Cu 1: Quan im CT - XH ca Nho gia Trung Hoa c i. S khc nhau trong ng li chnh tr ca Nho gia, o gia v Php gia. 1.

. Quan im CT - XH ca Nho gia Trung Hoa c i Nho gia l mt trong nhng trng phi trit hc chnh ca Trung Hoa c i. Phi Nho gia c Khng T sng lp, Mnh T pht trin v pha duy tm tin nghim v Tun T pht trin v pha duy vt. Quan im CT - XH ca Khng T: Khng T l ngi sng lp ra o Nho, ng c phong l Ch thnh tin s, Vn th s biu, ngha l thy, thnh ca mun i, mun nh. Khng T coi XH l tng hp cc mi quan h gia ngi vi ngi, trong c cc quan h nh: Vua-ti, Cha-con, Chng-v, Anh-em, Bn b. Nm mi quan h ny v sau c phi Nho gia gi l Ng lun, trong 3 mi quan h Vua-ti, Cha-con, Chng-v l nhng mi quan h c bn nht v c gi l Tam cng. Nhng phm tr c bn trong thuyt Chnh tr - o c ca Khng T l Nhn, L, Ngha v Chnh danh: Nhn: l lng thng ngi. Ngi c nhn l ngi c o c hon ton. Trung v Th l hai kha cnh ca Nhn: Trung l tnh ngay thng vi ngi, iu mnh mun th hy lm cho ngi; Th l lng v tha, iu mnh khng mun th ng lm cho ngi. Nhn c tnh ng cp th hin trong cc mi quan h c th vua-ti, cha-con, chng-v, anh-em, bn b: Qun nhn, thn trung, ph t, t hiu, vua ly l khin b ti, b ti ly trung m th. Trong o nhn, hiu l gc - hiu khng ch th hin vic phng dng cha m m quan trng nht l lng thnh knh. Khng T ni: Nui cha m m chng knh trng th c khc g nui th vt. L: l hnh thc th hin lng nhn. L bao gm mi quan h rng ln, t quan h thn linh n quan h ng x gia ngi vi ngi, quan h o dc, phong tc, tp qun, quan h nh nc, lut php L trong quan nim ca Khng T l: Trt t, k cng v php lut ca XH. Nguyn tc o c phi tun theo. Nghi thc, nghi l trong quan h XH, nht l trong Tam cng. Khng T ni: Khng bit l th khng ng vng, ngi qun t khng bao gi lm tri vi l. Ci g (iu g) tri vi l th khng nhn, khng nghe, khng ni, khng lm. Ngha: l hnh vi o c th hin c nhn. Ngi lm vic ngha th hy sinh li ch ca mnh v ngi khc. Ngha v li khng th dung hp vi nhau. Khng T ni: Qun t bit r v ngha, tiu nhn bit r v li. Chnh danh: Khng T ch trng thuyt chnh danh gii quyt ng n cc mi quan h. Chnh danh trong quan nim ca ng gm cc ni dung sau: Mun cho XH thi bnh, thnh tr th yu cu phi b tr ngi cng v ph hp vi nng lc, ngi cng v no th phi xng ng vi cng v , phi lm ng danh phn, chc trch ca mnh qun qun, thn thn, ph ph, t t. Ni v lm khng c vt chnh danh: Khng phi l th khng ni, khng phi l th khng lm, khng phi l th khng nghe. Khng T cao ngi hin ti vi t tng Thng hin v khuyn cc nh cai tr nn s dng ngi hin ti qun l t nc v loi b dn nhng k bt ti trong b my cai tr. Phi thc hin ba iu: thc tc, binh cng, dn tn. ng khuyn giai cp thng tr phi thng yu, tn trng chm lo nhn dn. ng thi ng khuyn dn phi an phn, ly ngho lm vui, ngho khng on trch.(hn ch) Quan im CT - XH ca Mnh T: T tng v CT - XH ca Mnh T th hin trit l nhn sinh (trit l v cuc i) m trung tm l hc thuyt v tnh thin. ng ni: Nhn chi s tnh bn thin. Tnh thin ca con ngi c 4 c tnh ln vn c bm sinh, l Nhn, L, Ngha, Tr v chng bt ngun t t oan:
-1-

 Ai sinh ra cng c lng thng xt nn phi ly Nhn m cm ho. Ai sinh ra cng c lng ghen ght nn phi ly Ngha m iu chnh. Ai sinh ra cng cung knh nn phi ly L m gio ho. Ai sinh ra cng bit phi tri nn phi ly Tr m phn bit ng sai. Tnh thin lm cho con ngi ta khc loi cm th nn sinh ra ngi th phi bit nui dng Thin oan. Tnh thin ca con ngi vn bt ngun t ci tm do tri ph cho con ngi ta bit suy ngh, phn bit phi tri ng sai ng x vi con ngi v vn vt. Da trn thuyt tnh thin v t tng c tr ca Khng T, Mnh T a ra thuyt Nhn chnh, tc l ci tr l chnh, phi v nhn ch khng phi v li. Ch trng ca thuyt ny l ly c thu phc lng ngi, phn i vic cai tr bng bo lc. ng phn bit vng chnh - cai tr bng nhn ngha vi b chnh - cai tr bng bo lc. Theo ng ly c m thu phc lng ngi th ngi ta vui lng theo mnh mt cch thnh thc. Trn c s t tng nhn ngha v ch trng nhn chnh, Mnh T ra mt quan im rt c o l dn bn. ng coi dn l quan trng nht, k n l giang sn x tc, vua l thng thi Dn vi qu, x tc th chi, qun vi khinh. V ng gii thch l c dn mi lp nn nc, c nc mi lp nn vua, ch vua khng th sinh ra dn. Quan h vua ti l quan h hai chiu, tn trng ln nhau. Nu vua coi b ti nh c rc th b ti s coi vua nh k th. Nu vua khng c o c th khng cn xng ng lm vua na m ch l mt thng thi v nhn dn c quyn o c lt ngi vua. Thi Mnh T, ch cng hu tan r, ch t hu ra i. Mnh T ch trng ch Bo dn, tc l lo cho dn mi iu cho dn vng tin sn xut. ng ch trng gim hnh pht, bt thu m nhm to cho ngi dn c mt sn nghip phng dng b m v nui nng v con cho: Nm c ma th no , nm mt ma th khng b i. C s ca t tng ny l: C hng sn mi c hng tm. Tm li, trit hc ca Mnh T tuy cn mang yu t duy tm v thn b (hn ch) nhng trong hc thuyt v CT-XH vi t tng nhn chnh, bo dn c ngha tin b, ph hp vi yu cu v xu th pht trin ca lch s XH. V th, Mnh T xng ng c hu th phong l bc thnh. Quan im CT - XH ca Tun T: Tun T l ngi pht trin hc thuyt ca Khng T, cao nhn, ngha, l nhc v chnh danh. Tuy nhin, ng phn i quan nim ca Khng T v Mnh T v nhng vn chnh tr v o c. Tun T ng trn quan im duy vt v v thn (tch cc), ng cho rng t nhin gm 3 b phn: tri, t v ngi. Tri ch l mt b phn ca t nhin, bn thn t nhin l c s hnh thnh v bin ho ca vn vt. Nh vy, tri khng quyt nh vn mnh ca con ngi. Vic tr hay lon, lnh hay d l do con ngi lm ra ch khng phi ti tri. Nu con ngi hnh ng thun vi l t nhin th lnh, tri li s gp lon Ly s tr m i ph vi o th lnh, ly s lon m i ph vi o y th d. Khng ch hnh ng ph hp vi t nhin m con ngi c th ci to t nhin v XH lm cho cuc sng tt p hn. ng ph phn m tn d oan, vic tn th tri, li tri, khuyn con ngi nn tin sc mnh, ra sc pht trin sn xut, thc hnh tit kim, n iu , gi gn sc kho th tri s khng cho ngho kh v bnh tt. ng ch trng sa tr vic nc, gio dc o c, l ngha lm cho XH tin b, vn minh hn. l chc nng ca ngi c th snh ngang vi tri vy. ng cao l tr, ng cho rng l ngha v ng cp trong XH l cn thit duy tr trt t XH.

2. S khc nhau trong ng li chnh tr ca Nho gia, o gia v Php gia

-2-

Nho gia:

a. Ngi sng lp: Khng T Mnh T pht trin v pha duy tm tin nghim, Tun T pht trin v pha duy vt. b. ng li chnh tr: c tr hay nhn tr - Coi trng gio dc, phn i bo lc v chin tranh. - Khng T coi XH l tng hp cc mi quan h gia ngi vi ngi, l Ng lun v Tam cng. - Cc phm tr c bn trong hc thuyt ca Khng T l Nhn-Ngha-L-Chnh danh: + Nhn: lng thng ngi c tnh ng cp th hin trong cc mi quan h. + Ngha: l hnh vi o c biu hin ca c nhn. + L: l hnh thc th hin lng nhn. + Chnh danh: l iu c bn tr nc. N c ngha l ngi cng v no th phi xng ng vi cng v , phi lm ng danh phn, chc trch ca mnh. - ng li nhn tr ca Khng T c tnh cht iu ha mu thun giai cp, phn i u tranh. ng khuyn giai cp thng tr phi thng yu, tn trng, chm lo cho nhn dn. ng thi, ng cng khuyn dn phi an phn, ly ngho lm vui, ngho m khng on trch. ng coi vic on trch cnh ngho hn, a dng bo lc, l mm mng ca lon.. o gia: a. Ngi sng lp: Lo T sng lp v Trang T pht trin, hon thin. b. ng li chnh tr: s dng hc thuyt v vi, c ngha l sng, hot ng theo l t nhin, thn phi, khng lm tri vi t nhin, khng can thip vo trt t ca t nhin, ch lm cho dn no bng, xng ct mnh m lng h tnh, khin cho dn khng bit, khng mun. - Khng dng lut php, khng cn gio dc nhn, l, ngha, tr. Theo chnh sch v vi th mi vic u tr. Lo T cho rng: L l biu hin s suy vi ca trung hu, thnh tn, l u mi ca s hn lon. Dng tr tnh ton trc th ch ci lo lot ca o, m l ngun gc ca s ngu mui. Dn s d kh tr l v nhiu mu tr, cho nn dng tr mu tr nc l ci ho cho nc, khng dng mu tr tr nc l ci phc cho nc. - Lo T ch trng b ngh thut v ng sc lm cho ngi ta m mt, ng m lm cho ngi ta tai, ng v lm cho ngi ta t li, rui nga sn bn lm cho ngi ta m lon, vng bc chu bu lm cho ngi ta i bi. Cho nn Thnh nhn ch cn no bng m khng cn vui mt. - Lo T ch trng hn ch quyn lc ca Nh nc v hot ng ca dn n mc ti a, cho dn sng cht phc thi nguyn thy, duy tr tnh trng nc nh, dn t, quay li thi k c xa tht nt ghi du. ng ni: Nc nh, dn t, khng ai i xa, c gm gao khng dng, b vn t, sng li thi k tht nt ghi du, hai nc cnh nhau khng nghe thy ting g gy, cho sa v ngn i khng qua li. Php gia: a. Ngi sng lp: Qun Trng l ngi u tin bn n php lut nh l phng php tr quc. Thn o, Thn Bt Hi ch trng php tr. c Hn Phi pht trin ln nh cao trn c s tng hp nhng yu t hp l trong 3 hc thuyt Nho gia, o gia v Php gia. b. ng li chnh tr: Hn Phi ch trng ng li php tr. cai tr XH cn phi c 3 yu t l Php, Thut v Th: - Php l php lut, c cng b cho mi ngi bit, tun theo v phi thay i cho ph hp vi tnh hnh c th v khng c mt th php lut lun lun ng vi mi thi i (l lun Tham nghim). Php lut m bin chuyn c theo vi thi i th thin h s tr Thi th thay i m php tr d khng thay i th lon. Phi cn c vo tm l trnh bi v cu li ca con ngi t ra php lut, trng thng, nghim pht duy tr trt t XH. - Th l a v, th lc, quyn uy ca ngi cm u. - Thut l phng php mu tr, th on trong vic tr dn. Nu php c cng b rng ri th thut l c tr, th on ngm ngm ca vua, khng ai bit. (Thut ca Php gia c k tha yu t Chnh danh ca Nho gia).
-3-

Cu 2: Bn th lun v nhn sinh quan ca Pht gio n c i

Pht gio l mt trng phi Trit hc Tn gio, thuc trng phi phi chnh thng, xut hin vo gia th k th VI trc Cng nguyn, pha Bc n , nay gip bin gii Npan. Pht gio ra i trong ln sng u tranh chng li s thng tr ca o Balamn, chng phn bit ng cp v i bnh ng XH. Ngi sng lp ra o Pht l Thch ca Mu ni, tn tht l Tt t a, con vua Tnh Phn. Nm 29 tui, Tt t a xut gia tm con ng dit tr ni kh ca chng sinh. Sau 6 nm tu luyn, ng tm ra chn l T diu v Thp nh nhn duyn. ng tr thnh Pht Thch ca Mu ni khi va trn 35 tui. Bn th lun: Bn th lun ca Pht gio c th hin ton b trong o l duyn khi, th hin trong 4 nguyn l: V to gi: Pht gio l trng phi trit hc v thn khng trit , o Pht cho rng v tr l v thy, v chung, vn vt trong th gii ch l dng bin ho v thng, v nh, khng do mt v thn no sng to nn c. Pht gio cho rng th gii tn ti khch quan, khng do thn thnh sng to ra. Trong v to gi, mi s vt hin tng khch quan c Pht gi l mt php. V ng: Pht gio khng tha nhn Brahman - sng to th gii v atman linh hn bt t. V ng ngha l khng c ci ti v ng l ci ti, s vt hin tng xung quanh ta v chnh bn thn ta l khng c tht m n c to thnh t cc yu t m Pht gi l Danh v Sc. Danh l tinh thn, Sc l vt cht. Th gii do cc yu t vt cht v tinh thn kt hp li vi nhau to nn. Danh l bn yu t ch c tn gi m khng c hnh cht, bao gm: Th (cm th v kh hay lc a n s lnh hi vi bn thn hay tm), Tng (l suy ngh, t tng), Hnh ( mun thc y hnh ng, to tc), Thc (nhn thc, phn bit i tng tm l, phn bit ta l ta). Sc l vt cht, bao gm mt yu t khng c hnh th l Khng v bn yu t c hnh th l a, Thy, Ha v Phong (t, Nc, La v Gi). Sc kt hp vi bn yu t ca Danh (Th, Tng, Hnh, Thc) to thnh Ng un. C lc Danh kt hp vi nm yu t ca Sc (a, Thy, Ha, Phong, Khng) to thnh Lc i. Cc yu t Ng un v Lc i ha trn vi nhau to nn s phong ph v a dng ca th gii v th gii y chuyn bin khng ngng, bc b s tn ti ca Brahman. V thng: Pht khng nh rng th gii khch quan khng c g l vnh hng, bt bin m ci g cng c qu trnh sinh thnh, bin i v tiu vong theo lut Nhn qu m Pht gi l Sinh, Tr, D, Dit (hay Thnh, Tr, Hoi, Khng). T s vt nh nht cho n v tr u tun th lut trn. Nhn qu tng tc: Pht khng nh rng tt c mi s vt hin tng trn i u c nguyn nhn ca n. Nhn kt hp vi duyn th sinh ra qu, qu li kt hp vi duyn li bin thnh nhn v sinh ra qu khc. Nhn v qu to thnh mt chui khng ngng ngh, Pht gi l Nhn qu tng tc v gin on v Nhn qu tng tc v tp lon. Pht a ra khi nim duyn l s thng nht gia nhn v qu. Tm li, bn th lun Pht gio th hin lp trng v thn, chng li Brahman v khng tha nhn atman, th hin t tng bin chng, tha nhn c s vn ng tuyt i. Nhng hn ch ca bn th lun khi cho rng tt c u v thng, v ng, sinhtr-d-dit v khng thy c s ng yn tng i ca cc s vt hin tng.

