You are on page 1of 26

B

GIO D C V O T O

I H C N NG

PH M XUN THNH

B T NG TH C L NG GIC D NG KHNG I X NG TRONG TAM GIC

Chuyn ngnh : M s : 60 46 40

PHNG PHP TON S C P

TM T T LU N VN TH C S KHOA H C

N NG - NM 2011

Cng trnh c hon thnh t i

I H C N NG

Ng i h ng d n khoa h c: GS.TSKH. NGUY

N VN M U

Ph n bi n 1: TS. L Hong Tr Ph n bi n 2: PGS.TS. Nguy n Gia nh

Lu n vn s c b o v t i h i ng ch m Lu n vn t t nghi p th c s Khoa h c h p t i N ng vo ngy 18 thng 8 nm 2011

* C th tm th y thng tin lu n vn t i: - Trung tm Thng tin - H c li u, i h c N ng - Th vi n tr ng i h c S ph m, i h c N ng

1. L do ch n ti B t ng th c l m t trong nh ng v n c i n nh t c a ton h c, y cng l m t trong nh ng ph n ton s c p p v th v nh t. N i dung xuyn su t c a lu n vn l h th ng cc b t ng th c l ng gic. i m c bi t, n t ng nh t c a cc b t ng th c l ng gic trong ton s c p l kh v r t kh, nhng c th gi i chng hon ton b ng phng php s c p, khng v t qua gi i h n c a chng trnh ton h c ph thng. Vi c i tm l i gi i cho bi ton b t ng th c l ni m say m c a khng t ng i, c bi t l nh ng ng i ang tr c ti p gi ng d y ton. Cc bi ton v b t ng th c r t a d ng v ti, phong ph v ch ng lo i v ph h p v i nhi u i t ng thu c cc c p h c khc nhau. ti "B t ng th c l ng gic d ng khng i x ng trong tam gic" nh m p ng mong mu n c a b n thn v m t ti ph h p m sau ny c th ph c v thi t th c cho vi c nng cao ch t l ng gi ng d y c a mnh trong nh tr ng ph thng. ti ny lin quan n nhi u chuyn , trong c cc v n v c trng, tnh ch t v bi u di n c a hm s , s d ng cc b t ng th c quen thu c nh: AM-GM, Jensen, Cauchy-Schwarz, Chebyshev, Karamata,. . . . 2. M c ch nghin c u Nh m h th ng t ng quan cc bi ton v b t ng th c l ng gic c b n, b t ng th c l ng gic d ng khng i x ng trong tam gic. N m c m t s k thu t v ch ng minh m t s l p b t ng th c l ng gic t ng qut d ng khng i x ng trong tam gic. 3. i t ng v ph m vi nghin c u

Nghin c u cc bi ton v b t ng th c l ng gic d ng khng i x ng trong tam gic v h th ng cc ki n th c lin quan. Nghin c u t cc ti li u, gio trnh c a GS.TSKH Nguy n Vn M u, cc ti li u b i d ng h c sinh gi i, t sch chuyn ton, t p ch ton h c v tu i tr , . . . 4. Phng php nghin c u Nghin c u tr c ti p t cc ti li u c a th y h ng d n, c a cc ng nghi p cng nh cc b n h c vin trong l p. 5. ngha khoa h c T o c m t ti ph h p cho vi c gi ng d y, b i d ng gio vin v h c sinh trung h c ph thng. ti ng gp thi t th c cho vi c nng cao ch t l ng d y h c cc chuyn ton trong tr ng THPT, em l i ni m am m sng t o t nh ng bi ton c b n nh t. 6. C u trc lu n vn Lu n vn bao g m ph n m u, 3 chng, ph n k t lu n v danh m c ti li u tham kh o. Chng 1. M t s h th c l ng gic c b n trong tam gic: Trong chng ny, tc gi trnh by m t s b t ng th c c b n, b t ng th c l ng gic d ng i x ng trong tam gic. g n u v th t s p c c a cc bi u th c d ng i x ng trong tam gic. M t s v d minh h a. Chng 2. M t s l p b t ng th c l ng gic d ng khng i x ng trong tam gic: Trnh by m t s l p b t ng th c l ng gic d ng khng i x ng trong tam gic. Chng 3. p d ng: Xt m t s p d ng c a b t ng th c vo tm c c tr c a bi u th c l ng gic d ng khng i x ng trong tam gic, gi i phng trnh l ng gic.

