You are on page 1of 108

B Y T

VIN HUYT HC - TRUYN MU TRUNG UONG


CM NANG
VN NG
HIN MU
TNH NGUYN
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
2
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Ln u tin ra mt bn c trong khi trnh v kinh
nghim ca cc tc gi vn cn hn ch, cun sch chc
chn s cn nhiu khim khuyt. Chng ti rt mong nhn
c kin gp , chia s ca c gi chnh sa v hon
thin cho nhng ln ti bn tip theo.
Xin trn trng gi ti c gi!
TM. CC TC GI
PGS.TS Nguyn Anh Tr
Vin trng Vin Huyt hc - Truyn mu TW
3
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Chng 1. Gii thiu khi qut v mu v truyn mu
Trung Phn, Nguyn Anh Tr,
Phm Quang Vinh, Nguyn c Thun
1.1. Lng mu c trong c th 8
1.2. Chc nng cc thnh phn ca mu 9
1.3. Qu trnh to mu 11
1.4. Nhm mu 13
1.5. Cc nguyn nhn gy nn thiu mu trong c th 14
1.6. Lch s truyn mu 15
1.7. Tc dng ca truyn mu v cc hnh thc truyn mu 18
1.8. Cc bnh nhim trng ly qua ng truyn mu 19
1.9. Quy trnh truyn mu 21
1.10. An ton truyn mu 22
1.11. Hin mu theo hng dn khng c hi n sc khe 24
Chng 2. Xc nh nhu cu mu v cc i tng ngi hin mu
Nguyn Anh Tr, Nguyn c Thun, Nguyn Ch Tuyn
2.1. Cc phng php c tnh nhu cu mu 27
2.2. Vai tr ca ngi hin mu trong dch v truyn mu 29
2.3. Cc hnh thc hin mu 30
2.4. Xc nh ngi hin mu an ton 32
2.5. Quy trnh hin mu 34
2.6. S cn thit phi vn ng hin mu tnh nguyn khng ly tin 36
2.7. Chng trnh pht trin ngun ngi hin mu tnh nguyn 37
Chng 3. Can thip chuyn i hnh vi trong vn ng hin mu
tnh nguyn
Nguyn c Thun, Ng Mnh Qun
3.1. Khi qut v nhn thc, thi v hnh vi ngi hin mu 41
3.2. Mi quan h gia nhn thc, thi
v hnh vi ca ngi hin mu 44
4
Mc lc
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

5
3.3. Nhng yu t nh hng ti vic chuyn i thi v hnh vi
ngi c nhn thc y v hin mu tnh nguyn 46
3.4. Qu trnh thay i nhn thc,
thi v hnh vi ca ngi hin mu 49
3.5. Mt s nguy c ngi khng c nhn thc y ,
thi ng n nhng vn tham gia hin mu 53
3.6. Cc phng php can thip chuyn i hnh vi
trong vn ng hin mu tnh nguyn 56
Chng 4. T chc tuyn truyn vn ng hin mu tnh nguyn ti
mt a phng
Ng Mnh Qun, Nguyn Vn Nh, Nguyn c Thun
4.1. Nhng yu cu c bn trong t chc
tuyn truyn vn ng hin mu 62
4.2. Ni dung thng tin v hin mu tnh nguyn 64
4.3. Cc hnh thc vn ng tuyn truyn hin mu tnh nguyn 66
4.4. Cc bc tin hnh t chc vn ng
tuyn truyn hin mu tnh nguyn 68
4.5. Cc ch s gim st nh gi 79
Chng 5. T chc hot ng ca lc lng tuyn truyn vin hin
mu tnh nguyn
Nguyn c Thun, Nguyn Vn Nh, Ng Mnh Qun
5.1. Vai tr ca tuyn truyn vin trong dch v truyn mu 81
5.2. Nguyn tc lm vic vi tuyn truyn vin 83
5.3. T chc hat ng ca tuyn truyn vin 84
5.4. Cc bc thnh lp cu lc b tuyn truyn vin 89
Chng 6. K nng t chc s kin trong vn ng hin mu
tnh nguyn
Nguyn c Thun, Ng Mnh Qun, Nguyn Vn Nh
6.1. Khi qut v s kin 107
6.2. Phm cht ca ngi t chc s kin 109
6.3. Vai tr ca s kin trong vn ng
tuyn truyn hin mu tnh nguyn 110
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
6
6.4. Cc yu cu ca s kin trong vn ng
tuyn truyn hin mu tnh nguyn 111
6.5. Cc bc t chc s kin 112
6.6. T chc mt s s kin ph bin
trong vn ng hin mu tnh nguyn 118
Chng 7. K nng thuyt trnh trong vn ng hin mu tnh nguyn
Nguyn c Thun
7.1. Khi nim v thuyt trnh 131
7.2. Phm cht v yu cu cn c ngi thuyt trnh gii 132
7.3. Cc bc tin hnh thuyt trnh trong
vn ng hin mu tnh nguyn 134
7.4. Mt s k xo thuyt trnh thng s dng 138
7.5. Cc dng c thuyt trnh 144
7.6. Nhng li hay gp trong thuyt trnh 146
7.7. Li khuyn khi rn luyn tr thnh
thuyt trnh gia thnh cng 146
Chng 8. K nng t vn cho ngi hin mu tnh nguyn
Ng Mnh Qun, Nguyn c Thun
8.1. Mc ch, yu cu ca cng tc t vn cho ngi hin mu 149
8.2. Nhng yu cu i vi ngi cng tc
t vn cho ngi hin mu 150
8.3. Ni dung ca cng tc t vn cho ngi hin mu 151
8.4. Cc hnh thc t chc t vn cho ngi hin mu tnh nguyn 154
8.5. Cc bc tin hnh t vn cho ngi hin mu tnh nguyn 156
Chng 9. K nng t chc im hin mu tnh nguyn
Nguyn c Thun, Ng Mnh Qun, Bi Ngc Dng
9.1. Vai tr ca im hin mu trong dch v truyn mu 159
9.2. Yu cu ca im hin mu 160
9.3. Cc hnh thc t chc im hin mu 161
9.4. Cc bc t chc im hin mu tnh nguyn 164
9.5. Mt s lu trong t chc im hin mu tnh nguyn 170
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
7
Chng 10. K nng chm sc ngi hin mu tnh nguyn
Nguyn c Thun, Ng Mnh Qun, Nguyn Vn Nh
10.1. Mc ch, yu cu ca chm sc ngi hin mu tnh nguyn 175
10.2. Chm sc trc khi hin mu tnh nguyn 177
10.3. Chm sc trong khi hin mu tnh nguyn 181
10.4. Chm sc sau khi hin mu tnh nguyn 183
10.5. m bo b mt ring t ca ngi hin mu 186
Ph lc 1:
Quy trnh tuyn chn ngi hin mu tnh nguyn 191
Nguyn c Thun, Ng Mnh Qun
Ph lc 2:
c im tm l ca ngi hin mu tnh nguyn 197
Nguyn c Thun
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Chng 1.
Gii thiu khi qut v mu
v truyn mu
Mu l mt t chc lng lu thng trong h thng tun
hon ca c th. Mu gm nhiu thnh phn vi cc chc nng
khc nhau lin quan mt thit n chc nng sng ca c th.
1.1. Lng mu c trong c th
Lng mu trong c th ngi khe mnh tng i n
nh v ph thuc vo nhiu yu t nh tui, gii, trng lng
c th,... Bnh thng tng lng mu trong c th ngi
trng thnh bng khong 1/13 trng lng c th. Nu tnh
theo th tch mu th tng th tch mu ca c th l 77 ml/kg
cn nng i vi nam v 66 ml/kg cn nng i vi n. Lng
mu trong c th tng i n nh nh c ch iu ha ca c
th gia lng mu sinh ra ty xng bng vi lng mu b
mt i. Tuy vy, nu mt mt lng mu qu ln hoc chc
nng sinh mu ca ty xng b ri lon th lng mu trong
c th mt n nh.
Lng mu lin quan trc tip n hot ng ca c th
nh khi mt nhiu m hi, khi mt nc th lng mu gim do
b c c. Trong nhng trng hp bnh l nh thiu mu do
mt mu, do suy ty,... lng mu trong c th s b thay i
ty thuc vo tnh trng bnh l. Nu mt mu trn 1/3 tng
lng mu th c th s b ri lon chc nng ca nhiu c
quan, c th gy sc thm ch gy t vong.
8
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

9
1.2. Chc nng cc thnh phn ca mu
Mu gm hai phn l phn cc t bo (phn hu hnh) v
phn huyt tng (phn v hnh).
* Cc t bo mu bao gm:
- Hng cu: l t bo khng c nhn, chim s lng nhiu
3
nht, khong t 4,2 triu n 4,5 triu/mm mu i vi n v
3
4,5 triu n 5,0 triu/mm mu i vi nam. Hng cu cha
huyt sc t (cht lm cho mu c mu ) l cht vn chuyn
xy t phi n cc m v nhn co t cc m ln o thi
2
phi. Hng cu sng ti a l 120 ngy, trung bnh l 90 ngy.
Hng cu gi s b tiu hy ch yu lch v gan. Ty xng
s sinh cc hng cu mi thay th duy tr lng hng cu n
nh trong c th.
- Bch cu: l t bo to, c nhn, chim s lng t 4 nghn
3
n 10 nghn/mm mu. Bch cu c chc nng bo v c th
bng cch pht hin v tiu dit cc vt l gy bnh. C
nhiu loi bch cu khc nhau vi i sng t mt tun n vi
thng, c loi lm nhim v thc bo tc l n cc vt l gy
bnh, c loi lm nhim v nh nu ln sau vt l ny
xm nhp s b pht hin v nhanh chng c th sinh ra mt
lng ln bch cu tiu dit chng, c loi tit ra cc khng th
lu hnh trong mu bo v c th,... Bch cu c sinh ra
ti ty xng. Bnh thng ngoi lu hnh trong mu, mt
lng ln bch cu c tr cc m ca c th lm nhim v
bo v.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
10
- Tiu cu: l nhng mnh t bo rt nh, s lng t 150
3
nghn n 350 nghn/mm mu. Tiu cu tham gia vo chc
nng cm mu, tham gia to cc cc mu ng bt cc vt
thng thnh mch. Ngoi ra, tiu cu cn lm cho thnh
mch mm mi, do dai nh chc nng tiu cu lm tr ha
thnh mch. i sng ca tiu cu khong mt n hai tun.
Cng ging nh hng cu, ty xng l ni sinh ra tiu cu.
* Huyt tng: l phn v hnh, c mu vng, cha rt
nhiu cht nh:
Albumin l protein gip c th pht trin, ti to v sinh
sn ca cc t bo, cc m,...
- Cc yu t ng mu tham gia vo chc nng ng mu.
- Cc khng th lm nhim v bo v c th.
- Cc cht m, ng, vitamin, mui khong, hormon, cc
men,... v c bit l huyt tng cha ch yu nc. Cc cht
ny l cc cht rt quan trng i vi s pht trin, chuyn ha
ca c th.
Huyt tng theo cc mch mu n rut hp thu cc cht
dinh dng ri i nui khp c th. ng thi nhn cc cht
cn o thi t cc m, cc t bo a n chuyn ha
gan, o thi thn, tuyn m hi, phi,... Huyt tng thay
i theo gi trong c th, v d sau ba n huyt tng c mu
c v tr nn trong mu vng chanh sau khi n t mt n hai
gi. V vy, khng nn n no, n nhiu cc thc n nhiu m
ngay trc khi hin mu. Mu c huyt tng c s khng
c s dng v c th gy sc, gy d ng cho ngi bnh.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
1.3. Qu trnh to mu
* Chu trnh sng ca cc t bo mu:
- Cc t bo mu c sinh ra ti ty xng. Sau khi tham
gia hot ng chc nng mu v cc m trong mt thi gian
nht nh chng s b tiu hy. Khi tiu hy, mt phn chng
s c ti hp vo c th, mt phn s c o thi ra khi c
th.
- Bnh thng th hai qu trnh sinh mu v tiu hy mu s
cn bng m bo duy tr lng mu n nh trong c th.
c tnh mi ngy s c mt lng mu tng ng vi
khong 40 ml n 80 ml c thay th v ty xng c kh
nng sinh mu gp 10 ln nh vy (khong 400 ml n 800
ml). Ph n trong tui sinh cn mt mu mi chu k
kinh nguyt khong 80 ml n 140 ml mu.
- Khi c th b mt nhiu mu vt kh nng sinh mu ca
ty xng th s b thiu mu v c nhng ri lon ty mc
mt mu. Bn cnh , nhiu bnh l tuy khng b mt mu
nhng do ty xng khng sinh hoc gim sinh mu hoc sinh
ra cc t bo mu bt thng cng s gy thiu mu. Mt trong
nhng nguyn nhn kh ph bin l thiu mu do thiu st.
11
Sinh mu

