BI D THI:

Tm hiu lch s quan h c bit Vit Nam Lo, Lo Vit Nam

Ngi d thi: ThS Nguyn Khnh Hong Vit Tui: 28 Cp bc: CCQP Chc v: TLNC n v: Phng Cng ngh ha sinh/Vin Cng ngh mi T: 0987 609 652

Trong lch s quan h quc t t xa ti nay, quan h c bit Vit Nam- Lo, Lo Vit Nam l mt in hnh, mt tm gng mu mc, him c v s gn kt bn cht, thu chung, trong sng v y hiu qu gia hai dn tc u tranh v c lp, t do v tin b x hi. Trong bi cnh ton cu ha hin nay, s nghip i mi, m ca, hi nhp quc t m nhn dn hai nc ang tin hnh to ra nhng xung lc mi, ng thi t ra nhng yu cu khch quan v gia tng mi quan h c bit gia Vit Nam - Lo; Lo Vit Nam vi nhng phng thc mi v nhng ni dung mi. 1. Nhn t hnh thnh, quyt nh mi quan h hu ngh Vit - Lo Vit Nam v Lo c v tr a chin lc quan trng vng ng Nam do nm k con ng giao thng hng hi hng u th gii, ni lin ng Bc , Nam qua Ty Thi Bnh Dng v n Dng, ni c ngun tr lng du kh v tim nng ti nguyn khong sn kh di do, mt tiu im ca s tranh ginh li ch v nh hng gia cc nc ln v cc trung tm quyn lc quc t. Do iu kin t nhin v s pht trin kinh t - x hi ca Vit Nam v Lo c nhiu im tng ng, li va c nhng nt khc bit, trong hon cnh ton cu ha v hi nhp quc t ngy nay, hai nc hon ton c th b sung cho nhau bng tim nng, th mnh ca mi nc v v tr a l, ti nguyn, ngun nhn lc, th trng cng nh s phn vng kinh t v phn cng lao ng hp l hp tc cng pht trin. Vit Nam v Lo u l nhng quc gia a dn tc, c lch s pht trin lu i trn bn o ng Dng. Qu trnh cng c, hoc sinh sng xen ci ca nhng c dn Vit Nam v c dn Lo trn a bn bin gii ca hai nc phn nh sinh ng, lin tc mi quan h ci ngun v quan h tip xc t xa xa ca nhn dn hai nc. Huyn thoi khi nguyn v qu bu m tr thnh biu tng cao p v ngun gc chung v tnh on kt keo sn gia cc dn tc hai bn dy Trng Sn. Cho n nay, cc dn tc anh em sng khu vc bin gii hai nc vn cn nui dng nim t ho v truyn mi cho nhau nhng cu chuyn v o l lm ngi v cng su sc m ng b xa li. Trong thi k phong kin, c im ni bt v quan h gia nhn dn hai nc v mi bang giao gia cc triu i l thn thin, hu ho. Gia hai dn tc khng c s p bc v n dch nhau, khng c him khch v th hn nhau; mt khc, nhn dn hai nc li c c ngn nm gip , che ch ln nhau, l lng ging ch ct ca nhau. Do c cng mt k th v chung mt cnh ng b xm lc v p bc, pht huy truyn thng on kt hu ngh sn c, nhn dn ba nc Vit Nam, Lo, Campuchia d dng ng cm, lin kt t nhin vi nhau v t nguyn phi hp vi nhau trong mt vn mnh chung u tranh chng thc dn Php xm lc, ginh c lp, t do.
1

