Professional Documents
Culture Documents
PHAN V.
A. LY THUYET
1. CAU TAO HAT NHAN NGUYEN T * Cau tao hat nhan nguyen t Hat nhan nguyen t co kch thc rat nho (ng knh c 10-14m en 10-15m), nhng lai c cau tao t nhng hat nho hn goi la cac nuclon. 1 Co hai loai nuclon: proton p ( 1 p) mang ien tch nguyen to dng, ntron n ( o n) 1 khong mang ien. A K hieu hat nhan la Z X . Mot nguyen to co so th t Z trong bang he thong tuan hoan th hat nhan cua no co Z proton va N ntron. Tong so proton va ntron goi la so khoi A. So khoi: A = Z + N. * Lc hat nhan Cac nuclon cau tao nen hat nhan lien ket vi nhau bi cac lc hut rat manh goi la lc hat nhan. Lc hat nhan co ban knh tac dung c 10-15 m. * ong v Cac nguyen t ma hat nhan co cung so proton Z nhng khac so ntron N nen khac so khoi A goi la cac ong v, chung co cung v tr trong bang he thong tuan hoan. Hiro co 3 ong v: Hidro 1 H ; teri 2 H ( 2 D) ; triti 3 H ( 3 T). 1 1 1 1 1 * Khoi lng nguyen t, khoi lng hat nhan + Trong vat ly nguyen t va hat nhan ngi ta thng dung n v khoi lng goi la n v khoi lng nguyen t, k hieu u. 1u =
C, do o co the goi n v nay la n v cacbon. + Mot nguyen t co so khoi A th co khoi lng xap x bang A tnh theo n v khoi lng nguyen t u. + NA = 6,022.1023 la so nguyen t hoac phan t trong 1 mol chat goi la so Avogaro. + Khoi lng cua 1 mol (gom 6,022.1023 nguyen t) chat n nguyen t tnh ra gam co tr so nh trong bang nguyen t lng cua cac nguyen t. 2. S PHONG XA * S phong xa Phong xa la hien tng hat nhan nguyen t t ong phong ra cac tia phong xa va bien oi thanh hat nhan khac. Cac tia phong xa khong nhn thay c, nhng co the phat hien c chung do chung co kha nang lam en knh anh, lam ion hoa chat kh, b lech trong ien trng, t trng, ... * ac iem cua hien tng phong xa Hien tng phong xa do cac nguyen nhan ben trong hat nhan gay ra, hoan toan khong phu thuoc vao cac tac ong ben ngoai. Khong the can thiep e lam cho s phong xa xay ra nhanh hn hoac cham hn. * Ban chat, tnh chat cua cac tia phong xa Co 3 loai tia phong xa + Tia anpha : la chum hat nhan heli 42He, goi la hat . Hat mang ien tch +2e. hat c phong ra t hat nhan vi van toc khoang 107m/s ch i c toi a 8 cm trong khong kh, co kha nang lam ion hoa chat kh, co kha nang am xuyen nhng yeu. + Tia beta : gom 2 loai - Loai pho bien la cac hat beta tr, k hieu la - ; o la chum cac electron mang ien tch -e. - Mot loai khac hiem hn la cac hat beta cong, k hieu la + ; o la chum hat co khoi lng nh electron nhng mang ien tch +e goi la cac pozitron.