Chng 1
M T S H TH C L NG GIC C B N TRONG TAM GIC

1.1

M t s b t ng th c c b n

nh l 1.1 ([2] B t ng th c AM - GM). Gi s x1 , x2 , . . . , xn l cc s khng m. Khi x1 + x2 + + xn n n x1 x2 . . . xn . (1.1)

D u ng th c x y ra khi v ch khi x1 = x2 = = xn . nh l 1.2 ([2] Jensen). Gi s hm s f (x) lin t c trn I(a, b) (trong I(a, b) c ng m hi u l m t trong cc t p [a, b], [a, b), (a, b], (a, b). Khi i u ki n c n v hm s f (x) l i trn I(a, b) l f x1 + x2 2 f (x1 ) + f (x2 ) , x1 , x2 I(a, b). 2 (1.2)

nh l 1.3 ([2] B t ng th c Chebyshev). Gi s f (x) v g(x) l hai hm n i u tng v (xk ) l m t dy n i u tng: x1 Khi m i b tr ng (pj ) : pj ta u c
n n n

x2

xn .

0, j = 1, 2, . . . , n; p1 + p2 + + pn = 1,

pk f (xk )
k=1 k=1

pk g(xk )
k=1

pk f (xk )g(xk ) .

(1.3)

nh l 1.4 ([2] B t ng th c Karamata). Cho hai dy s xk , yk I(a; b), k = 1, 2, . . . n, th a mn i u ki n x1 v x2 xn , y1 y2 yn

x1 y1 x1 + x2 y1 + y2 ......... x1 + x2 + + xn1 y1 + y2 + + yn1 x1 + x2 + + xn = y1 + y2 + + yn 0) trn I(a; b), ta (1.4)

Khi , ng v i m i hm l i kh vi f (x), (f (x) u c f (x1 ) + f (x2 ) + + f (xn )

f (y1 ) + f (y2 ) + + f (yn ).

1.2

B t ng th c c b n d ng i x ng trong tam gic

Gi s f (A, B, C) l bi u th c ch a cc hm s l ng gic c a cc gc trong tam gic ABC. Gi s cc gc A, B, C th a mn i u ki n: 1. f (A) + f (B) 2f A+B 2 3 ho c f (A)f (B) f2 A+B , 2 (1.5)

ng th c x y ra khi v ch khi A = B. 2. f (C) + f 3 C+ 2f 2 ho c f (C)f . 3 , 3 3 f2 C+ 2 3 , (1.6)

ng th c x y ra khi v ch khi C =

Khi c ng (ho c nhn) (1.5) v (1.6) ta s c b t ng th c f (A) + f (B) + f (C) 3f ho c f (A)f (B)f (C) 3 f3

ng th c x y ra khi v ch khi A = B = C.

Cc b t ng th c c b n d ng i x ng trong tam gic d ng f (g(A, B, C)) + f (g(B, C, A)) + f (g(C, A, B)) ho c f (g(A, B, C)) + f (g(B, C, A)) + f (g(C, A, B)) 0, trong f (t) l m t trong cc hm l ng gic d ng sin t, cos t, tan t, cott v g(x, y, z) l hm tuy n tnh d ng g(x, y, z) = x + y + z, c c p nhi u trong cc sch chuyn v sch tham kh o. Trong m c ny, ta ch xt m t s v d c a cc d ng i x ng ph thu c vo t ng v tch cc hm s l ng gic c b n. B t ng th c c a cc d ng khng i x ng mf (g(A, B, C)) + nf (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) ho c mf (g(A, B, C)) + nf (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) s c xt 1.2.1 m c ti p theo. 0, 0, 0,

B t ng th c l ng gic i x ng sinh b i hm cos x

Ta nh c l i m t s b t ng th c c b n trong tam gic. Bi ton 1.1. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC, ta u c cos A + cos B + cos C 3 . 2 (1.7)

Bi ton 1.2. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC ta u c A B C 3 3 . (1.8) cos + cos + cos 2 2 2 2 Bi ton 1.3. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC ta u c cos A cos B cos C 1 . 8 (1.9)

Bi ton 1.4. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC, ta u c A B C 3 3 cos cos cos . (1.10) 2 2 2 8

1.2.2

B t ng th c l ng gic i x ng sinh b i sin x ABC, ta u c (1.11) ABC, ta u c (1.12) ABC, ta u c (1.13) ABC, ta u c (1.14) ABC, ta u c (1.15)

Bi ton 1.5. Ch ng minh r ng trong m i tam gic 3 3 sin A + sin B + sin C . 2 Bi ton 1.6. Ch ng minh r ng trong m i tam gic A B C 3 sin + sin + sin . 2 2 2 2 Bi ton 1.7. Ch ng minh r ng trong m i tam gic A B C 1 sin sin sin . 2 2 2 8 Bi ton 1.8. Ch ng minh r ng trong m i tam gic 3 3 . sin A sin B sin C 8 Bi ton 1.9. Ch ng minh r ng trong m i tam gic 9 sin2 A + sin2 B + sin2 C . 4 1.2.3

