Giao Trinh TAO - HINH Kien Truc

TRNG I HC BCH KHOA NNG
L MINH SN
LI NI U
Gio trnh C s to hnh c bin son nhm phc v cho vic hc tp ca sinh vin ngnh Kin trc - Trng i hc Bch Khoa Nng. Mc ch trang b cho sinh vin nhng kin thc v kh nng t duy ban u v To hnh. Gio trnh l s kt hp kh y cc ti liu lin quan v c s to hnh c xut bn trc y: - C s to hnh kin trc (Thnh ph H Ch Minh) - C s to hnh kin trc (H Ni) - Design th gic (KTS Nguyn Lun) - Interior Design Francis P.K. Ching, New York 1987 Rt mong bn c v cc ng nghip ng gp kin tp gio trnh ny ngy cng c hon thin hn trong nhng ln xut bn sau.
Tc gi
GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC
L MINH SN
MC LC
CHNG I: MT S T IM CA CM QUAN TH GIC.................... 3 1.1. LC TH GIC............................................................................................. 3 1.2. CNG LC TH GIC....................................................................... 3 1.3. CU TRC N CA TH GIC TRN MT PHNG............................. 4 1.4. TRNG NHN CA MT........................................................................ 6 1.5. CN GIC.................................................................................................... 8 1.6. HNH DNG TH GIC............................................................................... 11 1.7. CHUYN NG TH GIC........................................................................ 14 1.8. BI TP........................................................................................................ 14 CHNG II: T L................................................................................................. 15 2.1. T L NHP IU TRONG THIN NHIN.............................................. 15 2.2. CC LOI T L......................................................................................... 16 2.3. NHP IU.................................................................................................... 21 CHNG III: TNG PHN V TNG T.................................................. 24 3.1. TNG PHN: (Contraste)......................................................................... 24 CHNG IV: IM NT - DIN....................................................................... 28 4.1. IM, NT, DIN TRONG TO HNH..................................................... 28 4.2. HIU QU RUNG........................................................................................ 30 4.3. HIU QU O.............................................................................................. 32 4.4. NT................................................................................................................ 34 4.5. HNH PHNG............................................................................................... 36 CHNG V: KHI V KHNG GIAN................................................................ 41 5.1. NHNG KHI NIM................................................................................... 41 5.2. KHI A DIN U (PLATON)................................................................ 41 5.3. KHI A DIN BN U (Archimde).................................................... 43 5.4. A GIC HO MT CU (M rng)........................................................ 49 5.5. KHNG GIAN TRONG TO HNH........................................................... 52 5.6. CU TRC LP TH V PHP TO HNH THI.................................. 57 5.7. BI TP........................................................................................................ 59
L MINH SN
CHNG I: MT S T IM CA CM QUAN TH GIC

