B NI DUNG

I. C S L THUYT:
1. Mi lin h gia mt dao ng iu ha v mt chuyn ng trn u.
Khi nghin cu v phng trnh ca dao
ng iu ha, chng ta bit mt vt ang
chuyn ng trn u trn qu o th c hnh chiu
xung mt ng knh ca qu o l dao ng
iu ha. Do mt dao ng iu ha c dng x
= Acos(t + ) c th c biu din tng ng
vi mt chuyn ng trn u c:
- Tm ca ng trn l VTCB 0.
- Bn knh ca ng trn bng vi bin dao
ng: R = A
- V tr ban u ca vt trn ng trn hp vi
chiu dng trc ox mt gc .
- Tc quay ca vt trn ng trn bng .
- Bn cnh cch biu din trn, ta cn ch thm:
+ Thi gian cht im quay ht mt vng (3600) l mt chu k T.
+ Chiu quay ca vt ngc chiu kim ng h.
+ Gc m bn knh ni vt chuyn ng qut c trong qu trnh vt
chuyn ng trn u:
= .t
thi gian vt dao ng iu ha i c gc l:
t = / = .T/2
2. i vi dao ng c hc iu ha ta c cc nhn xt sau:
- Mi 1 chu k vt i c qung ng 4A, mi na chu k (T/2) th vt i
c qung ng 2A, cn trong T/4 vt i c t VTCB ra cc v tr bin
hoc ngc li t cc v tr bin v VTCB.
- Mi 1 chu k vt qua v tr bt kr 2 ln (ring vi in bin th 1 ln).
- Mi mt chu k vt t vn tc v hai ln 2 v tr i xng nhau qua v tr
cn bng v t tc v bn ln mi v tr 2 ln do i theo 2 chiu m
dng.
- Mi chu k lc n hi cc i 1 ln 1 bin v cc tiu 1 ln bin cn
li nu l ( v tr cn bng ) ln hn A v cc tiu ( bng khng) 2 ln
mt v tr x = - l nu l < A cn lc hi phc (hp lc) cc i 2 ln 2
bin v cc tiu (bng khng) 2 ln v tr cn bng.
- i vi gia tc th kt qu nh vi li .
- Ch : Nu t = 0 tnh t v tr kho st th c qu trnh c cng thm mt
ln vt i qua li , vn tc .

II. Cc ng dng:
1.ng dng vit phng trnh dao ng iu ha.
a. V d: Mt l xo c cng k = 50 N/m t nm ngang, mt u c nh
vo tng, u cn li gn vi vt khi lng m = 500g. Vt c th chuyn
ng khng ma st trn mt phng nm ngang. a vt ra khi v tr cn
bng mt on x =
cm ri truyn cho vt mt vn tc v = 10 cm/s theo
chiu hng ra xa v tr cn bng. Chn gc thi gian l lc vt bt u
chuyn ng, gc ta ca trc ta nm ngang l v tr cn bng ca
vt, chiu dng theo chiu vn tc ban u ca vt. Vit phng trnh dao
ng ca vt.
Bi gii
Tn s gc ca dao ng iu ha:
= k = 10 rad/ s
m
Bin dao ng ca vt c tnh bi
cng thc:
A2 = x2 + v2/2 = 3 + 1 = 4
A = 2 (cm)
Tam gic vung OxA c cos =
:2
0
= 60 .
C hai v tr trn ung trn, m u c v tr x =
cm.
0
Trn hnh trn th v tr B c = - 60 = - /6 tng ng vi trng
hp (1) vt dao ng i theo chiu dng, cn v tr A c = 600 = /6 ng
vi trng hp (2) vt dao ng ang i theo chiu m. Nh vy v tr B l
ph hp vi yu cu ca bi. Vy ta chn = - /6
==> Ptd ca vt l:
x = 2cos(10t - /6) (cm).
b. Cc bi ton p dng:
Bi 1. Mt vt dao ng iu ha vi chu k 0,2s. Khi vt cch v tr cn
bng 2 2 cm th c vn tc 20 2 cm/s. Chn gc thi gian lc vt qua v
tr cn bng theo chiu m th phng trnh dao ng ca vt l:
A. x = 4 Cos(10 t + /2) (cm)
B. x = 4 2 cos(0,1 t) (cm)
C. x = 0,4 cos 10 t (cm)
D. x = - 4 sin (10 t + )
Bi 2. Khi treo qu cu m vo 1 l xo th n gin ra 25 cm. T v tr cn
bng ko qu cu xung theo phng thng ng 20 cm ri bung nh.
Chn t0 = 0 l lc vt qua v tr cn bng theo chiu dng hng xung, ly
g = 10 m/s2 .Phng trnh dao ng ca vt c dng:
A. x = 20cos(2t -/2 ) cm
B. x = 45cos2 t cm
C. x= 20cos(2 t) cm
D. X = 20cos(100 t) cm

