Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995

t xy dng - Cc ph|ng php xc nh thnh phn ht

trong phng th nghim
Soils - Laboratory methods of determination of grain size distribution
Tiu chun ny quy nh ph|ng php xc nh thnh phn ht ca t loi ct v t
loi st trong phng th nghim, dng cho xy dng.
1. Quy nh chung
1.1. Thnh phn ht ca t l hm l|ng cc nhm ht c ln khc nhau trong t
|c biu din bng t l phn trm so vi khi l|ng ca mu t kh tuyt i
ly phn tch.
1.2. Xc nh thnh phn ht l phn chia t thnh tng nhm cc c ht gn nhau v
ln v xc nh hm l|ng phn trm ca chng.
1.3. Thnh phn ht ca t ct |c xc nh bng ph|ng php sng (ry), theo hai
cch:
- Khng ra bng n|c (ry kh) phn chia cc ht c kch th|c t 10 n
0,5mm
- C ra n|c (ry |t), phn chia cc ht c kch th|c t 10 n 0,1mm.
1.4. Thnh phn ht ca t loi ct v t loi st |c xc nh bng ph|ng php t
trng k khi phn chia cc ht c kch th|c t 0,01 n 0,002 mm v bng ph|ng
php ry vi cc ht ln hn 0,1mm.
1.5. Vic ly mu t th nghim |c thc hin theo TCVN 2683: 1991 t xy dng.
Ph|ng php ly, bao gi, vn chuyn v bo qun mu. Mu xc nh thnh
phn ht cn |c:
a) Nghin nh trong ci s bng chy c u bc cao su, tch cc ht c kch
th|c ln hn 0,1mm;
b) un si trong n|c sau khi |c nghin nh v thay th tng thnh phn phc
cht trao i ca t bng ion NH
4
+
tch cc ht c kch th|c nh hn
0,1mm.
i vi t c huyn ph (th vn) b kt ta, khi th nghim phi un si mu trong
n|c v thay th tng phn phc cht trao i ca t bng ion Na
+

1.6. Thnh phn ht ca t |c xc nh t cc mu trng thi kh gi, |c
nghin nh trong ci s bng chy c u bc cao su, hoc trong my nghin khng
lm v ht.
Ch thch:
i vi bn, t than bn v than bn, cho php xc nh thnh phn ht t cc mu c
m t nhin.
1.7. Khi xc nh thnh phn ht ca t ct bng ph|ng php ry c ra n|c, phi
dng n|c my, n|c m|a hoc n|c sng |c lc sch; cn khi xc nh thnh
phn ht ca t loi st bng ph|ng php t trng k, phi dng n|c ct.
1.8. Khi xc nh thnh phn ht ca t bng ph|ng php t trng k, phi gi cho
bnh ng huyn ph khng b rung, khng chu nhng tc ng khc, khng b nh
h|ng ca nng v nhit cao.

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
1.9. Cc php cn trn cn k thut phi |c tin hnh vi chnh xc n 0,01g; cn
cc mu t c khi l|ng 200g v ln hn cho php tin hnh vi chnh xc n
1g. Cc php cn trn cn phn tch phi |c tin hnh vi chnh xc n
0,001g.
1.10. Mi mu t xc nh thnh phn ht ch cho php tin hnh th nghim mt ln.
S l|ng mu phn tch ao nhim v nghin cu quyt nh. i vi nhng cng
trnh quan trng, khi chn cp phi ht, chn t lm vt liu p, v. v. th cn phi
tin hnh th nghim song song xc nh thnh phn ht. Vi hm l|ng ca
nhm ht t hn l0%, sai s |c php gia hai ln l 1%, vi hm l|ng nhm ht
trn 10%, |c php d|i 3%.
2. Dng c v thit b th nghim
2.1. xc nh thnh phn ht ca t bng ph|ng php ry, cn dng cc dng c v
thit b sau y:
- Cn k thut, c chnh xc n 0,0lg;
- B ry (c ngn y) c kch th|c l: 10; 5; 2; 1; 0,5; 0,25 v 0,lmm;
- Ci s v chy bc cao su;
- T sy iu chnh |c nhit ;
- Bnh ht m c canxi clorua;
- Bt ng t;
- Qu l bng cao su ( dn ra ht t, ht n|c);
- Dao con;
- Cn c chnh xc n 1g;
- My sng lc.
Ch thch: Cho php s dng cc b ry chun ca cc n|c ph|ng Ty c kch th|c
t|ng |ng.
2.2. xc nh thnh phn ht ca t bng ph|ng php t trng k, cn dng nhng
dng c v thit b ch dn iu 2.l v nhng dng c sau y:
- Cn phn tch;
- T trng k c thang t 0,995 n l,030 v c gi tr ca mi vch chia l
0,001(loi B) (hnh 1) hoc t trng k c thang chia t 0 n 60 (loi A) (hnh 2);
- B phn un v lm lnh bng n|c (h thng ng xon v bp in);
- Cc phu c |ng knh t 2 n 3cm v 14cm;
- Cc bnh tam gic (hnh 3) c dung tch 1000cm
3
cc ng o bng thy tinh c
dung tch l000cm
3
v |ng knh 60 2mm (hnh 4);
Nhit k c chnh xc 0,5
0
C;
- Que khuy (hnh 5);
- ng h bm giy;
- My ra;
- ng ht c 5cm
3
v 50cm
3
;
- Th|c thng di 20cm c vch chia milimt.
3. Cc ph|ng php th nghim ,