1.1. LC TH GIC 1.1.1. V d: V d 1: Khi nhn c mt phong th, ta m phong b ra, bn trong th ch l mt t giy trng, khng ch, khng hnh. Cm gic ca ta b hng do: * Tm l i ch. * S ch ca mt khng c i tng t vo. - Kt lun: l s mt cn bng gia sc cng thng ca mt v lc ht ca i tng th gic. V d 2: t hai t giy A v B trc mt ngi quan st:
A: T giy trng
B: T giy c mt chm en
Mt ca ta s ch ngay vo t giy b v vo im chm en y, do chm en t giy sinh ra mt lc tng ng vi sc cng ca mt. Ta gi l lc th gic. 1.1.2. nh ngha: - Lc th gic l mt khi nim dung ch s ch ca mt n mt i tng no trong mt khng gian bt k. 1.2. CNG LC TH GIC:
1.2.1. V d: t trc mt ngi quan st hai t giy C v D
C: t ba chm en c khong cch nh hn kch thc ca chng. D: t ba chm en c khong cch ln hn kch thc ca chng. - Cc hnh t giy C to cm gic chng l mt tp hp, c quan h gn b vi nhau. T giy D khng phi l mt tp hp, ri rc. Cc chm en t giy C c mt lc v hnh
L MINH SN
no gn chng li vi nhau. chnh l s lien kt ca cc trng th lc ca cc hnh trn en tn ti c lp. Cc chm en hnh C khng sinh ra mt lc th gic, m cn to ra xung quanh n mt trng lc hp dn c bn knh gp i bn knh ca n. (Hnh I-1a,b)
Hnh I-1a
Hnh I-1b
1.2.2. nh ngha: Mc ln nh ca trng lc c gi l cng lc th gic. 1.2.3. c im: 1.2.3.1. V d: - Chm en hnh I-1a t gn nhau (a>b) th cc trng lc ca chng giao nhau v gn chng li vi nhau. iu ny khng xy ra vi cc chm en hnh I-1b v (a<b) nn ta thy chng ri rc. - Nu ta cho cc chm en hnh I-1a tip tc lp y mt giy (nh hnh I-1c) hay khi chng l h thng cong song song ( hnh I-1d) cc u nhu theo khong cch gia chng nh hn hoc bng dy ca nt th khi nhn ln cc hnh ny ta s rt nhc mt. Cng th gic lm nhc mt ngi nhn n.
Hnh I-1c
Hnh I-1d
1.2.3.2. c im: - Khong cch gia cc tn hiu th gic ln hn kch thc ca chng th cng lc th gic mt tc dng. - Khong cch gia cc tn hiu th gic nh hn kch thc ca chng th cng lc th gic c tc dng. - Cng lc th gic ph thuc vo kch thc v mt xut hin ca cc tn hiu th gic.
L MINH SN
1.3.
CU TRC N CA TH GIC TRN MT PHNG
1.3.1. S cu trc n ca mt s hnh vung: 1.3.1.1. Khi nim:
Hnh I-3a -
Hnh I-3b
Ta tng kch thc ca chm en (trn hnh 1-3a,b) ln v cho xut hin cc v tr khc nhau chng s cho chng ta cc cm gic khc nhau v quan h gia chng v mt phng cha ng: Khi chm en xut hin trung tm hnh hc (hnh 1-3a) ta thy n c gi cht, gn vo mt phng. Khi chm en lch ra khi tm, ta thy n c xu hng ri khi mt phng. - R rng c mt cu trc n no ca mt phng ang chi phi s nhn ca chng ta v ta gi n l s cu trc n ca mt hnh vung 1.3.1.2. S cu trc n ca hnh vung:
Hnh I-3d S cu trc n ca hnh vung (hnh 1-6) c xc nh bng: Hai trc: thng ng v nm ngang i qua tm hnh vung (trc cu trc ca hnh vung) Hai ng cho hnh vung. Bn gc hnh vung. Tm hnh vung. Cu trc ny chi phi hu ht cc lin kt gia mt phng v cc tn hiu th gic c trn mt phng. Ta gi l cu trc n ca lc th gic trn mt phng. Mi loi hnh khc nhau c cu trc khc nhau.
5
L MINH SN
1.3.2. Cm quan v hng trong mt cu trc hnh phng:
Hnh I-3e Cu trc ca hnh gy ra cm gic v hng ca cc tn hiu th gic trong khng gian. Tn hiu th gic khi xut hin dc theo cc trc cu trc ca hnh vung v cc ng cho c xu hng cn bng v hai pha ca trc cu trc v ng cho. Tn hiu xut hin im gia ca khong cch t tm n bn gc, t tm n bn ng bin th c xu hng b ht v tm. Vy lc th gic (n) tm mnh hn v gim dn khi di ng xa tm. TRNG NHN CA MT
1.4.
1.4.1. Trng th gic: 1.4.1.1. V d: - Khi xem bng , i tng ch yu tp trung vo tri bng v cu th i bng nhng xung quanh ta thy c mt khong gii hn nhn r, phm vi nhn thy ta gi l trng th gic.
Hnh I-4a 1.4.1.2. nh ngha: - Trng th gic l cc gii hn trn, gii hn di v gii hn bn ,m con mt c th nhn thy.
L MINH SN
1.4.1.3. Gii hn trng th gic: Gii hn phi tri (hai bn): Hnh I-4b - Cc gc gii hn bn c xc nh 600 700 - tri = 650 - phi = 650 - = 1300
Hnh I-4b
Gii hn trn - di: (Hnh I-4c) - trn = 300 - di = 450 - = 750
Hnh I-4c 1.4.1.4. Trng th gic quy c: - Theo cc ti liu c ca phng Ty ly trng nhn r l mt chp nn u c y l hnh trn v gc nh l 300. - Nu ta quy c trng th gic l mt chp c y l mt elp, c gc nh bin thin t 300650 (300650) ta s c mt trng nhn gn vi trng th gic tht hn.(Hnh I-4d)
Hnh I-4d 1.4.2. ng dng trng th gic: - Trng th gic gip cho kin trc s thc c r rng v hnh th trong khng gian 3 chiu trong thit k to hnh kin trc. - Trong vic xy dng mi trng thm m quy m ln, ng dng ca trng th gic rt c ngha:
L MINH SN
Xc nh cao ca cc im nhn th gic trong cnh quan th. Xc nh khong cch nhn thy cn thit cho mt tng i, cho mt cng trnh kin trc. Xc nh cao ng t mt biu tng no . 1.5. CN GIC:
1.5.1. Trc cn bng ca con ngi: - Trc cn bng ca con ngi c xc nh: Trc i qua trc thng ng ca c th v hng v tm tri t. Trc nm ngang vung gc vi trc thng ng. - Chng ta c c trng thi cn bng khi cc trc cn bng ca ta trng vi phng thng ng v phng nm ngang ca lc hp dn. 1.5.2. Cn bng th gic: 1.5.2.1. nh ngha: - Cn bng th gic l s sp xp, to nhn hoc to sc cng th gic mt cch hp l cho cc yu t hnh th tn ti trong trng nhn. 1.5.3. Cc yu t tc ng n s cn bng th gic: 1.5.3.1. r: - r v lc th gic trong quan h to hnh mt yu t quan trng thit lp s cn bng th gic. - V d:
Hnh I-5a -
Hnh I-5b
Hnh I-5a: chia ngang 3 phn to dn t trn xung, chia dc hai phn to nh r rng. Hnh I-5b chia ngang thnh 3 phn bng nhau, chia dc thnh 2 phn to nh khng r rng, ng chia dc c v tr mp m so vi ng cu trc. Nhn xt: Hnh I-5b cc thng tin khng r rng v v tr, t l hnh v lc th gic lm cho ta kh xc lp c s cn bng th gic. Cn hnh I-5a, s r rng v v tr,t l, (phi, tri, trn, di) v quan h kch thc (to, nh) lm cho hnh ng vng v tr
8
L MINH SN
ca mnh v da vo nhau mt cch cht ch thit lp ngay cho ta cm nhn cn bng th gic. 1.5.3.2. V tr: Trng lng th gic: l cng lc th gic do chng gy ra trong tng quan vi khng gian cha ng chng. - V d:
Hnh I-5c -
Hnh I-5d
Hnh I-5d: Chm en b nm gc ca mt phng v n c xu hng ri khi mt phng v gy cho chng ta cm gic mt cn bng. - Hnh I-5c: chm en nm chnh gia tm mt phng v lp tc to cho chng ta mt s cn bng ng hng. - Vy v tr (trng lng th gic) l mt quan h quan trng gy ra lc th gic. 1.5.3.3. Hng:
Hnh I-5e -
Hnh I-5f
Hnh I-5e: c xu hng i ln, hnh I-5f cng chnh l n nhng li c xu hng i xung. - Cc vt v hng b hng ca cc vt th xung quanh chi phi mt cch r rt. 1.5.3.4. Mu sc: - Cho hai hnh c hnh th v kch thc nh nhau:
Hnh I-5g -
Hnh I-5h
Hnh I-5g t mu m, hnh I-5h t mu sng, ta c cm nhn hnh t mu m nh v nng hn hnh t mu sng.
9
L MINH SN
Trong cc tc phm ngh thut th gic c th, cc yu t cn bng th gic v mu sc k trn c th cn bng ln nhau, v d 1 cng trnh kin trc ta thng thy phn tng tng trt ngi ta thng sn mu m mc ch to cho cng trnh kin trc ng vng mt cch cn bng v chc chn.
1.5.4. Cc cp cn bng th gic: 1.5.4.1. Cn bng trn - di: - Th nghim: Ly 10 t giy kh 9x12 cm, dng bt k ng chia u trn di theo ch quan ca con mt mnh. Sau kim tra li bng cch so snh cc ng chia theo ch quan ca th gic vi cc ng chia u hnh hc. Ta thy s ng chia u hnh hc trng vi s ng chia u th gic l rt t. Cc trung tuyn chia th gic phn ln nm trn cc trung tuyn hnh hc, mt s t c th nm di. Tng kh giy 9x12 cm ln th sai lch ny l rt ng k (hnh I-5i).
Hnh I-5i Kt lun: phn trn vi mt din tch nh hn cn bng vi phn di ln hn n, hay phn trn c kh nng to lc th gic mnh hn phn di. Bnh thng ta hay nhn thy chng trn cc tranh nh, p phc qung co (cc ch ny c phn trn nh hn phn di) nhng ta vn c cm gic cn bng. nhng nu ta lt ngc cc ch ci ny li th ta thy r cm gic mt cn bng (hnh I-5k,l).
Hnh I-5k -
Hnh I-5l
Kt lun: Tn hiu th gic xut hin pha trn c trng lng th gic ln hn khi n xut hin pha di. 1.5.4.2. Cn bng phi - tri: - V d: Hai ng cho ca hai hnh ch nht (Hnh I-5m,n)
10
L MINH SN
Hnh I-5m
Hnh I-5n
Hnh I-5m cho chng ta cm gic l ng i ln, hnh I-5n li cho chng ta cm gic i xung. - Mt tn hiu th gic khi chng xut hin pha phi ngi nhn to ra mt hiu qu khc khi xut hin bn pha tri. - Kt lun: Tn hiu th gic khi xut hin pha tri c trng lng th gic nh hn khi xut hin bn pha phi. 1.6. HNH DNG TH GIC:
1.6.1. Khi nim chung: V d: - Khi nhn mt vt, con mt khng cn thy tt c hnh th ca vt y m vn c thng tin y v hnh th ca n. - Ta v 1 hnh vung v ni vi mt em b rng l mt hp phn th cha chc em b nghe. Nhng nu ta lt hnh vung theo gc 450 v hi cc sinh vin l hnh g, chc chn l cha tr li ngay c bi v ang phn vn gia hnh vung hay hnh thoi (Hnh I-6a). - Tip tc k thm cc ng thng song song vi cc cnh ca hnh HI-13b th ta nhn ra hnh vung mt cch d dng.
Hnh I-6a 1.6.1.1. Khi nim: - Hnh dng th gic l hnh dng vt l c nhn thy, c thng tin, c ngha. 1.6.2. Cch nhn hnh khi qut ca mt:
11
L MINH SN
1.6.2.1.
Cc v d:
Hnh I-6b
Hnh I-6c
- Hnh I-6b ta nhn ra l mt hnh vung hn l hai tam gic vung. - Hnh I-6c d c coi l ba hnh vung hn l mt hnh ch nht. 1.6.2.2. Lm bng nhau, nhn mnh s khc nhau: Hnh I-6d c t l khng r rng v xin ca cc gc phi cnh. Nu em hnh ny cho nhiu ngi quan st (trong thi gian 15 giy). Sau yu cu h v li th s c hai nhm hnh:
Hnh I-6d Nhm u c xu hng lm bng nhau. Nhm sau c xu hng nhn mnh s khc bit ca xin. 1.6.2.3. S dng php lp li: - Hnh cui cng trong hnh I-16e c coi l hnh n gin, d nh nht ca cc biu th khi tp hp cc hnh vung trng en v n s dng php lp li. 1.6.3. Cc loi hng ca hnh: Hnh I-6e 1.6.3.1. Hnh v hng: - nh ngha: Hnh v hng l hnh m bn thn hnh dng vt l ca n khng to c xu th chuyn ng.
12
L MINH SN
Hnh trn en I-6f l mt hnh v hng, bn thn n hon ton khng c xu hng t chuyn ng m phi nh phn b lc th gic trong trng th gic mi cho kh nng chuyn ng.
Hnh I-6f 1.6.3.2. Hnh a hng: - nh ngha: Hnh a hng l hnh m bn thn hnh dng vt l ca n to c xu th chuyn ng nhng b hng ca cc vt th xung quanh n chi phi mt cch r rt. - Quan st hnh I-16b ta thy vt th b hng ca cc vt th quanh n chi phi mt cch r rt. Cng l hnh nh vy nhng nu vt th bn cnh n ch l mi tn ch ln th n c xu hng i ln, nu mi tn ch xung th n i xung.
Hnh I-6g 1.6.3.3. Hnh nh hng: - Hnh nh hng l hnh m bn thn hnh dng vt l ca n xut hin mt u th chuyn ng theo mt phng hng r rng.
Hnh I-6h
13
L MINH SN
1.7.
CHUYN NG TH GIC:
1.7.1. nh ngha: 1.7.1.1. Khi nim: - Khi quan st tc phm ngh thut trn hnh phng th y ch l ngh thut t chc khng gian, sp xp cc tn hiu th gic trn mt khng gian. - Chuyn ng th phi c khng gian v thi gian. - Chuyn ng th gic s hiu l lm cch no ngi design c gn thi gian vo h khng gian vn rt tnh, hay l s dng hng chuyn ng ca cc hnh lin kt cc hnh ring l vi nhau to nn mt hnh th tng hp m khi quan st ln hnh th ta c cm gic n nh ang chuyn ng.
Hnh I-7a 1.7.1.2. nh ngha: - Chuyn ng th gic l mt chui cc hnh nh hay cc tn hiu th gic pht trin k tip nhau. 1.7.1.3. Hnh nh minh ho: Phn bi tp chng 1: - B cc bng ho en trng hoc mu theo cn bng ng, chuyn ng th gic. Cc bi tp v d: Sch c s to hnh nh. 1.8. BI TP:
B cc trn mt phng bng ho en trng hoc mu, to c s cn bng ng.
14
L MINH SN
Hnh I-8a
Hnh I-8d
Hnh I-8b
Hnh I-8c
Hnh I-8e
15
L MINH SN
CHNG II: T L
2.1. T L NHP IU TRONG THIN NHIN 2.1.1. T l xut pht trong thin nhin: - Hin tng xy ra v lp i lp li theo chu k: Ngy v m. Ngy - Thng - Nm. Bn ma: Xun - H - Thu ng. Nhp th con ngi. - Quy lut trong hnh dng, sinh trng v pht trin ca thc vt, ng vt. - Cc lp i lp li c quy lut to ra s thng nht v s thng nht to c ci p. - T nhng hin tng t nhin thun tu c con ngi tip thu v vn dng trong kin trc. Tng th cc b phn chi tit phi theo mt quy lut nhp iu nht nh to c s thng nht v m cm nht nh trong cng trnh. 2.2. CC LOI T L:
2.2.1. T l vng: 2.2.1.1. T l vng: - Bn cht ca t l vng l n tn ti trong thin nhin mi tng quan gia hai i lng a & b vi a b = = 0,618 ta c mt con s ngu nhin l 0,618. b a+b
T l vng l hnh thc t l ngi Hylp c thng dng, t l ny c th hin trong hnh ch nht vng. 2.2.1.2. Hnh ch nht vng: - Hnh ch nht vng l hnh ch nht c t l cc cnh 1:1,618 (a=1; b=1,618) - T hnh ch nht vng ta c th chia thnh mt hnh vung v mt hnh ch nht vng v c tip nh vy mi.
1,618 0,618
Hnh II-2a
2.2.1.3. ng dng t l vng phn tch cng trnh c: - n Pathenon c chu vi ng vi thit din vng.C gn mt chc s dng hnh t l cho Pathenon, cc s theo kin ca nhng tc gi ca chng cho php
16
L MINH SN
theo di qu trnh to ra kit tc ny. Ho ra l nhng kch thc c bn ca ngi n c th dng ln c t nhng tng quan chia ng n gin v trn c s ca tit din vng, trn c s nhng hnh ch nht ng ca Hembigi v hm Gintpxki. Hon ton t nhin l iu gy ra s nghi ng i vi vic s dng bt k h thng t l no vo vic xy dng Pathenon.
Hnh II-2b T l gia mi nh v ct nh trng vi t l vng.
Hnh II-2c 2.2.2. T l ca bc 2: 2.2.2.1. Hnh v:
Hnh II-2d 2.2.2.2. Nhn xt: Hnh ch nht c t l cc cnh l 1: 2 c nhng tnh cht khng ging vi mt hnh ch nht thng, v n c th chia thnh 2 hnh m hai hnh ny c ng cho thng gc vi ng cho ca hnh ln.
2.2.3. T l s hoc: 2.2.3.1. Khi nim: - L mi tng quan chn ca cc i lng, ngi ta cn gi l t l mdun. 2.2.3.2. V d:(Hnh II-2e)
17
L MINH SN
Cc b phn ca cng trnh u da vo mt li vung. T l s hc cn hin din trong nhng tnh cht khc: m nht, sng ti. Ch khng phi hn hp l ch trong lnh vc o c v kch thc. Ta thng ni vt a sng gp i vt b.
Hnh II-2e 2.2.4. T l hnh hc: 2.2.4.1. Khi nim: - T l hnh hc l t l da trn mi tng quan v t gia cc i lng. T l gia cc i lng l l, chia khng bao gi chn. 2.2.4.2. V d:
3 4
Hnh II-2g Hnh II-2f T l tam gic 3:4:5 (Tam gic thn thnh) Hnh II-2g Qung trng chia theo t l hnh hc 3:4 (Hnh II-2f) Nh vy t l l mt trong cc yu t quan trng t c nhng hiu qu thng nht v hon chnh.
2.2.5. Chui s vng: - Nu mt lot hnh ch nht c gi tr cc cnh: 1, l1, l2, l3,. m s so snh ca chng:
1 l1 l l +l = = 2 = 1 2 = 0,618 l1 l2 l2 + l1 2l2 + l1
Trn c s:
l12 = 1 + l1 (*) 3 l1 = l1 + l12 (**)
l12 = 1 + l1 1 l1 = 3 l1 l1 + 1 l1 = l1 + l12 (a a y = a x + y )
18
L MINH SN
V chui s ny c tr s tuyt i bng: 1,l1, l2, l3, 1:1,618; (1,618)2; (1,618)3 y ta thy hnh ch nht vng c hai cnh tng ng l 1&1,618. 2.2.6. Modulor: 2.2.6.1. Bn cht Modulor: - Modulor l mt l lun ca Le Corbusier. ng vn dng sng to mi tng quan ca t l vng vo cng trnh kin trc thng qua cc kch thc ca c th con ngi. - L lun ca Le Corbusier: con ngi l sn phm hon thin nht ca thin nhin cho nn trong thin nhin c t l p th con ngi cng phi c. Cng trnh kin trc xy nn l con ngi s dng cho nn mt s hp l l phi a kch thc ca con ngi vo chnh nhng cng trnh m con ngi s dng. 2.2.6.2. Cch to Modulor: 1. Chn mt ngi lm chun cao 1,82m 2. o kch thc cc hot ng chnh ca con ngi . 3. Ly h kch thc ny xp thnh hai chui kch thc: H chui : 183,113,70,43,27,16 H chui xanh: 226,140,86,53,33,20. Vi quy lut hai s u cng nhau c s sau (y l mi tng quan theo quy lut t l vng). - Le Corbussierr ly 4 im cao sau y lm chun: Ct bn tay ngi khi h thp: 86cm Ct bn than ngi: 1,13cm Ct nh u ngi: 1,83cm Ct bn tay khi gi cao khi u: 2,26cm Nhng con s ny c tnh cht nh sau: 113cm = 70cm + 43cm 183cm = 113cm + 70cm 226cm = 113cm + 79cm + 43cm Ba con s ny xc nh khong khng b chim bi kch thc con ngi.
19
L MINH SN
Hnh II-2h Modulor l tp hp nhng thng s ph hp vi kch thng c bn ca con ngi biu din di dng hnh hc, t c th cho thy kch thc ca cc thit b cn thit lin quan. Modulor ch cng hin s thoi mi, tin li do vic s dng nhng s o chc chn. Nhc im: Do Modulor ly s o trn c th ca ngi chu u (1,86cm) nn khng th p dng cho chu . H kch thc ny rt l, kh cng nghip ho xy dng lp ghp. Le Corbuser p dng vo n v nh ln Macxy (Hnh II-2i)
Hnh II-2i
20
L MINH SN
2.3.
NHP IU:
2.3.1. Khi nim chung: Hnh v minh ho (Hnh II-3a):
Hnh II-3a nh ngha: Nhp iu l s lp i lp li ca nhiu hnh v s lp li ln hn ba ln. Nhp iu trong kin trc v quy hoch th: l mt loi hin tng ca s lp i lp li c quy lut, c s bin ho, c t chc trong biu hin ngh thut kin trc ca n th cng trnh hay qun th cng trnh. - Lp i lp li c quy lut: nhm to ra s thng nht. - Gn b vi s bin ho c t chc: nhm to ra s a dng. - Trong t hp kin trc: S lp li ca cc bc nh, cc nhp nh, cc lot ca s, logia, ban cng, l ph bin.(Hnh II-3b)
Nhp
Nhp
Hnh II-3b 2.3.2. Cc loi nhp iu: 2.3.2.1. Nhp iu kin trc: nh ngha: l nhp iu sinh ra do s sp xp li mt cch lin tc ca mt loi hoc mt s loi thnh phn c bn (Hnh II-3c).
Mt nh bn trong ca nh hc Basilica do francesso thit k
Hnh II-3c
21
L MINH SN
Nu s lp li do mt thnh phn c bn t cnh nhau, ta c nhp iu lin tc n gin. Nh nhiu cn h Casablanca - Maroc (Hnh II-3d). Nu s lp li c tin hnh vi hai hay mt s thnh phn c bn ta c nhp iu lin tc phc tp.Nh tp th Montral - Canada (Hnh II-3e).
Hnh II-3d
Hnh II-3e
2.3.2.2. Nhp iu tim bin nh ngha: l nhp iu thay i dn dn mt cch c quy lut ln dn u hoc nh dn u. Kch thc: ln n nh v ngc li. Mu sc: nng n lnh. Cht liu: sn si, nhn bng. Hnh II-3f 2.3.2.3. Nhp iu li lm nh ngha: Nhp iu li lm l nhp iu giao ng theo hnh sng, ng thi tng hoc gim theo mt quy lut. Bit th trn thc ca Frank Lloyd Wright
Hnh II-3g
22
L MINH SN
2.3.2.4. Nhp iu giao thoa nh ngha: Nhp iu giao thoa c to thnh bi cc thnh phn kin trc an cho nhau. - Ch : Nhp iu giao thoa khng ging cc nhp iu khc, c tinh cht trin khai theo mt hng m nhp iu giao thoa to nn s ang cho nhau theo hai hng ng v ngang hoc to thnh hiu qu a hng. - Vn lut giao thoa c th thy: Trong b cc hnh khi khng gian mt cng trnh kin trc Trn mt ng ca mt cng trnh kin trc. Trn mt b phn ca mt ng hoc trang tr ni tht
Vn lut giao thao trong t hp mt bng cng trnh kin trc - Hc vin Qun tr kinh doanh n Hnh II-3h
23
L MINH SN
CHNG III: TNG PHN V TNG T

