bi v s l ngi yu s b ri mnh. Thy ngi yu tnh b nh khng c vic g xy ra, chng nh mun in ln v la li rng l chng ht lng yu nng, sao nng li quen ngi khc, nng chng tng ni chng l ngi n ng duy nht ca nng hay sao. C gi mm ci tr li rng c hai ngi n ng trong cuc sng ca c. Anh trai ca c - ngi va mi li xe i l mt trong nhng ngi . Anh nng i xa mt thi gian di v nay tr v y sinh sng. Chng s c nhiu c hi tip xc vi ngi anh trai d thng ca nng. Nhn thy l mnh b h v nh l ang trong cn m, chng trai ch cn bit ni thm l ngi yu ng bao gi b ri mnh. Thng yu v c thng yu l mt trong nhng nhu cu cn bn v thm su nht ca con ngi. Khng thng v khng c thng th ta kh m ln ln c. Tnh thng yu y khng ch l tnh yu i la, m cn l tnh thng i vi ngi thn, bn b v tha nhn. V c cho mun loi khc na. Thng nh th no ta v ngi ta thng c t do, ngi ta thng khng tr thnh vt s hu ca mnh, ta khng s b mt ngi ta thng. Thng nh th no khi ngi ta thng c nhng ngi khc thng, ta cm thy tnh thng ca ta thay v b gim i hay b e da th li c tng ln nhiu ln. Trong thc t, a s chng ta mun ngi ta thng ch thuc v ring ta, nn khi c ngi khc thng ngi ta thng, ta cm thy kh chu v thng c nhng phn ng chng t quyn s hu ca mnh. C khi m chng cng ghen vi nng du v khng cn c c quyn chm sc con trai mnh na. Nhng tnh trng tm l ny xy ra kh thng, nn mi c cu c thng th mi ghen, khng thng th ai ghen lm g. Ni vy, nhng khng ai vui v g khi trong tnh trng , d l ghen vi l do chnh ng (khi ngi ta yu c ngi yu khc) hay ghen bng ghen gi. Ngi b ghen th cm thy bun v xu h, ngi ghen th cm thy gin d v bt an. Yn sao c khi lc no cng s mt ngi mnh thng. C hai u cm thy mt t do.

95

S chim hu thng a n nhng kh khn trong lin h tnh cm v lm kh ngi ta thng. Ghen ch l mt v d. V ngh ngi ta thng l ca ta, ta mun ngi ta thng phi lm theo ta: phi mang o mu ny, phi n thc n ny, phi lm vic ny..., nu khng th ta bun, ta gin. V sao m ta c nhng cm xc, suy ngh v hnh ng nh trn? Nhng g xy ra trong thm tm ta khi ta ghen? C phng php no chuyn ha trng thi ghen tung , bo v v vun trng tnh yu ngy cng bn vng? Ta hy tm hiu nhng s kin trn qua ci nhn ca Duy biu hc, mt mn hc v tm l ca Pht gio. Vn hnh ca tm thc i sng con ngi c biu hin qua thn v tm. Thc, mt t c dng rt nhiu trong tm l hc Pht gio, c ngha l bit. ghi nhn v bit nhng hin tng ca cuc sng, ta c su gic quan: mt, tai, mi, li, thn th v . Mt tip xc vi hnh sc cho ta ci bit mt - thy, nhn thc. Tai tip xc vi m thanh cho ta ci bit tai - nghe, nh thc. Mi tip xc vi mi hng cho ta ci bit mi - ngi, t thc. Li tip xc vi v cho ta ci bit li - nm, thit thc. Thn th tip xc vi xc chm cho ta ci bit thn th xc, thn thc. tip xc vi cc php (cc hin tng sinh l, vt l v tm l) cho ta ci bit - nhn bit, thc. th xem bnh nhn c b hn m hay khng, bc s thng th kh nng bit cc gic quan. Cc t tm, v thc thng c dng din t cc hin tng tm l m mt ta khng thy c. Cm gic (th, feeling) c pht sinh khi cc gic quan tip xc vi i tng ca chng. C cm gic d chu (lc th); c cm gic kh chu (kh th); v c cm gic khng d chu cng khng kh chu (x th). Tm ta c nhng hin tng tm l gi l tm hnh (mental formation). C 51 tm hnh, trong c tm hnh tt (nh tin tng, trung thnh, bao dung, khng tham, khng gin, sng sut), tm hnh xu (nh a nghi, phn bi, ganh ght, tham, gin, ngu si) v nhng tm hnh khc. Th v tng cng l hai trong s 51 tm hnh ny. Khng phi t nhin m cc tm hnh ny xut hin. Chng c mt trong tm ta t lu di dng nhng ht ging. Nhng ht ging ny c trao truyn t th h ny sang th h khc v c ct gi mt ch gi l tng thc (ci bit ct cha). Khi c iu kin thch hp th nhng ht ging tm hnh ny 96

biu hin trn thc (ci bit biu hin). thc dn n nhng hnh ng v li ni trong sinh hot hng ngy ca ta. Nu ta bit to iu kin cho nhng ht ging tt pht trin v biu hin, nhng ngh, hnh ng v li ni ca ta s em li nim an vui cho cuc sng. V d nh mt b m ly chn p cho con khi thy con ng m khng p g. Ht ging thng yu ca ngi con c ti tm nn cm thy hnh phc v thng m qu chng. Hnh ng n gin vy m lm cho ngi con nh hoi. Ta c th xem tng thc l nh kho tng di, thc l phng khch tng trn ca mt cn nh. Khi mt ht ging xu biu hin thc, ta khng xua ui n, ch cn nhn din s c mt ca n, v ng to iu kin cho n pht trin thm. Thay vo , ta to iu kin cho mt ht ging tt pht trin v tp trung vo tm hnh tt thi, tm hnh xu s yu dn v t t i xung tng thc di dng ca ht ging. V d nh ta mun khoe chic o m mi vi mt ngi bn. Nhng ngi bn li ni rng mu khng p. Th l cn gin trong ta ni ln. Bit mnh l li, ngi bn li ni ci n tht ngang lng lm cho ngi mang n thon v p ra. c khen, cn gin trong ta gim i. ng b ta cng ni: Chng gin th v bt li/Cm si nh la mt i khng kh. gia tng thc v thc l mt na thc, ci bit chp ng. Ci bit chp ng ny cho rng tt c cc hin tng u nhm phc v ta, ch cho ring ta. N nh l bc mn che, lm cho ci bit ca mt, tai, li, thn v ca khng c khch quan. Khi tip xc vi i tng no, ta cng ngh l ca ta v cho ta. V d nh mt chng trai thy mt c gi p mm ci, li ngh l c ta ci vi mnh. Hay trong mt bui sinh hot chng hn, thy ngi khc c khen v c nhc tn, ta cng mun c nhc tn mc d ta khng dnh lu g n chuyn . Tr li cu chuyn ca chng trai v c bn gi. Chng c cm gic kh chu khi thy ngi n ng ri khi nh ca ngi yu - kh th sinh ra khi mt thy cnh mnh khng mun thy. V khng bit ngi n ng l anh ca ngi yu, chng ngh ngi n ng l ngi yu ca nng v ngi yu la di chng - mt tri gic sai lm (vng tng). Tri gic sai lm ca chng trai pht sinh nhng tm hnh s hi (s mt ngi yu), gin d v nghi ng. Khng kim sot c cn gin, chng ln ting ci vi ngi yu. C gi rt kho, ni ngay 97

ngi n ng l anh trai mnh. Cn s hi, gin d v nghi ng trong chng bin mt nh nghe c cu chng mun nghe - ngi khng phi l ngi yu ca nng. Tuy nhin, c gi cng mun ti tm ht ging ci m, bao dung ca ngi yu, mun cho chng bt ghen v tp chia s ngi mnh thng vi ngi khc nn mi ni l anh trai ca nng cng quan trng ging nh chng vy, chng nn lm quen vi anh trai ca nng, anh nng d thng lm. Cu chuyn kt thc c hu nh chng trai bit ni ra nhng iu lm cho chng au kh v c gi bit lng nghe v bit ni ra nhng iu lm cho chng bt kh. Nu v t i m chng trai b v ri c im lng m ly nim au, ri ghen bng ghen gi, th c th cuc tnh s tan v. T i l mt iu khng nn c mt trong tnh yu. Ch cn chng trai i tr nm pht l khng thy anh trai ca ngi yu i ra khi nh ca nng, v s khng c s hiu lm. Ta khng th ng ca cc gic quan, khng th khng nhn, khng nghe, khng thy. Chng trai nn cm n nhng g xy ra. Nh vy chng mi hiu c mnh hn. Phin mun nm sn trong ta ch khng nm ngoi. li cho nhng iu kin bn ngoi m khng nhn k nhng g xy ra trong tm th khng gip ta chuyn ha c kh au. Khng cm th chi phi Kh khn xy ra khi ta khng bit cch ng ph vi cm th. ang gin m khng bit cch iu ha cn gin, ta mi la ht, p ph gii ta nng lng gin . Tm l hc Ty phng trc y thng ngh mt phng php gii ta nng lng gin l nh vo mt ci gi bng, tng tng gi bng l i tng gin ca mnh, nng lng gin c c hi thot ra ngoi. Hnh ng ny t n c tnh cch bo ng. nh xong ri, mt , nng lng gin c c gii ta, nhng ht ging bo ng li c ti tm. Phng php ny nay t c dng. Nng lng c biu hin trong ta di ba dng: tinh, kh v thn. Tinh l nng lng tnh dc, kh l nng lng hi th, thn l nng lng ca cc trng thi tm l. Nng lng hi th c tnh cht trung ha c tc dng nui dng thn tm. Khi hai loi nng lng tnh dc v tm l c tnh cch ph hoi, ta lp tc tr v vi hi th, chuyn ha chng thnh nng lng hi th. Tp trung vo hi th vo v hi th ra, ng suy ngh g c. C th s mt 5, 10 pht, hoc lu 98

hn, nhng khng sao. An tr trong nng lng ca hi th chnh nim, gip ta khng hnh ng theo cm xc - khi khng lm ch c l tr - v trnh c tnh hung Cha nh c ngi mt nh vang/nh c ngi mt vng nh ngh. Khi vui qu - v d nh khi i banh mnh a thch ot gii v ch Euro 2008, th mt nng lng no nhit xut hin, n bt ta phi lm g . Ta ht, p bn, p gh n mng. Khi bun qu - v d nh khi cuc tnh v - mt nng lng tuyt vng xut hin. Nng lng ny cng rt mnh, c khi khin ta lm nhng hnh ng di dt, nguy him n tnh mng. Khi c n v mun c ngi hiu chia s ni nim, mt nng lng bc xc xut hin, c th khin ta kim ngi tm s, m p. y l trng hp nng lng tm l chuyn sang nng lng tnh dc. Hin tng tnh mt m a s l do l do ny. Ta cng c th chuyn ha nng lng tnh dc qua nng lng kh v thn. Ngi tu trong nh thin thc tp chuyn ha nng lng tnh dc thnh nng lng tu hc, c th thnh cng trn con ng l tng, nh bi k di y: Xin em nng lng ny, Chuyn thnh tinh tn lc, ng l tng i ln, S nghip mau hon tt. Khi ta khng cn b cm th chi phi, ta c th bnh tnh nhn li nhng g xy ra ng ph vi nhng phin mun mt cch thch ng. Nm li pht nguyn Hnh phc cuc sng la i ty thuc vo mi quan h ca i la vi nhau, vi mi ngi v mi s vic chung quanh. C c mi quan h tt vi cha m, ngi thn v bn b, s gip cho cuc hn nhn thm bn vng. Bui l thnh hn c t chc di s chng kin ca nhiu ngi, h l nhng nhn chng, v h mong mun cho cuc hn nhn c tt p. Khi i la gp kh khn, h c th gip hn gn v. Khi lm l hng thun theo nghi thc Pht gio, c du v ch r c hng dn c nm li pht nguyn(*), trong c hai li nguyn ti tm s hiu bit v thng yu gia hai ngi, vic i x theo tinh thn tng knh nh tn c th thc hin c: 99

Chng con nguyn nng vo nhau, xy dng cho nhau bng tnh thng, s tin cy, s hiu bit v lng kin nhn. Chng con nguyn thng t nhc nh rng s trch mc, s hn gin v l lun ch lm hao tn ha kh v khng gii quyt c g. Chng con bit ch c s hiu bit v lng tin cy mi bi p c hnh phc v s an lc. c xong nm li pht nguyn th c hai c cng nhn l v chng. Hai v chng c khuyn l nn cng nhau c li nhng li pht nguyn ny mi thng mt ln, vo dp trng trn. Trc khi trao nhn, c hai cng ly nhau hai ly t lng tng knh vi nhau. Hnh phc l mt iu c tht v trong tm tay ca chng ta. C nm c n, c gi c n hay khng ty theo cch nhn, cch ng x ca chng ta. Sng vi hin thc, ng sng trong o tng. Nhng hiu lm v kh khn trong cuc sng la i l iu khng th no trnh khi. Vi hiu bit v thng yu, chc chn nhng kh khn s c chuyn ha thnh cht liu xy dng hnh phc. Chn Php Khm

100

18. Thy r kh bt kh
Sng i, chng ta ai cng c nhng ni kh nim au, d t hay nhiu. Bi thn th ta au nhc l kh, gin hn l kh, tic thng cng kh C rt nhiu yu t lm cho ta kh, nhng chung quy mi kh au u xut pht t chnh mnh.

Hnh phc l t ti gia kh au. Kh l mt s tht hin nhin. Khng ai c th ph nhn l tht y (Kh ). Bt c ni no trn th gii ny, cho d ta c nhiu tin bc, bng cp, a v hay uy quyn th vn b phin no, kh au chi phi. Bi khi ta cha nhn din v chuyn ha c nhng ht ging gin hn, tham lam, bun ti, lo lng, s hi, ghen t, trch mc trong mnh t tm ca mnh, th s b si dy phin no tri buc v sai s. Tuy nhin, hnh phc hay s vng mt kh au cng l mt s tht (Dit ); nu nh ta thy r rng nhng din bin xy ra thn tm mnh cng hon cnh hin ti trong trng thi sng sut, khch quan v trung thc, th kh au s khng c c hi biu hin. V vy, trong kinh T Nim X, c Th Tn dy rng: Ny cc T-kheo, y T-kheo sng qun thn trn thn, nhit tm, tnh gic, chnh nim ch ng tham u i; sng qun th trn cc th, nhit tm, 101

tnh gic, chnh nim ch ng tham u i; sng qun tm trn tm, nhit tm, tnh gic, chnh nim ch ng tham u i; sng qun php trn cc php, nhit tm, tnh gic, chnh nim ch ng tham u i(Kinh Trung B I). Nhit tm hay tinh cn y, khng phi l s c gng, n lc ca ci ta tham vng m ch cn khng gii i hoc khng hi ht trong vic ch tm qun st nhng i tng ang l. Chnh nim l ta khng b qun thc ti hay b dao ng theo trn cnh, m lun trc din vi thn tm chnh mnh. Tnh gic l ci thy bit trong sng, khch quan, trung thc khng b che m bi s iu ng ca thc hay quan im, t tng ch quan. Vy th, nhit tm, tnh gic, chnh nim, ch ng tham u i c ngha l ch cn thy r rng nhng din bin ang xy ra thn tm mnh cng nh hon cnh hin ti, v ta c mt trn vn vi chnh n. Hin cnh y nh th no, th mnh nhn bit y nh th , ch ng thu dt hay thm bt g na c, th ta s khng b tham, sn, si tri buc. Thc ra, kh ch xut pht khi tm ta vng mc vo i tng, hay l c nim mun loi tr i tng . Cn ngc li, khi ta tip xc vi mi hon cnh, nhng ch ghi nhn n thun thi, m khng khi tm mun chim hu hay l loi tr, th kh au s khng c c s sinh khi. Cn bnh ln nht ca chng ta l mun chim hu nhng g m mnh cho l tt p, v chy trn hoc chng i li nhng g m mnh khng thch. y l nguyn nhn to ra phin no, kh au. Bi ta c mong cu c mt ci g , th ri vo tm tham. Khi mnh ao c v mong mun c ci , nhng gic m y khng thnh tu, th kh au s c mt (cu bt c kh). Cn khi ta c gng loi tr nhng g ang c mt trong hin ti, m mnh cm thy kh chu, th chnh l tm sn. V nu, ta mun loi tr chng nhng khng c, th cng kh (on tng hi kh). Nh vy, trong cuc sng hng ngy, khi no ta ri vo hai trng hung ny th s b tr ngi v bt an. Th nn, s d ta b kh au giam hm, tri buc l do khng thy r c s sinh khi ca n. Thc ra, khi trong tm mnh khi ln mt nim bun chn, th 102

ta ch cn thy r v gi ng tn n thi l . Cho bn Bun, do ny bn c khe khng? Mi bn ngi xung ung tr vi ti. Hoc khi trong tm khi ln nim gin hn ai , th mnh cng thy r v gi ng tn n. Cho bn Gin, bn ti tm ti h? Nu mnh tip n lch s vi kh ri, th khng c g phi lo ngi c. Khi ta sng ha bnh, thn thit v i x tt p vi kh, th c g xa l na u m s hi hay chy trn. Ging nh trong thi chin tranh, ngi lnh m ngy leo i, li sui, bng rng gian nan vt v. n cm ngui, ung nc sng, ng gia rng cy, chu ma gi lnh but v h khng bit l mnh s cht lc no v n bom lon lc. Sau khi ht chin tranh, ngi lnh y c tr v sng yn bnh vi lng qu, th cho d i sng kinh t ca h gp kh khn bao nhiu chng na, cng khng n nhm g so vi lc cn ngoi chin trng, bi ngi y tng sng chung vi kh v hc c rt nhiu kinh nghim t au kh. Do vy, nhiu khi kh khng hn l th xu xa cn phi loi tr, m n l bc thy ch dy cho mnh thy ra c gi tr ca hnh phc. Cng ging nh bng hoa sen kia, s d n c thm ngt ti p nh th, l nh t trong bn ly tanh hi m c. Thc ra, khng c hay phn ng li i tng, l do bn ng ca ta xen vo. Cn cc php, th n lun vn hnh ng theo tin trnh nhn qu ca n. S d c vic g xy ra, l do nhiu nguyn nhn c kt to t trong qu kh, v by gi n hnh thnh. V nh, khi ta tip xc vi mt ngi, v khng bit l do no m h vu oan, la mng ta. Thng thng, th ta s phn ng tr li bin minh s tht, hoc l ta s chi h mt trn cho h lng, v ci ti vu oan. Th nhng, hnh ng khng ha gii v em li s hi ha cho c hai pha, m i lc on th cng chng cht ln thm. Trong trng hp ny, ta ch cn bnh thn v nhn din r rng nhng cm th sinh khi thn tm mnh l ri. Khi tm c lng du, th ta s thy ra mi gc r ca vn . Trc ht, h ni nhng li sai vi s tht v khng c d thng, tc l con ngi y ang au kh. Cn, ngi m c an vui hnh phc th h khng bao gi ni ra nhng li l tiu cc gy au kh cho ai. Th n, ngi khng bit s dng li ni d thng l ngi thiu hiu bit. Do tm tr khng c sng 103

sut, nn h hnh x theo li mn phn khng ca bn ng. Phn cn li l do s yu km ni mnh. Bi c nhiu khi, h ni vi ta mt vi cu khng c d thng, v ch xy ra trong vng nm pht thi, nhng mnh m p ci gin hn sut c ngy, ri ta n khng ngon, ng cng khng c yn. Ta tht l di kh, lun b hon cnh bn ngoi nh la v sai s. V hnh phc ca ta, gn nh n ty thuc vo tng hon cnh; nu nh gp s vic din ra tt p, d thng th ta an vui hnh phc, ngc li l kh au. Chng ta thy rng, tt c nhng vui bun, thng nh, gin hn, thng minh, o cl ca mi ngi, khng dnh ring hay u tin cho bt c mt ai. Th th, ti sao khi ngi ta gin, mnh li khng ng ? Mnh mun ngi kia ch i x tt p, d thng vi mnh thi, th u c c. Bi nhiu khi mnh cng s dng gin hn, kh chu tip x vi h c m! Thc ra, trong tm mi con ngi c y , nhng nim tiu cc v tch cc. Nhng, vi ngi c tm hn bnh thn v sng sut th bit vn dng c ci hay, ci p tip x vi nhau. Cn, ngi sng trong m m qun lng, th ty thuc vo hon cnh m c vui hay bun. Cho nn, khi no tm ta bnh thn v thy r c khun mt ca kh, th lc ta bt hoc ht kh. Cn ngc li, ta sng trong o tng, m m, th khi y kh au s tri buc. Do vy, ta phi thng trc nhn din nhng g ang xy ra trong thn tm mnh v hon cnh hin ti mt cch r rng, khch quan v trung thc vi chnh n. Ta ng khi tm p t v bp mo hin thc y theo quan im ca mnh, m ch lng l quan st s sinh dit, thay i ca cc php thi, th s bnh yn v hnh phc chn thc s c biu hin. Vin Ng

104

19. Con ng dn n hnh phc


L con ngi cn bn chng ta u ging nhau. Tt c chng ta u sng chung trn qu t ny. Mi ngi u c cng mt c nguyn l mun sng hnh phc v khng thch kh au.