Bi 3. Con lc l xo treo thng ng gm vt m = 250g l xo K = 100 N/m.

Ko vt xung di cho l xo dn 7,5 cm ri bung nh. Chn trc Ox
thng ng, chiu dng hng ln, gc ta v tr cn bng, t 0 = 0 lc
th vt. Ly g = 10 m/s2. Phng trnh dao ng l :
A. x = 5cos(20t + )cm
B. x = 7,5cos(20t + / 2 ) cm
C. x = 5cos(20t - /2 ) cm
D. x = 5sin(10t - / 2 ) cm
2. ng dng tnh khong thi gian vt i t li x1 n li x2.
a.V d 1: Vt dao ng iu ha vi phng trnh x = Acos(t + ) (cm).
Tnh:
a) Thi gian ngn nht vt i t VTCB n A/2.
b) Thi gian vt i t v tr c li x1 = A/2 n v tr c li x2 =
A/2 theo chiu dng.
c) Tnh vn tc trung bnh ca vt trong cu a
Bi gii
a) Khi vt i t v tr cn bng n A/2, tng
ng vi vt chuyn ng trn ng trn t A n B
c mt gc nh hnh v bn.
D thy:
sin = 1/2 ==> = /6 rad.
==> Khong thi gian ngn nht vt i t
VTCB n A/2:

.T T
t = = .T =
= s

2 6.2 12

b) Khi vt i t v tr x1 = A/2 n x2 = A/2 theo

chiu dng, tng ng vi vt chuyn ng trn
ng trn t A n B c mt gc nh hnh
v bn. C: = + ; Vi:
x
sin = 1 = A 3 = 3 =
OA A.2
2
3
x
A 1
sin = 2 =
= =
OB A.2 2
6
==> = /3 + /6 = /2
==> Khong thi gian vt i t v tr c li
x1 = A/2 n v tr c li x2 = A/2 theo chiu dng l:
.T T
t = = .T =
= s

2 2.2 4

v = s = A / 2 = 6A cm/ s.
t T / 12 T
b.V d 2: Mt bng n ng c ni vo ngun in xoay chiu u = 120
2 cos120 t(V). Bit rng n ch sng nu in p hai cc U 60 2 V.
Thi gian n sng trong 1s l:
A. 1/3s
B. 1s
C. 2/3s
D.
3/4s
Bi gii
- Hnh v di y m t nhng vng m U1 = U 60 2 V
M2 tt.
M1
khi n sng. Vng cn li do U < 60 2 V nn n
- Vng sng ng vi vt chuyn ng trn ng trn t M1 n M1 v t
M2 n M2. D thy hai vng sng c tng gc quay l:
Tt
4 = 2400 = 4/3.
-U1 Sng
Sng U1
-U0
(C th: cos = U1/U0 = 1/2 ==> = /3)
O
- Chu k ca dng in : T = 2/ = 1/60 s
Tt
- Thi gian sng ca n trong 1 chu k l:
c) Vn tc trung bnh ca vt:

t =

4. 4..T 4..T 2T 1
=
=
=
= s

2
3
3.2
90

- Thi gian sng ca n trong 1s l:

M'2

M'1

t
1
=
= 60
T 1/ 60
+) Mt chu k khong thi gian n sng t, vy n chu k th khong
thi gian n sng l:
t = n. t = 60/90 = 2/3 s ==> Chn C.
c. Cc bi ton p dng:
Bi 1. Mt n ng mc vo mng in xoay chiu 220V-50Hz. Bit n s
sng khi hiu in th tc thi gia hai u n l 110 2 V. Xc nh
khong thi gian n sng trong mt chu k ca dng in.
A. 1/75 s
B. 1/150 s
C. 1/300 s
D.
1/100 s
Bi 2. Mt n ng s dng hiu in th xoay chiu c gi tr hiu dng
220V. Bit n sng khi hiu in th t vo n khng nh hn 155V. T
s gia thi gian n sng v n tt trong mt chu k l
A. 0,5 ln.
B. 2 ln .
C. 2 ln.
D.
3
ln.
Bi 3. Mt con lc l xo gm vt c m = 500 g, l xo c cng k = 50
N/m dao ng thng ng vi bin 12 cm. Ly g = 10 m/s2. Khong thi
gian l xo b gin trong mt chu k l:
+) S chu k trong 1s:

n=

U0

A. 0,12s.
B. 0,628s.
C. 0,508s.
D.
0,314s.
Bi 4. Mt con lc n dao ng nh vi bin 4cm. Khong thi gian
gia hai ln lin tip vn tc ca vt t gi tr cc i l 0,05s. Khong thi
gian ngn nht n i t v tr c li s1 = 2cm n li s2 = 4cm l:
A.

1
s
120

B.

1
s.
60

C.

1
s.
80

D.

1
s.
100

Bi 5. Mt vt dao ng iu ho c tn s 2Hz, bin 4cm. mt thi

im no vt chuyn ng theo chiu m qua v tr c li 2cm th sau
thi im 1/12 s vt chuyn ng theo:
A. chiu m qua v tr cn bng.
B. chiu dng qua v tr c li
-2 cm.
C. chiu m qua v tr c li 2 2 cm. D. chiu m qua v tr c li -2
cm.
3. ng dng tnh qung ng vt i c.
a. V d: Mt vt dao ng iu ha theo phng trnh x = 4cos(2t + /3)
(cm). Tnh qung ng m vt i c trong thi gian 3,75s.
Bi gii.
- Chu k dao ng ca vt: T = 2/ = 1s
- S ln vt dao ng c trong khong thi gian t: n0 = t/T = 3,75 = 3 +
0,75
==> Khong thi gian vt c:
t = T(3 + 0,75) = 3T + 0,75T = t1 + t2
- Qung ng vt i c trong thi gian t:
S = S1 + S2
+) Qung ng vt i c trong t1 = 3T l:
S1 = 3 4A = 3.4.4 = 48cm
+) Qung ng vt i c trong t2 = 0,75T l
S2 c xc nh theo hnh v di y:
Trc tin ta i xc nh v tr v hng
chuyn ng ca vt thi im ban u t = 0:
x0 = 4cos(2.0 + /3) = 2cm.
v0 = -8sin(2.0 + /3) < 0.
==> Vy thi im ban u vt c ta 2cm v i theo chiu m (l
im A) nh trn hnh v.

 Sau ta x v tr v hng chuyn ng ca vt thi im t2 = 0,75s:

x = 4cos(2.0,75 + /3) = 2 3 cm 3,46 cm
v = -8sin(2.0,75 + /3) = 12,56 > 0.
==> Vy thi im t = 0,75s vt c ta 2 3 cm v i theo chiu
dng (l im C) nh trn hnh v.
==> Qung ng vt i c: S2 = AO + OB + BO + OC
= x0 + 4 + 4 + x = 10 + 2 3 cm
trong OA = x0 = 2 cm v OC = x = 2 3 cm
S = S1 + S2 = 61,46 cm
Vy tng qung ng m vt i c:
b. Bi tp p dng:
Bi 1. Mt con lc l xo gm mt l xo c cng k = 100N/m v vt c
khi lng m = 250g, dao ng iu ho vi bin A = 6cm. Chn gc
thi gian lc vt i qua v tr cn bng. Qung ng vt i c trong