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
3.1. Xc nh thnh phn ht ca t bng ph|ng php ry
3.1.1. Chun b mu th nghim
a) phn chia t ra thnh cc nhm ht bng ph|ng php ry kh, cn dng
b ry c kch th|c l 10; 5; 2; 1; 0,5mm; bng ph|ng php ry |t cn dng
li b ry c l 10; 5; 2; l; 0,5 va thm hai c 0,25 v 0,25 v 0,1mm
Lp cc ry thnh chng (ct) theo th t tng dn kch th|c ca l k t y tr
ln
b) Mu trung bnh phn tch |c ly theo ph|ng php chia t|. ly mu
cn trn u t kh gi (phi kh trong khng kh), ri ri thnh mt lp
mng trn t giy dy hoc trn tm g mng. Dng dao con, rch thnh hai
|ng vung gc chia b mt lp t ra thnh bn phn t|ng |ng v sau
gt b t hai phn i xng ra ngoi. t hai phn cn li |c trn u v
tip tc lm li nh| trn cho n khi no khi l|ng t cn li vo khong.
- 100 - 200 g i vi t khng cha cc ht c kch th|c ln hn 2mm.
- 300 - 900g i vi t cha n 10% (theo khi l|ng) cc ht c kch th|c ln
hn 2mm;
- 1000 - 2000g i vi t cha 10 n 30% cc ht c kch th|c ln hn 2mm;
- 2000 - 5000g i vi t cha trn 30% cc ht c kch th|c 2mm.
Ch thch: Hm l|ng cc ht ln hn 2mm |c |c l|ng bng mt. _
c) Cn mu t trung bnh trn cn k thut vi chnh xc quy nh iu 1.9
ca tiu chun ny.
3.1.2. Tin hnh phn tch theo ph|ng php ry kh:
a) Ly mt mu t trung bnh v cn khi l|ng ca n (theo cc Mc b v c
iu 3.1.1). mu t vo ry trn cng v lc bng tay hoc bng my qua
b sng tiu chun (Mc a iu 3.I.1). Khi sng mu t c khi l|ng ln hn
1000g th nn t vo ry thnh hai t.
Tng nhm ht cn li trn cc ry, bt u t ry trn cng, |c vo ci s v
nghin thm bng chy c u bc cao su, sau li sng qua chnh ry , cho
n khi t yu cu.
kim tra vic sng lc cc nhm ht t t yu cu hay ch|a, cn ry t
ln trn mt t giy trng; nu thy c cc ht t ri xung t giy th cc ht
vo sng tip cho n khi kim tra khng thy mt ht t no ri xung giy
na mi thi.
b) Cn ring tng nhm ht cn li trn cc ry v lt xung ngn y. Ly tng
khi l|ng ca tt c cc nhm ht v so snh vi khi l|ng ca mu t trung
bnh ly phn tch. Nu sai lch ca khi l|ng qu l% th phi phn tch li.
Khi l|ng t tn hao khi dng b ry |c phn chia cho tt c cc nhm ht,
theo t l khi l|ng ca chng.
c) Hm l|ng ca mi nhm ht (P), biu din bng phn trm, |c tnh theo
cng thc (l):



% 100
m
m
P
h
=

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995

Trong :
m
h
- khi l|ng nhm ht, tnh bng gam;
m khi l|ng ca mu trung bnh lay phn tch, tnh bng gam.
Kt qu tnh ton |c biu din vi chnh xc n 0,1% .
d) Trng by cc kt qu phn tch d|i dng bng s l|ng cha phn trm trong
t ca cc nhm ht c kch th|c ln hn 10; 10 n 5; 5 n 2; 2 n 1; 1
n 0,5 v nh hn 0,5mm.
Kt qu phn tch km theo ch thch v ph|ng php xc nh.
3.1.3. Tin hnh phn tch theo ph|ng php ry |t.
a) Ly mt mu t trung bnh, cn khi l|ng ca n (theo cc Mc b v c iu
3.1.1) v t vo cc bt nh |c cn tr|c. Dng n|c lm m t v
nghin t bng chy c u bc cao su. Sau n|c vo t, khuy c
huyn ph v lng 10 n 15 giy. n|c c cc ht khng lng (th vn)
qua ry c l 0,1mm.
C tin hnh khuy c v ln ry nh| vy cho n khi n|c bn trn cc ht
lng xung hon ton trong mi thi.

