MONTAJ-LETME-BAKIM-TAMR

Bir iklimlendirme sisteminin arza yapmadan ve bekleneni verecek ekilde almas: 1)Tesisatn kurulmas, ilk altrlmas, ayarlanp devaml hizmete sokulmas srasnda yaplan ilerin bilinli olarak ve temizlik n planda tutularak yaplmas 2)Tesisatn almaya devam ettii srece periyodik bakm ve kontrollerinin muntazaman yaplmas, grlen aksaklk ve anormal durumlara hemen mdahale edilmesi hususlarnn noksansz, aksatmadan ve geciktirmeden yaplmas ile mmkn olabilir. klimlendirme sisteminin arza yapmadan ve bekleneni verecek ekilde almasnn birinci ve en nemli gerei sistemin montajnn gereken ekilde yaplm olmasdr. Montaj yapan teknisyenin soutma konusunu iyi bilmesi ve mekanik nosyonunu iyi kavram olmas ii byk lde kolaylatracaktr. Montr kullanaca takmlarn iyi tanmal, malzeme ihtiyalarn kartabilmeli ( Boru, fittings, kaynak teli, temizleme malzemesi ) ve ie balamadan nce ilerini planlayarak gerekirse sistemin uygulama krokisini yapmaldr. 1.GVENLK TEDBRLER : Klima cihaz ve ekipmanlarnn montaj ve servisleri, elektriksel olaylar ve sistem basncndan dolay tehlikelidir. Bu nedenle klima cihaz ve ekipmanlarnn servis, montaj ve bakmlar sadece yetitirilmi ve kalifiye personel tarafndan yaplmaldr. Konu hakknda bilgisi olmayan kiilerin sadece nitelerin ve filtrelerin temizlii gibi basit bakm ilemlerini yapmalarna izin verilmelidir. Dier btn ilemler yetitirilmi servis personelleri tarafndan yaplmaldr. 2. MONTAJ YERNN SEM : Genellikle yer seimi aadaki maddeler gz nnde bulundurularak yaplr ancak deiik tiplerde ( kanall, kaset tipi vs. )baz yer seimi farkllklar grlebilmektedir. niteler in : Yerleim yeri yanc gazlarn yaknnda seilmemelidir. Cihaz yerleim yeri direk olarak gne na maruz kalmayacak bir blge olmaldr. Klimay mutfaa ve makinalarn yal ortamda alt yerlere yerletirdiinizde, ya dumann direkt olarak emmeyecek bir yer yerletiriniz. Yksek frekans yayacak makine olup olmadn kontrol ediniz. nite performansn etkileyecek kadar byk s kaynaklarnn yaknna yerletirilmemelidir. nite ok fazla rutubetli olan ortamlara yerletirilmemelidir. Hava sirklasyonunun engellenmeyecei bir yer seimi yaplmaldr. Yerleim yeri, oday en iyi ekilde stp soutacak bir keye ve mmkn olduunca yksek bir noktada olmaldr. . Seilen yer borularn, drenaj hattnn, elektrik hattnn d niteye ulaabilecei en ksa yer olmas ve binann delme ilemi yapmaya msait olmas. Cihazn yeri servis ilemlerine mmkn olduunca imkan verir ekilde olmaldr. niteyi bakm kolayl ve devaml serbest hava alacak yan ve st bolua sahip konumda monte ediniz. nitenin monte edildii yzey arln ekebilecei konstrksiyona sahip olmaldr. D niteler in : Direkt gne na maruz kalacak ekilde monte edilmemelidir. Hava akna engel tekil etmeyen kr bir nokta montaj yeri iin idealdir. nite iin yazn mmkn olduu kadar souyabilecei, kn ise mmkn olabildiince scak kalabilecei korunakl blgeler tercih edilmelidir. Is kaynaklarna, egzost fanlarna, buhar ve yanc gaz kaynaklarna yakn montajdan kanlmaldr. nite mmkn olduunca kuvvetli rzgar alan yerlere montaj edilmemelidir. Eer bu durum kanlmaz ise d nitenin 2-3 metre nne rzgar perdeleme amal olarak bir duvar yaplabilir. (cihaz yere monte ediliyorsa) Ar derecede nemli ortamlara cihaz montajndan kanlmaldr. nitelerin arka blmn mmkn olduunca kuzeye doru monte etmek gereklidir. nite bina cephesine ve altndan insanlarn getii bir blme monte edildiinde drenaj suyunun stma esnasnda d niteden akp evreye rahatszlk verebilecei kesinlikle gz ard edilmemelidir. nite servis verebilir kolaylkta montaj edilmelidir. Cihazn zerine kurulduu yap eleman, cihazn arln ve titreimlerini tayabilir olmaldr. 