-1-

 Nhn sinh quan: Pht gio tuy bc b Brahman v atman nhng li k tha thuyt

lun hi, nghip bo trong o Balamn. Thch ca Mu ni a ra thuyt T diu v Thp nh nhn duyn gii thot chng sinh ra khi mi ni kh v kip nghip bo, lun hi. y l t tng trit l nhn sinh quan ch yu ca o Pht. T diu l bn chn l vnh hng, thing ling, cao c, ng n gm c: Kh , Nhn , Dit v o . Kh : Pht cho rng i l b kh. Pht dy Nc mt ca chng sinh nhiu nh nc bin c. Ta ch dy cc con mt iu l kh v dit kh. Cc ni kh ca con ngi th hin trong Bt kh, l: Sinh kh Lo kh 4 ni kh ny cuc i vn c Bnh kh T kh Th bit ly kh (yu nhau m phi xa nhau th kh) On tng hi kh (ght nhau m phi vi nhau th kh) S cu bt c kh (mong mun m khng t c th kh) Ng th un kh (ni kh do nm gic quan sinh ra) Tm ni kh trn quy nh cuc i ca con ngi v ai cng phi nm tri. Nhn (Tp ): Pht gio gii thch nguyn nhn mi ni kh ca con ngi. Pht khng nh rng tt c mi ni kh ca con ngi u c nguyn nhn ca n. Cc nguyn nhn ca ni kh c th hin qua Thp nh nhn duyn (12 ni kh ca con ngi). Pht khng nh rng S vt hin tng bn ngoi k c thn xc con ngi khng c g l vnh hng, bt bin. Th m lng ngi li tham (tham lam), sn (gin d), si (ngu mui) mun chim ly, gi ly, lm tng khng i. 12 nguyn nhn l: V minh (khng sng sut) Hnh (do khng sng sut dn n tm dao dng) Thc (do tm dao ng dn n thc y hnh ng) Danh sc (l s phi hp gia cc yu t Danh v Sc sinh ra lc cn) Lc cn (sinh ra 6 cm gic gm nhn [mt], nh [tai], t [mi], thit [li], thn [da], cn). Lc nhp (do lc cn tip xc vi lc trn sinh ra sinh ra sc, thanh, hng, thit, thn, php sinh ra ni kh ca con ngi) Xc (l cm nhn c do con ngi tip xc) Th (kh th [au n], x th [tha th], lc th [sung sng]) i (l yu thng, mong mun) Th (l ham mun chim ly) Hu (l c) Sinh (sinh ra i) Lo t (gi ri cht) 12 nguyn nhn trn l ngun gc mi ni kh ca con ngi. Trong 12 nguyn nhn trn th v minh l nguyn nhn cn bn nht. Dit c v minh l dit c tham-sn-si. Dit : Pht ni khi con ngi ta tm ra c nguyn nhn ca ni kh theo Thp nh nhn duyn th Pht khng nh rng con ngi c th t b tn gc mi ni
-2-

kh v ch c nh th con ngi mi n c ci Nit bn. Do vy, Pht cho rng ci kh c th tiu dit c. o : Pht ni chng sinh c th tiu dit c ni kh nu i theo con ng Bt chnh o, gm c: Chnh kin (suy ngh ng, hiu bit ng) Chnh t duy (suy ngh chn chnh, bng chnh mnh) Chnh nghip (hnh ng chn chnh, lm iu thin) Chnh ng (li ni trung thc, tht th, chn chnh) Chnh mnh (mu sinh ng n, khng tham lam) Chnh tinh tin (sing nng, cn c, chu kh) Chnh nim (tm nim ng n) Chnh nh (tp trung suy ngh mt cch ng n) Theo quan nim ca Pht gio, ngi no thc hin c 8 iu trn th tm t s c yn tnh, lng d s thanh thn v t c cnh gii Nit bn. Con ng gii thot ca Pht gio m rng cho tt c mi ngi, khng phn bit ng cp, gii tnh, trnh hc vn, khng l thuc vo tn ngng iu ny mang tnh nhn vn su sc, vt qua ng cp khc nghit vn l truyn thng lu i trong n c i. V vy, Pht khuyn nh Hy t c gng t mnh gii thot cho mnh, hy quay v vi chnh mnh, con ngi u l Pht c y. Nhn xt: u im: L trng phi trit hc v thn mc d khng trit , c yu t duy vt bin chng. Chng li s phn bit ng cp, ch trng bnh ng x hi. Trit l ca o Pht c ngha gio dc rt ln v n khuyn con ngi khinh ght nhng ham mun dc vng vt cht tm thng. Trit l ca o Pht mang tnh nhn o, th hin qua mc ch ca Pht gio l tm ra nguyn nhn ni kh ca con ngi v con ng gii thot ni kh .. o Pht c tnh nhn o cao bi v n khuyn con ngi suy ngh v lm iu thin, trnh xa iu c, thng yu cu gip mi ngi. Khng dng bo lc trong quan h gia cc gio phi khc nhau cng nh tn gio khc nhau. Nhc im: Pht gio l trng phi duy tm ch quan trong quan nim v XH bi v n cho rng nguyn nhn c bn ca mi ni kh l do v minh v i dc m khng nhn thy nguyn nhn kinh t ca ni kh . Pht gio cho rng s sng sut, gic ng ca con ngi l yu t quyt nh s gii thot con ngi khi ci kh. Pht gio ch trng gii thot con ngi bng php tu thn, tch c tiu cc, xa lnh cuc i m khng mang phong tro cch mng XH, ph nhn s bin i ci to XH bng thc tin cch mng. Pht gio theo trng phi nhn thc lun duy tm, nhn thc ch thc hin bng s tu luyn, thin nh. Khng tha nhn vai tr ca nhn thc cm tnh v t duy cng nh via tr ca hot ng thc tin i vi nhn thc.

-3-

 Pht gio cho rng cuc i l gi, o, mi ham mun i thng u l ti li. Tuy nhin, Nit bn - ci m Pht cho l thc ti th ha ra ch l iu tng tng thun ty, khng c g lm bng chng.

-4-

Cu 3: Nhng ni dung c bn ca t tng trit hc Vit Nam

Trit hc Vit nam chu nh hng ca cc t tng trit hc trng phi Nho gia, o gia v c bit l o Pht. 1. V bn th lun: Ch ngha duy tm v t tng tn gio l t tng thng tr trong x hi Vit Nam. T tng duy tm th hin vic vo s mnh, nghip, kip; coi mnh tri quyt nh s thnh bi ca con ngi: Mu s ti nhn thnh s ti thin. Bn cnh t tng mnh tri cng c t tng cao vai tr con ngi hn mnh tri: Xa nay nhn nh thng thin cng nhiu. C quan im coi trng thi, th hn mnh. Cc quan im duy vt l t, khng thnh h thng thng xuyn phn khng li quan im duy tm: - Bc b ngun gc thn thnh v vai tr quyt nh ca vua - Vch trn thc cht ca t m tn bi ton - Vch trn s gi tr ca thy bi, a l 2. Quan im chnh tr-x hi + Ch ngha yu nc Vit Nam + Yu nc l phm cht cao qu nht, ng hng u trong bng gi tr tinh thn Vit Nam. + Yu nc l trch nhim ca mi ngi khng phn bit ng cp, gii tnh. + Tn knh, th cng nhng ngi anh hng dn tc, nhng ngi c cng dng nc, xy dng lng x ... + Khinh ght nhng k phn quc, nh L Chiu Thng, Trn ch Tc + T tng v c lp dn tc, ch quyn quc gia - Vit Nam l mt quc gia c lp, c ch quyn, ngang hng vi Trung quc. - T tng t ho v ngun gc dn tc (Huyn thoi Con rng, chu tin) - Chm lo xy dng nh nc c lp, lun lun gi vng a v ca mt nh nc c lp - Gi vng bn sc vn ha dn tc, phong tc, tp qun, chng li m mu ng ha ca Trung quc. (T tng ca Nguyn Hu, nh cho di tc, nh rng en). + Vn ng lc v phng thc ginh v bo v c lp dn tc - i on kt ton dn tc. Truyn thuyt ng bo (cng mt bc) ni ln tnh on kt dn tc, khng phn bit chng tc ca tt c cc dn tc trong i gia nh dn tc Vit Nam. - Quan h vua-ti, nh nc v nhn dn: Vua ti ng lng, qun dn hp sc. Khoan th sc dn lm k bn gc su r (Trn Hng o) - Ton dn khng chin, trng k khng chin, ly t nh nhiu, ly nh thng ln. Pht huy vai tr tr ca a th v cc phng tin nh gic, gi nc. - Va nh bi ch xm lc, va m ng cho gic rt khi nc ta. Thc hin ng li ngoi giao mm do, khn kho gi vng c lp dn tc, ch quyn quc gia. 3. Quan nim v o lm ngi + Ch ngha nhn o Vit Nam - Thng yu, gip mi ngi. Thng ngi nh th thng thn. Ch ng em nng. Ming khi i gi khi no. L lnh m l rch... - Tnh thng yu, gn b gia cc dn tc trong i gia nh dn tc Vit Nam. - Lng nhn o khoan dung i vi nhng ngi lm ng lc li n nn hi ci. i x nhn o vi k th u hng: nh ngi chy i, khng nh ngi chy li. - Li sng nng tnh ngha, coi trng o l. Hiu tho vi cha m. Th cng t tin. Chm sc phn m t tin. Thng yu con chu, t phn bit nam n. - Gi vng li sng trong sch: + Quan nim v o lm ngi trong Nho gia, o gia vi nhng khi nim Tam cng, Ng lun, Ng thng, Nhn. + Quan nim o c Pht gio vi lng t bi, cu kh, cu nn ...cng nh hng su m trong i sng tinh thn ca ngi Vit Nam Tm li t tng trit hc Vit Nam l t tng yu nc, c lp dn tc v ch quyn quc gia. T tng ny th hin lng quyt tm bo v c lp dn tc, bo v ch quyn quc gia, xy dng mt nh nc vng mnh, chm lo i sng nhn dn. T tng ny cn th hin lng t ho v ngun gc dn tc, t ho v truyn thng dn tc, tn knh nhng ngi anh hng dn tc, nhng ngi c cng bo v, xy dng t nc, qu hng, khinh ght nhng k phn quc. Ngoi ra, t tng i on kt ton dn tc, t tng v o lm ngi, t tng khoan dung vi ngi lm ng lc li v vi k th chu tht bi hoc u hng cng gp phn lm nn tm vc v i ca dn tc Vit Nam.