(Ty xng)
Hot ng
chc nng

(Mu v cc m)

Hy
(Gan, lch)
Thi
Cht cn
Ti hp thu (cc sn phm)
S : chu trnh sng ca cc t bo mu
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
12
Ph n trong tui sinh nn n cc thc n c nhiu st v
ung vin st d phng thiu mu.
* Cc thnh phn ca huyt tng: c hp thu t thc n
hoc do cc c quan trong c th sn xut ra c a vo
mu. Hm lng ca cc cht trong huyt tng kh n nh
nh c ch iu ha ca c th. Khi c th mt kh nng iu
ha (nh bnh i tho ng) hoc khng sinh c mt
thnh phn no ca mu (nh bnh a chy mu do di
truyn - bnh Hemophilia) s gy ra nhiu bnh nguy him.
Gan ng vai tr rt quan trng trong vic sn xut, chuyn
ha cc thnh phn ca huyt tng. Thn ng vai tr thi tr
cc cht c, cc sn phm chuyn ha v m bo cn bng
mui nc, cn bng a xit - ba z trong mu.
* iu ha to mu:
- ngi ln, c quan to mu l ty xng ca cc xng
di v xng dt. c cc t bo gc, chng nhn ln v
phn chia nhiu ln tr thnh t bo mu trng thnh.
Hng ngy ty xng to ra hng t t bo mu pht trin v
thay th cc t bo cht.
- Khi b mt mu, c th s huy ng lng mu d tr
trong gan, lch,... v c cc cht ni mi duy tr huyt p
khng thay i. Sau ty xng s tng sinh mu b
lng mu mt. Cc c quan cm nhn thiu xy s tit ra
cc cht ni tit kch thch ty xng tng sinh mu. Bch cu
v tiu cu do c tr nhiu t chc (m) nn khng nh
hng nhiu sau khi b mt mu. Huyt tng hi phc rt
nhanh chng, ch sau vi gi n vi ngy khi b mt mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
1.4. Nhm mu
- Trong mu c cc t bo v huyt tng nn c cc khng
nguyn t bo v khng nguyn protein huyt tng. Nu
truyn khng nguyn vo c th c khng th tng ng (mi
loi khng nguyn c mt loi khng th tng ng) s gy
nn phn ng. Trong cc khng nguyn ca cc t bo mu th
khng nguyn hng cu c vai tr quan trng, chng c gi
l nhm mu. C nhiu h nhm mu khc nhau nh h ABO,
h Rh, h Kell, h M, N,... trong quan trng l h nhm mu
ABO v h nhm mu Rh.
- H nhm mu ABO gm 4 nhm mu chnh l A, B, O v
AB. Da vo s c mt ca khng nguyn trn hng cu v
khng th trong huyt thanh (l huyt tng loi b cc yu
t ng mu) c th tm tt theo bng sau:
T l ngi c cc nhm mu A, B, O v AB trong cng
ng khc nhau tng chng tc. Vit nam, t l cc nhm
mu l: nhm A khong 21,2%, nhm B khong 30,1%, nhm
O ng 42,1%, nhm AB khong 6,6%.
Nhm mu
A
B
O
AB
Khng nguyn trn
hng cu
A
B
O

AB
Khng th trong huyt
thanh
Chng B
Chng A
Chng A v chng B
Khng c khng th
13
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Nguyn tc truyn mu l khng c khng nguyn v
khng th tng ng gp nhau trong c th. Do vy, vic xc
nh nhm mu chnh xc trc khi truyn l rt quan trng.
Nhm mu O c gi l nhm mu cho ph thng tc l c
th cho c tt c cc nhm nhng ch nhn c mu cng
nhm. Nhm mu AB l nhm mu nhn ph thng tc l
nhn c tt c cc nhm nhng ch cho c ngi cng
nhm mu. Ngi c nhm mu A c th nhn c t nhm
mu O hoc A, ngi c nhm B c th nhn c t nhm O
hoc B.
- H nhm mu Rh: c hai loi nhm mu l Rh dng v
Rh m. Ngi c nhm mu Rh m khng nhn mu t nhm
Rh dng (ngoi tr ln u truyn mu v cha c khng th
chng Rh dng). Vit Nam, t l ngi Rh m chim t l
rt thp l 0,7% dn s nn h c coi l ngi c nhm mu
him. Trong khi Chu u, Chu M, Chu c,... t l ny cao
hn nhiu, chim khong 40% dn s.
1.5. Cc nguyn nhn gy nn thiu mu trong c th
* Do mt mu:
- Do chy mu cp tnh (tai nn giao thng, tai nn lao
ng, tai nn sinh hot, tai bin sn khoa, xut huyt tiu
ha,...) hoc mn tnh (do giun mc, do bnh tr,...).
- Do tan mu: v hng cu do st rt, do ng c cp, do
truyn nhm nhm mu, do bnh l ca mu,...
14
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
15
* Do ty km sinh mu:
- Do bnh l ca ty xng: suy ty, ung th mu, ri lon
sinh ty,...
- Do thiu nguyn liu sinh mu: thiu st, suy dinh
dng, ri lon hp thu rut, thiu cc vitamin,...
1.6. Lch s truyn mu
Loi ngi t xa xa bit n vai tr ca mu nh l
cht k diu ca cuc sng. Thi c i, ngi ta cho rng
mu khng ch l nha sng nui dng c th m cn cha
ng linh hn ca con ngi. V trong sut qu trnh pht trin
ca mnh, loi ngi lc no cng thc s coi trng vai tr ca
mu. Chnh v vy, con ngi lun trn trng, gi gn v bo v
dng mu trong c th ca mnh. Khng nhng th, ngi xa
cn tm cch a mu vo trong c th bng cch pha vo
ru ung, cho vo trong n n v tim mu vo c
th.
Nm 1667, Jean Raptiste Danis - mt gio s trit hc v
ton hc Paris cng cng s tim mu ca mt con b cho
mt bnh nhn tr tui b suy nhc thnh cng ln u
tin gy ting vang ln Chu u. Nhng n ln tim th 2
th ngay lp tc bnh nhn b t vong. Ngh vin Paris nhn
c sc lnh ca Gio hong cm truyn mu. Vic tim
mu vo c th ngi khng c thc hin hn 150 nm
sau . n nm 1825, nh sn khoa ngi Anh l Jame
Bludell truyn mu thnh cng cho mt sn ph b mt
nhiu mu t ngi chng cho mu. T vic truyn mu
tip tc c thc hin v g nhiu hn, song vn c nhiu
trng hp b cht do truyn mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Nm 1900, nh bc hc ngi M gc o l Karl
Landsteiner pht hin ra nhm mu h ABO m ra mt k
nguyn mi cho Truyn mu. Truyn mu pht trin mnh hn
sau khi Reuben Ottenberg nu ra s truyn mu vo nm
1913 da vo s ha hp gia nhm mu ngi cho v ngi
nhn.
S truyn mu c mang tn tc gi:
tng nim cng lao to ln ca Gio s Karl
Landsteiner trong truyn mu, sau ny T chc Y t th gii
(WHO) v Hi ch thp - trng li lim quc t ly
ngy sinh ca ng - ngy 14 thng 6 l Ngy th gii tn vinh
ngi hin mu - World blood donor day.
Vic truyn mu lc u l trc tip truyn t ngi sang
ngi. Sau , nh vic pht hin ra cc cht chng ng mu
v dung dch nui dng hng cu ngoi c th m ngi ta
ly mu vo chai, xt nghim ha hp nhm mu h ABO l
truyn cho bnh nhn.
Nm 1981, mt bnh mi c pht hin - AIDS v mt
trong nhng ng ly ca n l truyn mu. Nm 1985 vic
sng lc HIV/AIDS c p dng trong truyn mu.
16
A
B
Ab
O
S truyn mu Ottenberg:
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
17
T nhng nm 1980 n nay, ngy cng nhiu cc xt
nghim sng lc ngn chn ly nhim cc virus qua truyn
mu, rt ngn giai on ca s ca nhim HIV/AIDS v cc
bnh ly qua ng truyn mu.
K t nm 1990 n nay, do yu cu cao v cht lng mu
v an ton truyn mu nn t chc h thng truyn mu mi
quc gia cng c nhiu thay i vi xu th chnh l tp trung
ha cc ngn hng mu nh l thnh cc trung tm truyn mu
khu vc vi din bao ph rng.
Vit Nam, trc nm 1954 truyn mu do qun i Php
t chc ti Bnh vin n Thy (nay l Bnh vin Trung ng
Qun i 108) v mt s bnh vin ti Si Gn. T nm 1954
n nm 1975, truyn mu nc ta ch yu phc v chin
tranh.
Giai on t 1975 n 1992, truyn mu c trin khai
trn ton quc c 3 tuyn: trung ng, tuyn tnh v tuyn
huyn. C nc c hng trm c s truyn mu. Mu c
ly ch yu ngi cho mu chuyn nghip (trn 90%), s cn
li l ngi nh ca ngi bnh cho mu, cha c ngi hin
mu tnh nguyn. Truyn mu ton phn l ch yu. Mu c
ly vo chai, tin hnh mt s xt nghim sng lc nh giang
mai, st rt, xt nghim nhm mu h ABO v lm phn ng
cho ri truyn cho ngi bnh. Nm 1993, c nc tin
hnh sng lc HIV, st rt v giang mai trong truyn mu.
Nm 1994, tip tc trin khai sng lc vim gan virus B
(HBsAg) trong truyn mu.
Nm 1994, phong tro hin mu tnh nguyn nc ta
c pht ng. M u l Ngy hin mu tnh nguyn ca
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
18
sinh vin i hc Y H Ni - ngy 24/01/1994 vi s tham gia
ca Ban Khoa gio Trung ng, cc gio s ca ngnh y t v
ng o cc nh bo, phng vin bo ch. K t , phong
tro hin mu tnh nguyn nc ta ngy cng pht trin, s
lng mu thu gom v t l ngi hin mu tnh nguyn ngy
cng tng. Qua cu cha c hng trm ngn ngi
bnh nh c truyn mu.
1.7. Tc dng ca truyn mu v cc hnh thc truyn
mu
Truyn mu l a cc thnh phn ca mu vo h tun
hon ca mt c th cn thit ti n.
- Tc dng ca truyn mu: truyn mu l hot ng khng
th thiu trong cp cu v iu tr cho ngi bnh khi b mt
mu nhiu (do tai nn, do chin tranh, do cc tai bin sn khoa,
xut huyt tiu ha,...) hoc do thiu ht cc thnh phn mu
(xut huyt gim tiu cu, bnh Hemophilia, ri lon ng
mu do nhim c, mt huyt tng do bng,...).
Nh c truyn mu m cc phng php iu tr hin i
nh ghp tng, iu tr ung th, phu thut tim mch, iu tr
cc bnh v mu,... c m rng v iu tr t hiu qu cao.
Nu khng c mu iu tr th nhiu ngi bnh s khng
th cu cha c.
- Tc hi ca truyn mu: truyn mu c th gy nguy
him n tnh mng cho ngi bnh khi c sai st v k thut
(nh nh nhm nhm mu), c th ly cc bnh nhim trng
truyn qua ng mu (nh HIV/AIDS, vim gan virus B,
vim gan virus C, giang mai, st rt,...) v c th gy cc phn
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
19
ng min dch sau truyn mu. Do vy, khi truyn mu cn
phi thc hin nghim tc cc quy nh, quy trnh chuyn mn
k thut v phi theo di bnh nhn cht ch, ch mt s nh
ca nhn vin y t c th lm cho ngi bnh b t vong.
- Cc hnh thc truyn mu: da theo cc tiu ch khc
nhau m ngi ta cng chia truyn mu thnh nhiu hnh thc
khc nhau:
+ Da vo thnh phn mu a vo c th: chia thnh
truyn mu ton phn (truyn ton b cc thnh phn ca
mu) v truyn mu tng phn (nh khi hng cu, khi tiu
cu, khi bch cu, huyt tng,...). Ngy nay, nh s tin b
ca truyn mu hin i nn ch yu l truyn mu tng phn.
+ Da vo s tng ng gia ngi hin mu v ngi
nhn mu: chia thnh truyn mu t thn (truyn mu ca
chnh bn thn ngi bnh) v truyn mu khc c th (ngi
hin mu v ngi nhn mu khc nhau). Truyn mu t thn
m bo an ton hn truyn mu khc c th nhng rt t ngi
bnh c tiu chun p dng nn a s vn l truyn mu
khc c th.
1.8. Cc bnh nhim trng ly qua ng truyn mu
- Truyn mu l mt trong nhng ng ly ca nhiu tc
nhn gy bnh nhim trng truyn qua ng mu nh vi
khun, virus, k sinh trng, nm,... Do vy, vic ngn chn ly
nhim cc bnh nhim trng qua truyn mu l rt quan trng.
Vic chng ly nhim cho ngi hin mu c thc hin kh
n gin v ch cn m bo v khun cc dng c ly mu v
kim ly mu ch dng mt ln. Thc t hin nay, kh nng ly
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
20
bnh do tham gia hin mu gn nh khng xy ra. iu ng
ngi nht l ngi bnh nhn mu v nhn vin y t c nguy c
b ly nhim bnh t nhng ngi hin mu.
- Ty tng mi nc khc nhau m ngi ta p dng cc
bin php khc nhau sng lc cc tc nhn gy bnh ly qua
ng truyn mu. nc ta hin nay, B Y t quy nh bt
buc phi xt nghim sng lc ti n v mu trc khi truyn
cho ngi bnh 5 bnh nhim trng l: HIV/AIDS, vim gan
virus B, vim gan virus C, giang mai v st rt. Tuy vy, kh
khn nht l xt nghim khng pht hin c cc tc nhn
ny trong giai on ca s nh HIV/AIDS l 3 thng, vim
gan B l 4 tun, vim gan C l 12 tun, giang mai l 4 n 8
tun v k sinh trng st rt th ch pht hin c khi cho mu
trong lc ang ln cn st. Ngay c cc nc tin tin nh M,
Nht,... th t l ly nhim HIV/AIDS qua truyn mu cng
cn rt cao (khong 1/40.000 n v mu) mc d h p
dng nhiu phng php xt nghim rt hin i sng lc
mu.
- Cc bin php chnh phng chng cc bnh nhim
trng ly qua ng truyn mu:
+ Vn ng hin mu tnh nguyn khng ly tin ngi
hin mu t sng lc nu thy mnh c yu t nguy c nhim
bnh th nht nh khng hin mu. y l bin php quan
trng nht.
+ T vn v khm lm sng la chn ngi hin mu an
ton.
+ Xt nghim sng lc cc bnh nhim trng ly qua
truyn mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
21
+ Thc hin truyn mu tng phn, truyn mu t thn v
m bo v khun cc dng c, trang thit b trong truyn
mu.
1.9. Quy trnh truyn mu
Truyn mu hin nay l mt dy truyn cng ngh hin i
i hi rt phc tp nhm m bo cht lng mu v an ton
truyn mu. Tuy vy, c th hiu n gin l truyn mu l ly
mu t ngi hin mu, tin hnh cc k thut cn thit ri
truyn cho ngi bnh nhn mu. Cc c s truyn mu khng
sn xut c mu m c mu truyn cho ngi bnh th bt
buc phi
Ngi hin mu c vai tr c bit quan trng v nu khng
c ngi hin mu th khng th c mu v ch phm
truyn cho ngi bnh. Tuy vy, mu thu gom c t ngi
hin mu mi ch l nguyn liu cho c mt dy truyn cng
ngh phc tp vi nhng chi ph cao cho mi n v mu v
ch phn mu. Do vy, tuy hin mu tnh nguyn khng nhn
c ngi hin mu. S truyn mu c minh
ha nh sau:
Vn ng
hin mu