12 6
Khong the can thiep e lam thay oi chu k ban ra T cua chat phong xa. * o phong xa o phong xa H cua mot lng chat phong xa la ai lng ac trng cho tnh phong xa manh hay yeu cua lng chat phong xa o va c o bang so phan ra trong 1 giay. o phong xa H giam theo thi gian vi qui luat: H = N = No e- t = Ho e- t ; vi Ho = No la o phong xa ban au. n v o phong xa la Beccren (Bq) hay Curi (Ci): 1 Bq = 1phan ra/giay ; 1Ci = 3,7.1010 Bq. 3. PHAN NG HAT NHAN * Phan ng hat nhan Phan ng hat nhan la tng tac gia cac hat nhan dan en s bien oi chung thanh cac hat nhan khac. Phong xa la trng hp rieng cua phan ng hat nhan v no lam bien oi hat nhan nguyen t nay thanh hat nhan nguyen t khac. Trong s phong xa, ve trai ch co mot hat nhan goi la hat nhan me. * Cac nh luat bao toan trong phan ng hat nhan Trong phan ng hat nhan so nuclon (so khoi A), ien tch, ong lng, nang lng (bao gom ca nang lng ngh va nang lng thong thng) cua cac hat tham gia phan ng c bao toan. Trong phan ng hat nhan a + b c + d ta co S bao toan so nuclon (so khoi): Aa + Ab = Ac + Ad. S bao toan ien tch: Za + Zb = Zc + Zd. S bao toan ong lng: m v + m v = m v + m v a a b b c c d d
2 2 2 2
ln 2 0,693 t t -t -t = . 2 T = No e hay m = mo 2 T = mo e ; = T T
Trong phan ng hat nhan khong co s bao toan khoi lng. * Cac qui tac dch chuyen trong s phong xa A 4 A 4 + Trong phong xa anpha : Z X 2 He + Z 2 Y Hat nhan con Y lui ve pha trc bang he thong tuan hoan 2 o so vi hat nhan me. A 0 A + Trong phong xa beta tr - : Z X 1 e + Z +1 Y Hat nhan con Y tien ve pha sau bang he thong tuan hoan 1 o so vi hat nhan me. A 0 A + Trong phong xa beta cong + : Z X 1 e + Z 1 Y Hat nhan con Y lui ve pha trc bang he thong tuan hoan 1 o so vi hat nhan me. + Phong xa gamma : phong xa khong co s bien oi hat nhan nguyen t nay thanh hat nhan nguyen t khac. Phong xa khong phat ra oc lap ma luon luon kem theo phong xa va phong xa . 4. PHAN NG HAT NHAN NHAN TAO - ONG V PHONG XA
ma v a mv + b b 2 2
= (mc + md)c2 +
mc v c m v + d d 2 2
* Phan ng hat nhan nhan tao Phan ng hat nhan nhan tao la phan ng hat nhan do con ngi tao ra. * ng dung cua ong v phong xa + ong v: la cac nguyen t ma hat nhan co cung so proton Z nhng khac so ntron N nen khac so khoi A, chung cung mot v tr trong bang he thong tuan hoan. + ong v ben: la ong v ma hat nhan cua no khong co mot bien oi t phat nao trong suot qua trnh ton tai. + ong v phong xa: la ong v ma hat nhan cua no co the phat ra nhng tia phong xa va bien oi thanh hat nhan cua nguyen to khac. + ng dung cua ong v phong xa. 60 - ong v 27 Co phong xa tia dung e soi khuyet tat chi tiet may, diet khuan e bao ve nong san, cha ung th. 32 - ong v 15 P phong xa tia - dung lam nguyen to phong xa anh dau trong nong nghiep. 14 - ong v cacbon 6 C phong xa tia - co chu ky ban ra 5600 nam c dung e nh tuoi cac vat co, bang cach o o phong xa cua mau vat co va mau vat hien nay (cung chat cung khoi lng) roi dung nh luat phong xa suy ra tuoi. 5. HE THC ANHSTANH GIA NANG LNG VA KHOI LNG * He thc Anhstanh Mot vat co khoi lng m th co mot nang lng E = mc2, goi la nang lng ngh. Nang lng ngh co the bien oi thanh nang lng thong thng va ngc lai. Khi khoi lng giam, nang lng ngh giam: nang lng ngh chuyen hoa thanh nang lng thong thng. Khi khoi lng tang th nang lng ngh tang, nang lng thong thng chuyen hoa thanh nang lng ngh. Trong phan ng hat nhan ch co nang lng toan phan bao gom ca nang lng thong thng va nang lng ngh mi c bao toan. T he thc Anhxtanh ta thay co the dung n v khoi lng la eV/c 2 hoac MeV/c2. 1u = 931MeV/c2 = 1,66.10-27kg. * o hut khoi va nang lng lien ket + o hut khoi cua mot hat nhan la hieu so gia tong khoi lng cua cac nuclon cau tao nen hat nhan va khoi lng hat nhan o: m = Zmp + (A Z)mn mhn + Nang lng lien ket cua hat nhan la nang lng toa ra khi cac nuclon rieng le lien ket thanh hat nhan va o cung la nang lng can cung cap e pha v hat nhan thanh cac nuclon rieng le: E = mc2 + Nang lng lien ket rieng Nang lng lien ket rieng cua moi hat nhan la nang lng lien ket tnh cho moi nuclon cua hat nhan o: =