-1-

Cu 4: S i lp gia quan im trit hc ca Democrit v Platon trong trit hc Hy Lp c i (bn th lun, nhn thc lun, quan im CT-XH)
V ngun gc ca v tr: Democrit ng trn lp trng duy vt v thn, ng cho rng khi nguyn ca th gii l nguyn t, l dng vt cht nh nht, khng th phn chia c na, n l c s ca th gii, ca s vt hin tng. Nguyn t ny khng mu, khng mi, khng v, khng nng, khng lnh, n khng khc nhau v cht, n ch khc nhau v hnh dng, v cu to, v t th sp xp v cc nguyn t ny lun lun vn ng trong chn khng. Cc s vt hin tng khc nhau l do s lin kt gia cc nguyn t c hnh dng khc nhau, t th khc nhau, cu to khc nhau. Cc nguyn t vn ng khng ngng v chnh s vn ng ca cc nguyn t, x y nhau to nn nhng ni m c, nhng ni lng lo. Nhng nguyn t no c hnh dng, khi lng ln th lng vo trong to nn cht rn, cn nhng nguyn t no c hnh dng, khi lng nh th bay ra ngoi to nn cht lng. S hnh thnh ca v tr l do s vn ng ca nguyn t m ra. i lp vi Democrit, Platon ng trn lp trng duy vt thn b, ng khng nh rng bn nguyn ca th gii l th gii nim, th gii nim tn ti mt cch chn tht, y v bt bin. ng chia th gii thnh hai b phn l th gii nim v th gii vt cn bit. Th gii nim l th gii c trc v sinh ra th gii vt cn bit. Th gii vt cn bit l th gii khng chn tht, khng y , khng bt bin, l th gii c sau v l sn phm ca th gii nim. Theo ng ci g khng bin i th ci khng tn ti, ci g chn tht, y th th gii nim tn ti, th gii vt cn bit l ci bng ca th gii nim. Democrit ph nhn ci ngu nhin, cho rng ci ngu nhin khng tn ti, cho nn mi ci u sinh ra l tt yu, khng h c tnh ngu nhin, ng tha nhn mi ci u c nhn qu. Platon a ra thuyt mc ch lun cho rng mi vt c to ra nh th no l ph thuc vo mc ch ca thn thnh. V nhn thc lun: Democrit chia nhn thc thnh hai dng: nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh. Nhn thc cm tnh l dng nhn thc m ti, do gic quan em li. Nhn thc l tnh l dng nhn thc thng qua nhng phn on logic, l dng tr tu. ng thy c mi quan h gia nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh, gip cho cm tnh nhn thc c l tnh, nu ch dng li cm tnh th con ngi khng t c chn l. V vy, mun t n chn l th phi bng l tnh, nh c l tnh th con ngi mi hiu c nguyn t tc l ngun gc ca s vt. Nhng ng trn c s hc thuyt nim th cho rng nhn thc cm tnh, cm gic khng phi l ngun gc ca tri thc chn tht. Kt qu ca nhn thc cm tnh ch l d lun, tri thc chn thc ch c th t c bng nhn thc l tnh. Theo Platon nim l bn cht chung ca mi s vt, hin tng, l c s thng nht ca th gii, l linh hn ca v tr. nim thng qua cc quan h ton hc, biu th bng con s, to nn s vt cm tnh. Platon cho rng nhn thc l s hi tng ca linh hn v th gii nim c trc vt cht. ng cho rng nhn thc cm tnh ch l s nhn thc ci bng ca nim, ch cho ta nhng quan nim, ch khng phi l tri thc chn thc. Ch c nhn thc l tnh, tc nhn thc khi nim mi t n tri thc chn thc. V chnh tr: Democrit ng trn lp trng ca phi ch n dn ch, chng li ng li Platon. Tuy nhin , ng vn coi ch n l l hp l. Trong khi Platon khng coi ngi n l l ngi m h ch l ng vt bit ni, cho nn h khng c i sng o c, m theo ng ch c nhng nh trit hc, cc nh thng thi th mi c o c cao c, hng vo nim ti cao ca ci thin. ng a ra hc thuyt v mt nh nc l tng, l nh nc cng ha bao gm 3 ng cp: nh trit hc lm vua, v binh bo v t nc v ngi lao ng sn xut. Tm li, Democrit vi thnh tu trit hc rc r ca mnh a CNDV c i Hy Lp ln mt tm cao mi. ng c nhng quan nim ng n v mi quan h gia nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh. ng l ngi u tin t c s l lun cho CNDV v thn v th h thng quan nim duy vt ca ng c coi l gi tr tinh thn kt tinh ca thi i ng v c gi l ng li Democrit, n i lp hon ton vi ng li ca Platon, l h thng trit hc duy tm.

-1-

Cu 5: Quan im trit hc ca cc nh trit hc Ty u Trung c (V quan h gia trit hc v tn gio, v vn bn th lun, nhn thc lun, con ngi v x hi) X hi Ty u t th k IV - XV l x hi phong kin. Thin cha gio tr thnh tn gio chnh thng v cng vi th lc phong kin tr thnh lc lng thng tr x hi. Trit hc trong thi k ny chu s chi phi v thng tr ca tn gio v thn hc. Trit hc tr thnh ti t ca tn gio. V quan h gia trit hc v tn gio cc nh trit hc giai on ny cao vai tr nim tin tn gio so vi l tr. Chng hn Tmat acanh cho rng i tng ca trit hc l chn l ca l tr, i tng ca thn hc l chn l ca nim tin v nim tin cao hn l tr. Cn nxct li cho rng i tng ca thn hc l thng , i tng ca trit hc l t nhin. V vy cc nh trit hc thi k ny a thn hc t nim tin ln trn ht, cao nim tin hn l tr v khoa hc phi phc tng tn gio. V bn th lun cc nh trit hc cho rng Thng sng to ra th gii v quyt nh mi trt t trong t nhin v x hi, l c s ca tri thc v o c con ngi. guytxtanh cho rng ton b th gii do Thng sng to ra v c nhn thc bi Thng . Thng c sc mnh vn nng, quyn lc tuyt i. Tmat acanh cho rng mi trt t trong t nhin, t s vt khng c linh hn n con ngi ri n thn thnh v sau cng l Cha tri u do Thng sp xp. Mi ci trong t nhin v x hi u c mc ch do Thng an by, mi ng cp trong x hi u do Thng quy nh. V nhn thc lun cho rng nhn thc ca con ngi l nhn thc Thng v chn l ch c th t c bng nim tin tn gio. Cng c mt s nh trit hc c yu t duy vt nh Tmat acanh chia nhn thc thnh hai dng nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh, tuy nhin ng cng khng dm cng khai bc b s tn ti ca Thng . V con ngi v x hi theo quan im thn hc cc nh trit hc cho rng con ngi l thc th yu ui, do Thng to ra v c t do trong gii hn tin nh ca Thng . V vy cuc sng trn gian l tm b, ti li ch c cuc sng vnh cu th gii bn kia. Mc ch ca n l bo v quyn lc ti cao ca nh th hay ca nh vua, giai cp thng tr. Bi v nh th l vng quc ca s thnh thin, Thng ban thng cho ngi ny c sung sng v bt ngi kia phi chu a y khn kh. Ngi ngho khng nn yu ca ci, m ch nn yu Thng v cuc sng trn gian ch l tm b.

-1-

Cu 6: Nhng thnh tu v hn ch ca ch ngha duy vt Ty u th k 17-18 1. V bn th lun: a. Quan im trc trit hc Ty u th k XVII XVIII: Pht gio: Cho rng th gii tn ti khch quan khng ph thuc vo thn thnh, khng do thn thnh sng to ra. Pht gio khng tha nhn Brahma sng to th gii v atman linh hn bt t. Khng T: coi Tri i khi nh l lc lng t nhin, i khi li nh lc lng siu t nhin. ng ni: Sng cht do mnh, giu sang ti tri, o ca ta thi hnh ra c cng do mnh tri, m b ph vong cng la do mnh tri. Hraclit (546 480): ng cho rng bn nguyn ca v tr l la. La tt i sinh ra vn vt v vn vt chy ln thnh la theo con ng chuyn ho i xung v i ln. mcrit (460 370): ng cho rng nguyn t (atom) l c s to nn v tr. Nguyn t: khng phn chia c; ng nht v cht; khc nhau v hnh dng, kch thc, trt t sp xp. Nguyn t lun vn ng trong chn khng (khng gian). V tr hnh thnh do va chm ca nguyn t trong cn lc nguyn t. Platn: ng cho rng th gii nim c trc s vt cm tnh. nim tn ti bt bin v chn tht. S vt cm tnh lun thay i, ch l ci bng ca nim nn khng chn tht. (Hc thuyt v nim) guytxtanh (354 430): ng cho rng ton b th gii do Thng sng to ra v c nhn thc bi Thng . Thng c sc mnh vn nng, quyn lc tuyt i. Tuy nhin Thng khng c mt trong th gii cm tnh. Niclai Cpecnic (1473 1543): ng a ra thuyt nht tm (mt tri l trung tm) chng li thuyt a tm (tri t l trung tm ph hp vi kinh thnh). Galile (1564 1642): ng tha nhn th gii vt cht tn ti khch quan, v tn, vnh vin, khng c khi u v kt thc. b. Quan im ca ca trit hc duy vt Ty u th k XVII XVIII: X hi Ty u th k XVI XVIII l thi k phng thc sn xut t bn ch ngha pht trin mnh m, mu thun gay gt vi ch phong kin dn n cuc cch mng t sn: Cch mng Anh (1642 1648), Cch mng Php (1789 1794). Thi k ny khoa hc t nhin c bc tin nhy vt, c hc Niutn l pht trin nht. Phng php thc nghim c cao v p dng rng ri trong khoa hc. Ph. Bcn (1561 1626): Theo ng th gii vt cht tn ti mt cch khch quan. ng khng nh s thng nht gia hnh dng vi t nhin. Khoa hc khng th bit ci g ngoi vt cht, vt cht khng tch ri vn ng. Nhn thc bn cht ca s vt l nhn thc s vn ng ca chng. Vt cht c nhiu tnh cht nn vn ng cng c tnh a dng. ng chia vn ng theo vn ng c hc (Th hin tnh siu hnh, my mc). Hp-x (1588 1679): ng cho rng vt cht tn ti khch quan khng do thn thnh sng to v cng khng ph thuc vo thc ca con ngi. ng cng coi vt cht lun vn ng. Song ng quy vn ng ca vt cht v vn ng c hc, ch l nhng s di chuyn n gin, my mc ca vt th trong khng gian (th hin quan im siu hnh my mc). R. cact (1596 1650): ng cho rng v tr l th gii vt cht, n c hnh thnh t chuyn ng xoy lc ca vt cht; khng gian, thi gian l thuc tnh gn lin vi vt th (duy vt). B. Xpinda (1632 1677): ng khng nh th gii t nhin l thc th duy nht, hon ton c lp khng do ai sinh ra. Thng cng chnh l th gii t nhin. thc th l ci duy nht, l nn tng v l bn cht chung ca mi s vt hin tng. Thwcj th c thuc tnh chung l qung tnh v t duy. Con ngi l mt dng thc ca thc th. Con ngi cng c qung tnh v t duy (tc linh hn v th xc). Linh hn l chc nng hot ng ca c th. Khng th c linh hn tch ri c th. (iu ny hon ton hn hn quan im ca tn gio: Khi cht con ngi s ln thin ng hoc v ci nit bn). . ir (1713 1748): ng khng nh Trong v tr ch c mt thc th - c trong con ngi ln ng vt l vt cht. Vt cht bao gm ton b cc vt th c qung tnh, c hnh thc v lun vn ng. Vn ng khng ch bao gm di ng m cn bao gm c ng im. Khng gian v thi gian l hnh thc tn ti ca vt cht. Chnh qu trnh vn ng v pht trin ca t nhin gip cho t nhin ngy cng hon thin; t ng kt lun rng kt cu v trng thi ca sinh vt l kt qu ca

-1-

qu trnh tin ho lu di ca gii t nhin (Quan im ny ca ng tin gn ti hc thuyt tin ho cc ging loi ca cuyn v sau) 2. V nhn thc lun: a. Quan im trc trit hc Ty u th k XVII XVIII: Pht gio: Nhn thc ch thc hin bng tu luyn, thin nh. Khng tha nhn vai tr ca cm tnh v t duy cng nh vai tr hot ng thc tin i vi nhn thc. Tun t: ng ng trn lp trng duy vt trong vic gii quyt mi quan h gia nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh. Theo ng nhn thc bt ngun t gic quan. Nhng gic quan cho ta bit ci b ngoi, mun nhn thc y , su sc phi da vo ci tm (tc t duy). Hraclit , mcrit: Nhn thc bt ngun t cm gic. Platn: Nhn thc l s hi tng ca linh hn v th gii nim c trc th gii vt cht Galile (1564 1642): ng cho rng chn l l qu trnh; ng cao sc mnh tr tu ca con ngi. b. Quan im ca ca trit hc duy vt Ty u th k XVII XVIII: Ph. Bcn (1561 1626): ng cho rng, khng c tri thc bm sinh. Mi tri thc u bt u t kinh nghim v ch bin nhng kinh nghim thnh mt h thng, nh ta bit c bn cht, quy lut ca s vt. ng v nhng ngi kinh nghim l lun nh con kin (ch bit tha nht nhng ci l t, vn vt s dng m khng bit ch bin chng); cn nhng nh gio iu th ging nh nhng con nhn (dng l tr ca mnh chng ln ci mng v hnh, xa ri thc tin); nh khoa hc chn chnh phi nh con ong (cp nht nh hoa v ch bin thnh mt). Hp-x (1588 1679): ng pht trin kinh nghim lun ca Ph. Bcn kt hp vi mt s yu t duy l lun. ng cho rng i tng nhn thc l cc vt th, cc i tng vt cht cng nhng quan h s lng c hc v ton hc. Con ngi c th nhn thc c s vt nh cm gic v l tr. Cm gic, kinh nghim l bc u ca nhn thc. Ngun gc ca cm gic, kinh nghim l th gii vt cht. L tr i su phn tch s vt nm c bn cht ca s vt. B. Xpinda (1632 1677): ng tha nhn kh nng nhn thc ca con ngi l v hn. ng chia nhn thc thnh nhiu dng: nhn thc cm tnh, nhn thc gic tnh v trc gic. ng cho rng t do l nhn thc c ci tt yu. La Mettri (1709 1751): ng cho rng con ngi l mt ci my phc tp. T tng, suy ngh u b quy nh bi cu trc c th v chu s tc ng ca mi trng v iu kin sng. . ir (1713 1748): ng coi nhn thc gm 3 giai on: Giai on 1 l cm gic (thu thp); giai on 2 l t duy (kt hp); giai on 3 l thc nghm (kim tra s kt hp). ng lun lun nhn mnh phi dng th nghim v quan st km tra nhng lun im v l lun. (C th ni nhn thc lun ca . ir tin gn nhn thc lun duy vt bin chng, n c vai tr tch cc chng thn hc, ch ngha duy tm v bt kh tri). Ngoi ra chng ta cn thy r s tin b,hn ch ca ch ngha duy vt Ty u th k XVII XVIII trong vn v con ngi, nh nc v x hi, c th l: V con ngi nh nc: Hp-x (1588 1679): ng cho rng con ngi l mt th thng nht gia tnh t nhin v tnh x hi. Bn tnh t nhin ca con ngi vn l c c (nhn thc ny hon ton sai lm). Nh nc l s tho thun k kt k c x hi. Cng theo ng gc r ca tn gio l do s s hi, do s ngu dt ra (iu ny cha hon ton ng bi v tn gio cn c mt ngun gc khc l tn ngng). . ir (1713 1748): ng kt lun rng con ngi l th thng nht gia c th v thc. C th l kh quan vt cht ca t duy. Linh hn l tng th cc hin tng tm l ca con ngi. Khng c c th th khng c linh hn. V chnh tr - x hi: . ir (1713 1748) ng chng minh s sp tt yu ca ch phong kin, v s thng li ca ch ngha t bn. ng coi chnh quyn l s tho thun gia nhn dn vi nhau; ng ca ngi quyn lc ca nhn dn v ch trng xy dng mt hnh thc nh nc thng qua i biu nhn dn. (ng cha thy c tnh gia cp ca Nh nc). ng chng li quyn lc nh th, ng thi ng chng minh rng con ngi sng to ra tn gio (con ngi sng to ra Thng , sng to ra kinh -2-

