TRNG.................

KHOA
..o0o..

TIU LUN
Li nhun trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam

MC LC

A. t vn B. Ni dung I. Mt s vn l lun v 1. Bn cht v cc hnh thc ca li nhun 2. Cc quan im t sn v li nhun

2 3 3 4 11

II. Vai tr ca li nhun trong nn kinh t th trng inh hng 14 x hi ch ngha Vit nam 1. Nhng tc ng tch cc trong nn kinh t 14

2. Gi tr thng d siu ngch - mt trong nhng ngun gc s 19 giu c ca cc quc gia trong iu kin hin i 3.Vn li nhun trong hot ng sn xut kinh doanh Vit 22 nam III. Gi tr l lun v thc tin ca hc thuyt li nhun 1. ngha ca hc thuyt li nhun - lch s v hin ti 1. ngha ca hc thuyt li nhun - lch s v hin ti 2. ngha ca li nhun trong qu trnh i ln CNXH Vit Nam 3. Hu qu ca vic theo ui li nhun C. Kt lun 28 28 19 30 33 35

A: t vn

Mac cng hin c cuc i ca mnh vo mt x hi tt p, mt x hi cng bng vn minh chnh l CNXH. ng li cho nhn loi rt nhiu tc phm. Hai pht kin v i nht ca Mc l hc thuyt gi tr thng d v ch ngha duy vt lch s. Hai pht kin ny lm thay i nhn thc ca ton nhn loi. Vi hai pht kin ny, Mac bin ch ngha x hi khng tng thnh CNXH khoa hc. Cho ti nay gn hai th k tri qua nhng hai pht kin v i ny vn gi nguyn gi tr ca n. i vi nc ta ang trong thi k qu ln CNXH th vn nhn thc v vn dng cc hc thuyt ca Mac - c bit l hc thuyt GTTD, lm kim ch nam cho cc hot ng i n ch cui cng l mt vn cc k quan trng. Xut pht t nhn thc trn vi nn kinh t nc ta ang chuyn t nn kinh t tp trung bao cp sang nn kinh t th trng th khng ai khc, khng quc gia no khc m t tm ra ng li pht trin kinh t ph hp vi iu kin tnh hnh hin nay. Yu cu t ra l chng ta phi hiu r ngun gc, bn cht ca cc yu t bn trong ca nn kinh t c bit l nhng yu t chnh thc y s pht trin ca nn kinh t th trng. Mt trong nhng yu t chnh l li nhun. Vy th no l li nhun? ngun gc v bn cht ca li nhun l g v li nhun ng vai tr nh th no trong s pht trin ca nn kinh t th trng... y cng chnh l nhng vn cp thit, tt yu i hi phi c li gii p nhanh chng, chnh xc ph hp vi tnh hnh p ng c yu cu pht trin hin nay. V y cng chnh l l do v sao em chn ti ny.

Ni dung chnh ca ti bao gm 3 phn: 2

I: Mt s vn l lun v li nhun. II: Vai tr ca li nhun trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha Vit Nam III: Gi tr l lun v thc tin ca hc thuyt li nhun. y l mt vn c tm quan trng rt ln. Qu trnh nghin cu n i hi phi xut pht t cc quan im ca cc nh kinh t hc trc Mc kt hp vi quan im ca Mc v vi thc tin. Vi nhng hiu bit cn nhiu hn ch v thi gian c hn nn trong bi vit cn nhiu vn cha chnh xc nhiu vn cn thiu tnh thi s, em mong c s ch bo sa cha cho thy. Em xin chn thnh cm n thy Nguyn Tin Long tn tnh ch bo, hng dn em hon thnh bi n ny.

B: NI DUNG

I. mt s vn l lun v li nhun 1. Bn cht v cc hnh thc ca li nhun 1.1. Quan im ca ch ngha Mc - Lnin v li nhun C.Mc (1818 - 1883) v F. nghen (1820 - 1895) l hai nh t tng v i c cng sng lp ra ch ngha Mc, v kh t tng sc bn ca giai cp cng nhn trn ton th gii. Hai ng vit rt nhiu tc phm phn tch nn kinh t TBCN, ch r nhng c im, nhng qui lut kinh t, nhng xu hng vn ng, nhng u th v hn ch ca n, m trong ni ting nht l b t bn "tc phm kinh t chnh tr hc ni ting nht ca th k chng ta " theo nh Lnin vit. Trong b t bn ny Mc nu ln mt trong nhng pht kin v i nht ca ng l hc thuyt v gi tr thng d v ch ra rng ngun gc v bn cht ca li nhun chnh l xut pht t gi tr thng d. Do vy, mun lm r c ngun gc, bn cht v vai tr ca li nhun chng ta phi i t qu trnh sn xut gi tr thng d, quy lut kinh t c bn ca CNTB. 1.1.1. Qu trnh sn xut gi tr thng d Trong nn sn xut hng ho da trn ch t hu v t liu sn xut, gi tr s dng khng phi l mc ch, bi v nh t bn mun sn xut ra mt gi tr s dng mang gi tr trao i. Hn na, nh t bn mun sn xut ra mt hng ho c gi tr ln hn tng s gi tr nhng t liu sn xut v gi tr sc lao ng m nh t bn mua sn xut ra hng ho , ngha l mun sn xut ra mt gi tr thng d.

Chng ta hy xem xt v d sau v sn xut si.

T bn ng trc - Tin mua bng : 20$ - Hao mn my mc 4$

Gi tr ca sn phm mi (20kgsi) - Gi tr ca bng chuyn vo si 20$ - Gi tr ca my mc chuyn vo si 4$

- Tin mua sc lao ng ca cng - Gi tr do lao ng ca ngi cng nhn nhn trong 1 ngy: 3$ 27$ to ra trong 12 gi :0,5 x 12 = 6$ 30$

Nh vy ton b chnh ph ca nh t bn mua t liu sn xut v sc lao ng l 27 la. Trong 12 h lao ng, cng nhn to ra 1 sn phm mi (20kg si) c gi tr bng 30la, ln hn gi tr ng trc l 3 la. Vy 27 la ng trc chuyn ho thnh 30 la, em li mt gi tr thng d l 3 la. Do tin bin thnh t bn. Phn gi tr mi di ra so vi gi tr sc lao ng gi l gi tr thng d. Vy gi tr thng d l phn gi tr mi di ra ngoi gi tr sc lao ng do cng nhn to ra v b nh t bn chim khng. 1.1.2. Chi ph sn xut t bn ch ngha. Li nhun v t sut li nhun. a). Chi ph sn xut TBCN. Nh mi ngi u bit, mun to ra gi tr hng ho th tt yu phi chi ph mt s lao ng nht nh l lao ng qu kh v lao ng hin i. Lao ng qu kh tc l gi tr t liu sn xut C Lao ng hin ti l lao ng to ra gi tr mi V + m ng trn quan im x hi th chi ph thc t to ra gi tr hng ho l C + V + m. Trn thc t, nh t bn ch ng ra mt s t bn mua t liu sn xut (C) v mua sc lao ng (V). Do , nh t bn ch xem hao ph bao nhiu t bn ch khng xem hao ph bao nhiu lao ng x hi. C.Mc gi chi ph l chi ph sn xut TBCN, v k hiu bng K (K = C + V). 5

