Cc c trng ca ton cu ha

***
I. KHI NIM: Ton cu ha (Globalization) l mt xu hng lm cc mi quan h tr nn t b rng buc bi a l lnh th. L khi nim dng miu t cc thay i trong x hi v trong nn kinh t th gii, to ra bi mi lin kt v trao i ngy cng tng gia cc quc gia, cc t chc hay cc c nhn gc vn ho, kinh t, v.v. trn quy m ton cu. V bn cht th ton cu ha l s m rng th trng ra ngoi bin gii quc gia. II. CC C TRNG C BN CA TON CU HA 1. Ton cu ha kinh t hin nay l giai on pht trin cao ca quc t ha kinh t. Chng ta bit rng CNTB to ra s pht trin SX m cha nn SX no t c. Cng vi s pht trin ca CNTB, cc cuc chin tranh ginh git th trng cng khng ngng bng n. Chnh qua cc cuc chin ny cc quc gia t bn Ty Ban Nha, B o Nha, Php v c bit l Anh t th k XVIII trin khai mt sc mnh kinh t, hng hi, qun s bao trm th gii. Nh vy c th ni thi i quc t ha m ra v c trin khai trong v lc, bc lt i vi cc vng thuc a.

Vo th k XIX quc Anh c s pht trin mnh, khng ch gn nh ton b th gii. Thi k ny bn cnh hot ng thng mi hng ha hu hnh l s gia tng hot ng xut khu vn di dng t bn cho vay. T na sau th k XIX cho n nay qu trnh quc t ha tri qua 3 thi k, hay 3 ln sng quan trng: - Ln sng u tin (khong 50 nm trc chin tranh th gii ln th nht) + S trao i quc t v lin lc a pht trin nhanh hn c s sn xut trn ton th gii. + Nhng dng ti chnh tng ln nhanh hn nhiu trn quy m th gii so vi s tng trng ca vic trao i v s sn xut trn ton th gii. + Bt bnh ng gia cc nc, cc vng v trong tng nc, tng vng tng ln nhanh chng. + Din ra s di c quc t t do - Ln sng th 2 ca quc t ha(nhng nm 50,60 v 70 ca th k XX) + Nhng ro chn trong s trao i quc t c gim bt. + Trao i quc t tng trng ln hn nhiu so vi sn xut trn th gii. + c s bng n thc s nhng dng ti chnh trn phm vi ton cu, hot ng ca cc cng ty quc gia. - Ln sng th 3 (t cui nhng nm 80 tr i) Xu th chnh c th hin trong ln sng th 3 : + Tc tng ca mu dch th gii cao hn nhiu so vi tc tng trng kinh t.

Nm 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Tc tng trng ca GDP th gii 2.1715 0.8855 2.8121 4.6218 3.6432 3.4733 3.6936 4.5035 3.7156 2.9437 1.4569 2.0274 2.0088 3.3749 3.2936 3.7257 4.0289 2.5301 3.5336 4.6713 2.2216 2.8094 3.5981 4.9409 4.4287 5.0187 4.9399 3.734

Tc tng ca mu dch th gii 2.686 -0.9336 2.0257 8.3863 3.1281 3.8299 6.3261 7.9748 8.0803 6.2952 4.3623 4.6295 3.6828 9.1599 9.4409 7.1149 10.257 4.6065 5.785 12.1693 0.268 3.5396 5.3769 10.6893 7.6252 9.1817 6.7754 5.5719

Ngun: http://www.imf.org

+ Gia tng mnh m qu trnh t do ha, ton cu ha th trng ti chnh. Ton cu ha th trng ti chnh l mt qu trnh, nhng khng phi l qu trnh pht trin theo ng thng m l qu trnh c nhng t pht trin tng vt v nhng t tht li. S quc t ha hay ton cu ha ti chnh pht trin ni bt t cui th k XIX, khong t nm 1880 n nm 1914. Sau c mt giai on nhy vt mi v ton cu ha ti chnh t u nhng nm 70 ca th k XX. Xen k vo nhng t pht trin nhy vt l t suy gim ca ton cu ha ti chnh, c bit vo thi k gia hai cuc chin tranh th gii. Nguyn nhn ca s bng n mi ca ton cu ha ti chnh trong ln sng th ba:

19 81 19 84 19 87 19 90 19 93 19 96 19 99 20 02 20 05 20 08

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 -2

Tc tng ca mu dch th gii Tc tng trng ca GDP th gii

Nm

- S gia tng t do ha ti chnh qua vic ph b quy ch ca th trng ti chnh quc t. - S pht trin ca nhng cng ngh mi, c bit l cng ngh tin hc. S phn chia th bc gia cc ng tin v cc th trng chng khon th hin ra, mt mt gia cc nc pht trin vi nhau, mt khc gia cc nc pht trin vi cc nc mi tri dy. Xt v mt tin t, ng la M vn ng trn nh cao ca tt c cc ng tin trn th gii. Cc nh bng quc t ln, cc c quan ti chnh ln, cc cng ty xuyn quc gia l nhng nhn vt ch cht ca ton cu ha ti chnh. + Mt lng ngun vn ln tp trung vo cc cng ty hng u thng qua ln sng st nhp vi quy m ln v cng cao cha tng c. Qu trnh st nhp, lin minh gia cc cng ty, tp on quc t lm cho mng li kinh doanh quc t gn b cht ch vi nhau hn, li ch ca cc i tc ging buc ln nhau trong anh c ti, trong ti c anh. y l mt nt c trng ca ton cu ha kinh t hin nay. + Th trng lao ng quc t c m rng Th nht, s pht trin ca khoa hc k thut m ra cho con ngi kh nng giao lu, tip cn cc thng tin, nng cao trnh dn tr. V vy cho php con ngi c th tip cn c cc c hi vic lm nhiu hn cc nc khc nhau. Th hai, bn thn s bnh trng ca cc cng ty xuyn quc gia l nhn t hn ch dch chuyn lao ng quc t. Song chnh iu ny li cng to ra s gn kt cht ch ca th trng lao ng ch khng phi ngc li. Th ba, trong iu kin pht trin ca tin hc v s hnh thnh pht trin nhiu dng hnh sn xut da ch yu trn tri thc cho php con ngi tm v hp ng lao ng m khng phi di chuyn ch .

2. Trong thi k ton cu ha kinh t hin nay, hi nhp kinh t quc t gn lin vi t do ha cc hot ng kinh t. S tch ri gia t do ha v hi nhp kinh t quc t l c im ca giai on quc t ha trc y. Trong giai on mi, ton cu ha, vic hi nhp quc t gn lin vi qu trnh t do ha. Khng th hi nhp quc t m khng c t do ha nn kinh t dn tc. y l im mi ca xu th ton cu ha ngy nay. C s ca s gn b cht ch gia hi nhp v t do ha chnh l do s pht trin su sc ca phn cng lao ng quc t. Ch c hi nhp mi l con ng hiu qu pht huy th mnh, li th so snh trong phn cng lao ng quc t v b sung cho im yu ca nn kinh t dn tc cng t chnh s phn cng lao ng quc t. Cn xc nh mc , tin trnh hi nhp v t do ha cho ph hp vi trnh nn kinh t. 3. Ton cu ha kinh t l xu th khch quan nhng ang chu tc ng ln t M v mt s nc t bn pht trin. - Ton cu ha kinh t l xu th khch quan: Ton cu ha l kt qu ca s pht trin lc lng sn xut, ca kinh t th trng - Ton cu ha chu s tc ng ln t M + Cc quy chun hot ng kinh doanh quc t u xut pht t M. l nhng quy chun v ti chnh, v ch qun l ... + Do khng thit hi bi chin tranh th gii th 2 nn kinh t M c c hi c pht trin mnh m. M ng vai tr lnh o trong khi cc nc t bn v biu hin c th l NATO. M c vai tr ln trong cc t chc kinh t c tnh ton cu k c Lin hp quc.