B t ng th c l ng gic i x ng sinh b i hm tan x

Bi ton 1.10. Ch ng minh r ng tam gic nh n ABC, ta u c tan A + tan B + tan C 3 3. (1.16) Bi ton 1.11. Ch ng minh r ng m i tam gic ABC, ta u c B C A tan + tan + tan 3. (1.17) 2 2 2 Bi ton 1.12. Ch ng minh r ng m i tam gic ABC, ta u c B C 1 A . (1.18) tan tan tan 2 2 2 3 3 Bi ton 1.13. Ch ng minh r ng trong tam gic nh n ABC, ta lun c tan A tan B tan C 3 3. (1.19) Bi ton 1.14. Cho tam gic ABC. Ch ng minh r ng v i n l s nguyn dng ta lun c A B C 1 tan2n + tan2n + tan2n . (1.20) 2 2 2 3n1

1.2.4

B t ng th c i x ng sinh b i hm s cot x

Bi ton 1.15. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC, ta u c cot A + cot B + cot C 3. (1.21) Bi ton 1.16. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC, ta u c B C A cot + cot + cot 2 2 2 3 3. (1.22)

Bi ton 1.17. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC, ta lun c cot A B C cot cot 2 2 2 3 3. (1.23)

Bi ton 1.18. Ch ng minh r ng trong tam gic nh n ABC, ta lun c 1 . (1.24) cot A cot B cot C 3 3

1.3

g n u v th t s p c c a cc bi u th c d ng i x ng trong tam gic

nh ngha 1.1 ([1]). V i m i tam gic ABC cho tr c, ta k hi u ABC = max {A, B, C} min {A, B, C} v g i ABC l g n u c a tam gic ABC. R rng ABC m t tam gic u. 0 v ABC = 0 khi v ch khi tam gic ABC l (1.25)

nh ngha 1.2 ([1]). V i m i c p tam gic A1 B1 C1 v A2 B2 C2 tho mn ng th i cc i u ki n max {A1 , B1 , C1 } min {A1 , B1 , C1 } max {A2 , B2 , C2 } min {A2 , B2 , C2 }

th ta ni c p tam gic A1 B1 C1 v A2 B2 C2 l c p c s p th t v tam gic A1 B1 C1 g n u hn tam gic A2 B2 C2 .

V y trong tr ng h p c s p th t : V i m i c p tam gic A1 B1 C1 v A2 B2 C2 (v i A1 B1 C1 v A2 B2 C2 ) tho mn ng th i cc i u ki n A1 A2 C1 C 2 th ta c tam gic A1 B1 C1 g n u hn tam gic A2 B2 C2 . Nh n xt 1.1. Tam gic u g n u hn m i tam gic khc. Nh n xt 1.2. Trong t p h p cc tam gic khng nh n th tam gic vung cn g n u hn m i tam gic khc. nh l 1.5 ([1]). Cho hm s y = f (x) c o hm c p hai f (x) trong kho ng (a;b). i) N u f (x) f (x) ii) N u f (x) f (x) 0 v i m i x (a; b) th f (x0 ) + f (x0 )(x x0 ), x0 (a; b). 0 v i m i x (a; b) th f (x0 ) + f (x0 )(x x0 ), x0 (a; b).

nh l 1.6 ([4]). i u ki n c n v tam gic A2 B2 C2 g n u hn tam gic A1 B1 C1 , t c l th a mn i u ki n max{A1 , B1 , C1 } min{A1 , B1 , C1 } max{A2 , B2 , C2 } min{A2 , b2 , C2 }

l gi a chng c m t php bi n i tuy n tnh d ng A1 + B1 + C1 = A2 B + C1 + A1 = B2 1 C1 + A1 + B1 = C2 trong 0, 0, 0, + + = 1.

H qu 1.1 ([4]). Cho tam gic ABC, cc s dng , , th a mn i u ki n + + = 1. t A1 = A + B + C, B1 = B + C + A, C1 = C + A + B. Khi A1 , B1 , C1 cng l cc gc c a m t tam gic A1 B1 C1 no v tam gic ny g n u hn tam gic cho.