3.1. TNG PHN: (Contraste) 3.1.1. Khi nim chung: - Trong kin trc ta thng gp cc hnh thc tng phn v hnh khi: to - nh; cao thp; di - ngn; vung - trn.Trong hi ho th c s tng phn v mu. Trong m nhc c hp m nghch. - V tnh cht ca s tng phn l tch c cc b phn cng trnh ra vi nhau - Chng ta cm nhn c bng mt mt vt th c ngha l trn trng th gic tn ti s khc bit gia vt vi xung quanh. S khc bit trong trng th gic gi l tng phn. - V d: Ta t mt t giy trng A ln t giy en B ln hn, y ta cm nhn ngay c s tng phn v mu sc.
Hnh III-1a nh ngha: Tng phn trong kin trc l s khc bit thm ch tri ngc nhau gia cc b phn trong mt cng trnh kin trc cng nh gia cng trnh kin trc vi khng gian xung quanh. 3.1.2. Cc hnh thc tng phn
r Ngun sng
Vt R nht Mt
M Cng
Lo
Hnh III-1b
Nhn vo s trn ta thy: Tng phn ph thuc vo cng nh sng phn chiu. Khi cng nh sng hp l, r nht s l cc i 3.1.2.1 Tng phn v hnh khi: To-nh
24
L MINH SN
Cao-thp Di-ngn Vung-trn
HnhIII-1c (To nh Quc hi Brazin)
HnhIII-1c (To nh Quc hi n ) 3.1.2.2 Tng phn v b mt C bn yu t c bn hp thnh tng phn v b mt. sng: r, m, lo.(Hnh III-1d) Gam mu: phn bit r, m nht. (Hnh III-1e) Sc : m nht, r nt. (Hnh III-1f) Cht cm: nhm bng, sn si.(Hnh III-1g)
yu (m)
qu (lo)
va (r)
Hnh III-1d
25
L MINH SN
Mu vng nht
Vng nht va
Vng nht
Vng m
Xanh ngc
Vng nht
Nu sm
Cng mu (m)
Cng mu khc sc (r)
Khc mu (r nt)
Hnh III-1e
Sc m nht t
Sc m nht cao
Hnh III-1f
Cng nhn bng
Sn si
Nhn bng
Hiu qu khng r
Hiu qu r nt
Hnh III-1g 3.2. TNG T (vi bin Nuance)
3.2.1. Khi nim chung: - Khi cc vt th c hnh khi, bng , mu sc khc nhau t, ngi ta ni n c tnh cht vi bin. - V tnh cht vi bin (tng t) c tnh cht l n ko cc b phn cng trnh n gn nhau to thnh mt th thng nht.
26
L MINH SN
V d: Hnh III-2a.
Chuyn dn ln Hnh v hnh dng.
Hnh III-2a nh ngha: Vi bin l s tng phn nh, chuyn bin dn, khc bit nhau rt t ca cc b phn chi tit cng trnh hay l ca cng trnh i vi mi trng xung quanh. 3.2.2. Cc hnh thc vi bin - Th php tng phn c cc hnh thc nh th no th tng t (vi bin) cng c nhng hnh thc nh th y. - Thp cha thin m cc khi chng ln nhau nh dn nhng ging nhau to s lin kt vng chc v v p hi ho. (Hnh II-3f) - cng trnh ny ta thy tng phn v vt liu nhng vi bin v hnh khi.(Hnh III-2b)
Mi ngi Knh
Tng phn v vt liu nhng vi bin v hnh khi
Hnh III-2b Nh ht Opera Sydney vi bin v ng nt, hnh khi. (Hnh III-2c)
Vi bin v ng nt, hnh khi
Hnh III-2c
27
L MINH SN
CHNG IV: IM NT - DIN