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
Dng qu l cao su bm n|c di sch cc ht cn li trn ry vo bt, gn
n|c trong bt i.
Sy t trong cc bt cho n trng thi kh gi v cn bt vi t tm khi
l|ng ca t sau khi di ra cc ht nh hn 0,1mm qua ry.
Xc nh khi l|ng cc ht c kch th|c nh hn 0,1mm theo hiu s gia khi
l|ng ca mu trung bnh ly phn tch v khi l|ng ca t sau khi ra i
cc ht c kch th|c nh hn 0,1mm.
Sng |c ra b cc ht c kch th|c nh hn 0,1mm qua b ry tiu chun
(mc a iu 3.1.1.) v kim tra vic sng cc nhm ht qua tng ry, nh| ch dn
mc a, iu 3.1.2. ca tiu chun ny.
b) Cn ring tng nhm ht b gi li trn cc ry. L|ng t tn hao khi sng
|c phi chia cho cc nhm ht theo t l khi l|ng ca chng.
Tnh hm l|ng phn trm ca mi nhm ht theo cng thc (1).
c) Kt qu phn tch |c trnh by d|i dng bng, trong ghi l|ng cha phn
trm cc nhm ht c kch th|c ln hn 10; 10 n 5; 2 n 1; 1 n 0,5; 0,5
n 0,25; 0,25 n 0,1 v nh hn 0,1mm; ng thi c ch thch v ph|ng
php xc nh.
3.2. Xc nh thnh phn ht ca t bng ph|ng php t trng k l tin hnh o mt
ca huyn ph bng t trng k |c hiu chnh tr|c, theo ch dn cc iu
t 1.1 n 1.6 ca Ph lc thuc tiu chun ny.
3.2.1. Khi phn tch cc mu t c huyn ph khng kt ta, ra ht v pha long
huyn ph, u phi dng n|c ct c thm dung dch NH
4
OH nng 25% theo
liu l|ng 0,5cm
3
cho mt lt n|c ct.
3.2.2. Cch chun b mu trung bnh phn tch.
a) Bng ph|ng php chia t|, ly mt mu t 200g trng thi kh gi v sng
qua b ry c kch th|c l 10; 5; 2; 1; 0,5mm.
Cn cc nhm ht b gi li cc ry v nhm ht lt xung ngn y. Nu trong
mu t khng c ht ln, th khng cn phi sng qua cc ry c l 1mm v ln
hn.
i vi cc mu t ni trong phn ch thch ca iu 1.6 th khng tin hnh
nhng cng vic trn.
b) Cng bng ph|ng php chia t|, ly mt mu t trung bnh lt qua ry c
kch th|c l 0,5mm, cho vo trong mt bt bit khi l|ng v cn bt c
cha t xc nh khi l|ng ca t c c ht nh hn 0,5mm dng vo
phn tch.
Khi l|ng ca mu t ny |c ly vo khong:
20g i vi t st;
30g i vi t st pha;
40g i vi t ct pha;
i vi t bn, t than bn v than bn, ni phn ch thch ca iu 1.6, th
khi l|ng ca mu phn tch nn ly ln hn nh|ng tr s nu trn, ty theo
m t nhin ca chng.
ng thi vi vic ly mu trung bnh xc nh thnh phn ht, phi ly mu
xc nh m v khi l|ng ring ca t.