3. BAKIR BORU TESSATI EKLMES: Bakr boru tesisat denirken hatrda tutulmas gereken hususlar; Bakr boru hatt mmkn olduu kadar ksa tutulmal, az sayda dirsek ve fttings kullanlmasna gayret edilmelidir. Borularn d darbeye maruz kalabilecek yerlerde, koruyucu tedbirler alnmaldr. Ak ynnde bakr borularn %0,5 eimlendirilmesi tavsiye edilir. R 22 mkemmel bir temizleyici, kir eritici maddedir. Bu soutucu akkan metal gzeneklerinden ve kt yaplm kaynak irtibatlarndan yol bularak, azot ve karbondioksit yaplan muayenede ortaya kmayan kaaklar meydana getirir. Bu sebeple, soutucu akkan tayan borular montaja balamadan nce mutlak suretle iyice temizlenmeli ve boru irtibatlar ok iyi yaplmaldr. Bakr boru hattn demeye balamadan nce ; Bakr boruda grlr bir kirlilik varsa temiz, tysz bir bez borularn iinden bir tel ile ekilerek kaba pislikler ve toz temizlenir, tekrar baka bir temiz bez R-11 ile iyice slatlp ayn ekilde borunun iinden ekilmeli ve bezin pislikten boyanmas kesilinceye kadar bu ileme devam edilmelidir. nc ilem olarak baka bir tysz temiz bez kompresr yana batrlp iyice skldktan sonra borudan ayn ekilde ekilecek nihayet kuru tysz bir bez borudan geirilerek ya kalntlarn silecektir. Ar derecede pis ve hasarl borular kullanlmamaldr. Kaynak yaplrken dikkat edilecek hususlar ; Borular kesilirken tam dik ve dzgn kesilmeli, fttingsin epeevre oturmas salanmaldr. Bylece kaynan boru iine akmas nlenir. Boru kesme ilemi mutlaka boru makas ile yaplmaldr. Bakr borunun kaynak yaplacak yerinin d ksm ve ftingsin i ksm zmparayla temizlenmeli, btn ftingsler ve okside olmu ksmlar temizlenmeli, temizlenen yerlere el srlmemelidir. Yan elemanlarn ar scaklktan etkilenecek ksmlarn, borular kaynak yaparken zerleri slak bezle sarlmaldr. Bakr boruyu kaynak yaparken iyi bir cins pasta kullanlmas, boruyu ve ftings malzemesinin oksitlenmesini nlemede ve iyi bir kaynak kalitesi iin gereklidir. ( fazla pasta sisteme girip filtrede, valflerde, motor sarglarnda vs. kimyasal reaksiyon sonucu zarar verir. )

 Sisteme rutubet, pislik ve hava girmemesi iin gerekli nlemler alnmal, uzun sre ak az tutulmamaldr. Kaynak yaplrken i yzeylerde scak etkisiyle oksitlenmeyi nlemek iin ok dk basnta kuru azot yada karbondioksit flenmelidir. Kaynak srasnda kaynatlan paralar skca tespit edilmelidir. Kaynak yaparken snn kontrol ok mhimdir. Fittingsten daha nce boru stlmal, hatta fittings stlrken alev ileri geri oynatlarak hem boru, hem fittingse tutulup borunun soutulmas nlenmelidir. Alev fittings tarafndan boruya doru yneltilmelidir. Istma esnasnda zaman zaman kaynak telini boruya dokundurun, erimeye balarsa scaklk tamamdr. Kaynak telini hibir zaman alevle eritmeyin, kaynak teli temasla eriyecek duruma gelince, alevi fittingsin ortasna ve dibe doru geri ekip kaynan arkasndan hafife devam edilmelidir. Kaynan daha temiz ve gzel grnmesi iin hemen temiz bir bezle siliniz. Kaynak soumasnn daha abuk olmas isteniyorsa slak bir bez, kaynak yaplan blme tutulabilir. Oksi-asetilen alevi hibir zaman fazla oksijenli olmamaldr, aksi halde oksitlenme ok fazla olur. Ayrca, alev yasz, dumansz ve temiz bir stc alevi olmaldr. Bakr borularn birletirilmesinde iki deiik yntem uygulanr: (a) Vidal- Rakorlu balant, (b) Kaynakl Balant. Vidal-rekorlu balant ila boru aplar arasnda sk sk uygulanmaktadr. Kolaylkla yaplabilmesi ve istendiinde sklebilmesi tercih nedenlerinin banda gelir. Bu tr balant yaplrken bakr boru dzgn olarak kesilip aznn i ksm temizlenmeli ve hava takmna, azn konik ksmna tam yetecek kadar fazlalk braklarak taklp iyice sklmaldr. Hava alrken, skma kolu devaml skma ynnde evrilmemeli, yarm turda bir hafife geriye gevetilerek tekrar sklmaya devam edilmelidir. Hava tam olarak aldnda daha fazla bastrlmamal ve havann azndaki bakrn kalnl inceltilerek ezilmelidir. Soutma sistemi boru ebekesinden 2 esas grev beklendii daima hatrda tutulmaldr. Bunlar; Soutucu akkann tanmas, dolam, Yalama yann kompresre geri getirilmesi, Fakat bunlar, ancak sistem temiz ve szdrmaz konumda olduu srece geerlidir. Sistemin montaj srasnda temiz tutulmas en nemli konudur. Sistemin temizliini etkileyici ve bozucu maddeler unlardr; Hava ve dier younlamayan gazlar Rutubet ( su ve su buhar ) Kaynak pastas Bakr oksit Muhtelif eriyikler, Metal talalar, pislik, elyaflar vs. Kaynak yan rnleri Bu maddelerin bazlarn boru montajndan sonra sistemden atmak imkan vardr, fakat dierleri sistemde kalacak ve zararl sonular verecektir. 