Khi cng thc gi tr hng ho (C + V + m) chuyn thnh k + m b). Li nhun. Gia gi tr hng ho v chi ph sn xut TBCN lun c mt khong chnh lch, cho nn sau khi bn hng ho, nh t bn khng nhng b p c lng t bn ng ra, m cn thu c s tin li ngang vi m. S tin ny c gi l li nhun. Vy, gi tr thng c so vi ton b t bn ng trc, c quan nim l con ca ton b t bn ng trc s mang hnh thc chuyn ho l li nhun v k hiu l P. Khi gi tr hng ho (k + m) s chuyn dch thnh k + p. Vn t ra l P v m c g khc nhau? V mt lng: nu hng ho bn ng gi tr th m = P; m v P ging nhau ch chng u c chung ngun gc l kt qu lao ng khng cng ca cng nhn lm thu. V mt cht: m phn nh ngun gc sinh ra t V, cn P c xem nh ton b t bn ng trc ra. Do P che du quan h bc lt TBCN, che du ngun gc thc s ca n. c). T sut li nhun. T sut li nhun l t sut tnh theo phn trm gia gi tr thng d v ton b t bn ng trc, k hiu l P' P' = Error! . 100% = Error!. 100%. T sut li nhun ch cho nh t bn bit t bn ca h u t vo u th c li hn. P' cao hay thp l tu thuc vo nhiu nhn t khch quan nh: t sut gi tr thng d, s tit kim t bn bt bin; cu to hu c ca t bn; tc chu chuyn t bn. 1.1.3. S hnh thnh t sut li nhun bnh qun. 6

a). Cnh tranh trong ni b ngnh. Cnh tranh trong ni b ngnh l s cnh tranh gia cc x nghip trong cng mt ngnh, cng sn xut ra mt loi hng ho nhm mc ch tiu th hng ho c li hn thu li nhun siu ngch. Bin php cnh tranh: Cc nh t bn thng xuyn ci tin k thut, nng cao cu to hu c ca t bn, nng cao nng sut lao ng nhm lm cho gi tr c bit ca hng ho x nghip sn xut ra thp hn gi tr x hi thu c li nhun siu ngch. Kt qu ca cnh tranh trong ni b ngnh l hnh thnh nn gi tr x hi ca tng loi hng ho. b). Cnh tranh gia cc ngnh. Cnh tranh gia cc ngnh l cnh tranh gia cc nh t bn kinh doanh trong cc ngnh sn xut khc nhau, nhm mc ch tm ni u t c li hn. Bin php cnh tranh: t do di chuyn t bn t ngnh ny sang ngnh khc, tc l t phn phi t bn (V v C) vo cc ngnh sn xut khc nhau. Kt qu ca cuc cnh tranh ny l hnh thnh dn t sut li nhun bnh qun v gi tr hng ho chuyn thnh gi tr sn xut. Nh chng ta u bit, do cc x nghip trong ni b tng ngnh, cng nh gia cc ngnh c cu to hu c ca t bn khng ging nhau, cho nn thu c nhiu li nhun th cc nh t bn phi chn nhng ngnh no c t sut li nhun cao u t vn. Xt 3 ngnh sn xut sau: Ngnh sn xut Chi ph sn xut Gi tr thng d P'(%)

vi m' = 100% C kh Dt Da 80C + 20V 70C + 30V 60C + 40V 20 30 40 20 30 40

Nh vy, cng mt lng t bn u t, nhng do cu to hu c khc nhau nn t sut li nhun khc nhau. Do nh t bn ngnh c kh s chuyn t bn ca mnh sang ngnh da, lm cho sn phm ngnh da nhiu ln lm cho cung ln hn cu, do gi c ca ngnh da s thp hn gi tr ca n, v t sut ngnh da s h thp xung. Ngc li, sn phm ca ngnh c kh s gim i, nn gi c s cao hn gi tr, v do t sut li nhun ngnh c kh s tng ln. S t do di chuyn t bn t ngnh ny sang ngnh khc lm thay i t sut li nhun c bit vn c ca cc ngnh. Kt qu hnh thnh nn t sut li nhun bnh qun. T sut li nhun bnh qun l t s tnh theo phn trm gia tng gi tr thng d trong x hi v tng t bn x hi u t vo tt c cc lnh vc, cc ngnh ca nn sn xut t bn ch ngha, k hiu l P P = Error! . 100%

Qu trnh bnh qun ho t sut li nhun l s hot ng ca quy lut t sut li nhun bnh qun trong x hi t bn. S hot ng ca quy lut t sut li nhun bnh qun l biu hin c th ca s hot ng ca quy lut gi tr thng d trong thi k t do cnh tranh ca CNTB. 1.2. Cc hnh thc ca li nhun. 1.2.1. Li nhun thng nghip.

i vi t bn thng nghip trc CNTB th li nhun thng nghip c coi l do mua r, bn t m l kt qu ca vic n cp la o, m i b phn li nhun thng nghip chnh l do nhng vic n cp v la o m ra c. i vi thng nghip TBCN th li nhun thng nghip l mt phn gi tr thng d c sng to ra trong lnh vc sn xut m nh t bn cng nghip nhng cho nh t bn thng nghip. Li nhun thng nghip c hnh thnh do s chnh lch gia gi bn v gi mua hng ho nhng iu khng c ngha l nh t bn thng nghip bn hng ho cao hn gi tr ca n, m l nh t bn thng nghip mua hng ho thp hn gi tr v khi bn th anh ta bn ng gi tr ca n. 1.2.2. Li tc cho vay. Li tc l mt phn li nhun bnh qun, m nh t bn i vay tr cho nh t bn cho vay cn c vo mn tin m nh t bn cho vay a cho nh t bn i vay s dng. Ngun gc ca li tc l mt phn gi tr thng d do cng nhn sng to ra trong lnh vc sn xut.

1.2.3. Li nhun ngn hng. Ngn hng TBCN l t chc kinh doanh t bn tin t, lm mi gii gia ngi i vay v ngi cho vay. Ngn hng c hai nghip v: nhn gi v cho vay. Trong nghip v nhn gi, ngn hng tr li tc cho ngi gi tin vo, cn trong nghip v cho vay, ngn hng thu li tc ca ngi i vay. Li tc nhn gi nh hn li tc cho vay.

Chnh lch gia li tc cho vay v li tc nhn gi tr i nhng khon chi ph cn thit v nghip v ngn hng, cng vi cc khon thu nhp khc v kinh doanh tin t hnh thnh nn li nhun ngn hng. Li nhun ngn hng ngang bng vi li nhun bnh qun. 1.2.4. a t. Chng ta u thy rng, cng nh cc nh t bn kinh doanh trong cng nghip, nh t bn kinh doanh trong nng nghip cng phi thu c li nhun bnh qun. Nhng mun kinh doanh trong nng nghip th h phi thu rung t ca a ch. V vy ngoi li nhun bnh qun ra, nh t bn phi thu thm c mt phn gi tr thng d di ra ngoi li nhun bnh qun , tc l li nhun siu ngch. Li nhun siu ngch ny tng i n nh v lu di v h phi tr cho ch rung t di hnh thi a t TBCN. Vy a t TBCN l mt phn gi tr thng d cn li sau khi khu tr i phn li nhun bnh qun ca nh t bn kinh doanh rung t. C hai loi a t l a t chnh lch v a t tuyt i. + a t chnh lch l phn li nhun tha ra ngoi li nhun bnh qun, thu c trn nhng rung t c iu kin sn xut thun li hn. N l s chnh lch gia gi c sn xut chung c quy nh trn rung t xu nht v gi c sn xut c bit trn rung t hng trung bnh v tt. Thc ca a t chnh lch l li nhun siu ngch, l mt phn gi tr thng do do cng nhn nng nghip to ra. C hai loi a t chnh lch. a t chnh lch I, l loi a t thu c trn nhng rung t c mu m t nhin thun li, c v tr gn ni tiu th hay gn ng giao thng. a t chnh lch II, l a t thu c nh thm canh m c.