thnh, sng to ra lut l tn gio)- (iu ny v sau cng c Mc k tha). ng ch trng xo b tn gio bng cch gio dc qun chng v tiu dit gii tu hnh (ng sai lm v cha thy r ngun gc kinh t - x hi ca tn gio). Tm li, chng ta c th thy r nhng thnh tu v hn ch ca trit hc duy vt Ty u th k XVII XVIII, l: * Nhng thnh tu c bn: Tip tc cuc u tranh gia ch ngha duy vt vi ch ngha duy tm v tn gio. y l thi k thng th ca ch ngha duy vt vi ch ngha duy tm, ca khoa hc i vi tn gio. Trit hc duy vt l th gii quan ca giai cp T sn cch mng, l v kh t tng ca giai cp t sn trong cuc u tranh chng phong kin v gio hi, xc lp x hi t bn. Do yu cu pht trin ca phng thc sn xut t bn ch ngha, thi k ny khoa hc t nhin din ra qu trnh phn ngnh su sc v pht trin mt cch mnh m. Nh thnh tu ca khoa hc, ch ngha duy vt c mt bc pht trin mi, n c c s khoa hc chng minh v chi tit. Cng do yu cu pht trin ca khoa hc t nhin, trit hc thi k ny c bit ch n nhng vn v nhn thc lun, v phng php nhn thc. Tip tc pht trin t tng nhn o thi k Phc hng, thi k ny cc nh trit hc cao v tr con ngi; gng cao ngn c u tranh gii phng con ngi khi thng tr ca phong kin v gio hi. * Mt s hn ch: Mc d l thi k thng th ca ch ngha duy vt i vi ch ngha duy tm v gio hi nhng hu ht cc nh duy vt vn ri vo phim thn lun hay t nhin thn lun, ch c mt s t cc nh duy vt, i n ch ngha v thn. Do thi quen nghin cu khoa hc chuyn mn, tch bit khi cc mi lin h chung, hn na do s thng tr ca c hc Niutn, nn trong thi k ny phng php t duy siu hnh, my mc gi vai tr chi phi. Kt lun chung l: Trit hc duy vt Phng Ty th k XVII XVIII l mt bc pht trin rc r trong lch s t tng trit hc nhn loi. Nhng thnh tu trit hc thi k ny khng ch p ng yu cu t ra lc , m n cn t nn tng cho s pht trin ca trit hc trong cc giai on sau ny.

Cu 7: Nhng lun im c bn ca ch ngha hin sinh, ch ngha thc dng

-3-

a) Nhng lun im c bn ca ch ngha hin sinh: + V vn tn ti. Ch ngha hin sinh khng ph nhn tn ti khch quan ca th gii, nhng theo h tn ti t n khng l ci g c. Sartre chia tn ti thnh hai min: tn ti trong n v tn ti cho n. Con ngi l mt tn ti cho n, mt tn ti c thc. + V quan h gia hin sinh v bn cht. Cc nh hin sinh cho rng hin sinh c trc bn cht, hin sinh l tnh th nht so vi bn cht. Con ngi khng c mt bn cht vn c no c, n khng ging nh ci tn ca n, n khng phi l ci m ngi nh ngha v n, khng phi l ci bn cht m m trit hc, khoa hc gn cho n. Mi c nhn tr thnh ci g l do s hin sinh ca n, do thc ca n. Gia c nhn ny vi c nhn khc khng c mt bn cht chung no c. + S trn tr (anxiety: lo u, trn tr), hay s dau kh (anguish) cng l mt ch ca ch ngha hin sinh. l trng thi khng tho mi, lo s, khng khip ni chung, khng gn mt cch trc tip vi mt i tng c th no c. Cc nh hin sinh c mt ci nhn en ti, bi quan v cuc sng, h ph nhn t tng v hnh phc, ch ngha lc quan ca cc nh khai sng. H khai thc trit kha cnh bi kch, au kh, tuyt vng trong s hin hu ca con ngi. + S phi l (absurdity) ca cuc i. Trit hc hin sinh l mt tro lu trit hc phi duy l. N khng tha nhn ch ngha duy l trong trit hc v khoa hc, khng tha nhn s gii thch s vt, hin tng bng l lun, bng khoa hc. N khng tha nhn bt k mi lin h khch quan no, bt k bn cht v quy lut khch quan no. + H v. Ch ngha hin sinh ph nhn mi bn cht, kt cu. Con ngi hin sinh khng mt bn cht, mt kt cu tri thc, mt gi tr o c, mt mi quan h x hi no c. Ni tm li, n ch n thun l mt s trng rng, h v. N sng trong s au kh, lo u, tuyt vng, ang ng bn b vc thm. + Ci cht. i vi con ngi hin sinh, ci cht l vn quan trng nht. Con ngi hin sinh l con ngi lun lun s hi trc ci cht, v s sng l s tn ti dn n ci cht. Ci cht treo l lng trn u, trong mi giy pht ca cuc sng. + S tha ha. Ch ngha hin sinh pht trin khi nim tha ha n cc oan, khng th chp nhn c. Con ngi hin sinh l nhng con ngi b tha ha, tch ri, tr thnh xa l vi tt c: vi th gii vt, vi x hi, trong lao ng, trong quan h vi ngi khc, k c trong quan h gia cha m v con ci, gia v chng, gia con ci vi nhau, v k c s tha ha ngay c trong tnh yu. + T do v trch nhim. Cc nh hin sinh, c bit l Sartre ni n t do vi mt ngha c bit n mc i khi h gi trit hc ca mnh l trit hc v t do. Cc nh hin sinh gii thch t do mt cch ch quan: t do l s t la chn ci g ph hp vi xc cm ni tm, ci g m c nhn coi l ng n. Sartre gn lin t do vi trch nhim c nhn. Ngi hin sinh hon ton chu trch nhim v s la chn v hnh vi ca mnh. S t do khng b quy nh bi bt k ci g khc ngoi trch nhim c nhn. Ngoi ra, trch nhim c nhn m ch ngha hin sinh ni n do u m c. Trch nhim c nhn bao gi cng lin quan n t thc v lng tm ca mi c nhn, tuy nhin, n khng phi l ci vn c trong mi ngi. b) Nhng lun im c bn ca ch ngha thc dng: Nguyn tc phng php lun cn bn ca ch ngha thc dng l ly kinh nghim, hiu qu, cng dng lm tiu chun. Ch ngha thc dng quy trit hc ch cn l phng php, tuyn b rng ch ngha thc dng khng phi l l lun trit hc c h thng, m ch l l lun v phng php. Ch ngha thc dng nhn mnh vai tr ca thc tin (practice) nh l mc ch ca trit hc, nh l tiu chun ca chn l. Th nhng h li xuyn tc bn cht ca hot ng thc tin. Bi v, theo h trong t nhin khng c mt hnh thc, mt trt t, nhng quy lut n nh. Tt
-4-

c nhng ci c coi l quy lut khch quan, hin thc khch quan u l sn phm ca hot ng sng to ca con ngi. Do , h rt ra kt lun: con ngi tuyt i t do trong hot ng ca mnh, h c th lm bt c vic g h mun, bt c ci g c li cho h. Theo ch ngha thc dng, nhng g tn ti u l nhng yu t ca kinh nghim. Ch ngha thc dng coi kinh nghim nh l ci bao hm trong n c vt cht v thc, c khch quan v ch quan. Bng cch tuyn b kinh nghim l ci duy nht, ch ngha thc dng cho rng h khc phc c s i lp gia ch ngha duy vt v ch ngha duy tm v gii quyt trit vn c tranh ci hng nghn nm nay. V nhn thc lun, ch ngha thc dng coi ngha ca s vt, ca khi nim khng phi l ci g c sn, vn c ca n, m ch biu hin ra trong quan h c th, trong cng dng thc t. Gi tr ca t tng hay l lun khng phi ch n c phn nh ng n hin thc khch quan hay khng, m l ch n c em li hiu qu thc t hay khng. V tiu chun ca chn l, James cho rng chn l khng phi l hnh nh ch quan ca th gii khch quan, m l mi lin h gia cc kinh nghim vi nhau. Ci g em li li ch v hiu qu hu dng th n l chn l, m khng cn xem n c ph hp vi thc t khch quan hay khng. Chn l theo quan nim ca ch ngha thc dng ch c tnh cht tng i, ty theo tng ngi, tng hon cnh, tng thi gian v a im p dng khc nhau. Nh vy, trong quan nim v chn l, ch ngha thc dng ch nhn mnh cng dng v hiu qu thc t v ph nhn tnh khch quan ca chn l; nhn mnh tnh tng i v ph nhn tnh tuyt i ca chn l.

-5-

Cu 8: Thc cht ca cuc cch mng trong trit hc do C.Mc v Ph.ngghen thc hin, V.I.Lnin pht trin Trit hc Mc-Lnin l s k tha c ph phn v chn lc nhng t tng trit hc ca nhn loi trong qu trnh lch s. ng thi s ra i ca trit hc Mc-Lnin l mt bc ngot v i trong s pht trin t tng trit hc ca nhn loi. Trit hc Mc c nhng ci mi v cht so vi cc h thng trit hc trc : + C. Mc v Ph. ngghen pht trin ch ngha duy vt ln hnh thc cao ca n l ch ngha duy vt bin chng v pht trin php bin chng ln hnh thc cao ca n l php bin chng duy vt. Trc Mc, ch ngha duy vt vn cn mang tnh cht siu hnh, my mc. N cha a c quan im pht trin vo trong l lun ca n; n ly quy lut c hc gii thch s vn ng ca th gii, dng quy lut c hc v quy lut sinh hc gii thch bn cht con ngi. Cn php bin chng trc Mc m nh cao ca n l php bin chng Hghen th li l duy tm, tc ng xut pht t quy lut vn ng, pht trin ca mt nim tuyt i no c trc th gii gii thch tt c nhng g ang tn ti. Cho nn php bin chng ca Hghen l php bin chng duy tm, ngc u v ng khung trong mt mt kt cu t bin, gng go. Trn c s k tha c ph phn v chon lc nhng thnh tu m m cc nh duy vt t c cng nh k tha ht nhn hp l trong php bin chng ca Hghen, C. Mc v Ph. ngghen sng lp ra ch ngha duy vt bin chng v php bin chng duy vt. T khi trit hc Mc ra i, ch ngha duy vt v php bin chng c kt hp vi nhau thnh mt th thng nht. + Vic sng lp ra ch ngha duy vt lch s l biu hin quan trng nht ca bc ngot cch mng trong s pht trin t tng trit hc ca nhn loi. Trc Mc, cc nh trit hc, u khng trnh khi duy tm khi gii thch cc hin tng x hi. H u cho rng tinh thn, t tng ( nim tuyt i, tinh thn th gii, tri, thng , hoc thc ch quan ca con ngi) l yu t quyt nh trong lch s. H khng thy c vai tr quyt nh ca hot ng sn xut vt cht, ca i sng vt cht. C. Mc v Ph. ngghen vn dng ch ngha duy vt bin chng vo nghin cu i sng x hi. Trit hc Mc coi x hi nh l mt c th sng, mt cu trc phc tp bao gm nhng c nhn, gia nh, giai cp, dn tc vi v s nhng mi quan h x hi chng cht c hnh thnh trn c s hot ng thc tin ca h. Trit hc Mc coi sn xut vt cht l c s ca s tn ti v pht trin ca x hi; vch ra nhng quy lut khch quan ca s pht trin x hi khng ph thuc mun ch quan ca con ngi; ly c s h tng gii thch kin trc thng tng, ly tn ti x hi gii thch thc x hi. Chnh v th, trit hc Mc l ch ngha duy vt cn i, hon chnh v trit ; n bao qut c t nhin, x hi v t duy. + Thng nht gia l lun v thc tin l mt nguyn tc c bn ca trit hc McLnin. Trit hc Mc - Lnin khng ch gii thch th gii m vn quan trng l ci to th gii. Trc Mc, ngi ta cha xc lp c mi quan h gn b vi nhau gia l lun v thc tin. L lun nhiu khi ch l sn phm ca t duy thun ty, ch l kt qu ca s suy l t bin ca cc nh l lun. Ngi ta cha ch ra c mt tiu chun khch quan phn bit ci ng v ci sai trong l lun. L lun cng cao siu, cng xa ri thc t th cng c nh gi cao. Ln u tin trong lch s trit hc, C. Mc v Ph. ngghen vch ra mt cch y v chnh xc vai tr ca hot ng thc tin vi tnh cch l hot ng vt cht ci to t nhin v x hi i vi qu trnh nhn thc; khng nh rng thc tin l c s, mc ch, ng lc ca nhn thc, tiu chun ca chn l. S thng nht gia l lun v thc tin l mt nguyn tc cn bn ca trit hc Mc-Lnin. + Trit hc Mc-Lnin c s thng nht gia tnh cch mng v tnh khoa hc.