4. PENCERE TP KLMALARIN MONTAJI: Pencere tipi klimalar yaygn olarak kullanlrlar. Monte edilmeleri kolaydr. nitenin kondenser ksm da doru konulur. D hava bir fan yardm ile kondensere, oda iine de dier fan yardm ile filtrelenmi hava evaporatre sevk edilir. Genelde hava akn salayan iki fanda ayn motor tarafndan dndrlr. Pencere tipi klimalar pencere harici duvara zel blme yaplp monte edilebilir. Pencere tipi klimalarn montaj; Klima pencereye monte edildii zaman metal plakalar, lastik contalar, yerleim elemanlar prospektsnde belirtildii biimde doru ve eksiksiz olmaldr. Klimann montajnda drenaj temin etmek iin da doru 0,7cmlik eim verilmelidir. Konsolun ok iyi yaplm olmas gerekir. Drenajn kesinlikle bir gidere balants yaplm olmaldr. 5. ELEKTRKSEL BALANTI TEDBRLER: Cihaz besleyen enerjiyi asla dier ekipmanlarla ortak kullanmayn. Cihaza ait bir enerji hattnn olmasna dikkat ediniz. Elektrik balantsnn yerel elektrik standartlarna uygun olmasna dikkat ediniz. Cihaza enerji beslemesi yapmadan nce voltaj ln, cihaz zerindeki etiket plakasndan okunan deerler ile +/- %10 eit olduunu grn. 6 . TEST ALITIRILMASI: Termostat dmesini ayarlayn. ( testten sonra uygun konuma getirin. ) alma voltajn ln. Cihaz altrn Eer oda scakl dkse cihaz almaz. Bu durumda scaklk sensrn elinizle tutup snmasn salaynz. Kompresrn devreye girmesini bekleyiniz. Cihaz kurma ilemi bittikten sonra aadaki noktalar kontrol edin; nite gvenli ekilde kurulmu mu? Gaz kaa olup olmadn kontrol ettiniz mi? Tesisat esnasnda izolelerin deforme olup olmadn kontrol ettiniz mi? Drenaj suyu bir engelle karlamadan akabiliyor mu? Cihaz voltaj ls ile elektrik hatt voltaj ayn m? Doru kablo ve boru aplar kullandnz m? ve d nitelerinin hava sirklasyonunu engelleyici herhangi bir unsur var m? Termostat uygun scakla ayarladnz m? 7. KLMALARIN BAKIMI: 1.Filtrelerin haftada bir temizlenmesi. 2.Evaporatr, kondenser, fan kanatlar, fan motoru ve klima kafesi temizlii yaplr. 3.Fan motorunun veya motorlarnn, yataklarnn yalanmas ve gzden geirilmesi. Szan yalar silinmesi nemlidir. Fan kanatlarndan szan yalar temizlenmezse, zerinde toz ve pislik birikir ve hava akn engeller. Cihazn ii elektrik sprgesi ile temizlenebilir. Petekli evaporatr ve kondenserler temizlenirken tel fra kullanlmaldr. Cihaz ev dna karlrsa deterjan ve su kullanlabilir. Ayrca temizleme bitince petekler tarakla dzeltilmelidir. 4.Fan motorlarn kontrolnde, fann afta iyi sktrlm olup olmadna dikkat edilmelidir.fan ve aftn pozisyonu iyi olmal, kanatlarn eilmesine veya bklmesine dikkat edilmeli, dnmede balansn iyi olmas gerekmektedir. Aksi halde yatak anmas ve ar ses meydana gelir. 5.Cihazn drenajna da dikkat edilmeli temizliine ve tkanma olup olmad kontrol edilmelidir. 6.Dzenli ve bilinli yaplan bakm cihazn mrn artrr ve verimli almasn salar. Yaplan kontrollerde alnan sonular tarih belirterek kaydedilmesi gereklidir. 7.Hava kanal damperleri, toplayc ve datc menfezlerin kontrol yaplr. 8.Emi ve basma basnlar manifold seti ile llr. 9. nite serpantinleri zel alminyum temizleyici madde ile temizlenecek daha sonrada su ile ila ve pislik iyice ykanacaktr. 10. nite kablo balantlar fan balans kontrol ektii akm ektii g lmleri yaplacaktr.