10

+ a t tuyt i l li nhun siu ngch di ra ngoi li nhun bnh qun, c hnh thnh do cu to hu c ca t bn trong nng nghip thp hn trong cng nghip, n l s chnh lch gia gi tr nng sn v gi c sn xut chung. 2. Cc quan im t sn v li nhun. 2.1. Quan im v li nhun ca ch ngha trng thng Ch ngha trng thng ra i trong iu kin lch s l thi k tan r ca ch phong kin v thi k tch lu nguyn thy ca ch ngha t bn (CNTB), khi kinh t hng ho v ngoi thng ang trn pht trin. Mc d thi k ny cha bit n cc qui lut kinh t v cn nhiu hn ch v tnh quy lut nhng h thng quan im hc thuyt kinh t trng thng to ra nhiu tin v kinh t x hi cho cc l lun kinh t th trng sau ny pht trin. Nhng ngi theo ch ngha trng thng rt coi trng thng nghip v cho rng li nhun l do lnh vc lu thng mua bn trao i sinh ra. N l kt qu ca vic mua t bn nhiu, mua r bn t m c. Theo h khng mt ngi no thu c li nhun m khng lm thit hi k khc, dn tc ny lm giu trn s hy sinh li ch ca dn tc khc, trong trao i phi c mt bn li mt bn thit. Nhng ngi theo ch ngha trng thng coi ng tin l i biu duy nht ca ca ci, l tiu chun nh gi mi hnh thc ca ngh nghip. H cho rng khi lng tin ch c th tng bng con ng ngoi thng thng qua chnh sch xut siu (xut nhiu, nhp t) iu ny c th hin qua cu ni ca Montchritan: "Ni thng l ng dn, ngoi thng l my bm, mun tng ca ci phi c ngoi thng nhp dn ca ci qua ni thng".

11

Nh vy quan im v li nhun ca ch ngha trng thng cha l gii c ngun gc ca li nhun. Khi ph phn ch ngha trng thng (trong b t bn quyn I, tp 1) Mc vit: "Ngi ta trao i hng ho vi hng ho, hng ho v tin t c cng gi tr vi hng ho , tc l trao i gia cc vt ngang gi, r rng l khng ai rt ra c t trong lu thng nhiu gi tr hn s gi tr b vo trong . Vy gi tr thng d tuyt nhin khng th hnh thnh ra c". 2.2. Quan im v li nhun ca ch ngha trng nng. Cng nh ch ngha trng thng, ch ngha trng nng ra i trong thi k qu t ch phong kin sang ch t bn ch ngha (TBCN) nhng giai on kinh t pht trin hn. Nhng ngi theo ch ngha trng nng cho rng li nhun thng nghip c c chng qua l nh cc khon tit kim chi ph thng mi, h cho rng thng mi ch n thun l trao i ngang gi tr ny ly gi tr khc v vy m khng bn no c li. Thng nghip khng sinh ra ca ci, trao i khng lm cho ti sn tng ln v ti sn c to ra trong qu trnh sn xut cn trong trao i ch n thun l trao i gi tr m thi. V v ch ngha trng nng cho rng gi tr thng d hay sn phm thun tu l qu tng vt cht ca thin nhin v nng nghip l ngnh duy nht to ra sn phm thun tu. Nh vy ch ngha trng nng ch ra c l trao i khng sinh ra ca ci. 2.3. Kinh t chnh tr hc t sn c in Anh. Do s pht trin ca sn xut v tnh chuyn mn ho ngy cng cao th quan im v li nhun ca ch ngha trng thng v ch ngha trong nng ngy cng t r tnh cht khin n khng p ng c nhng yu cu mi t ra. Do i hi phi c nhng hc thuyt mi ph hp hn v vy kinh t chnh tr hc t sn c in anh ra i. Mt s i biu ca kinh t chnh tr hc t sn c in Anh. 12

+ William Petty (1623 - 1687): l nh kinh t hc ngi Anh c Mc nh gi l cha ca kinh t hc c in, ng tm thy phm tr a t m ch ngha trng thng b qua, ng cho rng a t l s chnh lch gia gi tr sn phm v chi ph sn xut (tin lng, tin ging...) cn v vn li tc ng coi n cng nh tin thu rung. + Adam Smith (1723 - 1790): ng l ngi u tin tuyn b rng "Lao ng l ngun gc sinh ra gi tr thng d". Theo ng li nhun l "Khon khu tr th 2" vo sn phm lao ng. Theo cch gii thch ny ca ng th li nhun, a t v li tc ch l cc hnh thc khc nhau ca gi tr do cng nhn to ra ngoi tin lng. V chnh ng cng khng nh rng "gi tr hng ho bao gm: tin cng + Li nhun + a t". + Davit Ricardo (1772 - 1823): ng cho rng "li nhun l s cn li ngoi tin lng m nh t bn tr cho cng nhn". ng thy c xu th hng gim st ca t sut li nhun, ng gii thch nguyn nhn ca s gim st ny nm trong s vn ng bin i gia 3 giai cp: a ch, cng nhn, nh t bn. ng cho rng do qui lut mu m t ai ngy cng gim, lm cho tin lng cng nhn v a t tng ln cn li nhun khng tng. Theo ng th a ch l ngi c li, cng nhn th khng c li cng khng b thit, ch c nh t bn l b hi v t sut li nhun gim xung. Hn ch ca ng l cha phn bit c phm tr gi tr thng d tuy nhin ng vn khng nh rng: Gi tr do cng nhn to ra ln hn tin cng m h nhn c v cng chnh l ngun gc sinh ra tin lng, li nhun v a t. II: VAI TR CA LI NHUN TRONG NN KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA VIT NAM 1. Nhng tc ng tch cc trong nn kinh t 1.1. Li nhun thc y lc lng sn xut pht trin 13

Nh bit, cc nh t bn, cc doanh nghip u t tin hnh qu trnh sn xut kinh doanh vi mc tiu l thu c cng nhiu li nhun cng tt v cng chnh khon li nhun thu c ny cng l nguyn nhn chnh quyt nh s tn ti pht trin hay s ph sn ca doanh nghip. Nu doanh nghip lm n c hiu qu tc l thu c li nhun th mt phn li nhun ny s c s dng ti u t ti m rng sn xut v doanh nghip s ngy cng pht trin. Ngc li nu doanh nghip lm n thua l th n s b o thi theo qui lut ca s pht trin. V vycc nh t bn, cc doanh nghip tm mi cch to ra cng nhiu li nhun cng tt. t c iu th thi k ban u h ko di ngy lao ng ca ngi cng nhn nhng phng php ny c nhiu hn ch v b s phn i gay gt ca nghip on v giai cp cng nhn do thu c li nhun cao th ch c cch nng coa nng sut lao ng bng p dng nhng k thut mi, nhng pht minh mi vo trong sn xut. Chnh mc ch p dng nhng k thut mi lm cho cc nh t bn u t ngy cng nhiu vo lnh vc nghin cu khoa hc. Nhng pht minh khoa hc ln lt ra i c bit l th k 19 v 20 a lc lng sn xut pht trin mt cch nhanh chng. V chnh vic p dng nhng tin b khoa hc k thut ny vo sn xut gip cho cc nh t bn khng ch thu c li nhun n thun m cn thu c li nhun siu ngch. Ngi cng nhn chnh l ngi trc tip s dng vn hnh cng ngh mi do i hi h phi c mt trnh nht nh no th mi c th s dng c cc trang thit b k thut mi . Chnh v vy m mi ngi cng nhn phi t hc hi nng cao trnh , nng cao tay ngh nu khng chnh h s b o thi. Cn v ph nh t bn th h cng hiu rng t c hiu qu cao v tn dng c ht cng sut ca cc trang thit b k thut mi i hi phi c mt i ng cn b cng nhn lnh ngh