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
Ch thch: Cho php ly khi l|ng ring ca t theo s liu ghi trong cc s tay k
thut v t.
c) Kim tra s ng|ng keo (kt ta) ca huyn ph
Bng ph|ng php chia t|, ly mt mu t c khi l|ng vo khong 2g, dng
chy c u bc cao su nghin mu t vi 4 n 6cm
3
n|c ct trong bt, sau
thm vo bt 14 n 16cm
3
n|c ct v un si huyn ph trong khong thi
gian t 5 n 10 pht. huyn ph trong bt vo mt ng nghim hoc vo mt
ng o c dung tch t l00 n 150cm
3
v thm mt l|ng n|c ct, sao cho th
tch ca huyn ph ln n khong l00cm
3
i vi t st, 70cm
3
i vi st pha v
50cm
3
i vi t ct pha.
Lc huyn ph ri yn trong bnh. Nu sau thi gian huyn ph kt ta v
vt kt ta sau khi ri xung y ng nghim (hoc y ng o) c kt cu ri,
dng bng v dch th trn cht kt ta trong sut, th coi t l c kt ta v c
mui ho tan, cn phi x li tr|c khi tin hnh phn tch.
d) Tin hnh x l t c kt ta v c mui ha tan bng ph|ng php ra.
em khi l|ng t dng phn tch cho vo phu c lt giy lc. Rt n|c ct
un si ngui vo phu c t lc mui ha tan vo trong bnh tam gic
1000cm
3
. Trong qu trnh ra, ch gi cho mt dung dch cao hn mt t trong
phu 5mm.
kim tra vic ra mui, cn ly hai ng nghim, cho vo mi ng 2cm
3
dung
dch n|c lc qua phu, ri thm vo ng nghim th nht vi git HC10% v
Bacl
2
5% ng th hai vi git HNO
3
l0% v AgNO
3
5% . Nu c hai ng khng
thy hin t|ng kt ta trng, th chng t t |c ra sch mui ha tan.
Sau khi ra xong, xc nh l|ng cha mui ha tan trong t bng cch
n|c lc qua phu vo mt ng c khc o th tch ca n. Sau lc u
ng v ly ra hai mu n|c lc c th tch khong 100cm
3
. n|c ny vo bt,
kh l05
0
C, ngui trong bnh ht m v cn trn cn phn tch vi chnh xc
ti 0,001g.
Ch thch: Khi t cha t cht kt ta v mui ha tan hoc cng trnh nghin cu khng
quan trng c th b qua iu ny. Trong tr|ng hp khng cn ngm mu t v tip
cng khng phi un si, m tin hnh cho qua ry ngay sau khi khuy lc trong
n|c.
e) Cho mu t trung bnh dng phn tch (loi khng c kt ta hoc c kt
ta nh|ng |c ra nh| iu 3.2.3.d) vo bnh tam gic c dung tch t 750
n l000cm
3
; dng tia n|c ra sch phn t cn li trong bt hoc trn phu
lc.
thm n|c vo bnh tam gic, sao cho l|ng n|c tng cng gp m|i ln
khi l|ng ca mu t v ngm mu t trong mt ngy m.
g) Cho thm vo bnh 1cm
3
dung dch NH
4
OH nng 25%, y bnh li bng
mt ci nt ca b phn lm lanh (h thng ng xon) hoc y bng mt ci
phu c |ng knh t 2 n 3cm v un si huyn ph trong thi gian 1gi.
ngui huyn ph cho n nhit trong phng, sau rt qua ry 0,1mm vo
trong ng o hnh tr c dung tch 1000cm. rt, cn t phu c |ng knh
14cm trn ming ng o, ri t ry vo ming phu.
Ch thch: i vi t c huyn ph kt ta khi kim tra ng|ng keo nh|ng thuc loi t
trong ch thch ca mc d iu 3.2.2, th sau khi cho mu vo bnh tam gic v thm

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
n|c theo quy nh trn, cn tin hnh lc u v huyn ph vo ng o qua ry
0,1mm; khng phi ngm trong 1 ngy m v cng khng phi un si.
h) Ra tri cc ht trn ry 0,1mm bng tia n|c vo bt v dng chy c u bc
cao su nghin k, sau huyn ph mi to thnh trong bt qua ry 0,1mm
vo ng o. C tip tc nghin phn t ng li trong bt v huyn ph qua
ry cho n khi phn n|c trn cc ht (cn li d|i y bt) hon ton trong.
Ch khi khng nn dng nhiu n|c, bo m huyn ph qua ry vo ng
o gn ti 1000cm
3
.
dn cc ht cn li trn ry v cc ht lng li y bt vo mt bt hay l
thy tinh c khi l|ng bit tr|c, un cho bc hi. Sau , em sy n khi
l|ng khng i, ri cho qua ry c kch th|c l 0,25 v 0,lmm, Tr|ng hp phn
tch loi t ni trong ch thch ca iu 1.6 th sng cc ht |c sy n
khi l|ng khng i qua b ry c kch th|c l 10; 5; 2; l; 0,5; 0,25; 0,1mm.
Cho cc ht lt qua ry c l 0,1mm vo ng o cha huyn ph, tin hnh
phn tch bng t trng k.
Cn cc nhm ht b gi li trn cc ry xc nh l|ng cha ca chng.
thm n|c vo ng o (nu cn) cho ng l000cm
3
Khi phn tch loi t c huyn ph kt ta (c hin t|ng ng|ng keo) th tr|c lc
thm n|c, phi cho vo ng o 25cm
3
pirphtphat natri (Na
4
P
2
O
7
) c nng
4% hoc 6,7% (4% tnh cho pirphtphat natri khng ngm n|c;6,7% tnh cho
pirphtphat natri ngm n|c).
3.2.3. Tin hnh phn tch bng t trng k.
a) Dng que khuy huyn ph trong thi gian l pht (c 2 giy ko ln y
xung mt ln), ghi im thi khuy v sau 20 giy thn trng th t trng k
vo trong huyn ph. Phi t trng k ni t do, khng |c chm vo thnh
ng o
b) Tin hnh c t u mt ca huyn ph theo mp trn ca mt khun qua
30 giy, 1 pht, 2 pht, v 5 pht t khi thi khuy v khng ly t trng k ra
khi ng o. Thi gian c s trn t trng k khng |c lu qu 5 n 7 giy.
Ch thch: tin thao tc, khi c t trng k loi B c th n gin i, tc l b s 1v
chuyn du phy li v phi 3 s l; trong tr|ng hp ny gch chia phn nghn s l s
nguyn, cn s l phn m|i nghn |c l|ng bng mt s v s l phn m|i.
c) Ly t trng k ra khi huyn ph v cho vo trong ng ng n|c ct.
Khuy li huyn ph ln th hai v cho t trng k vo huyn ph c mt
ca n. c tip t trng k sau 15 pht; 30 pht; l,5; 2; 3; v 4 gi k t khi
ngng khuy. Thi gian c c th ko di v ty theo yu cu m quy nh. Mi
ln c nn th t trng k tr|c 5 n 10 giy v hi su hn ln tr|c mt cht.
Sau mi ln c xong, ly t trng k ra khi huyn ph v nhng vo ng ng
n|c sch, o nhit v khng khuy li.
d) Kim tra nhit ca huyn ph vi chnh xc n 0,5
0
C trong vng 5 pht
u (tr|c khi bt u th nghim) v sau mi ln o mt ca n bng t
trng k. Nu nhit khc 20
0
C th phi ghi li hiu chnh s c trn t
trng k theo bng 1 ca Ph lc.