11.Kompresr ve fan motoru akm ve gleri llecektir. 12.Elektronik kart zel olarak test edilecektir. 13.Gaz basnlar d scakla bal olarak kontrol edilecek, gaz arj gerekiyor ise arj ilemi gerekletirilecektir. 14.Bakr boru tesisatnn tamam ezilme ve delinmelere kar; zellikle birletirme ve kaynak yaplm blgeler tek tek kontrol edilecektir. 15.Tm soket balantlarnn ve kablo balant noktalarn tek tek kontrol. 16.Drenaj tavas ve hattnn temizlii. 8. SOUTMA SSTEMNDE BULUNMASI STENMEYEN MADDELER ve ETKLER : Soutma sisteminde bulunmas istenmeyen fakat alnan nlemlerin yetersizlii halinde sisteme kolayca giren iki zararl madde su ve havadr. Su ve hava her trl soutma sisteminin en byk dmanlarndr. Bunlarn sistemde olmas korozyon, amurlama, bakr kaplamas, karbonlama, gibi kompresre ok zarar veren reaksiyonlar meydana getirirler ve sonu daima kompresr arzas ve hatta hasardr. Eer sisteme girmilerse atlmalar mmkndr. Soutma sisteminde su: Soutma sistemine genellikle su buhar eklinde ve ou zaman hava ile birlikte giren susisteme girdikten sonra buhar,su veya kat ( buz ) hallerinin her hangi birisi halinde bulunabilir. Sistemde su (rutubet) bulunmasnn meydana getirebilecei zararlar unlardr: a)Klcal boru veya genleme valinde donma tkanma yaparak soutucu akkann akn engeller. b)Metallerin korozyonuna neden olur. c)Bakr kaplanmas olayna sebep olur. ( hidroliz ile ) d)Hermetik Kompresr motorunun izolesini bozar ve sonuta yanmasna sebep olur. Nemin sisteme girmesi sonucu oluan zararlar en dk seviyeye indirilmesi iin filtre-kurutucu kullanlr. (kurutucu). Kurutucular neme kar ekicilii fazla olan kimyasal madde ile tehiz edilmitir. Soutma sisteminde hava; Teneffs ettiimiz havann azot, oksijenden meydana geldii malumdur. Klima ve soutma teknii uygulamalarnda karlalan scaklklarda her iki madde de gaz haldedir ve svlamaz. Bu sebeple soutmaclkta bu maddelere youmayan gazlar denir. Bu maddelerin sistemde bulunmas soutucu akkan basncna ilaveten, oksijen, azotun da ksmi basnlar sistem basncn artracak ve scakln artmasyla bu basn daha da ykselecektir. Sistemden havann atlmas vakuma alarak giderilebilir. 9. ISITMA EVRMNDE ( HEAT PUMP ) GAZ ARJI: Soutma evriminde olduu gibi, sistemin dzgn bir biimde arj edildiinden emin olmann en iyi yolu: hattn lsne, uzunluuna ve sistemdeki dier ekipmanlara gre eklenecek arj miktarn tartarak eklemektir. Aada verilen yntem, stma modunda kompresrdeki scak gaz dearjn lerek sistem arjn kontrol etmek iin kullanlabilir. 1. .Sistemin en az 20 dakika almasna izin verilir. 2.Kompresr ve drt yollu vana arasna scak gaz dearj hattna elektronik bir termometrenin kovan monte edilerek izole edilir. Not: Kovann d havaya kar iyice izole edildiinden emin olunur. 