14

vi trnh cao v vy qu trnh u t cho chin lc nng cao trnh tay ngh ca cng nhn ca nh t bn din ra ngy cng mnh m v tr thnh mt yu cu tt yu. Qua trnh ca ngi lao ng ngy cng c nng cao v n thc y lc lng sn xut pht trin ln mt tm cao mi. 1.2. Li nhun thc y quan h sn xut pht trin. Quan h sn xut x hi l quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut v ti sn xut x hi: Sn xut - phn phi - trao i - tiu dng. Quan h sn xut bao gm quan h kinh t x hi v quan h kinh t - t chc. Quan h sn xut v lc lng sn xut c mi quan h bin chng vi nhau thng qua quy lut quan h sn xut phi ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut. Nh trnh by phn trn, mc tiu hng u ca cc nh sn xut l thu c li nhun ti a. Chnh mc tiu ny thc y s pht trin ca lc lng sn xut v n ko theo s pht trin ca quan h sn xut cho ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut. Bn cnh mc tiu ti a ho li nhun i hi cc nh kinh t, cc t chc kinh t phi bo m c tnh hiu qu trong hot ng sn xut, kinh doanh tc l phi lm th no vi mt chi ph b ra l t nht s thu v c s li nhun ln nht. iu i hi phi c tnh chuyn mn ho cao trong cng tc t chc qun l. Cc doanh nghip, cc n v sn xut bt u ct gim bin ch, thu gn b my qun l lm cho b my qun l gn nh hn nhng li hot ng rt c hiu qu. Cng vi n l qu trnh phn b li lc lng lao ng mt cch cn i, c k hoch m bo khai thc mt cch c hiu qu nht ngun ti nguyn. tt c cc vn trn u xut pht t mc tiu li nhun v chnh n cho thc 15

y qu trnh phn phi theo lao ng dn ra mt cch ht sc mnh m theo nguyn tc lm nhiu hng nhiu, lm t hng t. S phn chia li nhun din ra di rt nhiu hnh thc khc nhau mt cch cht ch gia cc bn tham gia vo qu trnh phn chia lm cho ch s hu ngy cng c cng c v pht trin. Quan h s hu tng bc c pht trin hn, r rng hn gia cc nh t bn v ngi lao ng ni ring, gia cc c nhn trong x hi ni chung. Nh vy vi mc tiu theo ui li nhun thc y quan h sn xut pht trin bt u t quan h sn xut t sut t cung v cho n nay th quan h sn xut XHCN rt pht trin. 1.3. Li nhun l ng lc pht trin ca doanh nghip Doanh nghip l mt n v sn xut kinh doanh hng ho dch v theo nhu cu ca th trng v x hi vi mc tiu l ti a ho li nhun hay l thu c hiu qu kinh t cao nht. C th ni li nhun l ch tiu tng hp phn nh ton b kt qu v hiu qu ca qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip k t lc bt u tm kim nhu cu ca th trng cho ti khi t chc sn xut ra hng ho dch v v bn n ra th trng. Kinh doanh tt s to ra c nhiu li nhun, khi li nhun nhiu s to ra kh nng u t ti sn xut m rng lm cho quy m ca qu trnh sn xut kinh doanh ngy cng c m rng, li nhun s ngy cng nhiu hn. Ngc li nu doanh nghip lm n km hiu qu tc l qu trnh sn xut kinh doanh khng mang li li nhun cho doanh nghip th dn n ph sn l mt tt yu. Chnh v vy, li nhun l ng lc kinh t thc y cc doanh nghip khng ngng nng cao hiu qu x dng hp l cc ngun lc, nng cao nng sut cht lng v hiu qu ca qu trnh sn xut kinh doanh nhm thu c li

16

nhun cao ng thi vic thu c li nhun cao s kt thc cc doanh nghip phc v tt hn nhu cu ca th trng. Li nhun ca doanh nghip khng nhng l b phn quan trng trong thu nhp thun tu ca doanh nghip m n cn l ngun lc thu quan trng ca ngn sch nh nc, l c s tng thu nhp quc dn ca mi nc. Bi v thu nhp thun tu (hay cn gi l tch lu tin t) ca doanh nghip l c s tng thu nhp quc dn. Thu nhp thun tu cng ln th kh nng tng thu nhp quc dn cng cao. Mt khc, nh c li nhun thu c cc doanh nghip khng nhng thc hin c ngha v ng gp quan trng trong ngun thu ca NSNN thng qua cc sc thu theo lut nh m cn to iu kin tin cho cc doanh nghip thc hin cc hot ng t thin, nhn o. Nh vy li nhun c mt vai tr cc k quan trng khng nhng i vi doanh nghip m n cn l ngun thu quan trng i vi NSNN. Vi mc tiu li nhun ca mnh, cc doanh nghip khng ngng nng cao trnh tay ngh, nng cao hiu qu ca qu trnh sn xut v kinh doanh gp phn nng cao hiu qu sn xut chung ca ton x hi. Ngoi ra, nh nc, chnh ph phi to ra hnh lang php l to iu kin thun li cho qu trnh hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.

1.4. Li nhun thc y quan h kinh t quc t. Li nhun l l do pht sinh v pht trin nn kinh t th trng. N thc y qu trnh m ca ca nn kinh t nhm m rng vic trao i hng ho, trao i khoa hc k thut. Cc nc tin hnh m ca nn kinh t nhm thu ht ngun lc t bn ngoi v pht huy ngun lc bn trong lm thay i mnh m trnh k thut cng ngh trong nc. ng thi u t ra 17

nc ngoi s mang li mc li nhun cao hn trong nc. Nh vy thu c li nhun cao hn i hi cc nc phi tng cng lin doanh lin kt, m rng quan h hp tc vi cc nc trn th gii trn nguyn tc bnh ng cng c li. 1.5. Li nhun thc y qu trnh ti sn xut x hi. Mun m rng sn xut cng ngy cng hin i th i hi phi tch lu nhiu vn. Nh bit qu trnh ti sn xut m rng l s lp li qu trnh sn xut c vi quy m ln hn trc, vi mt lng t bn ln hn trc. Mun nh vy th phi bin mt phn gi tr thng d thnh t bn ph thm. Do tin hnh c qu trnh ti sn xut x hi m rng th i hi trong qu trnh sn xut phi to ra c li nhun, li nhun to ra c cng nhiu th qu trnh ti sn xut m rng cng din ra nhanh hn v vi quy m ln hn. Ngc li, vic thu c li nhun cao s kch thch cc ch doanh nghip tip tc u t m rng sn xut thu c li nhun cao hn. 1.6. Vai tr ca li nhun i vi cc mt khc ca i sng x hi. Phn phi theo lao ng v phn phi theo ti sn vn l mt iu tt yu khch quan, chnh l mt phn thu nhp ca nhng ngi ng gp sc lao ng hay vn ti sn ca mnh vo qu trnh sn xut. Tuy nhin, bn cnh nhng ngi ny cn c nhng ngi v mt l do no m khng th tham gia vo lao ng c, i sng ca nhng ngi ny l do gia nh h hoc x hi m bo. Mt khc, i sng ca CBCNVC nh nc v tt c nhng ngi ang lao ng tt c cc thnh phn kinh t cng khng phi da vo tin cng c nhn m n cn da vo cc qu phc li cng cng ca nh nc, ca cc x nghip v cc t chc kinh t khc. N nhm mc ch m bo cho mi thnh vin trong x hi u c mc sng bnh thng ti thiu. Phn phi th lao ngoi lao ng cn kch thch lao 18