Hat nhan co nang lng lien ket rieng cang ln th cang ben vng. * Phan ng hat nhan toa nang lng va thu nang lng Phan ng hat nhan toa nang lng la phan ng trong o cac hat sinh ra co tong khoi lng nho hn tong khoi lng cac hat ban au, ngha la ben vng hn cac hat nhan ban au. Nang lng toa ra: E = (Mo - M)c2 Phan ng hat nhan thu nang lng la phan ng trong o cac hat sinh ra co tong khoi lng ln hn tong khoi lng cac hat ban au, ngha la kem ben vng hn cac hat nhan ban au. Nang lng thu vao: E = (M Mo)c2 * Hai loai phan ng hat nhan toa nang lng Cac hat nhan co so khoi trung bnh co nang lng lien ket rieng ln hn nang lng lien ket rieng cua cac hat nhan co so khoi nho au bang va cac hat nhan co so khoi ln cuoi bang tuan hoan. V vay co the co hai loai phan ng hat nhan toa nang lng:
E A
Mot hat nhan rat nang nh urani, plutoni, ... hap thu mot ntron roi v thanh hai hat nhan co so khoi trung bnh va toa ra nang lng. S v nay co ten la s phan hach. Hai hat nhan rat nhe nh hiro, heli, ... ket hp vi nhau thanh 1 hat nhan nang hn va toa ra nang lng. Phan ng ket hp nay goi la phan ng nhiet hach. 6. S PHAN HACH * S phan hach + S phan hach la hien tng mot hat nhan rat nang hap thu mot ntron cham roi v thanh hai hat nhan nang trung bnh. + ac iem cua s phan hach: moi phan ng phan hach sinh ra t 2 en 3 ntron va toa ra mot nang lng khoang 200MeV. * Phan ng day chuyen + Phan ng phan hach sinh ra mot so ntron th cap. Neu sau moi lan phan hach con lai trung bnh s ntron gay c phan hach mi va khi s 1 th se co phan ng hat nhan day chuyen. + Cac che o cua phan ng day day chuyen: vi s > 1: phan ng day chuyen vt han, khong khong che c, vi s = 1: phan ng day chuyen ti han, kiem soat c, vi s < 1: phan ng day chuyen khong xay ra. + ieu kien e phan ng day chuyen xay ra - Cac ntron sinh ra phai c lam cham lai. - e co s 1 th khoi lng cua khoi chat hat nhan phan hach phai at ti mot gia tr toi thieu nao o goi la khoi lng ti han mh. V du: Vi 235U, khoi lng ti han mh = 50kg. * Nha may ien nguyen t + Bo phan chnh la lo phan ng hat nhan, o phan ng phan hach c gi che o ti han khong che c. + Nhien lieu cua nha may ien nguyen t la cac thanh Urani a lam giau 235U at trong chat lam cham e giam van toc ntron. + e at c he so s = 1, ngi ta at vao lo cac thanh ieu chnh hap thu bt cac ntron . + Nang lng do phan hach toa ra di dang ong nang cua cac hat c chuyen thanh nhiet nang cua lo va truyen en noi sinh hi cha nc. Hi nc c a vao lam quay tua bin may phat ien. 7. PHAN NG NHIET HACH Phan ng nhiet hach la phan ng ket hp hai hat nhan rat nhe thanh mot hat nhan nang hn. La phan ng toa nang lng, tuy mot phan ng ket hp toa nang lng t hn mot phan ng phan hach, nhng tnh theo khoi lng nhien lieu th phan ng nhiet hach toa nang lng nhieu hn. Phan ng phai thc hien nhiet o rat cao (hang tram trieu o). Ly do: cac phan ng ket hp rat kho xay ra v cac hat nhan mang ien tch dng nen chung ay nhau. e chung tien lai gan nhau va ket hp c th chung phai co mot ong nang rat ln e thang lc ay Culong. e co ong nang rat ln th phai co mot nhiet o rat cao. Trong thien nhien phan ng nhiet hach xay ra tren cac v sao, chang han trong long Mat Tri. Con ngi a thc hien c phan ng nhiet hach di dang khong kiem soat c, v du s no cua bom khinh kh (bom H).