3.Kovan yerletirildikten sonra sistemin en az 10 dakika daha almasna izin verilir. Sonra hassa bir elektronik termometre ile kovandan gaz dearj scakl llr. 4. Elektronik termostat kullanarak d evre scakl llr. 5.Kontrol asndan, scak gaz hattndaki scaklk, d hava scaklndan 55.5 C fazla olmaldr. rnek : Dzgn bir arj iin, d havann scaklnn 25 C olduu bir yerde termometrenin kovanndan llen deerin 80.5 C olmas gereklidir. Eer llen scaklk deeri, d hava scakl deerinden + 55.5 C den daha yksek veya dkse; sistem arj, scakl drmek iin gaz eklemesi yaplarak ve scakl artrmak iin gaz eksiltilmesi yaplarak ayarlanmaldr. Not: Bu ekilde sistem arjn ayarlarken, bir sonraki scaklk deerini lmeden nce sistemin en az 10 dakika almasna izin verilmesi gerekir. 10. SSTEMDE YA EVRM: Kompresr yann tekrar kompresre dnmesi zorunludur. Borularda yan birikmesi nlenmelidir bu da akkann ya tayacak bir hza sahip olmas ve boru hattnn ya birikmelerine engel olacak ekilde yaplmasna baldr. Sistemdeki yan kompresr yalamaktan baka bir grevi yoktur. Evaporatrde ya bulunmas kapasitesini %20 kadar azaltabilir. Doru seilmeyen veya tesis edilmeyen bir boru sistemi aadaki sonulara neden olabilir: 1.Yalama iin kompresre geri dnen yan eksiklii nedeni ile yanm kompresr yataklar 2.Kompresre giren sv soutucu akkan ve byk miktardaki ya nedeni ile krlm kompresr valfleri, piston kollar. 3.Yan Evaporatrde birikmesi sonucu tm sistem kapasitesinin azalmas 11.UZUN HAT UYGULAMALARI : Yan geri dn problemi, yksek soutucu akkan arjlar, dk yklerde alma ve buna benzer problemlerden dolay, bu tip tesisatlar zel dikkat gerektirmektedirler. Yksek tesisatlarda dikkat edilmesi gereken hususlar : 1. 1. 15m. yi geen her metre mesafe iin 28gr. sisteme ya eklenmelidir. 2. 2. 90 derece dirsek fittings says minimize edilmelidir. Buhar hattndaki basn dmn minumuma indirebilmek iin sadece byk yarapl 90 derece fittings kullannz. 3. 3. Dikeyde bakr boru mesafesi 10myi gememelidir. 4. 4. Buhar hatt zerine, hemen i nite kna veya ( d nite i nitenin st seviyesinde ise ) atya doru k balang noktasna bir ya kapan konulmaldr. 5. 5. Tm kompresrler karter stcsna sahip olmaldr. 6. 6. Tm niteler zerinde geciktirici role ksa devre olumasn nlemek iin bulunmaldr. 7. 7. nitenin alt kotta olduu sistemlerde, i nite giriine mutlaka bir ya kapan kullanlmaldr. Hat zerinde her 6m de bir ya kapan kullanlmas tavsiye edilir. nite Yukarda D nite Aada Monte Edildiinde; Soutucu akkan hatlarnn ok uzun olmas ve emiin artmasna bal olarak kapasite dm gz nne alnmaldr. Bunun yan sra heat pump cihazlarda, stma kapasitesinde az miktarda bir art meydana gelebilir. - nitede ters bir buhar hatt kapan kullanlmaldr. Kapann en st noktas i nite evaporatrnden yksekte olmaldr. -Yukardaki istek ; buhar hattnda youmu soutucu akkan toplanmasn nleyecek ve off-cycle esnasnda tam bir sv hatt olumasn salayacaktr. D nitenin i niteye gre daha yksekte olduu tesisatlarda, her 6m.de bir ya kapan kullanlmaldr. lk ya kapan i nitenin hemen knda kullanlmaldr ve niteler ayn kotta olsalar dahi bunu her tesisatta mutlaka yapmak gerekir.