ng sn xut, kch thch s pht trin ca mi thnh vin trong x hi. Mt khc mi quc gia u c mt b my hnh chnh nh nc, vic nui sng b my nh nc tiu tn mt khon chi ph rt ln. Bn cnh , vn an ninh quc phng v vn gio dc lun i hi c u tin hng u. Tt c cc khon chi tiu trn u ly t NSNN, ly t phn vn tch lu ca cc doanh nghip, cc ngun ny u c hnh thnh t li nhun thu c trong qu trnh sn xut kinh doanh ca ton x hi. Li nhun thu c cng nhiu th phn dnh cho cc vn trn cng nhiu. Ngoi ra khi li nhun cao s c iu kin u t pht trin nhn t con ngi c v mt l lun v thc tin, u t pht trin khoa hc cng ngh. Tt c nhng iu trn u gp phn nng cao i sng x hi v to iu kin cho s pht trin kinh t, pht trin gio dc, quc phng ca quc gia. 2. Gi tr thng d siu ngch - mt trong nhng ngun gc s giu c ca cc quc gia trong iu kin hin i. Di tc ng ca qui lut gi tr thng d, ch ngha t bn vn ng pht trin qua ba giai on tng bc thc hin cc cuc o ln... c tc dng y nhanh tng nng sut lao ng x hi gim thi gian lao ng tt yu xung mc ti thiu cn thit tng ti a thi gia cho vic sn xut ra gi tr thng d. Bc u ca qu trnh din ra trong bui "bnh minh" ca CNTB (cui th k XV u th k XVI). Khi , cc nh t bn ch c s vn ling t i v cng c lao ng th cng lc hu, nhng c kht vng thu c nhiu gi tr thng d, ch ngha t bn khc phc mu thun ny bng cuc cch mng ho t chc lao ng bin lao ng c th manh mn thnh lao ng hip tc ph hp vi yu cu tt yu kinh t to ra sc lao ng "cng th" mt mt lm cho nng sut lao ng x hi c nng cao, cho php 19

gim lao ng tt yu, tng lao ng thng d, do to ra nhiu gi tr thng d cho nh t bn. Mt khc, to tin cho CNTB tin ln mt giai on cao hn bng qu trnh cch mng ho sc lao ng, t hnh thnh nn cng trng th cng. Cng trng th cng TBCN to nn bc pht trin mi v nng sut lao ng x hi nh m gim thp ng k thi gian lao ng tt yu, tng thm tng ng thi gian lao ng thng d, em li nhiu li nhun cho nh t bn. Chnh cc cng trng th cng to ra cho CNTB c cc iu kin tin v kinh t k thut, x hi tin ln thc hin mt bc o ln ton din v su sc qu trnh lao ng cng nh bn thn phng thc sn xut TBCN. T chuyn nn sn xut ny nn giai on cng nghip c kh, thay th lao ng th cng bng lao ng my mc, to nn bc nhy vt cho nng sut lao ng, cho php CNTB tin hnh bc lt ch yu theo phng php bc lt gi tr thng d tng i. Gi tr thng d nhiu, li nhun ln, li kch thch lng thm kht ca cc nh t bn lm sao thu c nhiu hn na. Bn thn cc nh t bn ny m rng c s dng my mc, cc nh t bn khc cng ua tranh s dng my mc thu c nhiu gi tr thng d. Kt qu l my mc tro thnh ph bin trong cc cng xng v nn sn xut t bn ch ngha. S pht trin ca my mc nh vy lm pht sinh gi tr thng d tng i bng cch: trc tip lm cho sc lao ng gim gi, gin tip lm cho sc lao ng r i nh tng nng sut lao ng x hi, lm cho nhng hng ho cu thnh gi tr sc lao ng gim xung. Do , ngi ta ch cn dng mt phn t hn ca ngy lao ng b p li gi tr sc lao ng lm cho vic sn xut gi tr thng d tng i tr thnh phng php ch yu trong vic tng gi tr thng d cho nh t bn.

20

Bng nhng thnh tu ca cch mng khoa hc k thut v cng ngh hin i nm gi c, ch ngha t bn thc hin s bc lt tinh vi gn quyn v rt hiu nghim c ba phng php. Nhng ch yu l bc lt gi tr thng d siu ngch. cc nc t bn pht trin nh p dng mt cch ph bin khoa hc phng tin k thut hin i trong tt c cc ngnh sn xut v dch v m nng sut lao ng x hi tng cao. Do lm cho gi tr ca hng ho u gim xung th n do gi tr cc hng ho lin quan n ti sn xut sc lao ng quyt nh. Cho nn trong cc nc ny ng lc trc tip, thng xuyn thc y cc nh t bn chm lo t chc sn xut v tin b khoa hc k thut l gi tr thng d siu ngch. Nhng phng php bc lt gi tr thng d tng i l ch yu. V gi tr thng d tng i tng ln cng vi s tng ln v gim xung ca sc sn xut lao ng. Ngy nay khi lng li nhun kch s m cc nc t bn c c ch yu l do bc lt gi tr thng d siu ngch thng qua kinh t vi th trng nng thn chnh quc v c bit l m rng quan h kinh t vi nc ngoi, nht l cc nc km pht trin. Trong iu kin ca cch mng khoa hc k thut v cng ngh hin i, cc nc t bn pht trin nht l cc Cng ty c quyn xuyn quc gia v a quc gia c u th hn hn trong vic p dng nhng thnh tu khoa hc mi nht ca cuc cch mng khoa hc - cng ngh vo sn xut kinh doanh. Do cc nc t bn v cc t chc c quyn c nhiu kh nng sn xut ra GTTTD siu ngch, y l ngun rt to ln v kh n nh ca li nhun siu ngch khng l m cc nc t bn pht trin v cc t chc c quyn thu c trong quan h kinh t vi cc nc km pht trin. Chng hn nh thng thng h bn nhng mt hng cng ngh phm vi mc gi hng nm tng t 15% n 17% trong khi h mua

21

hng khong sn v nng - lm - hi sn ca cc nc km pht trin vi mc gi hng nm ch tng t 3- 5% thm ch c mt s mt hng gi tr gim ngha l, CNTB hin i ang s dng gi c canh ko c quyn trong quan h kinh t ng Ty bc lt gin tip giai cp cng nhn v qun chng lao ng cc nc km pht trin. Hu qu ca qu trnh trn l cc nc t bn thu c li nhun siu ngch kch x v giu ln nhanh chng. Tri li cc nc km pht trin th ti nguyn ngy mt cn kit, sc ngi mn mi, n chng cht v nn i lin min 3. Vn li nhun trong hot ng sn xut kinh doanh Vit Nam. 3.1 Vi nt v hot ng sn xut kinh doanh nghip Vit Nam t 1975 n trc i mi(1986) Sau khi thng nht t nc (1975) c nc ta bt tay vo xy dng nn kinh t vi mc tiu a c nc tin ln CNXH. t c mc tiu , trong giai on u ca qu trnh xy dng v pht trin kinh t, ng v nh nc ta p dgn m hnh kinh t ch huy tp trung. C th ni, m hnh kinh t ch huy tp trung ni trn xt v thc cht l m hnh kinh t t cp t tc pht trin trnh cao, vi quy m ln. Vi m hnh ny nh nc kim sot hu ht cc phng tin sn xut kinh doanh, kim sot gi c, tin lng v ton b qu trnh phn phi hng ho, dch v trong n kinh t. Ring v pha cc doanh nghip th nh nc cp pht vn hon ton sau ca nm, cc doanh nghip phi np ton b kt qu hot ng sn xut ca x nghip mnh cho nh nc, nu doanh nghip lm n c li th nh nc thu, cn nu doanh nghip lm n thu l th nh nc b. Hnh thc ny trit tiu mi ng lc sn xut ca doanh nghip hin tgn ti gi, l thtl kh ph bin. Cc doanh nghip hot ng khng ly mc tiu li nhun lm chnh, cn b cng 22