4.1. IM, NT, DIN TRONG TO HNH: im l ngun gc ban u, im dng ch ra mt v tr trong khng gian. im chuyn ng sinh ra nt, nt chuyn ng sinh ra din, din chuyn ng sinh ra khi.
Hnh IV-1a n d v din cm ca mt s ng nt (Hnh IV-1b):
28
L MINH SN
n d v din cm ca mt s loi ng nt trch t Landscape Architecture
Hnh IV-1b
29
L MINH SN
4.2.
HIU QU RUNG:
4.2.1. Hiu qu rung ca im:
C A C c hiu qu rung C B
Mi mt im hnh thnh mt trng lc ring ca mnh. Nu gn nhau chng s hnh thnh mt vng giao nhau gia cc trng lc ring . V con mt khi quan st lc th b ht bi trng lc ca im ny, lc th b ht trng lc ca im kia. Nh vy, i vi con mt lun c mt vng khng n nh, y chnh l hiu qu rung Tu thuc vo hnh dng c th im v nt vi khong cch gia chng ta s c hiu qu rung nhiu hay t.
4.2.2. Hiu qu trt Xi n tch (Xinetique): 4.2.2.1. Xinetique hnh vung: Khi nim: Kiu chuyn ng theo mt quy lut nht nh gi l tnh trt Xi n tch. Xi n tch hnh vung: - Tht ra y ly mt phn ca hnh vung xoay - trt lm thnh mdun ca mnh: Ly mt hnh vung ban u Cho mt hnh vung khc ni tip hnh vung ban u, hnh vung th hai ny c cnh nh hn cnh hnh vung ban u mt n v x. Cho nh ca hnh vung th hai trt u khi cc nh tng ng ca hnh vung mt ng bng mt n v x. Tip tc nh vy vi cc hnh vung tip theo ta c c s trt Xi n tch ca hnh vung.
HnhIV2a
4.2.3. Cc k thut to rung 4.2.3.1. Chuyn u dy ca nt: (gim dn u hay tng dn u) Hnh IV-2a
30
L MINH SN
Khi ta to c s tng dn dy ca nt, th thc cht ta lm gim dn u khong cch ga chng. S tng - gim ny to nn hai chuyn ng th gic ngc chiu nhau to rung.
Hnh IV-2b 4.2.3.2. Thay i chiu hng:(Hnh IV-2c) - Khi ta thay i chiu hng ca nt thc cht ta lm tng thm chuyn ng trong hnh to rung.
Hnh IV-2c 4.2.3.3. Ct, trt nt:(Hnh IV-2d) - Ch bng cc nt rt n gin ta ct - trt cc nt, nh vy to c nhng hiu qu v hnh v a phng v chuyn ng to rung.
Hnh IV-2d 4.2.3.4. Chng cc h (giao thoa): - Khi ta chng cc h ng nt th thc cht ta to c s giao thoa to rung
31
L MINH SN
Hnh IV-2e 4.2.3.5. To s tng phn sc : - Khi lm tng phn sc th ta to c s i khng v lc th gic to rung. Ch : (cho cc k thut to rung) - V nguyn tc mun tng hiu qu rung ca im v nt ta cn to c s i khng ca lc th gic (i khng v ln; i khng v hng) - i vi im v nt ta cn gi mt iu ton cc. u ny c th th tnh hay bin i u. - Trong thc t, khi hai h ng thng song song giao nhau theo mt gc cng nh th to nn mt rung trong trng giao cng ln. 4.3. HIU QU O:
4.3.1. Khi nim chung: - Ti sao chng ta thng dng trn mu sng nhng ni c khng gian hp. - Ti sao cc phng c khng gian nh ngi ta thng t nhng mng knh xung quanh. - Ti sao ngi mp khng nn mt o k ngang m nn mt o k dc. - Phi chng y chng ta mun to cho mnh mt cm gic ca ci khng tht v nu chng ta c th to c ci khng tht, ci o bng nhng ng nt c th. To ra c tnh hai mt khng r rng ca mt ci tht th chnh l chng ta ang to hiu qu o. nh ngha: - Li dng nhng c tnh ca th gic: Tc nhn hnh cc nhanh ca mt. Cch nhn hnh khi qut ca mt Din ch rt rng ca mt S tip nhn c rt nhiu lng thng tin ca mt. Ta c th o ln v tr cc nt, cc mt, cc khi to c: Ci khng tht trong ci tht.
32
L MINH SN
To nn tnh lp l a ngha trong hnh. to c hiu qu o 4.3.2. Cc th php to hiu qu o: 4.3.2.1. Thay i v tr ca cc im, nt trong khng gian: - Hnh v di y ta c th to ra mt na ng thng nm pha trong, cn na kia nm ngoi. Na ny nm trn, na kia nm di du bit rng mt ng thng phi nm cng mt mt phng.
Hinh IV-3a 4.3.2.2. To nn mt hnh c th hiu c nhiu cch: - Nh hnh v trn nu nhn t trn xung th s l cc bc cu thang i ln. Nu nhn t di ln th s gm ca mt cu thang.
Hnh IV-3b Cng nh hnh v ny ta c th nhn n l mt khi lp phng c nh ang hng v pha ngi quan st. Nhng nhn k th n cng c th l mt gc tng (2 bc tng v sn).
Hnh IV-3c
33
L MINH SN
4.4.
NT
4.4.1. Ngha ca nt: - c tnh lp l, hai mt, a ngha ca ng nt khi to nn hnh lm cho ta lin tng ng thi nhiu hnh nh th gic khc nhau. - Trong cc loi ng nt khng phi nt no cng c gi tr ng ngha nh nhau, chng ta chia thnh bn loi ng nt sau: Nt c ngha. Nt cu to. Nt a ngha. Nt lin tng. 4.4.1.1. Nt c ngha: - L loi nt m khi thiu n hnh s khng c ngha nh mong mun, tn hiu cn thng tin s mt. - Hnh v:
Nt c ngha Nt c ngha
Hnh IV-4a 4.4.1.2. Nt cu to: - L nt m khi vng n ngi ta vn nhn ra hnh mt cch trn vn thng qua lin tng. - Hnh v:
Nt cu to
Hnh IV-4b
Nt cu to
34
L MINH SN
4.4.1.3. Nt a ngha: - L loi nt mang hai ngha tr ln. - Hnh v:
Hnh IV-4c
Hnh IV-4d
- Hnh IV-4c l biu tng ca trng i Hc Kin Trc ca tc gi Bi Qu Ngc kt hp nt va c ngha hnh va c ngh ch. Tt c cc nt y u mang hai ngha. - Hnh IV-4d tc gi mun s dng trong biu tng ca trin lm tun k Biennal Sydnei ( ti nh ht Opra Xiny ) hai yu t: Mt l 2 ch tt B S, v hnh nh ca con thin nga. Kin Trc S J.Uttron c hnh nh n d nh mt con thin nga trn bin. Ch mt ng tc kho lo kt hp 2 ch B- S cho ta hnh nh mt con thin nga. Tt c cc nt y u mang 2 ngha.
4.4.1.4. Nt lin tng: - Nt c th b c m khng nh hng g n hnh nhng nu thiu nt lin tng s gy cm gic thiu, khng r rng. - Hnh v:
Nt lin tng
Hnh IV-4e Ch : S khc nhau ca nt cu to v nt lin tng l: nt cu to c th khng c cng c nhng nt lin tng khng c s gy s thiu thn, khng r rng. Bi tp: n gin nt ca mt cng trnh theo 4 bc.
4 35
L MINH SN
4.5.
HNH PHNG:
4.5.1. Vai tr ca phng v hnh (hnh v nn): - Hnh bao: bao gi cng xut hin nh mt vt th r nt di mi dng thc v ni ln trn mt ci nn. Hnh ch tn ti khi n ng ln trn mt ci nn. - Nn: Nn ch l nn khi n lm cho hnh r ra. - Ranh gii gia hnh v nn l ng bao. - V d: (Hnh 1 trang 12 sch CSTH nh) ta thy chm en l hnh cn hnh vung l nn, nu trn chm en li c mt vt th ln trn n na th lc ny chm en li tr thnh hnh nn. 4.5.2. Cc nh lut phng hnh: 4.5.2.1. nh lut ca s chuyn i: - Ci nh l hnh, ci ln l nn
Hnh IV-5a Hnh IV-5a: nn trng, im en. Hnh IV-5b: nn en, im trng. -
Hnh IV-5b
Nhng mng en hnh IV-5c tuy nh nhng c mt v tr quan trng. N lm nn v nh vo nhng ng cong m n to nn nhng ng trn o, ging nh nhng hnh trn khp kn.
Hnh IV-5c 4.5.2.2. nh lut ca s tng phn: - nh lut ca s tng phn (i lp) l nh lut c cc nh design v cc KTS nay s dng nht. - S tng phn c th phn bit c qua s i lp ca:
36
L MINH SN
Bn thn hnh dng v mu sc (mu nng-mu lnh).
Hnh IV-5d Hnh th vi mi trng xung quanh (hnh-nn; hnh-hnh).
Hnh IV-5e Chnh v ph . To s tng phn bng t l hnh (Hnh IV-5f), bng ng vin ca hnh (Hnh IV5g), v bng s khc nhau trong ni b ca hnh (Hnh IV-5h).
Hnh IV-5f
Hnh IV-5g
Hnh IV-5h
4.5.3. Ln ln phng hnh: - Ln ln phng hnh nhm luyn kh nng nhn hnh phng - Ln ln phng hnh ngha l cc phn en - trng trong tranh lc th ng vai tr phng, lc th ng vai tr hnh. - Mun lm ln ln phng hnh ta cn ch n cc im sau: Cc nt gii hn cc mng en - trng lun phi l cc nt a ngha. Cc phn en - trng phi tng i bng nhau. Cc mng en - mng trng phi m bo tnh lin tc v lu thng t im ny n im khc. Cc mng en - trng phi tht s an quyn nhau, trnh cc hin tng khu bit ca mi loi mng v tnh trng chia nt cc mng.
37
L MINH SN
V d: hnh IV-5i v hnh IV-5k l mt bi tp in hnh ca th loi ny. Tc gi da trn mt phin bn ca tranh. Sau lc i tt c cc nt cu to, ch lu li cc nt c ngha. Sau to nn hng lot nt lin tng ni lin cc phn hnh. Cui cng tc gi phn mng phng hnh (en - trng) sao cho cc phn ny an quyn ln nhau, lin tc v cui cng phi gi c hnh nh ban u ca bc tranh. Trong cng on cui i khi ta phi thm mt s nt cu to to thm mt s mng nhm tng thm tnh an quyn, lin tc, min l khng nh hng n hnh ban u. cn ch l cui bi tp khng li mt nt c th no m ch c cc mng en - trng to nn hnh thi.
Hnh IV-5i 4.5.4. Mt s v d v phng hnh:
Hnh IV-5k
38
L MINH SN
Bi tp: Lm bi tp (en - trng) theo cc yu cu sau: To mt b cc mang tnh a ngha - ln ln phng hnh. Hnh nh minh ho
39
L MINH SN
Hnh nh minh ho
40
L MINH SN
CHNG V: KHI V KHNG GIAN