Nh n xt 1.3. Nh n xt r ng k t qu c a H qu 1.1 v n ng khi , , l khng m v c t nh t hai trong ba s l dng. Tr ng h p c hai s b ng 0, ch ng h n = 0, = 0 th = 1 v ta nh n c ba gc m i chnh l m t hon v c a A, B, C nn k t lu n c a H qu 1.1 v n ng. Nh n xt 1.4. K t qu c a H qu 1.1 cho ta cch d ng m t tam gic m i g n u hn tam gic cho. Tuy nhin, d ng m t tam gic A1 B1 C1 xa u hn tam gic ABC cho, ta c n ph i ti n hnh gi i h phng trnh tng ng. Xt h phng trnh A1 + B1 + C1 = A B + C1 + A1 = B 1 C1 + A1 + B1 = C trong , , khng m v khng ng th i b ng nhau 1 th a 3 mn i u ki n + + = 1, A1 , B1 , C1 l cc gc c n xc nh. Ta c D = det = 3 + 3 + 3 3 = 0 = v DA1 nn A = det B = (2 )A + ( 2 )B + ( 2 )C C A1 =

DA1 (2 )A + ( 2 )B + ( 2 )C = . D 3 + 3 + 3 3 Tng t , ta nh n c DB1 (2 )B + ( 2 )C + ( 2 )A B1 = = , D 3 + 3 + 3 3 DC1 (2 )C + ( 2 )A + ( 2 )B C1 = = . D 3 + 3 + 3 3 V y nn 1 A + 1 B + 1 C = A1 B + 1 C + 1 A = B1 1 1 C + 1 A + 1 B = C1

10

trong 2 1 = 3 , + 3 + 3 3 2 , 1 = 3 + 3 + 3 3 2 1 = 3 . + 3 + 3 3 Nh n xt r ng ( + + )(2 + 2 + 2 ) = 1. (++)(1 +1 +1 ) = 3 + 3 + 3 3 T k t qu ny, ta thu c k t lu n sau y. H 1.2. Cho tam gic ABC, cc s , , khng m v khng 1 th a mn i u ki n + + = 1. t ng th i b ng nhau = 3 1 A + 1 B + 1 C = A1 B + 1 C + 1 A = B1 1 1 C + 1 A + 1 B = C1 qu trong 1 = 2 , 3 + 3 + 3 3 2 1 = 3 , + 3 + 3 3 2 . 1 = 3 + 3 + 3 3

Khi A1 , B1 , C1 l cc gc c a m t tam gic A1 B1 C1 xa u hn tam gic ABC cho. M nh 1.1 ([4]). ho cc s dng , , th a mn i u ki n + 1 + = 1 v max(, , ) . Khi , v i m i tam gic ABC, ta t 2 A1 = A + B + C B = B + C + A 1 C1 = C + A + B

11

th A1 , B1 , C1 l cc gc c a m t tam gic nh n A1 B1 C1 v tam gic ny g n u hn tam gic cho. M nh 1.2 ([4]). Cho tam gic ABC. Xt tam gic A1 B1 C1 c cc gc c tnh theo cng th c A = A + B + C 1 2 3 6 B C A B = + + . 1 2 3 6 C A B C1 = + + 2 3 6 Khi cc gc A1 B1 C1 n m trong kho ng ; . 6 2

1.4

M t s v d minh h a

Bi ton 1.19 ([4]). Cho tam gic ABC v cho ba s khng m , , sao cho + + = 1. t A0 = A + B + C B = B + C + A 0 C0 = C + A + B Ch ng minh r ng khi tam gic A0 B0 C0 g n u hn tam gic ABC. K t qu sau y bao hm h u h t cc b t ng th c i x ng d ng c b n trong tam gic. Bi ton 1.20 ([1]). Cho tam gic A2 B2 C2 g n u hn tam gic A1 B1 C1 v cho hm s f (x) c f (x) 0 v i m i x (0; ). Khi f (A1 ) + f (B1 ) + f (C1 ) f (A2 ) + f (B2 ) + f (C2 ). (1.26) Bi ton 1.21 ([1]). Cho tam gic A2 B2 C2 g n u hn tam gic A1 B1 C1 v cho hm s f (x) c f (x) 0 v i m i x (0; ). Khi f (A1 ) + f (B1 ) + f (C1 ) f (A2 ) + f (B2 ) + f (C2 ). (1.30) Bi ton 1.22 ([1]). Cho tam gic ABC v cho ba s dng , , sao cho + + = 1. t A0 = A + B + C B = B + C + A 0 C0 = C + A + B

12

Ch ng minh r ng sin A + sin B + sin C sin A0 + sin B0 + sin C0 . (1.34)

Bi ton 1.23 ([1]). Cho tam gic ABC v cho ba s dng , , sao cho + + = 1. t A0 = A + B + C B = B + C + A 0 C0 = C + A + B. Ch ng minh r ng cos A B C + cos + cos 2 2 2 cos A0 B0 C0 + cos + cos . 2 2 2 (1.36)