nhn th lun c hng mt mc lng cng, mi pht minh, n lc ca h ch c khen thng v mt tinh thn. Tt c cc yu t trn th tiu mi ng lc li ch ca nn kinh t ni chung, ca cc ch th kinh t v ngi lao ng ni ring lm cho nn kinh t hot ng thiu sinh kh v km nng ng. V tnh hnh cc doanh nghip c th tm tt mt vi nt sau. - Cc doanh nghip quc doanh b mai mt, thiu tinh thn trch nhim, thiu t ch, hon ton li cp trn v nh nc. V cc doanh nghip hot ng theo c ch: sn xut , kinh doanh theo ch tiu ca nh nc giao; c nh nc cung cp cc yu t u vo ( my mc thit b, vn, vt t) v bao tiu hng ho u ra cho doanh nghip. Nu doanh nghip lm n c li th np cho nh nc cn l th nh nc chu do cc doanh nghip quc doanh hot ng rt km hiu qu. Theo nh gi s b cc doanh nghip nh nc th cho ti nm 1988 ch c 20.25% doanh nghip lm n c li, 30- 35% doanh nghip ho vn, cn li khong 40% doanh nghip b l vn. Cc doanh nghip quc doanh qun l v s dng khong 70% tng s vn v gi tr vt t ca ton x hi v 26,3% thu nhp quc dn. Hn na, ti sn v vn nh nc giao cho cc doanh nghip ny khng c bo tn, nng lc sn xut khng c ti to v m rng, tri li, b tht thot, mt mt nhiu nhng trch nhim ny khng bit quy cho ai: - Cc doanh nghip t nhn khng c tha nhn hp php, khng c nh nc to iu kin sn xut doanh nghip. Cc doanh nghip t nhn ch yu hot ng trong cc ngnh tiu th cng nghip v cng nghip nh. Do c s vt cht k thut km, li khng c s khuyn khch u t ca nh nc nn hiu qu kinh doanh ca cc doanh nghip l yu km, t sut li nhun thp. Do chnh sch phn bit i x ca nh nc, c

23

bit l v thu nn m bo ngun li nhun thu c th h kinh doanh ch yu di dng tri php trn thu, do , li nhun thu c hu ht l xut pht t hot ng kinh t ngm. Nh vy c ch kinh t tp trung bao cp khng quan tm n li nhun v li ch ca doanh nghip v ngi lao ng trit trn mi ng lc sn xut , khin cho nn kinh t ri vo cuc khng hong kinh t - x hi bt u t nhng nm 70, sn xut nng nghip v cng nghip hu nh b nh n, gi c tng nhanh v thng tng t bin; tin t b mt gi bi tnh trng siu lm pht, sn phm khng p ng c nhu cu ca ngi tiu dng lm cho cuc sng gp rt nhiu kh khn. V mt x hi. s ngi tht nghip tng, ngi dn hoi nghi, lo lng, bun chn, t quan tm n l tng v th ch nht l tng lp tr. ng trc tnh hnh nh vy, ng v nh nc ch trng i mi c ch kinh t (vo nm 1986) v thu c nhng thnh tu ng k. 3.2 Vai tr ca li nhun trong cng cuc i mi nc ta (t 1986 n nay). 3.2.1 vi nt v nn kinh t th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng XHCN Nc ta t sau cuc ci cch 1986, v ang tng bc th hin qu trnh mang tnh quy lut l vic chuyn i t c ch kinh t bao cp sang c ch kinh t th trng c s iu tit v m ca nh nc. C ch ny pht huy vai tr iu tit ca th trng tng bc hnh thnh mt th trng cnh tranh lm cho hng ho lu thng ,cung cu cn i, gi c n nh n y mt vn c bn t ra l th no l vn kinh t th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng XHCN Trc tin ta phi hiu th no l nn kinh t hng ho vn hnh theo c ch th trng, trong nhng vn : sn xut ci g, sn xut nh th no 24

v sn xut cho ai c gii quyt thng qua th trng. Trong nn kinh t th trng cc quan h kinh t ca cc c nhn, caca doanh nghip u biu th qua mua, bn hng ho, dch v trn th trng. Mc ch ca mi thnh vin kinh t u l li nhun, d , mi mi quan h gia cc thnh vin tham gia vo th trng l hng vo tin kim li ch ca chnh minhf theo s dn dt ca nhng quy lut kinh t th trng hay bn tay v hnh C ch th trng l tng th cc nh t, cc quan h c bn vn ng di s chi phi ca cc quy lut th trng, trong mi trng cnh tranh nhm mc tiu li nhun. Nhn t c bn trong c ch th trng l cung, cu v gi c th trng. C ch qun l kinh t mi hin nay nc ta l nn kinh t th trng c s qun l ca nh nc. Nh nc ng vai tr iu hnh kinh t v m( nh hng v iu tit nhm pht huy vai tr tch cc, hn ch v ngn nga cc mt tiu cc ca kinh t th trng. Theo c ch ny, nguyn tc qun l l tp trung dn ch hnh thc qun l l pht huy vai tr ca hoch ton kinh t, phng thc qun l bng h thng cc cng c v m (php lut, chin lc, cc chnh sch, h thng ngn hng - ti chnh). Trong cng cuc i mi v ci cch hnh chnh hin nay, cc cng c v m ng c i mi v ngy cng tr nn hon thin. Chin lc pht trin kinh t x hi l nh hng c bn cho s vn ng ca c ch th trng nc ta hin nay. Chng ta ang y nhanh, y mnh vic xy dng cc h thng lut, cc th ch kinh t, tng cng vic s dng cc cng c ti chnh v tin t iu tit th trng. Nh vy nn kinh t hng ho c bit l kinh t th trng i hi tng cng ch khng lm gim nh vi tr qun l ca nh nc, bt lun l nh nc TBCN hay XHCN. Hn na chng ta xy dng nn kinh t hng 25

ho nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng XHCNv m rng quan h quc t, hi nhp vo nn kinh t ton cu, khng phn bit ch chnh tr, x hi, th cng i hi s qun l ca nh nc v coi trng mi quan h gia ci cch b my nh nc v ci cch kinh t trong giai onh qu ln CNXH. Vn t ra l phng thc qun l ca nh nc nh th no vn dng y cc quy lut kinh t v nhng yu cu khch qun ca bn thn nn kinh t th trng vn ng t thn theo quy lut ni sunh ca n nhng phi m bo nh hng XHCN vi vai tr ch o ca kinh t quc doanh, khng cho nn kinh t vn ng mt cch t pht theo con ng TBCN. Tt c nhng vn trn to ci khung ca nh nc v chnh tr php lut, hnh chnh cho nn kinh t vn hnh theo c ch th trng thc s dn ch nhng rt c trt t trong h thng chnh tr v ch kinh t c hin php v php lut 3.2.2 Li nhun trong nn kinh t Vit Nam . Sau cuc ci cch kinh t (12/1986). ng v nh nc ta thay i quan im v vn li nhun. ng ta khng nh rng li nhun l mc tiu hng u trong hot ng sn xut kinh doanh. t c mc tiu ny th ng v nh nc chuyn i c ch kinh t th trng c s qun l ca nh nc, quy nh li quyn v ngha v ca cc doanh nghip m bo cho mc tiu theo i vi li nhun ca cc doanh nghip. Vi nhng thay i th chng ta gt hi c rt nhiu thnh cng. Vi vic m ca nn kinh t, hng ho t nc ngoi trn vo rt nhiu vi mu m v chng loi rt a dng vi gi c thp nhng vn m bo v cht lng. ng trc tnh hnh , m bo cho vic tn ti v pht trin ca mnh th cc doanh nghip , cc n v t chc sn xut trong nc mnh dn u t cng ngh, my mc hin i cc sn xut cng