X + n. Hat nhan X la
20
A. 13 Mg. B. 15 P. C. 23 Na. D. 10 Ne. 11 2. Vi c la van toc anh sang trong chan khong, he thc Anhxtanh gia nang lng ngh E va khoi lng m cua vat la A. E = m2c. B. E =
1 mc2. 2
C. E = 2mc2. D. E = mc2.
t . 128
C.
t . 7
thanh
D.
206 82
128 t.
Pb ch xay ra phong xa va -. So lan
238 92 U
B.
16 8 O. 14
C.
12 5 B.
D.
14 6 C.
10. Trong hat nhan 6 C co A. 8 proton va 6 ntron. B. 6 proton va 14 ntron. C. 6 proton va 8 ntron. D. 6 proton va 8 electron. A 11. Neu do phong xa, hat nhan nguyen t Z X bien oi thanh hat nhan nguyen t
A Z 1
Y th hat nhan
A Z
X a phong ra tia
A. . B. -. C. +. C. . 60 60 12. Chu ky ban ra cua 27 Co bang gan 5 nam. Sau 10 nam, t mot nguon 27 Co co khoi lng 1g se con lai A. gan 0,75g. B. hn 0,75g mot lng nho. C. gan 0,25g. D. hn 0,25g mot lng nho. 13. Co the tang hang so phong xa cua ong v phong xa bang cach nao ? A. at nguon phong xa o vao trong t trng manh. B. at nguon phong xa o vao trong ien trng manh. C. ot nong nguon phong xa o. D. Hien nay cha co cach nao e thay oi hang so phong xa. 90 14. Chu k ban ra cua chat phong xa 38 Sr la 20 nam. Sau 80 nam co bao nhieu phan tram chat phong xa o phan ra thanh chat khac ? A. 6,25%. B. 12,5%. C. 87,5%. D. 93,75%. 32 15. Trong nguon phong xa 15 P vi chu k ban ra 14 ngay co 3.1023 nguyen t. Bon tuan le trc o so nguyen t 15 P trong nguon o la A. 3.1023 nguyen t. B. 6.1023 nguyen t. C. 12.1023 nguyen t. D. 23 48.10 nguyen t. 16. Sau khoang thi gian 1 ngay em 87,5% khoi lng ban au cua mot chat phong xa b phan ra thanh chat khac. Chu k ban ra cua chat phong xa o la A. 12 gi. B. 8 gi. C. 6 gi. D. 4 gi. 60 17. Coban phong xa 27 Co co chu k ban ra 5,7 nam. e khoi lng chat phong xa giam i e lan so vi khoi lng ban au th can khoang thi gian A. 8,55 nam. B. 8,23 nam. C. 9 nam. D. 8 nam. 18. Nang lng san ra ben trong Mat Tri la do
32
A. s ban pha cua cac thien thach va tia vu tru len Mat Tri. B. s ot chay cac hirocacbon ben trong Mat Tri. C. s phan ra cua cac hat nhan urani ben trong Mat Tri. D. s ket hp cac hat nhan nhe thanh hat nhan nang hn. 19. Tnh so nguyen t trong 1g kh cacbonic. Cho NA = 6,02.1023; O = 15,999; C = 12,011. A. 0,274.1023. B. 2,74.1023. C. 3,654.1023. D. 0,3654.1023. 