-1-

Vi s ra i ca trit hc Mc-Lnin, giai cp v sn v nhn dn lao ng c mt l lun trit hc khoa hc gii thch ng n cc hin tng t nhin v x hi. Trit hc Mc-Lnin cn l v kh l lun cch mng ca giai cp v sn v nhn dn lao ng u tranh xa b p bc, bt cng, xy dng x hi khng c giai cp, khng c ngi bc lt ngi. Nhng quan im cch mng trong trit hc Mc-Lnin, nht l quan im v ch ngha x hi v ch ngha cng sn khng phi l nhng hoi bo ch quan ca loi ngi, m tri li chng c c s khoa hc vng chc, da trn s nghin cu nghim tc v lgc cht ch ca trit hc v cc khoa hc x hi. +Trit hc Mc em li mt quan nim ng n v i tng ca trit hc. Trc y quan nim coi trit hc l khoa hc bao trm tt c cc khoa hc hay coi trit hc ch cn cng c ca khoa hc hoc ca hot ng thc tin. Trit hc Mc a ra mt quan nim ng n trong vic xc nh i tng v vai tr ca trit hc. i vi trit hc Mc, trit hc khng ng nht vi cc khoa hc c th, cng khng phi l khoa hc ca cc khoa hc, m l hc thuyt v nhng nguyn l chung nht, l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy con ngi. Nhng ng gp ca V.I. Lnin trong s pht trin ca ch ngha Mc ni chung v trit hc Mc ni ring Lnin pht trin ba b phn cu thnh ch ngha Mc: trit hc, kinh t chnh tr, ch ngha x hi khoa hc. V trit hc, V.I. Lnin u tranh khng khoan nhng chng ch ngha duy tm v thuyt bt kh tri, bo v v pht trin ch ngha duy vt bin chng, l lun mcxt v nhn thc. V.I. Lnin cng quyt u tranh vi nhng quan im sai tri, bo v v pht trin nhng vn ct li ca ch ngha duy vt lch s, nh hc thuyt hnh thi kinh t-x hi, l lun v giai cp v u tranh giai cp; l lun v nh nc, v cch mng v sn, v chuyn chnh v sn, v ng kiu mi ca giai cp v sn.

-2-

Cu 9: Bn cht, vai tr ca php duy vt bin chng. Cc nguyn tc phng php lun ca n v s vn dng trong thc tin cch mng XHCN Vit Nam. TGQ duy vt ra i v pht trin trong cuc u tranh chng li th gii quan thn thoi, tn gio v th gii quan trit hc duy tm 1. Bn cht ca th gii quan duy vt bin chng a) Gii quyt ng n vn c bn ca trit hc - Khng nh vt cht c trc, quyt nh thc. Nhng thc c vai tr v cng to ln. Quan h vt cht v thc khng phi l quan h mt chiu m l quan h tc ng qua li ln nhau trn c s hot ng thc tin. - Khng nh kh nng nhn thc th gii ca con ngi b) Thng nht gia ch ngha duy vt (CNDV) v php bin chng (PBC) Thiu st ca CNDV trc Mc l phng php siu hnh, my mc. Trong khi , PBC li c cc nh duy tm pht trin. C. Mc v Ph. ngghen a PBC ra khi trit hc duy tm v tr v vi quan im duy vt, to nn s thng nht gia CNDV v PBC. c) Ch ngha duy vt trit Trc Mc, quan im duy tm thng tr trong lnh vc x hi. Ngay nhng nh trit hc trit hc duy vt, v thn nh Phoibc cng khng thot khi quan im duy tm khi bc vo nghin cu x hi. i vi quan im duy tm khch quan v lch s th x hi do mt nim c trc th gii hoc do Thng quyt nh. Cn i vi quan im duy tm ch quan th s pht trin ca x hi do ch ca v nhn, lnh t quyt nh. Trit hc Mc a quan nim duy vt vo lnh vc x hi, sng lp ra CNDV lch s. CNDV lch s l mt cng hin v i ca C. Mc. Vic vn dng quan im duy vt vo trong lnh vc x hi to ra mt CNDV trit . b) Thng nht gia l lun v thc tin - L lun phi xut pht t thc tin, ly thc tin lm mc ch - L lun phi c kim tra trong thc tin. Thc tin l tiu chun ca chn l - Thc tin phi c hng dn bng l lun khoa hc L lun m khng lin h vi thc tin l l lun sung. Thc tin m khng c l lun hng dn thnh thnh thc tin m qung. c) Tnh cch mng v tnh sng to - Trit hc Mc khng dng li nhn thc th gii, m vn quan trng l ci to th gii - Ln u tin trong lch s, giai cp v sn v nhn dn lao ng c th gii quan khoa hc ca mnh. Trit hc Mc tr thnh v kh l lun ca giai cp v sn v nhn dn lao ng trong cuc u tranh ci to x hi c, xy dng x hi mi. - Tnh ng v tnh giai cp ca CNDV mcxt khng mu thun vi tnh khoa hc ca n. S thng nht gia tnh ng v tnh khoa hc ca ch ngha duy vt mcxt c c s l s thng nht gia li ch ca giai cp v sn vi quy lut khch quan ca tin trnh lch s. - Ngoi ra, CNDV mcxt cn c tnh sng to. N khng phi l gio iu m l kim ch nam cho hnh ng. N lun lun c i mi v pht trin cho ph hp vi yu cu ca thc tin. N phi c vn dng ph hp vi tnh hnh c th ca mi thi k v mi nc. N l h thng m sn sng tip nhn nhng pht mnh mi ca khoa hc. 2. Cc nguyn tc phng php lun ca n v s vn dng trong thc tin cch mng XHCN Vit Nam. a) Cc nguyn tc phng php lun - Nguyn tc tnh khch quan ca s xem xt. Th gii quan DVBC l c s l lun ca nguyn tc (quan im) tnh khch quan ca s xem xt (quan im khch quan).

-1-

Nguyn tc ny i hi trong nhn thc s vt phi xut pht t chnh bn thn s vt, xem xt s vt ng nh n tn ti trong thc t. Ci to s vt phi xut pht t qui lut khch quan ca s tn ti v pht trin ca s vt. Khng c ly tnh cm, ch ch quan lm im xut pht trong vic xem xt v ci to s vt. Phi tn trng v hnh ng theo qui lut khch quan. - Pht huy tnh nng ng ch quan, chng ch ngha duy ch. - Chng thi th ng, li, bo th, tr tr. - Pht huy tnh nng ng sng to ca mi c nhn cng nh ca ton x hi trong vic nhn thc v hnh ng. - Kin quyt khc phc v ngn nga bnh ch quan, duy ch. b) Vn dng vo cch mng XHCN Vit Nam - Tn trng cc quy lut khch quan v iu kin c th ca cch mng Vit Nam - Pht huy vai tr lnh o ca ng, qun l ca Nh nc - Coi trng cng tc gio dc ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh, gio dc tri thc khoa hc, k thut, bi dng nhit tnh cch mng cho nhn dn. - Coi trng li ch, kt hp hi ha cc li ch: li ch c nhn, li tp th v li ch x hi; li ch kinh t, li ch chnh tr v li ch tinh thn. - Chng nhng hin tng tiu cc trong x hi.

-2-

Cu 10: Nhng ni dung c bn ca php bin chng duy vt v ngha phng php lun ca n 1. Bn cht ca php bin chng duy vt Php bin chng duy vt l s thng nht hu c gia l lun v phng php. H thng cc quy lut, phm tr ca n khng ch phn nh ng n th gii khch quan m cn ch ra nhng cch thc nh hng cho con ngi trong nhn thc th gii v ci to th gii. Php bin chng duy vt bao gm 2 nguyn l c bn, nhng phm tr v nhng nguyn l c bn, va l l lun duy vt bin chng, va l l lun nhn thc khoa hc, va l logic ca ch ngha Mc. i su vo tng nguyn l, phm tr v quy lut ca php bin chng duy vt, chng ta s cng thy r s thng nht cht ch gia l lun v phng php ca php bin chng duy vt. Hai nguyn l c bn ca php bin chng duy vt: Nguyn l v mi lin h ph bin: khi qut bc tranh ton cnh nhng mi lin h ca th gii (t nhin, x hi v t duy). Tnh cht v hn ca th gii, cng nh tnh cht c hn ca mi s vt, hin tng, qu trnh ch c th gii thch c trong mi lin h ph bin v c quyt nh bi rt nhiu loi mi quan h c vai tr v v tr khc nhau. S lin h ph bin l c trng ph qut nht ca th gii. PBCDV khng nh rng trong t nhin, x hi v t duy, khng c s vt, hin tng no tn ti mt cch ring l, c lp tuyt i, m tri li chng tn ti trong s lin h, rng buc, ph thuc, tc ng, chuyn ha ln nhau. Phi xem xt ton din cc mi lin h Trong tng s cc mi lin h phi rt ra c nhng mi lin h bn cht, ch yu thu hiu bn cht ca s vt. T bn cht ca s vt quay li hiu r ton b s vt trn c s lin kt cc mi lin h bn cht, ch yu vi tt c cc mi lin h khc ca s vt m bo tnh ng b khi gii quyt mi vn trong i sng. Quan im ton din i lp vi mi suy ngh v hnh ng phin din, chit trung, siu hnh. Nguyn l v pht trin: phn nh c trng bin chng ph qut nht ca th gii. Pht trin l s vn ng theo hng i ln, t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha hon thin n hon thin. PBCDV khng nh rng mi lnh vc trong th gii (v c v hu c; t nhin, x hi v t duy) u nm trong qu trnh pht trin khng ngng t thp n cao, t n gin n phc tp, t cha hon thin n hon thin. Mi s vt, hin tng lun vn ng, bin i khng ngng v v phng din bn cht ca mi s vn ng, bin i ca th gii c xu hng pht trin. Pht trin c coi l khuynh hng chung, l khuynh hng ch o ca th gii. V vy, qun trit quan im pht trin l nguyn tc chung nht ch o mi hnh ng, suy ngh ca con ngi. Yu cu ca nguyn tc ny i hi phi xem xt s vt trong s vn ng, bin i v pht trin ca n, phi t duy nng ng, linh hot, mm do, phi nhn thc c ci mi v ng h ci mi. Pht trin khng loi tr s tht li, tc s thoi ha, s dit vong ca ci c, ci lc hu, ci li thi. Thm ch ci mi cng phi tri qua nhng tht bi tm thi. Tuy nhin, tht li l khuynh hng khng ch o, chng nhng khng ngn cn s pht trin, m tri li l tin , l iu kin cho s pht trin Cc quy lut c bn ca php bin chng duy vt: 3 quy lut c bn ca php bin chng duy vt c ngha phng php lun ch o mi hot ng ca con ngi thc hin quan im ton din, quan im pht trin v quan im lch s - c th v phng din vch ra ngun gc, ng lc, cch thc v xu hng pht trin tin ln ca cc s vt, hin tng trong th gii. l 3 quy lut: Quy lut u tranh v thng nht gia cc mt i lp: cn c gi l quy lut mu thun. Quy lut ny l ht nhn ca php bin chng, N vch ra ngun gc, ng lc ca s pht trin, phn nh qu trnh u tranh gii quyt mu thun bn trong s vt. T , phi vn dng nguyn tc mu thun m yu cu c bn ca n l phi nhn thc ng n mu thun ca s vt, trc ht l mu thun c bn v mu thun ch yu, phi phn tch mu thun v
-1-

qu trnh u tranh gii quyt mu thun. u tranh l phng thc gii quyt mu thun. Lnin ni: S pht trin l mt cuc u tranh gia cc mt i lp. Tuy nhin, hnh thc u tranh rt a dng. linh hot, tu thuc mu thun c th v hon cnh lch s c th. y, quy lut mu thun l c s phng php lun ch o mi phng php u tranh c th ca con ngi vi t nhin v x hi, l c s ca ngh thut vn dng mu thun c li cho cch mng, cho ho bnh v tin b x hi. Quy lut chuyn ho t nhng bin i v lng dn ti nhng bin i v cht v ngc li: gi l quy lut lng - cht. Quy lut ny phn nh cch thc, c ch ca qu trnh pht trin, l c s phng php lun chung nhn thc v thc y qu trnh pht trin ca s vt vi 3 yu cu c bn l: Thng xuyn v tng cng tch lu v lng to iu kin cho s thay i v cht. Chng ch ngha duy ch mun t chy giai on. Khi lng c tch lu n gii hn , phi mnh dn thc hin bc nhy vt cch mng, chng thi bo th, tr tr. Vn dng linh hot cc hnh thc nhy vt y nhanh qu trnh pht trin. Quy lut ph nh ca ph nh: Quy lut ny khi qut khuynh hng pht trin tin ln theo hnh thc xoy c th hin tnh cht chu k trong qu trnh pht trin. l c s phng php lun ca nguyn tc ph nh bin chng, ch o mi phng php suy ngh v hnh ng ca con ngi. Ph nh bin chng i hi phi tn trng tnh k tha, nhng k tha phi c chn lc, ci to, ph phn, chng k tha nguyn xi, my mc v ph nh sch trn, ch ngha h v vi qu kh. Nguyn tc ph nh bin chng trang b phng php khoa hc tip cn lch s v tin on, d kin nhng hnh thi c bn ca tng lai. Bn cnh 3 quy lut c bn, ni dung ca php bin chng duy vt cn bao gm cc cp phm tr khng c bn: cp phm tr ci ring - ci chung, tt nhin - ngu nhin, nguyn nhn kt qu, bn cht - hin tng, kh nng - hin thc, ni dung - hnh thc. Tm li, mi nguyn l, phm tr, quy lut ca php bin chng duy vt c ngha phng php lun quan trng. V vy, chng phi c vn dng tng hp trong nhn thc khoa hc thc tin cch mng. 2. ngha ca phng php lun ca php bin chng duy vt Nguyn l v mi lin h ph bin v nguyn l v s pht trin ca PBCDV l c s l lun ca nguyn tc ton din, nguyn tc lch s-c th v nguyn tc pht trin. a) Nguyn tc ton din trong nhn thc v thc tin Nguyn tc ton din i hi chng ta phi xem xt s vt, hin tng vi tt c cc mt, cc mi lin h; ng thi phi nh gi ng vai tr, v tr ca tng mt, tng mi lin h; nm c mi lin h ch yu c vai tr quyt nh. Mun thc s hiu c s vt cn phi nhn bao qut v nghin cu tt c cc mt, tt c cc mi lin h v quan h gin tip ca s vt . Chng ta khng th lm c iu mt cch hon ton y , nhng s cn thit phi xem xt tt c cc mt s phng cho chng ta khi phm sai lm v s cng nhc [Lnin, t.42, tr.384] H Ch tch ni: Cn b trong khi hc tp nghin cu nh nghin cu v x hi, con ngi v s vt th phi xem xt ton din, xem qu kh, nht l xem hin ti hiu bit v suy on tng lai. C th mi nhn nh tnh hnh, mi nhn xt s vic xy ra c ng n. (H Ch Minh, Ni chuyn ti lp nghin cu chnh tr Trng i hc nhn dn, 10-1-1959) S vn dng quan im ton din trong s nghip cch mng: - Trong Cch mng dn tc dn ch: ng ta vn dng quan im ton din trong phn tch mu thun x hi, nh gi so snh lc lng gia ta vi ch, to ra v s dng sc mnh tng hp. - Trong cng cuc i mi, ng ta tin hnh i mi ton din, trit ; ng thi phi xc nh khu then cht. Nm vng mi quan h gia i mi kinh t, i mi chnh tr v i mi t duy.
-2-