+ Cc TNC ca M khng ch mt t phn ln mu dch - u t v ti chnh quc t. Sc mnh kinh t ca M cn th hin qua vai tr ca ng la phng tin thanh ton trong giao dch quc t. + Sc mnh u th ca M trong tin trnh ton cu ha cn c bo m bi sc mnh khoa hc - k thut, s khng ch th trng thng tin. Tuy nhin, s thng tr chi phi ca M ch l tm thi.Hin nay c EU v Nht Bn cng rt pht trin. V vy chnh trong ton cu ha ch ngha t bn cng s phi bin i. Tham gia vo qu trnh ton cu ha khng ch c M v cc nc t bn pht trin m cn c hng lot cc quc gia trn th gii, trong c c cc quc gia ang trn con ng i ln CNXH. Do vy qu trnh ton cu ha khng phi n gin l s ph bin cc gi tr, lut chi ca ch ngha t bn, m l qu trnh u tranh, tha thun, sng lc, trong cc gi tr vn minh - nhn o ca loi ngi s c chp nhn, chnh l hi nhp giao thoa ca cc nn kinh t, cc gi tr vn ha, chnh tr... 4. Ton cu ha l qu trnh mang tnh hai mt, n va a li nhng c hi pht trin ng thi n cng t ra nhng thch thc i vi cc quc gia. a, Nhng c hi ca tham gia ton cu ha kinh t. - Th nht, s pht trin ca ton cu ha kinh t ph b nhng cn tr, nhng hng ro ngn cch gia cc quc gia, m ra nhng iu kin thun li cho s pht trin quan h kinh t quc t, t cc quc gia c th tn dng c hi cho pht trin t th trng bn ngoi. - Th hai, ton cu ha kinh t m ra kh nng cho cc quc gia chm pht trin nhanh chng tham gia vo h thng phn cng lao ng quc t,

t hnh thnh mt c cu kinh t - x hi hiu qu, y nhanh, rt ngn tin trnh hin i ha. - Th ba, qu trnh ton cu ha to c hi cho cc quc gia tip cn vi ngun vn v cng ngh k thut cng nh cng ngh qun l. + Ton cu ho lm gia tng cc hot ng u t quc t, ch yu l FDI, vi nhng c im chnh l ngun vn u t ngy cng tng; ch th u t v ch th thu ht u t ngy cng a dng; lng lu ng vn cho vay tng rt nhanh; t do ho u t tr thnh mc tiu, chnh sch u t quc t ca tt c cc nc. + Ton cu ho thc hin chuyn giao trn quy m ngy cng ln nhng thnh tu ca khoa hc cng ngh, t chc, qun l, kinh nghim kinh doanh, sn xut cho cc nc c u t pht trin. - Th t, hi nhp vo cc t ch kinh t ton cu v khu vc cho php cc quc gia thnh vin c hng nhng u i v thu quan, hng ha c th nhanh chng tip cn c th trng th gii. i vi cc nc ang pht trin th hi nhp vo cc t chc kinh t quc t cng chnh l tham gia vo din n cho php mnh bnh ng by t quan im bo v li ch chnh ng ca mnh. Cc t chc khu vc v ton cu l ni tp hp li sc mnh ca phng Nam vn rt d b phn tn u tranh cho s bnh ng. - Th nm, ton cu ha kinh t thc cht l qu trnh m ca hi nhp ca quc gia. Trong qu trnh hi nhp, cc quc gia u nhanh chng c tip nhn nhng thng tin, tri thc mi. Qu trnh ny gp phn nng cao trnh dn tr, to c s nn tng cho s pht trin. Bi l dn ch s ch l hnh thc khi n da trn nn tng dn tr thp v ngc li. - Th su, ton cu ha m ra kh nng phi hp ngun lc ca cc quc gia dn tc gii quyt cc vn c tnh ton cu nh: vn mi trng, dn s, chin tranh v ha bnh...

b, Nhng thch thc t ra trong qu trnh tham gia ton cu ha kinh t: - Th nht, ton cu ha khng phn phi mt cch cng bng cc c hi v li ch gia cc khu vc, quc gia v trong mi quc gia v tng nhm dn c. Trn thc t trong ton cu ha nhng nc pht trin giu c, nhng c nhn giu c mi c hng phn ln nhng li th. V vy ton cu ha lm gia tng thm tnh trng bt cng lm su sc s phn ha giu ngho. + Cc mi li t ton cu ho kinh t c phn phi khng ng u v khng cng bng. Cc quc gia pht trin thng thu li nhiu hn trong kinh t, thng mi + Tt c nhng thnh tu ca ton cu ho kinh t trong my thp k qua khng nhng khng thu hp m cn lm dn ra khong cch v mc sng v trnh pht trin kinh t, khoa hc cng ngh gia cc nc ang pht trin v cc nc pht trin, lm trm trng thm s bt cng trong x hi; o su h ngn cch giu ngho trong tng nc. V nhiu mt, dn chng 85 nc ang pht trin hin c mc sng thp hn so vi cch y 10 nm. Hin nay, trn ton th gii vn cn hn 1 t ngi ngho. Chnh lch gia thu nhp ca 20% dn s thuc tng lp ngi giu nht v ca 20% dn s thuc tng lp ngho nht trn th gii trong nm 1960 l 30 ln, n nm 1990 ln ti 60 ln v nm 1997 l 74 ln. Cc nc pht trin vi 1/5 dn s th gii chim ti 86% GDP ton cu, 4/5 th trng xut khu, 1/3 vn u t nc ngoi; trong khi , cc nc ngho nht vi 1/5 dn s th gii ch to ra c 1% GDP th gii. - Th hai, vi vic hi nhp, k thut cng ngh hin i c du nhp to ra kh nng nng cao nng sut, ng thi dng sn phm hng ha dch v ca cc nc pht trin c li th cng s ln t sn phm ca cc