Bi ton 1.24 ([4]). Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a bi u th c M1 = sin B C A C A B A B C + + + sin + + + sin + + 2 3 6 2 3 6 2 3 6 (1.37)

trong t p M (), t c l cc gc c a tam gic suy r ng ABC. Bi ton 1.25 ([4]). Cho cc s dng x, y, z th a mn i u ki n x y z. Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC ta lun c x sin A B C B C A C A B + + + y sin + + + z sin + + 2 3 6 2 3 6 2 3 6 3 1 x+ y + z. (1.38) 2 2

Bi ton 1.26 ([4]). Cho cc s dng , , th a mn + + = 1. Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a bi u th c M0 = sin(A+B+C)+sin(B+C+A)+sin(C+A+B) (1.41) trong M (), t c l A, B, C l cc gc trong tam gic suy r ng ABC.

13

Chng 2
M T S L P B T NG TH C L NG GIC D NG KHNG I X NG TRONG TAM GIC

Cc b t ng th c c b n d ng khng i x ng trong tam gic d ng mf (g(A, B, C)) + nf (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) ho c mf (g(A, B, C)) + nf (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) 0, 0,

trong f (t) l m t trong cc hm l ng gic d ng sin t, cos t, tan t, cott, g(x, y, z) l hm tuy n tnh d ng g(x, y, z) = x+y +z v m, n, p 0.

Cc b t ng th c c b n d ng i x ng b ph n trong tam gic d ng f (g(A, B, C)) + f (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) 0, ho c f (g(A, B, C)) + f (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) 0, trong f (t) l m t trong cc hm l ng gic d ng sin t, cos t, tan t, cot t, g(x, y, z) l hm tuy n tnh d ng g(x, y, z) = x + y + z v q R. Trong m c ny, ta xt cc v d c a cc d ng i x ng b ph n v khng i x ng ph thu c vo t ng c a cc hm l ng gic c b n.

14

2.1

B t ng th c d ng khng i x ng sinh b i hm cos x

Ta xt m t s b t l ng gic d ng i x ng b ph n Bi ton 2.1 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c a) cos 2A + cos 2B + k cos 2C b) cos 2A + cos 2B + k cos 2C 2k 2 1 , khi k > 0. 2k 2k 2 1 , khi k < 0. 2k (2.1) (2.2)

Bi ton 2.2 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c cos 2A cos 2B + cos 2C 3 . 2 (2.3)

Bi ton 2.3 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c 3(cos 2A + cos 2B) + cos 2C 5 . 2 (2.4)

Bi ton 2.4 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c 3(cos 2A cos 2C) + cos 2B 5 . 2 (2.5)

Bi ton 2.5 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c a) cos 3A + cos 3B + k cos 3C b) cos 3A + cos 3B + k cos 3C 2k 2 + 1 , khi k < 0. 2k 2k 2 + 1 , khi k > 0. 2k (2.6) (2.7)

Ti p theo, ta kh o st bi ton c b n v b t ng th c khng i x ng trong tam gic sinh b i hn s cos t, t [0; ]. Bi ton t ng qut 1. Cho cc s dng x, y, z. Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a bi u th c Tc = x cos A + y cos B + z cos C, trong t p M (), t c l A, B, C l cc gc c a tam gic suy r ng ABC.

15

K hi u M () l t p h p t t c cc tam gic ABC k c tam gic suy bi n, t c l A 0, B 0, C 0 v A + B + C = . Ta g i cc tam gic thu c M () l cc tam gic suy r ng. Bi ton 2.6 ([4]). Cho cc s dng x, y, z sao cho 1 1 1 , , l p thnh x y z di cc c nh c a m t tam gic XY Z cho tr c. Khi v i m i tam gic ABC, ta u c yz xz xy x cos A + y cos B + z cos C + + . (2.8) 2x 2y 2z

ng th c x y ra khi v ch khi tam gic ABC ng d ng v i tam gic XY Z. Nh n xt 2.1. Bi u th c P = x cos A + y cos B + z cos C t c gi yz xz xy 1 1 1 tr l n nh t b ng + + khi v ch khi , , l di ba c nh 2x 2y 2z x y z 1 1 1 c a m t tam gic, hay < . Trong tr ng h p t ng qut, khi cc x y z 1 1 1 h s x, y, z l cc s dng ty khng th a mn i u ki n < x y z th d u ng th c trong (2.8) s khng x y ra. Ti p theo, ta xt cc tr ng h p khi cc s dng x, y, z khng th a 1 1 1 mn i u ki n c a Bi ton 2.6, bao g m cc tr ng h p = x y z 1 1 1 ho c > . x y z Bi ton 2.7 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC ta u c cos A + cos B + 1 3 cos C < . 2 2 (2.13) 1 . 2