i lp vi nguyn tc ton din ca PBC, quan im siu hnh xem xt s vt, hin tng mt cch phin din. N khng xem xt tt c cc mt, cc mi lin h ca s vt, hin tng; hoc xem mt ny tch ri mt kia, s vt ny tch ri s vt khc. Ch ngha chit trung th kt hp cc mt mt cch v nguyn tc, kt hp nhng mt vn khng c mi lin h vi nhau hoc khng th dung hp c vi nhau. Thut ngu bin th cng iu mt mt, mt mi lin h; hoc ly mt th yu lm mt ch yu. b) Nguyn tc lch s-c th trong nhn thc v thc tin Nguyn tc lch s-c th i hi phi xem xt s vt hin tng trong qu trnh vn ng pht trin: n ra i trong iu kin nh th no? tri qua nhng giai on pht trin nh th no? mi giai on c tnh tt yu v c im nh th no? c) Nguyn tc pht trin trong nhn thc v thc tin Nguyn tc pht trin i hi khi xem xt s vt, hin tng phi nhn thy khuynh hng bin i trong tng lai ca chng: ci c, ci lc hu s mt i; ci mi, ci tin b s ra i thay th ci c, ci lc hu. Chng hn, vn dng quan im lch s-c th v quan im pht trin vo vic xem xt vn giai cp v u tranh giai cp, chng ta phi xem xt ngun gc ra i ca giai cp; kt cu giai cp v cc hnh thc u tranh giai cp qua cc x hi chim hu n l, phong kin v t bn; quan h giai cp, ni dung v hnh thc u tranh giai cp trong iu kin nc ta hin nay; v xu hng tiu vong ca giai cp v u tranh giai cp trong x hi tng lai.

-3-

Cu 11:Nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin (Khi nim thc tin v l lun, ni dung nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin) v ngha phng php lun ca n
Khi nim thc tin v l lun: Thc tin c nh ngha l nhng hot ng vt cht c mc ch, c tnh lch s - XH ca con ngi nhm bin i gii t nhin v x hi. Do vy, thc tin khng phi l ton b hot ng ca con ngi m ch l nhng hot ng vt cht ch khng phi l hot ng tinh thn hay cn gi l hot ng l lun. Hot ng thc tin l qu trnh tng tc gia ch th (tc l con ngi) v khch th (tc l gii t nhin), l dng hot ng vt cht trong ch th ch ng lm bin i khch th. Trong hot ng thc tin, con ngi phi s dng cc phng tin, cng c vt cht cng nh sc mnh vt cht ca mnh tc ng vo t nhin, XH nhm ci to, lm bin i chng cho ph hp vi mc ch s dng ca mnh. Bng hot ng thc tin, con ngi lm bin i hnh nh ca s vt trong nhn thc, do , hot ng thc tin l hot ng c tnh nng ng, sng to, l hot ng i tng ho, l qu trnh chuyn ho ci tinh thn thnh ci vt cht. V vy, thc tin tr thnh khu trung gian ni lin thc con ngi vi th gii bn ngoi. Hot ng thc tin l hot ng bn cht v c trng ca con ngi. Con ngi khng th tha mn vi nhng g m t nhin cung cp cho mnh di dng c sn. Con ngi phi tin hnh lao ng sn xut ra ca ci vt cht nui sng mnh. Bng hot ng thc tin, trc ht l lao ng sn xut, con ngi to nn nhng vt phm vn khng c sn trong t nhin. Khng c nhng hot ng th con ngi v XH loi ngi khng th tn ti v pht trin c. V vy, c th ni thc tin l phng thc tn ti c bn nht ca con ngi v XH, l phng thc u tin v ch yu ca mi quan h gia con ngi v th gii. Hot ng thc tin mang tnh lch s - XH v ni dung, phng php, phng tin cng nh phm vi nh hng ca n ph thuc vo nhng iu kin lch s nht nh. Tuy trnh v cc hnh thc ca hot ng thc tin c thay i qua cc thi k lch s khc nhau ca XH, nhng thc tin lun lun l dng hot ng c bn v ph bin ca XH loi ngi. Thc tin l hot ng c tnh cht loi, hot ng khng th c tin hnh ch bng vi c nhn ring l, m phi bng hot ng ca ng o qun chng nhn dn trong XH. Thc tin cng c qu trnh vn ng v pht trin ca n, trnh pht trin ca thc tin ni ln trnh chinh phc gii t nhin, trnh lm ch XH ca con ngi. Hot ng thc tin c th hin qua ba hnh thc c bn sau y: Hnh thc c bn u tin ca thc tin l hot ng sn xut vt cht. y l hnh thc nguyn thu nht v c bn nht v n quyt nh s tn ti v pht trin ca XH loi ngi, quyt nh cc dng khc ca hot ng thc tin. N to thnh c s ca tt c cc hnh thc khc ca hot ng sng ca con ngi, gip con ngi thot khi gii hn tn ti ca ng vt. Hnh thc c bn th hai ca thc tin l hot ng CT - XH nhm ci to, bin i XH, pht trin cc quan h XH, ch XH. y l hnh thc hot ng thc tin cao nht. Vi s ra i v pht trin ca khoa hc lm xut hin hnh thc c bn th ba ca thc tin hot ng thc nghim khoa hc. y l hnh thc hot ng thc tin c bit nhm mc ch phc v nghin cu khoa hc v kim tra l thuyt khoa hc. Hnh thc hot ng ny ngy cng tr nn quan trng do s pht trin mnh m ca cuc cch mng khoa hc - k thut hin i. Trn c s nhng hnh thc c bn, nhng hnh thc khng c bn ca hot ng thc tin c hnh thnh. l hot ng thc tin trong mt s lnh vc nh o c, ngh thut, gio dc, tn gio L lun c hiu l h thng nhng tri thc phn nh nhng mi lin h bn cht, nhng tnh quy lut ca th gii khch quan. L lun c hiu theo mt cch khc l h thng ho cc khi nim, phm tr, nguyn l, quy lut; trong quy lut l ci ct li, l sn phm ca hot ng nhn thc ca con ngi. Khc vi cc quan im duy tm, tn gio Trit hc Mc-Lnin khng nh l lun l kt qu ca qu trnh nhn thc. Qu trnh nhn thc i t nhn thc cm tnh n nhn thc l tnh, t trc quan sinh ng n t duy tru tng. Nhn thc cm tnh (trc quan sinh ng ) l giai on u, trnh thp ca qu trnh nhn thc, bao gm 3 hnh thc c bn: cm gic, tri gic v biu tng. Nhn thc l tnh (t duy tru tng) l giai on cao, trnh cao ca qu trnh nhn thc, bao gm 3 hnh thc c bn l khi nim, phn on v suy lun. -1-

L lun mang tnh tru tng cao, khi qut cao, nh em li s hiu bit su sc v bn cht, tnh tt nhin, tnh quy lut ca s vt, hin tng khch quan. Nhn thc l lun l nhn thc hng vo nm bt v bn cht quy lut ca s vt. Nh vy l lun l kt qu ca qu trnh pht trin cao ca nhn thc, l trnh cao ca nhn thc. Nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin: Ta thy rng, l lun c hnh thnh khng phi bn ngoi thc tin m trong mi lin h cht ch vi thc tin. Gia thc tin v l lun c mi lin h bin chng vi nhau, tc ng qua li ln nhau, v trong thc tin gi vai tr quyt nh. Vai tr ca hot ng thc tin i vi hot ng l lun: Hot ng thc tin l c s ca nhn thc, ca l lun bi v n l nn tng, l im xut pht, l ni din ra hot ng l lun. Con ngi quan h vi th gii bt u khng phi bng l lun m bng thc tin. Chnh t trong qu trnh hot ng thc tin, ci to th gii m l lun ca con ngi mi c hnh thnh v pht trin. Thng qua thc tin, con ngi tc ng vo gii t nhin, buc gii t nhin phi bc l nhng thuc tnh v quy lut, qua gip con ngi nhn thc c chng. Khng c hot ng thc tin th khng c hot ng l lun. Hot ng thc tin l ng lc ca nhn thc, ca l lun bi v hot ng thc tin ra nhu cu thc y cho hot ng l lun ca con ngi, t m h thng t nhin, XH hnh thnh. Thng qua hot ng thc tin, con ngi bin i lun bn thn mnh, pht trin nng lc bn cht, nng lc tr tu ca mnh nh m hot ng l lun pht trin. Mt khc, cng thng qua hot ng thc tin, cc gic quan ca con ngi hnh thnh v pht trin, v con ngi thng qua to ra cc cng c, phng tin ngy cng tinh vi nhm tng cng kh nng l lun ca con ngi. Hot ng thc tin l mc ch ca ca nhn thc, ca l lun bi v hot ng l lun khng phi ch l lun m l ci to t nhin, XH nhm phc v cho nhu cu ca con ngi. Hot ng thc tin l hot ng c mc ch, c phng hng v bin php, do vy i hi nghin cu s vt, hin tng v vy l hot ng l lun quay tr li phc v hot ng thc tin, hng dn, ch o thc tin, phi bin thnh hot ng thc tin ca qun chng. Hot ng l lun ch thc s c ngha khi chng c vn dng vo hot ng thc tin, ci to thc tin phc v cho mc tiu pht trin ni chung. Hot ng thc tin l tiu chun ca chn l bi v hot ng l lun ca con ngi c th ng hoc sai, c th chn tht hoc gi di, do vy mun o c chnh xc v tin cy ca hot ng l lun th phi quay v hot ng thc tin v ly thc tin lm tiu chun. Ch c ly thc tin kim nghim mi xc nhn c l lun t c l ng hay sai, l chn l hay sai lm. Thc tin s nghim khc chng minh chn l v bc b sai lm. Vai tr ca hot ng l lun i vi hot ng thc tin: Hot ng l lun l ci ch o hot ng thc tin, ngha l hot ng thc tin ch c th t c hiu qu cao khi nhn thc ng n cc quy lut khch quan. Hot ng l lun gip con ngi ra mc ch, phng hng ng n, to ra cc phng php, phng tin hot ng c hiu qu. Hot ng l lun thc y hot ng thc tin, ngha l nu khng c l lun ng n hng dn hot ng thc tin, tin hnh chm chp, m mm, khng c phng hng con ngi khng th pht hin ra cc kh nng mi ca cc s vt, hin tng, ra mc ch, mc tiu mi, tm kim phng php v phng tin mi. Tm li hot ng l lun v hot ng thc tin l hai dng hot ng ca con ngi. Hai hot ng ny thng nht khng tch ri nhau, gn b xm nhp, lm c s, tin cho nhau pht trin: L lun xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, i su i st thc tin, coi trng vic tng kt thc tin, nghin cu l lun phi lin h vi thc tin. Nu l lun xa ri thc tin s dn ti cc sai lm ca bnh ch quan, gio iu, my mc, bnh quan liu, ch ngha xt li. T bn thn l lun lun lun phi i mi theo kp s pht trin ca thc tin khi phi lc hu, li thi v phi lm vai tr hng dn ch o thc tin. Thc tin l mc ch, ngun gc, ng lc ca l lun. Thc tin phi c ch o, hng dn bi l lun, khoa hc, cch mng. Nu thc tin khng c l lun dn ng th thc tin s tr nn m qung. Cn nu thc tin c ch o bi l lun sai lm v phn cch mng th hu qu s kh lng. L lun c vai tr rt ln i vi thc tin, tc ng tr li thc tin, gp phn lm bin i thc tin thng qua hot ng ca con ngi. L lun l kim ch nam cho hnh ng, soi ng, dn dt, ch o thc tin. -2-

 ngha ca phng php lun trong thc tin nc ta: a) Vn dng sng to ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh cng nh cc tri thc khoa hc m nhn loi t c vo iu kin c th ca nc ta - ng ta ly ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng v kim ch nam cho hnh ng. Bi v, ch ngha Mc-Lnin l l lun cch mng v khoa hc, vch ra quy lut v xu th pht trin tt yu khch quan ca x hi loi ngi v con ng u tranh ci to x hi c, xy dng x hi mi. T tng H Ch Minh l s vn dng v pht trin sng to ch ngha Mc-Lnin vo hon cnh c th ca nc ta; l h thng quan im c bn ca ng li cch mng Vit Nam; l s k tha v pht huy nhng tinh hoa t tng ca dn tc v nhn loi; l o c cch mng ca mi ngi. - Nm vng bn cht khoa hc v cch mng ca ch ngha Mc-Lnin. Vn dng sng to ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh cho ph hp vi iu kin nc ta hin nay. - Vn dng sng to cc tri thc khoa hc ca nhn loi trong cng cuc xy dng ch ngha x hi nc ta. b) Nghin cu tng kt kinh nghim thc tin ca Vit Nam v quc t tip tc hon thin l lun v ch ngha x hi v con ng i ln ch ngha x hi nc ta. - Tng kt kinh nghim thc tin hon thin l lun v ch ngha x hi. Tng kt kinh nghim thc tin hon thin con ng i ln CNXH. c) Trong gio dc, o to phi kt hp l lun vi thc tin, hc vi hnh - Gio dc o to phi p ng nhu cu pht trin x hi - Kt hp l lun vi thc tin, hc vi hnh. d) Khc phc bnh kinh nghim v bnh gio iu Bnh gio iu: Bnh gio iu l khuynh hng cng iu l lun, coi thng thc tin, tch ri l lun khi thc tin. - Ch cn c trn cu ch trong sch v, khng nm bt c bn cht khoa hc v cch mng ca ch ngha Mc-Lnin. - p dng l lun mt cch cng nhc khng tnh n iu kin c th - p dng kinh nghim ngi khc mt cch rp khun my mc Tc hi ca bnh gio iu l bin ch ngha x hi khoa hc thnh nhng cng thc x cng, phin din, cn tr qu trnh i mi thng xuyn CNXH hin thc. Bnh kinh nghim:L khuynh hng t tng tuyt i ha kinh nghim, coi thng l lun. Ngi mc bnh kinh nghim thng tha mn vi kinh nghim sn c ca bn thn, khng chu kh hc tp l lun, khng tip thu v p dng nhng tin b khoa hc k thut vo trong cng tc, xem thng gi tr thc, thiu nhn xa trng rng, d bo th tr tr. Nguyn nhn ca bnh kinh nghim v gio iu l s yu km v l lun v thiu hiu bit thc tin, ch ngha c nhn. khc phc bnh gio iu v bnh kinh nghim, cn phi tng cng nghin cu, i mi cng tc l lun, tng kt thc tin, t b li nghin cu kinh vin, gn l lun vi thc tin, tng cng gio dc nng cao trnh l lun cho cn b, ng vin.