5.1. NHNG KHI NIM: 5.1.1. Khi nim: - Quan nim thng thng ca chng ta v hnh khi l mt hnh dng 3 chiu tn ti trong khng gian 3 chiu. Khi nim v hnh khi tng t nh khi nim v khng gian tnh cht 3 chiu ca hnh dng. Tuy nhin ci phn bit gia chng l hnh khi bao gi cng l mt hnh c gii hn, c xc nh. - C th c khng gian hu hn, khng gian v hn, khng gian xc nh v khng gian v nh, nhng khng bao gi c hnh khi v hn v hnh khi v nh. - Hnh khi l gii hn ca khng gian bn trong vi khng gian bn ngoi: Khng gian bn trong: chu vi hnh khi. Khng gian bn ngoi: gii hn ca cc din. 5.1.2. S to thnh hnh khi: - Din chuyn ng sinh ra khi. - Khi c chiu di rng, su. 5.1.3. Cm nhn kin trc: - Gn: din (mt ng) - Xa: hnh khi. - Xa na: chu vi, ng bao. 5.2. KHI A DIN U (PLATON) Hnh V-1a
Din im Tuyn (ng thng)
5.2.1. nh ngha: - a din u c cc mt l cc a gic u bng nhau, cc gc a din bng nhau. - Ta gi mt a din u l mt khi, c cc cnh bng nhau, cc mt ca khi l ging nhau. 5.2.2. Tnh cht: - C th ngoi tip mi a din u bng mt mt cu, cng nh c th ni tip trong mi a din u mt mt cu. 5.2.3. Cc loi a din u: - C 5 loi a din u (a din platon).
Tn ting vit
Tn ting Anh S mt (m) S cnh (c) S nh (d)
T din Khi lp phng( lc din ) Khi tm mt ( Bt din ) Khi 12 mt (Thp nh din) Khi 20 mt (nh thp din)
Tetrahedron Hexahedron Octahedron Docdecahedron Icosahedron
4 6 6 12 20
6 12 12 30 30
4 8 6 20 12
41
L MINH SN
Hnh V-2a Cc a din platon c phn thnh 2 nhm: Cc a din cc mt bn l cc tam gic k hiu : h thanh. Cc a din m cc nh c ba cnh ng quy k hiu Y: h v. Cc a din dng to nn cc kt cu trong xy dng, kin trc l nhng vt th bng nhng loi vt liu nht nh. Ta cn xem xt kt cu a din no khng b bin dng khi c lc tc dng vo. Nh trn ngi ta phn ra 2 loi kt cu a din: h thanh v h v. H thanh: gm cc thanh cng c lin kt vi nhau bng cc khp cu (nt), lc s c truyn dc theo cc thanh. Th nghim cho thy cc a din m cc mt bn l cc tam gic () khng b bin dng, l 3 mt: t din, bt din, nh thp din.
Hnh V-2b H v: cc a din c cc nh c 3 cnh ng quy, l cc mt: t din, lp phng, thp nh din.
Hnh V-2c
Ta nhn xt mt t din va thuc h thanh (v c cc mt ) va thuc h v (v c nh Y) l cc platon chnh yu.
5.2.4. Gii khi a din u:

42
L MINH SN
Hnh V-2d 5.3. KHI A DIN BN U (Archimde):
5.3.1. nh ngha: - Mt a din bn u l mt khi c cc cnh bng nhau, cn cc mt ca khi c ti mt nh gm hn hai loi mt a gic tr ln, c t chc theo mt quy lut nht nh. 5.3.2. Cc loi a din bn u: - C 13 loi a din bn u.
Hnh V-3a
43
L MINH SN
Trong 13 a din bn u, c 7 a din c th suy ra t 5 a din u (platon) bng cch ct ct cc nh mt cch thch hp.
Hnh V-3b Qu trnh ct cc nh phi tnh ton ct su, nng cc mt mi xut hin li l cc a gic u v cc cnh ca chng u bng nhau. V d: - Mt t din b ct ct 4 nh cho ta mt mt t din ct gi tt l Ttrac ct. N gm 4 mt lc gic u v bn mt tam gic u. - Mt bt din m cc nh b ct ct s cho ta mt bt din ct (Octa ct) n gm 8 hnh lc gic u v 6 hnh vung. Cc hnh ny c cc cnh u bng nhau. -
Hnh V-3c - Xut pht t mt platon nu ta ct su hay nng ta s c cc mt khc nhau: V d: - Mt lc din (hnh lp phng) nu ta ct 8 nh khng su lm ta s c mt lc din ct (Hexa ct) gm 6 hnh bt gic u v 8 hnh tam gic u.
44
L MINH SN
Nu cho lt ct su hn, hnh bt gic tr thnh hnh vung, tam gic nh s ln hn v ta c mt Cubocta. Mt ny gm 6 hnh vung v 8 tam gic u.
Hnh V-3d S bin ho hnh thi ca khi a din c bn c th bng nhiu cch: Thay i b mt Thay i cnh. Ct gim hoc gia tng cc gc.
5.3.3. Cc cch gi tn khi a din: 5.3.3.1. Cch gi tn theo nh: - Ngha l hiu cu to ca mt nh gm cc mt tham to nn. V d:
4 4 4
Hnh V-3e -
Hnh V-3f
Khi lp phng c tn gi theo nh l 4.4.4 (Hnh V-3e) ngha l mt nh bt k ca khi lp phng u c 3 mt tham to (ch s ch xut hin l 3) cc mt ny, mi mt u c 4 cnh bng nhau (gi tr ca mi con s l 4). - Ta ly v d khc: Khi phc tp hn 3.4.3.4 (Hnh V-3f) y l mt a din bn u c cu to cc nh ging nhau, mi nh s c bn nh tham to (v s ch l 4). Mt u tin l mt tam gic 3 cnh, mt tip theo l mt t gic 4 cnh, mt tip theo l mt tam gic 3 cnh, mt cui cng l mt t gic 4 cnh. Ta c th rt ra iu ny: S ch xut hin theo mt tn gi l s mt tham to ti mt nh ca a din. Gi tr ca mi ch s l s cnh ca cc mt . (theo cch gi ny ta s c cc khi a din bn u cu to cc nh ging nhau, cc mt khc nhau)
45
L MINH SN
5.3.3.2. Cch gi tn theo mt: - Ngha l hiu theo cu to mi mt v cc nh xung quanh mt . V d:
Hnh V-3g Khi lp phng c hiu theo cch ny l 3.3.3.3 y l mt khi a din c cc mt ging nhau, u c 4 cnh (s ch xut hin l 4) nh th nht ca t gic s c 3 cnh gp nhau, nh th hai, th ba, th t ca t gic cng c 3 cnh gp nhau. Tm li theo cch gi ny: S ch s l s nh (hay s cnh ca mi mt) Gi tr ca mi ch s l s cnh tham to ti mi nh.
5.3.4. Khi i ngu: 5.3.4.1. Khi nim: - Mt khi c hai tn gi theo hai cch hiu khc nhau s cho ta hai khi khc nhau, v d tn gi 4.4.4 nu gi theo cch 1 (theo nh) l mt lp phng, nu gi theo cch 2 (theo mt) l mt khi bt din u.
Theo nh
Theo Mt
Hnh V-3h
Hnh V-3i
Vy: hai khi khc nhau c hiu t mt tn gi l hai khi i ngu (dual). 5.3.4.2. Tnh i ngu ca cc platon: - Nu ly im gia ca cc mt bn ca t din v ni chng li ta c mt t din. - Nu ly im gia ca cc mt bn ca lc din v ni chng li ta c mt bt din. - Nu ly im gia ca cc mt bn ca bt din v ni chng li ta c mt lc din. - Nu ly im gia ca cc mt bn ca thp nh din (a din 12 mt) v ni chng li ta c mt nh thp din (a din 20 mt).
46
L MINH SN
Nu ly im gia ca cc mt bn ca nh thp din (a din 20 mt ) v ni chng li ta c mt thp nh din (a din 12 mt).
Hnh V-3k Kt lun: Nh vy cc mt ca a din bin thnh cc nh ca a din i ngu. Cc nh ca a din bin thnh cc mt ca a din i ngu. S cnh khng thay i. 5.3.5. Gii bi ton khi a din u: 5.3.5.1. Phng trnh Euler:
M+D=C+2
H thc: nM = 2C rD = 2C
Trong : M l tng s mt. D l tng s nh C l tng s cnh n l s cnh trong mt mt r l s cnh trong mt nh 5.3.5.2. Cc bc tnh ton xy dng khi n v v khi i ngu: - Gi C l tng s cnh ca khi ban u v C l tng s cnh ca khi i ngu. - Gi M l tng s mt ca khi ban u v M l tng s mt ca khi i ngu. - Gi D l tng s nh ca khi ban u v D l tng s nh ca khi i ngu. Ta s c mi tng quan trong 2 khi i ngu: C = C M = D D = M V d: Hai khi i ngu l khi lp phng v khi bt din u.
47
L MINH SN
Hnh V-3l Cc bc xy dng khi n v v khi i ngu: - Bc 1: c v hiu c khi a din u l g? - Bc 2: Dng cng thc Euler tnh tng cc cnh, cc nh, cc mt ca a din v i ngu to nn hnh khi. - Bc 3: Da trn cc yu t bit nh tnh cht v khi lng ca a din v i ngu to nn hnh khi. - Bc 4: Tm kim cc thut v php to hnh tng ng, tu thuc vo cch x l cc cnh, cc nh v x l cc mt ca khi a din bn u. Thng th cch x l ca khi n v v khi i ngu pht trin theo 2 hng: tng phn hoc tng t gia 2 khi. V d: Tnh tng s cc mt, nh, cnh ca khi bt din.
Hnh V-3m Khi bt din c:

M = 8 n = 3
T h thc: nM = 2C C = 12. Thay cc M, n, C vo cng thc Euler ta tnh c D = 6. 5.3.6. Cng thc Euler cho cc mt a din bn u (m rng): m+=c+2 Nu ct cc nh, ta c cc a din u Archimde. Mt cu hi t ra l: khi chng cn tho mn cng thc Euler na khng? Nu dng cc ch hoa cho cc a din ct Archimde, ta c: M: s mt : s nh C: s cnh
48
L MINH SN
Ta nhn xt: s cc mt trong a din mi bng s mt ca a din c (cha ct) cng thm s mt mi bng s nh ca a din c. M=m+ (1) - S nh ca a din mi bng: = 2C (2) (v c 2 nh mi nm trn 1 cnh c) - S cnh ca a din mi gm 1 phn l s cnh thuc a din c v mt phn s cnh gm cc cnh ni 2 cnh a din c, do : C = c + 2c = 3c (3) T (1) v (2) ttng hp li ta c: + M = 2c + m + (4) Nhng theo c: m+D=c+2 Thay vo (4), ta c: + M = 2c + c + 2 Theo (3), ta c: +M=C+2 l cng thc Euler cho a din ct ct cc nh. Vy i vi cc a din Archimde, cng thc Euler vn c gi tr. Ly v d: Mt cubocta gm 6 hnh vung, 8 tam gic, 12 nh v 24 cnh: 12 + (6 + 8) = 24 + 2 26 = 26 5.4. A GIC HO MT CU (M rng):
5.4.1. Tam gic ho mt cu: Mc ch ca vic lm ny l to nn 1 li cc tam gic ph kn 1 mt cu. R.Buckminster Fuller l ngi nghin cu vn ny v to nn mt gin khng gian c dng hnh cu trong trin lm quc t Expo 67 t chc ti Montreal (Canada). C nhiu cch tam gic ho mt cu. Di y gii thiu 1 cch. (Hnh V-3n)
Hnh V-4a
49
L MINH SN
- Ly mt a gic u c bn c cc mt bn u l tam gic (v d mt nh thp din); - Chia mt bn ca a din thnh mt s cc tam gic nh; - Chiu cc nh ca tam gic va chia ln mt cu ngoi tip mt thp nh din; - Ni cc im thu c bng cc dy cung. Nh vy mt cu c ph kn bi cc tam gic. T cc tam gic ny c th to ra cc t din (tinh th). C hai cch chia tam gic c s: Cch 1: To cc tam gic nh bng cch k cc ng thng // vi cc cnh ca tam gic c bn. Trn hnh V-4a ta chia cc cnh ra lm 5 phn, vy trn tam gic c s s c 25 tam gic con. Cch 2: To ra cc tam gic c cnh // phn gic ca tam gic c s.
Hnh V-4b Hnh V-4b trnh by mt cu sau khi d tam gic ho mt nh thp din (cnh c chia thnh 7 phn theo cch 1). 5.4.2. Lc gic ho mt cu: Theo nguyn tc i ngu trnh by chng V, mt a din h v gm cc mt lc gic s l i ngu ca mt h thanh gm cc tam gic va trnh by trn. tht vy, trn hnh V-4c mi tam gic ta cho ng vi mt im trn hnh i ngu v mt nh ch su ng vi mt mt gm 6 cnh. T suy ra cch lm nh sau (Hnh V-4d) . Sau khi chia tam gic c s, ngi ta vn chiu cc nh ca tam gic con ln mt cu. Nhng ti cc im thu c ngi ta dng cc mt phng tip xc vi cu. Cc mt phng tip xc ny i mt ct nhau theo cc cnh ca lc gic. Hnh V-4e trnh by mt mt cu lc gic ho t thp nh din (cng chia cnh tam gic c s ra lm 7 phn theo cch 1).
50
L MINH SN
Hnh V-4c
Hnh V-4d
51
L MINH SN
Hnh V-4e 5.5. KHNG GIAN TRONG TO HNH
Khng gian hnh thnh do s t hp ca hnh khi thc (thc th) to cm nhn hnh dng, kch c, phng hng. Khng gian l bn cht ca kin trc v ch c khng gian mi to nn kin trc.
5.5.1. Nhng yu t to nn khng gian kin trc: Ct v dm Tng Sn Mi - Cc yu t to nn khng gian kin trc c vai tr quan trng trong cu trc ca khng gian v hnh th kin trc. Chng ta s dng nh cc yu t chu lc cho sn v mi:
Hnh V-5a
52
L MINH SN
5.5.2. Cc hnh thc b cc khng gian c bn: phn ny s trnh by cch thc cc hnh thi khc nhau ca hnh th c thao tc c th xc nh mt khi khng gian n l v cch thc cc hnh khi, cc khong lm nh hng n cht lng th cm ca khng gian. 5.5.2.1. Khng gian bn trong mt khng gian: - Mt khng gian ln cha ng bao bc trong n mt khng gian nh hn. Tnh lin tc v trng nhn v khng gian gia hai khng gian ny d dng c iu tit, nhng khng gian nh hn c cha ng phi ph thuc vo khng gian ln hn.
Hnh V-5b 5.5.2.2. Khng gian lng ghp: - S lin h lng ghp ca cc khng gian l kt qu ca vic gi ln nhau ca 2 khng gian hay ca tnh ni bt vng khng gian chung. Khi lng ghp vo nhau trong trng
53
L MINH SN
thi nh vy, mi khng gian vn duy tr c tnh s xc nh ca chng. Hnh thi b cc dng ny c th hnh thnh theo cc cch thc sau:
Hnh V-5c Vng khng gian chung c th c chia u cho mi khng gian. Vng khng gian chung c th kt hp vi mt trong hai khng gian to thnh mt th trn vn. Vng khng gian chung c th pht trin tr thnh mt ch th c lp ring bit c tnh nng ni kt hai khng gian gc.
Hnh V-5d
54
L MINH SN
5.5.2.3. Khng gian k cn: - Hnh thi lin kt khng gian kiu lin k rt ph bin trong kin trc. N cho php mi khng gian c th c xc nh r rng, tng ng vi nhng chc nng, nhng yu cu biu trng ring bit. Mc lin tc v khng gian, v th cm gia hai khng gian ph thuc vo bn cht ca mt ngn chia. 5.5.2.4. Nhiu khng gian c lin kt bi mt khng gian chung:
Hnh V-5e
Mt chung ny c th: - Hn ch s lu thng vt l ln tm nhn gia hai khng gian k cn, tng cng tnh ring l ca mi khng gian v p ng c s khc bit gia chng. - Xut hin mt ch th c lp trong mt khng gian tng th. - c xc nh bi mt hng ct, cho php tnh lin tc v khng gian v v tm nhn cao gia hai khng gian. - Ch c hm vi s thay i n gin trong cao hoc s tng phn v vt liu, kt cu b mt gia hai khng gian. Trng hp ny, cng nh hai trng hp trc c th xem nh l mt khng gian c phn chia thnh hai khu vc lin h nhau.
55
L MINH SN
Hai khng gian cch xa nhau c th c lin kt vi nhau bng mt khng gian gin tip th ba. S lin h v tm nhn, v khng gian gia hai khng gian ph thuc vo bn cht ca khng gian th ba m chng cng kt ni ny. Khng gian gin tip c th khc bit v hnh thc, chiu hng so vi hai khng gian kia nhm m t chc nng ni kt ca mnh. Hai khng gian chnh, cng nh khng gian ni kt, c th tng ng nhau v kch thc, hnh dng to nn mt tuyn khng gian lin tc. Khng gian ni kt t do c th tr thnh mt yu t tuyn lin kt hai khng gian cch xa nhau, hay mt lot cc khng gian c s lin h trc tip nhau. Khng gian kt ni c th tr thnh mt khng gian vt tri nu n ln, trong ton s lin h v c kh nng tp hp quanh n nhiu khng gian khc. Hnh thc ca khng gian kt ni c th l phn cn li c xc nh ch bng hnh th, phng hng ca hai khng gian c kt ni.
Hnh V-5f
56
L MINH SN
5.6.
CU TRC LP TH V PHP TO HNH THI:
5.6.1. Cu trc mng v v mng: - Trong t nhin mng mm c to ra bi cc cu trc m. Mng mm khng chu c lc nn m ch chu c lc ko. Hnh dng t nhin ca n ging nh bong bng, d dy... Mng cha cht lng c hnh git nc, cha khng kh c hnh cu. chng rung ng th mng c cu to theo mt phng cong hai chiu. - Trong kin trc, kt cu mng mng ca Nervi... c nhng hnh dng tng t vi v s trong t nhin. c trng ca kt cu v l loi tr moment un gi cho chiu dy v hu nh khng i. Cc lc tc dng t bn ngoi c phn thnh lc nn hay ko v c truyn vo cc im ta. Di knh hin vi v trng khng phi l mt cu trc thun nht m l mt cu trc dng mng li xp, c n hi nh v cho php trao i khng kh. - Khc vi vm cun bng nng n nh trong n Pathenon Roma, kt cu v mng vi khu ln l mt minh chng cho cht lng mi trong xy dng.
5.6.2. Cu trc dn khng gian - kt cu li thanh khng gian: - Nu kt cu ni chung c cng mt lc c hai chc nng bao che v chu lc th kt cu thanh (nh b xng) ch to c khng gian khi n kt hp vi lp bao che. - Khc vi kt cu tm, lc c khp b mt, trong h thanh cc lc tc dng c phn b trong cc thanh. Cc ng gn trong kt cu chy theo hng c ti trng chnh. Tit din ca n ph thuc vo vt liu s dng. - Trong kin trc, dn khng gian c th to ra cc khng gian ln vt khu 100m. Hnh dng hnh hc ca n t c cc yu cu cao v thm m. Tnh hiu qu ca dn khng gian cn c thy r khi mt vi thnh b hng, bn vng ca dn vn m bo.
57
L MINH SN
5.6.3. Cu trc dy treo v mng mng: - Cc cu trc bng dy cng lm ngi ta ngc nhin v s nh nhng thanh thot ca chng. Nguyn nhn l khi truyn lc n khng th b gy nh kt cu thanh khi b nn v v th cc dy treo rt mnh. - Mt dy treo ti hai im i xng s c hnh parabol di tc dng ca ti trng bn thn. N s cng ln khi c lc tc ng vo im gia ca n. Ta c th cng dy nhiu im v lm tng kh nng chu ti ca n. C th tn dng c im ny tit kim vt liu v s dng h kt cu hn hp dy v thanh: ch no ch c lc ko s c dng dy cn ch no chu nn s dng cc thanh chu nn. - Kt cu dy treo v mng mng va nh, va sinh ng v nh cng trc cc dy, n t c tnh n nh. C cu tc dng ca h kt cu ny ging nh h c v gn ca ng vt.
5.6.4. Cu trc kt cu hi: - Bong bng x phng l mt v d v mng c n nh bng khng kh. Do p lc khng kh, v ca bong bng x phng cong ra nh lp mng. - Trong xy dng ngi ta s dng kt cu ny cho nh trin lm, qun n, cafe, ch ng cho khch du lch, siu th, phn xng sn xut, nh kho, nh thi u...
5.6.5. Cu trc kt cu nh cao tng (m rng): - Vic quan st v hc tp thin nhin c th em li cho chng ta nhiu gii php mt bng, hnh dng cng trnh v gii php kt cu ca nh cao tng di gc v cht lng th cm, hiu qu v tnh kinh t. - V d khi nghin cu sinh k thut v thn cy cho thy: c s phn nhnh cu trc m theo cng nng, c s thay i hnh thc chiu ngang v chiu ng, c cc c cu n hi v gim chn. Gc cy l mt cu trc thanh khng gian chu lc: lp trong chu ti, lp ngoi chu va p v n hi, nguyn tc ny dng cho beton d ng lc. Thn cy
58
L MINH SN
c nhiu hnh dng ngang khc nhau, i khi cn c thm cc vnh li hoc lm v b mt thn cy c th nhn, th hoc dng vy c. Ngoi ra thn cy cn c hnh chp di to trn nh v n hi tng dn t di ln trn. Nh c nguyn tc n hi ny gc cy khng phi chu p lc qu ln. Thn cy di tc dng ca gi s nghing i ri tr li vi tr c. Nguyn tc n hi ny c chuyn sang cc nh cao tng. trn nh momen un bng 0 v y khng c bin dng. Tri li st mt t momen l ln nht. Chnh v th cc nh chc tri thng c chn dng hnh chp, hnh dng momen un ca ct c lp trc gi. Cc nh cao tng cng khng cng hon ton v xy dng nh th s rt tn km. Ngi ta chp nhn dao ng nht nh i khi ln n vi mt.
5.7. -
BI TP:
Bi tp s 1: T hp khi a din u v bn u Bi tp s 2: T hp khng gian vi: Cc thanh. Cc khi. Cc din. Cc np gp. V d:
59
L MINH SN
TI LIU THAM KHO: 1. Nguyn Lun 2. ng c Quang 3. on Nh Kim 4. V nh Dip 5.Francis DK.Ching Design th gic-Nh xut bn m thut H Ni 1990 C s to hnh kin trc-Nh xut bn xy dng H Ni 1999 Hnh hc trong kin trc-Nh xut bn xy dng 2005 C s to hnh kin trc- Nh xut bn xy dng 2001 Architecture Form, Space and Order-NewYork 10003
60

