You are on page 1of 3

Nha s hoc Ngo S Lien

Ngo S Lien (khong ro nam sinh, nam mat) ngi lang Chuc Ly, huyen Chng c (nay thuoc huyen Chng My, tnh Ha Tay), tham gia khi ngha Lam Sn t kha sm, o tien s i Le Thai Tong. Tren cng v va trong trach cua mot s than, vi ngoi but tai hoa, long yeu nc va y thc vn ti s hoan thien, ong a gop phan cong sc chu yeu trong viec soan thao ai Viet s ky toan th bo quoc s au tien cua Viet Nam. Bo s o so nay c khac in vao cuoi the ky 17 va con lai nguyen ven ti ngay nay, la cong hien to ln cua Ngo S Lien vao kho tang van hoa dan toc Ngo S Lien ngi lang Chuc Ly, huyen Chng c (nay thuoc huyen Chng My, tnh Ha Tay). La s than i Le, ong a gop phan cong sc chu yeu trong viec soan thao ai Viet s ky toan th bo quoc s au tien cua Viet Nam c khac in vao cuoi the ky 17 va con lai nguyen ven cho ti ngay nay. Theo cac tai lieu mi c cong bo gan ay, Ngo S Lien tham gia khi ngha Lam Sn kha sm, cung vi Nguyen Nh Soan (em cung cha khac me vi Nguyen Trai) gi chc vu th ky trong ngha quan, nhieu lan c Le Li c i giao thiep vi quan Minh trong nhng thi ky oi ben tam hoa hoan e cung co lc lng. Rat ang tiec, ve nam sinh va nam mat cua ong, hien nay van cha c biet that ch xac, nhng theo ai Viet lch trieu ang khoa luc th ong tho ti 98 tuoi, o tien s khoa Nham Tuat, nien hieu ai Bao th 3 i Le Thai Tong (1434 - 1442). ay la khoa thi au tien c trieu nh to chc le xng danh, yet bang; cac v tien s tan khoa c vua ban mu ao, vao cung d yen, c ban nga qu e i dao chi tham pho xa kinh ky, c "an t

vinh quy" vi le on rc rat trong the. Va sau nay, theo lenh vua Le Thanh Tong, ho ten lai c khac vao bia a, at Van Mieu, e "lam gng sang cho muon i". Sau khi thi o, Ngo S Lien a tng gi cac chc o ng s di trieu Le Nhan Tong, Le bo Hu th lang, Trieu liet ai phu kiem Quoc T Giam T nghiep, kiem S quan tu soan di trieu Le Thanh Tong. ong gop to ln ma Ngo S Lien con e lai cho i sau chnh la bo ai Viet s ky toan th ma ong a bien soan theo lenh nha vua va a hoan thanh vao nam Ky Hi, nien hieu Hong c th 10 i Le Thanh Tong, gom 15 quyen, chia thanh hai phan: Phan mot (ngoai ky), gom 5 quyen, chep t thi Hong Bang en het thi Bac thuoc (nam 938). Phan hai (ban ky) gom 10 quyen, chep t thi Ngo Quyen dng nc (nam 938) en khi vua Le Thai To len ngoi (nam 1428). Bai ta ai Viet s ky ngoai ky toan th cung do Ngo S Lien viet, co oan neu ro: "Trom ngh: may gap buoi thnh tr, t then khong chut bao en, nen khong t ngh sc hoc kem coi, lay hai bo sach cua cac bac tien hien lam trc ay, sa sang lai, them vao mot quyen Ngoai ky, gom mot so quyen, goi la ai Viet s ky toan th. Trong bo sach nay, ve s viec, co viec nao trc kia quen sot th bo sung vao; ve the le co le nao cha that ung th chnh ly lai; ve van co cho nao cha on th oi thay i; thang hoac co viec nao hay viec nao d co the lam gng khuyen ran c th gop them y kien que kech di... Tuy nhng li khen che ay cha co the lam cong luan cho muon i ve sau nhng may ra cung co the giup ch phan nao cho viec tra cu tm hieu...". Qua nhng oan trch tren ay cung co the thay c oi net tong quat ve quan niem, but phap s hoc... cua Ngo S

Lien. Bo ai Viet s ky toan th hien ang lu hanh, tuy do Ngo S Lien khi thao (hoan thanh vao nam 1479), nhng a c cac s than cac i khac nh: Vu Quynh, Le Tung, Pham Cong Tr, Le Hy... hieu chnh bo sung them. Phan ong gop chu yeu cua tien s ho Ngo vao bo quoc s ln nay la: at ten cho bo sach la ai Viet s ky toan th, c trieu nh va cac i sau chnh thc cong nhan. Cuon ai Viet s ky toan th cua Ngo S Lien a da vao ai Viet s ky cua Le Van Hu va ai Viet s ky tuc bien cua Phan Phu Tien. Ong viet them 1 quyen thuoc Ngoai ky, trnh bay lai tien trnh lch s cua Viet Nam t ho Hong Bang cho ti khi quan xam lc Minh b anh uoi ve nc; viet Tam trieu ban ky, sau nay c a vao phan Ban ky toan th va Ban ky thc luc; viet bai ta ai Viet s ky ngoai ky toan th, bieu dang sach ai Viet s ky toan th, phan Pham le ai Viet s ky toan th; viet nhng li bnh luan (hien con thay 166 oan) co ghi ro "s than Ngo S Lien viet"... Khac vi phan ln cac li bnh cua Le Van Hu hoac Phan Phu Tien, nhng oan bnh luan lch s cua Ngo S Lien thng dai hn, do o cung thng can ke hn, sinh ong hn; nhieu oan co the coi nh li tong ket ca mot giai oan lch s. Nhng dong ca tung cac bac trung than ngha s v nc quen than; nhng li ch trch cac hanh ong tham bao cua ke gian ta, nhng li to cao vach tran nhng am mu quy ke cua ke thu c viet vi ngon but tai hoa cua Ngo S Lien von la ngi hoc sau biet rong, co y thc vn ti s hoan thien nh S Ma (S ky cua T Ma Thien), Lam kinh (Kinh Xuan Thu do Khong T san nh), thc s a lam cho biet bao the he ngi oc i sau cam phuc sau sac.

You might also like