Trong nhng thp k u th k XX, chnh Nguyn i Quc (tc Ch tch H Ch Minh sau ny), vi lng yu nc nng nn v ngh lc phi thng, vt ln mi kh khn, gian kh, t mnh khm ph th gii t bn ch ngha v cc dn tc thuc a, nhm pht hin chn l cu nc. Ngi tip nhn v vn dng sng to ch ngha Mc Lnin vo iu kin c th ca ng Dng xc nh con ng gii phng cc dn tc Vit Nam, Lo, Campuchia theo qu o cch mng v sn. 1930-1945 l thi k nhn dn hai nc Vit Nam v Lo nng ta ln nhau trong qu trnh u tranh ginh c lp, t do di s lnh o ca ng Cng sn ng Dng. Mi quan h xut pht t nhng iu kin v a l, chnh tr, kinh t, vn ho, c bit t yu cu khch quan ca cng cuc u tranh gii phng dn tc, mang bn cht quc t v sn, mang li hiu qu r rt. Sau khi ginh li c chnh quyn, nhn dn hai nc Vit Nam, Lo hn lc no ht, ch mong mun c sng trong ha bnh, tip tc hp tc, cng nhau bo v nn c lp v xy dng li t nc. Chnh ph hai nc k Hip c tng tr Lo Vit v Hip nh v t chc Lin qun Lo - Vit, t c s php l u tin cho s hp tc gip v lin minh chin u chng k th chung ca hai dn tc Vit - Lo. 2. Nt p t nc, con ngi Lo Cc nt p trong vn ha Lo thng c thy Tt Lo din ra t 13 n 15/4 hng nm. y l Tt theo Pht lch v Lo, o Pht t lu tr thnh quc o. Ngi dn t nc cu may, bnh yn cho c nm. Cng nh ngi dn Thi Lan v Campuchia, l hi Bunpimay mang ngha em li s mt m, phn vinh cho vn vt, m no hnh phc thanh khit ha cuc sng ca con ngi. Bunpimay l dp nui dng v hun c ngh thut dn tc. Vo ngy u tin ca Tt Lo, ngi ta qut dn, lau chi nh ca sch s, chun b nc thm v hoa. Nc thm l mt hn hp gm nc, ngh, b kt nng, hoa v du thm. Nc c p hng hoa hoc hng liu thin nhin. V sau ngi ta cn cho c kem v bt.

Vo bui chiu, ngi dn trong lng tp trung cha lm l cng Pht, cu nguyn, nghe cc nh s ging o. Sau , ngi ta rc tng Pht ra mt gian ring trong ba ngy v m ca mi ngi c th vo tm Pht. Nc thm sau khi ti ln cc tng Pht s c hng li em v nh sc vo ngi lm phc. Ngi ta cn t nc vo cc nh s, cha v cy ci xung quanh cha. t lng tn knh ngi tr tui t nc nhng ngi ln tui chc sng lu v thnh vng. Bn b t nc vo nhau. H khng ch t nc vo ngi m cn vo nh ca, th cng, sc vt v cng c sn
2

xut. Ngi Lo tin rng nc s gip gt ra iu xu xa, bnh tt v cu chc nm mi sng lu, sch s v mnh khe. Ai b t nhiu l hnh phc nhiu. Tc l t nc (tt nc) trong ngy tt ca Lo cng c phn do thi tit nng bc (thng 4 l thi im nng nht Lo). Trc khi t nc cho nhau, ngi ta thng dnh cho nhau nhng li chc tt lnh. V p ca t nc Lo cn nm cc danh lam thng cnh c v p cun ht lng ngi v mang gi tr lch s v truyn thng dn tc t ngn nm. Vientiane X Lo l x Cha. Tng cng Lo c 1.400 ngi cha. Do , ti y ni ting nh cnh quan That Luang v Cha Phra Keo , Cha ng T, Cha S Mng, Cha Sisaket, Vn Pht Sun Xing Khun (tc gi l Sun Pht tc Vn Ch Pht), qun th hng trm bc tng c theo Pht thoi, trong vng Th-a, cch Vientiane khong 25 km, gn cu Hu Ngh Lo-Thi. Vientiane c mt ngi cha Vit tn Bng Long, kh nguy nga. T ch sng trn i l Lan Xang, thy sng sng i Anou Savary (i chin s v danh), sau 1975 c i tn thnh Khi Hon Mn ( Patu Xay ), to lc gia bng binh gii ranh ph Vientiane v khu vc That Luang. i Anou Savary c to dng t 1958, phn di v ngoi m phng theo i Arc de Triumphe ti Paris, phn trn v trong gm nhng nt kin trc, ph iu c th Lo. ng trn tng cao nht ca Anou Savary ta c th thy ton din cnh quan Vientiane. Con ng huyt mch Vientiane l ng S Mng-Samsenthay, sm ut tr ph, du n kin trc cn li ca thc dn Php chy xuyn sut t khu That Khao ln trung tm -in SengLao, ra n vng Si Khay Wattay, ri bng dng ngng li, nhng cho kin trc c truyn Lo: Nh sn. Vientiane nm thoai thoi ven sng Mkng. Bn kia b l tnh NongKhai (Thi Lan). Khc sng ny, nm 1994 chnh ph c ti tr xy chic Cu Hu Ngh Lo-Thi (Lao-Thai Friendship Bridge) di 1240m. Chnh nh chic cu ny m ra m ra hng pht trin mi cho du lch 2 nc, kt ni hnh lang ng Ty v m ra s pht trin cho ngnh du lch ca c 3 nc ng Dng. B sng Vientiane cha c khai thc ng mc, ch yu mi mt hng n, qun cc. Qun cc ven b sng Vientiane rt a dng v thc phm, vi nhiu mn n ngon v l ming. Vangvieng l mt huyn (muang) thuc tnh Ving Chn ca Lo vi dn s khong 25.000 ngi. Huyn ny c mt ng bng sn bay lu ngy hu nh khng s dng, nm song song vi con sng Nam Song. Sn bay ny dng cho cc my bay Air Americatrong Chin tranh Vit Nam. Huyn nn bn tuyn quc l chnh t Luangprabang n Ving Chn. Huyn ny bt u pht trin t thp nin 1980 do lng khch du lch trong v ngoi nc n y ngy mt tng. Vang Vieng ngy nay c c s khch sn, nh hng, hng l hnh ph v cho khch du lch. Ch Vangvieng c bn cc loi tht di, sc, kh, v tht chut. Trong trung tm huyn c mt ngi cha.
3