Neden ya kapan kullanyoruz ? Kompresrdeki hareketli paralarn anmamas iin yalama gereklidir. Dolaysyla kompresrn iinde ya ve soutucu akkan irtibat halindedir. Bylece ya akkanla kararak likit hattna yrr. Eer ya kapan kullanmaksak ilkin kompresrn yasz kalarak tahrip olmas, ikinci olarak da i nite s eanjrnn yala dolarak bloke olmas sorunlar ortaya kar. C) EVAPORATRLER : Soutmann gerekletii elemandr. Soutucu akkan sv halde evaporatre gelir ve ortamdaki sy absorbe eder ve likit haldeki soutucu akkan kaynamaya balar buharlaarak kompresre doru yol alr. Baka bir ifade ile svlam soutucu akkann alak basn ve scaklkta buharlarken gerekli buharlama ssn ortamdan ald ( bu esnada ortam soumu olur ) cihazlara denir. D) AKI KONTROL ( GENLEME ) ELEMANI : stenilen s ykn oluturmak iin Evaporatrde uygun bir basn ve kaynama noktasn salamak ayrca soutucunun istenilen debide akmas salayan elmandr. Baz basn drme elemanlar : Otomatik genleme valfi Termostatik genleme valfi Klcal boru 13. SOUTMA SSTEMNDE KULLANILAN YARDIMCI ELEMANLAR: Soutma sistemi yardmc elemanlar sistemin rahatlna veya verimliliine katkda bulunan madde veya cihazlardr. Yardmc soutma elemanlar temel sistem elemanlar ile ulalmas zor hatta imkansz olan bir performansa ulamasna olanak verirler. a) MUFFLER ( SUSTURUCULAR ): Susturucunun grevi, pistonlu kompresrn yaratt scak gaz darbelerini azaltmak, titreimleri gidermektedir. Tm pistonlu kompresrler bir miktar titreim yaratacaktr. Susturucu; basma hattna kompresre uygun uzaklkta yerletirilir. b) PSLK TUTUCU KURUTUCU ( DRIER ) : Freon tr akkanlarn dolat soutma sistemlerinde nem bulunmamaldr. Sisteme nem girerse de, uzaklatrabilmek iin kurutucu kullanlmaldr. Bu yardmc eleman, sv soutucunun iinden geecei bir muhafazadan oluur. Muhafazann iinde silika-jel adnda kurutucu bir malzeme mevcuttur. Nem ykl soutucu, kurutucudan geerken kurutucu madde nemin bir ksmn alr. Soutucu yeterince kuru olana veya kurutucu nem tutma kapasitesinin sonuna varana dek, kurutucudan her geite biraz daha nem alnr. Kurutucu kapasitesi dolduunda da deitirilmesi gerekmektedir. Drier; akan svdaki partiklleri filtre edilerek ikinci bir grevi de yerine getirir. Pislik tutucu - kurutucu filtreler soutma sisteminde daima sv hattnda bulunur. Svnn hacmi gaznkinden ok daha kk olduundan, nispeten kk bir kurutucu kullanlabilir. Bu da maliyeti drmede nemli bir unsurdur. c) EM AKMLATR: Emi akmlatr ok nemli bir grev yapan basit bir cihazdr. Sistemde zaman zaman bir miktar sv evaporatrden emme hattna kaacaktr. Bu kompresre zarar verebilir. te akmlatr, bu svy kompresre erimeden yakalayan kapandr. Bu fazla sv, kapanda kaynatlr veya buharlatrlr ve gaz olarak kompresre geri gnderilir. d) KARTER ISITICISI: Kompresr almyor iken sv soutucunun kompresr karterinde birikmesini nlemek iin kullanlr. Ya ile soutucu arasndaki gl birleme eiliminden dolay soutucu, kompresr almad srada, kartere dolabilir. Kompresr scakl sistemin dier ksmlarndan daha dk olduu zaman soutucunun youtuu bile grlebilir. Kompresr almyor iken karterde sv toplanmas, karterin sistemin dier ksmlarndan daha scak tutulabilmesi ile en aza indirilebilir. Karter stcs ite bu ama iin tasarlanmtr. e) SERVS VALFLER: Cihazn servis ilemi esnasnda arj, dearj ve gaz basn lmleri iin konulmu olan valflerdir. Genellikle pirin tr yumuak malzemeden imal edildiklerinden, valf zerinde yaplacak herhangi bir ilem esnasnda itina gsterilmelidir. f) PRESOSTATLAR: Basn kontrol elemanlardr. Klima ve soutma tekniinde alak ve yksek basn presostatlar emniyet eleman olarak kullanlrlar. Resetli ya da restsiz olarak retilebilirler. AKCOR klima cihazlarnda yksek basn presostatlar mevcuttur. 