Bi ton 2.8 ([4]). Cho s dng m tho mn i u ki n 0 < m < Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC ta u c cos A + cos B + m cos C < 2 m. B 2.1 ([4]). Cho cc s dng x, y, z v i x m i tam gic ABC, ta u c x cos A + y cos B + z cos C y

(2.14) z > 0. Khi v i (2.15)

x cos A0 + y cos B0 + z cos C0 ,

trong A0 = min {A, B, C} , B0 = med {A, B, C} , C0 = max {A, B, C}

16

Bi ton 2.9 ([4]). Cho cc s dng x, y, z sao cho v i m i tam gic ABC, ta u c

1 1 1 + = . Khi x y z (2.16)

x cos A + y cos B + z cos C < x + y z. T ng qut hn, ta c k t lu n sau. Bi ton 2.10 ([4]). Cho cc s dng x, y, z sao cho v i m i tam gic ABC ta u c x cos A + y cos B + z cos C x + y z. 1 1 + x y

1 . Khi z (2.21)

1 Bi ton 2.11 ([4]). Cho cc s dng x, y, z th a mn i u ki n 2 + x 1 1 > 2 . Ch ng minh r ng v i m i tam gic nh n ABC, ta u c y2 z yz xz xy + + . (2.22) x cos A + y cos B + z cos C 2x 2y 2z D u ng th c x y ra khi v ch khi x sin A = y sin B = z sin C, t c l tam gic ABC ng d ng v i tam gic nh n c di cc c nh l n l t 1 1 1 l , , . x y z B 2.2 ([4]). Cho cc s dng x, y, z th a mn x v i m i tam gicABC, ta u c x cos A + y cos B + z cos C trong A0 = max {A, B, C} , B0 = med {A, B, C} , C0 = min {A, B, C} . nh l 2.1 ([4]). Cho cc s dng x, y, z th a mn i u ki n x Khi v i m i tam gic ABC M (), ta u c x cos A + y cos B + z cos C x + y + z. y z. y z. Khi (2.28)

x cos A0 + y cos B0 + z cos C0 ,

(2.29)

D u ng th c x y ra khi v ch khi A = , B = C = 0. Bi ton t ng qut 2. Cho cc s dng x, y, z. Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a bi u th c T2C = x cos 2A + y cos 2B + z cos 2C, trong t p M (), t c l A, B, C l ba gc c a tam gic suy r ng ABC.

17

B 2.3 ([4]). Gi s x ABC M (), ta u c x cos 2A + y cos 2B + z cos 2C

z > 0. Khi , v i m i tam gic

x cos 2A0 + y cos 2B0 + z cos 2C0 , (2.30)

trong A0 = min {A, B, C} , B0 = med {A, B, C} , C0 = max {A, B, C} . nh l 2.2 ([4]). Gi s x ABC M (), ta u c y z > 0. Khi , v i m i tam gic x + y + z. (2.31)

x cos 2A + y cos 2B + z cos 2C D u ng th c x y ra khi A = B = 0, C = .

1 1 1 , , l p thnh ba x y z c nh c a m t tam gic XY Z cho tr c. Khi m i tam gic ABC, ta u c 1 xy yz zx x cos 2A + y cos 2B + z cos 2C + + . (2.32) 2 z x y B 2.4 ([4]). Cho cc s dng x, y, z sao cho D u ng th c x y ra khi v ch khi tam gic ABC ng d ng v i tam gic XY Z. Nh n xt 2.2. Nh n xt r ng, bi u th c T2C = x cos 2A + y cos 2B + 1 xy yz zx + + khi v ch khi z cos 2C t c gi tr nh nh t l 2 z x y 1 1 1 1 1 1 1 1 , , l di ba c nh c a m t tam gic, hay < < + . x y z x y z x y Trong tr ng h p t ng qut, khi cc h s x, y, z l cc s dng ty 1 1 1 khng th a mn i u ki n < th d u ng th c trong (2.32) x y z s khng x y ra. 1 1 1 Bi ton 2.12 ([4]). Cho cc s dng x, y, z sao cho + = . Khi x y z v i m i tam gic ABC, ta u c x cos 2A + y cos 2B + z cos 2C > z y x. (2.33)

Ti p theo, k t thc d ng ton ny ta ch ng minh bi ton t ng qut sau. Bi ton 2.13 ([4]). Cho cc s dng x, y, z v n N. Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c x2 + y 2 + z 2 2(1)n+1 (yz cos nA + zx cos nB + xy cos nC). (2.39)