Nhng im thu ht khch l cc ni vi, hang ng, trong th v nht l ng Tham Phu Kham gn Vieng Vang. Cnh ng chum l mt khu vc vn ha lch s gn thi x Phonsavan, thuc tnh Xiengkhuang ca Lo, ni c hng ngn chum bng nm ri rc dc theo cnh ng thuc Cao nguyn Xiengkhuang ti cui pha bc ca dy ni Trng Sn. Trong Chin tranh Vit Nam v Chin tranh b mt, Cnh ng chum c cp n mt cch c th ch c vng ng bng Xiengkhuang ch khng phi ch a im vn ha ny. Cc nh kho c tin rng cc chum ny c nin i 1500 n 2000 nm, c nhng ngi thuc nhm Mn-Khmer m nn vn ha ca h ngy nay khng c ngi ta hiu bit thu o lm ra. Phn ln cc hin vt khai qut c nin i 500 trc Cng nguyn - 800 sau Cng Nguyn. Cc nh nhn loi v kho c hc cho rng c th cc chum ny c s dng ng di ct hoc cha thc phm. Cc cu chuyn huyn thoi ca ngi Lo cho rng c nhng ngi khng l tng nh c khu vc ny. Theo mt truyn thuyt khc, mt v vua c i tn l Khun Cheung - tin hnh cuc chin chng li k th thnh cng. ng cho to lp cnh ng chum ln men v cha s lng ln ru go lao lao n mng chin thng. Ngi phng ty u tin tin hnh kho st, nghin cu v ghi chp lit k cc hin vt ca cnh ng chum l mt nh kho c hc ngi Php tn l Madeleine Colani thuc Vin Vin ng Bc c (cole Franaise d'Extrme Orient nhng nm 1930. B cng vi nhm nghin cu ca mnh khai qut khu vc cnh ng chum v pht hin ra mt hang ng gn y vi cc di hi ca con ngi, bao gm c xng v tro b t. Cc khai qut ca b l ton din nht d c nhng cuc khai qut khc. 3. Gn gi v pht huy tnh cm hu ngh c bit Vit Nam - Lo Tnh hu ngh c bit Vit Nam - Lo ang c th hin mt cch phong ph, sinh ng trn thc t bng cc hot ng hp tc, gip ln nhau ngy cng c hiu qu gia cc c quan, doanh nghip, t chc x hi ca hai nc, gp phn tch cc vo s nghip xy dng ch ngha x hi, mang li phn vinh cho t nc, hnh phc cho nhn dn hai nc. lun gn gi v pht huy tnh cm hu ngh c bit Vit Nam Lo cn phi: Lun tng cng cc cuc gp g, tip xc bng nhiu hnh thc gia lnh o cp cao hai ng, hai nc, m rng giao lu, hp tc gia cc B, ngnh, cc on th, a phng. Tip tc gio dc su rng trong nhn dn nht l th h tr v truyn thng on kt c bit Vit Nam- Lo; tuyn truyn ph bin rng ri cc sn phm ca cng trnh lch s quan h c bit Vit Nam Lo. Lun thng nht cc bin php nhm tng cng hp tc trong lnh vc quc phng, an ninh, ngn chn cc hot ng chng ph ca cc th lc th ch, phng chng cc loi ti phm qua bin gii; hon thnh d n tng dy v tn to h thng mc quc gii vo nm 2014 v tip tc xy dng tuyn bin gii Vit Nam- Lo ho bnh, hu ngh, hp tc, pht trin ton din, bn vng, lu di. Hai bn khng nh mong mun cng cc bn lin quan gii quyt vn Bin ng bng bin php ho bnh, ph hp vi lut php
4