Thu gom
mu

Xt nghim
sng lc
Tch
cc
thnh
phn
mu
Lu tr
mu, ch
phm mu
Phn phi
mu ti cc
bnh vin
Truyn mu
cho ngi
bnh
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
22
tin bi dng nhng khi bnh nhn nhn mu hoc ch phm
mu th vn phi tr mt phn cc chi ph .
Nu ngi hin mu km cht lng (b thiu mu) hoc b
nhim cc bnh ly qua truyn mu th cc c s truyn mu s
khng th c c nng cao cht lng mu v c th
lt cc n v mu b nhim bnh trong giai on ca s m
vn truyn cho ngi bnh.
1.10. An ton truyn mu
Hiu theo ngha rng an ton truyn mu l khng xy
ra bt k iu nguy him no cho ngi hin mu, ngi bnh
nhn mu v ngi phc v truyn mu.
* An ton cho ngi hin mu: y l nhim v hng u v
nu khng m bo an ton cho ngi hin mu th s khng
c ngi hin mu. m bo an ton cho ngi hin mu bao
gm:
- Ngi hin mu cn c t vn, khm lm sng, xt
nghim tuyn chn m bo c nhn thc y , thi
ng n v iu kin v sc khe hin mu an ton.
Nhng ngi khng c iu kin th nht nh khng tham
gia hin mu.
- Ngi hin mu c n tip, chm sc v hng dn
y , chu o trc, trong v sau khi hin mu.
- Ngi hin mu c thng bo kt qu xt nghim,
c t vn v bo v sc khe v phng chng cc bnh ly
qua ng truyn mu tip tc hin mu nhc li v vn
ng mi ngi cng tham gia hin mu tnh nguyn.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
23
* An ton cho ngi nhn mu: bao gm cc ni dung
chnh l an ton v s lng, an ton v cht lng mu v
m bo thc hin ng theo cc quy nh, quy trnh v truyn
mu.
- An ton v s lng mu: ngi hin mu c cung cp
y v kp thi lng mu v ch phm mu khi h cn
truyn mu trong iu tr hng ngy, khi cp cu v khi c
thm ha xy ra. T chc Y t th gii khng nh khng
c mu th khng th ni n m bo an ton truyn mu.
- An ton v cht lng mu: bao gm m bo cht lng
mi n v mu v ch phm mu, an ton v mt min dch v
an ton v cc bnh nhim trng ly qua ng truyn mu; c
th:
+ Tt c cc n v mu v ch phm mu truyn cho ngi
bnh u phi m bo cc tiu chun v cht lng.
+ La chn c cc n v mu tng ng v nhm mu
truyn cho ngi bnh. Hn ch n mc thp nht cc
phn ng do bt ng min dch gia ngi hin mu v ngi
bnh nhn mu.
+ Loi tr c cc n v mu nhim bnh trnh ly
cho ngi bnh nhn mu bao gm t vn ng c ngi
hin mu an ton n khm, xt nghim sng lc bng cc
phng php hin i, s dng truyn mu tng phn, truyn
mu t thn, lc bch cu trc khi truyn,...
- Thc hin y v nghim tc cc quy nh, quy trnh
v truyn mu. Hn ch n mc thp nht nhng nhm ln
trong truyn mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
24
Truyn mu c v nh con dao hai li, n c th cu
c ngi bnh nhng cng c th nhanh chng lm cho
ngi bnh t vong hoc b thm mt bnh nan y khc. Do vy,
vic m bo an ton cho ngi bnh nhn mu lun c cc
quc gia, cc c s truyn mu c bit quan tm m mt trong
nhng bin php quan trng nht, quyt nh nht l vn ng
c nhiu ngi hin mu c cht lng v an ton.
* An ton cho nhn vin lm cng tc truyn mu: Trong
qu trnh thc hin cng vic ca mnh (nh ly mu xt
nghim, thu gom mu, sng lc, sn xut cc ch phm mu...)
nhng ngi lm cng tc truyn mu rt d b ly bnh t
mu ca ngi hin mu b nhim bnh. Mi ngy h phi tip
xc vi hng trm mu khc nhau. Vi t l nhim vim gan B
trong cng ng t 10% n 15%, vim gan C t 1% n
1,5%,... th nguy c ly nhim bnh l rt cao. Do vy, phi c
nhiu bin php m bo an ton cho h v cng l mt
ni dung quan trng trong m bo an ton truyn mu.
1.11. Hin mu theo hng dn khng c hi n sc khe
Gii thch ti sao hin mu theo hng dn khng c hi
n sc khe l mt ni dung quan trng trong cng tc tuyn
truyn vn ng hin mu tnh nguyn. Chng ta c th da
trn 3 c s chnh l c s sinh l mu, qua cc cng trnh
nghin cu khoa hc v thc t Vit Nam cng nh trn th
gii.
* C s sinh l mu: trong c th ngi khe mnh, cc
thnh phn ca mu ch tn ti trong mt thi gian nht nh,
chng lun c thay th nh qu trnh sinh mu v c ch
iu ha sinh mu ca c th.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
25
- Mu gm nhiu thnh phn, mi thnh phn c chc nng
v i sng nht nh. Kh nng sinh mu ca ty xng l rt
ln c th gp 10 ln so vi nhu cu bnh thng ca c th.
- Khi b mt mu, ngay lp tc c th huy ng lng mu
cha lu thng c d tr trong gan, lch... duy tr huyt
p v lng t bo lu thng khng thay i, sau kch thch
ty xng tng sinh b li lng mu mt i.
Mt ngi trng thnh khe mnh nu hin lng mu
khng qu 1/13 lng mu trong c th (hoc khng qu 7
ml/kg cn nng) th hon ton khng c hi ti sc khe.
* Qua cc cng trnh nghin cu khoa hc: c nhiu
cng trnh nghin cu khoa hc trn th gii v Vit Nam
khng nh nu hin mu theo hng dn ca bc s th hon
ton khng c hi ti sc khe.
* Thc t trn th gii v nc ta trong nhiu nm qua:
hng ngy c hng ngn ngi hin mu nhng h vn hon
ton khng b nh hng xu ti sc khe... Cho n nay, cha
c mt quc gia no c thng bo l c ngi hin mu tnh
nguyn b nh hng xu ti sc khe do hin mu.
Tuy vy, cng c mt s trng hp sau khi hin mu c
th b xu, mt mi... hin tng ny l do tm l hi hp, lo
lng v s b mt i sau 15 pht n vi gi. Ngi hin mu s
c cc cn b y t theo di v quyt nh ng ri khi
im hin mu khi m bo sc khe ca h hon ton bnh
thng.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
26
* Tuy vy, nu khng thc hin theo hng dn ca bc
s khi tham gia hin mu th c th s c hi ti sc khe. V d
nh hin mu nhiu ln trong vng 3 thng, hin mu khi bn
thn khng c khe mnh, khng thc hin theo cn dn
ca bc s trc v sau khi hin mu...
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