18

2.2

B t ng th c d ng khng i x ng sinh b i hm sin x

Bi ton 2.14 ([4]). Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c (2k + 1)2 a) sin2 A + sin2 B + k sin2 C khi k > 0. (2.44) 4k (2k + 1)2 2 2 2 khi k < 0. (2.45) b) sin A + sin B + k sin C 4k Bi ton 2.15 ([1]). Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC, ta u c 1 3 2 2 2 2 . (2.46) sin A + sin B + sin C 1 + 4 2 Bi ton 2.16. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ta u c 4 sin A + sin B + 3 sin C 6. (2.47) 3 B 2.5 ([4]). Cho cc s dng x, y, z tho mn i u ki n x z > 0. Khi v i m i tam gic ABC ta u c x sin A + y sin B + z sin C x sin A0 + y sin B0 + z sin C0 , y (2.49)

trong A0 = min {A, B, C} , B0 = med {A, B, C} , C0 = max {A, B, C} nh l 2.3 ([4]). Cho cc s dng x, y, z tu . Khi v i m i tam gic ABC, ta u c x sin A + y sin B + z sin C 0. (2.50)

D u ng th c x y ra khi v ch khi tam gic ABC c s o ba gc l 0, 0, . nh l 2.4 ([4]). Gi s , , l ba gc c a tam gic nh n XY Z cho tr c. Khi v i m i tam gic ABC, ta u c sin A sin B sin C + + cos cos cos 1 1 1 + + sin 2 sin 2 sin 2 1 (cot 2 + cot 2 + cot 2) 2 1 sin 2 sin 2 sin 2 + + + . 4 sin 2 sin 2 sin 2 sin 2 sin 2 sin 2 (2.51)

19

B 2.6 ([4]). Gi s cc s dng x, y, z tho mn i u ki n 1 1 1 + 2 > 2. x2 y z Khi v i m i tam gic ABC, ta u c A B C yz xz xy + + . (2.56) x sin + y sin + z sin 2 2 2 2x 2y 2z A B C D u ng th c x y ra khi v ch khi x cos = y cos = z cos t c l 2 2 2 tam gic A1 B1 C1 v i ba gc B+C A+C A+B A1 = , B1 = , C1 = (2.57) 2 2 2 1 1 1 ng d ng tam gic nh n c di cc c nh l n l t l , , . x y z Ti p theo, ta tm gi tr nh nh t c a bi u th c A B C P = x sin + y sin + z sin . 2 2 2 B 2.7 ([4]). Cho cc s dng x, y, z tho mn i u ki n x y z. Khi v i m i tam gic ABC M (), ta u c A B C A0 B0 C0 x sin + y sin + z sin > x sin + y sin + z sin (2.58) 2 2 2 2 2 2 trong A0 = min {A, B, C} , B0 = med {A, B, C} , C0 = max {A, B, C} Bi ton 2.17 ([4]). Cho cc s dng x, y, z tho mn i u ki n x y z. Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC ta u c A B C x sin + y sin + z sin > x. (2.59) 2 2 2 Nh n xt 2.3. Nh n xt r ng x l nh gi t t nh t cho v ph i. Th t v y, cho B = C = , A = 2 v i nh th khi A B C lim x sin + y sin + z sin =x 0 2 2 2 1 1 1 Bi ton 2.18 ([1]). Cho cc s dng x, y, z sao cho , , l p thnh x y z di cc c nh c a m t tam gic XY Z cho tr c. Khi v i m i tam gic ABC, ta u c A B C 1 yz xz xy x sin + y sin + z sin + + . (2.60) 2 2 2 2 x y z

20

H qu 2.1. Cho cc s dng x, y, z sao cho tam gic ABC thu c M (), ta u c x sin A B C + y sin + z sin 2 2 2

1 1 + x y

1 . Khi m i z

x + y z.

(2.65) y z.

H qu 2.2. Cho cc s dng x, y, z tho mn i u ki n x Khi m i tam gic ABC M (), ta u c x sin B C A + y sin + z sin 2 2 2 x + y + z.