s
10

u tin l:
A. 6cm.
B. 24cm.
C. 9cm.
D.
12cm.
Bi 2. Mt vt dh dc theo trc Ox vi phng trnh: x = 6sin(4t + /6 )
cm. Qung ng vt i c t thi im t1 = 5/24 s n thi im t2 =
74/24 s l :
A. s = 103,5cm.
B. s = 69cm.
C. s = 138cm.
D.
s
=
34,5cm.
Bi 3. Mt cht im dao ng iu ho quanh v tr cn bng O, trn qu
o MN = 20cm. Thi gian cht im i t M n N l 1s. Chn trc to
nh hnh v, gc thi gian lc vt i qua v tr cn bng theo chiu dng.
Qung ng m cht im i qua sau 9,5s k t lc t = 0:
O
N
M
A. 190 cm
B. 150 cm
C. 180 cm
D. 160 cm
Bi 4. Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 4cos(4t + /3).
Tnh qung ng ln nht m vt i c trong khong thi gian t = 1/6
(s).
A. 3 cm.
B. 3 3 cm.
C. 2 3 cm.
D. 4 3 cm.
Bi 5. Vt dao ng iu ho vi phng trnh x= 6cos( t- /2)cm. Sau
khong thi gian t = 1/30s vt i c qung ng 9cm. Tn s gc ca vt
l:
A. 25 (rad/s)
B. 15 (rad/s)
C. 10 (rad/s)
D. 20
(rad/s)
4. ng dng tnh tn sut (s ln) dao ng.

a. V d. Mt con lc dao ng vi phng trnh x = 3cos(4t- /3) cm. Xc

M
nh s ln vt qua li x = 1,5cm trong 1,2s u.
A
Bi gii
- V tr ban u ca vt ng vi ta gc - /3 trn
gin (im B) v x0 = 3cos(-/3) = 1,5cm
- Mt khc ta cn tm s ln i qua li 1,5cm
3
-3
0
ng vi 2 im A, B trn ng trn vy khi t = 0
vt xut pht t x0
B
- Ta c s ln vt dao ng trong khong thi gian t = 1,2s:
n = t/T = 1,2/0,5 = 2 + 0,4 ==> t = T(2 + 0,4) = 2T + 0,4T = t1 + t2
- Vi T = 2/ = 0,5s .
==> Trong khong thi gian t1 = 1s vt dao ng c 2 chu k tc l i qua
li 1,5cm c N1 = 2x2 = 4 ln
==> Trong khong thi gian t2 = 0,2s vt dao ng c N2 = 0,4 dao ng
v i t B n M. Ta c: ln cung d BM: = .t = .t2 = 4.0,2 =
0,8 >2/3
==> cung d i qua A. Ngha l k c ln i qua B th trong thi gian t2 vt
i qua li 1,5cm c N2 = 1+ 1 = 2 ln.
- Vy tng s ln vt i qua li 1,5cm trong 1,2 giy u l: N = N1 + N2 =
6 ln.
b. Bi tp p dng:
Bi 1. Mt vt dao ng theo phng trnh x = 2cos(5t + /6) + 1 (cm).
Trong giy u tin k t lc vt bt u dao ng vt i qua v tr c li x
= 2cm theo chiu dng c my ln?
A. 3 ln
B. 2 ln.
C. 4 ln.
D. 5 ln.
Bi 2. Dng in chy qua mt on mch c biu thc i = 2 cos(100t /2)(A), t tnh bng giy (s). Trong khong thi gian t 0(s) n 0,01 (s),
cng tc thi ca dng in c gi tr bng cng hiu dng vo
nhng thi im:
1
3
1
3
1
5
1
A. 400 s v 400 s
B. 600 s v 600 s
C. 600 s v 600 s
D. 200 s v
3
s
200

Bi 3. Mt vt dao ng iu ha trn trc Ox, xung quanh v tr cn bng l

gc ta . Gia tc ca vt ph thuc vo li x theo phng trnh: a = -400
2x. s dao ng ton phn vt thc hin c trong mi giy l
A. 20.
B. 10.
C. 40.
D. 5.