27
Chng 2.
Xc nh nhu cu mu v ngi hin
mu an ton
2.1. Cc phng php c tnh nhu cu mu
Mu l loi thuc iu tr c bit ch c ly t ngi.
Cho n nay c nhiu cng trnh khoa hc nghin cu
tng hp mu nhn to, song vn cha c kt qu. V vy, c
mu cu cha ngi bnh th phi c ngi hin mu. Bn
cnh , do thi hn bo qun mu v cc ch phm mu ngoi
c th ch trong mt thi gian nht nh (mu ton phn l 35
ngy, khi hng cu l 42 ngy, khi tiu cu l 3 n 5 ngy,
khi bch cu l 48 n 72 gi, huyt tng l 2 nm,...) nn
vic c tnh nhu cu mu iu tr mi nm, mi thng, mi
ngy, mi a phng, mi quc gia l rt quan trng. Trn
c s , xc nh s ngi hin mu cn thit p ng vi
nhu cu mu iu tr. C nhiu cch c tnh nhu cu mu
khc nhau trong c ba cch c tnh c T chc Y t th
gii (WHO) khuyn co v c p dng nhiu quc gia.
- Cch 1: da theo dn s ca mi a phng, mi quc
gia th s n v mu cn cho iu tr mi nm tng ng vi
2% dn s ca a phng, quc gia .
S n v mu cn = 0,02 x s dn
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Thc t hin nay cc nc pht trin nh Nht, M,
Singapore,..th lng mu thu gom mi nm tng ng vi
4% n 6% dn s.
- Cch 2: da theo s ging bnh cp cu th nhu cu mu
iu tr mi nm mi a phng, quc gia bng 6,7 ln s
ging bnh cp cu.
Phng php ny ch p dng c cc nc c chm sc
y t tt v vic xc nh s ging cp cu cc c s y t m
bo ph hp vi s ca cp cu mi nm.
- Cch 3: da theo nhu cu v kh nng thc t th s n v
mu cn mi nm bng 110% lng mu nm trc cng thm
lng mu tng thm do p dng cc phng php iu tr
mi.
Trong ba cch trn th cch 1 v cch 2 thng c cc
nc pht trin p dng. nc ta, cch p dng ph hp nht
l cch 3, sau l cch 1. Cch 2 rt kh p dng v s ging
cp cu ca cc c s y t c hiu sut s dng rt kh nh
gi. Theo cch 1 th vi dn s khong 85 triu ngi, mi nm
nc ta cn ti khong 1.700.000 n v mu phc v cp cu
v iu tr.
S n v mu cn = 6,7 x s ging bnh cp cu
S n v mu cn = (1,1 x s mu nm trc + s mu tng
thm do m rng iu tr)
28
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
29
2.2. Vai tr ca ngi hin mu trong dch v truyn mu
Dch v truyn mu l em li cho ngi bnh nhn mu,
ngi hin mu v cc i tng cng chng lin quan s phc
v tt nht, m bo an ton truyn mu vi nhng n v mu,
ch phm mu m bo cht lng v chi ph hp l. Cc c s
truyn mu khng sn xut ra c mu nhn to m ch l cu
ni a nhng dng mu nhn i t ngi hin mu n vi
ngi bnh cn truyn mu. Do vy, ngi hin mu l mt
phn quan trng nht to nn dch v truyn mu, nu
khng c ngi hin mu th khng c dch v truyn mu.
- Ngi hin mu quyt nh n s lng mu ca cc
trung tm truyn mu. Thc t trn th gii v Vit Nam, mt
trong ch s quan trng nh gi nng lc hot ng ca h
thng truyn mu l s n v mu thu gom v t l mu p
ng c vi nhu cu mu iu tr.
- Ngi hin mu quyt nh n cht lng mu. Nu ly
mu ngi b thiu mu th cc trung tm truyn mu khng
th c c nng cao cht lng mu ln c v cc t bo
mu i hi phi l t bo sng nn nu c c th t bo ny
s b cht.
- Ngi hin mu quyt nh n an ton truyn mu.
Ngi hin mu c nhn thc y t sng lc mt cch
nghim tc v hiu qu, c tuyn chn v chm sc tt s l
mt bin php c bn nht m bo an ton truyn mu.
Ngc li, nu ngi hin mu b nhim bnh nht l trong
giai on ca s th nguy c ly nhim cho ngi bnh nhn
mu, nhn vin lm cng tc truyn mu l rt ln mc d cc
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
30
trung tm truyn mu c nhng n lc p dng cc bin php
khc m bo an ton truyn mu.
- Ngi hin mu ng vai tr quan trng trong vic to
dng v qung b hnh nh ca cc t chc tham gia vo dch
v truyn mu ti cng chng. Vi lc lng ng o n t
nhiu vng, nhiu t chc, nhiu ngh nghip khc nhau
tham gia mt s kin rt c ngha vi h, ngi hin mu s
l nhng thuyt trnh vin hiu qu ti cng chng v cc
hot ng, v hnh nh ca cc t chc tham gia vo dch v
truyn mu.
- Ngi hin mu l nhng c ng vin tch cc to
nim tin, s an tm ca ngi bnh nhn mu nht l nhng
ngi bnh c nhm mu him hoc h phi thng xuyn
truyn mu.
2.3. Cc hnh thc hin mu
C nhiu hnh thc hin mu khc nhau ty theo cch phn
loi, c im truyn mu mi a phng, mi quc gia.
* Da vo thnh phn ca mu khi hin: c 2 hnh thc
- Hin mu ton phn: y l hnh thc hin mu ch yu
trn th gii v Vit Nam. u im ca hnh thc ny l thc
hin nhanh chng, n gin, chi ph thp v p ng c nhu
cu mu iu tr nhiu loi ch phm mu. Nhc im l khi
sn xut khi tiu cu v cc ch phm huyt tng th hm
lng trong mi n v mu khng p ng c nn thng
phi tp trung nhiu n v mu li dn n cht lng ch
phm mu v an ton truyn mu kh c m bo tt.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

31
- Hin thnh phn mu: ngi hin mu ch hin mt hay
mt s thnh phn no ca mu (thng l tiu cu v huyt
tng). u im ca hnh thc ny l m bo tt hm lng
cn thit trong ch phm mu v ch t mt ngi cho nn cht
lng v an ton c m bo tt. Tuy vy, n i hi ngi
hin mu phi mt nhiu thi gian hn (khong 1 n 2 gi
ly c mt n v ch phm mu), my mc phc tp, chi
ph cao.
cc nc c truyn mu pht trin th khong 1/3 lng
ngi hin mu l hin thnh phn mu. nc ta, hnh thc
ny ang c pht trin v tin hnh thng xuyn cc
trung tm truyn mu ln.
* Da vo ng c tham gia hin mu: chia thnh 2 hnh
thc
- Hin mu tnh nguyn khng ly tin: ngi hin mu
hon ton t nguyn, sn sng phi hp vi trung tm truyn
mu v khng v cn tin hay qu tng c ngha vt cht khi
tham gia hin mu.
- Hin mu ly tin (hay cn gi l cho mu chuyn
nghip): ngi hin mu v cn tin nn phi i cho mu.
* Da vo quan h gia ngi hin mu v ngi nhn
mu: chia thnh 3 hnh thc.
- Hin mu t thn: ngi hin mu v ngi nhn mu
cng l mt ngi.
- Hin mu cho ngi thn: ngi hin mu hin mu cho
ngi thn ca h.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
32
- Hin mu tnh nguyn: ngi hin mu khng bit ai l
ngi s c nhn mu ca mnh.
* Da vo s ln hin mu: chia thnh 2 hnh thc l hin
mu ln u v hin mu nhc li.
2.4. Xc nh ngi hin mu an ton
* Cc i tng ngi hin mu: hin nay trn th gii v
nc ta, mu c thu gom t 4 i tng sau:
- Ngi cho mu chuyn nghip: l nhng ngi v cn
tin nn i cho mu. i a s i tng ny u c cuc sng
kh khn, thu nhp thp nn h hin mu kh u n trong
nm thm ch l trong nhiu nm. H l ngun ngi hin mu
ch yu cc a phng khi phong tro hin mu tnh nguyn
cha pht trin.
Tuy vy, v cn tin nn h c th che giu tin s bn thn
hoc cho mu nhiu ni, nhiu ln trong 3 thng nn h c
xp vo nhm ngi cho mu khng an ton. V vy tt c
cc quc gia trn th gii u phi tm cc bin php thay th
h bng ngi hin mu tnh nguyn. ng thi, khng dng
bt k s khuyn khch no v vt cht thu ht ngi hin
mu.
- Ngi nh cho mu: l ngi thn ca ngi bnh cho
mu khi bnh vin yu cu. V mt l thuyt th y l ngi
cho mu an ton. Nhng trn thc t, v mong mun cu c
ngi thn nn h tm mi cch c cho mu, thm ch l
mua ngi nh tc l gia nh ca ngi bnh tr tin c
nhng ngi cho mu ly tin nhn l ngi nh ca
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
33
mnh. V vy, i tng ny xp vo nhm ngi cho mu
khng an ton.
- Ngi cho mu t thn: l ngi cho mu cho chnh bn
thn mnh. Cho mu t thn ch p dng c trong mt s t
cc bnh nhn nh: phu thut c chun b, chy mu bng
v khun, pha long mu trc m,... Do phi c nhng yu
cu cao v sc khe nn hu ht cc bnh nhn cn truyn mu
khng c iu kin cho mu t thn mc d cho mu t
thn c nhng u vit ni tri hn cho mu khc c th.
- Ngi hin mu tnh nguyn: l nhng ngi hon ton
t nguyn cho mu ca mnh cu ngi bnh khi c nhn
thc y v s cn thit v ngha cao p ca hin mu
cu ngi. Do vy, h t sng lc trc khi hin mu,
thc hin tt nhng hng dn ca cn b y t khi tham gia
hin mu.
Ngi hin mu tnh nguyn m nht l ngi hin mu
tnh nguyn nhc li l i tng cho mu an ton nht. bt
k quc gia no trn th gii, vic xy dng v pht trin bn
vng ngun ngi hin mu tnh nguyn khng ly tin l
chnh sch u tin hng u trong hot ng truyn mu.
* La chn ngi hin mu an ton: Trc yu cu ngy
cng cao ca cng tc m bo an ton truyn mu, T chc Y
t th gii v Hip hi Ch thp - trng li lim quc t
khuyn co cc quc gia:
- Chn cc vng c t nguy c thp ly nhim HIV/AIDS
v cc bnh ly qua truyn mu vn ng tuyn truyn,
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
34
t chc t vn tht tt ngi hin mu t sng lc trc
khi hin mu.
- Ch nn ly mu cc i tng ngi hin mu tnh
nguyn c nguy c thp v cc bnh ly nhim qua ng
truyn mu. Cc i tng c nguy c cao nh cn b y t c
tip xc vi ngun ly HIV/AIDS, nhn vin y t v ngi nh
bnh nhn trong cc khoa c bnh truyn nhim, nhng ngi
sinh sng vng c t l nhim cc bnh ly qua truyn mu
cao, ngi va i du lch nhiu ni trong vng 3 thng,... u
khng c hin mu di bt k hnh thc no.
- Bo v ngun ngi hin mu an ton: song song vi vic
thc hin cc bin php phng chng ly nhim cc bnh
nhim trng truyn qua ng mu cho ngi dn ni chung
v tui tr ni ring, cc t chc tham gia vo dch v truyn
mu cn t vn, gio dc tht tt ngi hin mu t bo v
sc khe tip tc hin mu nhc li an ton.
2.5. Quy trnh hin mu
- Quy trnh hin mu mi quc gia, mi c s truyn
mu v mi hnh thc hin mu c s khc nhau nht nh.
Nhng quy trnh chung hin nay ang c p dng ph bin
ti cc im hin mu nc ta l:
(Trang 35)

S quy trnh hin mu


- Mt s thng tin cn cn dn ngi hin mu:
+ Ngy hm trc khi hin mu, ngi hin mu nn n
ung, ngh ngi y . Trnh lm vic qu sc, thc m, b
n, say ru,... gy mt mi, cng thng trc khi hin mu.
+ Ngy hin mu: n nh trc khi hin mu 1 gi n 2
gi, khng n thc n nhiu m, khng ung ru, em theo
chng minh nhn dn.
Ti im hin mu: cn thc hin theo ng hng dn ca
Ban t chc v nhn vin y t, ch ri khi im hin mu khi
cm thy mnh hon ton bnh thng.
+ Sau khi hin mu: trong 3 ngy u nn gi sch ni chc
ven, khng nn lm vic qu sc, trnh lm nhng vic c
bit nguy him, khng say ru, cn n ung v ngh ngi y
, lin h vi c s truyn mu khi thy c nhng bt thng
v sc khe.
Ngi hin mu cn tip tc bo v sc khe tt hin
mu nhc li an ton v vn ng mi ngi cng tham gia
hin mu tnh nguyn.
ng k
hin mu
T vn, khm, xt
nghim tuyn chn