Tt c chng ta u yu thng chnh mnh v mong gp iu may mn. Hin nay, v phng din pht trin i sng vt cht, chng ta thnh t rt nhiu iu v mi quc gia trn hnh tinh ny ang nhm n mt cuc sng ton ho v xy dng mt x hi vn minh phn thnh hn. Thc vy, chng ta thnh cng c c cc iu y. Tuy nhin s pht trin, tin b v mt vt cht khng cha mang li hnh phc cho con ngi. L do rt gin d, v con ngi khng phi l sn phm ca my mc m n cn c i sng tinh thn. Bi vy chng ta phi cn n nhng iu khc hn ngoi th gii vt cht bn ngoi c c hnh phc. 105

iu quan trng nht trong cuc sng ca con ngi l tnh thng. Thiu tnh thng, con ngi khng th c hnh phc chn tht. Nu chng ta mun c mt i sng, mt gia nh, mt ngi bn hng xm v mt quc gia hnh phc hn th b quyt thnh cng hon ton nm trong tm con ngi. D cho dn s nm t ngi hin ang sng trn tri t ny tr thnh triu ph ht, nhng thiu vng s an lc ni tm th con ngi vn khng th c s bnh an v hnh phc lu di. Mt vi ngi rt giu, nhng chng ta nhn thy h thng khng c hnh phc g c. S cm mn, tnh thng v lng t bi l nhng cht liu ht sc cn thit cho cuc sng ca nhn loi. Tm an lc gip nhiu cho sc khe ca chng ta. Hn nhin cc tin nghi vt cht, thc phm v thuc men cng mang li s lnh mnh cho thn th con ngi. Nhng hnh phc tinh thn vn l iu quan trng nht cho sc khe tt ca chng ta.Mi ngi u quan tm n nn ha bnh th gii. V kh ti tn hay sc mnh qun s, trong vi trng hp v hon cnh, i lc c th mang li nn ha bnh tm b. Nhng v lu di s xung t qun s, lng hn th v nghi ng khng th gip chng ta c c nn ha bnh th gii ch thc v trng cu. Ha bnh th gii ch thnh t qua s an lc ni tm, bit lng nghe, thng cm v knh trng ln nhau ca con ngi. Ni tt, tnh thng v lng t bi vn l cha kha v b quyt thnh cng dn n th gii ha bnh. Chng ta hy xt n trng hp ca mt gia nh c hnh phc. iu cn bn vn l xy dng trn tnh thng. S thnh cng hay tht bi ca chng ta trong cuc sng phn ln ty thuc vo mi trng v hon cnh trong chng ta c nui dng v ln ln. Tr con sinh cc gia nh vi tnh thng v s chm sc y ca cha m s l nhng ngi gt hi thnh cng v t nhiu hnh phc nht. Tri li, cuc i ca em b c th b hy hoi nu n ln ln trong s ht hi, bc i v thiu tnh thng ca cc bc ph huynh. Tnh thng bt ngun t u v bng cch no chng ta c th gip n tng trng v pht trin? Bao lu tm con ngi tn ti th ht ging ca tnh thng 106

cn hin hu. Mc d nhng tng xu ln tt, tt c u pht xut t tm con ngi, nhng tnh cm mnh nht trong i sng con ngi vn l lng yu thng. Cho nn ht ging t bi lun lun l bn cht t nhin vn sn c ngay t lc con ngi va mi cho i. Lc chng ta sinh ra, chng ta hon ton khng bit g v thc h, ch ngha hay tn gio, v tt c nhng iu ny v sau chng ta mi ngh n. Nhng tnh thng th chng ta rt cn c ngay vo lc y. Thc vy, mt em b va mi lt lng khng th sng nu thiu tnh thng v s chm sc ca b m. Bi vy, tnh thng l mn n rt quan trng v cn thit nht nui sng con ngi. Lng t bi khng phi l tnh yu say m lc th gia i trai gi nam n. Lng t bi chn tht khng ch by t tnh cm mn yu m cn l thc trch nhim chia s v tn tnh gip ln nhau. Lng t bi thc s pht sinh khi chng ta nhn thy mt ngi ang au kh, tc th chng ta tm cch mun cu h thot khi cnh kh y h c hnh phc. Chng ta thng ngh rng khi chng ta c lng t bi vi ai l bi ngi y c tnh cm sng gn gi vi mnh. Ngha l lc h cn l bn thn, chng ta mi ngh tng n h. Khi ngi khng cn gn b yu thng mnh hoc l chng ta thay i khng mun thn thit vi h th lng t bi ni mnh cng chm dt. y khng phi l lng t bi ch thc, m ch l s tham m. Ngi c lng t bi chn chnh khng bao gi phn bit ngi mnh cu gip l thn hay s, bn hay th; m chng ta ch bit rng k ang gp kh khn, au kh v h cng mun chm dt s kh au y c hnh phc ging nh ta. Hn nhn v i dc khng phi l kt qu duy nht ca tnh yu cung di gia hai nam n, m hai ngi cn phi tm hiu v thng cm thc s vi nhau. Khi bn bit r v tnh tnh, thi h tt xu cng nh tnh trng sc khe ca ngi mnh yu th bn mi c th hon ton tin tng v knh trng ngi bn i tng lai ca mnh. V khi bn mi quyt nh tin ti hn nhn lp gia nh vi nhau c. Ngoi ra cn phi thc trch nhim gia hai ngi na. Cho nn i nam n mun kt hn v sng hnh phc lu di th phi xt k n mi kha cnh nu trn. 107

L con ngi chng ta c nhiu kh nng c bit v tr hiu bit. Nhng k cng thng minh h cng thy xa rng. Nhng ai cng giu sang h cng c trch nhim i vi chnh mnh v tha nhn. Thc vy, l con ngi, chng ta khng ch c trch nhim gip mi k khc m cn phi ngh n hnh phc ca ton th nhn loi cng nh s tn vong ca qu t ny. Nu dng kh nng v tr thng minh ca chng ta vo cng vic hy dit hnh phc ca con ngi th l mt tai ha khng khip cho kip nhn sinh. Chng ta nn s dng kin thc v ti nng ca mnh vo cng vic xy dng mang lai phc li cho mi chng sanh. Ti tin rng nhng ai vn dng ti tr ca mnh cho quyn li ring t ch k, khng ngh n hnh phc ca k khc; sau ny s khng trnh khi s n hn hi tic. Ti ngh rng c loi ngi v th vt u c tri gic hiu bit. Nu chng ta i x c lng thng yu ch mo th chng s thn mn vi chng ta. Nu chng ta ght b xua ui th chng cng bit v khng thch nh th. Nu chng ta sng c lng tt, thin cm vi ai th ngi lc no cng mun nh vy. Trng hp chng ta i x xu, lm hi k khc th h s p li cng khng tt v gy bun phin cho mnh, d h l ngi c tn gio hay khng, giu hoc ngho, tr thc hay ngu dt. Cho nn tnh thng v lng t bi rt cn thit cho mi ngi v tt c chng ta u mun c hnh phc, v khng thch kh au. Mt s ngi ngh rng tnh thng v lng t bi h x l nhng c tnh thuc v tn gio. Ni vy l khng ng, m chng l nhng hnh ng lnh nn thc hin. V khng ai c th khng bit, d h l ngi c tn ngng hay khng. l cc thin tnh rt cn thit nu chng ta mun sng c hnh phc v tr thnh nhng cng dn ton ho. V mt tn gio, nu thy o no thch hp vi mnh, bn nn chn theo tn ngng y. Nu khng mun th bn t b cng chng sao. Nhng iu quan trng l bn nn c tnh thng v l nn tng o c cn bn v cn thit ca con ngi. Hnh phc thuc v tinh thn. My mc khng th cung cp, v ta cng khng mua hnh phc c. Tin bc v giu sang ch mang li cho con ngi 108

mt phn no hnh phc, ch khng th c hnh phc trn vn. Cc th trn khng trc tip gip chng ta hnh phc c. Hnh phc n t trong tm ch khng ai c th cho mnh. Tm bnh an l ngun hnh phc tuyt vi nht. N khng ty thuc ngoi cnh. Cuc sng chng ta d thiu tin nghi vt cht, hc vn tm thng hay s nghip cng danh khng my thnh cng cng chng sao, min l tm chng ta an lc. Chia s tnh thng, b th gip cho k ngho kh tng thiu bn hn l nhng b quyt cn bn mang li hnh phc cho chng ta. Hy c gng tr thnh con ngi o c vi tm hn v tha, bt lun bn l nh tn gio, chnh tr hay thng gia. Mt c nhn ton thin c th gp phn tch cc cho hnh phc ca gia nh v cng ng. Nhng tn gio ra i vo cc thi im v ni chn khc nhau. Ti ngh rng mi tn ngng u gip con ngi pht trin cc tnh tt v dit tr nhng tnh xu. Nhiu tn gio ln trn th gii u truyn t chung mt bc thng ip tnh thng v lng t bi, mc d s din t gio l c khc nhau. Mi tn ngng u dy con ngi bit thng yu, lng nghe v tha th cho nhau, cng nh xy dng v pht trin cc c tnh tt ni con ngi. Qua nhiu th k, hng triu nhn loi tip nhn ngun phc li v bin t cc tn gio. Nhng rt tic nhng tn ngng khc bit nhau gy nn s xung t hn th, khng b v chin tranh. Nu hiu bit rng mc ch chung ca cc tn gio l nhm hng dn o luyn chng ta tr thnh nhng con ngi o c lng thin, th chng ta nn knh trng tt c cc tn gio. C hai loi tn gio. Mt nhm ti gi l cc tn gio hu thn nh Thin Cha, Do Thi, n v Hi Gio. Cc o gio ny tin vo mt ng Thng . Mt nhm khc gm cc tn gio v thn nh Pht Gio v K Na Gio v.v H khng tin vo Thng , ng To Ha v Ton Nng. Pht gio khng chp nhn l thuyt c mt linh hn bt t. iu ny phn bit gia nhng ngi Pht t v khng Pht t. Gio l cn bn ca c Pht l ph nhn c mt linh hn hay bn ng thng cn. 109

Pht gio cn chia lm hai gio phi: Nguyn th hay Nam Tng v i tha hay Bc Tng. Ngi tu theo Pht gio Nguyn th nhm mc ch gii thot cho chnh mnh bng cch thc hnh thin nh v nghim tr gii lut Pht ch. Cn mc tiu ca Pht gio i Tha, ngoi t mnh gii thot, hnh gi cn thc hnh su php Ba La Mt nhm cu gip ht thy mi chng sanh thot khi vng lun hi sinh t, cui cng t n qu v thnh Pht. Cn bn ca s tu tp theo cc gio phi trn l bt bo ng. Ti sao bt bo ng l quan trng? V theo l nhn duyn sinh, tt c vn vt hin hu u c tng quan tng duyn vi nhau. Chng hn s sng cng nh hnh phc ca mi c nhn u ty thuc vo nhiu nguyn nhn. Tng t nh th, s au kh v bt hnh ca mnh cng pht sinh t nhiu l do. Cho nn, nn tng ca Pht gio v s tu tp l bt bo ng v l nhn duyn sinh. Bt bo ng c hai trng hp: Mt l, nu c th, bn nn cu gip mi chng sanh; v hai l nu khng c th, th t ra bn ng bao gi lm hi n k khc. L nhn duyn sanh c din t sai bit ty theo gio l khc nhau. Danh t tng quan tng duyn c ngha l mi vt hnh thnh u do nhn duyn. Ngha l khng c ng to ha, mt vt sinh ra u c nguyn nhn, v cc nhn ny hin hu nh vo cc nhn trc ; v c nh vy tip tc mi m khng c s khi u. Mi vt thay i l do cc nhn v duyn ny. Nhn mi sanh ra qu mi v qu ny tr li lm nhn to thnh qu khc na. y l s din tin ca l nhn duyn. V d chng ta tm hiu bn cht ca chic hoa l g, v khi quan st k chng ta thy n gm cc tai hoa to thnh, cho nn n l khng thc. iu ny gip chng ta hiu rng khi chng ta gi tn mt vt no th vt do nhiu phn t nh hp li m thnh. Nu chng ta hi Ta l ai? th chng ta s khng bao gi tm thy ci ta ch thc khi tch ri n khi thn th v tm thc ca mnh. Nu i su hn na tm hiu bn th sau cng ca con ngi, th chng ta s khng tm thy mt ci ng tn ti c lp. Chng ta thng gi chung cho c hai ci thn v tm ny l con ngi. Chng hn chng ta bo rng ci thn th v tm thc ca con ngi Ty Tng n t thnh ph Amd l c t Lai Lt

110

Ma Tenzin Gyatso. Tuy nhin nu phn tch n tn cng th chng ta s khng bao gi tm thy con ngi ch thc ca c t Lai Lt Ma. Tng t nh th khi chng ta dng cc danh t qu kh, hin ti v tng lai ch thi gian th ta nn bit rng qu kh ch cn l k nim, tng lai l tng d tnh hay chng trnh sp n. Gi pht hin ti mi l thc.Tuy nhin ngay c ngy, gi, pht, giy v mt phn ca giy cng khng cn l hin ti na. Bi l giy pht hin ti va hin ra, li tri qua tr thnh qu kh, v sau th tng lai cha n cho nn hin ti cng khng c. Nu khng c hin ti th chng ta khng th xc nh c qu kh v tng lai. V thi gian c mi tri qua khng mt giy pht dng ngh. Nu qu kh v tng lai khng c th hin ti cng khng c, bi l hin ti hon ton ty thuc vo qu kh v tng lai ty thuc vo hin ti. y l nh lut t nhin ca v tr. Nu khng nh vy th thi gian cng khng c. Khi chng ta gi thi gian d nhin n hin hu, nhng khng c mt danh t no, k c tru tng ch n. Nu phn tch tn cng, chng ta thc s khng th tm thy bt c s vt g. Theo Pht gio, bn cht chn tht ca vn vt v tr l khng. Nhng khng y khng phi l hon ton khng c g ht. Bi l mi vt hnh thnh u do nhn duyn. Cho nn khng c mt vt th no c lp m sinh ra c. Do vy m trit l o Pht gi l khng. Ti ang y v l s tht ch khng phi gic m. Nu ti vo ni da tht, ti cm thy au v ti c xc thn. Ti c ngn tay ci vi ngn tay tr v nhn r chng c ng. Tuy nhin nu phn tch n tn cng, chng ta khng tm thy chng. Ni khc, s trng khng v tng quan tng duyn l hai mt ca mt ng tin. c Pht trc tin ngi dy T Diu : bn chn l v s kh, ngun gc ca s kh, phng php dit kh v con ng dn n gii thot an lc, chm dt mi s kh. Ngi dy v cc iu kh , v s kh c nguyn nhn v tt c chng ta u khng mun kh. Ngi dy chng ta nhn din s kh v nguyn nhn gy ra s kh di nhiu kha cnh khc nhau. Mc ch ca chng ta nhm n l hnh phc v n li ty thuc vo cc nhn duyn khc. Hnh phc c th tm thi hay vnh vin. Hnh phc lu di l iu quan trng hn, cho nn c Pht dy chn l th ba l dit tr s kh, 111

ngha l t ti cnh gii Nit Bn hay hon ton an lc v gii thot. Ngi cng dy cc php mn tu hnh chm dt s kh. T Diu bao gm bn chn l gii thch v s hnh phc v au kh cng nguyn nhn gy ra cc iu kh vui y. Mc ch ca i sng con ngi l mong c hnh phc. T lc mi sinh ra, mi ngi chng ta u c quyn c hng hnh phc, v mun c hnh phc lu di th chng ta phi tu tp pht trin i sng ni tm ch khng ai ban cho mnh hay yu t bn ngoi trch nhim v s hnh phc . Bng cch no chng ta c th ng dng s hiu bit v T Diu trong cuc sng hng ngy. iu quan trng trc tin chng ta cn nhn thc r ci tm thy bit ca chng ta l g. Nhiu ngi lm tng rng tm thc ca chng ta l mt thc th c lp, tch ri khi ci thn (vt l) ca con ngi. V ci tm thc nh vy khng hin hu c v chng ta khng th tm thy ci ta nm ngoi ci thn gi tm ny. Pht gio khng chp nhn mt bn ng, linh hn hay ci ta thng cn. Tuy nhin, bi do tm thc ty thuc vo ci thn vt l m tn ti cho nn chng ta tm gi n l tm thc hay ci thy bit ca con ngi. Nu tm thc hon ton tch ri v khng lin quan g vi ci thn (vt l) th s khng c s khc bit tm thc gia con ngi v th vt. Khi b c con ngi ngng hot ng v nu tm thc ca h cng khng cn tn ti, th lm sao gii thch c thuyt lun hi? Tm thc con ngi c pht trin ty thuc vo cc nhn v duyn xa hoc gn, trc tip hay gin tip. Chng hn khi tm thc mnh nhn bit v mt chic hoa cn phi c nhng tr duyn khc. Trc ht l con mt. Nu thiu n d chng ta c thc v ci hoa hay chic hoa c hin ra trc mt, chng ta cng khng nhn bit c n. Tri li, nu ch c tm thc v con mt m khng c ci hoa, chng ta cng chng thy bit c n. Nhng nu c hoa v con mt tt m khng c b c, chng ta cng khng th nhn bit c ci hoa. Tri gic hay tm thc l mt nng lc tinh t m qua chng ta c th hiu bit c cc s vt. Ting Ty Tng gi l Shepa ngha l thc v mt vt g. Cho nn ngoi b no ra cn phi c thm cc tr duyn vi t hn th tm thc con ngi mi hot ng v pht trin c. Chng ta c th gi l nh sng trong sut (clear light) hay phn su kn vi t nht ca tm thc. 112

Ngay hin gi khi cc gic quan chng ta c s dng, nhng hot ng ca chng vn mc th thin. Vo lc chng ta nm chim bao hay ng m, mt vi gic quan khng hot ng, nhng tim thc ca chng ta vn hin hu. Cc bc s cho bit rng c bnh nhn qua i, nhng thn xc ca h vn tn ti khng h thi trong mt hai ngy, v c trng hp ko di n vi tun l. L do bi l tm thc vn cn tn ti v tip tc hot ng ni nhc thn ca bnh nhn. Ni cch khc l thn thc cha la khi xc thn ca ngi . Do bi tm thc cn lm ch ni thn th cho nn thn xc ca h khng b h thi, mc d bnh nhn y hon ton cht hn. Ti c bit c t nht l mi hay mi lm trng hp nh th xy ra ti n trong vng ba mi nm qua. c bit trng hp v thy dy ring ca ti, sau khi cc bc s cho bit rng ng cht thc s nhng ng vn trong tnh trng hn m ko di n mi ba ngy. Do vy m ti tin rng phn tm thc vi t nht lun lun tn ti. N c th tm thi thay i nhng trng k hin hu ch khng bao gi hy dit. Cho nn tm thc gm c hai loi: phn th thin nng n vo xc thn con ngi gi tm ny sinh tn hot ng, nhng phn vi t nht s cn mi khng mt. V trn cn bn m c s ti sinh lun hi. Bn cht ca tm thc l trung dung hay v k. N c th nh hng bi tnh thin hay tnh c. Ly v d nhng ngi hay c tnh gin di nht thi. Lc cn tr ti cng thng b nh th, nhng khng bao gi ko di lu n trn ngy. Nu bn gc tm con ngi l hon ton c th khi chng ta ni sn, s sn hn s cn mi. Nhng thc t khng phi vy, v lc ny chng ta sn, khi khc li khng. Tm con ngi, ngun gc cng khng hn l hon ton thin, bng chng l n lun lun thay i, bui sng tm chng ta ngh chuyn lnh v chiu li tng vic c. Cho nn, c Pht dy tm thc ca chng sanh l trung dung hay v k. Hn na, u l ln ranh phn chia gia tnh thin v tnh c? Khng c s ngn cch tuyt i m ch c tng i. Cc c tnh nh lng t bi, tnh thng v tr tu to nn s hnh phc lu di cho con ngi l thin tnh. L do v chng ta nhn thc rng hnh phc l iu an lc m mi ngi u c mong thnh t. 113

Thc hnh cc tnh lnh y s gip ci i chng ta tr thnh con ngi c hnh phc v an lc hn. Do m chng ta gi chng l nhng thin tnh. Theo gio l c Pht, s d con ngi lm vic c gy au kh cho k khc l do v minh. Hnh ng v minh hay nhn thc sai lm ny, nh tu tp thin nh chng ta c th pht trin tr tu, gi thn, khu, hon ton thanh tnh v do , v minh s c dit tr. Tt c chng ta ai cng khao kht c mong sng c hnh phc. Hnh phc hay au kh ty thuc vo cc hnh ng thin hay c, tt hoc xu ca chnh mnh. Tm con ngi bn gc vn hng thanh tnh. Do chng ta c th tu tp trnh khng lm nhng iu c m tinh tn lm cc vic lnh. Cho nn con ngi c kh nng khc phc, dit tr nhng s kh. Khi chng ta hiu r nguyn nhn ca n (Tp ) l chn l th hai trong bi php T Diu m c Pht dy. Nh thu trit ngun gc gy nn s kh, con ngi mi tm cch on dt n (Dit ) l chn l th ba, v cui cng i theo con ng tu tp c Pht ch dy thot kh khng cn lun hi sanh t hay t n cnh gii Nit Bn (o ) l chn l th t trong T Diu . Khi hiu r mc ch gii thot ca mnh, con ngi mi c gng trnh khng lm nhng vic c. Mun thnh tu trong cng vic tu tp ny, chng ta cn hiu r ngha ca s kh au v phi tinh tn khng ngng vi ch dng mnh quyt tm dit tr ni au kh y. t c kt qu, iu quan trng l chng ta nn tp bung x. Th nht, chng ta c gng trnh xa cc th vui dc lc trong cuc i ny, v th hai l nguyn t b mi am m i dc trong kip sau. Chng hn khi chng ta ngh n nhng cnh kh sanh, gi, bnh, cht hin ti cng nh ni kh s b a vo cnh gii lc o nh a ngc, qu i v sc sanh v.v trong i sau, th chng ta mi c gng tp hnh bung x hay c mun tu hnh gii thot vng sinh t lun hi. Nhm thc hin ch mun xa la cc th vui dc vng trong i ny cc bn cn ngh n s phc lc v gii thot kip tng lai. Hoc qu v c th ngn nga trnh khng hnh ng cc vic xu c bng cch c gng lm mi iu lnh (thp thin). Mun thnh tu trong cng c tu tp, cc bn cng cn c c tnh t tin vo kh nng gic ng ca chnh mnh. Vi s gip ca xc thn v tr tu ca 114