14. SOUTUCU AKIKANLAR: Bir Soutma evriminde snn bir ortamdan alnp baka bir ortama nakledilmesinde ara madde olarak yararlanlan soutucu akkanlar s al-veriini genellikle sv halden buhar haline ( Soutucu-evaporatr devresinde ) ve buhar halden sv haline ( Youturucu-Kondenser devresi ) dnerek salarlar. Soutucu akkanlarn bu grevleri yerine getirmeleri iin baz Fiziksel ve Kimyasal zelliklere sahip olmalar gerekir. Soutucu akkanlarda aranmas gereken zellikler unlardr : 1. Evaporatrde sy kolayca absorbe edebilmeli, kondenserde olduu zaman bu sy kolayca dar verebilmelidir. 2. Soutucu akkann buharlama ss yksek, youma basnc dk olmaldr. 3.Kompresr ya ile soutma devresinde dolam esnasnda sistem elemanlar ve sistemde bulunmamas gereken su buhar ile kimyasal reaksiyonlara girmemelidir. 4. Sistemden kamas halinde canllara zarar vermemeli, yanc ve patlayc olmamaldr. a) R-12 ( Freon 12 ) ( CCL2F2 ): Soutma amacyla en ok kullanlan soutucun akkandr. Zehirli, parlayc ve yanc olmamas sebebiyle emniyetli bir maddedir. Kondenserde s transferi ve youma scaklklar bakmndan olduka iyi bir durum gsterir. Buharlama ssnn dk olmas sebebiyle sistemde dolamas gereken akkan debisi fazladr b) R-22 ( Freon 22 ) ( CHCIF2 ): Zehirsiz, yanmayan, parlamayan bir akkandr. Sala ve gze zararldr. Derin soutma uygulamalarna cevap vermek zere gelitirilmi bir soutucu akkandr. alma basnlar ve scaklklar R-12den daha yksek seviyede ve birim soutma kapasitesi iin gerekli tahrik gc hemen hemen ayndr. Normal atmosfer basncnda kaynama scakl 40,8 0C dir. c) SOUTUCU AKIKANLARIN SAKLANMASI VE NAKLYES: Soutucu akkanlarn depolanmas ve nakliyesi silindirik kaplar veya tplerle olur. Tp yzeyinde buhar ve sv fazlar denge halinde bulunur. Valf ald zaman dar taar. Tpler hibir zaman alevle ve s ile temas etmemelidir. Silindirleri, gaz akn hzlandrmak zere stmak gerekirse, bunlar lk su dolu bir kovaya sokularak veya zel tip stclar ile stlmaldr. Silindirler kesinlikle 45 C nin zerinde bir scaklkta stlmamaldr. Kolay tannmalar iin renkleri farkldr. rnein; R-12 beyaz, R-22 ak yeil renktedir. B. SSTEM SEM: Istma ve klima sistem seimi tesisat mhendislii tasarm ve uygulanmasnn en nemli aamasn oluturur. Bunun iin deneyimli, bilgili olmak ve modern bilgisayar imkanlarndan yararlanabilmek gerekir. Gnmzde mhendislik, bilgisayarlarn yardm ile artk rutin hesaplarn yapmnda km, tamamen sistem seimi haline dnmtr. Sistem seimi birok parametreye bal, dolaysyla programlanamayan bir konudur. Sisem seiminde pek ok kriter sralanabilir. nem sras mal sahibinin veya satn almay yapan kiilerin isteklerine gre deiebilir. Bunlar aada verilmitir:

a) Konfor : Sistem seiminde belki de en nemli faktr konfordur. Seilecek sistem, i ortamda beklenen artlar btn deien d hava koullar dahilinde hep belirli deerlerde tutulabilmelidir. Bu konfor artlar arasnda scaklk, nem, temizlik, taze hava miktar ses kirlilii gibi deerler bulunmaktadr. b) Kurulu Maliyeti : Kaynaklarn kstl olmas yatrmcy ou zaman ucuz yatrmlara yneltmekte ve en nemli kriter haline getirmektedir. Halbuki asl nemli olan toplam maliyet deeridir. Yani sistemin ekonomik mr ierisinde ortaya kan iletme ve yatrm maliyetleri toplamdr. c) letme Maliyeti : letme maliyeti iinde yakt ( veya enerji ) giderleri bulunmaktadr. Yksek verimli bir sistem, toplam maliyet olarak ok daha ekonomik olmaktadr. d) Servis ve bakm skl : Sistem btn olduu kadar basit ve salam olmaldr. zellikle Trkiye artlarnda ou zaman kalifiye teknisyen ve profesyonel servis ve bakm teminindeki zorluklar nedeniyle, karmak sistemler istenildii gibi korunamamakta, zamanla tasarm artlarnn ok dnda ilkel artlarda almak zorunda kalmaktadr. Bu durum yksek verim bir tarafa, sistem temel fonksiyonlar yerine getirmez hale dmektedir. Bu nedenle seilecek sistemlerin basit, az bakm ve servis isteyen karakterde olmas ok nemlidir. a) SSTEM SEMNDE NCELK: Hibir sistem btn avantajlar bnyesinde toplayamayaca iin : stma ncelikli veya soutma ncelikli sistem seimi ilk admda gz nne alnmaldr. rnein Antalyada stma mevsimi 2.5 ay mertebesinde iken, soutma mevsimi 7.5 ay