26

vi n l qu trnh o to i ng cn b cng nhn vin chc. Nhiu trng i hc v cao ng c hnh thnh hng nm do to rt nhiu cn b c gi ra nc ta rt nhiu c s, n v sn xut kinh doanh c trang b my mc hin i c nhp t nc ngoi. Vic tr trng n li ch l thc y i ng cn b khoa hc trong nc khng ngng tm ti sng to v c rt nhiu pht minh sng ch ra i mang li nhiu t ng cho nh nc v cc doanh nghip. Vi mc tiu li nhun t ln hng u th t sau ci cch n nay h thng cc doanh nghip Vit Nam pht trin rt mnh m. Trc y vi c ch bao cp, nh nc ch chp nhn loi hnh doanh nghip duy nht l doanh nghip ny trong thi k hot ng li rt km hiu qu. Nhng t sau ci cch vi nhng s thay i v quyn v ngha v ca doanh nghip ny c nhng bc chuyn manh r rt. t c li nhun th cc doanh nghip nh nc dn dn chuyn i cch thc sn xut kinh doanh, mnh dn u t k thut cng ngh mi vo sn xut . Cho n nay c nc c 91tng Cng ty nh nc gm 1400 n v sn xut ra 67% tng sn phm x hi y l mt s tin b r rt iu th hin hng i ng n ca nh nc. Cng vi doanh nghip nh nc th h thng doanh nghip t nhn cng pht trin ht sc mnh m, nhiu hnh thc doanh nghip t nhn ra i gp phn ng k vo tng thu nhp quc dn. Vic xo b m hnh hp tc x tp trung thc hin giai t, giao rung cho nng dn khuyn khch b con nng dn, v li ch ca mnh m hng hi lao ng. Chnh iu ny a nc ta t mt nc thiu lng thc, i n tr thnh mt nc xut khu go ng hng th 3 trn th gii. Cng vi vic m ca nn kinh t, chng ta cng ng thi m rgn quan h vi cc nc nhm thu ht vn u t ca nc ngoi. Trong nhng 27

nm qua hng chc t la c u t vo Vit Nam, nhiu khu cng nghip ra i v ang hot ng c hiu qu. Bn cnh , ngoi vic h tr vn cho pht trin kinh t chng ta cn k kt c cc nc pht trin gip o to i ng cn b c trnh chuyn mn gii. Vic m rng quan h cc nc pht trin gip chng ta pht trin niu ngnh mi nh in t, cng ngh thng tin, t to ra mt tin cho nn cng nghip pht trin. Nhng thay i trn lm cho i sng ca ton x hi c tng ln r rt, mc thu nhp bnh qun u ngi khng ngng tng ln. Chng ta khng ch c nhu cu n no, mc m m by gi l chu cu n ngon, mc p. Nhiu nh cao tng mc ln, phng tin i li a c gii ho mt hng dn tr c nng ln III: GI TR L LUN V THC TIN CA HC THUYT LI NHUN 1. ngha ca hc thuyt li nhun- lch s v hin ti. Vic Mc k tha v pht trin trit l lun to ra gi tr v l lun sn xut hng ho c tc dng quyt nh i vi vic pht hin gi tr thng d, to ra bc ngot cch mng trong nhiu pht hin quan trng trong lch s khoa hc c mang tn Mac, phi k n hai im: nhn thc duy vt v lch s v s pht hin gi tr thng d, s pht hin ny lm n ra cuc cch mng thc s trong ton b khoa hc kinh t Pht hin ra gi tr thng d c LNin coi l hn tng ca l lun kinh t ca Mc, m hc thuyt kinh t - cng theo LNin l ni dung ch yu ca ch ngha Mc, n l bng chng su sc nht v t m nht ca l lun Mac- Xit ni chung. Trong b t bn, Mc lun chng ton din quy lut vn ng ca CNTB l quy lut gi tr thng d; sn xut gi tr thng d l phng thc 28

sn xut TBCN. Cng lao v i nht ca Mac l t pht hin gi tr m i su nghin cu bn cht tc dng ca n trong s pht trin CNTB v cng t Mac c mt cng hin mi theo LNin - cu l quan trng l s phn tch v vic tch lu t bn tc l qu trnh bin gi tr thng d thnh t bn , qu trnh lm cho gi tr tgn thn gi tr thng d vi khi lng ngy cng tng. T cc vng tun hon v chu chuyn ca gi tr thng d m vang di kt lun cch mng ca Mac trong b t bn rgn: cc quy lut kinh t ca CNTB tt yu dn n, mt mt, s gim bt thng xuyn s trm t bn chim ot v lng lon ht c mi ngun li ca nn sn xut x hi, mt khc, lm tng thm s qun chng b bn cng, b p bc, b n dch, ng thi lm tng s phn n ca giai cp ny c c cu ca chnh qu trnh sn xut TBCN ren luyn, lin kt v t chc li; s c quyn ca t bn tr thnh xing xch ca phng thc sn xut ln ln cng vi n. S tp trung t liu sn xut v s x hi ho lao ng t ti mc khng cn ph hp ci v TBCN ca cch mng x hi do chnh giai cp m CNTB rn luyn, lin kt v t chc li thc hin- giai cp cng nhn. Lch s chng minh cho hc thu yt gi tr thng d ca Mac. l thng li ca cuc cch mng XHCN thng 10 Nga v i. CNXH thnh tu v h qu ca n chnh l sn phm ca s vn dng, pht trin sng to hc thuyt gi tr thng d ca Mac. Mt trong nhng nhn t c bn nhn thc r nh gi mt cch khch quan ngha thi i ca hc thuyt gi tr thgn d ca Mac l phn tch CNTN hin i. c nhiu lun vn v CNTB hin i, v nhng bin i v chnh sch x hi chng t rng : hc thuyt gi tr thng d ca Mc vn mang y ngha thi i ca n. Cc quy lut tuyt i ca CNTB. Duy c iu giai cp t bn ngy nay.

29

- Do s tin b ca khoa hc cng ngh - ch yu bc lt nhng ngi lao ng bng hnh thc bc lt gi tr thng d tng i. Nhng ngi lao ng lm thu b bc lt ngy cng nhiu. Ci gi l trung lu ho mt s b phn lao ng lm thu, v thc cht, cng ch l mt hnh thc biu hin mi ca s bc lt TBCN. Nh vy hc thuyt li nhun ca Mc khng nhng vn gi nguyn ngha thi i ca n v l im xut pht phn tch tnh cht thi i hin ny, phn tch v nhn dng chng CNTB hin i, m cn c ngha thc tin cc k quan trng i vi nc ta thi k qu trong vic sng to ra nhng iu kin vt cht cho ch ngha cng sn. 2. ngha ca li nhun i vi qu trnh i ln CNXH Vit Nam L 1 nc tin tin ln CNXH cha v khng i qua giai on pht trin TBCN ( c th hn l khng qua on thng tr ca giai cp t sn) chng ta khng c k tha tt c nhng tin ny sinh mt cch t pht nh nhng sng to cho d chng ta l nhng nhn t v c ( Mc - SD) im xut pht nhn thc tm quan trng ca li nhun chnh l im: sn phm ca lao ng tha vt qua nhng chi ph duy tr lao ng v vic xy dng, tch lu qu sn xut x hi v d tr tt c nhng ci v mi mi vn l c s cho mi s tin b v x hi, v chnh tr v tinh thn . N s l iu kin v ng c kch thch s tin b hn na Chng ta la chon con ng i ln CNXH t im xut pht l nc tiu nng cng c ngha l t mt nc cha c nn kinh t hng ho mc d c sn xut hng ho. Cc thiu ca t nc ta theo cch ni ca Mc- khng phi ch yu l ci , m chnh l cha tri qua s ng tr ca cch thc t chc kinh t ca kinh t x hi theo kiu TBCN. Ni n CNTB l ni n mt nn kinh t th trng cc thnh m biu hin tp trung l trnh chuyn mn ho v hip tc ho ht sc su sc 30