con ngi, cc bn c th thc hin v thnh tu mi vic nu qu v bit c gng tinh tn tu tp. Gio l B Tt Tha dy rng tt c chng sanh u c Pht tnh hay kh nng tu hnh thnh Pht. Li gio hun ny ca c T Ph Bn S gip chng ta tng trng nim t tin vo cng phu tu hc ca mi c nhn gii thot lun hi sanh t. Mt s ngi, c bit Ty Phng thiu c tnh t tin ni mnh. Ti ngh l iu rt sai lm v tai hi. Chng ta c ci thn ny vi khi c v tr tu. Nu chng ta bit nng vo n dng lm phng tin tu tp thin nh th chng ta c th pht trin chn tm ca mnh tr nn thnh thin. Vi thi gian v c tnh kin nhn, qu v s thnh tu cng c tu hnh nhm ci i ni tm ca mnh t xu thnh tt v c tr nn lnh; cho nn d ngoi i hay trong o, t tin vn l c tnh rt cn thit i vi chng ta. Ngoi ra, lng t bi cng l mt yu t quan trng. N gip chng ta m rng tnh thng cu gip mi chng sanh. Vi tm t bi, chng ta d dng kt thn lm bn vi con ngi, th vt v cn trng. Khi chng ta c tm hn v tha chng ta s c nhiu bn b thn hu. Tri li vi tm xu c, hp hi ch k, cc thin hu tri thc s lnh xa chng ta. D k khc i x vi bn khng tt, nhng bn c vui v nim n vi h, cui cng h s thay i mn thng bn. Thm na, s nhn thc r v li Pht dy mi chng sanh u c Pht tnh hay i ny sanh ra c lm thn ngi l mt iu v cng phc bu cng nh cuc sng l v thng s gip chng ta n lc tinh tn tu hnh mong c gii thot lun hi sanh t. Khi cp n tnh thng, n gm c hai loi: v k v li tha. Con ngi nu ch bit yu thng mnh, t thy mnh l quan trng hn k khc v khng bao gi hnh ng li ch cho tha nhn, l th tnh thng ch k, chng mang li hnh phc an lc cho bt c ai. Tri li, tnh yu li tha l tnh thng rng ri bao la. l lng t bi ca ch B Tt mun cu tt c chng sanh. Vi tm i bi, cc ngi thng xuyn lin tc hnh ng gip mi ngi khng ch trong nhiu ngy thng hay nm m l thi gian v tn; khng phi trong mt kip, hai hay ba kip m l hng triu, v lng kip. Ch v B Tt khng bao gi chn nn hay mt mi khi phi phc v cu gip chng sanh trong thi gian di v hn nh th; cng khng thi tm khi ngh ti s lng chng 115

sanh nhiu khng k xit m cc ngi cn phi cu cho h. Nu khng c tm t bi rng ln th khng ai c th hnh ng li tha cu gip chng sanh phi thng nh vy. Lng ham mun ca con ngi cng c hai loi: xu v tt. Khi chng ta c lng tham v k, ch bit ngh n iu li cho ring mnh m gy tai hi kh au cho k khc, th lng ham mun , theo c Pht dy l mt hnh ng bt thin. Tri li, khi chng ta bit hng lng ham mun ca mnh vo vic cu gip mang li an lc hnh phc cho tha nhn v tt c chng sanh th s ham mun l mt hnh ng lnh m con ngi nn c gng thc hin. Tip theo, chng ta cn suy ngh n cuc i l v thng. y cng c hai trng hp. Trc nht l s bin i m chng ta c th nhn bit r rng nh thnh lnh mt ngi thn ca chng ta qua i hay b cht v tai nn bt ng. Th hai l s thay i vi t, chm chp trong tng giy pht m vi mt trn chng ta khng nhn thy c. V d nh chic hoa trc mt ti y ang bin i t t trong pht giy ri cui cng n s ho tn, hy dit. Nh tr tu soi sng, chng ta nhn thc c bn cht ca s sng l v thng, do vy m tm chng ta lc no cng an vui t ti gii thot trc mi cnh b du, thay i ca cuc i. By gi hy suy ngh, xt n thn th v cuc sng ca chng ta. Theo quan im ca Pht gio, chng ta s khng c s an lc hnh phc vnh cu, chng no m ngh, li ni v vic lm ca chng ta cn b chi phi, khng ch bi v minh. Nu v minh cha dt tr c th Nit Bn v gii thot s khng c. Nh vy l chng ta s mi mi b lun hi sinh t, ln xung vo ra trong ba ng c o. chm dt mi kh au, chng c Nit Bn, t n cnh gii hon ton an lc hnh phc theo li c Pht dy, chng ta cn phi n lc tinh tn tu tp, ph tr v minh, on dit phin no. Ngoi ra chng ta cng nn m rng tnh thng, thc hnh hnh b th, lun lun ngh n s an lc, phc li v tm cch cu gip ht thy mi chng sanh vt thot b kh trm lun. Ni khc l chng ta th hin c tm B (Bodhicitta), hnh B Tt o nhm mong hng n qu v gic ng v thnh Pht. 116

Khi pht trin, thc hnh c tm B qu bu ny, con ngi bt lun l theo tn gio no, h u tr thnh bc thnh thin c lng t bi bao la, lun lun mun cu gip mi ngi trong x hi ht kh c vui. Theo Pht gio, sau khi chng ta pht B Tm, lng con ngi tr nn thanh tnh, cc tnh xu c s c dit tr nhng cho nhng thin tnh pht sinh. Vi tm lnh , hnh gi chc chn s c ti sanh vo cnh gii an lc trong kip tng lai. Ni khc, l con ng hng dn chng ta n s hnh phc chn chnh, ch thc v vnh cu. c t Lai Lt Ma 14

117

20. Tnh yu thng dnh cho k th


Chng c mi nguy hi no bng iu n t chnh tm tr ca mi chng ta. Lm sao chng ta c th yu thng ngi no ght mnh? Trc ht, bn cn phi bit rng ngi ang b s ngu dt, gin d, tm tr bt mn v y tham mun hnh h. iu quan trng cn nh ngay l ngi chng c cht t do no c, ngc li, ang b chnh nhng o tng che ph. Ngi ang ght bn tht s khng ch b mt s o tng che m m l rt nhiu o tng khc nhau. Thay v suy ngh ngi ging nh s gin d ca h, l mt vi s gin d - iu ny l khng tht - bn phi nhn nhn thy con ngi v nhng o tng ca h, s gin d ca h l hon ton tch bit. Ngay c nu ngi nhm tng chnh h vi ni cu gin ca h, h cng khng phi nh vy. Ngh rng h v ni gin d ca h l mt hay h b chnh nhng ni gin d lm kh s - ch lm bn thm tht vng. Ngc li, nu bn ngh rng ngi v ni gin d ca h l khc nhau, ngha l h v ni gin d chng c cht lin quan g th s c thm khong trng trong tm tr ca bn cho tnh thng yu m chi. Ngay c khi ngi ght bn v vui thch vi tri nghim ght b th s vui sng ch l kh au bi n ch nh mt s vui thch gi tm m thi. Ngi ght bn s gi s th ght l nim vui, nhng n ch l kh au. Vn y l h c thy iu hay khng. l l do th hai ti sao ngi ght bn l i tng cn c yu thng. L do th ba l v c y/ anh y, ch nh bn, cng nh tri qua kh au ca kh au (kh kh - ND)[1] - l ti sinh, gi, bnh, cht, chia la khi nhng g a thch, phi gn vi nhng g khng thch v v s nhng vn rc ri ca cuc sng con ngi. Con ngi y ry nhng kh au! 118

V nh cao nht ca mi kh au, vt ln c s o tng, ngi ght bn s to ra nghip m sau ny chnh h phi chu ng ti sinh ti mt ln na trong ci lun hi. Sau , nu bn khng thc hnh hnh nhn nhc i vi chnh s gin d , khng gieo trng tnh yu thng cho con ngi ang phi kh au m li gin d vi h, bo th li s gin d th bn ang y h v pha to nn nhiu nghip qu c hi hn. Bn ang nm anh ta hay c ta xung nhng ci thp km v kh au hn. Khi bn suy ngm v tt c nhng iu ny, chng c la chn no l thc c: Bn cn phi cm thy thng yu vi mi ngi ngay c nhng ngi l k th ca bn! Nu mt hnh ng lm hi bt k chng sinh no, ngay c l k th ca bn, cng lm hi bn. Khi mt ai ght hay i x ti t vi bn, khi mt ai l k th ca bn, bn c mt c hi tuyt vi thc hnh c nhn nhc v nh pht trin tu gic ca mnh bng con ng y tr t v t bi. Nu khng c s xut hin ca ngi ght bn, bn chng c c hi ny. Nu ngi no yu bn, nu ngi no ch lun i x vi bn nh cch bn mong mun, bn s chng bao gi c c hi pht trin lng kin nhn gieo trng tnh yu thng ngi khc trong tm v thc s mang hnh phc n cho mi chng sinh. Ngi ght bn l ngi to cho bn c hi thc hnh nhn nhc v mang bn n nhng li ch v bin. V th, nh ti khng nh, bn c th thy bn rt cn s nhn nhc cng nh tnh yu thng na, ngi ang gin d vi bn thc s ang rt tt bng vi bn y. Suy ngh v tnh yu thng c bit ny t k th ca mnh, bn c th trn trng h t su thm tri tim mnh. Khi chng cn gin d bn trong th chng c k th bn ngoi. Nu chng ta gin d vi mt ai , suy ngh rng h hi ta, chng ta c th thy h nh k th ca mnh. Nhng nu chng ta nhn thy h vi tr tu, 119

chng ta s khng xem h nh k th m l mt ngi bn tt ang kin nhn dy chng ta bi hc v nhn nhc. Nu gin d, chng ta s c khng bit bao nhiu l k th bn ngoi. Nu chng c s gin d trong mi ngi th cng chng c k th bn ngoi no d l ngi ch trch, m hi hay git cht ta. Ngay c nhng ngi ght bn cng l i tng ca tnh yu thng. Ch cn nhn thc c rng con ngi phi chu bao nhiu kh au ngay c khi ngi l k th ca chng ta th cng chng ta khi ln tnh yu thng vi h. V ngay khi iu ny xy ra, bn cn trau chut tnh yu thng dnh cho k th ca mnh bng nhng suy ngh tng t nh khi bn ngh v mi ngi trong thnh ph ca bn v mi ngi trn tri t ny. Khi ln tnh yu thng cho tt c mi ngi; bn cht ca kh au ca h, ca nhng o tng l ging nhau. Mi ngi u t nht mnh vo chnh nh t do h to ra. Cm nhn rng tnh trng ca h l khng th no chu ng c, bn mun lm iu g cho h. Sau cng th bn s chng cm thy thoi mi nu bn khng lm g cho h. C phi khng no?

Lama Zopa Rinpoche Theo: Cun sch Hnh phc chn thc - NXB Phng ng

120

21. m thnh o
Chng ta khng ngi ci B-, khng b c ma lm hi, khng u trn chn t, i t u lng n cui xm nga bnh bt nhn s b th nh Ngi, v thi i ngy nay, phng tin vt cht qu y, nhng con ngi tht s thiu im nng ta tm linh, t Pht nn lm g trc s sa st v tm linh nh th?

Cao c thay li nguyn lnh v cng quyt ca v Sa-mn tr! Sau khi pht i nguyn, Ngi ngi kit gi di ci B- nhp thin, qun tng Rng B- dng nh yn tnh hn, thanh vng hn sau khi tt c cc v o s cng nhau b sang khu rng khc tip tc phng php tu kh hnh p xc ca mnh. Ch cn li v Sa-mn tr vi rng gi su thm, vi ting gi lng mun i gia ngn cy, vi mun th gm go trong bui chiu hong hn v mun Trng ln, nh vng ta sng khp khu rng B- i th, dng nh m nay nh trng rc r hn mi hm, cng v khuya nh trng cng lung linh huyn 121

o, cnh vt tht tnh mch l thng ging nh sp c mt iu k diu s xy ra. Bng v Sa-mn tr ni bt di gc B- ln nht trong khu rng, Ngi ngi bt ng, xp hai chn an cho vo nhau trong t th kit gi nhp thin, bt u qun tng. Dng v thanh thn ca v Sa-mn lm cho mun th an tm, chng mon men n gn ri li lng i, ht con ny n con khc chng nh chng cng mun d phn vo hnh trnh tu chng ca v Sa-mn tr y. m cng v khuya, bng Ngi cng lng lng di nh trng ng, chm lng tuyt i vo dng suy tng, Ma vng (Namuci) n gn quan st, sau lng hn l mt o m binh vi dng v tht khng khip. Qu tham dc vi v mt nham nh y kht vng vi thn hnh nung nc nhng tht: nhng loi qu vi i mt l long sng sc di nh trng, dng nh chng khng hi lng khi thy v Sa-mn cn qu tr. Ng qu i kht vi thn hnh tht kinh d: bng to nh ci trng, c hng b nh ng kim, chng h hc mn nhe nanh nh mun n ti nut sng v Samn. Qu hn trm d di u oi, li bing ko l tm thn khp khing di s iu ng h ht ca ma vng; qu s hi lm lt nhn v Sa-mn vi cp mt khip s ch chc b chy, nhng hn cng s ma vng hn nn nh phi h tr bng cch khua tay ma chn lon x khng b tinh thn ca Ngi. Qu hoi nghi khinh khnh bung li thoi m, ting ca hn the th lm cho mun th khip m thi nhau ln trn vo hang. Qu ph bng v c chp ku go chi bi ph ha, mt th m thanh gh rn hn n gia rng gi cng lm cho nhng ai tinh thn cha kin nh s qu ng ngay Tt c bn qu khng lm sao khng b c tinh thn v y ca v Samn. Ngi vn ngi y mt cch bt ng, vi dng v uy nghi thanh thot, lng l tuyt i trong s qun tng, suy t v chn l v thng, v ng ca cc php, suy t v kip sng gi tm ca nhn sinh 122

Khng lm sao c, ma vng bn i chin thut: hn t bin mnh thnh cc bc vng gi trong thn tc v mt v Sa-mn cung knh mang l vt n cng dng v ht li khen ngi ca tng tm kin tr ca Ngi, cung thnh Ngi hy tr v vng v thng lnh thin h, v ch c Ngi mi xng ng l bc vng tuyt nh m h quy phc. Mi li tng bc ca chng vn khng h lt vo tai v Sa-mn tr. Khng th lay chuyn tm kin nh ca Ngi c, ma vng li bin thnh nhng nng Ma n p tuyt trn, l li trong nhng b xim y mng manh khiu gi, un o nhng v iu ht sc gi tnh, chng ct ging ht gia m trng thanh vng nghe nh d dng hp ly hn ngi, chng ph tan s tnh mch ca rng gi. Mun th hi s np mnh di cy rng, bi c hay chui vo hang ng n thn gi rng cng trn bit khng r ro thoang thong di s trn p ca ma vng. Sa-mn tr vn ngi yn, bt ng khng h b chi phi bi th lc v s e da ca ma vng. Gng mt Ngi bnh thn, i mt khp h trong t th nhp thin, tuyt i tnh lng gia mun ngn m thanh hn n go tht in cung gin d ca ma vng bi chng khng lm sao lay ng tm hn v ch ca Ngi. Ma vng n bn v Sa-mn tr bung li xc phm Hi ny o s! Nh ngi gy cm, thn hnh m yu th kia th lm th no thng ta cho c. Hy tr v i, nu khng, ci cht s n ly hn ngi. Hi ny o s! Cuc i khng tt p hn s hnh o in khng ca nh ngi hay sao? V p, cung tn, con th yu qu, giu sang danh vng, ti t d tha khng xng ng vi ngi hay sao? S u m ca ngi liu c xng ng vi s hy sinh gian kh v n lc kin tr ca nh ngi hay khng? Ri y ngi s thy, Ta th s cn tr ngi ti cng. Ai khiu chin vi ta ch chut ly thm ha m thi ha ha ha. Cng vi o binh ma rm r khng khip, chng vn quanh v Sa-mn tr nh mun hy hoi Ngi ngay tc khc. 123

Dng bao chiu thut d d ngn chn con ng ca Ngi nhng bt thnh. Ma vng nhn quanh nh tm thm sng kin trong vic quy ph quyt tm kin c ca Ngi, bng mt hn sng ln. Trong tng si m in r ca hn bng ny ra sng kin. Hn rng mnh, Tnh Phn vng xut hin, thn ph ca thi t S-t-ta, v ph vng v vn knh yu, tay chng gy ln bc n v Sa-mn tr, ging rung rung nh tha thit van xin ni n: Thi t, a con yu duy nht ca ta, ti sao con c phi n mnh trong chn rng gi, qunh hiu vng v ny? Ti sao con c t hnh xc mnh nh th? Hy tr v vi ngai vng ang ch n con tng gi tng pht. Chm lo cho mun dn m no hnh phc khng thit thc hn l tm kim h nh ca gii thot gia rng thing nc c hay sao? Con hy ngh li i, ph hong lung tui ri, ch mong con tr li ta c ngh ngi an dng tui gi bn ngi thn yu m khng cn hiu qunh Thi t, con hy nghe li ph vng v i con. Ging ni ca Tnh Phn vng run ry, yu t v nghn i v dng l a trn trn i m nhn nheo Sa-mn tr vn ngi bt ng, kin c khng h lay chuyn. Tm Ngi mi lc kin nh thm, khng h vng mc bt c mt vng nim no. Bng dng ca Tnh Phn vng m dn theo ging gin d ca ma vng. Hn xoay mt vng, cng cha Da-du--la tiu ty hin ra. Tay bng con th, mi tc xa di khng mng chi chuc, i mt rn ra l thm. Nng n bn v Sa-mn tr, qu xung trc mt Ngi run run: Chng i! Thip cu xin chng hy thng ly con th ca chng ta cn mng sa. Ri y khng ai dy d gio dng, xin chng hy tr v vi thip, vi ph vng gi yu khng ngi phng dng. Hy nghe li thip, hi Thi t! Chng n no b mc m con thip trong ni nh thng tuyt vng khn cng Sa-mn tr nh khng nghe thy g, tm Ngi nh khng c g lay chuyn c, hung chi ch l huyn nh ca ma vng hin ra hng lung lc ch kim cng ca Ngi. 124

Trm mc vi t th ban u, Ngi ngi bt ng hng gi qun tng u canh mt, Ngi chng c Thin nhn v Thin nh thng: thy nghe tt c mi vic ca mnh v ca chng sinh, thy r ba ci su ng, nhng cnh gii an vui hay au kh, chng sinh xinh p hay xu x r rng nh nhn vo gng. Vo khong canh hai, Ngi chng c Tc mng minh: t c tr tu sng t thu sut tt c tin kip ca mnh v chng sinh. Bit c v sao nhn loi c trin min bao kip trong vng sinh t. Nhng n au chng cht t ngn xa, nhng nguyn nhn to nghip v nhng nghip bo cn lu li cha tr ht trong kip ny n canh ba, lc sao mai mc, Ngi chng c Lu tn minh: thy c nguyn nhn, hu qu kh ca chng sinh bt ngun t v minh v i dc m ra, mi hai duyn sinh rng rt vy cht chng sinh kh thot khi kip trm lun. ng thi, Ngi cng tm ra con ng dit tn gc kh cho chng sinh v cho chnh mnh, l o , l con ng thot kh duy nht cho chng sinh nu bit nng theo tm n cnh Thng, Lc, Ng, Tnh, Nh nh bt ng ca ch Pht qu kh, v lai V Sa-mn tr va x thin th cng l lc vng thi dng bt u l dng. m y, nhm hm mng tm thng mi hai. Sau khi hng phc tt c ma qun, ng u l ma Ba Tun, mt th gic lun cn tr cho tin trnh i tm chn hnh phc, ho quang trn nh u ca Ngi ta sng khp 3 ngn i thin th gii. Nhc tri chc tng, ma hoa cng dng. Tri t sng bng nh thin th tinh t bng xut hin. Chim mung ct ging vo von, vang lng khp ni, hoa m bng n ta ngt hng thm, tt c nh cng c cho n s thnh cng tuyt vi ca ng xut th. Ngi ng ln, phng tm mt ba ngn i thin th gii. Than i! Chng sinh hy cn v minh su dy qu, tht l kh thuyt phc h i theo con ng m Ngi va tm thy thot khi ngc t trn th. 125

i mt Ngi biu l tnh thng yu v hn ca ng cha lnh nhn thy n con si m say sa ln hp trong bin i h, trm lun trong gi tng. Nhn loi v hu tnh hng h sa s nghip chng su dy, tt c u b v minh che lp, ch ng n bao gi h mi thot khi cn nh nghip qu kia: tuy ngh th nhng ng i gic vn khoan thai bc i chm chm ra khi khu rng B v bt u cuc chinh ha vi nim t i khoan dung. m thnh o, c Th Tn bt u chuyn du ha trn khp lnh th n H. Vi lng bi mn v bin, c v tha phc v chng sinh v tn, Ngi chan ha nh sng t i cho bao nhn sinh cn trong kh i. Nay nhn k nim ngy c Pht thnh o, chng ta nhn li qung ng c Th Tn i qua v s thnh t ca Ngi. qua , chng ta thy c ngh lc v i v lng nhn ni v bin ca Ngi, tc thnh s nghip hong php sinh cao c m khng c mt v gio ch no trn th gian ny lm c. m thnh o, trc mi cm d ca c ma m Ngi vt qua mt cch nh nhng. y chnh l cht liu ca lng t, ca s hy sinh cao tt m no c ai lm c. T mt ng cung thi t u c mi ngi yu knh ngng m, Ngi ht nhin tr thnh con ngi khng cht quyn uy th lc, th hin np sng ca mnh qua mt bnh bt v ba y. Vi ch nguyn cao c, vi s kim sot tm cht ch, Ngi cng quyt vi lp trng ca mnh l phi chin thng ni ma v ngoi ma d c kh khn chng ngi cng khng lm Ngi thi ch vi li nguyn di ci B- bn dng sng Ni-lin-thuyn Gi s mt tri, mt trng c th ri xung, ni cha tuyt c th ri khi ch c nu Ta khng chng c qu v V thng Chnh ng Chnh gic th Ta quyt khng ri ci B- ny cho d tht nt xng tan. Nay v mi mi v sau, chng ta l no qun li nguyn cao c y, l nhng ngi con tinh thn ca o Pht, nu bit suy ngh chc hn khng ai c th th trc bn phn ca mnh. 126

Chng ta khng ngi ci B-, khng b c ma lm hi, khng u trn chn t, i t u lng n cui xm nga bnh bt nhn s b th nh Ngi, v thi i ngy nay, phng tin vt cht qu y, nhng con ngi tht s thiu im nng ta tm linh, t Pht nn lm g trc s sa st v tm linh nh th? Nn chng chng ta n lc nghin cu tu tp ng thi gian i qua mt cch oan ung, phi dc lng chuyn su vo lnh vc ca mnh, tht s thu trit nhng li dy ca ng Th Tn trong Tam tng gio in l ta to im ta tm linh cho bao ngi mun tm n nng ta. Ta noi gng Ngi l noi theo hnh lnh, khng h v ting khen m lm, khng v hnh din m lm, khng v li ch ring t m lm, khng v li dng m lm, m ch v mc ch cho s li lc chung th ca tn th mi mong tiu c. Ngi tng khuyn nhc: Ny cc T-kheo, phi thc ton b cuc i l chuyn bin, c hp c tan, ng lo bun, cc thy phi n lc tinh tn sm cu t , em nh sng tr tu dit tr hc m v minh. V tr qu tht mong manh khng mt th chi bn vng. Cc Thy ng thn tm chm ngp trong bin sinh gi bnh cht nh th; ngi c tr ai li khng hoan h khi t b c thn ng un ny nh t b k th. Dng thi gian c th tri qua v mang i tt c nhng khng th phai nha hnh nh bc o s kh knh vi li nguyn cao c bn b Ni-lin-thin trong m thnh o l quyt tm ra chn l ti hu hu gip nhn sinh thot khi s ba vy ca gio iu ng tr bao kip trong tm khm h v gip h thy c gi tr chn tht ni t tm. Sut cuc i dn thn cho s nghip phc v th gian vi ch ch tuyt i thun khit v tm nguyn hon ton bt v li m kinh Tng Nht A-hm dy: Mt chng sinh duy nht, mt con ngi phi thng xut hin trong th gian ny, v li ch cho s ng, v hnh phc ca phn ng, v lng bi mn, v s tt p,v li ch, v hnh phc ca ch thin v nhn loi, mt tm nguyn 127

trong sng y tnh nhn vn, y thin ch, y lng v tha, phc v chng sanh v iu kin nh th, nhng Ngi khng h bit kiu hnh l g. Tm li m ni, d lnh vc no th chn l m c Pht thn chng l cun cm nang lun k cn bn mnh, mi ngi hc Pht d sng ni u, ng qun mt nhng g Ngi truyn trao ch dy. Nh v c Pht l nh n hnh nguyn v cng hnh ca Ngi chng ta noi theo. n Tam bo, n Quc gia, n n na, n th ch cho n thp trng n quyt phi tr cho bng c th hu tnh v tnh u li lc. Lam Yn

128

22. Nng
ng v nhu yu hng th qu ln, ng v ci ti hp hi b nh, lc no ta cng xy dng trong lng ngc tht ca nghi ng, lo lng v s hi khi tip xc vi ngi khc.