Ngh,
ung nc
T vn
sau hin mu
Ngh, n nh,
nhn qu tng

Hin mu
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
35
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
2.6. S cn thit phi vn ng hin mu tnh nguyn
khng ly tin
- Nhiu ngi, nhiu c quan, t chc n nay vn quan
nim cn phi bi dng bng tin mt cho ngi hin mu,
cng nhiu cng tt. Mi nghe s thy quan nim ny th hin
tt s quan tm, ng vin ngi hin mu tnh nguyn. Xt v
mt no , n cng ng vin, khuyn khch c ngi hin
mu v c thm cht tin ngi hin mu bi dng sc
khe hoc mua mt vt g lm k nim cho mt ln hin
mu. Tuy vy, nu dng tin khuyn khch ngi hin mu
tnh nguyn s to ra nhiu tiu cc, thu ht nhng ngi cn
tin nn i hin mu v khi y s e da nghim trng n an
ton truyn mu.
- Yu cu c bn khi xy dng cc quy nh v quyn li,
ch i vi ngi hin mu tnh nguyn l:
+ Phi m bo an ton cho ngi hin mu, ngi bnh
nhn mu v khng qu phc tp cho cc trung tm truyn
mu.
+ Phi khuyn khch, ng vin c ng o ngi dn
tham gia hin mu tnh nguyn.
+ Phi th hin c s cng bng x hi.
- Cn phi vn ng hin mu tnh nguyn khng ly
tin v:
+ Ch c hin mu tnh nguyn khng ly tin th cht
lng mu v an ton truyn mu mi c m bo. Nu
dng tin khuyn khch vic hin mu th s tng ngun
ngi cho mu khng an ton l ngi cho mu chuyn
nghip.
36
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
+ Ch c hin mu tnh nguyn khng ly tin th mi tn
vinh c ngha c cao p ca hin mu tnh nguyn, loi b
c mi s mua bn trong vic hin mu, a gi tr ca hin
mu cu ngi ln mc khng th o m bng mt s tin c
th (m nu c th cng khng ln v nu ln th bnh nhn s
khng c tin chi tr). Hnh ng hin mu tnh nguyn
c tn vinh s th hin c ngha thing ling, cao p
ca hin mu cu ngi s thu ht c s hng ng ca
ng o ngi dn.
+ Thc t trn th gii v Vit Nam chng minh: ch
khi hin mu tnh nguyn khng ly tin mi thu ht c
ng o ngi dn tham gia hin mu, loi b cm gic b
xc phm khi cc c s truyn mu trao tin bi dng sau
khi hin mu tnh nguyn nh tng xy ra mt cch ph
bin ngi hin mu tnh nguyn trc y.
2.7. Chng trnh pht trin ngun ngi hin mu tnh
nguyn
* Mc tiu ca Chng trnh pht trin ngun ngi
hin mu:
- M c t i u
chung: c ngun
ngi hin mu tnh
nguyn c cht
lng, an ton p
ng vi nhu cu cp
cu, iu tr v d
phng thm ha.
- Mc tiu c
th: bao gm cc ch
tiu c bn sau y:
37
Ca s Ngc Sn tham gia hin mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
38
+ S ngi c thay i nhn thc, thi v hin mu
tnh nguyn.
+ S lng ngi hin mu, s lng mu thu gom c
trong tng ngy, trong mi tun, mi thng v c nm.
+ T l ngi hin mu tnh nguyn ln u, nhc li, t l
ngi b loi, t l mu hy do nhim bnh t ngi cho mu.
+ T l p ng vi nhu cu mu trong cp cu, iu tr, tai
nn thm ha cn truyn mu vi s lng ln, cn nhm mu
him, trong nhng thi im c bit c t ngi hin mu.
- Cc yu cu km theo:
+ S lng cc tp th tham gia hin mu ln u v nhc
li.
+ S lng, t l cc nhm cng chng hi lng vi dch v
ca t chc v cam kt duy tr vic t chc hin mu trong thi
gian tip theo.
+ Gim dn gi thnh ca mi n v mu thu gom c.
* Ni dung ca Chng trnh pht trin ngun ngi hin
mu:
1. Xy dng, cng c h thng Ban ch o vn ng hin
mu nhn o, mng li tuyn truyn vin cc cp t trung
ng ti c s: c chc nng, nhim v c th cho mi thnh
vin, c k hoch hot ng thng xuyn, c ch tiu v lch
t chc hin mu chi tit,...
2. Xy dng cc vn bn php l v pht trin ngun ngi
hin mu tnh nguyn ca a phng theo nguyn tc:
cng c th chi tit cng tt v lnh o chnh quyn a
phng k vn bn giao ch tiu c th cho cc n v.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
39
Cn m bo cc vn bn ny lun c ngi theo di, n c,
gim st qu trnh thc hin.
3. T chc cc chng trnh gio dc, truyn thng, qung
co v hin mu tnh nguyn: xc nh r cc i tng, mc
tiu, thng ip, cc knh thng tin chuyn ti thng ip,
cc ti liu truyn thng v cc ch tiu nh gi hiu qu
hot ng truyn thng.
4. Xy dng Chng trnh quan h cng chng (PR) pht
trin ngun ngi hin mu tnh nguyn: xc nh i tng
cng chng r rng, xy dng mc tiu c th, xy dng thng
ip, la chn knh thng tin ph hp v c cc ch tiu
gim st, nh gi hiu qu hot ng ca chng trnh PR.
5. T chc cc im hin mu ti cng ng: im c nh,
lu ng, xe t chuyn dng m bo an ton truyn mu v
thun li cho ngi hin mu.
Cc hot ng trn c t chc thnh cc chin dch
truyn thng v truyn thng duy tr trong Chng trnh
quan h cng chng c la chn nh mt bin php quan
trng.
* Cc vn cn lu :
- C d kin lch t chc cc im hin mu cho c nm,
tng qu, tng thng v mi tun vi s cam kt ca cc nh
lnh o cng ng v ca ngi hin mu.
- C cc phng n kh thi nhm gii quyt cc thi im
c bit nh dp h, dp Tt, khi c thm ha,...
- Cn m bo cc khng hong c d phng v gii
quyt trit .
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
40
Ch tch nc Nguyn Minh Trit hin mu ti TP. H Ch Minh
Pht ng ngy HMN u tin trn c nc
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
41
Chng 3.
Can thip chuyn i hnh vi trong vn
ng hin mu tnh nguyn
Mi quan h gia nhn thc, thi v hnh vi ca mt
con ngi ni chung v ca ngi hin mu ni ring c lin
quan mt thit vi mi trng sng (bao gm c t nhin v x
hi) ca h. l mi quan h tng h, tc ng v chi phi
ln nhau c th hin rt a dng. Nghin cu v n vn
dng trong vn ng tuyn truyn lm thay i nhn thc, thi
v hnh vi ca ngi dn v hin mu tnh nguyn l mt
trong nhng k nng quan trng nht ca ngi lm cng tc
vn ng hin mu tnh nguyn. Do tnh cht tru tng v a
dng ca nhn thc, thi , hnh vi v mi quan h vi mi
trng sng ca con ngi nn y cng l ni dung kh nht
trong o to, rn luyn tr thnh nhng cn b, tuyn
truyn vin gii trong vn ng hin mu tnh nguyn.
3.1. Khi qut v nhn thc, thi v hnh vi ngi
hin mu
* Nhn thc y , thi ng n ca ngi hin mu
tnh nguyn:.
- L do mt c nhn
hin mu tnh nguyn:

V mt l thuyt th l do duy nht


l cu cha ngi bnh.
Thc t: c th cn c nhng l do
khc: kim tra sc kho, bn b li
ko, t m...

Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn


- Ngi c nhn thc y
v hin mu tnh nguyn:
- Ngi c thi ng n
v hin mu tnh nguyn:

Hon ton t nguyn hin


mu cu ngi.
Trung thc, sn sng phi
hp vi trung tm truyn
mu v tuyn truyn vin.
Nghim tc thc hin theo
hng dn ca cn b y t
v tuyn truyn vin.
Ci m, tn trng mi ngi
ti im hin mu.
C trch nhim vi ngi
bnh nhn mu.

Nu y v s cn thit
v gi tr ca vic hin mu
tnh nguyn.
Gii thch c hin mu
theo hng dn ca bc s
th khng c hi ti sc kho.
Trnh by tiu chun, iu
kin ca ngi hin mu
hin mu an ton.
Bit cch t rn luyn nng
cao sc kho c th tip
tc hin mu an ton.
42
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- Hnh vi ph hp v
hin mu tnh nguyn:
* Mc ch ca vn ng hin mu tnh nguyn:
To c nhn thc y , thi ng n v th hin
c hnh vi ph hp v hin mu tnh nguyn cho mi ngi
dn.
* Thc cht ca vn ng hin mu tnh nguyn l:
- Chia s thng tin, tnh cm, thi gia tuyn truyn vin
vi i tng.
- To c hi, iu kin tt nht i tng c th thay i
hnh vi ph hp.
S v vn ng hin mu tnh nguyn
Ch hin mu nu thy mnh c
iu kin. Nht nh khng
hin mu nu thy mnh khng
iu kin hin mu an
ton.
T rn luyn nng cao sc kho
hin mu nhc li an ton.
Vn ng ngi khc cng tham
gia hin mu.
43

TTV

Chia s thng tin


tnh cm, thi

To iu kin,
c hi tt nht
i
tng

Kt qu (sn
phm lao ng
ca TTV)
Nhn thc y
Thi ng n
Hnh vi ph hp

Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn


* Lu khi tin hnh
Vn ng hin mu:
3.2. Mi quan h gia nhn thc, thi v hnh vi ca
ngi hin mu
S v mi quan h gia nhn thc, thi , hnh vi v
mi trng sng ca ngi hin mu
- Nhn thc, thi v hnh vi ca mt con ngi c lin
quan mt thit vi nhau v chu nh hng rt ln ca mi
trng sng.
- Nhn thc ng vai tr quyt nh n thi v hnh
vi ca i tng v hin mu tnh nguyn.
Thi
Nhn thc
Hnh vi

Mi trng
sng
Mi i tng c s i hi v
phng thc v mc tip
nhn thng tin khc nhau.
Kt qu thu c cng khc
nhau mi i tng

44
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- Mun thay i nhn thc v hin mu tnh nguyn th
trc ht phi thay i thi v thay i nhn thc phi bng
nhng hnh vi c th thng qua cc gic quan l th gic, thnh
gic, xc gic, v gic v khu gic.
- Hot ng tri nghim (hnh vi v hin mu tnh nguyn)
c vai tr kim nh cng c nhn thc. Khng th c nhn
thc y khi cha c tri nghim. Ngc li, rt kh thay
i nhn thc khi vn y c tri nghim (v d nh
thay i n tng xu v vic thi ca nhn vin ti im
hin mu m chnh ngi hin mu gp phi ln hin mu
gn y nht).
- Khng c s tng xng hon ton gia nhn thc, thi
v hnh vi v mi trng sng c vai tr rt quan trng. C
th l khng phi tt c nhng ngi c nhn thc y , thi
ng n u tham gia hin mu tnh nguyn v ngc li.
S sau y th hin mi quan h ny:
S th hin vai tr ca mi trng sng tc ng ti
chuyn i hnh vi ngi hin mu tnh nguyn
45
Nhn thc
y

Nhn thc
khng y
C
hin mu
Khng
hin mu

Mi trng
sng
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Gii thch s :
Mt ngi nhn thc y di tc ng ca mi trng
sng h c th c hin mu hoc khng hin mu (mc d h
c th c hoc khng iu kin sc khe hin mu).
Ngc li, mt ngi nhn thc khng y di tc
ng ca mi trng sng h c th khng hin mu hoc c
hin mu (mc d h c th c hoc khng iu kin sc
khe hin mu).
Nh vy, mi trng sng trong nhng iu kin nht nh
cng c vai tr quyt nh n vic chuyn i hnh vi ca i
tng vn ng hin mu.
3.3. Nhng yu t nh hng ti vic chuyn i thi v
hnh vi ngi c nhn thc y v hin mu tnh
nguyn
Mt ngi c nhn thc y v hin mu tnh nguyn
nhng cha chc h s c thi ng n v hnh vi ph hp.
Sau y l cc yu t tc ng ti thi v hnh vi ca ngi
c nhn thc y :
* Cc yu t lin quan trc tip ti tuyn truyn vin v
nhn vin y t:
- Thi ca tuyn truyn vin v nhn vin y t: thi
ca i tng c th hin trc ht l vi tuyn truyn vin
v nhn vin truyn mu, sau l thi vi ngi bnh cn
truyn mu. Nh vy, i tng c thi ng n th
trc ht ngi tuyn truyn vin v ngi lm cng tc truyn
46
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
mu phi c thi ng n i vi h v i vi ngi bnh
cn truyn mu.
- K nng tip xc vi i tng ca tuyn truyn vin v
nhn vin y t: Vic t chc, sp xp cc quy trnh lm vic ti
cc im hin mu mt cch hp l v m bo tn trng b
mt ring t ca i tng l rt cn thit to thi ng
n v hnh vi ph hp i tng. Tuyn truyn vin v nhn
vin y t c k nng giao tip khng tt vi i tng s to cho
i tng nhng thi khng tt v hnh vi khng ph hp
mc d h c nhn thc y .
* Cc yu t khng thuc v tuyn truyn vin v nhn
vin y t:
Cc yu t tch cc:
47

S ng h, ng vin ca nhng ngi


xung quanh.
S trn trng, quan tm ca x hi.
Cc iu kin c nhn cho php: tnh
trng sc kho, cng vic, hc tp...
im t chc hin mu: thi gian, a
im v cht lng phc v tt, thun
li, hp dn v tin cy.
C th mi, thng bo r rng.
Lng nhn i cao (c trch nhim i
vi cng ng).
c thi thc bi nhng hon cnh
thc t. thng tin khn cp v nhu cu
mu iu tr...

Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn


Cc yu t cn tr:
* Nhng yu t nh hng ti duy tr hnh vi hin mu
nhc li:
Cc yu t tch cc
iu ngc li vi cc yu t tch cc s l cc yu t cn tr
hnh vi hin mu tnh nguyn nhc li.
n tng tt p khi hin mu.
Sc kho sau khi hin mu hon ton
bnh thng.
Cc iu kin c nhn cho php.
Thng xuyn tip xc vi cc thng
tin tch cc.
S ng h ng vin ca nhng ngi
xung quanh.
c t vn sc kho sau khi cho
mu mt cch chu o.
C th mi, thng bo r rng; im
t chc hin mu thun li, hp dn,
tin cy.

Cc yu t ngc li vi cc yu t
tch cc.
c nghe, c chng kin nhng
thng tin sai lch v hin mu tnh
nguyn.

48
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
3.4. Qu trnh thay i nhn thc, thi v hnh vi ca
ngi hin mu
S cc giai on ca qu trnh thay i nhn thc,
thi v hnh vi i tng vn ng hin mu tnh
nguyn:
Hiu qu ca vn ng hin mu tnh nguyn
Tc hi ca phn tuyn truyn.
* Giai on th : l giai on m i tng khng quan
tm, khng ch ti hot ng hin mu tnh nguyn.
- Giai on ny c th
gp nhng ngi:
49

HMN
ln u
Giai on
th

Giai on
nghi vn

Giai on
t la chn
Giai on
n tng

Giai on t kim
nh sau hin mu

Giai on sn
sng hin mu
HMN
nhc li

Cha tip xc hoc c tip xc


cha gy c s ch v
hin mu tnh nguyn.
S t ngi cho rng hin mu tnh
nguyn l vic ca x hi, khng
lin quan g n h.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- ngha: i a s ngi dn nc ta hin nay ang giai
on ny. Do vy vic t chc vn ng hin mu cng cn tp
trung mnh vo i tng ny. Vic chuyn bin c t giai
on th sang cc giai on sau l mt kh khn ln i hi
t chc tuyn truyn vn ng thng xuyn, lin tc v c
nhng chin dch truyn thng ln.
* Giai on nghi vn: l giai on i tng bt u c
nhng quan tm, ch v t t ra cc cu hi sau khi tip
xc vi cc thng tin v hin mu.
- c im:
- ngha: khi i tng ang giai on nghi vn th
vic cung cp cc thng tin v hin mu tnh nguyn mt cch
y v kp thi qua cc knh thng tin l rt quan trng.
Vic chm tr cung cp thng tin cho i tng giai on
ny c th s dn n nhng hiu bit sai lch gy cn tr cho
phong tro hin mu tnh nguyn. Do vy, cn c vo nng lc
c th ca cc c quan ch th v tuyn truyn vin xc
nh s lng ngi c chuyn t giai on th sang giai
on nghi vn, trnh chuyn i mt cch trn lan khng kim
sot c.
Thi gian din ra ngn.
Nu khng c cung cp thng tin
kp thi th h c th tr li giai on
th hoc h s t l gii theo cch
hiu ca ring h nn d b hiu sai
lch.
D tip nhn cc thng tin tip theo v
hin mu tnh nguyn (k c nhng
thng tin sai lch).
50
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
* Giai on t la chn: l giai on m i tng
c bit y cc thng tin v hin mu tnh nguyn v lin
h vi bn thn mnh la chn hnh vi cho bn thn h.
- c im :
- ngha: l giai on m i tng rt kh xc nh l
bn thn c th tham gia hin mu c hay khng nn rt cn
s t vn, to cc iu kin thun li chuyn i hnh vi. S
chuyn i hnh vi trong giai on ny c v nh chic cn
thng bng ang trng thi cn bng, mt con rui u vo
mt bn c th lm bn h xung.
* Giai on sn sng hin mu tnh nguyn: l giai on
m i tng c nhn thc y v thi ng n nhng
cha tham gia hin mu tnh nguyn. Qu trnh thay i t
nhn thc, thi n hnh vi c cp phn 3.2.
- c im:
51
Thi gian din ra ngn.
C s u tranh, la chn gia vic bn thn
c th hoc khng th hin mu tnh nguyn.
Rt d b tc ng bi cc yu t tch cc v
cn tr chuyn i hnh vi hin mu.
Thi gian din ra thng kh di, c tn ti
di dng p nh s hin mu tnh
nguyn..
H mong mun c cung cp thm cc thng tin
v im hin mu, quy trnh, th tc hin mu.
D chuyn i hnh vi nu c im hin mu ph

Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn


- ngha: cn c nhng
bin php can thip
chuyn i hnh vi nh
mi hin mu, t chc
cc im hin mu ph
hp,...
* Giai on t kim
nh sau khi hin mu: l
giai on m sau khi hin
mu i tng rt ch theo di nhng thay i sc kho ca
bn thn, thi ca nhng ngi xung quanh v lin h vi
nhng thng tin m h c bit trc khi hin mu tnh
nguyn.
- c im:
- ngha: giai on ny i tng cng rt cn s t vn ca
cn b y t v tuyn truyn vin mt cch y v kp thi.
V d: sau khi hin mu 1 ngy, ngi hin mu b st do vi rt
v h s rt lo lng v ngh rng c th l do h hin mu,...
52
Nu s thay i v sc kho ca bn thn v
cc thng tin mi ging nh cc thng tin m
h c nhn c trc khi hin mu th
nhn thc, thi cng c cng c (c
tri nghim).
Nhng thay i h khng lin quan n hin
mu tnh nguyn cng c th c h nhn
nh l do hin mu.
H rt lo lng, thm ch s hi vi nhng thay
i bt li ca bn thn khi cho mu v rt cn
c t vn.

Tuyn truyn thanh nin hin mu.


Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
* Giai on n tng: l giai an m sau cc din bin
trn, cc hot ng v hin mu tnh nguyn li cho h
nhng n tng nht nh. Nhng n tng ny cng c th l
tt p hoc ngc li. Cc n tng ny thng kh bn vng
v c nh hng rt ln ti vic h tip tc tham gia hin mu
v vn ng mi ngi tham gia hin mu tnh nguyn.
Qu trnh thay i nhn thc, thi , hnh vi ca i
tng vn ng hin mu trn y l ca cc i tng ngi
hin mu tnh nguyn. Tu theo c im c th mi i
tng m cc giai on trn cng c th c nhng c im c
th khc nhau. Nhng trng hp khc nh: ngi cho mu
ly tin, ngi nh cho mu, cho mu v cc ng c c th
khc th qu trnh thay i nhn thc, thi , hnh vi ca h
c th khng theo cc giai on trn. Thc t, ngay c nhng
trng hp hin mu tnh nguyn vn c th xy ra nhng
trng hp t chy giai on tham gia hin mu. iu
ny c th e do ti cng tc m bo an ton truyn mu.
3.5. Mt s nguy c ngi khng c nhn thc y ,
thi ng n nhng vn tham gia hin mu
* Khng thc hin
ng theo hng dn khi
tham gia hin mu tnh
nguyn nn c th c hi
n sc khe.
- Ngi hin mu
thng c suy ngh l sc
kho ca h tt khi h
53
Khm tuyn trc hin mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
54
cm thy h hon ton kho mnh. iu ny khng phi lc
no cng ng v c nhiu loi bnh c nhng giai on ngi
bnh vn cm thy mnh kho mnh, bnh ch c pht hin
khi h c bc s khm v xt nghim. Ngc li, c nhng
hin tng bnh thng xy ra nhng ngi kho mnh th
h li cho rng sc kho ca mnh khng tt. V d: bnh
thng khi thay i t th t ngt gy nn hin tng hoa
mt, chng mt th i tng li cho rng nh vy l mnh b
thiu mu. Nhng quan nim nh vy c th lm cho i tng
khng k ht tin s bnh tt ca bn thn vi bc s khi hin
mu hoc t kt lun l mnh khng iu kin nn khng
tham gia hin mu.
- Khi hin mu t nht mt ln hoc nhn thy nhng
ngi xung quanh hin mu, ngi hin mu cho rng vic
hin mu l hon ton khng c hi ti sc kho nn h khng
thc hin theo cc hng dn khi hin mu. V d: khi hin
mt n v mu, ngi hin mu thy hon ton bnh thng
nn li ng k v hin lun trong ngy mt n v mu
na.
* Hin mu khng phi lc no cng l hnh ng nhn i
cao p.
Hin mu ch l hnh ng nhn i cao p khi bn thn
phi thc s kho mnh, khng c hnh vi nguy c ly nhim
HIV/AIDS. Nu bit mnh c hnh vi nguy c ly nhim
HIV/AIDS nhng c che giu c hin mu dn n ly
bnh cho ngi nhn mu th kh c th ni l hnh ng
nhn o.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
55
Khi i tng cha c nhn thc y , thi ng n
v hin mu tnh nguyn th h c th c cho mu khi cha
iu kin. V d: do khng hiu bit v giai on ca s
ca nhim HIV/AIDS nn i tng cho rng nu mnh c b
nhim bnh th Trung tm truyn mu s xt nghim v loi b
n v mu ca mnh, khng truyn cho ngi bnh.
* Nhng yu t cn tr tnh tnh nguyn khi hin mu .
- Vi nhng suy ngh hin mu nhn tin bi dng,
hin mu v cho rng mnh cn gng mu, hin mu mi
ngi ngh rng mnh hon ton kho mnh, hin mu
khng lm pht tuyn truyn vin,... lm cho i tng
coi nh cc iu kin tham gia hin mu v h c th hin
mu khi khng iu kin.
- Quan nim v quan h tnh dc l chuyn thm kn ca
bn thn lm cho i tng e ngi khng trao i vi bc s.
iu ny li cng d xy ra khi cc im t chc hin mu
thiu kn o, nguyn tc b mt v tnh hnh sc kho ca i
tng cha c tn trng.
- Vic chy ua theo thnh tch v s lng ngi hin mu
ca cc tuyn truyn vin v cn b y t c th s lm tng s
ngi khng iu kin nhng vn tham gia hin mu tnh
nguyn.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
3.6. Cc phng php can thip chuyn i hnh vi trong
vn ng hin mu tnh nguyn
* Da vo vai tr ca thay i nhn thc i vi chuyn
i hnh vi (cn gi l da thi ca ngi tham gia hin
mu): c 3 phng php
- Phng php 1: To nhn thc y t nguyn
chuyn i hnh vi.
+ M t phng php: tuyn truyn gio dc ngi dn
c nhn thc y khi y h s thay i thi v t nguyn
chuyn i hnh vi v hin mu tnh nguyn.
+ u im: to c nhn thc y nn vic hin mu
s thc s tnh nguyn vi thi tch cc v m bo an ton
truyn mu.
+ Nhc im: i hi phi c thi gian, nhn lc v trang
thit b y cho cng
tc vn ng hin mu.
Mt khc do cha c
tri nghim v hin mu
nn s ngi ng k v
tham gia hin mu theo
phng php ny s
chim t l khng cao.
Phng php ny
thng c p dng t
hiu qu tt cc nc c phong tro hin mu tnh nguyn tt
hoc trong vn ng hin mu nhc li.
56
Cc chin s tr ng k hin mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
57
- Phng php 2: p buc chuyn i hnh vi l tri
nghim to nhn thc y .
+ M t phng php: nng cao nhn thc kt hp p buc
chuyn i hnh vi lm tri nghim to nhn thc y v
hin mu tnh nguyn.
Phng php ny c 3 cch can thip c th nh sau:
p buc chuyn i hnh vi thng qua vic khuyn
khch hin mu nh c khen thng cho nhng ai tham gia
hin mu hoc vn ng c nhiu ngi tham gia hin mu.
p buc chuyn i hnh vi thng qua vic chi phi v
tnh cm, quyn lc, mnh lnh hnh chnh. V d: Th trng
trc tip vn ng tng b phn, tng nhn vin tham gia hin
mu hoc giao ch tiu nh gi thi ua da trn vic c hay
khng tham gia hin mu tnh nguyn.
p buc chuyn i hnh vi thng qua vic khi dy tr
t m ca mi ngi. V d: khi dy tr t m v nhm mu,
v c b nhim bnh hay khng,... bng cch tham gia hin
mu tnh nguyn.
+ u im: to c t l ngi hin mu cao, to c
nhn thc y (c tri nghim) trong mt thi gian nhanh
nht, chi ph thp.
+ Nhc im: nguy c khng m bo an ton truyn
mu s rt cao nu khng kt hp vi cng tc t vn trc
hin mu v t chc cc im hin mu tht tt.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
58
Phng php ny t hiu qu cao cc nc c phong tro
hin mu tnh nguyn cha pht trin, t l ngi hin mu
cn t.
- Phng php 3: kt hp gia hai phng php 1 v 2.
+ M t phng php: tuyn truyn gio dc kt hp vi
giao ch tiu thi ua, s dng cc mnh lnh hnh chnh mi
ngi ng k v tham gia hin mu tnh nguyn.
+ u im: kt hp c u im v hn ch c nhc
im ca phng php 1 v 2.
+ Nhc im: i hi phi c s vo cuc mt cch quyt
lit ca lnh o cng ng, c i ng tuyn truyn vin c
kinh nghim v k hoch t chc hin mu phi c xy dng
t trc nhiu ngy.
y l phng php c p dng ph bin nc ta v
trn th gii.
* Da vo mi quan h gia hnh vi v mi trng sng
ca ngi hin mu: c 3 phng php
- Phng php 1: Chuyn i hnh vi bng cch thay i
mi trng sng.
+ M t phng php: la chn cc i tng c mi
trng sng ang thay i hoc s thay i trong tng lai gn
(trn thc t l mi trng lun lun thay i) lm c s cho
vic h nn v cn phi thay i hnh vi trong hin mu tnh
nguyn ph hp vi mi trng sng mi. V d: la chn
i tng tui 17 hoc 18 vn ng hin mu vi thng ip
Tui 18, Bn l cng dn thc th, bn c th i bu c v Bn
c th tham gia hin mu cu ngi!.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