20. Muon phat ra bc xa, chat phong xa trong thien nhien can phai c kch thch bi A. Anh sang Mat Tri. B. Tia t ngoai. C. Tia X. D. Khong can kch thch. 16 21. So proton trong 16 gam 8 O la (NA = 6,02.1023 nguyen t/mol) A. 6,023.1023. B. 48,184.1023. C. 8,42.1023. D. 0.75.1023. 22. Chon cau sai A. Mot mol chat gom NA = 6,02.1023 nguyen t (phan t). B. Khoi lng cua nguyen t cacbon bang 12 gam. C. Khoi lng cua 1 mol N2 bang 28 gam. D. Khoi lng cua 1 mol kh hyro bang 2 gam. 23. Chon cau ung. A. Co the coi khoi lng hat nhan gan bang khoi lng nguyen t. B. Ban knh hat nhan bang ban knh nguyen t. C. ien tch nguyen t bang ien tch hat nhan. D. Co hai loai nuclon la proton va electron. 24. Cap tia nao sau ay khong b lech trong ien trng va t trng? A. Tia va tia . B. Tia va tia . C. Tia va tia Rnghen. D. Tia va tia Rnghen. 25. Tnh chat nao sau ay khong phai la tnh chat chung cua cac tia , va ? A. Co kha nang ion hoa chat kh. B. B lech trong ien trng va t trng. C. Co tac dung len phim anh. D. Co mang nang lng. 19 16 26. Trong phan ng hat nhan 9 F + p 8 O + X th X la A. ntron. B. electron. C. hat +. D. hat . 27. Tnh so nguyen t trong 1 gam kh O2. Cho NA = 6,022.1023/mol; O = 16. A. 376.1020. B. 736.1030. C. 637.1020. D. 367.1030. 131 28. Co 100g iot phong xa 53 I vi chu k ban ra la 8 ngay em. Tnh khoi lng chat iot con lai sau 8 tuan le. A. 8,7g. B. 7,8g. C. 0,87g. D. 0,78g. 226 29. Tm o phong xa cua 1 gam 83 Ra, biet chu k ban ra cua no la 16622 nam (coi 1 nam la 365 ngay). A. 0,976Ci. B. 0,796C. C. 0,697Ci. D. 0.769Ci. 222 30. Ban au co 5 gam chat phong xa radon 86 Rn vi chu k ban ra 3,8 ngay. So nguyen t radon con lai sau 9,5 ngay la A. 23,9.1021. B. 2,39.1021. C. 3,29.1021. D. 32,9.1021. 14 31. Hat nhan 6 C la mot chat phong xa, no phong xa ra tia - co chu k ban ra la 5600nam. Sau bao lau lng chat phong xa cua mot mau ch con bang 1/8 lng chat phong xa ban au cua mau o. A. 16800 nam. B. 18600 nam. C. 7800 nam. D. 16200 nam. 14 32. Hat nhan 6 C la mot chat phong xa, no phong xa ra tia co chu k ban ra la 5600nam. Trong cay coi co chat phong xa 6 C . o phong xa cua mot mau go ti va mot mau go co ai a chet cung khoi lng lan lt la 0,25Bq va 0,215Bq. Hoi mau go co ai chet a bao lau ? A. 12178,86 nam. B. 12187,67 nam. C. 1218,77 nam. D. 16803,57 nam. 238 238 33. Chu k ban ra cua 92 U la 4,5.109 nam. Luc au co 1g 92 U nguyen chat. Tnh o phong xa cua mau chat o sau 9.109 nam. A. 3,087.103Bq. B. 30,87.103Bq. C. 3,087.105Bq. D. 30,87.105Bq.