Bn tay t i C nhng lc ta ri vo vng ly au kh tuyt vng, hay bi ri hoang mang trc khc quanh ca cuc i, tht khng c chi bng khi c mt cnh tay tnh thng a ti cho ta ta vo v truyn thm sc mnh, vt thng trong ta c xoa du, ngun sng trong ta c nh thc v gip ta vt qua nhng on ng nghit ng. Bn tay y tuy khng phi l php mu, nhng n c cha cht liu ca tnh thng, n c mt mt cch mt cch kp thi v hp l xu kt nhng iu kin c sn ca mt sc sng tim tng trong ta bng dy. l bn tay nng m ai cng cn t nht vi ln trong i, v sng trong i sng ny c my ai lun mm ci thanh thn trc nhng thay i bt cht?

129

Khi em ng th anh nng, khi anh ng th em nng, nu em v anh c lin h c tnh thng v c sn mt kh nng nng . D ch l mt hnh ng lng nghe chm ch, mt li ng vin an i, hay mt thi bao dung tha th cng c th lm cho tnh trng ca k trong cn nguy khn c lnh ln v chuyn ha. Ta khng th ni ta khng cn ai ht, bi ta khng th i mt mnh trong cuc i ny. Vy m c nhng lc v t i, v mun khng nh mnh, v thiu chn chn, ta di dt tuyn b nhng iu ht sc nng cn nh vy. Nhng s tht ta cha bao gi ngng tip nhn nim tin yu t nhng ngi thn, ta cha bao gi sng c m khng c s nng ca t tri hay vn vt chung quanh, d c khi s nng c th hin trong v tng. Vy nn nhng khi ta ang vng vng th hy nhn chung quanh mnh, nhn xung tht gn xem c ai ang cn ti bn tay nng ca mnh khng? l ci nhn ca mt ngi tri nghim, tng thm tha ni au tt cng khi khng kp ly li sc v vp ng. l ci nhn ca mt ngi hiu bit, nm vng c nguyn tc iu hp v tr: c ci ny nn mi c ci kia, nu ci kia tn hoi th ci ny cng b lnh . Tuy ta a cnh tay n nng i tng kia, nhng k thc l ta cng ang nng chnh mnh. Tuy ta ang to ra nhng nng lng an lnh bo v mm sng chung quanh, nhng ch thc l ta ang bo v i sng ca chnh mnh. V vy cnh tay nng phi l cnh tay ca t i, ca tnh thng khng iu kin hoc rt t nhng iu kin. M ti sao ta mun ngi kia phi lm ci g cho ta th ta mi chu cu gip, trong khi ta thy r tnh trng khn kh m h ang gnh chu v con tim ta rung ng chn thnh? H ang ui sc v cn ta, ch h khng th phc v g thm cho ta na. Ta hy gi vng nim rung cm chn thnh ban u, ng cho nim ch k 130

toan tnh chen vo, ng cho nhng li bn tn v trch nhim lm khuynh o. Nu thy mnh vn cn nng lc th hy chia st cho ngi kia mt phn. Phn nhn c khng ch lm hi sinh cho chnh k y, m hi sinh cho c nng lc tm t trong ta na. Ti v ta vn c sn mt tri tim thng yu rt ln, ln n mc khng bin gii, nhng nu khng c nhng mnh i tri ngang ku cu th tm t y s khng thot thai c. Thi nng Trong lin h thng yu, khng phi lc no ngi kia cng cn ta mang thm th g ln lao cho h, ci h cn i khi ch l s c mt ch thc ca ta. Ta ni ta thng h m c i bin bit hoi, ch bit in thoi hay gi tin nhn hay nhng ln gp g vi th ngi kia tr nn ho tn l phi. Ta phi c mt bng c con ngi ca mnh, c thn ln tm, mt s c mt y vng chi v thnh thi cho ngi kia thy c s ht lng ca mnh v c gi tr ca h trong mt mnh. Cho nn lu lu ta cng nn dnh trn mt bui hay mt ngy ngi chi vi ngi thn, d khng phi lm iu g c bit, ch im lng mm ci hoc ti tm nhng ht ging hnh phc trong tm ngi y bng nhng li l chn thnh su sc l ta tng cho h mn qu rt ln ri. Cuc sng bn rn quay cung nn ta dn nh mt thi quen cng nhn hay khen tng ngi khc, d h rt xng ng. Tri li, v ta b ra qu nhiu nng lc v cm xc cho vic tch gp danh vng, nn lc tr v vi nhng ngi thn ta bng tr thnh a b v trch nhim hay vi vnh nhng iu ht sc ngy ng, hoc thm ch ta cn d dng ch trch nhng chuyn khng u, gy p lc nng n cho k khc. L d nhin c nhng lc ta cn c nng , nhng nu ta ngh l h phi c trch nhim em ti ngun tinh thn cho ta, i li ta s mang tht nhiu tin nghi vt cht v cho h th ta sai lm. Kh c ai c th sng vng m khng c quan tm, khng c cng nhn. 131

Vy nn thnh thong ta hy hi ngi kia c gp kh khn g cn ta nng khng? Sng chung vi mt ngi m lc no cng sn sng m lng ra nng , lc no cng c sn trn mi cu ni: C cn ti nng g khng? th hnh phc bit chng no. Ta ng s ni ra th ngi kia s vt kit nng lng ca mnh. Khng u, ta hy c thc tp i ri ta s thy ta tha hng hnh phc ngay khi ta m ming ni cu y ri, hung chi vn cn ty kh nng ang c m ta trn quyn nh liu. iu quan trng l ta c thin ch mun chia s tnh thng n mi ngi, lun mun mi ngi hnh phc hn, tc l ta lm c iu con tim mun ta lm. Nhng ta ng vi nn lng khi thy mnh ht lng ri m sao ngi kia vn cha thay i. Mt s chuyn ha bao gi cng hi t rt nhiu iu kin ch khng th ch da vo phn ng gp ca ring ta m n xy ra c, v cha chc l phn ng gp y c gi tr thit thc cho ngi kia na. Hung chi nhng iu kin to nn s chuyn ha trong ngi kia vn ang xy ra v mt s iu kin khc xung ang trn ng i toi, ta hy kin nhn ch i v khng ngng s nng . Bit u nhng iu kin sau cng thay i li xut pht t chnh thin ch v tnh thng ca ta. Cho nn ta thng v mun cu gip ri th ng rt cnh tay li, cng c th khi ta thu nng lng che ch y li th ngi kia mi tht s ri tm xung vc su, v nim tin ca h dn v pha ta, ch c ta em ti nhn duyn ng hp gip h thay i m thi. Ta hy lun nh rng tnh thng m mang theo qu nhiu iu kin th coi chng ta ang thng bn thn mnh ch khng phi l ang thng i tng kia. ng ht ging ch k nh la. trc nghim ta hy thng xuyn t cht vn mnh nu l ngi kia khng chu tip nhn, hoc nghi ng tm lng tt ca ta th ta s ra sao? Nu v nhng phn ng ca h m ta dp tt ngay nim mun cu gip l ta chng t lng chn thnh ca ta cha ln. 132

nh rng khng phi lc no s gip ca ta cng l iu kin cn thit cho ngi kia, nhng nu ta thng v mun gip th hy c kin nhn ch i n khi h cn. Mt tm lng tt s khng bao gi l tha thi. Ta hy nng niu lng nhit tm gip ca mnh, ng n b hao mn hoc chai cng, th sau ny ta s kh t xung mt tnh thng. i nh mt by chim Cng c khi v thi quen s din hay t i qu ln m ta lun c khuynh hng che y nhng kh khn ca mnh. Nh ta ang rt kh s v mi nghi ng ngy mt nng trong lng nhng li khng chu ni ra, v nu ni ra s ngi kia ngh ta l k tm thng hay yu ui nn ch bit cn rng chu ng. Ngi kia gn hi th ta li ni l khng sao c, ta ang rt n. Khi c gng ht sc ri m tinh thn vn ri xung thp nh vy th ti sao ta khng nh n s nng ca ngi kia? Vy sng vi nhau lm g? i khi ch cn mt li gii thch n gin l vn c sng t ri, ta s khng t giam mnh trong nhng ngy thng u ti ch v nhng tri gic sai lm. Hy nhn loi thin nga mi khi cng by di c v min t m trc khi ma ng n. Chng thng bay chung vi nhau theo hnh ch V, nhp v cnh ca con bay trc s tip sc cho nhp v cnh ca con bay sau, c th m chng tit kim c 70% cng lc thay v bay mt mnh. Trn thc t cha bao gi c con thin nga no dm mt mnh bay t phng Bc v phng Nam, v on ng c khi di ti hng trm hoc hng nghn dm. iu k th l khi con dn n thm mt th n s li li con th hai hon v vi mnh, n khng bao gi c ti lnh o c. c bit hn na, khi c mt con thin nga bt ng b kit sc hay trng thng th n s c hai con mnh khe khc li ym tr v c n s gim tc ti thiu ch chng ui theo. Chng khng bao gi b qua s nng v yu thng ng loi ca mnh.

133

Khi nhn by thin nga lun i bn nhau c th ta s ri nc mt. Ti v ta rt tn sng ch ngha c nhn, rt thch sng bit lp, nn khng mun ai ng ti mnh v ta cng chng bun quan tm n ni kh nim au ca k khc. Ngay vi nhng ngi thn trong gia nh m ta vn cn sng rt h th ng ni chi n hai ch ng loi ln lao kia. M c ln lao g u, mnh khng thng c ng loi ca mnh, mnh khng nng c ng bo ca mnh, mnh khng chia st c ni kh nim au ca dn tc mnh th lm sao mnh c th ng vng trong tri t ny kia ch? Nu c, th cng l s vay mn gi tm m ci gi phi tr cng s rt t. Bin i mnh mng v tn, trong lng n lun cha nhng t sng ngm, n s sn sng ko con thuyn ra xa v nhn chm bt k lc no nu ta khng kp tnh to v sc i ph. Vy nn ta hy i vi nhau nh mt by chim, hy cng nhng ngi thn sit cht tay nhau sc vn ln nhng cnh bum ln cho con thuyn lt nhanh ti pha trc. Ta ng kt vo ti nng hay s may mn ri t ban cho mnh mt v tr qu ln m tr nn kh khn ha nhp vi mi ngi chung quanh. l mt thit thi rt ln, v sc mnh ca on th bao gi cng c tnh cht ch che v soi sng. Ta khng nht thit phi lm thuyn trng th ta mi c th tham s trn con thuyn vt khi. Mi v thy th ch cn t bit c trch nhim ca mnh v sn sng hon v vi ngi khc khi cn thit mnh kp thi ly li phong m ng ph vi nhng t sng v tnh pha trc l c. Hy i bn nhau c c hi va chm, bung b bt lng c chp, tp nhng nhn v ha iu vi nhau. l nhng yu t quan trng lm nn bn lnh v thnh cng ca con ngi. Ta hy sng i sng ca mt con ngi c hiu bit v thng yu, hy chp nhn nhau nh nhng con thin nga chp nhn ng loi ca mnh. ng v nhu yu hng th qu ln, ng v ci ti hp hi b nh, lc no ta cng xy dng trong lng ngc tht ca nghi ng, lo lng v s hi khi tip xc vi ngi khc. 134

Cn i chung ng vi nhau, cn nhn nhau tn mt v sn sng ln ting khi cn nhau hay ht lng nng nhau l ta ang gi c thing chc ca mt sinh linh mu nhim ri. Hy gi ly con ng y, v chnh l con ng a ti hnh phc chn tht! i nh mt by chim Vt vng tri bng gi ng mt mnh ra khi Bin i nhiu sng c Thch Minh Nim

135

23. o c v hnh phc


Mi ngi hn s nht tr vi li pht biu rng o c l gi tr cao qu nht i vi cuc sng con ngi trong mi thi i, c bit l th gii ngy nay. T in Graw Hill Book nh ngha: o c l mn hc nh gi cc hnh vi thin c ca con ngi biu hin qua thn, li, v c thc hin bi ch, tnh cm v ch.[1] Theo Aristote: Mc ch trc tip ca con ngi khng phi l ci hay, ci p m chnh l hnh phc. Hnh phc l s pht trin hon ton y cc c tnh ca mt con ngi... Hnh phc ng ngha vi o c.[2] Trong chng mc no , nu o c c hiu l ng ngha vi hnh phc th chng ta c th ni rng o Pht l o hnh phc, v gio l Pht gio chnh l con ng o c gip con ngi loi tr kh au v t c hnh phc ngay trong hin ti v ti y. N thay th nhng cm nghim kh au trong cuc sng hng ngy ca con ngi bng cm nghim hnh phc ngay khi ngi ta thc hnh. N l phng tin con ngi tng bc hon thin bn thn, pht trin nhn cch, a h t a v phm phu tin dn n qu v Thnh gi. Hn th na, gio l Pht gio chnh l con ng gip cho ngi t c hnh phc ti hu; l Nit-bn, s gii thot ton vn, v c Pht dy Ta ch dy kh v con ng dit kh.[3] t c nhng cp hnh phc t thp n cao nh th, tt nhin ngi ta cn phi hc tp v thc hnh Pht gio, bao gm trong ba php giinh-tu m c Pht thuyt ging. Sng ng vi con ng gii-nh-tu ngha l hnh gi ang nm gi hnh phc chn tht, v y chnh l o l m c Pht hnh tr v t c qu v gic ng, gii thot. Cn phi nhn thc r rng ba php gii-nh-tu lun cng hin hu mi khi mt trong ba php y c hnh tr. Trong thc cht, gii-nh-tu l ba mt ca mt vn , l ba iu khng th tch ri mi khi cp n gio l Pht gio. c Pht dy: Tr tu c gii hnh lm cho thanh tnh. Gii hnh c 136

tr tu lm cho thanh tnh. u c gii c tr tu; u c tr tu, c gii. Ngi c gii hnh nht nh c tr tu; ngi c tr tu nht nh c gii hnh. [4] Nh vy, mi khi cp n mt tc l cp n c ba. Ni khc i, khi cp n gii l ni n con ng gii thot gii nh tu, nhng ng trn bnh din ca gii lut phn tch v bnh lun. Xa mt cht, chng ta nhn thy rng mun xy dng mt chun mc o c trong cuc sng c nhn, gia nh v x hi th cn phi c nhng chun tc v hnh vi con ngi c th y c vo m nh gi cc hnh vi thin hay bt thin. Mt hnh vi em n hnh phc cho mnh, cho ngi, cho x hi l chun tc nh gi ( y cp n gi tr gii thot ca hnh vi). i vi Pht gio, chun tc hnh vi phi da vo gii, hay ni chnh xc hn, chun tc y l gii. Trong gio l Pht gio, gii c nhiu loi. Ty theo cp tu hnh khc nhau gia hng ng xut gia v ti gia m gii c phn thnh nhiu loi, nh gii T-kheo, gii T-kheo ni, gii sa di, gii sa di ni, gii u b tc, u b di... Bn cnh y, do mi trng, hon cnh, phong tc, tp qun m c nhng s khc nhau trong gii lut Pht gio. Tuy nhin, phn trnh by y tp trung vo nm gii cn bn ca ngi Pht t ti gia. Nm gii ny l nm iu kin o c ti thiu ca mt ngi Pht t, v cng l nhng chun mc o c to ra con ngi l tng theo ng chn ngha ca n. Nm gii y bao gm: (1) Khng st sanh; (2) Khng ly ca khng cho; (3) Khng t dm; (4) Khng ni di; (5) Khng ung ru. Qua ni dung va trnh by trn ngi ta d dng nhn thy rng nm gii ny l p dng cho con ngi, cho i sng con ngi nhm ngn chn cc hnh vi bt thin do con ngi to ra (theo ngha tiu cc), v to ra an lc, hnh phc tht s cho chnh con ngi v x hi (theo ngha tch cc). Gii l nhng iu khng c vi phm, cn phi trnh bo v o c v nhn phm ca mt con ngi. Khi mt ngi gi gn nm gii ny c thanh tnh th tm ngi y c an n, t ti v bit rng mnh ang tr trong o c, ngha l ang xa vc thm phi o c. T s an n ngi ta s cm nhn 137

c hnh phc v an lc ngay trong hin ti v chnh trong cuc sng ca mnh ngay ti y. Khi nm gii c con ngi cm nhn mt cch chn tht th tm ngi y hon ton t do v thoi mi. V vy chng ta c th ni rng nm gii l nm iu kin sng tt yu ca mt con ngi, l nm iu kin cn v lm ngi, v nh c phi sng trong nc, nu tch ri khi nc tt nhin l c t hy hoi cuc sng ca chnh n. Gii lut Pht gio c cng nng to ra hnh phc v li ch tht s cho cuc sng con ngi, x hi t cp thp nht (l con ngi ng ngha), cho n cp cao nht l gii thot ti hu (Nit-bn) ty theo cp tu tp gii. Nhng y ngi vit ch trnh by tng qut mt vi tnh cht tiu biu ca gii: a) Con ngi khng bao gi thch k khc gy bt c s tn thng no n cho mnh (nh tn hi mng sng, mt mt ti sn, ri lon hnh phc gia nh...), th chnh nhng g chng ta khng mun y cng ng nn gy hi cho ngi khc[5]. Qua ngha ny chng ta thy rng gi gn nm gii chnh l gi gn hnh phc ca mnh. y l mt ngha tch cc ca gii. b) Ngi ta s d dng nhn thy rng nu nhng gii iu trn b vi phm v ph b th chnh mi trng chung quanh (x hi) s ri vo mt hon cnh ri ren, au kh. Ch t s nh mt hnh phc ca tng con ngi l to ra au kh cho gia nh, x hi, thm ch s tn hi to ln nh chin tranh c th bng n, nhn loi c th dit vong, nu ngi y l k c chc c quyn. Vy th nm gii l nm iu kin tt yu phi c tun th, nu nh con ngi mong mun hnh phc tht s. c) im in hnh k tip ca gii lut Pht gio l t bi. Mi ngi c l u tha nhn rng l con ngi ngha l tng kh au v ang kh au (cm gic theo tng cp ), v nh Lev. Tonstol tng ni: Mi ngi u c cm gic hnh phc ging nhau, nhng cm th kh au th mi ngi mt kiu. Nh th, iu thin cn phi lm, t bi cn phi c mt l s gip cn thit cho con ngi, cho x hi, trc tip hoc gin tip. iu ny ni ln mt ngha tch cc khc ca gii lut Pht gio. Gi gii c ngha l b th: b th nm iu khng s hi v em n nm iu an lc cho con ngi, cho x hi. Cn lu rng t bi 138

ca Pht gio khng phi ch cm thng vi kh au ca con ngi trong qu kh cng nh hin ti, m l tch cc on tr nhng ni thng kh y qua s tu tp nm gii. T bi ca Pht gio lin h n bt bo ng, do vy n c th loi tr kh nng sinh khi cc sai lm do tham, sn, si iu ng. d) Qua nhng im va trnh by trn chng ta c th thy rng gii l bc i u tin, l bc i cn bn v v cng quan trng trong l trnh tu tp hng n xy dng mt con ngi tt, mt mi trng tt v mt x hi tt p. Nu gii khng c nghim gi mt cch thanh tnh th vic tu tp thin nh kh m t c kt qu tt; v nu c chng cng ch l nhng kt qu cn con. Nu an lp c nn tng cc vn o c (gii) th khng th no khng to ra c an lc, hnh phc cho mnh, cho gia nh v cho x hi. Ngay c mc ch ti hu, tc s gii thot ton vn, cng n t bc khi u ny m chng c. Nu cuc sng gia con ngi vi con ngi, con ngi vi gia nh, v con ngi vi x hi m u tun th v hnh tr gii lut mt cch chn chnh th khng ai c th chi ci rng cuc i ny l mt tr x y an lc v hnh phc. Ni chnh xc hn, Tnh- cng chnh ti y, tt c u ph thuc vo hnh vi o c ca con ngi m c an lp. iu quan trng cn phi lu y l s hin hnh ca php lut x hi cng nh gii lut ca cc tn gio khc. R rng, s tc ng ca nhng iu va c cp khng phi l t i vi cuc sng con ngi v x hi. Tuy nhin, khch quan nh gi th ngi ta s nhn thy rng s tc ng ca chng ch mang tnh rn e v trng pht nhng hnh vi phm ti ca con ngi, c th hin ra ngoi qua hnh ng ca thn, ming, . Trong khi y, ch nhn chnh to ra ti li li l (tm). l ch nhn v l nhn t chnh iu ng cc hnh vi thin c. Nh vy, gio dc l gio dc ngay ngun gc ca n; ngn chn l ngn chn ngay thi im m ti li cha pht sinh. c nh th, kt qu hnh phc m con ngi ang ch n mi c c hi m hoa, kt tri. Gii lut Pht gio c cng nng thc hin trn vn yu t ny. Trch dn ngn gn sau y t hai bi k Php C hy vng s soi sng cho vn trn: Tm dn u cc php; tm lm ch, tm to. Nu ni hay hnh ng; vi tm nhim. Kh no bc theo sau; nh xe chn vt ko. V Tm dn u cc php; tm 139