Bi 4. Mt cht im dao ng iu ho dc trc Ox quanh

v tr cn bng O vi phng trnh x = 3cos ( 5t / 6 ) (cm,s).
Trong giy u tin n i qua v tr cn bng
A. 5 ln
B. 3 ln
C. 2 ln
D. 4 ln
Bi 5. Mt vt dao ng iu ha c phng trnh:
x = 10 cos
(t) ( cm). Vt i qua v tr c li x = + 5cm ln th 1 vo thi im
no?
A. T/4.
B. T/6.
C. T/3.
D. T/12.
Bi 6. Mt vt dao ng vi phng trnh x = 4cos3t cm. Xc nh s ln
vt c tc 6 cm/s trong khong (1;2,5) s
Bi 7. Mt con lc l xo treo thng ng gm vt nng 200g v l xo c
cng K = 50N/m. xc nh s ln ng nng bng th nng trong 1,5s u
bit t = 0 khi vt i qua v tr cn bng.
Bi 8. Con lc l xo treo thng ng gm l xo c cng K = 100N/m.
Vt c khi lng 0,5 kg dao ng vi bin 52cm.t = 0 khi vt v tr
thp nht. Tnh s ln lc tc dng ln im treo cc tiu trong khon thi
gian(0,5;1,25) s
5. ng dng xc nh thi im vt i qua mt v tr xc nh.
a. V d 1: Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 8cos(2t) cm.
Thi im th nht vt i qua v tr cn bng l:
A)

1
s
4

B)

1
s
2

C)

1
s
6

D)

1
s
3

Bi gii:
- Vt i qua VTCB, ng vi vt chuyn ng trn u
qua M1 v M2.
- V = 0, vt xut pht t M0 nn thi im th
nht vt qua VTCB ng vi vt qua M1.
- Khi bn knh qut 1 gc = /2
1
= s
==> t =
-A
4

M1

M0
O

M2

b. V d 2: Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 4cos(4t +

cm. Thi im th 3 vt qua v tr x = 2cm theo chiu dng.

)
6

A) 9/8 s

B) 11/8 s C) 5/8 s
D) 1,5 s
Bi gii:
- Vt qua x = 2 theo chiu dng l qua M2.
- Qua M2 ln th 3 ng vi vt quay c 2
vng (qua 2 ln) v ln cui cng i t M0
n M2.
-A
3
- Gc qut = 2.2 +
2
11
= s
==> t =

M1
M0
x

O
A

M2

c. V d 3: Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 4cos(4t +

cm. Thi im th 2009 vt qua v tr x = 2cm.
12049
12061
12025
s
s
s
A)
B)
C)
24
24
24
Bi gii:
- Vt qua x =2 l qua M1 v M2.
- Vt quay 1 vng (1 chu k) qua x = 2cm l 2
ln.
- Qua ln th 2009 th phi quay 1004 vng ri i
t M0 n M1.
-A
- Gc qut:

= 1004.2 +
6

1 12049
t =
= 502 + =
s

24
24

)
6

D) p n khc
M1
M0
x

O
A

M2

d. V d 4: Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 8cos(2t- )

cm. Thi im th 2010 vt qua v tr v = -8 cm/s.
A) 1004,5 s B) 1004 s C) 1005 s D) 1005,5 s
Bi gii:
v
- Ta c x = A2 ( )2 = 4 3cm

- V v < 0 nn vt qua M1 v M2

4 3

4 3

- Qua ln th 2010 th phi quay 1004 vng ri i t M0 n M2.

- Gc qut = 1004.2 + t = 1004,5 s

e. V d 5: Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 8cos(2t- )

cm. Thi im th nht vt qua v tr c ng nng bng th nng.
A) 1/8 s
B) 1/16 s C) 1/24 s D) 1/32 s
Bi gii:
1
A
= 4 2cm
- W = Wt ==> Wt = 2 W x =
2
==> c 4 v tr M1, M2, M3, M4 trn ng trn.
- Thi im u tin vt qua v tr W = Wt ng vi
vt i t M0 n M4

1
= s
- Gc qut = = t =
3 4 12
24

f. V d 6: Mt vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 8cos(t- ) cm.