-3-

Cu 12: Khi nim cu trc ca hnh thi KT - XH. Php bin chng ca s vn ng, pht trin cc hnh thi KT-XH. Con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam. 1. Khi nim hnh thi kinh t - x hi Vn dng quan im duy vt bin chng v nghin cu i sng XH, Mc nu ln hc thuyt hnh thi KT-XH, ch ra s pht trin ca XH l qu trnh lch s t nhin ca s thay th cc hnh thi KT-XH t thp n cao. L lun hnh thi KT-XH l hn tng ca CNDV lch s, l c s khoa hc nhn thc v ci to XH. T lu trit hc trc Mc t ra v tr li khng t cu hi xung quanh vn : Lch s XH loi ngi bt u t u? S vn ng ca XH do yu t c bn no chi phi, quy nh c cu v xu hng ca n?. Nhng vn trn, ngoi Mc a ra, cha c ai nu c cu tr li ng n v c sc thuyt phc. i lp vi nhng quan im duy tm v siu hnh, Mc cho rng lch s XH l do con ngi to ra nhng di nh hng s pht trin ca LLSX. V vy, khng phi thc con ngi m chnh l hot ng sn xut vt cht ca h mi lm bin i lch s. ng trn quan im duy vt lch s, Mc hnh dung XH nh mt c th sng ng, hon chnh gm nhiu yu t, nhiu b phn cu thnh, to nn nhng mi quan h XH phc tp, chng cht tc ng ln nhau. Bng phng php tru tng ho, khi qut ho t trong v vn nhng hin tng, nhng mi quan h XH phc tp, Mc pht hin v ch ra nhng quan h c bn chi phi nhng quan h khc - l QHSX. Nhng QHSX ny mt mt ph thuc v b quy nh bi tnh cht v trnh pht trin ca LLSX, mt khc n li quy nh KTTT. y chnh l c ch ch yu khin cho XH loi ngi din ra theo mt qu trnh lch s t nhin. Trong khi ch ra nhng yu t c bn ca hnh thi KT-XH v c ch vn hnh ca n theo quy lut, m trc ht l quy lut QHSX phi ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca LLSX. Trong khi xem xt XH, Mc khng h phn i vic i su lm r vai tr ca mi yu t thnh phn trong tng th XH. ng thi, Mc cng ch ra rng trong s tc ng ca v s cc yu t th vn ng kinh t, nh mt tt yu, cui cng s t m ra cho mnh mt con ng gia v s nhng ci ngu nhin. Nh vy, ch ngha Mc khng bao gi ni kinh t l ci duy nht quyt nh m ni iu l xt n cng v t n trong s tc ng ca mt chnh th cc quan h, cc yu t. 2. Cu trc ca hnh thi kinh t x hi: Quan nim ca CNDV lch s xem xt XH vi tnh cch l mt h thng bao gm trong n 4 lnh vc c bn: Lnh vc kinh t ca i sng XH, tc l QHSX, quan h kinh t gi vai tr ban u, c bn v quyt nh tt c cc quan h khc. Lnh vc XH, tc l cc quan h gia nh, tng lp XH, giai cp, dn tc, trong quan h giai cp ng vai tr chi phi. Lnh vc chnh tr ca i sng XH, tc l cc t chc v thit ch quyn lc, h thng lut php v t tng chnh tr. Lnh vc tinh thn ca i sng XH. Quan nim tng qut c trin khai bng h thng phm tr, quy lut ca CNDV lch s: lnh vc kinh t ca i sng XH c cc phm tr phng thc sn xut, LLSX, v quy lut sn xut ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca LLSX. Mi quan h gia lnh vc kinh t v lnh vc chnh tr c khi qut trong phm tr CSHT, KTTT, cc quy lut CSHT quyt nh KTTT v tc ng tr li ca KTTT n CSHT. Lnh vc XH c cc phm tr giai cp, u tranh giai cp, kt cu giai cp. S phn chia giai cp do v tr cc tp on ngi trong h thng sn xut XH quy nh, v n lt n, giai cp gi v tr thng tr trong h thng sn xut li quy nh lnh vc chnh tr. u tranh giai cp trong XH c giai cp i khng l mt trong nhng ng lc pht trin ca XH. Lnh vc tinh thn ca i sng XH c nghin cu trong mi quan h gia tn ti XH v thc XH, tnh c lp tng i ca thc XH, cc cp , cc hnh thi ca thc XH v vai tr ngy cng to ln ca thc XH trong qu trnh pht trin XH.
-1-

Tm li, hnh thi KT-XH l phm tr ch mt kiu h thng xa hi mt giai on pht trin lch s nht nh, c tnh xc nh v cht, l s thng nht ca cc yu t, mt c cu hon chnh lun lun vn ng thng qua s tc ng bin chng gia LLSX v QHSX, gia CSHT v KTTT. 3. Php bin chng trong s vn ng, pht trin ca cc hnh thi KT-XH: Bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn xut Lc lng sn xut l s kt hp gia ngi lao ng (l nhng ngi c k nng, kinh nghim, tri thc nht nh, ch to v s dng cng c lao ng, tc ng vo t nhin to ra ca ci vt cht) vi t liu sn xut (bao gm i tng lao ng v t liu lao ng). Quan h sn xut bao gm 3 mt: quan h v chim hu t liu sn xut, quan h v qun l v phn cng lao ng v quan h v phn phi sn phm. Trong 3 mt trn th quan h v chim hu t liu sn xut gia vai tr quyt nh. LLSX v QHSX tn ti khng tch ri nhau, thng nht bin chng vi nhau trong phng thc sn xut nht nh. Trong LLSX quyt nh QHSX, QHSX phi ph hp vi trnh ca LLSX. Khi LLSX thay i v cht th QHSXcng thay i theo. Ngc li QHSX cng c tnh c lp tng i v tc ng tr li s pht trin ca lc lng sn xut. Nu QHSX ph hp vi trnh pht trin ca LLSX th s thc y s pht trin ca LLSX v ngc li nu QHSX khng ph hp n s km hm s pht trin ca LLSX. Bin chng gia c s h tng (CSHT) v kin trc thng tng (KTTT) C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca x hi. C s h tng ca mt x hi c th c nhiu kiu QHSX: QHSX thng tr, QHSX tn d, QHSX mm mng, trong QHSX thng tr gi vai tr quyt nh Kin trc thng tng l ton b nhng hin tng x hi hnh thnh v pht trin bn trn c s h tng, bao gm nhng t tng x hi, nhng quan h v thit ch tng ng vi nhng t tng . C s h tng v kin trc thng tng l hai mt cu thnh ca hnh thi KT-XH, chng thng nht bin chng vi nhau, tc ng qua li ln nhau, trong CSHT quyt nh KTTT, song KTTT cng c tc ng tch cc tr li CSHT. CSHT quyt nh KTTT. CSHT nh th no th KTTT nh th y; khi CSHT c nhng bin i cn bn th KTTT sm mun cng bin i theo. KTTT c s tc ng tr li CSHT. KTTT tin b c vai tr thc y s pht trin ca i sng kinh t; cn ngc li, KTTT lc hu th km hm s pht trin ca kinh t. ngha ca hc thuyt hnh thi KT-XH: Phm tr hnh thi KT-XH t c s nguyn tc phng php lun khoa hc nghin cu tt c cc mt ca XH. Chng nhng n ch ra bn cht ca mt XH c th, phn bit ch XH ny vi ch XH khc m cn thy c tnh lp li, tnh lin tc ca mi quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut v sinh hot nhng XH khc nhau. Ni cch khc phm tr hnh thi KT-XH cho php nghin cu XH c v mt loi hnh v v mt lch s. Xem xt i sng XH mt giai on pht trin lch s nht nh, coi nh mt cu trc thng nht tng i n nh, ang vn ng trong khun kh ca chnh hnh thi y. Xem xt s hnh thnh ca mt hnh thi KT-XH nht nh l nghin cu n trong s vn ng, bc qu , s chuyn tip, s thay th cc hnh thi KT-XH. Hai cch tip cn ny thng nht vi nhau, xem xt c s vn hnh ca XH mt giai on pht trin nht nh, c qu trnh pht trin theo giai on ca XH trong tin trnh vn ng lch s chung. 4. S vn dng ca ng ta trong con ng i ln ch ngha x hi: Vn qu ln CNXH b qua ch TBCN: Lch s chng minh khng phi bt c nc no cng phi tun t tri qua cc hnh thi KT-XH tng c trong lch s. Vic b qua mt hnh thi KT-XH no do nhng yu t bn
-2-

trong quyt nh, song ng thi cn tu thuc s tc ng ca tng nhn t bn ngoi. Cuc cch mng khoa hc v cng ngh to ra bc ngot pht trin ca loi ngi, nh du nh cao mi ca s pht trin tr tu, m ra mt nn vn minh mi, tc ng su sc i vi s pht trin i sng ca cc dn tc, to ra cho cc nc chm pht trin thi c mi nhng cng c nhiu thch thc mi trn con ng la chn s pht trin ca mnh. nc ta cng c nhng tin v iu kin cho php chng ta la chn con ng XHCN, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i qu ln CNXH nhanh chng thot khi ngho nn lc hu, lm cho t nc ngy cng phn vinh. ng ta ch r: nc ta qu ln CNXH b qua ch t bn, t mt XH vn l thuc a, na phong kin, LLSX rt thp. c im ny xt v tnh cht v trnh , biu hin hai c trng c bn: mt l LLSX rt thp quy nh tnh tt yu KT XH ca XH ta cha y , cha chn mui trong s pht trin t nhin, ni ti ca n; hai l tn ng nhiu tng d quan h XH, thc t tng tm l do ch thc dn, phong kin c li. l nhng kh khn, tr ngi trong bc chuyn tip lch s t mt XH km pht trin sang mt XH hin i hn, ph hp vi nhng chun mc v gi tr ca nn vn minh nhn loi v ca tin b XH. Mt s nguyn tc phng php lun trong vic xy dng hnh thi KT-XH XHCN nc ta: ng ta ra nhng quan im phng php lun xut pht xy dng CNXH: + Xy dng nh nc php quyn XHCN ca dn, do dn, v dn di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. + Pht trin nn kinh t nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha (nn kinh t th trng nh hng XHCN). + Pht trin lc lng sn xut bng vic thc hin CNH, HH i i vi hon thin QHSX x hi ch ngha vi s a dng ca cc hnh thc s hu v phn phi trong s hu cng cng v kinh t nh nc tng bc gi vai tr ch o. + Thc hin cch mng trn lnh vc t tng v vn ha. Pht huy nhn t con ngi. Coi con ngi va l mc tiu va l ng lc trong cng cuc xy dng x hi mi.