lm ch, tm to, nu ni hay hnh ng; vi tm thanh tnh. An lc s theo ta; nh bng khng ri hnh. D nhin, mun gio dc v xy dng tt con ngi v x hi trong mt mi trng o c th cn phi c nhng mu ngi o c (theo ngha tng i); nhng con ngi sng ng php, ng lut. Phi chng l hnh bng ca Tng on Pht gio. i sng m phm ca c Pht v cc Thnh t trong thi i ca Ngi cho chng ta thy rng, qu tht cuc sng phm hnh ca Tng on l bi php hng hn, l khun mu gio dc c tc dng to ln, tc ng mnh m n vic ci thin o c cho ngi Pht t ni ring, v cho x hi ni chung. Cuc sng ng gii lut ca Tng gi l nn tng vng chc, l c s thit yu mi ngi nng ta. Bng nh ch ni v, ch l thuyt, ch m c th nh hng ca gii lut khng nhng rt t, m lm khi li phn tc dng, v thc t cho thy rng hnh ng o c bao gi cng c gi tr hn ni v o c. Nh vy, yu cu bc thit i vi Gio Hi Pht Gio hin nay l cn c nhng t Pht thc hnh chnh php, chuyn tr gii lut, sng ng truyn thng lc ha theo ngha tch cc ca n. Tng on cn phi pht huy sc mnh, hiu lc v gi tr ca mnh trong vic truyn trao gii php. Cn ch trng n phm cht, loi tr ch ngha s lng, nng tnh hnh thc. D nhin, gii lut Pht gio ni chung v nm gii ni ring khng ch dnh cho t ca c Pht, cng khng phi dnh ring cho mt hng ngi no trong x hi. N dnh cho tt c mi ngi, mi la tui, mi dn tc, mi thi i; dnh cho nhng ai mun c cuc sng an lc, hnh phc cho mnh, cho ngi ngay trong hin ti v ti y (nu nh khng mun ni n tng lai), v cho nhng ai mun c mt chun mc lm ngi theo ng chn ngha. Th gii con ngi ang qun qui trong kh au v ln n nhng ngi ang vi phm cc nguyn tc o c c bn ny. Th gii con ngi cng ang khao kht mt cuc sng ha bnh, thnh vng v hnh phc. Nh vy, c phi chng nm gii iu trn ca Pht gio l nm chun tc lun l xy dng mt x hi o c l tng (theo ngha tng i) m Socrate, trit gia ni ting ca Hy Lp, mong ch khi pht biu rng: Mt nn o c khng th cn c vo mt gio l m h, chng ta phi to dng mt nn lun l hon ton khng l 140

thuc thn hc, hon ton thch hp vi nhng ngi c tn gio cng nh khng c tn gio th x hi mi n nh.[6] Phi chng n lc mi ngi cn phi quay li vi chnh mnh, phi xc nh li mc ch tht s m h ang tm kim v mun vn ti. Phi chng hnh phc l i tng m con gni ang mi tm kim. Nhng, hnh phc th ng ngha vi o c, m o c chnh l gii. Vy th chnh lc ny con ngi cn phi loi b tt c ng nhn, sai lm v gii lut ca Pht gio, tin gn gii lut, nm gi gii lut nh l ang nm gia hnh phc ca mnh; nm gi gii lut nh l ang duy tr chnh nhn phm ca mnh vy. Bng nh ngc li, c khao kht, tm cu hnh phc, an lc m ph v nm gii iu trn th cng nh ngi kht nc m mi ung nc bin vy. Kt qu ch l s au n, thng kh ca nhng ngi thiu tr tu, nh vua Trn Thi Tng tng ni: Phong trn tht thu lm thn khch, Ngy mi xa qu vn dm ng[7] cp n nm gii cn bn, nm iu o c ti thiu ca Pht gio m c th em li hnh phc thit thc v to ln cho con ngi, cho x hi nh th (nu c thc thi). Chc chn rng nhng gii iu khc ca Pht gio (cng da trn nm gii iu cn bn ny) m c hnh tr mt cch nghim tc th hnh phc ti thng, tc Nit-bn, l iu c th t c, khng h di vy. Hnh phc y cn phi c hiu theo tng cp , tng hon cnh v tng c nhn cm th n trong tng iu kin ring bit. Kt qu ca nm gii l cng nng ca mt cuc sng ng gii lut ca hng c s, t ti gia ca c Pht; cn Nit-bn tc hnh phc ti hu - tt nhin i hi mt s tu tp nhun nhuyn ba php gii-nh-tu. gii nh tu v tan v ho nhp vi t thn hnh gi, to nn mt th thng nht gia nhn v php. Nit-bn l kt qu ca s ho nhp hon ton gia php tu v ngi tu, gia ngi chng v qu chng. Nit-bn ca Pht gio vt ln trn mi suy t logic, mi cm th bnh thng. N l th hin trn vn ca mt cuc sng t bi, tr tu, v ng, v tha. Thch Vin Tr

141

24. Xin Li Chnh Mnh


Li xin li vi i ngi i khi tht kh ni. V khng bao gi nhn ra li ca mnh, v ngi ngng, v c chp, v vai v, v khng c c hi - l do ca s im lng! Nhng ri th t nht mt ln trong i chng ta cng tng (mp my) ni li xin li vi mt ai . Song, c l rt nhiu ngi cha mt ln xin li chnh mnh!

V sao phi xin li chnh mnh? V mnh gy ra li vi chnh mnh! Vng, nhng chng ta hnh nh mc nh rng: ci g thuc v mnh th mnh c quyn s dng, c quyn xi xu, c quyn quyt nh. V th nn c nhiu khi mnh nhn n, mnh thc khuya, mnh nhu nht (cho qun i, cho b ght, cho kinh...) v thm ch mnh t st! Chng cho php mnh hnh h bn thn mnh nh th rt nhiu ln trong i cng bi v chng ta ngh thn ny l ca mnh, do mnh quyt. Chng ta b mt ting ku ca gan rut khi n buc phi tip nhn qu nhiu bia ru, ting ca phi than van khi n buc phi ht bi khi t thuc l, ting khc ca nhng dy thn kinh khi mnh chm trong th gii o, lang thang qua nhng min lng du no Chng ta qun mt thc th MNH ny c c l do s kt hp mu nhim ca ba m, ca duyn may c lm ngi. Pht dy thn ngi kh c, y th m khi c thn ngi chng ta vn hay qun nn 142

chng ta mc tnh cho ham mun iu khin, cho nhng cn gin li mnh vo nhng m l, v chng ta o in trong cung phong, trong nhng ni au. Bn c nhn din ra s th ca mnh cha? V bn c thy l mnh qun mt thc th mnh l mt si dy ni, l mt mc xch trong si xch cuc i? Chnh v qun nn khi in, khi say, khi m mnh mi quyt nh chm ht s sng ca mnh mt cch lnh lng. Quan to cng l mnh m phm nhn cng l mnh, ri sau phn quyt thiu t tm (vi chnh mnh) th mnh mt mt, ko theo nhng au thng vi ngi khc. Ch mt ln hnh h hay st hi bn thn mnh l ng thi mnh gy ra ba ni au, mt cho mnh hin ti, hai cho ngi hin ti v ba l cho mnh tng lai. S tng tc y chng ta nhiu khi qun mt, mnh u kp suy ngh, v khng kp iu chnh nn mnh to ra 2 ni au cho chnh mnh v 1 ni au cho ngi khc. Ni au thn xc v ni au tinh thn ca hin ti do tm sn, do tnh si, v lng tham gy ra s l nhn cho nhng m ti tng lai. Chnh v l m mnh phi xin li chnh mnh, xin li ngay giy pht hin ti, khi nhn din ra vn . Ti ang rt au ( u ), y l biu hin ca nhn xu t qu kh, nay ti bit ti ang kh, do qu kh ti tng lm au chnh mnh v ngi khc. Nay ti xin li chnh ti, v s m ti ca qu kh! Ti ang rt bn hn, y l qu ca mt i no ti tng tham lam, cp bc, hi ngi lm li cho mnh Nay ti xin li chnh mnh v ti khng h bit nhn qu nn ti mi to ra nhn xu cho qu bo khng p ngy hm nay. Nhiu nhng iu thy, bit v t li nh th cn thc tp, v ng nhin sau li xin li rt cn mt li pht nguyn. Rng: t nay tr i cho con c thy bit nhn-qu, thy c tham-sn-si l mm mng ca kh au cho mnh v ngi nn con xin php khng lm nhng iu t hi do 3 mn y xi by na. C th, c th, kin nhn, ri bn s tr nn vng chi!

143

Lng nghe tri tim au C mt tri tim ang thn thc v nhng ni au ni chnh mnh v nhn th. Tri tim y c tnh thng nhng cha kp nhn din ra ci nhn ca kh au. V th c i khi tri tim co tht li. Hoc c khi tri tim cng vi ngi bn l tr cng kp thy c ngun cn ca nhng ni au ni mnh v nhn th nhng do thiu thc tp chuyn ho nn mi thy-bit kia ch dng tri thc, cha thnh hnh ng nn n cha vt thot c kh au. V vy, hy gip tri tim ln ting, bng mt li khch l v xin li. Ta cm n tri tim thy c mi ni au, c lng t m thn thc trc ni au, tuy nhin, tri tim i, ta xin li v ta cha vng chi v thiu thc tp nn mi tnh trng y pht hin ni bn. By gi ta bt u quay li vi chn nh rng rang th nh nh, bt u chuyn ho nhng c t lm cho tri tim thn thc y. V t y, ta s bt u lm em lng du em c th l i s thin ch ca nhng ni au, hnh phc, ca cng bng v t bi. Tri tim khi nm bt nhng xung nng au kh ni mnh v ni ngi, hoc t cuc sng, hy m p xung nng y khng ch bng tnh thng m cn bng c s thy bit r rng trn c s ca nhn-duyn-qu bo (thin hoc c). ng vi mnh trong m kh au nu mnh cha bit cch chuyn ho, mnh ng bao gi n mt thc n no ch v thch, v li mi m mnh bit chc n gy hi cho chnh ci bng ca mnh. Nn, nu c th, sau li xin li mnh cn phi kin quyt hnh ng. Li tri tim mun ni, i khi rt gin n, nhng mnh khng lng nghe, nn mnh hnh x th bo, ngay c khi tri tim ang thn thc, au qun qui. l khi n ang thng tn m mnh cn tip tc dung np nhng cht liu kh au cho n. Bn c thy vy khng? Lu nh Long

144

25. Nim Pht v nim Bt


Ti sao ti nim Pht? V ti mun nh v ni n nhng li dy cao qu v tt p ca c Pht trong i sng hng ngy; v ti mun tp lm theo hnh nguyn cao p ca c Pht, cho nhng hnh ng ca ti khng y ti i vo con ng xu c v kh au; v v ti mun ngh n nhng g cao thng v tt p m c Pht ngh, cho nhng ngh khng lnh mnh, khng d thng ca ti c chuyn ha, c thp sng bi nhng ngh cao qu v tt p ca c Pht. V vy m ti nim Pht mi ngy.

" Ta nim Pht nh vy, mi ngy i qua i ta l mi ngy a ta i v vi s gic ng, vi qu hng ch thc rng ln, t do v bnh an" Ti sao ti nim Pht? V ti mun nh v ni n nhng li dy cao qu v tt p ca c Pht trong i sng hng ngy; v ti mun tp lm theo hnh nguyn cao p ca c Pht, cho nhng hnh ng ca ti khng y ti i vo con ng xu c v kh au; v v ti mun ngh n nhng g cao thng v tt p m c Pht ngh, cho nhng ngh khng lnh mnh, khng d thng ca ti c chuyn ha, c thp sng bi nhng ngh cao qu v tt p ca c Pht. V vy m ti nim Pht mi ngy. Nim Pht v nim Bt khc nhau th no? 145

ngha khng khc nhau, ch khc nhau v cch pht m. Pht v Bt u l cch pht m ca ngi Vit t ch Buddha. Cch pht m ch Pht c trong ngn ng Vit Nam, t nht l tri di 2.000 nm v cch pht m ch Bt c trong ngn ng Vit Nam, nhng ngi Vit t s dng. Khi nim Bt trong thc t b "dn gian ha" tr thnh mt kiu thn tin cu nn (thy r trong cc truyn dn gian) ch khng cn l hnh nh v Pht t bi gic ng. Ch Pht c trc tip t ch hay ca Trung Hoa. Ngi Trung Hoa, chnh xc l vo i Hn, dng nhng ch ny phin m ch Buddha v c theo m ring ca h, nhng ngi Vit chng ta li t m phng theo hnh thnh h thng ng m ring ca mnh gi l m Hn-Vit, n nay vn tn ti, trong khi ng m gc ca Trung Hoa th n cc i ng, Tng... thay i rt nhiu. Ng m Pht (ca ngi Vit) tr thnh nh m ca truyn thng ngi Vit v c ph cp trong mi thnh phn x hi Vit Nam t tn ngng, o c tm linh n vn ha gio dc v ngay c cc vn bn php quy thuc cc t chc hnh chnh xuyn sut mi thi i. Ngi Trung Hoa ngy xa pht m Buddha l Bt- hay Bt-tha v ngy nay ting Trung Hoa (ph thng) pht m Buddha l F. V vy, Pht hay Bt u l cch pht m ca ngi Vit c tnh cch c lp vi ng m Trung Hoa. Ta nim Pht hay nim Bt vi tm khng chuyn nht, vi tm cu k lp d, tranh chp mi c, ng sai, bn ng phnh to, th cho d ta nim Pht hay nim Bt cng chng c hiu qu g. Tri li, c nhng ngi chng nim Pht, nim Bt g c nhng h sng vi tm khim tn, nhit tnh i vi ht thy cng vic bng tm v cu, ni ci ng i trong gic nim v tnh lng nn thnh tu v lng cng c, c sanh vo ci Pht ngay trong hin tin. V vy, nu ta nim Pht hay Bt vi tm khim tn, khng lp d, cu k, khng lin h mi c, khng thin chp ng sai, b th, th phc c cho ta v li ch cho mun loi bit my!

146

Ty phng Tnh v Pht A Di C nhng quan nim cho rng Ty phng Tnh ca Pht A Di (Amitbha) l khng c tht, nh vy c ng khng? Khng ng! Ty phng Tnh khng c l i vi ngi khng c c tin Tnh , ch khng phi l khng c i vi nhng ngi c c tin y. Khng c sao c! i vi khng gian, c ng th phi c Ty, c Nam th phi c Bc, c phng Trn th phi c phng Di. Trong khng gian c cc phng hng nh th, th sao li bo rng khng c phng Ty? Nn nh, cc phng hng ng, Ty, Nam, Bc, Trn, Di i vi ngi m, th h hon ton khng thy g ht. Tuy ngi m khng thy, ch khng phi cc phng hng y khng c. Pht A Di cng vy, i vi ngi khng c Tn-Hnh-Nguyn, t thin cn phc c th Ngi khng c i vi h, ch khng phi Ngi khng c i vi nhng ai c thin cn phc c v nhn duyn i vi Ngi. Trong cc kinh in thuc vn h gama v Nikya c ni chi tit v s tu tp, chng o v hnh ha ca 6 c Pht qu kh nh: Pht T-b-thi (Vipayin), Pht Thi-kh (ikhin), Pht T-x-ph (Vivabh), Pht Cu-lu-tn (Krakucchanda), Pht Cu-na-hm-mu-ni (Kanakamuni), Pht Ca-dip (Kayapa), cng nh Pht Thch-ca Mu-ni (kya-muni) i hin ti v Pht Di-lc trong i v lai. Nh vy, c mt c Pht, hai c Pht, ba c Pht... th cng c th c v s c Pht. V c nhiu c Pht nh vy, ti sao li khng c Pht A Di ! Nn nh, Pht A Di khng phi l Pht qu kh m l c Pht hin ti ang gio ha ci Tnh phng Ty, cng nh c Pht Thch-ca hin ti ang gio ha ci Ta-b (Sah) ny. V B tt Di-lc cng s gio ha ci Ta-b ny thi v lai. Cng vy, B tt Qun Th m v B tt i Th Ch s l nhng v gio ha ci Tnh phng Ty thay cho Pht A Di trong tng lai. V cng nn bit rng, khng phi ch c mt th gii Tnh ca Pht A Di phng Ty m cn c v s th gii Tnh ca ch Pht khc na.

147

Kinh A Di bn Hn dch ca ngi La Thp v ngay c nguyn bn ting Phn cng ni cho ta bit c iu ny. Kinh Php Hoa, Hoa Nghim, Bi Hoa... cng u c ni v th gii Tnh ca Pht A Di . Pht v T C ngi cho rng kinh A Di khng do c Pht Thch-ca ni, m do ch T v sau kt tp. C phi vy khng? Vic ch T kt tp l ng, cn bo khng do c Pht Thch-ca ni l sai, v khng c cn c. Nhng khng ch ring mt kinh A Di do ch T v sau kt tp, m tt c kinh in hin nay ta c bit u do ch T v sau kt tp c, bao gm c cc kinh in c gi l "Nguyn thy" nh gama v Nikya. Nhng hiu bit v mt lch s hin nay cho ta bit nh th. Pht ch ni kinh, cn vic kt tp kinh in l ca ch T. V vi tr tu Ton gic, vi tr tu Chnh bin tri, vi tr tu Minh hnh tc, vi tr tu Th gian gii, nn khng c iu g cn thit cho s tu tp o gii thot m c Pht Thch-ca khng ging dy cho t ca Ngi mt cch tng tn khi cn ti th. Ngi tng ging dy v nhng hnh nguyn m Ngi v ch Pht tng tu tp trong qu kh, t mt i cho n nhiu i, t mt kip cho n nhiu kip, t mt th gii cho n v s th gii v nhng tri kin cng nh nhng s hnh khng th ngh bn ca ch Pht, v cc kinh in y c ch T kt tp qua nhiu thi k khc nhau, trong c c cc kinh in m c Pht Thch-ca ging dy v Tnh ca ch Pht, khin cho ta ngy nay c c cc vn h kinh in nh gama, Nikya, Bn sanh, Bn s, Nhn duyn, V tng hu, V vn t thuyt... c lch s cc tn gio ln trn th gii ta cng thy nh vy, cc v Gio ch ca cc tn gio ch thuyt ging, cn nhng v k tha v sau mi vit li, khai trin v h thng ha gio l ca nhng v Gio ch. Ngay c cc sch Nho gio nh Dch, L, Thi, Th u khng phi do Khng T vit v ni ra, m ch san nh v h thng li. V ngay c Cu c ca Do Thi gio, Tn c ca Thin Cha gio La M, Koran ca Hi gio, cng u do nhng ngi k tha san nh. 148

Cng vy, trong Pht gio, c Pht Thch-ca ch ging dy kinh in, cn vic kt tp, san nh kinh in l vic lm ca ch T v sau vy. Pht v T khc nhau th no? Quc s Thng Bin tr li ngha v Pht v T cho Thi hu Lan i L nh sau: Thng tr th gian, khng sinh khng dit gi l Pht. Hiu r tm tng ca Pht, lm v hiu hp nhau th gi l T. Pht T l vy. y bn lm xng hc gi t di, ni c hn thua vy. V li, Pht ngha l gic ng. V s gic ng y xa nay vng lng thng tr. Ht thy hm linh u cng mt nguyn l y. Ch bi bi lng che khut, theo nghip ni tri m chuyn nn cc ci. c Pht v lng t bi, nn th hin sinh Ty Trc, bi n l ni c gi l trung tm ca tri t. Ngi 19 tui xut gia, 30 tui thnh o. i thuyt php 49 nm, m by cc phng tin, dy cho ngi, khin h ng nhp c o. y gi l s hng khi ca mt thi i kinh gio. Khi sp Nit bn, s ngi sau m chp sinh t, nn Pht bo Vn Th rng: Sut 49 nm, Ta cha tng ni mt ch, sao li bo c iu ni? Ri, Ngi cm mt cnh hoa a ln, mi ngi u ng ngc. Ch ring Tn gi Ca-dip mt my rng r, ming n n ci mm. c Pht bit Ca-dip t ng, lin em Chnh php nhn tng trao cho. y l v T th nht. gi l "tm tng truyn ring ngoi gio in" (Thin uyn tp anh). Nh vy, qua s tr li v ngha Pht v T ca Quc s Thng Bin cho Thi hu Lan c ghi li trong Thin uyn tp anh i Trn cho ta thy, Pht v T ng th vi nhau v mt gic ng, nhng khc nhau v mt trao truyn. Ngha l Pht t thn Ngi gic ng, T cng gic ng nh Pht, nhng s gic ng ca T li c Pht n chng v trao truyn. V vy, ngha ny gip cho ta nhn ra rng: "Nhng g ch T ni l ni t tm tng, yu ch ca Pht". Li na, ch T l Tng. Pht Php Tng trong ngi Tam bo, danh xng th t c trc sau, nhng ng mt bn th gic ng. Do , t ni bn th gic ng m Pht vn khi tm t bi ni kinh v cng t ni bn th gic ng y, m ch T vn khi tm t bi kt tp kinh in. y l ngha Pht v T, m 149

nhng ngi t Pht cn phi hiu, ng ri vo tnh trng nh Ngi Thng Bin ni: "y bn lm xng hc gi t di, ni l c hn thua". Dng xy Tnh Nim Pht, khin cho i sng ca ta tng ng vi i sng Tnh v c kh nng thit lp qu hng Tnh cho ta v cho ht thy chng sanh vi bt c u v lc no. Nn, nim Pht l iu kin qu bu nht, gip ta tip xc trc tip c vi ch Pht mi phng v ba i, v l iu kin gi mi hay nh thc c Pht trong tm ta n sanh hay th hin gia cuc i, gip chng sanh thot khi kh au v cng nhau dng xy Tnh . Ta nim Pht nh vy, mi ngy i qua i ta l mi ngy a ta i v vi s gic ng, vi qu hng ch thc rng ln, t do v bnh an. Vy, mun chuyn ha nhng kh au trong i sng v mun c t do, mun c mt qu hng ch thc rng ln v bnh an cho tt c chng ta, th hy cng nhau nim Pht! Thch Thi Ha

150

26. Cm nim v c Pht Di D


Ngi Vit Nam tu php mn Tnh , ch yu theo kinh Tiu bn Di v chuyn tm nim Pht cu vng sanh v Tnh l th gii Ty phng Cc lc ca c Pht Di . V ngy 17 thng 11 l ngy va c Pht Di , nn c coi l ngy quan trng nht ca nhng hnh gi tu theo php mn Tnh .