Thi im th 2010 vt qua v tr c ng nng bng 3 ln th nng.
Bi gii:
1
A
W = 3Wt Wt = W x = = 4cm
4
2
c 4 v tr trn ng trn M1, M2, M3, M4.
Qua ln th 2010 th phi quay 502 vng (mi
vng qua 4 ln) ri i t M0 n M2.
Gc qut

11
= 502.2 + ( ) = 1004 +
3 4
12

11 12059
t=
= 1004 + =
s

12
12
g. Bi tp p dng:
Bi 1. Mt con lc l xo dao ng iu ha theo phng trnh
x = A cos 2t(cm) , t tnh bng giy. Vt qua VTCB ln th nht vo thi
im.
A. 0,125s.
B. 0,25s.
C. 0,5s.
D.1s.
Bi 2. Con lc l xo dao ng iu ho trn mt phng ngang vi chu k T =
1,5 s v bin A = 4cm, pha ban u l 5 / 6 . Tnh t lc t = 0, vt c to
x = -2 cm ln th 2005 vo thi im no:
A. 1503s
B. 1503,25s
C. 1502,25s
D. 1503,375s

Bi 3. Mt vt dao ng iu ha c phng trnh x = 5cos(4 t + /3)

(cm,s). tnh tc trung bnh ca vt trong khong thi gian tnh t lc bt
u kho st dao ng n thi im vt i qua v tr cn bng theo chiu
dng ln th nht.
A. 25,71 cm/s.
B. 42,86 cm/s.
C. 6 cm/s
D. 8,57
cm/s.
Bi 4. Vt dao ng iu ho vi phng trnh x = 4cos4t (cm). K t thi
im t = 0, vt i qua v tr cn bng theo chiu dng ln th hai thi
im
A. 5/8s
B. 3/8s
C. 7/8s
D. 1/8s
Bi 5. Dng in xoay chiu qua mt on mch c biu thc
i = I0cos(120 t ) A . Thi im th 2009 cng dng in tc thi
3
bng cng hiu dng l:
12049 s
24097 s
24113 s
A.
B.
C.
D. p n khc.
1440
1440
1440

C - KT LUN
Nh trn ni, bi tp vt l l mt phn khng th thiu trong qu
trnh ging dy b mn vt l trng ph thng. N l phng tin
nghin cu ti liu mi, n tp, rn luyn k nng, k xo vn dng
kin thc v bi dng phng php nghin cu khoa hc. Bi tp vt l l
phng tin gip hc sinh rn luyn nhng c tnh tt p nh tnh cm
nhn, tinh thn chu kh v c bit gip cc em c c th gii quan khoa
hc v ch ngha duy vt bin chng.
bi tp vt l thc hin ng mc ch ca n th iu c bn l ngi
gio vin phi phn loi v c c phng php tt nht hc sinh d
hiu v ph hp vi trnh ca tng hc sinh.
Trong ti ny ti ch mi tm cho mnh mt phng php v ch p
dng cho mt dng ton, tt nhin l khng trn vn, gip hc sinh gii
c nhng bi ton mang tnh li mn nhm mc ch gip cc em c c
kt qu tt trong cc k thi, c bit l thi di hnh thc trc nghim khch
quan.
Ti vit ti ny khng ph nhn vai tr ca phng php i s m
vi phng php ny s gip cho hc sinh gii cc bi ton vt l, lin quan
n ng dng ng trn lng gic, mt cch nhanh v chnh xc nht. V
vy nu nh hc phn dao ng c hc m khng c rn luyn k phng
php gii ton bng cch ng dng ng trn lng gic s l mt thit
thi
rt
ln
cho
hc
sinh.
Do thi gian c hn nn ti ny cha c p dng rng ri v chc
chn khng trnh c nhng thiu st. V vy rt mong c s gp ca
qu thy c gio v cc bn ng nghip ti c hon thin hn v
c p dng thc hin trong nhng nm hc ti.
Xin chn thnh cm n!