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
e) Cn phi hiu chnh s c mt huyn ph v ch tiu khng" ca t trng
k, v cht lm phn tn v v chiu cao mt khum theo cc iu t A.1.3 n
A.16 ca Ph lc A.
3.2.4. Chnh l cc kt qu phn tch
a) Tnh l|ng cha mui ha tan theo cng thc (2):



Trong :
P
m
- l|ng cha mui ha tan,tnh bng phn trm khi l|ng;
m
m
- khi l|ng bnh qun ca mui trong hai mu n|c lc ly ra, tnh bng
gam;
v- th tch bnh qun ca 2 mu n|c lc ly ra, tnh bng centimet khi;
V- tng th tch n|c lc, tnh bng gam;
m
1
- khi l|ng mu t trung bnh trng thi kh gi, |c ly phn tch
bng t trng k, tnh bng gam;
W- m ca mu t trng thi kh gi, tnh bng phn trm.
b) Tnh khi l|ng cha phn trm cc nhm ht c kch th|c ln hn l0; 10 n
5;5 n 2; 2 n l; l n 0,5 v nh hn 0,5mm, theo Mc c iu 3.l.2. Ch ,
khi tnh khi l|ng ca mu t (m) ly phn tch thnh phn ht, phi c
hiu chnh v ht m hoc m t nhin.



c) Tnh khi l|ng phn ht ca mu t trung bnh ly phn tch (mo) bng t
trong k theo cng thc (S):





Trong :
m
1
- Khi l|ng ca, mu t trung bnh ly phn tch bng t trng k
trng thi kh gi (hoc c m t nhin trong tr|ng hp t bn, than bn
v.v), tnh bng gam;
W- l|ng ht m (hoc m t nhin), tnh bng phn trm.
d) Tnh l|ng cha phn trm (P) ca cc nhm ht c kch th|c nh hn 0,5mm
v ln hn 0,25mm (hoc ln hn 0,lmm) so vi tng khi l|ng t em phn
tch thnh phn ht, theo cng thc (4):


( )
%
.
,
100
1 0 1
1

+
=
m v
W V m
P
m
m
( )
m
P
W
m
m 01 , 0 1
01 , 0 1
1
0

+
=

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995



Trong :
m
h
- khi l|ng ca nhm ht trn ry 0,25 (hoc 0,1mm) |c sy kh n
gi tr khng i, tnh bng gam;
m
0
- khi l|ng phn ht ca mu t trung bnh ly phn tch bng t trng
k, xc nh theo iu 3.2.5c, tnh bng gam;
K - l|ng cha tng cng ca cc nhm ht c kch th|c ln hn 0,5mm, tnh
bng phn trm.
e) Tnh ton |ng knh (d) ca cc ht bng milimet theo ton Stokes nh| ch
dn mc 2 ca Ph lc, hoc theo cng thc (5):




Trong :
H
R
- C li chm lng ca cc ht k t b mt dch the cho n trng tm ca
bu t trng k ng vi s c hiu chnh R trong thi gian T, tnh
bng centimet;
q - h s nht ca n|c tnh bng Poaz, xc nh theo bng 2 ca Ph lc,
ph thuc vo nhit ;
g- gia tc trng tr|ng, bng 981 cm/s
2
;
- khi l|ng ring ca ht t, tnh bng gam trn centimet khi

n
- khi l|ng ring ca n|c, ly bng 1 gam trn centimet khi;
T- thi gian chm lng k t lc bt u thi khuy huyn ph cho n khi c
|c R, tnh bng giy.
f) Tnh l|ng cha phn trm (P) ca cc ht c kch th|c nh bn |ng knh no
cho tr|c (xc nh theo Mc e) ca iu 3.2:5, theo cng thc (6) v (7)
- i vi t trng k loi B:



- i vi t trng k loi A:




Trong :

0
- khi l|ng ring dng khc , ly bng 2,65 gam trn cetimt khi
( )
( ) K
m
R
P
n
B

= 100
'
'
0

( )
( )
( ) K
R
P
A

= 100
1
' 1
'
0
0


( )T g
H
d
n
R
.
. . 1800

q

=
( ) k
m
m
P
h
= 100
0

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
Cc k hiu ,
n
, m
0
,K ging nh| ch dn cc iu trn
R
A
,R
B
- s c hiu chnh trn t trng k loi A hoc loi B.
Vi t trng k loi A, dng cng thc (8):
R'
A
= R
A
+ m
A
+n
A
- c
A
(8)
r
a
- s c t trng k loi A;
n
A
- S hiu chnh mt cong v khc theo t trng k A;
m
A
- S hiu chnh nhit theo t trng k A.
Vi t trng k loi B, dng cng thc (9):
R'
B
= p
B
+ m
H
+n
B
- c
B
(9)
R
B
S c t trng k loi B ( n gin ha);
n
B
- S hiu chnh mt cong khc theo t trng k loi B ( n gin ha);
m
B
- S hiu chnh nhit theo t trng k loi B ( n gin ha);
C
B
-S hiu chnh cht phn tn theo t trng k B.
Ch thch: Trong cc cng thc trn s ly K: 0 i vi tr|ng hp t em phn tch thnh
phn ht khng c cc ht ln hn 0,5mm.
khng ng nht ca t |c biu din bng h s khng ng nht U - l t s
gia cc |ng knh ht ng vi cc l|ng cha 60 v l0% so vi tng khi l|ng
mu t phn tch thnh phn ht, |c xc nh theo cng thc (l0):



g) V |ng thnh phn ht trong h ta na lgurit: trn trc honh biu th
lograit ca |ng knh ht v trn trc tung - l|ng cha phn trm ca ht
Theo |ng biu din, xc nh l|ng cha phn trm ca cc nhm ht 0,5 n
0,25; 0,25 n 0,1; 0,1 n 0,5; 0,05 n 0,01; 0,01 n 0,005 (hoc 0,01 n nh v
nh hn 0,005mm (hoc nh hn 0,002mm) ty theo yu cu nghin cu.
h) Kt qu phn tch |c trnh by d|i dng bng, trong nu r l|ng cha
phn trm ca cc ht c kch th|c ln hn l0; t l0 n 5; t 5 n 2; t 2 n
1; t 1 n 0,5; t 0,5 n 0,25; t 0,25 n 0,1; t 0,1 n 0,05 , t 0,05 n
0,01; t 0,01 n 0,005 (hoc t 0,01 n 0,002) v nh hn 0,005 (hoc nh hn
0,002mm).
Km theo kt qu phn tch phi c ch thch v ht m (hoc m t nhin)
ca t, v cht dng n nh, ph kt ta huyn ph, v qu trnh ra mui, v.v.

Ph lc A
A.1. Hiu chnh t trng k
C nhiu loi t trng k. Th|ng dng nht l t trng k loi A (o khi l|ng ca
cc ht trong dch th) v t trng k loi B (o khi l|ng ring ca dch th). Tr|c
khi s dng chng cn phi tin hnh hiu chnh.
10
60
d
d
U =

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
A.1.1. Xc nh khong cch t mt dch th n trng tm ca khi n|c do t trng k
chon ch H
R
ng vi mi mt vch chia trn thang t trng k lm ring cho tng
chic v tng ng o.
Cc tr s H
R
dng xc nh |ng knh cc ht theo Mc c iu 3.2.5 ca tiu
chun ny.
A.1.3. Khong cch H
R
(c li chm lng ca cc ht t), o bng cm, i vi mi vch
chia thang t trng k, |c tnh theo cng thc (l):
H
R
= L
1
+ (a - b) (l)

Trong :
a - khong cch t vch chia cui cng n trng tm ca khi n|c do bu t
trng k chon ch, tnh bng centimet;
b - chiu cao dng n|c trong ng o, khi t trng k chm xung n trng tm
ca khi n|c b bu t trng k chon ch, tnh bng centimet;
L
1
- khong cch t vch chia cui cng trn thang t trng k n cc vch chia
pha trn tnh bng centimet;
A.l.2.l. i vi t trng k loi B, khong cch L
1
c th xc nh theo cng thc.


