Professional Documents
Culture Documents
Nguyen Cong Tr (1778 - 1858) que goc lang Uy Vien, huyen Nghi Xuan, Nghe An. Ong la nha th, nha kinh te ln cuoi the ky 18, au the ky 19. Trong cuoc i lam quan, ong b thang, giang chc nhieu lan, co luc phai lam lnh thu song van gi c ch kh. Ong co cong ln trong viec khai khan at hoang, lap cac huyen Tien Hai (Thai Bnh), Kim Sn (Ninh Bnh) cung hai tong Hoang Thu va Minh Nhat. Ong con noi tieng vi nhng bai th, bai hat noi the hien mot tam hon phong khoang, khat vong hanh ong v cuoc i. Nguyen Cong Tr (1778 - 1859), t Ton Chat biet hieu Hy Van, nguyen quan lang Uy Vien, huyen Nghi Xuan, tran Nghe An (nay thuoc tnh Nghe An), song ong c sinh tai xa a Linh, huyen Quynh Coi, Thai Bnh. Ong xuat than trong gia nh quan lai, co truyen thong van th. Cha ong la c Ngan Hau Nguyen Cong Tan. Me la ai n cua quan Quan noi th Canh Ba Nhac Sn Nam. Che la Nang van n s rat gioi van th, tng c vua Minh Mang ban 4 ch "tiet hanh kha phong". Tuy xuat than t dong doi the phiet nhng Nguyen Cong Tr phai song trong canh han vi v gia san b chien tranh tan pha. T nho, ong a co ch hoc hanh mong giup dan, giup nc. Tng truyen rang, mot lan co viec i xa, tri ret. Nguyen Cong Tr vao quan nc ben ng ngh chan. Gap luc ai binh cua Ta quan Le Van Duyet i tap ve, moi ngi s hai nup vao mot goc, rieng ong van ap chieu nam tren o rm ngu. Quan lnh anh thc ong day, Le Van Duyet thay ong la hoc tro nho nha, lien bao Nguyen Cong Tr th vnh canh "nam o rm ap chieu", neu hay se c tha. Ong ng khau oc. "Ba van anh hung i xuong di
Chn lan thien t doi len tren" (y ch rm la "anh hung rm", chieu v vi chieu ch cua vua). Le Van Duyet khen hay, thng tien va tha cho. Nam Gia Long ra Bac thanh (1804) co tru lai Nghe An t ngay. Nguyen Cong Tr en bai yet va dang len vua tap Thai Bnh thap sach (Mi ke sach gi nc nha thai bnh) cua mnh soan, o cap en van e phat trien nong nghiep e phuc hng kinh te. Theo ong "muon an nh xa hoi va a i song dan len mot hoan canh tot ep va cao ca hn th phai phat trien nghe nong, lay nong nghiep va kinh te lam can ban (canh nong vi ban). Mai en nam 41 tuoi (1819), Nguyen Cong Tr mi au Giai nguyen ky thi Hng va lam quan lien tiep ba i vua Gia Long, Minh Mang, Thieu Tr. Nam 1827, Nguyen Cong Tr nhan lenh cung Thong quan Pham Van Ly cam quan tran ap cuoc noi day cua Phan Ba Vanh. T o Nguyen Cong Tr mi thay mien duyen hai Ninh Bnh, Nam nh, Hai Dng co nhieu at ph nhieu bo hoang ben ngh ra ke hoach khan hoang vung at nay. Nam 1828, Nguyen Cong Tr c thang Hnh bo tei lang (trong coi viec hnh an dinh Tong tran Bac thanh) kiem doanh ien s. Nguyen Cong Tr i kinh ly khap bai boi duyen hai, t ve ban o, phat trau bo, nong cu cho dan e khan hoang. Ch trong 2 nam, Nguyen Cong Tr lap ra hai huyen Tien Hai (Thai Bnh) va Kim Sn (Ninh Bnh) cung hai tong Hoang Thu va Minh Nhat (ven b bien Thai Bnh, Ninh Bnh), khai khan c 33.570 ha at. Nam 1852 i T c th 5, nhan dan hai huyen Kim Sn va Tien Hai cung nhau xay dng sinh t, th Nguyen Cong Tr ngay luc ong con song (75 tuoi). Nam 1832, luc Nguyen Cong Tr lam Bo chanh roi Tong oc Hai Yen (Hai Dng, Quang Yen), ong tiep tuc khan hoang c 3.500 ha ven bien
ay. Sau o, nam 1838 - 1839, Nguyen Cong Tr con chieu du c ngi Hoa e khai khan tren 700 ha, lap thanh lang Hng Hoa. Nam 1833, Nguyen Cong Tr lam Tham tan quan vu i tran ap cuoc noi day cua Nong Van Van suot 2 nam mi xong va c phong Binh bo thng th va van Hai Yen lam Tong oc. Sau v e xong mot trong tu, Nguyen Cong Tr b giang bon cap, oi ve kinh. Nam 1840 ong lam o ng s, chu khao trng thi Ha Noi. Sau o lai cung Nguyen Tri Phng, Pham Van ien dep tan cuoc xam nhap lanh tho Viet Nam cua quan Xiem, khi o Nguyen Cong Tr cung Doan Uan anh tan lien quan Xiem - Chan Lap. Nam 1843 va c thang Binh bo Tham tri ong b vu cao, trieu nh cach het chc tc, phat i lam lnh bien thuy Quang Ngai. en nam 1845, Nguyen Cong Tr mi c bo lam Chu s Bo Hnh kinh o, roi Quang Ngai, dan dan oi ve lam Phu tha Thien va 1847 lam Phu Doan Tha Thien. Trong 28 nam lam quan, Nguyen Cong Tr b giang chc va cach chc en 5 lan, nang nhat la lan b tc het chc lam lnh thu, nhng luc nao cung gi c ch kh. Nam T c nguyen nien (1848), Nguyen Cong Tr tron 70 tuoi, xin ve hu, song que nha en khi mat (1859). Nguyen Cong Tr sang tac rat nhieu, hau het bang ch Nom, nhng phan ln a b that lac, hien ch con khoang 150 bai gom u cac the loai, nhng nhieu nhat va thanh cong nhat la nhng bai thuoc the hat noi. Th van cua ong ca tung ch lam trai va cong danh, vai tro nha nho va ac biet ca ngi con ngi hanh ong, nhap the, con ngi trung hieu: "a mang tieng trong tri at Phai co danh g vi nui song..." (i thi t Vinh)
Nam 1858 thc dan Phap tan cong a Nang, luc o du a 80 tuoi ong van xin vua T c i tong quan: "Than gia nay con th ngay nao xin hien dang cho nc ngay ay". Nhng sau o khong lau, vao ngay 14-11 nam Mau Ngo (1859) ong t tran. Y.T