quc gia km pht trin hn. iu ny y n cnh tranh gay gt v ny sinh vn v ph sn, tht nghip, lm trm trng thm cc vn x hi vn rt nan gii cc quc gia chm pht trin hn. - Th ba, ton cu ha m ra c hi tranh th ngun lc bn ngoi, song chnh iu li bao hm kh nng ph thuc vo h thng phn cng lao ng quc t, nu nh khng xc nh c mt chin lc pht trin ph hp da trn c s pht huy ni lc l chnh. - Th t, ton cu ha cho php tn dng cc ngun lc rt ngn qu trnh pht trin, song n bao hm kh nng khng bn vng trong pht trin. C th c tng trng nhng li km theo nhng hu qu khc hi v mt mi trng x hi. - Th nm, ton cu ha cn t ra nhng hu qu mang tnh cht phi kinh t. l vn ph bin lan trn nhanh ca cc dch bnh, c bit HIV/AIDS. Do ton cu ha lung di chuyn lao ng, du lch giao lu gia tng mnh, theo dch bnh cng c kh nng ly lan nhanh. ng thi cng cn l s ph bin ca cc loi hnh vn ha ngoi lai vi li sng tri ngc thun phong m tc lm bng hoi o c con ngi. Mng Internet ngy nay l phng tin thng tin tuyt vi v n cng l con ng xm thc v mt vn ha kh nguy him nu khng c nhng cc qun l c hiu qu. Ni tm li, i vi cc quc gia ton cu ha m ra c hi, iu kin cho pht trin, song n li t ra nguy c v an ton trong i sng con ngi trn nhiu phng din: kinh t, chnh tr, x hi v mi trng. 5. Ton cu ha kinh t l qu trnh m rng s hp tc kinh t ng thi vi s gia tng cnh tranh ngy cng quyt lit.

V bn cht, ton cu ha kinh t l mt th ch quan h quc t mi, cc quc gia s hp tc, ph thuc vo nhau trong pht trin. Ngy nay, hp tc kinh t ton cu c m rng t lnh vc hng ha hu hnh n lnh vc hng ha v hnh, vic chuyn nhng v bo h bn quyn tri thc, thng mi in t pht trin ngy cng mt mnh, cc giao dch song phng, a phng an xen pht trin, cc tha thun hp tc sn xut u t gia tng. S hp tc kinh t quc t khng ch gia tng v hnh thc, v quy m, v cng m hp tc tr thnh iu kin ca tn ti v pht trin. Gn lin vi m rng trong bi cnh ca nn kinh t ton cu ha th s cnh tranh cng tr ln quyt lit hn bao gi ht, cnh tranh pht trin c b rng v chiu su, n tr thnh ng lc thc y i mi pht trin ca nn kinh t, ng thi n cng chnh l nguyn nhn v, ca thua thit v tt hu. im mi ca cnh tranh trong k nguyn ton cu ha l cnh tranh trong mt khun kh c qun l. Trong bi cnh cnh tranh c s qun l lm xut hin mt phng thc mang tnh ch o trong gii quyt cc cuc cnh tranh, l tha hip. Tha hip, mt ch gii quyt cc quan h kinh t quc t ngy nay cho php cc bn i tc tm ra phng cch gii quyt mu thun m li ch ca hai bn u c tnh n, khng c s p t iu kin ch ca bn ny cho bn kia. 6. Ton cu ha kinh t hin nay ang gia tng mnh m gn lin vi xu th khu vc ha din ra cng khng km phn nhn nhp. Xt v mt ngn hn dng nh khu vc ha i nghch vi ton cu ha, nhng v di hn chnh khu vc ha l bc chun b thc hin ton cu ha.

Mt s t chc khu vc ng ch : EU, AFTA, NAFTA, APEC, ASEAN, NATO ...