Tuy nhin, nu tm hiu v php mn Tnh , chng ta thy c nhiu kinh m c Pht Thch Ca ni v Tnh Ty phng v gii thiu v hnh trng ca c Pht Di , nh kinh V Lng Th, kinh Qun V Lng Th. V v sau, ngi Thi H i s trin khai php mn Tnh bng cch gp thm hai b kinh na l Hoa Nghim v Th Lng Nghim; nh vy, tng cng c nm b kinh ging gii v Tnh ca Pht Di , m Ngi gi l Tnh ng kinh. Nu cn c theo cc b kinh ni trn, chng ta tu hnh cn phi lp hnh t cc kinh Nguyn thy. Cng nh c Pht Di cng phi cn c vo cc Tnh ca ch Pht mi phng m hnh thnh nn th gii Cc lc phng Ty ca Ngi. Ngoi ra, trn bc ng tin tu n qu v Ton gic, kin to Tnh cho mnh, hnh gi cn phi t n nh cao nht gi l "Duy tm Tnh ", 151

nhm mc tiu lm cho tm ca hnh gi c hon ton thanh tnh, th Tnh mi hin ra v k diu thay, by gi cng l Ty phng Tnh ca c Pht A Di vy. Hay ni cch khc, cng l Tnh ci Ta b m c Pht Thch Ca th hin su sc cho tt c t Ngi an tr t khi Ngi cn hin hu trn cuc i ny v Tnh vn hng hu cho n ngy nay v mi cho n tn v lai kip vn ngi sng. Th hin tinh thn su sc ca yu ngha Tnh Ty phng, T Php Hu dy rng: Pht hiu Di Php Gii Tng Thn ty x hin Quc danh Cc Lc Tch Quang chn cnh c trung quyn. Nhn ngy va c Pht Di , chng ti mong cc hnh gi suy ngh thu o v Tnh , xy dng c cho mnh mt Tnh ngay trong cuc sng hin ti ny v ty nguyn m thm nhp c Ty phng Tnh sau khi mn duyn ci hng trn. HT.Thch Tr Qung

152

27. Hn ghen
Cuc sng, nht l cuc sng v chng th lm sao trnh c s hn ghen nhng khng phi l cch gii quyt cho nhng mu thun, nhng sai lm m ngi v hoc ngi chng mc phi.

Trong bn cht ca thng yu phi c tnh ng nht. Nim vui ca mnh cng l nim vui ca ngi kia, ni kh ca ngi kia cng l ni kh ca mnh. Khng c ci c vng ca ring anh m em khng c bit, khng c ci s thch ca ring em m anh chng cn phi quan tm. Anh v em khi kt tc se duyn th hai cuc i coi nh mt. Ci g xy ra cho ngi ny l cng ng thi xy ra cho ngi kia. S phn ngi ny s ty thuc vo s phn ngi kia. Mnh vi ta tuy hai m mt- hai th xc ha quyn thnh mt linh hn, mt s phn th mi ch thc l thng yu. Mnh l ting xng h ca chnh ta, nhng cng gi ngi bn i bng ci ging thit tha tru mn. Ngay ting gi ta thy c s sp nhp ranh gii gia i bn, ci ng ring bit b ph lp.

153

Cho nn trong qu trnh thng yu ta phi hc hi ln nhau chn lc nhng ci chung c tnh cht xy dng mt hnh phc bn vng, cn nhng ci ring khng hay, hoc nhng c tnh lm cho bn kia phi gn sc chu ng th phi tm cch bung b bt. ng nht khng c ngha l ta phi bung b tt c ging y nh ngi kia, hay ngi kia phi thay i tt c tr thnh bn sao ca ta. Ci l h ly ch khng phi ng nht. ng nht ngha l ha hp, l khng c qu nhiu xung khc. D ta v ngi kia c nguyn vng sp nhp cuc i vi nhau thnh mt, ha iu vi nhau v tnh cch v l tng sng, th ta cng ng qun rng ngi kia vn c nhng iu khng th no hon ton ging ta. Ngi kia n t phng tri xa l, c gia nh v bn b, c kin thc v tp qun, c nhn xt v cm xc, c s thch v l tng. Ta mun thng yu th ch xin c tham d vo cuc i ca ngi ch khng phi l vt cuc i ca h ra m cuc i ta vo. Ta vi mnh tuy mt m hai- ta ng qun cu ca dao th hai ny l mt na khng th tch ri vi cu th nht. Vy trong nguyn tc hnh phc la i th ta vi mnh va l mt m cng va l hai. L mt v mun hng ti s ha iu hp nht, l hai v mun hng ti s bung x thnh thi. Bung x ngha l khng thao tng hay giam hm i nhau, cho nhau khng gian th, ha iu vi mi ngi, vi t tri v s sng. Nhng ta thng nhn danh tnh thng hay s hy sinh m bt i tng thng yu ca ta nht vo ci lng nh kin. Ta mun ngi kia phi vt kit nng lng ra say m chu chung ta, nht nht phi theo ta. Ngi kia phi mi cho ta, hoc nu c i u cng phi trong tm kim sot ca ta, u c lc no cng ch hng n mt mnh ta v ch c ta m thi. Ta tin chc rng ch khi no nm cht ngi trong tay ri th ngi s mi thuc v ta. Nhng ta lm, bn nng ca con ngi cn s t do rt ln, cng b giam hm th cng mun thot ly. Tin bc, quyn lc, sc p lm sao c th tri buc s phn ca mt con ngi, tr k vng vo vng ly am m. Thng yu m ngi ny tr thnh lnh gc ca ngi kia th c khc g mt chuyn lu y. 154

Cch biu hin chng t ngi kia vn cn nm ngoi ta. Ta vn cha thy c ngi kia l mt phn ca ta v thm ch ngi kia cng chnh l ta. Khng c ci thy ny tc l ta cha tip xc c con ngi ton vn kia. Ngi kia u ch c ci hnh hi bng xng bng tht. Tt c nhng cht liu m ngi kia hin tng cho ta ngay t thu ban u nh n tnh, tha th, che ch, tin yu u l nhng tinh ba qu gi nht i vo trong ta v gp phn ta tr thnh nh ngy hm nay. Khi ta cha thy c i tng thng yu ngay trong chnh ta th ta vn cha n c nh cao ca tnh yu. Anh l em v em cng l anh. y khng phi l mt trit l cao siu, n l mt s tht hin nhin m bt buc mi cp la i phi thu trit. Ch khi no ta tip xc c ci bn th ca con ngi y th ta mi khng cn qu qung nm bt nhng hin tng ch nht thi xy ra. Ta s khng hn ghen. Hn ghen l biu hin ca s ui sc trong ci nhn v bn th ca ngi kia, ngha l ta vng kt qu nhiu vo phn hnh tng ngoi ta. iu ny chng ti v g nhng s lm tnh mu nhim linh thing ca tnh yu phai sc, n s tr nn bnh thng ha. C nhin ai cng c nhng ht mm ch k, nhng ng n bin thnh mt ngun nng lng qu ln th ta s nh mt gi tr thng yu. Sng m lun b bao trm bi nng lng chim hu ch k ca ngi bn cnh th lm sao sng ni. Nu ta thc s thc c tt c nhng g ta cho ngi kia v tt c nhng g ngi kia cho ta, chnh l ta c mt trong ngi kia v ngi kia c mt trong ta th ti sao ta phi hn ghen? Hn ghen c tht l hng v ca tnh yu, l cht keo sn bo tr mt hnh phc, hay n l tr hnh ca mt cm xc b tn thng ca ring ta? Ta chng quan tm g n ci kht vng ca ngi kia. Nu l nhng nhu yu qu ng th ta phi tm cch iu chnh li nhn thc ca ngi kia. Nu l nhng nhu yu hp l nhng li l khim khuyt ca ta th ta hy xin ngi gip ta thay i. Ta thng khng lm c nh vy, ch bit lm mi th ri tung ln nh i li s thng tn. 155

Tt nhin l tnh yu cao thng th s t c nhng i hi ch tha mn chnh mnh m khng ngh n ni kh nim au ca i phng, nhng i sng cn chm trong lng qun th con ngi vn cn mc nhiu lm li. Li ha thy chung kia h vn nh, mi m gia nh h vn thng, nhng i khi nng lng yu km th cng kh vt qua c nhng i hi ca mt bn nng rt con ngi. Trong cn nh d nht thi h c th b d dn vo con ng lm lc, ta phi tm mi cch a h tr v vi con ngi nm xa th ta mi ch thc thng yu. Trch mc, tc gin, hn ghen hay trng pht u l nhng phn ng ch k ca cm xc, ch y ngi kia i xa hn m thi. Ti v cng hn ghen, cng gin tc th ta cng xu hn. Ta mt im trong mt ngi kia, by gi li cng mt im hn. Thi khn ngoan nht l tr v lm mi chnh mnh. Sau , nu c th th ta c gng m tri tim ra m ly nhng vng v lm l ca ngi kia m ng ni nng hay ng lm bt c iu g khin cho ngi kia ngh rng ta ang cng c ci nh t cho h. Kh nng quay v s khng kh nu ngi kia nhn thy con ng y tht s an ton v y p tnh thng. Cht biu hin hn ghen tinh t cng c th lm cho ngi kia thy mnh vn cn c thng yu. Nhng nu tr thnh mt thi quen, mt cn st mn tnh, th ngi kia s rt mt mi v s hi v thy c ci khng gian nh xu m ta qui nh cho h. Lc no thot c khi ta m ngi kia cng th pho nh nhm l chng t tnh thng h ginh cho ta ch cn l trch nhim. L d nhin i sng hn nhn cn phi c nhng iu kin cn thit gn b, nhng nu ta bin nhng cam kt thnh ra th uy lc rn e th khng cn l tnh yu na, bi bn cht ca tnh yu lun l s t nguyn. Cng nh cn gin, hn ghen l mt loi cm xc rt mnh, d pht trin thnh mt cn bo v sc tn ph cng khn lng. Ta ng li phn ng vng v hi ht lm thng hi n nhng ngi ln cn, nht l ngi m ta tng vay qu nhiu n n tnh. iu cn lm l ta phi thc c nng lng hn ghen ang xut hin trong tm v lp tc em ht s ch tm tr v nng

156

ta vo hi th. Khng nn phn ng hay quyt nh bt c iu g trong lc cm xc cn ang mc cao tro. Ta ng ngh g v ngi kia, ng tt t chy tm thm chng c kt ti. Hy tr v chm sc cm xc trong chnh ta trc. T nh lng nht nh s khng v s tha ha ca ngi kia m ta nh mt con ngi d thng ca mnh. Ngi kia l nn nhn ca s sai lm, ta cng tr thnh nn nhn ca kh au th cn ai na cu gip. Cho nn phi c gng vng vng nh ngn ni, khng cho cn bo cm xc x ng nim t tin th mi mong sc chuyn ha c tnh trng. C tip tc duy tr hi th tht bn cho n khi no ta tht s bnh n v ti mt tr li. Sau ta mi ch ng mt cch kho lo v nh nhng tip cn ngi kia. Hy nh l ta ang lm cng tc ca mt ngi cu h nn khng c manh ng, ng cho ngi kia b cng thng v s hi th ta s khng tm hiu c s vic v gip ch c g c. Trng hp ta thc s thy mnh qu yu ui, khng th thot ra khi vng ly kh au v nng lc hn ghen qu ln th hy nh bn kia gip . Vit mt thip bo cho h bit l ta ang rt kh v hn ghen v xin quay v gip ta ly nng lng ra. Ngi kia m mt ngi c hiu bit v tnh thng vi ta th chc chn s khng t khc mt li thnh cu thnh khn nh vy. Nhn lc ngi kia c thin ch quay v gip ta hy xin h ni cho ta bit l ta c nhng vng v khim khuyt no cn phi thay i, v ta nn lm g hay khng nn lm g c ng yu hn. Nh ng bao gi dng ti hnh thc kh nhc khin h ng lng trc n, cch gii quyt nht thi s lm cho h mau chng khinh ln v tr thnh chay cng trong cm xc. Ta c ti hng trm ngh thut nm bt tri tim ngi, khng cn phi dng ti cch hn ghen bng gi m lm h hi n nim tin knh ln nhau. Tnh yu v vy s xanh xao, cng c yu li cng yu sc. C khi khng nm m ta nm c tt c, nhng khi ta mun nm tt c th li khng nm c g. l iu b n ca cuc sng, k no nm c chic cha kha ny s tr thnh k c uy lc mnh m nht trong tnh yu. Minh Nim 157

28. Hnh Trng B-Tt Qun Th m (Avalokitesvara)


Ni n Pht gio, ngi ta ngh ngay n o T bi cu kh. M hnh nh cu kh tiu biu tuyt vi nht thit tng khng ai khc hn l c B-tt Quan Th m, hay M hin Quan m. V v B-tt ny c y phm cht ca mt ngi m trong tt c nhng ngi m.

Hnh nh trong mi tri tim ca nhng ngi con Pht thun thnh - nht l gii Pht t bnh dn - khng ai l khng khng c hnh nh ng tn knh ca v B-tt giu lng bi mn ny. Mi khi ni v Ngi, ta h chng ta ai cng bit, nhng c l khng ai dm cho l mnh hiu bit y tt c. Th nn, trong bi ny ngi vit xin gii thiu c th i nt chn dung ca B-tt mt ln na, gip i chng quan chim. Trc ht hy ni v danh hiu ca B-tt. Thng thng cc kinh in k v 8 danh hiu ca Ngi nh sau: 1/. Quan Th m B-tt; 2/. Qun T Ti B-tt; 3/. Quan Th T Ti B-tt; 4/. Quan Th m T Ti B-tt; 5/. Hin m Thanh Btt; 6/. Quan m(*) B-tt; 7/. Cu Th B-tt; 8/. Quan m i S. 158

Trn y l nhng danh hiu ph bin m nhiu ngi thng bit i vi v B-tt ny. Th th c nhng kinh in ch yu no cp n xut x, v tr v nhng hot dng ca Ngi? I. Chng ta thy i khi hnh trng ca B-tt qua cc kinh: 1. Theo kinh i A-di-, th Ngi l Th v bn tri, cn B-tt i Th Ch l Th v bn phi ca c Pht A-di- lo vic cu chng sinh trong th gii Tab. C 3 v c gi chung l Ty phng Tam Thnh (3 v Thnh phng Ty). V tr x chnh thc ca cc Ngi l ci Ty phng Tnh . Phm khi chng sinh gp tai nn m ch thnh nim danh hiu Quan m B-tt, th lp tc Ngi n ni cu gip. Do th m Ngi c c hiu l Quan Th m B-tt (V B-tt chuyn lng nghe m thanh - cu cu - ca th gian). 2. Theo kinh Php Hoa, phm Ph Mn th Ngi c 33 ha thn, t thn Pht, c gic n thn ng nam, ng n. Ngi thng vn dng 14 nng lc v y cu vt chng sinh thot khi ch nn, hoc p ng nhng yu cu chnh ng khi no chng sinh thnh tm nim n danh hiu ca Ngi. 3. Theo kinh Th Lng Nghim th php mn tu ca v B-tt ny l Nh Cn Vin Thng, ngha l tai Ngi c th c s dng nh nm cn khc. Ngi pht tm tu hnh ni php hi ca c Pht Quan Th m, v c Pht ny th k cho Ngi khi thnh Pht s c Pht hiu ging nh mnh. Do m Ngi c hiu l Quan Th m. ng thi v B-tt ny cng c 32 ng thn ging nh kinh Php Hoa m t. Ch khc nhau l kinh Php Hoa k n 33 ng thn, cn kinh Lng Nghim th lit k 32 ng thn. Ngoi ra, hai kinh ny cn ging nhau mt im na l cng m t v 14 c v y ca v B-tt ny. S lng v ni dung ca cc c v y ny gn y ht nh sau. 4. Theo kinh Thin Th Thin Nhn i Bi Tm -la-ni th Ngi thnh Pht t i qu kh cch nay v lng kip, hiu l Chnh Php Minh Nh Lai, nhng v nguyn lc i bi, mun lm li ch cho chng sinh nn Ngi hin thn B-tt d dng hon thnh i nguyn. Th nn, ngoi danh hiu B-tt Quan m nh chng ta thng nghe, c i ch cn gi l Pht Quan m l v vy. 159

5. Theo kinh Nht Thit Cng c Trang Nghim Vng th Ngi l Th v ca c Pht Thch-ca. 6. Theo Mt gio th Ngi l ha thn ca c Pht A-di-. 7. Theo kinh Hoa Nghim th o trng ca Ngi ni B Lc trn bin Nam Hi. l i nt s lc v hnh trng ca B-tt Quan m m cc kinh cp n. By gi chng ta s bn r thm mt s vn c th khc. II. Cuc i Ngi qua cc phng din: 1. V tn ngng Quan m Tn ngng ny pht xut t n , Ty Vc, sau nh cng tc phin dch kinh in m n c truyn sang Trung Quc, Ty Tng, Nht Bn, Triu Tin, Vit Nam v.v Bn kinh c cp n B-tt Quan m l kinh Php Hoa Tam Mui, gm 6 quyn, do Chi Cng Lng Tip dch vo nm Ng phng th 2 (255) triu i nh Ng thi Tam Quc. y l b kinh c dch sm nht l loi ny. Sau , Trc Php H dch Chnh Php Hoa Kinh Quan Th m Ph Mn phm vo nm Thi Khang th 7 (286). Ri Cu-ma-la-thp dch Diu Php Lin Hoa Kinh Quan Th m B-tt Ph Mn phm vo nm Hong Th th 8 (406) i Diu Tn. Bt ngun t cc kinh c phin dch ra ch Hn k trn m s tn ngng Quan m dn dn pht trin mnh. Ti Ty Tng, nn tn ngng ny rt thnh hnh. Lt-ma gio cho rng c t-lai-lt-ma c ti sinh nhiu i chnh l hnh nh ha thn ca B-tt Quan m. Ngoi ra, cc nc khc ti Chu , chu nh hng ca Pht gio Bc truyn th hnh nh B-tt Quan m tng trng cho m hin cu kh, c nhiu ngi thnh knh tin tng v rt mc tn sng. 2. V diu dng ca Quan m V sc uy thn diu dng ca v B-tt ny theo kinh Php Hoa th thng c 33 hin thn nh sau: 1/. Thn Pht; 2/. Thn c Gic; 3/. Thn Duyn Gic; 4/. Thn Thanh Vn; 5/. Thn Phm Vng; 6/. Thn -Thch; 7/. Thn T Ti Thin; 8/. Thn i T Ti Thin; 9/. Thn Thin i Tng qun; 10/. Thn T Thin Vng; 11/. Thn Thi t ca T Thin Vng; 12/. Thn Nhn Vng; 13/. Thn Trng gi; 14/. Thn C s; 15/. Thn T quan; 16/. Thn B-la-mn; 160

17/. Thn T-kheo; 18/. Thn T-kheo-ni; 19/. Thn u-b-tc; 20/. Thn u-bdi; 21/. Thn N cha; 22/. Thn ng nam; 23/. Thn ng n; 24/. Thn tri; 25/. Thn Rng; 26/. Thn Dc-xoa; 27/. Thn Cn-tht-b; 28/. Thn A-tu-la; 29/. Thn Khn-na-la; 30/. Thn Ma-hu-la-gi; 31/. Thn Ngi; 32/. Thn Phi nhn; 33/. Thn Thn Cm Kim Cng. l nhng ha thn ca Quan m B-tt. ng thi Ngi cn c 14 nng lc V y khc na pht sinh hiu dng khi no chng sinh thnh tm nim danh hiu ca Ngi, m kinh Php Hoa cng nh kinh Lng Nghim m t nh sau: 1/. Chng sinh kh no trong 10 phng thnh knh nim danh hiu Ngi, lin c gii thot; 2/. Chng sinh gp la d, la khng th thiu t; 3/. Chng sinh b nc cun tri, nc khng th nhn chm; 4/. Chng sinh vo x c qu, c qu khng th lm hi; 5/ Chng sinh gp ao trng, ao trng lin gy; 6/ Chng sinh gp c qu, c thn, th chng khngg trng thy; 7/. Chng sinh b gng cm, xing xch, th xing xch c tho ra; 8/. Chng sinh khi vo ng nguy him, gic cp khng th cp ot; 9/. Chng sin tham dc, lin dt khi tham dc; 10/. Chng sinh nng gin, lin dt ht nng gin; 11/. Chng sinh m m, lin dt ht m m; 12/. Chng sinh mun cu con trai, lin c con trai; 13/. Chng sinh mun cu con gi, lin c con gi; 14/. Chng sinh nim danh hiu Quan m th c li ch bng nim tt c cc danh hiu khc. l 14 diu dng m c B-tt ny dng ha gii ch nn, ban pht n hu cho nhng chng sinh no c lng thm tn i vi Ngi. 3. V hnh tng Quan m Trc ht hy ni v gii tnh ca Ngi, thng thng c th hin qua 2 hnh thc, hoc l Nam tnh, hoc l N tnh. - Nam tnh: Pht gio Ty Tng th B-tt Quan m theo hnh thc Nam tnh. ng thi tng truyn t i ng tr v trc cc nc Pht gio khc ti Chu A cng tc tng Ngi theo hnh thc Nam tnh.