v cht ch khng ch trong mi quc gia ring bit. chnh l nn sn xut a x hi ho trnh cao trong thc t, l C s thc t lm cho tt c nhng ci g tn ti c lp vi cc c nhn u khng th c c Theo tinh thn c th ni: Nn kinh t th trng cc thnh l phng ch i vo CNXH. Ch ngha c s nhng tin do CNTB sng to ra nh s pht trin mnh m lu lng sn xut trn c s to ra mt khi tin b vt bc, cho s pht trin phn cng lao ng sn xut trong thc t tr thnh hin thc. Cong ng i ti x hi ho sn xut XHCN trong thc t ca nc ta cng phi nh vy. Nhng nm v trc chng ta phm sai lm l b qua tnh tun t ca qu trnh tt yu khch quan l phi pht trin kinh t hng ho. T sai lm y chng ta phi tr v vi Lnin tm con ng ra cho nn kinh t km hiu qu, mt nn kinh t mang li qu t, thm ch khng mang li li nhun. Thc cht ca s i mi v kinh t ca nc ta chnh l : mt mt pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn theo nh hng XHCN; mt khc, pht trin kinh t hng ho t nhn TBCN v du nhp CNTB t bn ngoi vo di nhiu hnh thc kinh t khc nhau. Tuy nhin nn kinh t ca nc ta l nn kinh t qu ln CNXH ( ch khng phi i ln CNTB), do vy cch thc t chc kinh t x hi theo kiu sn xut hng ho cng mang tnh cht qu . Nhng d nn kinh t hng ho no th sn phm sn xut ra u nhm mc tiu l li nhun. C th li nhun vi t cch l phm tr phn nh mi quan h bnh ng gia nhng ngi lm ch t liu sn xut nm trong cc hnh thc kinh t thuc s hu ton dn c th li nhun phn nh mi quan h bc lt v b bc lt nhng c coi l nhn t tr th ca CNXH, xc tin CNXH l cc c ch v ng mong i D chng phn nh cc quan h x hi nh th no i na th ct li ca vn l phi to iu kin, to mi

31

trng cho s gia tng sut ngy cng cao. Duy c iu i vi li nhun t nhn TBCN th nh nc cn c chnh sch hp l khng ngn chn s pht trin ca chung nhng li iu tit c chng i vo khun php. Trong bt c hnh thc quan h x hk no th li nhun lun ng mt vai tr cc k quan trng. Nu khng c li nhun th c bn ny ln bn kia u khng c ngun tch lu , m khng tch lu th cho d d l qu trnh lai sn xut m rng th khng c g to ra khi lng g tr ngy cng ln, iu kin tt yu m rng s phn cng lao ng x hi. Ngoi ra khi nh nc thuc v nhn dn th li nhun chnh l phng tin xy dng CNXH. t nc ta ang ng trc nhim v chy bng l to ra tin thc tin tuyt i cn thit l s pht trin ca sc sx, pht trin nn kinh t hng ho, to ra nhiu li nhun. t c mc tiu ny i hi phi c din ra mt cch tun t, cng chnh l nhng giai on ca mt qu trnh lch s t nhin m chng ta ch c th rt ngn ch khng th b qua. V y cng l ngha thc tin c rt ra t hc thuyt li nhun ca Mac. 3. Hu qu ca vic theo ui li nhun Ngoi nhng u im to ln ca li nhun th n cng khng trnh khi nhng mt tiu cc, hn ch. Nh ta bit giai on u ca ch t bn thu c li nhun nhiu hn na cc nh t bn tm mi cch gim chi ph sn xut bng cch tng thi gian lao ng ca cng nhn, ct gim mc lng, iu kn sng sinh hot v lm vic ca h. B my bc lt cng nghip bt c ph nc v tr em lm vic khng c ngh cho n khi kit sc gc ng.

32

 Anh vo nhng thp k u ca th k XIX nhng ngi cng nhn thuc th h ln hn, h vn cn nh rnh rt nhng thi k bc lt ph n v tr em mt cch tn nhn, v lim s- mt s bc lt u lng, no l phc n b hnh h n cht Nhiu ngi trong s h vn gi c cc k c ny di hnh dng ci ct sng b vo hoc tay chn b tn tt v i vi tt c mi ngi th k c u th hin sc kho b hu hoi khng sao hi phc c. Hng lot sinh mnh con ngi b hy sinh v hnh phc ca con ngi b tan nt trong phm vi c mt nc, tt c nhng iu khng mt cht b t l s tht, s tht bng bnh. Ngy nay ch ngha t sn cng khng t b c bn cht vn c ca n l chy theo li nhun kinh t th trng c s qun l ca nh nc th phm tr li nhun mi c hiu theo ngha ng ca n mc ch cu hot ng sn xut kinh doanh l li nhun, h tm mi cch thu c li nhun ti a. Do dn n tnh trng c quyn, cc t chc c quyn li dng u th ca mnh quy nh ga. Chnh iu lm mt tnh trng cnh tranh hon ho v lm mt tnh hiu qu kinh t Cng v li nhun m cc doanh nghip khng ch dn nhng tc ng tiu cc ca h gy ra cho mi trng xung quanh nh: lm nhim ngun nc v khng kh, khai thc n cn kit khong sn, cht thi, gy nhim cho thc n, thc ung, thiu an ton v cht phng x..

33

Kt lun

Nh vy trong n ny em trnh by mt cch h thng hc nhng vn c bn v li nhun, l cc quan im v li nhun trc Mac; hc thuyt v li nhun ca Mc vi y cc yu phm tr v gi tr thng d: ngun gc, bn cht, cc hnh thc biu hin, cng cc vn ca li nhun i vi nn kinh t th trng ni chung v nn kinh t th trng ta ni ring. R rng li nhun l mt phm tr khng ch ca ring CNTB. Nhng vn l to ra v s dng n nh th no va phc v tt cho mc tiu pht trin nn kinh t th trng ca chng ta, va m bo quyn li ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng, m bo cng bng x hi. Vai tr tch cc ca li nhun i vi s pht trin kinh t x hi ca t nc l rt to ln, tuy vy tc hi ca vic theo ui li nhun cng rt nguy him, nht l i vi mt nc nh hng x hi ch ngha nhng cn km pht trin nh nc ta. Do vn hc tp, nghin cu, vn dng vn li nhun cng nh cc phm tr khc ca ch ngha Mac nhm gp phn xy dng thnh cng nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha, thnh cng ca cng cuc i mi l nhim v ca mi ngi sinh vin i hc Kinh t quc dn.

34

TI LIU THAM KHO

1. Gio trnh kinh t chnh tr tp 1, 2 2. Vn kin i hi ng V, VI, VII, VIII. 3. T bn Mc (Quyn I - Tp 1), (quyn 2, tp 2, 3) 4. Lch s hc thuyt kinh t 5. Kinh t hc ca Xamuen Xan, David Bed. 6. Gio trnh Lch s kinh t quc dn.

35