Giao Trinh TAO - HINH Kien Truc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh TAO - HINH Kien Truc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

CHNG I: MT S T IM CA CM QUAN TH GIC

1.2.1. V d: t trc mt ngi quan st hai t giy C v D

TRNG I HC BCH KHOA NNG

TRNG I HC BCH KHOA NNG

CU TRC N CA TH GIC TRN MT PHNG

1.3.1. S cu trc n ca mt s hnh vung: 1.3.1.1. Khi nim:

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

1.3.2. Cm quan v hng trong mt cu trc hnh phng:

TRNG I HC BCH KHOA NNG

Gii hn trn - di: (Hnh I-4c) - trn = 300 - di = 450 - = 750

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

B cc trn mt phng bng ho en trng hoc mu, to c s cn bng ng.

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

TRNG I HC BCH KHOA NNG

TRNG I HC BCH KHOA NNG

Hnh II-2b T l gia mi nh v ct nh trng vi t l vng.

Hnh II-2c 2.2.2. T l ca bc 2: 2.2.2.1. Hnh v:

TRNG I HC BCH KHOA NNG

l12 = 1 + l1 (*) 3 l1 = l1 + l12 (**)

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

TRNG I HC BCH KHOA NNG

2.3.1. Khi nim chung: Hnh v minh ho (Hnh II-3a):

Mt nh bn trong ca nh hc Basilica do francesso thit k

TRNG I HC BCH KHOA NNG

TRNG I HC BCH KHOA NNG

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

CHNG III: TNG PHN V TNG T

TRNG I HC BCH KHOA NNG

Cao-thp Di-ngn Vung-trn

HnhIII-1c (To nh Quc hi Brazin)

TRNG I HC BCH KHOA NNG

Cng mu khc sc (r)

Cng nhn bng

Hnh III-1g 3.2. TNG T (vi bin Nuance)

TRNG I HC BCH KHOA NNG

Chuyn dn ln Hnh v hnh dng.

Tng phn v vt liu nhng vi bin v hnh khi

Vi bin v ng nt, hnh khi

GIO TRNH C S TO HNH DNH CHO CHUYN NGNH KIN TRC

TRNG I HC BCH KHOA NNG

CHNG IV: IM NT - DIN