14
(Ni). Hoi sau bao lau th 75% khoi lng cua mot khoi chat phong xa 27 Co phan ra het. A. 12,54 nam. B. 11,45 nam. C. 10,54 nam. D. 10,24 nam. 10 35. Khi lng ca ht nhn 5 X l 10,0113u; khi lng ca proton mp = 1,0072u, ca ntron mn = 1,0086u. Nng lng lin kt ring ca ht nhn ny l (cho u = 931 MeV/e2) A.6,43 MeV B. 64,3 MeV C.0,643 MeV D. 6,30MeV. 32 36. Phot pho 15 P phong xa vi chu ky ban ra T = 14,2 ngay. Sau 42,6 ngay ke t thi iem ban au, khoi lng cua mot khoi chat phong xa 15 P con lai la 2,5g. Tnh khoi lng ban au cua no. A. 15g. B. 20g. C. 25g. D. 30g. 37. Ntron co ong nang Kn = 1,1MeV ban vao hat nhan Liti ng yen gay ra phan 1 6 4 ng : 0 n + 3 Li X + 2 He . Cho mLi = 6,0081u; mn = 1,0087u ; mX = 3,0016u ; mHe = 4,0016u ; 1u = 931MeV/c2. Hay cho biet phan ng o toa hay thu bao nhieu nang lng. A. toa 8,23MeV.B. thu 11,56MeV. C. thu 2,8MeV. D. toa 6,8MeV. 56 Fe . 38. Tnh nang lng lien ket rieng cua hat nhan 26 A. 6,84MeV. B. 5,84MeV. C. 7,84MeV. D. 8,84MeV. 39. Tm nang lng toa ra khi mot hat nhan urani U234 phong xa tia tao thanh ong v thori Th230. Cho cac nang lng lien ket rieng : Cua hat la 7,10MeV ; cua U234 la 7,63MeV ; cua Th230 la 7,70MeV. A. 12MeV. B. 13MeV. C. 14MeV. D. 15MeV. 40. Goi t la khoang thi gian e so hat nhan cua mot lng chat phong xa giam i e lan (e la c so cua loga t nhien vi lne = 1), T la chu ky ban ra cua chat phong xa. Hoi sau khoang thi gian 0,51t chat phong xa con lai bao nhieu phan tram lng ban au ? A. 40%. B. 50%. C. 60%. D. 70%. 13 41. Mt gam cht phng x trong 1 giy pht ra 4,2.10 ht -. Khi lng nguyn t ca cht phng x ny l 58,933 u; lu = 1,66.10-27 kg. Chu k bn r ca cht phng x ny l: A. 1,78.108s. B.1,68.108s. C.1,86.108s. D.1,87.108 s. 14 42. phng x ca C trong mt tng g c bng 0,65 ln phng x ca 14C trong mt khc g cng khi lng va mi cht.Chu k bn r ca 14C l 5700nm. Tui ca tng g l: A.3521 nm. B. 4352 nm. C.3543 nm. D.3452 nm . A 138 + 43. Cho phn ng ht nhn Z X + p 52 +3n + 7 . A v Z c gi tr A. A = 142; Z = 56. B. A = 140; Z = 58. C. A = 133; Z = 58. D. A = 138; Z = 58. 44. Mt cht phng x c chu k bn r T = 10s. Sau 30s ngi ta o c phng x ca n l 25.10 5 Bq. phng x ban u ca cht l A. 2.10 5 Bq 45. Mt mu phng x
31 14 32
B.
25 .10 7 Bq 8
C. 2.10 10 Bq
D. 2.10 7 Bq
Si ban u trong 5 pht c 196 nguyn t b phn r, nhng sau 5,2 gi (K t t = 0) cng 31 trong 5 pht ch c 49 nguyn t b phn r. Chu k bn r ca 14 Si l
A. 2,6 gi B. 3,3 gi C. 4,8 gi D. 5,2 gi 46. Nng lng lin kt ring l nng lng lin kt tnh cho: A. Mt prtn B. Mt ntrn C. Mt nucln D. Mt ht trong 1 mol nguyn t (phn t ) cht . 47. Tm cu pht biu sai v ht khi : A. chnh lch gia khi lng m ca ht nhn v tng khi lng mo ca cc nucln cu to nn ht nhn gi l ht khi. B. Khi lng ca mt ht nhn lun nh hn tng khi lng ca cc nuclon to thnh ht nhn . C. ht khi ca mt ht nhn lun khc khng . D. Khi lng ca mt ht nhn lun ln hn tng khi lng ca cc nuclon to thnh ht nhn . 210 48. Tm khi lng Poloni 84 Po c phng x 2 Ci. Bit chu k bn r l 138 ngy : A. 276 mg B. 383 mg C. 0,442 mg D. 0,115 mg
B.
224 84
C.
222 83
D.
224 83
B. hat +.
C. hat .
D. hat proton.
chat phong xa nay th sau 16 nam khoi lng 27 Co b phan ra la A. 875g. B. 125g. C. 500g. D. 250g.