Trong :
N - s vch chia phn nghn trn thang t trng k k t vch chia cui cng
(th|ng 1.030 hoc l.050) n vch chia l.000, l tr s khng i i vi t
trng k cho.
M - s vch chia phn nghn trn thang t trng k k t vch chia l.000 n
mt huyn ph (l tr thay i-ty theo chm lng ca t trng k). M lun
lun bng s c trn t trng k;
L chiu di ca thang khc trn t trng k k t vch cui (l.080 hoc
1.050) n vch 1.000, tnh bng centimet, (l tr khng i i vi t trng k
cho).
Trong cng thc trn, tr s ca M |c ly t l n 30.
thun tin cho vic dng ton sau ny, nn lp sn biu quan h gia
H
R
v M cho tng t trng k v ng o dng trong phn tch.
A.1. Chiu cao dng n|c trong ng o khi t trng k chm xung n trng tm ca
khi n|c b bu t trng k chon ch (b), o bng cm, |c xc nh theo cng
thc (3):



Trong :
V
b
- th tch ca bu t trng k (tnh n vch chia cui cng trn thang t trng
k), tnh bng centimet khi;
F - tit din ngang ca ng o, tnh bng centimet vung.
L
N
M N
L

=
1
F
V
b
b
2
=

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
Th tch bu t trng k (V
b
) |c xc nh nh| sau:
900 n 920cm
3
n|c ct c nhit 20
0
C vo trong mt ng o bng thy
tinh c dung tch 1000cm
3
. Nhng chm t trng k cho n vch cui cng v ghi
dng ln ca mc n|c. Hiu gia mc n|c trong khi nhng chm t trng k
v khi khng c t trng k chnh l bng th tch (V
b
) ca bu
Tit din ngang ca ng o (F) |c xc nh bng cch o chiu cao(H) tng
on ng, ghi th tch V
b
t|ng ng ca on v tm tit din ca n F = V/H
Cn o chiu cao (H) nhiu ln cc on khc nhau tm tr s tit din trung
bnh ca ng o.
A.1.2.1. Khong cch t vch chia cui cng n trng tm ca khi n|c do bu chon
ch (a) |c xc nh nh| sau:
900cm
3
n|c ct nhit 20
0
C vo trong ng o bng thy tinh dng
ng huyn ph khi phn tch.
Dn mt ming giy k li ln mt bu. Nhng t trng k vo ng o cho n khi
mc n|c trong ng dng ln ng bng na th tch (Vb) ca bu. Ghi ch tip
xc gia mt n|c dng ln v bu, chnh l trung tm bu. o khong cch
t vch chia cui cng trn thang n trung tm bnh t trng k, |c tr s a,
tnh bng centimet.
A.1.3. Xc nh s hiu chnh ch s "C" (tc l hiu chnh khc) ca t trng k nh|
sau:
y n|c ct 20
0
C vo mt ng o v nhng t trng k vo n|c Tin hnh
c mt ca n|c, s c |c l mt n v.
Hiu gia vch chia thang v s c lc t trng k ng yn trong n|c ct 20
0
C
bng s hiu chnh |a vo tnh ton.
Cng s hiu chnh vo cho mi mt s c trn thang t trng k, nu khi kim
tra thy t trng k ch d|i l 000 v tr i, nu t trng k ch trn l.000
Ch thch: chnh xc hn, c th hiu chnh cc khc ca t trng k bng nhng
dung dch c mt ln hn mt ca n|c.
Pha ch cc dung dch axit hoc mui 20
0
C c mt t|ng ng vi s c ca
t trng k
Th t trng k vo cc dung dch v ly cc s c t|ng ng. Sau mi ln c,
ly cc dung dch cho vo bnh t trng v cn 20
0
C. Sau n|c ct, cng
vo bnh t trng , v cn 20
0
C vi chnh xc ti 0,0001 gam
S c chun xc ca t trng k loi B (20
0
/20
0
C) |c tnh theo cng thc (4):



Trong :
m
d
khi l|ng ca dung dch axit (hoc mui) trong bnh t trng 20
0
C,
tnh bng gam;
m
n
- khi l|ng ca n|c ct trong bnh t trng 20
0
C, tnh bng gam.
i vi mi dung dch xc nh t nht hai ln tr s R
B