quc t, Cng c ca Lin Hp Quc v Lut Bin nm 1982 v Tuyn b v cch ng x ca cc bn Bin ng, nhm gi gn ho bnh, n nh v hp tc khu vc. Bn cnh , trong quan h song phng, Quc hi hai nc ang trin khai cc hot ng hp tc trn c s Tha thun hp tc gia hai Quc hi k ti Ving Chn vo thng 4/2007, tip tc a quan h hp tc gia hai Quc hi i vo chiu su, thit thc v c hiu qu. Theo , hai bn phi hp cht ch trong vic trao i thng tin, chia s kinh nghim trn cc lnh vc lp php, gim st... Sau hai nm trin khai Tha thun hp tc ny, hai bn trao i hng chc on sang thm, lm vic ti hai nc. Quc hi Vit Nam tin hnh o to, nng cao nng lc hot ng cho cc i biu Quc hi Lo v i ng cn b phc v ca Vn phng Quc hi Lo; h tr c s vt cht, thit b cho Vn phng Quc hi Lo. c bit, mt trong nhng ni dung hp tc gia Quc hi hai nc c ngha chnh tr to ln, l nm 2011, Quc hi Vit Nam xy tng v bn giao tr s lm vic ca Vn phng Quc hi Lo cho Quc hi Lo. Nhng kt qu hp tc ny c pha bn ghi nhn l rt thit thc v c hiu qu cao. Trong quan h a phng, Quc hi Vit Nam v Quc hi Lo c s phi hp cht ch trong vic t chc cc Hi ngh lin ngh vin ti Lo, nh i hi ng lin ngh vin Hip hi cc nc ng Nam (AIPA), Din n Ngh vin Chu - Thi Bnh Dng (APPF), Din n Nhn dn ASEAN (APF), gp phn xy dng hnh nh v tng cng uy tn ca Quc hi Lo trong khu vc v trn trng quc t. Quc hi Vit Nam phi hp, gip Quc hi Lo t chc thnh cng Hi ngh lin ngh vin Hip hi cc nc ng Nam ln th 26 (AIPO - 26) vo nm 2005 v Hi ngh APPF nm 2009. Hai bn tch cc ng h i din ca Quc hi mi nc tham gia vo Ban chp hnh cc t chc lin ngh vin ln nh Lin minh Ngh vin Th gii (IPU), APF gp phn vo ting ni chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp dn tc, tin b x hi. Cng vi s pht trin ngy cng su rng ca quan h hp tc Vit Nam - Lo, hai Quc hi tng cng phi hp trong gim st thc hin cc vn bn, tha thun hp tc k kt gia hai nc, qua nng cao tnh hiu lc, hiu qu ca cc vn bn, tha thun ny, gp phn vo s pht trin chung ca quan h c bit Vit Nam - Lo. K nim 50 nm thit lp quan h ngoi giao v 35 nm k Hip c Hu ngh v Hp tc Vit Nam - Lo, trong cc ngy 23-24/4 ny, Quc hi hai nc phi hp t chc Hi ngh quan h hp tc Quc hi Vit Nam - Lo: on kt - Hu ngh, cng nhiu hot ng c ngha khc ti Sn La, ni c coi l khi ngun ca tnh on kt, hu ngh c bit Vit - Lo. y l mt trong nhng s kin quan trng c t chc trong khun kh Nm on kt hu ngh Vit - Lo 2012, gp phn khi dy v khng ngng pht huy tnh on kt, hu ngh c bit gia hai ng, hai Nh nc v nhn dn hai nc Vit Nam - Lo./. NGI D THI Nguyn Khnh Hong Vit