161

- N tnh: Theo sch Trang Nhc y m th t i ng tr v sau, cc nc chu nh hng Pht gio Trung Hoa, khi tc tng Ngi u dng hnh thc N tnh. Ngoi ra, 3 chi phn khc l u, mt, v tay ca B-tt thng thng c minh ha nh sau: u: T mt u, 3 u, 5 u, nghn u, cho n 84.000 u. Mt: T 2 mt, 3 mt, cho n 84.000 mt. Tay: T 2 tay, 4 tay, cho n 84.000 tay. 4. V nhng ngy k nim Nh tt c chng ta u bit, c bit v B-tt ny hng nm c n 3 ngy k nim, l k nim cc ngy sinh nht, xut gia v thnh o: Ngy sinh nht: nhm ngy 19-2 l. Ngy xut gia: nhm ngy 19-9 l. Ngy thnh o: nhm ngy 19-6 l. 5. V ni c tr Tt nhin, do sc thn thng diu dng v do bn hoi cu kh chng sinh nn v B-tt ny lun lun c mt khp mi ni mi khi c ngi thnh tm cu nguyn, ngha l c cm th c ng. Nhng theo l thng thng, chng ta thy cc kinh k ti v ni c tr ca Ngi nh sau: Ty phng Tnh : theo kinh A-di-. ni B--lc trn bin Nam Hi: theo kinh s Hoa Nghim s ni Ph , tnh Chit Giang, Trung Quc: theo kinh Quan Th m Btt cu kh. III. Quan m lin h vi Chun- By gi xin trnh by v mi quan h gia B-tt Quan Th m v B-tt Chun-. Chun- l t phin m ca ch phn Cundi, ch ny cn c phin m l Chun-chi, Chun-n, c ngha l thanh tnh; ni cho l Chun- Quan m, Chun- Pht Mu, Pht Mu Chun- hay Tht Cu-chi Pht Mu. Nh vy, Chun- hay Chun- Quan m chnh l mt trong nhng danh hiu ca Quan m B-tt. Theo Tht Cu-chi Pht Mu Chun- -la-ni kinh th Thn v 162

B-tt ny c mu vng trng, ngi kit gia trn i sen, c ho quang ta sng xung quanh, mnh mc thin y, trn u trang im ngc anh lc, c 18 tay u eo vng xuyn, gm c 3 mt. V B-tt ny chuyn h tr Pht php v bo h nhng chng sinh c mng sng ngn ngi c th mng lu di. Php mn tu hnh ca v B-tt ny l tr tng bi ch: "Nam m tt a nm, tam miu tam b Cu chi nm, t dit tha: n, chit l ch l chun ta b ha". Nu ai ch thnh tr tng bi ch trn th s tiu tr tai ha, dt ht bnh tt, t c thng minh, nhn c mt lung ho quang chiu n lm tiu tan ti chng, th mng lu di, tng trng phc c: ng thi c ch Pht, B-tt gia b, i i kip kip xa la c th, mau chng chng c V thng B-.(1) Thin tng xem v B-tt ny ch l mt danh hiu khc ca c Quan m nn rt tn sng.. Cn tng Thai Mt Nht Bn th xp Ngi vo a v Pht, xem l Pht mu. Nhng tng ng Mt Nht th tha nhn Chun- l mt trong 6 danh hiu Quan m, thuc Lin Hoa b. Su danh hiu ny l: 1/. Thin Th Quan m; 2/. Thnh Quan m; 3/. M u Quan m; 4/. Thp Nht Din Quan m; 5/. Chun- Quan m; 6/. Nh Lun Quan m. Theo Chun- i Minh -la-ni kinh th v ha chng sinh m c Quan m ng ha thn vo trong lc o. Ngi ng tr Bin Tri Vin thuc Hin Thai tng gii Mn Tr la(2). y xin gii thch thm v t "Pht Mu" m trn cp. Pht Mu (Buddha-mtri, Budhdha-mtar) bao gm 4 ngha nh sau: 1/. Ch cho Ma-da phu nhn (Mah-my) thn mu ca Pht, hoc ch cho Ma-ha-ba-x-ba (Mah-prajpat) di mu ca c Thch-ca; 2/. Ch cho Bt-nh-ba-la-mt (pan??-paramita). V Bt-nh (tr tu) c th sinh ra tt c ch Pht, nn Thin tng xem Bt-nh l Pht mu (m ca ch Pht); 3/. Ch cho php. V ch Pht ly php lm thy, do php m thnh Pht, cho nn gi php l Pht mu; 4/. Ch cho Pht nhn tn. Theo Mt gio, y l mt trong nhng hnh thc thn cch ha(3). 163

Qua hnh trng ca Quan Th m B-tt c trnh by trn y hnh nh hi kh thuyt phc i vi nhn quang ca gii khoa hc. Tin hay khng tin l quyn ca mi ngi. Nhng nu mt cht, chng ta s thy rng hng ngy trn th gii ny khng bit bao nhiu Thin tai, chin nn xy ra, v cng khng bit bao nhiu tm lng t bi nhn i sn sng nhng cm x o hu xoa du phn no nhng ni au thng thng kh ca ng bo, ng loi. Chng kin nhng cnh tng y, hin nhin chng ta s khng cn ng vc g na v diu dng t bi cu kh, cu nn ca c B-tt Quan Th m i vi th gian ny. TT. Thch Phc Sn

164

29. Quan nim ca ngi Pht t i vi ci cht


Khng nhng sng cht khng ng ngc nhin m chng ta cng nn bit rng, d mun d khng, sng cht l l t nhin ca thn th, khng lm sao trnh c. Ging bi ny chng ti ch c mt mc ch l nhc li ci quan nim v ci cht m c Pht dy chng ta. Chng ti li cn tha thit trng mong cc o hu c gng nhn thc v thc tp ci quan nim y trnh bao nhiu s phin phc c hi v ci cht. Mc ch ca chng ti l nh th, by gi th cc o hu hy tng tng ng ng trc mt ngi cht ri, cng chng ti t ra tng cu hi n li quan nim v ci cht m c Bn S dy. Cht l g? Thng thng th chng ta thy sng v cht l hai ci rt khc nhau v mu thun nhau. Nhng nu chng ta nh li o l "v thng" ca Pht dy th khng thy c g l l c. Theo li Pht dy, chng ta thy tt c s vt i di lun lun, khng mt ci g ngng li c mt pht no: ni v t tng th ta thy mi mt t tng pht sinh ri th cng dit i t tng khc tip tc pht hin; ni v thn th th cc t bo lun lun thay i, lp trc dit th lp sau sinh. Chnh s sinh dit ny lin tip to thnh ci cht. V cht l g? Ch l kt liu mt giai on tan v tip ni qua mt giai on mi m khc. Cho nn hng ngy chng ta lun lun sng cht v s sng cht ca thn th ch nh s dit i cho ci khc sinh ra ca t tng hay ca t bo m thi. Xt nh vy th chng ta thy khng nhng v c sng mi c cht, m li cn chnh c cht mi c sng, nn khng c chi ng ngc nhin c. Khng nhng sng cht khng ng ngc nhin m chng ta cng nn bit rng, d mun d khng, sng cht l l t nhin ca thn th, khng lm sao trnh c.

165

Ti sao cht? Nh trn kia ti ni, s sinh dit ca thn tm to thnh ci cht. Nay cn c kinh lun, chng ta thy ci cht ca tt c mi loi c bn nguyn nhn sau y: - Nghip lc ht. - Sc thn suy i. - ng thi nghip lc ht m sc thn cng suy i. - Do sc mnh khc ngoi n hy hoi. Ta hy ly cy n th d bn nguyn nhn y. Mt cy n c th tt v: - Tim chy ht. - Du kh ht. - C tim v du u ht. - Mt sc mnh ngoi nh gi thi tt. Tuy ci cht l kt qu ca nhng nguyn nhn nh vy, song quan h nht l "nghip lc ht". Bi v nh chng ta bit, nghip lc to ra ci thn, nghip lc gy ra s sng, cho nn s cht cng do nghip lc quyt nh. Ta hy ly mt v d: Ta dng tay nm qu bng, qu bng y ln c trn khng l nh s nm v n ln c cao hay thp l v sc nm mnh hay yu.\Thn th ca chng ta cng vy: c ra l v nghip lc, v sng c lu hay mau cng l v nghip lc to. Theo ci th d gin d trn, chng ta thy rng qu bng m ri xung chnh v sc nm ht. Cn ngoi ra v qu bng lng b m ri hay v vp phi ci g ngn tr m ri u l l do ph. Cng nh vy, thn th cht, nguyn nhn chnh l v nghip lc ht, cn ngoi ra sc thn suy i hay cc sc mnh ngoi u l nguyn nhn ph thuc? V y chng ta phi ch mt iu na, nhng nguyn nhn ph y gy ra ci cht cng l do nghip lc tc ng. Sau khi cht th sao? Nh trn ni th s sng ca chng ta y ch l s biu hin ca s sinh dit nhng lin tc ca t tng v t bo. Ta hy ch li ch ny mt cht. Tt c t tng v t bo ca chng ta u chuyn bin lun lun, trc dit sau sinh. 166

V mi mt t tng thay i u c lin h mt thit n s thay i ca thn th, v d nh s tun hon ca kh huyt (ngha l tm l lin h n sinh l). Nh vy, sau mi mt t tng thay i, thn th ca ta thit khng y nh trc na. Cho nn thn tm ca chng ta hin tin lun lun sng v cht, cht ri sng, lp trc dit, lp sau sinh. Tuy vy m tm thc ca chng ta khng bao gi gin on c. Chng qua sau mt ln thay i th thn th cng nh t tng ca chng ta li tip qua mt trng thi c mu sc khc trc m thi. S sng cht tng pht chc hin tin nh vy th s sng cht tng i kip cng nh th. Tm tnh khng bao gi on dit. Ch c mt iu l, cht ngha l nghip lc ht, cho nn tm thc thot thn c m th thn mi. Tht ra ci thn c khng mt hn i u m ch tan ra t, ngha l v nghip lc ht, n khng lin h (khng sng) vi tm thc na m thi. Cng nh vy, ci thn mi khng phi l vt t nhin c, m n ch l s cu hp ca bn i chng (th cng, th lng, sc nng, sc ng) v lin h (sng) vi tm thc v tm thc do nghip lc m sng vi n. Xin ni tm tt, sau khi cht th cng nh sng cht trong tng pht chc, tm thc khng tiu mt m ch i mt mu sc mi v th mt ci thn khc ty theo nghip lc mnh gy. Bit nh vy ri, quan h nht l khng cn s cht m ch lo s sng. Sng lm sao cho hin lng, ty sch tm tnh cho thanh khit. mi l iu quan h cho s vui kh ngy sau, bi v chng ta bit, s sng kh no hay an vui hon ton do nghip lc chi phi. Khi sp cht v khi cht th lm th no? Trc ht hy ni v tm phi nh th no khi sp cht v lc cht. V d mt ci nh ti lu ngy nhng mt pht cui cng c nh sng th sng hn c nh; ngc li ci nh y d sng lu ngy m pht cui cng ti th cng ti tt c. Tm ca ngi cht n pht sp cht cng vy. N v cng mnh m v thay i c hu ht mu sc ca tm thc. Nh vy lc sp cht, ngi cht nn gi tm cho sng sut: coi ci cht l iu t nhin ca l v thng, ng nh hnh vi ti c lm, hy c nh v t mn nhng iu tt mnh thi 167

th, v nht l ng quyn luyn ti sn, gia nh, v i nim l dy mun thu buc ta trong sinh t. l tm, by gi ni v cnh. Khi mt ngi sp cht, ta nn sp t nh ngi Tch Lan: Ch h trong mt ci phng trng rng v sch s, dn ht tt c c v nhng th y lm rn rng tm tr ngi cht v gi cho ngi cht nim khng hay. l ni v tm v cnh ca ngi cht, by gi chng ta ch n iu ny h trng hn, l gia quyn i vi ngi cht. Qu hn ht l trong phng ngi cht ch mt v s, mt tng Pht (nu c, cn khng th mt ngi m sinh thi ngi cht knh mn) lun lun tnh tinh thn ngi cht, khuyn h gi nim tt, khuyn h nim Pht v to ting nim Pht cho h nghe. Ngoi ra, th tt c thn nhn nn lnh mt, ch mt ngi bnh tnh thng trc phng cn dng m thi. Tt c thn nhn nn lnh mt l v s c mt ca thn nhn th no cng bun ru, khc lc trc cnh bit ly. Nh vy c khc g ngi cht sp i n ch p m mnh ko li li. Tai hi khng phi t. Nhng nu thn nhn cng bit cht l l v thng, cn bit ly nhau bng s gip cho ngi cht siu thot hn l khc than tc hi cho h, th s c mt li rt nn. Nu khi sp cht v lc cht m gi c nh vy th ngi cht no cng c mun phn li ch. Sau khi cht, thn nhn nn lm g? Khng nn ma chay cng m, nht l khng nn st hi sinh linh. Thn nhn ta cht, ta li git hi sinh vt cng m, th c khc g ng cn x p thm? Tht l tai hi v v thc. C ngi phn nn rng cng chay phin phc. Nhng chng l ta khng c vt qua mt cht phin phc y bo hiu ngi cht. Cho nn sau khi thn nhn cht, ta nn gip h siu thot bng cch tng kinh bi sm, thc hnh nhng iu li ch hi hng cho h; khng nn lm cho h sa a thm v s st sinh cng t. 168

Cht qu l iu h trng. kt thc cu chuyn v ci cht, xin lp li ln na mt vi im sau y: - Chng ta nn coi cht l mt hin tng tt nhin ca lut v thng. - Sau khi cht thn ny, ta tip tc th thn khc. - Thn y tt hay xu, qu bo thn y chu vui hay kh l do hnh ng i ny quyt nh. - Vy by gi ta phi c gng lm cc iu thin, ty cc iu c. - Khi sp cht th tm phi bnh tnh, ng nh li c, c nh iu lnh lm, nht l ng quyn luyn gia nh, ti sn. - Ta nn ngi cht trong mt cn phng sch s vi mt v s, mt tng Pht tnh tm thn ngi cht v gip cho h tnh nim. - Tuyt i khng nn khc than. - Sau khi thn nhn cht nn gip cho h siu thot bng cch thc hnh cc iu thin. - Khng nn st hi sinh linh cng t v nh vy th h cha a lc tt phi a lc, m nu a lc th cng a lc thm. Cui cng, ta nn nh mt cu m c Pht lun lun dy chng ta: "Ngi lm iu thin th thc an vui, ng an vui, sng an vui m cht cng an vui". Vy ta phi lun lun tu hnh, lm mi vic c ch, dn cho mt ci cht cao khit, p . Tr Quang thng nhn

169

30. Ha gii nhng rc ri trong quan h gia nh theo li Pht dy


Quan h v chng l quan h tnh cm da trn tnh yu thng v trch nhim. i sng hn nhn khng phi l mt th gii trn ngp hoa hng nh nhiu ngi lm tng. Thc t, hu nh i n u chng ta cng nghe nhng li than phin v i sng hn nhn, him hoi lm mi c c nhng li ngi ca v hnh phc

Gia nh l t bo ca x hi, l mi trng sng quan trng ca mi ngi. Cuc sng an vui, hnh phc trong mi m gia nh c nh hng rt ln n mi thnh vin cng nh ton x hi. Trong , mi quan h tnh cm gia cc thnh vin nh: ng b v con chu, v v chng, cha m v con ci, anh ch em ng vai tr quyt nh n nim an vui, hnh phc ca mi c nhn v nh hng su sc n quan im nhn thc, thi , hnh vi, i sng tnh cm ca nhau, nht l s nh hng t pha cha m n con ci. Tuy gia nh ng vai tr quan trng i vi mi ngi, song vn c khng t nhng vn rc ri, nhng bt ha ny sinh t cc mi quan h rut tht ny. i khi, chnh nhng rc ri, nhng bt ha y dn n cc hu qu v cng 170

nghim trng cho cc thnh vin lin quan. Nu khng kho lo, khng bit cch gii quyt nhng vn ny th gia nh khng cn l mi m na, m tr thnh a ngc, mt a ngc trn gian m cc thnh vin trong gia nh ang phi chu ng. Mi quan h gia v chng Quan h v chng l quan h tnh cm da trn tnh yu thng v trch nhim. i sng hn nhn khng phi l mt th gii trn ngp hoa hng nh nhiu ngi lm tng. Thc t, hu nh i n u chng ta cng nghe nhng li than phin v i sng hn nhn, him hoi lm mi c c nhng li ngi ca v hnh phc. Hn nhn v nhng phin mun thng c s lin h gn kt vi nhau; sau khi kt hn, ngi ta s phi i mt vi nhng rc ri v nhng trch nhim m h khng bao gi mong mun hoc cha bao gi ng ti. Nhng nguyn nhn chnh yu v ph bin nht dn n nhng rc ri y c th lit k nh sau: Nghi ng v thiu tin tng: iu ny s gy au kh cho nhau. Khi cha m au kh th con ci cng kh ly. Nhm to nim tin cho nhau, gia v chng khng nn c nhng iu b mt. B mt s to nn nghi ng, dn n ghen tung, tc gin, l tc nhn gy ra th hn, chia r, thm ch t vn hoc git hi ln nhau. M qung v thiu sng sut trong khi yu nhau: Khi yu nhau, c hai u c gng biu l nhng kha cnh tt p, nhng u im v nhng phm cht c gi tr ca mnh vi ngi yu; h c xu hng chp nhn nhau trn nhng gi tr b ngoi, v khng khm ph c, khng nhn thy r nhng mt tri, nhng khuyt im ca nhau. Nhiu ngi khi yu c xu hng l i nhng khim khuyt, li lm ca ngi kia, ngh rng h c th chnh sa sau khi kt hn, hoc h c th sng c vi nhng khim khuyt y v "tnh yu s chinh phc tt c". Sau khi kt hn, khi v ngt ca tnh yu lng mn, l tng thu ban u khng cn na, s thc bt u l din, h phi i mt vi nhng thc t m trc y h cha tng thy hoc lm ng, dn n kh au, v mng. 171

Kh khn v kinh t, khng p ng c nhng nhu cu vt cht: i sng hn nhn khng th no trn vn khi gia nh khng c cm n, o mc, thiu thn mi b. Cuc sng hin i khng th ch c "mt mi nh tranh hai qu tim vng". Ngi phng Ty c cu ngn ng: "Khi ci ngho n g ca th n thn tnh yu vi vng bay qua ca s." Tuy nhin, khng c ngha rng mun c c i sng hn nhn hnh phc nht thit phi giu c, nhiu gia nh sung tc m vn kh au nh thng. iu kin vt cht ch l mt trong nhng yu t cho gia nh hnh phc, v y l iu kin cn thit, c bn o Pht khng chng li i sng hn nhn gia nh. Ngc li, c Pht cn c nhng li dy thit thc, gip cho mi ngi c th vt qua c nhng kh khn, rc ri nhm to dng cuc sng gia nh hnh phc. Trong kinh Tng Chi B, phm Nm php, bi kinh Ngi gia ch, c Pht khuyn bo nhng ngi con gi sp v nh chng rng: Phi knh trng v thng yu chng, knh trng v i x ha nh vi cha m chng, knh trng nhng ngi m chng mnh knh trng; lo chu ton cng vic trong gia nh chng, phi thng tho cc vic thuc n cng gia chnh; bit qun l v sp t cng vic nh, quan tm n nhng ngi lm cng trong nh, phn chia cng vic ph hp cho h; khng nn nui dng nhng ngh chng li chng, khng nn th l, c c, cay nghit i vi chng, khng nn tiu xi hoang ph, bo v v tit kim ti sn m chng kim c; lun lun n cn v trong sng c trong tm tng ln trong hnh ng, chung thy vi chng v khng c ngoi tnh trong t tng cng nh trong hnh ng; t nh trong li ni v l php trong hnh ng, t t v sing nng trong cng vic; lun quan tm chm sc cho chng, bit du dng, bnh tnh v thu hiu chng, chia s hoc ng vin, khuyn bo chng khi cn thit. ng thi, c Pht cn khuyn cc c gi nn tm hiu k v chng, bit tnh cch, hnh ng, tnh kh ca chng, sn sng gip , cng tc vi chng trong mi cng vic. Cng vi nhng li khuyn dnh cho ngi n, c Pht cn nhn mnh rng, ngi n ng vai tr rt quan trng trong gia nh. S an vui, hnh phc v ha thun trong gia nh l phn ln ph thuc vo ngi ph n. 172