59
+ u im: d dng thuyt phc i tng h chuyn
i hnh vi v l phng php ph hp vi tuyn truyn vin
c nhiu tng sng to.
+ Nhc im: i hi phi c i ng tuyn truyn vin c
kinh nghim v la chn c im ph hp v s thay i ca
mi trng sng.
- Phng php 2: Chuyn i hnh vi bng cch duy tr
mi trng sng.
+ M t phng php: la chn cc i tng hin
mu tnh nguyn hoc tham gia cc hot ng x hi t
thin (trn thc t th hu ht cc i tng u c c im
ny) lm c s cho vic ng vin h nn gi gn vn ha t
chc v lng nhn i ca mi c nhn bng vic tham gia hin
mu tnh nguyn.
+ u im: rt d thc hin cc i tng c c vn
ha t chc n nh v cc t chc, c nhn tng tham gia
hin mu tnh nguyn; chi ph khng cao nhng c hiu qu
tt.
+ Nhc im: i hi phi hiu bit rt su sc v i
tng.
- Phng php 3: Kt hp ca hai phng php 1 v 2.
+ M t phng php: xc nh c nhng yu t thay i
trn c s cc yu t khng thay i ca mi trng sng
thuyt phc i tng cn chuyn i hnh vi cng c v
pht trin vn ha truyn thng ca t chc ng thi cng
ph hp, ha nhp vi s thay i ca nhp sng hin i.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
60
+ u im: kt hp c u im v hn ch c nhc
im ca phng php 1 v 2.
+ Nhc im: i hi phi c i ng tuyn truyn vin
c kinh nghim v cng tc kho st, lp k hoch phi c
xy dng tin hnh mt cch nghim tc ngay t u nm
hoc trc .
* Da vo phng thc can thip chuyn i hnh vi:
c 2 phng php.
- Phng php 1: Can thip chuyn i hnh vi trc tip.
+ M t phng php: s dng mt lot cc phng tin
truyn thng (bng c, t ri, m nhc, bng hnh,...) kt hp
vi hot ng ca tuyn truyn vin v t chc im hin mu
tc ng mt cch trc tip ti i tng nhm to n tng
mnh m, trng thi tm l hng phn kt hp vi p buc
chuyn i hnh vi tham gia hin mu tnh nguyn. y l
cch c p dng ph bin cho t chc hin mu ti cc xe
t chuyn dng t ti h ph hoc nhng ni ng ngi qua
li (trng hc, siu th, hi ch, l hi,...).
+ u im: rt d can thip chuyn i hnh vi, trc quan,
d gy n tng.
+ Nhc im: i hi phi t vn chu o cho ngi hin
mu, kh la chn im hin mu, phi c i ng tuyn
truyn vin c kinh nghim v ph thuc nhiu vo thi tit v
thng thng l t chc hot ng ngoi tri.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- Phng php 2: Can thip chuyn i hnh vi
gin tip.
+ M t phng php: thng qua cc phng tin truyn
thng nh bo ch, h thng loa phng thanh, bng tin,...
tuyn truyn v ku gi hin mu ti nhng im hin mu
c thng bo trc.
+ u im: rt d thc hin, chi ph thp, ph bin rng ri
ti ngi dn, thch hp vi nhng a phng m ngi dn
c nhn thc y v hin mu tnh nguyn, l hnh thc
hiu qu trong vic t chc hin mu khn cp.
+ Nhc im: hiu qu thp cc a phng m ngi
dn c nhn thc cha y v hin mu cu ngi nn
thng c p dng ng thi vi cc phng php khc.
Tm li: Trong vn ng hin mu th mc tiu quan
trng l phi chuyn i hnh vi ca ngi dn v hin mu
tnh nguyn. Do vy, vic la chn cc phng php can thip
chuyn i hnh vi ph hp vi i tng, vi nng lc ca
tuyn truyn vin v cc t chc tham gia vn ng hin mu
l rt quan trng. D l phng php no th vic m bo an
ton truyn mu cng l yu cu c t ln hng u m
trc ht l phi m bo an ton cho ngi hin mu.
61
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
62
Chng 4.
T chc tuyn truyn vn ng hin
mu tnh nguyn ti mt a phng
4.1. Nhng yu cu c bn trong t chc tuyn truyn vn
ng hin mu
Tuyn truyn vn ng hin mu tnh nguyn l qu
trnh chia s thng tin, tnh cm v can thip chuyn i hnh
vi nhm to dng c nhn thc y , thi ng n v
hnh vi ph hp ca mi ngi dn v hin mu tnh nguyn.
cc hot ng ny t hiu qu cao, cng tc t chc tuyn
truyn vn ng hin mu tnh nguyn cn m bo tt cc
yu cu sau:
* m bo tnh i chng:
- Thng tin v hin mu cn phi n c vi mi ngi
dn v i tng tuyn truyn vn ng hin mu tnh nguyn
l tt c mi ngi. D l nh lnh o cng ng, nhng
ngi c th hin mu hin ti v tng lai, hay c nhng
ngi khng cc tiu chun hin mu nh ngi gi, ngi
c bnh, tt,... u c nhng vai tr rt ln trong vic pht trin
phong tro hin mu tnh nguyn.
- Thu ht c nhiu tng lp nhn dn, nhiu c quan, t
chc x hi v cc c nhn tham gia vo cng tc vn ng
hin mu tnh nguyn. To c s quan tm, hng ng ca
cc cp, cc ngnh, cc on th nhm huy ng c sc
mnh tp th v to c sc hp dn mnh m i vi tt c
cc tng lp nhn dn c v nhn lc v ti chnh.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
63
- M rng c i tng tham gia hin mu tnh nguyn
l hc sinh, sinh vin, cn b cng nhn vin, lc lng v
trang, nng dn,...
* m bo tnh khoa hc:
- Cc ni dung thng tin tuyn truyn vn ng hin
mu tnh nguyn phi c c s khoa hc c xc nh.
- Xy dng v trin khai cc chng trnh hnh ng v
hin mu tnh nguyn phi da trn nhng c s khoa hc v
x hi hc, tm l hc, truyn mu, quan h cng chng,...
* m bo tnh trc quan:
- Thng tin tuyn truyn vn ng phi d hiu, d nh.
- Hnh thc tuyn truyn vn ng phi a dng, hp dn v
d gy n tng.
* m bo ph hp vi tnh hnh thc tin:
- Ni dung, hnh thc chuyn ti thng tin phi ph hp vi
tng i tng c th. Trnh s dng nhiu thut ng chuyn
mn su v y t.
- Cc hot ng tuyn truyn vn ng phi ph hp vi
cc phong tc, tp qun ca ngi dn, vi nng lc t chc v
kh nng ti chnh ca a phng.
- Tuyn truyn vn ng hin mu tnh nguyn phi gn
cht vi vic s dng mu iu tr cho ngi bnh. Thi
gian, a im t chc ngy hin mu phi thun li cho ngi
hin mu tnh nguyn.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
64
* m bo tnh bn
vng:
- T chc vn ng
tuyn truyn phi i i
vi vic qun l, kim
sot c d lun x hi
v qu trnh thay i
nhn thc, thi v
hnh vi ca i tng.
- Qun tr khng
hong hiu qu, x l kp thi cc nguy c khng hong.
- Ch trng cng tc chm sc ngi hin mu h tip
tc hin mu nhc li v vn ng mi ngi cng tham gia
hin mu.
4.2. Ni dung thng tin v hin mu tnh nguyn
Cc thng tin v hin mu tnh nguyn rt a dng phong
ph. Do vy vic la
chn cc ni dung thng
tin ph hp chuyn ti
i tng l rt quan
trng. Sau y l cc
nhm thng tin c bn:
- Nhm cc thng tin
th hin s cn thit v
ngha cao p ca hin
mu cu ngi nh cc
Tuyn truyn vin
ca Hi thanh nin tnh nguyn
vn ng hin m u nhn o th hin
quyt tm trc khi tuyn truyn HMN.
Khai trng im hin mu c nh ca
Hi ch thp Ph Th.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
65
cu chuyn v bnh nhn cn mu, nhu cu mu v kh nng
p ng vi nhu cu mu iu tr,... y l nhm thng tin
phong ph nht v cng d gy xc ng vi i tng.
- Nhm thng tin gii thch hin mu theo hng dn ca
thy thuc khng c hi cho sc kho: c s sinh l ca mu,
cc nghin cu khoa hc v c s thc t. Cng nn gii thch
cho ngi dn nu hin mu khng theo hng dn th c th
s c hi ti sc khe.
- Nhm thng tin v an ton truyn mu: iu kin hin
mu an ton, cc hot ng m bo an ton truyn mu, cc
bnh ly nhim qua truyn mu, kh nng ly bnh khi hin
mu v khi nhn mu,...
- Nhm thng tin gii thiu v quy trnh, th tc hin mu
v nhng cam kt v cht lng phc v; cc vic ngi hin
mu cn thc hin trc, trong v sau khi hin mu, gii thch
vic s dng mu ng mc ch khng trc li c nhn,...
- Nhm thng tin gii thch v quyn li ca ngi hin
mu.
- Nhm thng tin gii thiu v phong tro hin mu tnh
nguyn trn th gii v Vit nam, gii thiu cc im hin
mu, cc tp th v c nhn tiu biu trong phong tro hin
mu tnh nguyn.
Ty tng i tng c th, hon cnh c th m cc thng
tin s c sp xp li theo mt b cc, mc c th ph hp.
Ngi lm cng tc vn ng hin mu tnh nguyn v
tuyn truyn vin cn thu thp nhiu cu chuyn, nhiu thng
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
66
tin v hin mu tnh nguyn c th la chn c cc thng
tin hiu qu nht khi gi n i tng vn ng hin mu tnh
nguyn.
4.3. Cc hnh thc vn ng tuyn truyn hin mu tnh
nguyn
C nhiu hnh thc vn ng tuyn truyn hin mu tnh
nguyn khc ty theo cch phn loi. Sau y l mt s cch
phn loi thng c s dng:
* Da theo cch tip cn vi i tng: chia thnh 3
hnh thc
- Vn ng tuyn truyn trc tip: l hnh thc vn ng
tuyn truyn m tuyn truyn vin trc tip tip xc vi i
tng.
+ u im: do tip xc trc tip nn la chn thng tin ph
hp, c th gii p kp thi nhng bn khon thc mc ca i
tng. u th c bit ca hnh thc ny l can thip chuyn
i hnh vi trc tip hoc gii quyt khng hong.
+ Nhc im: ph thuc nhiu vo nng lc ca tuyn
truyn vin, tn km nhn lc v thi gian, chi ph cao.
- Vn ng tuyn truyn gin tip: l hnh thc vn ng
tuyn truyn m tuyn truyn vin tip xc gin tip vi i
tng qua cc phng tin truyn thng nh bo ch, internet,
bng rn, ti liu,...
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
67
+ u im: i tng rng ri, chi ph thp, khng i hi
phi c i ng tuyn truyn vin ng o. u th ni tri
ca hnh thc ny l nng cao nhn thc v chuyn i thi
ca i tng.
+ Nhc im: kh phn loi c i tng, khng gii
p kp thi nhng bn khon thc mc ca i tng.
- Sinh hot khoa hc: l hnh thc tuyn truyn vin chia
s, trao i cc kin thc, k nng, kinh nghim trong vn
ng hin mu tnh nguyn. Hnh thc ny tuy khng tip xc
vi i tng nhng n khng th thiu v qua n lm nng
cao hiu qu hat ng ca tuyn truyn vin.
* Da theo cng truyn ti thng tin: chia thnh 2
hnh thc
- Chin dch truyn thng v hin mu tnh nguyn: l hnh
thc s dng ti a cc knh thng tin vi cng chuyn ti
cao nht cc thng ip ti i tng.
+ u im: lm thay i c nhn thc, thi v hnh vi
ca ng o ngi dn do vy thng c p dng i vi
cc c quan, trng hc, a phng khi t chc im hin
mu lu ng.
+ Nhc im: tn km v nhn lc v ti chnh, phi xy
dng k hoch trc nhiu ngy vi s ch o quyt lit
ca cc nh lnh o cng ng.
- Truyn thng duy tr v hin mu tnh nguyn: l hnh
thc hot ng thng xuyn ca tuyn truyn vin v
cc c quan truyn thng v vn ng tuyn truyn hin mu
tnh nguyn.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
68
+ u im: tc ng ti i tng mt cch su sc theo
kiu ma dm thm lu nn c u th ni tri trong vic duy
tr cc im hin mu c nh.
+ Nhc im: kh chuyn i thi ca mt b phn
ngi dn ang giai on th , phi c i ng tuyn
truyn vin thng xuyn hat ng.
* Da theo ln hin mu ca i tng: chia thnh nhiu
hnh thc
- Vn ng hin mu ln u v vn ng hin mu
nhc li.
- Vn ng ngi hin mu tng lai, ngi hin mu
nhm mu him.
* Da theo ngh nghip ca i tng: chia thnh nhiu
hnh thc nh vn ng hin mu trong sinh vin - hc sinh,
cn b cng nhn vin, nng dn, lc lng v trang,...
* Da theo mc tiu ch yu v nhn thc, thi v hnh
vi ca i tng: chia thnh 3 hnh thc l vn ng tuyn
truyn nng cao nhn thc, chuyn i hnh vi, thay i
thi .
4.4. Cc bc tin hnh t chc vn ng tuyn truyn
hin mu tnh nguyn
S cc bc tin hnh t chc vn ng tuyn
truyn hin mu tnh nguyn ti mt a phng
(Trang 69)
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
69
4.4.1. Kho st, xy dng k hoch:
* Tm hiu tnh hnh chung v kinh t, x hi ca a
phng, cc c im v dn s, dn tr, c im tm l, x
hi . Ca cng ng dn c, tn gio, vn ho truyn thng,...
v nhn thc ca ngi dn v hin mu tnh nguyn. Cn ch
n cc s liu sau y:
Thnh lp BC
VHMTN