(2.66)

2.3

B t ng th c d ng khng i x ng sinh b i hm tan x


, i = 1, . . . , n, ta c 2 xi , n = 2, 3, 4.
i=1

B 2.8. Cho cc s dng xi 0; 1 n


n

tan xi
i=1

1 tan n

(2.67)

Bi ton 2.19 ([4]). Cho cc s dng m, n, p. Ch ng minh r ng trong tam gic ABC ta lun c n+p A p+m B m+n C tan2 + tan2 + tan2 m 2 n 2 p 2 Nh n xt 2.4. Ta bi t trong tam gic ABC lun c tan A B C + tan + tan 2 2 2 3. (2.72) 2. (2.68)

Ta c th m r ng b t ng th c i x ng (2.85) thnh b t ng th c d ng khng i x ng sau y. Bi ton 2.20 ([1]). Cho a, b, c l di ba c nh c a m t tam gic v x, y, z l cc s dng tho mn i u ki n xy + yz + zx = 1. Tm gi tr nh nh t c a bi u th c M1 = ax + by + cz. (2.73)

21

Bi ton 2.21. Cho cc s dng m, n, p l di cc c nh m t tam gic. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC ta u c m tan A B C + n tan + p tan 2 2 2 2(mn + np + pm) m2 n2 p2 . (2.77)

Bi ton 2.22 ([3]). Cho m, n, p l cc s nguyn dng l n hn 2. Ch ng minh r ng v i m i tam gic ABC, ta u c: m tan A m

+n tan

B n

+p tan

C p

(m+n+p) tan

m+n+p (2.78)

v i > 1.

2.4

B t ng th c d ng khng i x ng sinh b i hm cot x

Bi ton 2.23. Cho cc s dng m, n, p. Ch ng minh r ng trong tam gic nh n ABC ta lun c n+p p+m m+n cot2 A + cot2 B + cot2 C m n p Nh n xt 2.5. Ta bi t trong tam gic ABC lun c cot A + cot B + cot C 3. 2. (2.81)

(2.85)

Ta c th thay b t ng th c i x ng b ng b t ng th c d ng khng i x ng sau y. Bi ton 2.24. Cho cc s dng m, n, p l di cc c nh m t tam gic. Ch ng minh r ng trong m i tam gic ABC ta u c m cot A + n cot B + p cot C 2(mn + np + pm) m2 n2 p2 . (2.86)

22

Chng 3
P D NG

3.1

Tm c c tr c a bi u th c l ng gic trong tam gic

Bi ton 3.1. Cho tam gic ABC. Tm gi tr nh nh t c a bi u th c 1 + 2 cos2 A 1 + 2 cos2 B 1 + 2 cos2 C + + . (3.1) sin B sin C sin A Bi ton 3.2. Cho tam gic ABC. Tm gi tr nh nh t c a bi u th c A B C cot A + cot B + cot C + tan + tan + tan . (3.3) 2 2 2 Bi ton 3.3 (HSG 1992 b ng B). Tm gi tr nh nh t c a bi u th c (1 + cos2 A)(1 + cos2 B)(1 + cos2 C). Bi ton 3.4. Tm gi tr l n nh t c a bi u th c 2(cos 3A + cos 3B) + cos 3C. Bi ton 3.5. Tm gi tr nh nh t c a bi u th c cos 3A + cos 3B cos 3C. Bi ton 3.6. Tm gi tr nh nh t c a bi u th c 2(cos 2A + cos 2B) + 3 cos 2C. Bi ton 3.7. Cho cc s dng x, y, z th a mn i u ki n 1 1 1 1 1 + . x y z x y Tm gi tr l n nh t c a bi u th c x sin A + y sin B z cos C. (3.13) (3.8) (3.6)

(3.7)

(3.11)

(3.12)

23

3.2

Gi i phng trnh

Bi ton 3.8. Gi i phng trnh 9 sin2 x + sin2 y + sin2 z = . 4 Bi ton 3.9. Gi i phng trnh 3 cos x + cos y + cos z = . 2 Bi ton 3.10. Gi i phng trnh 3 cos 2x cos 2y + cos 2z = . 2 Bi ton 3.11. Gi i phng trnh 3 cos x + 7 cos y + 2 cos z = 8. (3.17) (3.16) (3.15) (3.14)

24

K T LU N

Lu n vn nh m trnh by theo h ng h th ng cc l p b t ng th c l ng gic d ng khng i x ng sinh b i cc hm s l ng gic. Trnh by d ng t ng qut cc l p b t ng th c l ng gic v i cc h s khng i x ng. l cc b t ng th c c b n d ng i x ng trong tam gic d ng mf (g(A, B, C)) + nf (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) ho c mf (g(A, B, C)) + nf (g(B, C, A)) + qf (g(C, A, B)) 0, 0,

trong f (t) l m t trong cc hm l ng gic d ng sin t, cos t, tan t, cott v g(x, y, z) l hm tuy n tnh d ng g(x, y, z) = x+y+z, m, n, p, , , l cc s khng m. Trnh by m t s p d ng c a l thuy t nh n c. Tc gi mong mu n lu n vn s ph c v thi t th c cho vi c gi ng d y b t ng th c l ng gic trong nh tr ng, hi n t i cng nh trong tng lai.

You might also like