-3-

Cu 13: Quan im macxit v giai cp, u tranh giai cp v quan h gia giai cp, dn tc v nhn loi. S vn dng ca ng ta trong giai on hin nay. Quan im macxit v giai cp, u tranh giai cp v quan h gia giai cp v dn tc: V giai cp: nh ngha: Ni v giai cp, Lnin a ra nh ngha nh sau khi nhn t gc sn xut x hi. Ngi ta gi giai cp l nhng tp on to ln gm nhng ngi khc nhau v a v ca h trong h thng sn xut XH nht nh trong lch s, khc nhau v quan h ca h (thng thng th nhng quan h ny c php lut quy nh v tha nhn) i vi nhng t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng XH, v nh vy l khc nhau v cch thc hng th v v phn ca ci t hoc nhiu m h c hng. Giai cp l nhng tp on ngi m tp on ny th c th chim ot lao ng ca tp on khc do ch cc tp on c a v khc nhau trong mt ch KT - XH nht nh nh ngha trn cho thy nhng tiu chun c th xc nh cc giai cp khc nhau, ng thi cng xc nh r trong tt c cc XH c giai cp i khng, quan h gia cc giai cp c bn l quan h gia bc lt v b bc lt. Ngun gc ra i, iu kin tn ti ca giai cp, phn nh giai cp trong XH TBCN: Xut pht t quan im duy vt lch s, Mc v nghen cho rng cc giai cp XH xut hin t khi LLSX pht trin, nng sut lao ng tng ln dn n c s d tha sn phm XH, v t t tng chim ot ca ci cng xut hin. Mc v nghen cho rng giai cp ch tn ti trong ch t hu, s ra i ch ny l mt tt yu khch quan do mu thun gia nhu cu tiu dng ln hn so vi kh nng p ng nhu cu thp ca nn SX. V cho rng, thc cht ca quan h cc giai cp nh: ch n v n l, a ch qu tc v nng n, t sn v v sn l quan h bc lt v b bc lt, thng tr v b thng tr. Theo hai ng, ch t hu ln n giai on cao nht ca n l TBCN vi phng thc SX TBCN. Vic vch r bn cht ca quan h TBCN l quan h bc lt ca GCTS v b bc lt i vi GCVS thng qua hnh thc l bc lt gi tr thng d t sn phm to nn mng cho cng cuc u tranh ca tng lp lao ng chng li GCTS bng cuc cch mng XH v thay th bng CSCN. V u tranh giai cp: TGC l u tranh gia nhng giai cp c li ch cn bn (li ch kinh t) i lp nhau, khng th iu ha c, ch yu l u tranh ca ng o qun chng lao ng b bc lt, b p bc, b thng tr chng li giai cp bc lt, p bc, thng tr. u tranh giai cp l quy lut chung ca mi XH c giai cp, l ng lc c bn ca s pht trin XH c cc giai cp i khng (gi l ng lc c bn v ngoi n cn c nhng ng lc thc y pht trin XH nh: nhu cu tiu dng i hi phi tng, KHKT pht trin gp phn thc y SX). u tranh giai cp xy ra khi m LLSX mi (tng lp lao ng, ng dng KHKT,...) pht trin n mc mu thun vi QHSX c (tc nn SX XH c th i ln cao khi LLSX pht trin nhng li b QHSX ca ch t hu km hm), m thc cht l mu thun v quyn li gia cc giai cp mt cch gay gt trong ch t hu . V kt qu ca cuc u tranh, theo hai ng bao gi cng l s ci to ton b XH. TGC dn n nh cao l CMXH, xa b QHSX c, CSKT c, KTTT c a x hi pht trin ln mt hnh thi kinh t-x hi mi cao hn. Mc v nghen khng nh rng chnh CNTB vi mt LLSX khng l ang to ra c s vt cht c th i n mt XH vi trnh cao hn v mi mt, l XH khng cn giai cp. V cho rng y l cuc u tranh giai cp cui cng trong lch s loi ngi.

-4-

u tranh GCVS nhm th tiu ch t hu v thit lp nn chuyn chnh v sn. Vic thit lp ny nhm mc ch thc hin cc mc tiu c bn ca cch mng, to iu kin cho vic xy dng CNXH v CNCS. N c vai tr nh l bc qu ln CNXH. Tuy nhin, ch ngha macxit cng nhn mnh rng giai cp, u tranh giai cp v xo b giai cp u l nhng tt yu khch quan. Nhng nhng tt yu ny ch c th thc hin c khi nhng iu kin khch quan ca chng cho php ch khng nn hnh ng ch quan. Quan h gia giai cp v dn tc: Giai cp: Theo nh ngha ca Lnin th giai cp l nhng tp on ngi khc nhau v a v XH, vai tr t chc SX XH v quyn chim hu i vi TLSX. Dn tc: L mt cng ng ngi c chung mt lnh th, chung mt ngn ng, chung mt nn vn ho, chung mt hon cnh. Mi mt dn tc bao gi cng gm cc giai cp khc nhau, tng lp XH khc nhau (VD: dn tc thuc a khng phi l ton b dn tc l GCVS m cn c GCTS, tiu t sn...). Quan h gia giai cp v dn tc: Mt dn tc bao gi cng gm cc giai cp khc nhau. Mt giai cp gi l i biu ca dn tc nu giai cp i din cho PTSX m thng tr nn SX XH, v ng thi n thng tr cc giai cp khc trong cng ng dn tc. Chnh s thng tr ca PTSX phong kin hay TBCN to nn dn tc phong kin hay dn tc t sn. Cng chnh v l giai cp i biu nn n cng to nn c trng c bn ca dn tc, tnh cht ca dn tc, xu hng pht trin ca dn tc, v mi quan h c bn gia cc dn tc. S vn dng ca ng ta trong giai on hin nay: - Pht huy khi i on kt ton dn tc trn nn tng lin minh cng- nng- tr thc di s lnh o ca CSVN. - M rng quan h quc t trn c s gi vng c lp dn tc v ch quyn quc gia - Xy dng nn kinh t c lp t ch, ch ng hi nhp quc t . - CNH, HH xa b tnh trng nc ngho, xy dng nn kinh t c lp, t ch, a nc ta thnh mt nc cng nghip hin i. - u tranh lm tht bi m mu din bin ha bnh, bo lon lt ca cc th lc th ch, gi vng chnh quyn cch mng, bo m an ninh chnh tr v trt t x hi. - Gi vng nh hng XHCN. Tng cng vai tr qun l ca nh nc, vai tr ch o ca kinh t nh nc. Chng khuynh hng t pht TBCN. - Tng bc hn ch i n xa b tnh trng ngi bc lt ngi; xy dng x hi cng bng, dn ch, vn minh. - Xa b mi tn tch v t tng v li sng ca g/c bc lt. Khc phc nhng hin tng tiu cc. Pht trin con ngi ton din. Xy dng li sng tt p, lnh mnh. Xy dng nn vn ha tin tin m bn sc dn tc.

-5-

Cu 14: Quan im mcxt v bn cht nh nc, ngun gc, chc nng ca nh nc. c im ca nh nc XHCN. Vn xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam a) Bn cht nh nc - Nh nc l cng c chuyn chnh ca giai cp thng tr trong kinh t nhm bo v a v v li ch (trc ht l li ch kinh t) ca giai cp . - Nh nc l mt t chc chnh tr -x hi, mt b phn quan trng nht trong kin trc thng tng c chc nng bo v, duy tr QHSX thng tr. - Nh nc l mt t chc cai tr thng qua giai cp thng tr thc hin quyn thng tr ca mnh trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Tm li, nh nc l cng c chuyn chnh ca giai cp thng tr. Khng c nh nc ng trn cc giai cp hoc i din mt cch bnh ng cho li ch ca tt c cc giai cp. b) Ngun gc ca nh nc Nh nc l mt phm tr lch s. Nh nc ra i v tn ti trong nhng iu kin lch s nht nh. Nh nc ra i do hai nguyn nhn: - S pht trin ca lc lng sn xut dn n s thay th ch cng hu bng ch t hu - S phn chia x hi thnh cc giai cp i khng. X hi cn phi c mt t chc bo lc gi cho cuc u tranh gia cc giai cp c quyn li kinh t i lp nhau nm trong vng trt t. Nh nc do giai cp c th lc mnh nht trong x hi, tc giai cp thng tr v kinh t lp ra, trc ht l bo v li ch v a v thng tr ca giai cp . c) Chc nng c bn ca nh nc - Chc nng thng tr chnh tr ca giai cp v chc nng x hi * Chc nng thng tr chnh tr ca giai cp : Nh nc l mt b my cai tr ca mt giai cp, n sn sng s dng bo lc bo v li ch v s thng tr ca giai cp . * Chc nng x hi: thc hin mt s nhim v v nhu cu v li ch chung ca cng ng dn c trong s qun l ca nh nc. Chc nng thng tr giai cp l chc nng chnh, quy nh ni dung, phng hng, mc thc hin chc nng x hi ca nh nc. - Chc nng i ni v chc nng i ngoi + Chc nng i ni: thc hin nhng nhim v trong phm vi lnh th quc gia nhm bo v s thng tr ca giai cp thng tr, qun l x hi. + Chc nng i ngoi: thc hin nhng nhim v trong quan h vi cc nh nc khc nhm bo v c lp quc gia hoc m rng s thng tr n cc dn tc khc. Chc nng i ni gi vai tr quyt nh chc nng i ngoi; chc nng i ngoi nhm mc ch phc v chc nng i ni. d) Nh nc XHCN c nhng c im : + Nh nc XHCN l t chc chnh tr thng qua nhn dn lao ng thc hin quyn lm ch x hi ca mnh. Nh nc XHCN i din cho li ch ca ton th nhn dn lao ng.
-1-

+ Nh nc x hi ch ngha c hai chc nng c bn: - S dng cng c bo lc bo v c lp, ca T quc, gi vng an ninh chnh tr, trt t x hi. - T chc xy dng ch mi, nn kinh t mi, nn vn ha mi v con ngi mi. Chc nng t chc xy dng l chc nng c bn nht. + Nh nc XHCN thc hin s bnh ng chng tc v s hp tc bnh ng cng c li gia cc dn tc trn th gii. + Nh nc XHCN do giai cp v sn lnh o m i tin phong ca n l ng cng sn. e) Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam + Bn cht nh nc php quyn XHCN Vit Nam - L nh nc ca dn, do dn, v dn. L cng c ch yu thc hin quyn lm ch ca nhn dn. - Quyn lc nh nc l thng nht c s phn cng v phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin cc quyn hnh php, lp php, t php. - Nh nc qun l x hi bng php lut. + Xy dng v hon thin nh nc php quyn XHCN Vit Nam - M rng dn ch XHCN, pht huy quyn lm ch ca nhn dn trong xy dng v qun l Nh nc. - Nng cao cht lng hot ng v kin ton t chc Quc hi - Tip tc ci cch nn hnh chnh nh nc - Ci cch t php - Tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc

-2-

Cu 15: Quan im ca ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh v con ngi v vn xy dng con ngi Vit Nam trong giai on hin nay. Con ngi l i tng nghin cu ca nhiu mn khoa hc khc nhau nh sinh vt hc, tm l hc, o c hc, dn tc hc, y hc, trit hc nhng ch n trit hc Mc mi xem xt n mt cch nht qun, y v su sc, trn c s ca lp trng t duy trit nht. Quan im mcxt v bn cht ca con ngi l c s l lun khoa hc hiu con ngi mt cch ng n, khc phc cc quan im duy tm, tn gio v duy vt siu hnh v bn cht con ngi; gp phn nhn thc mt cch ng n vn mc ch, ngha ca cuc sng ca con ngi, vn gio dc con ngi, vn mu cu hnh phc ca con ngi. Chng quan im duy vt tm thng, ng thi chng o tng tn gio Vi quan im duy vt trit v phng php bin chng, trit hc Mc gip ta i ti nhn thc c bn cht con ngi:Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ho nhng mi quan h x hi. Theo quan im mcxt, con ngi c hai mt: mt sinh vt v mt x hi. Mt sinh vt bao gm c th , mi quan h gia c th vi gii t nhin chung quanh, cng nhng nhu cu sinh vt v nhng quy lut sinh hc chi phi i sng ca c th con ngi. Mt x hi bao gm tng ha nhng quan h x hi, nhng hot ng x hi, i sng tinh thn ca con ngi. Trit hc Mc nhn nhn bn cht con ngi mt cch ton din: Con ngi khc con vt lao ng sn xut l hot ng x hi c thc, c mc ch v quan h gia ngi vi t nhin khng phi l ch khai thc t nhin, m cn ti to li t nhin. Trn c s hot ng sn xut vt cht, con ngi cn c nhng hot ng x hi a dng khc. Hai mt sinh vt v x hi con ngi hp thnh mt th thng nht c quan h khng kht khng th tch ri nhau, trong mt sinh hc l nn tng vt cht t nhin ca con ngi, nhng khng phi l yu t quyt nh bn cht ca con ngi; mt x hi mi l mt gi vai tr quyt nh bn cht ca con ngi. Vi quan im trn con ngi l im xut pht v gii phng con ngi l mc ch cao nht ca trit hc Mc. Trn c s tip thu quan im v con ngi ca ch ngha Mc-Lnin, t tng nhn vn ca cch mng Php, t tng t bi ca Pht gio, nhn vn ca Nho gio v k tha truyn thng ca dn tc H Ch Minh a ra quan im: con ngi va l mc tiu, va l ng lc ca cch mng dn tc v mc tiu l pht trin con ngi ton din. Cch mng Vit Nam hin nay v nhng vn t ra i vi con ngi Vit Nam - Vn xa i gim ngho, nng cao i sng vt cht ca nhn dn lao ng, nht l ng bo vng su, vng xa, vng dn tc thiu s. - Vn pht trin th cht, sc khe ca con ngi. - Vn nng cao trnh khoa hc-k thut - Vn vn ha, o c; chng nhng hin tng tiu cc pht sinh trong x hi. + Xy dng con ngi p ng yu cu ca cch mng trong giai on hin nay - Phn u cho hnh phc ca con ngi trong mt x hi dn ch, cng bng, vn minh. Mc ch ca ch ngha x hi l s pht trin t do v hnh phc ca con ngi. S pht trin t do ca c nhn l iu kin cho s pht trin ca x hi. Hnh phc ca con ngi c lin quan mt thit vi vn sc khe, th lc, vn vic lm v thu nhp ca mi ngi, mi gia nh, vn hn nhn, xy dng gia nh hnh phc... Mt khc, cng cn nhn thy rng: con ngi ch c th c pht trin ton din v sng hnh phc trong mt mi trng x hi cng bng, lnh mnh. Do , vic mu cu hnh phc cho con ngi khng th tch ri vic phn u xy dng mt x hi pht trin v kinh t, cng bng, dn ch v vn minh. Kin quyt chng nhng hin tng tiu cc trong i sng x hi.
-1-

- o to nhng con ngi ca x hi vn minh. Con ngi mi l nhng con ngi c trnh v nng lc lm ch t nhin, x hi v bn thn. Do , gio dc v o to phi p ng yu cu o to ra nhng con ngi mi va hng, va chuyn, ngha l va c trnh v nng lc sng to v lm ch khoa hc v cng ngh, qun l kinh t, qun l nh nc, va c phm cht chnh tr, o c c th gi vng thnh qu cch mng v xy dng thnh cng ch ngha x hi nc ta, a nc ta tin kp trnh ca vn minh nhn loi. - Pht trin con ngi mt cch ton din. c nhng con ngi c trnh v nng lc lm ch t nhin, x hi v bn thn, c cuc sng gia nh hnh phc th cn phi pht trin con ngi mt cch ton din, c v th lc v tr lc, c v nng lc chuyn mn v phm cht chnh tr, o c, c v phm cht c nhn v quan h x hi.

-2-