Sai s cho php ca hai ln xc nh song song l 0,0002.
n
d
B
m
m
R =

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
S c chun xc ca t trng k loi A tnh theo cng thc (5):
R
A
= (R
B
- l) 1601 x 5041 (5)
H s gia s c thc o khi th t trng k vo dung dch v s c chun xc l
tr s hiu chnh khc.
A.1.3. Trong tnh ton phi hiu chnh chiu cao mt cong, nu t trng k |c khc
theo mp d|i ca mt cong. (Nu t trng k khc theo mp trn ca mt cong th
khng phi hiu chnh).
Th t trng k vo ng o ng y n|c ct 20
0
C. Tin hnh c theo cc s
dc theo mp d|i v mp trn ca mt cong. Hiu cc s c trn t trng k
ng yn chnh l s hiu chnh chiu cao mt cong. Cng thm s hiu chnh vo
cho mi mt s c trn thang t trng k khi o mt ca huyn ph.
Ch thch: Nu kt hp hiu chnh mt cong vi hiu chnh khc v v |ng biu
din quan h s c t trng k vi cc s hiu dng trong tnh ton.
A.1.5. Khi trong phn tch c dng cht lm phn tn t, th phi xc nh s hiu chnh
cho cht phn tn ny.
950 cm
3
n|c ct vo trong mt ng o th t trng k vo v tin hnh c
theo mp trn ca mt cong.
Cho thm cht phn tn vo ng o vi mt l|ng yu cu, sau n|c vo
ng cho n 1.000cm
3
, lc hn hp ri th t trng k vo trong hn hp v li
tin hnh c theo mp trn ca mt cong.
Hiu gia s c ln th hai v s c ln u chnh l s hiu chnh cho cht
phn tn. Khi o mt huyn ph th mi mt s c trn thang t trng k phi
|c tr i gi tr hiu chnh ny.
A.1.6. Hiu chnh nhit
Nu c s sai khc gia nhit dung dch khi phn tch v nhit t trng k
khi hiu chnh (20
0
C), th cn phi hiu chnh s c theo cc tr s hiu chnh
nhit trong bng 1.
Bng A.1- Bng tr s hiu chnh nhit

Nhit
dung dch,
0
C
S hiu
chnh t
trng k loi
A
S hiu
chnh t
trng k loi
B
Nhit
dung dch,
0
C
S hiu
chnh t
trng k loi
A
S hiu chnh
t trng k
loi B

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
10
10,5
11,0
11,5
12,0
12,5
13,0
13,5
14,0
14,5
15,0
15,5
16,0
16,5
17,0
17,5
18,0
18,5
19,0
19,5
20,0
-2,0
-1,9
-1,9
-1,8
-1,8
-1,7
-1,6
-1,5
-1,4
-1,3
-1,2
-1,1
-1,0
-0,9
-0,8
-0,7
-0,5
-0,4
-0,3
-0,1
-0,0
-0,0012
-0,0012
-0,0011
-0,0011
-0,0011
-0,0010
-0,0010
-0,0009
-0,0009
-0,0008
-0,0008
-0,0007
-0,0006
-0,0006
-0,0005
-0,0004
-0,0003
-0,0003
-0,0002
-0,0001
-0,000
20,5
21,0
21,5
22,0
23,0
23,5
24,0
24,5
25,0
25,5
26,0
26,5
27,0
27,5
28,0
28,5
29,0
29,5
29,5
30,0
+0,1
+,03
+0,5
+0,6
+0,8
+0,9
+1,1
+1,3
+1,5
+1,7
+1,9
+2,1
+2,2
+2,5
+2,6
+2,9
+3,1
+3,3
+3,5
+3,7
+0,0001
+0,0002
+0,0003
+0,0004
+0,0005
+0,0006
+0,0007
+0,0008
+0,0009
+0,0010
+0,0011
+0,0015
+0,0014
+0,0015
+0,0016
+0,0018
+0,0019
+0,0021
+0,0022
+0,0023

Bng A.2 H s ca n|c ng vi cc nhit t 10 n 40
0
C

Nhit
0
C H s nht, Poaz Nhit ,
0
C H s nht, Poaz
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
0,01308
0,01272
0,01236
0,01208
0,01171
0,01140
0,01111
0,01086
0,01056
0,01050
0,01005
0,00981
0,00958
0,00936
0,00914
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
0,00874
0,00854
0,00836
0,00818
0,00801
0,00784
0,00768
0,00752
0,00737
0,00722
0,00718
0,00695
0,00681
0,00668
0,00656

Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995
25 0,00894

A.2. Quy tc dng ton
A.2.1. Ton Casagrande |c thnh lp theo cng thc Stokes gm 7 thang (xem hnh
v). K hiu cc thang |c trnh by trn hnh v.
Tr|c khi dng ton , phi tin hnh hiu chnh n bng cch ghi ln pha phi
ca thang VII cc tr s M, tc l mang tr M t din vi cc tr H
R
t|ng ng
vi chng ( pha tri ca thang) tnh theo cng thc iu 2.1 ph lc ny.
A.2.2. Khi xc nh |ng knh ca cc ht theo tnh ton th th dng s c trn
t trng k |c tin hnh theo th t sau y:
a) t mt ci th|c ln thang III ti im ng vi khi l|ng ring ca t () v
trn thang II ti im ng vi nhit (t
0
C) ca huyn ph. Tm giao im ca
|ng thng vi thang I.
b) Trn pha phi ca thang VII ti im ng vi s c hiu chnh trn t trng
k (vi cc s hiu chnh cho nhit , cho mt khum, cho t phn tn), vch
mt |ng thng ni vi mt im trn thang VI ng vi thi gian c (T) v
tm giao im ca |ng thng vi thang V (thang tc chm lng ca cc
ht)
c) Vch mt |ng thng ni cc im tm |c trn thang I v thang V tm
giao im ca n vi thang IV. Giao im ny chnh l |ng knh ht (d) cn
phi xc nh.








Tiu chun vit nam TCVN 4198 : 1995