mertebesindedir. Byle bir iklimde soutma ncelikli sistem seimi gerekir. Haval bir sistem kullanyorsa, soutulmu havann st kottan ( tavan seviyesinden ) verilmesi dnlmelidir. Tavan seviyesinden verilen souk havann younluu fazla olduu iin ortamdaki havaya karm ideal konforu salayacaktr. Is pompas tipi cihaz seimleri uygundur. Hava kanall sistemler dnlebilir. Ama buna karlk stanbulda stma mevsimi yaklak 6.5 ay, soutma mevsimi 3-4 ay mertebesindedir. Erzurumda ise bu deerler daha fazla stma ynnde deimektedir. Byle iklimlerde stma ncelikli sistemler seilmelidir. Istma ncelikle sistemde stmann aadan yaplmas ve vantilatr vb. ses yapabilen cihazlarn kullanlmamas avantajldr. Istmann cam nlerine konan stclar ile yaplmas konforu arttracaktr. Villa sahipleri genelde en iyi konforu isterler. Villalarda; stmay cam nlerine konulan radyatrler ile, soutmay ise hava kanall split cihazlarla yapp, ayrca klima cihazna yaklak % 10 orannda taze hava alnmaldr. Bu durumda ortam havalandrlrken taze hava ortam art basnta tutaca iin dardan toz girii nlenecektir: Sistem seimindeki nceliklerden birisi de uygulama alan ile ilgilidir. yerlerinde s kazanc aydnlatma, makinalar ve insanlar dolaysyla daha fazladr. Bu nedenle konutlarla karlatrldnda daha fazla soutma yk gereklidir. Soutma ihtiyac da yl iinde konutlara gre daha uzun srelidir. Sistem seiminde bir baka ncelik ise mimari snrlamalarla ilgilidir. Mimari estetik; seilecek difzr, menfez vs. gibi elemanlarn tiplerini belirler. Bu erevede sesle ilgili snrlamalar da gz nne almak mmkndr. Salanmas gerekli ses dzeyi baz uygulanmalarda sistem seimini belirleyen ana ncelik olabilir. Kanal Tipi Paket ve Split Sistemler Bu cihazlar ticari olarak at st soutma niteleri ismi ile bilinir. Soutulan hava ksa kanallarla soutulacak hacme gnderilir. Bu cihazlarn bir dier trnde ise kompresr ve kondenser nitesi dardadr, evaporatr ve fan nitesi kanallarla birlikte ieridedir. Bu sistemlerde stma heat pump prensibi ile akkan geri dndrlerek yaplabildii gibi, elektrikli stma ile de yaplabilmektedir. Direkt genlemeli sistemler kk hacimler iin avantajldr. Ayrca sper market gibi tek kat dz atl byk alana yaylan yaplar iin de idealdir. atya yerletirilen ok sayda cihazlar ve ksa kanallarla soutma yaplabilir. Bu cihazlarn dezavantajlar kapasitelerinin snrl olmasdr. Yine de bir binada veya sper marketin atsnda 15-20 adet kanal tipi cihaz monte etmek birok kez 1 veya 2 adet cihaz kullanmaktan avantajl olmaktadr. b) HAVA DAITIMI: artlandrlacak hacme hava menfezlerden flenir. Amaca ve uygulamaya gre seilecek eitli tip menfezler vardr. Ancak genel prensip olarak souk hava yukardan aaya doru flenmeli, scak hava ise aadan yukarya doru ynlendirilmelidir. Scak hava ile stma yaplan yerlerde eer geni pencereler varsa, buradaki souk radyasyonu nlemek zere pencere nne radyatrler konulmaldr. Binalarda bir d yzeyin s kayb 450 watt/metre deerinden fazla ise : cam nne radyatr veya serpantin monte edilmeli veya hava flenmelidir. Kk Hacimli Binalar : Kk hacimli bina tarifi her kat 500-600 m2 ve kat says 10 kata kadar yaplabilir. Byle binalarda stma iin ok sayda scak sulu radyatrlerle stma ( radyatrlerle termostatik vana monte edilmelidir. Soutma iinse ok sayda ( her kat iin ) kanall direkt genlemeli haval soutma sistemi ve havalandrma iin egzost sistemi tavsiye edilir. Sper Market, Market : atya belirli sayda at st soutma nitesi yerletirmek, stma iin pencere nlerine ve idari odalara radyatr ve depo hacimlerine konvektrl scak sulu stma uygulamak tavsiye edilir. Is kazancnn fazla olduu hacimlerde, atya konacak heat pump roof top cihazlarla stma ve soutma yaplabilir. Konutlar ve Villalar : Bu tr uygulamalarda en uygun sistem; stmann radyatrl scak sulu sistemle, soutmann ise kanall split klima sistemleri ile yapld hybrid sistemdir. (hybrid sistem ; birbirinden farkl iki sistemin bir arada kullanlmasdr.)