Trong i sng hn nhn gia nh, theo c Pht, ngi chng thng mong mun ngi v nhng c tnh nh: tnh thng yu, s n cn, c bn phn vi gia nh, chung thy, bit chm sc con ci, bit tit kim, chm lo cc ba n cho gia nh, an i v xoa du chng mi khi chng khng vui, v d thng trong mi vic. Ngc li, ngi v cng thng mong mun ngi chng nhng c tnh nh: du dng, nh nhn, thn thin, s bo m an ton, cng bng, chung thy, trung thc, c nhng mi quan h bn b tt, ng h v o c. Trong kinh Gio th Thi-ca-la-vit thuc Trng b kinh, c Pht cng dy v bn phn ca ngi v i vi chng: "Thi hnh tt p bn phn ca mnh, kho tip n b con, chung thy vi chng, kho gn gi ti sn ca chng, kho lo v nhanh nhn lm mi cng vic." Cn bn phn ca ngi chng i vi v th: "Knh trng v, khng bt knh i vi v; trung thnh vi v; giao quyn hnh cho v; sm n trang cho v". Mi quan h gia cha m v con ci X hi cng pht trin nhanh th mu thun, rc ri gia cha m v con ci cng d pht sinh. Nguyn nhn gy ra mu thun, rc ri u tin l do khong cch th h, tc s khc bit v thc h, v quan im, t tng, s thch, v thm ch l khc bit v nhn thc, tm hiu bit, Chnh nhng khc bit ny lm cht xc tc cho nhng mu thun, bt ha, rc ri ny sinh trong quan h gia cha m v con ci. Vic cha m b cun theo cng vic, b b con ci, khng quan tm n i sng gia nh cng l mt tc nhn quan trng dn n nhng tn thng v mt tinh thn ca con ci m vt cht khng th no b p c. Nhng tn thng ny thm ch c th y con ci h n nhng con ng tm ti, sa a, phm php. Khi pht hin con ci mnh h hng, nhiu ngi chn gii php ry la, nh p, i x cc cn, th bo, thiu t nh. Chnh v cc bc lm cha, lm m qun lng trch nhim gio dc con ci nh th, nn dn n nhiu vn thng tm: mt b phn thanh thiu nin suy thoi o c, c nhng hnh ng mt nhn tnh, con git cha, con nh m, con hnh h cha m, 173

thit lp mi quan h tt p gia cha m v con ci, trong kinh Gio th Thi-ca-la-vit, c Pht a ra nhng bn phn m ngi lm cha lm m cn phi thc hin i vi con ci ca mnh: "Ngn chn con lm iu c; khuyn khch con lm iu thin; dy con ngh nghip, ci v xng ng cho con; ng thi trao ca tha t cho con". i vi bn phn ca ngi lm con, c Pht dy: "Phi nui dng cha m; thc hin bn phn i vi cha m; gn gi gia nh v truyn thng gia phong; bo v ti sn tha t; t chc tang l khi cha m qua i". Nhng li dy ny cho chng ta thy r, c Pht khuyn cc bc cha m khng ch chm lo cho con v phng din vt cht m c phng din tinh thn, nhn cch o c. Ch c s chm sc v gio dc ton din nh th mi mong gip con tr thnh nhng ngi con ngoan, tr gii, ngi cng dn tt, hu ch cho x hi. Trong phng php gio dc ca mnh, cha m phi em tt c tnh thng yu ca mnh gio dc con. Tuy nhin, thng yu khng c ngha l chiu chung; thng yu cng cn phi c s nghim khc, k lut. Mt a tr thiu tnh thng yu thng khng pht trin bnh thng. V th, cc bc cha m cn phi dnh thi gian quan tm, chm sc v gio dc con ci nhm to dng mt mi m hnh phc. Ngc li, con ci cng phi hiu tho vi cha m, knh trng v thng yu cha m, chm sc cha m khi au m, thng xuyn quan tm v hi thm cha m, phng dng m cha lc v gi; c bit phi bit ng h v khuyn khch cha m sng mt cuc sng hin lng, thnh thin gip cho cha m c c hnh phc trong hin ti v c trong tng lai. Mi quan h gia cc anh ch em trong gia nh S mu thun gia cc anh ch em trong gia nh cng l mt vn kh ph bin, lm cho khng t ngi phi kh au, thm ch a n nhng hu qu ht sc thng tm: anh ch em on hn khng nhn mt nhau, mu hi nhau v thm ch l chm git ln nhau. Nhng nguyn nhn chnh dn n mu thun, bt ha trong mi quan h gia cc anh ch em trong gia nh thng l do s ganh t, k ln nhau v s 174

bt bnh ng v nhng quyn li vt cht cng nh tinh thn; i khi anh ch em ganh t vi nhau ch v hn thua nhau v nng lc, v nhan sc, v nhng ti vt,; hoc l do lng v k, thiu s thng yu v nhng nhn. ha gii nhng rc ri, mu thun gia anh ch em trong gia nh vi nhau, theo tinh thn ca gio l o Pht, th cc anh ch em trong gia nh nn thng xuyn quan tm, chia s v gip ln nhau thit lp tnh cm thn thit vi nhau, hiu nhau v thng yu ln nhau. Khi anh ch em tht s hiu v thng yu ln nhau, knh trng nhau th s khng xy ra tnh trng ganh t, k, hoc l khng nhng nhn nhau na. Nhng php tu chung cho mi thnh vin Bn cnh nhng li dy, nhng gii php p dng ring cho tng mi quan h, trong kho tng gio l nh Pht cn c nhng phng php chung, p dng cho tt c mi thnh vin trong gia nh, khi cc thnh vin trong gia nh u thc tp nhng gio php y th s hn ch c rt nhiu vn rc ri, mu thun, bt ha, gp phn xy dng gia nh ngy cng hnh phc, m m. Trc ht l php tu T v lng tm: t, bi, h, v x. T c ngha l em n hnh phc cho ngi khc, lm cho ngi khc c hnh phc. Nu thng yu mt ngi no m khng em n hnh phc cho h, ch lm cho h thm kh au th khng phi l tnh thng yu ch thc. Bi c ngha l lm cho ngi khc vi bt kh au. Bng tnh thng yu, chng ta dng mi phng tin gip ngi khc trt c ni kh au, bt hnh. H c ngha l nim vui. Khi thng yu nhau, chng ta cn phi lm sao cho c ngi thng v ngi c thng u cm thy vui v. H cng c th c hiu l ty h, tc chng ta cm thy vui theo nim vui, hnh phc, s thnh t ca ngi khc. Nu mi ngi bit tu tp tm h, ty h, th s khng c ch cho lng ganh t, k. X c ngha l x b mi nh kin, phn bit, khng k th vi bt c mt ai, khng m lng on hn ai c. Trong gia nh i khi xy ra bt ha, mu thun, nhng khi chuyn gii quyt xong ri th thi, khng phn bit i x vi ngi gy bt ha, mu thun vi mnh na, y chnh l chng ta ang thc tp tm x. 175

cho gia nh c hnh phc, tnh thng yu gia cc thnh vin trong gia nh vi nhau c thng hoa, th tnh thng yu y phi hi c bn yu t t, bi, h, v x. Bn t cht ca tnh thng yu ny phi c nui dng v thc tp hng ngy ch khng phi t nhin m c c. C mt iu m mi thnh vin trong gia nh cn phi thc r, y l kh au hay hnh phc ca mi c nhn trong gia nh u c nh hng n cc thnh vin khc, nht l i vi nhng gia nh ng nh nc ta, nhng gia nh m s rng buc, gn kt gia cc thnh vin kh cht ch. Hnh phc hay kh au khng phi l vn ca c nhn na, m l ca c gia nh. Khi con ci kh au th cha m cng khng th hnh phc, khi cha m bt ha th con ci cng kh theo. nui ln c tnh thng yu nh th th mi ngi cn phi tht s hiu nhau, cn phi c tr tu, sng sut nhn nhn vn , nh gi mi vic v tm ra gii php tch cc nht cho vn ang phi i mt trong gia nh. Nu thng nhau m khng hiu nhau th nhiu khi li lm kh nhau. C mt gii php rt hay m c Pht dy gii quyt s bt ha, l phng php " tam nhn". Chng ta c th p dng phng php ny gii quyt bt ha, mu thun gia cc thnh vin trong gia nh. tam nhn y c th l ngi th ba, hoc cng c th l mt vt trung gian, lm cu ni gia nhng thnh vin bt ha trong gia nh vi nhau, gip h hiu nhau hn. Chng ta thng thy Vit Nam, khi v chng bt ha nhau th thng nh cha m i bn phn x v ha gii, hoc l nh n bn b thn thit, hoc l nhng ngi c uy tn; anh em bt ha nhau th nh n cha m ha gii, nh th c ngha l chng ta p dng phng php tam nhn. V ngi ngoi thng c ci nhn sng sut v khch quan hn, c nhn nh y hn ngi trong cuc, do vy m h c th ni ra cho c hai bn hiu nhau v thng cm vi nhau, c th ha gii c s bt ha. Tuy nhin, nu s bt ha, mu thun xut pht t nhng vn t nh, khng th no by t vi ngi khc c, hoc thng xuyn xy ra bt ha qu th vic nh n ngi th ba c v khng kh thi. Trong trng hp ny, nu khng trc tip gii quyt 176

c th c th dng n mt mnh giy, hoc l mt quyn s lm cu ni trung gian hai bn bt ha c th trao i vi nhau. Dng mnh giy hay quyn s vit ln nhng tm t tnh cm, suy ngh ca mnh ri t nh a cho bn kia xem, cho bn kia hiu mnh hn. Chnh knh truyn thng ny s gip cho hai bn thm hiu nhau, mt khi hiu nhau ri th s d dng thng cm v thng yu nhau hn. Vic thc tp chnh nim cng gp phn khng nh trong vic hn ch nhng mu thun, bt ha trong gia nh, lm cho gia nh ngy thm m m, hnh phc. Khi c chnh nim th s d dng kim sot c ngh, li ni v hnh ng ca bn thn, khng nhng ngh tiu cc, nhng li ni bt ha, nhng hnh ng gy mt lng ngi khc pht sinh. Thc tp chnh nim c ngha l chng ta lun thc r v bn thn cng nh ngoi cnh, bit mnh ang ngh g, ni g v lm g, bit ngoi cnh ang nh th no. Vi chnh nim, chng ta nhn nhn vn mt cch khch quan, nh tht, khng b bt k mt yu t no chi phi hoc lm sai lch s nhn thc, nh gi ca chng ta c. Chnh nim gip iu chnh ba nghip thn, ming, ca chng ta theo chiu hng tch cc, khng cho nhng ngh bt thin c c hi ln mnh trong tm ri biu l qua li ni v hnh ng. Chnh nim cn gip cho mi ngi c s quan tm v nui dng tnh thng yu. Khi tip xc vi nhau bng chnh nim, chng ta d dng pht hin ra ngi thng cn g ni ta, c nhng vn g cn gii quyt xy dng v gi vng quan h gia hai ngi. Nh khi cng nhau i do, bng nng lc chnh nim, ta thy c trong i mt v mnh c nhng nt lo u, ta bit phi ni g, lm g, v vi nh phn no s bun kh. cng l mt cch san s, vun bn cho hnh phc gia nh cng thm ln mnh. Nh c chnh nim m mnh cm nhn c s c mt ca ngi thng v tnh cm ca ngi y dnh cho mnh. Bi i khi ngi bn cnh m m ta khng thc c s c mt ca m, v ta ang dn mt vo mn hnh tivi! Gi gn nm gii cm, trong quan trng nht l gii khng t hnh, khng ni di v khng ung ru hoc s dng cc cht gy nghin, cng gp phn khng nh trong s bo v v xy dng hnh phc gia nh. Trong nhiu nguyn 177

nhn dn n v chng bt ha, gia nh ly tan, nguyn nhn chnh yu l s thiu chung thy ca v hoc chng. Nu nh c v v chng u gi gn gii khng t hnh, tc l chung thy vi ngi hn phi ca mnh, khng c quan h bt chnh vi nhng ngi khc, th s khng xy ra tnh trng ghen tung, dn n ly thn, ly d, ri v chng chia ly, gia nh chia r, con ci kh au v nhiu h ly khc na. S dng cc cht gy nghin v thiu trung thc cng l mt trong nhng nguyn nhn quan trng dn n nh mt hnh phc gia nh. y l nhng gio php cn bn, lin h mt thit trong vic to dng hnh phc gia nh. Nu cc thnh vin trong gia nh u thc tp theo nhng gio php y th chc chn s c c mt gia nh an vui v hnh phc. Qung Tr

178

31. o Pht v vn hn nhn gia nh


Khi c mt cp v chng lm l ci ta thng chc h c Trm nm hnh phc, nh vy hnh phc chnh l mc ch ca hn nhn. Mt khc, biu tng ca hn nhn l ch Song h, ngha l nim vui nhn i. Cho nn, vn hnh phc hn nhn l nhu cu gn nh tt yu ca i ngi (cng c ngoi tri tu chng hn). Ai cng bit gia nh l nn tng ca x hi v i sng v chng l nn tng ca hnh phc gia nh. V vy , cch sng nh th no c hai ngi gi c hnh phc lu di, l mi quan tm ca mi ngi v ca cc tn gio. Din vin hi Thy Nga t chc m ci ca mnh trong cha. Theo thng k ca nhng nh x hi hc th : Cha bao gi tnh trng ly d ti chu li ph bin nh hin nay. Trong 20 nm qua, t l ly d tng gp i Trung Hoa v gp ba i Loan. Ti Singapore, t l ly d tng 1/3 so vi nm 1990, ti Thi Lan tng gn gp i. Hn Quc, t l ly d vt c mt s nc chu u nh Anh, an Mch, Hungary... Thm ch ti n , mt t nc cn nng truyn thng "xut gi tng phu, phu t tng t", t l ny cng ngy mt tng...(Bo Thanh nin). Vit Nam chng ta t l ly d cng rt cao xp x 30%. Nguy c v hn nhn cng cao th s bt an x hi cng tng, li nhng du n nng n cho x hi, trong nhng a con mt thng bng v nhn cch l mt v d. S khng hong v sng chung gia ngi n ng v ngi n b l vn mun thu v bn cht khc bit v l vn ca ton th gii, khng ring g 179

Vit Nam, ch c iu x hi cng vn minh v tin b th s khng hong cng tng, n ni trit tiu nhng gi tr ca nhng thnh qu vn minh vt cht. Ngha l, d ngi ta giu c hn nhng khng hnh phc hn ngi xa. Do , thit lp c nhng nguyn tc sng hnh phc cho i sng hn nhn gia nh l mt s ng gp rt ln cho x hi hin i. c Pht rt quan tm n i sng hnh phc ca ngi c s, nhng nguyn tc sng ca ngi c s ti gia nh nm gii, mi giichnh l nhng nguyn tc chun cho o c v hnh phc. V vy, mt ngi Pht t th tr nhng nguyn tc o c cn bn ca mt ngi Pht t th n nh cho i sng hn nhn ca mnh. Xy dng mt m hnh chun cho i sng hn nhn n nh v hnh phc, c Pht dy mt cch thit thc qua ba kha cnh : 1. Xy dng i sng la i trn phm cht tm l tng ng : i sng hn nhn s rt phc tp nu khng c nhng im chung, nht l nhng im khng chung y thuc v phm cht tm l th nguy c v rt cao. Trong K. Tng Chi, c Pht dy : Ny cc gia ch, c bn hng ngi sng chung: Mt l, ngi n ng thp hn sng chung vi ngi ph n thp hn. Hai l, ngi n ng thp hn sng chung vi ngi ph n cao thng. Ba l, ngi n ng cao thng sng chung vi ngi ph n thp hn. Bn l, ngi n ng cao thng sng chung vi ngi ph n cao thng.(K.Tng Chi, chng 4 php). Sau c Pht ging rng s khc bit v s thp hn v s cao thng, rng chnh l s khc bit v hnh vi v tm l o c. c Pht kt lun, hng ngi sng chung th t, tng ng phm cht tm l cao thng l :i sng nhiu hnh phc, ch i hai ngi y.(sd) Tng ng phm cht ca tm chnh l ng mt hng nhn (l tng hay nim tin tn gio)v ng mt quan im sng hin thin (li sng o c). S ng tm s a n hip lc, nh vy c hai c th vt qua nhng kh khn trong cuc i, chng ta cn thy rng y l nguyn tc nn tng cho s sng chung. T bo Tui tr (09-07-2010), mc k s php nh c mt trng hp nh sau: Mt ngi n ng phm ti git ngi cp ca, trc vn l mt 180

ngi hin lnh. Nguyn nhn l, hnh phc gia nh lun b p lc ca b m chng, vn khng thch ngi con du l ngi khc o, nht l ngi con trai ca b theo o ca con du, b m ngi chng thng phn ngdn dn a n b tc v khng hong tm l, hnh phc gia nh cn kit dn, ngi n ng mt ln t t khng thnh nh v cu, cui cng a n phm tiBi bo kt lun vi mt bn khon: Mt ngi n ng yu v v thng m, mt ngi m rt thng con trai, mt ngi v rt yu chng. Cuc sng gia nh nh vy l ra rt ha thun m m sao li tan v ?!. Yu t tan v u? C nhiu yu t bt ng trong hn nhn ny sinh m m u l yu t bt ng v tn ngng tn gio. Trong cuc sng hng ngy xung quanh ta din ra bao cnh tng t v l do khc bit v vn ha, tn gio, sc tcc l l iu khng ai mun, nhng chnh l quy lut sng chung : S ng tm trong hn nhn b v. 2. Xy dng tinh thn trch nhim : i sng v chng nu khng t mnh vo nhng bn phn v trch nhim r rng s rt kh gi gn c tnh yu lu bn. Sng vi nhau l lo cho nhau v cng xy p i sng gia nh v x hi ch khng phi ch hng th dc lc ch k. Trong Kinh Sigalovada-Sutta (K. Gio th Ca thi la vit), c Pht dy v nhng trch nhim phi lm v nhng iu nn trnh bo m hi ha cc mi quan h trong gia nh v ngoi x hi; trong mi quan h v chng c Ngi dy nh sau: Ngi chng i vi v c bn phn : a. Lun i x nh nhn v thanh cao.(khng bo hnh : hnh vi, ngn ng) b. Lun tn trng v.(tng knh nh tn, ngi v t tin, pht huy sng to) c. Lun trung thnh vi v. d. Giao quyn hnh cho v.(tin tng) e. Mua sm trang sc cho v.(quan tm nhu cu n tnh)

181

Ngi v i vi chng c bn phn : a. Lun lm trn phn s trong nh.(lm v, ni tng) b. Vui v, t t vi quyn thuc, bn b ca chng.(sang nh v) c. Lun trung thnh vi chng. d.Gi gn tin bc v ca ci trong nh.(vai tr qun l, gi gn) e. Lun sing nng v tho vt trong cng vic.(Vai tr iu phi, ngi chng yn tm). Nhng bn phn i vi nhau nh trn, chng ta c th nhn thy yu t chung thy c coi l xng sng ca cuc sng hn nhn, c th ni y l k lut ca hn nhn m cc h thng lut php u coi trng, v chng l quy lut ca hnh phc la i. C mt li ni m ti rt tm c : Pha sau s thnh cng ca ngi n ng c bng dng ca mt ngi n b. Pha sau nhng bi kch ca mt ngi n ng c bng dng ca nhiu ngi n b(Bo tui tr d). i sng hin i, s quan h luyn i t do l nguyn nhn ca s v cc cuc hn nhn. o v chng, nh li Pht dy l sng t v vn thc tin cho n ngy nay. 3. Xy dng ngh thut yu thng : Xy dng cuc sng hnh phc bng nhng nguyn tc lun l, bng nhng bn phn v trch nhim th kh m c c i sng hnh phc tht s. C nhng cp v chng b ngoi rt vui v hnh phc nhng bn trong h ang chu ng ln nhau mt cch khn n, h ch sng gi to vi nhau che mt d lun. Trit l sng ca cc tn gio ni chung u xy dng nhng chun mc lun l cho i sng v chng, em li s n nh cho gia nh v x hi, nhng v mt hnh phc th hiu qu cng gii hn. Bi l, hnh phc khng th pht sinh khi i sng b g p vo nhng cng thc lun l. Hnh phc tht s ch c mt khi n n t cm xc ca con tim, t s cm thng su sc gia hai ngi. Tnh yu thng phi ln hn mi th, th mi lm cho con ngi hnh phc v phi c ngh thut sng cao th tnh yu mi bn vng. c Pht dy, mt ngi v l tng (hay ngi chng l tng) l ngi v th hin tnh yu thng ca mnh trong bn vai tr i vi ngi chng : 182

Mt l, v nh l ngi m, ngi m thng yu con ci khng gii hn, tri lng bao dung, hy sinh tt c cho con. Ngi chng khng phi khi no cng mnh m, c lc c qu nhiu nhng kh khn trc tr ngi n ng cng suy sp tinh thn ln th xc. Lc y, vai tr ngi v phi thay i qua vai tr ngi m, hy sinh qun mnh, lo lng an i chng; nu lc y m i hi ny n th tht l di dt. Hai l, v nh l ngi em gi, ngi em gi lun knh trng anh, lng nghe v phc v vi thi n ha, coi trong nhng mun ca anh. Ngi v lc ny ng vai mt ngi cng s bit chia s v hp tc, lm cho ngi chng cm thy an tm v tin tng. Ba l, v nh l mt bn tnh, ngha l vui v hn hoan i vi chng, th hin s duyn dng du hin v mt cht tnh t lm cho ngi chng cm thy cm hng v yu i. Bn l, v nh l ngi y t , ngi v gp lc ngi chng mt bnh tnh c th la mng nng li, c th v phu, ngi v vn khng xc ng , khng phn ng cng khng s hi, chu ng tt c, gi lng thanh khit, ch cn gin hoc trng hp bt n ca chng qua i. Ngi chng no cng c lc ri vo tnh hung t hi, nu c ngi v kham nhn gnh ci gnh nng nht thi ny th ngi chng y c phc ln. Mt ngi v bit ty thun v p ng mi tnh hung nh vy gi l ngi v l tng. C th ni ngc li, mt ngi chng tt cng c th ng cc vai tr khc nhau nh : Chng nh cha, chng nh anh trai, chng nh ngi bn tnh, chng nh ngi y t. Nu c nh vy s gip cho ngi v vt qua nhng kh khn v s c mt cuc sng la i hnh phc tht s. (Xem 7 hng v trong K. Tng Chi, chng 7 php). t c nhng tiu ch hnh phc gia nh cho Pht t ti gia, chng ta cn xy dng mt chng trnh gio dc hn nhn gia nh trn c s nhng o l m c Pht dy. Tui tr thi i ang i mt vi s khng hong v i sng hn nhn, h cha kinh nghim bc vo i sng v chng, nhng g c trao truyn t bc cha m v t vn ha truyn thng ang phai nht trong 183

lng ca h, mt phn v khng ph hp vi li sng mi, mt phn th b li sng vn ha mi cun ht. Trc nhng tm gng v hn nhn lm cho gii tr thit tha tm li thot; ngy cng nhiu thanh nin quan tm hc hi v ngh thut sng, v k nng gi gn hnh phc la i cng nh xin c lm l thnh hn trong cha l nhng minh chng . Nhng o l Pht dy, ti cho rng, l li thot p v an ton nht cho gii tr hin nay trc ngng ca hn nhn, ngay c nhng ngi sng i sng v chng cng cn trang b o l gi hnh phc gia nh. o Pht vn l o gii thot, s on tr tm luyn i v lng ham mun hng th vt cht cng nh dc tnh l mc ch ca s tu tp; do , t xa o Pht khng thit lp chng trnh l thnh hn cho nam n Pht t. Ngy nay, nhng l ci (gi l l hng thun), t chc trong cha c coi l mi m v cng c nhiu ngi khng hi lng. Ti cho rng, di gc nhn xy dng k nng sng hnh phc, chng ta cn nu cao gi tr o l v kha cnh xy dng hnh phc gia nh m c Pht dy p ng nhu cu ca con ngi thi i, nht l cn xy dng hon chnh nghi thc thnh hn, c th ha ni dung ging dy v khuyn khch cc bc cha m a con em ca mnh vo cha lm l ci. Ti tin rng, nhng cp v chng c lm l thnh hn trc s chng minh ca Tam bo vi nhng li kinh cu nguyn, nhng li o t m p ca ch Tng, s l ngun nng lng vn ha tinh thn su sc, s lm cho tm hn ca nhng cp yu nhau thm p v vng bn. Thch Vin Gic

184

SCH:

SUY NGAM PHAT PHAP

Chu trch nhim xut bn: Bin son: Chnh sa: Trnh by ba:

Hong Diu M Dung Hong Diu M Dung Hong Diu

Quyn sch ny l s tng hp ca nhiu tc phm, c su tm v bin son. Nghim cm sao chp di mi hnh thc. Cm in sao nhm mc ch kinh doanh trc li. Xin chn thnh cm n!

185

You might also like