Chm sc, t vn sc khe ngi hin mu


Kho st, xy dng
k hoch
Xy dng cc ti
liu VHMTN
Thnh lp mng li
tuyn truyn vin

T chc tu yn truyn vn ng:


trc tip, gin tip, sinh hot khoa hc
Tip nhn ng k v t chc hin mu:
im c nh, im lu ng, xe t
Tng kt nh gi v tin hnh cc
hot ng duy tr VHMTN
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
70
- S ngi trong tui hin mu, thi gian t chc hin
mu hp l, tnh hnh sc kho v cc t nn x hi ti a
phng.
- Nhu cu thng tin ca i tng v cc phng tin
chuyn ti thng tin.
- Nhu cu mu, kh nng p ng ca cc c s truyn mu
trong khu vc.
- Kt qu tuyn truyn vn ng c: s cuc t chc
tuyn truyn vn ng, s bui t chc hin mu, s ngi
hin mu,...
* Ch tiu c giao cho tuyn truyn vn ng hin mu
tnh nguyn.
* Tm hiu i tng tuyn truyn: phn loi i tng
da theo nhiu cch phn loi khc nhau.
- Da theo iu kin hin mu tnh nguyn:
+ Ngi c kh nng hin mu: l ngi nm trong tui
t 18 n 60 tui, c sc kho tt v khng c hnh vi nguy c
ly nhim HIV/AIDS (gm c ngi cha hin mu v hin
mu), ch tng lp thanh nin v nhng ngi hin mu
an ton.
+ Ngi cha tui hin mu (ngi hin mu tng
lai).
+ Ngi khng c kh nng hin mu: bao gm nhng
ngi trn 60 tui, ngi khng sc kho, ngi c hnh vi
nguy c nhim HIV/AIDS.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
71
- Da theo knh truyn ti thng tin: c th phn loi theo
nhiu hnh thc khc nhau nh:
+ Thnh vin, hi vin, nhn vin ca cc c quan, t chc,
on th.
+ Theo tn gio, dng h.
+ Theo a bn dn c, theo trnh vn ho, ngh nghip.
- Da theo thi im tip nhn thng tin ph hp, thi gian
c th tham gia hin mu tnh nguyn.
- Da theo giai on ca qu trnh thay i nhn thc, thi
v hnh vi ca i tng vn ng hin mu tnh nguyn.
Trn c s kho st, nghin cu v cc i tng s xc
nh nhm i tng mc tiu: l thanh nin, hc sinh - sinh
vin, cn b cng nhn vin,... l i tng s c tp trung
ch trng trong tuyn truyn vn ng.
* Xy dng k hoch: Trn c s kt qu kho st ra
cc ch tiu, xy dng cc phng php tuyn truyn vn ng
hin mu ph hp vi tng i tng.
- Xc nh nhng lc lng x hi tham gia vn ng tuyn
truyn : l nhng tp th, c nhn c vai tr quan trng, trc
tip hoc gin tip tham gia cc hot ng tuyn truyn vn
ng hin mu tnh nguyn.
+ Nhng tp th: cc c quan, cc t chc x hi, cc on
th, trng hc, cc doanh nghip,...
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
72
+ Nhng c nhn: cc nh lnh o cng ng, nhng tnh
nguyn vin, nhng ngi c nh hng ln n cng ng,
nhng ngi hin mu,... H c th tham gia vi vai tr lnh
o, ch o, t vn hoc tham gia nh nhng tnh nguyn
vin, cng tc vin,...
+ Nhng nh ti tr: l nhng c nhn, tp th c kh nng
ti tr vt cht cho cc hot ng tuyn truyn vn ng hin
mu, tn vinh ngi hin mu.
- Xc nh mc tiu hnh ng:
+ Mc tiu chung: nng cao nhn thc, thay i thi v
chuyn i hnh vi v hin mu tnh nguyn trong cc tng lp
nhn dn.
+ Mc tiu c th:
S ngi ng k hin mu, s n v mu d kin thu
gom c, t l ngi hin mu an ton, t l hin mu nhc
li.
S bui hin mu trong nm, trong mi thng, mi tun
v kh nng p ng vi nhu cu iu tr.
4.4.2. Thnh lp Ban ch o vn ng hin mu tnh
nguyn:
Tham mu cho lnh o a phng, n v ra quyt nh
thnh lp hoc kin ton (nu c) Ban ch o cuc vn
ng hin mu tnh nguyn ti a phng.
- Chc nng, nhim v ca Ban ch o: chu trch nhim
ton din v cng tc tuyn truyn vn ng hin mu tnh
nguyn ti a phng, n v.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
73
+ Xy dng k hoch hnh ng.
+ Ch o, n c, gim st vic thc hin k hoch.
+ xut cc c ch, chnh sch m bo quyn li ca
ngi
hin mu.
+ T chc s kt, tng kt, rt kinh nghim.
- Thnh phn ca Ban ch o:
+ Trng Ban: l i din lnh o chnh quyn a
phng.
+ Cc Ph ban: Hi Ch thp , Hi lin hip thanh nin.
+ Cc u vin: Mt trn T quc, Hi lin hip ph n,
ngnh Y t, ngnh Vn ho- Thng tin,...
Tu tng a phng, n v m cc thnh vin tham gia
Ban ch o c c cu hp l. B phn thng trc ca Ban
Ch o l u mi thng tin, kp thi gii quyt v x l cc
tnh hung pht sinh trong qu trnh hot ng.
Ban ch o c thnh lp theo h thng t cp tnh/thnh
ph ti qun/huyn, phng/x, c quan, trng hc,...
4.4.3. Xy dng mng li tuyn truyn vin:
- Chc nng, nhim v:
+ Thc hin cc hot ng, cc chin dch tuyn truyn
trc tip, tuyn truyn gin tip v hin mu tnh nguyn.
+ Tham gia vo cng tc tuyn m, chm sc, t vn cho
ngi hin mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

+ L lc lng hin mu d tr (ngn hng mu sng)


phng nhng tai nn, thm ho cn truyn mu vi s lng
ln, nhng trng hp cn truyn nhm mu him, nhng thi
im khan him mu.
- Tuyn chn i tng:
L nhng ngi c lng nhn i, c trch nhim, c uy tn
ti cng ng, c kh nng vn ng qun chng, c hiu bit
x hi v c th thu xp thi gian tham gia cng tc vn ng
hin mu tnh nguyn.
- Tp hun kin thc, k nng tuyn truyn vn ng:
+ Nhng ni dung thng tin, kin thc v mu v an ton
truyn mu.
+ Nhng kin thc c bn v tuyn truyn vn ng hin
mu tnh nguyn.
+ Rn luyn mt s k nng c bn trong tuyn truyn vn
ng hin mu: k nng thuyt trnh, k nng t chc im
hin mu, k nng chm sc ngi hin mu, k nng sinh
hot tp th,...
- T chc thnh mng li:
+ Thnh lp cc Hi/Cu lc b/i/Nhm ca tuyn
truyn vin.
+ S lng v thnh phn tuyn truyn vin c cn c
vo yu cu ca tng c s, tng cp.
+ Cung cp cc ti liu, trang b cn thit: t ri, ti liu,
ng phc, th,...
74
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- T chc hot ng tuyn truyn vn ng v sinh hot
nh k.
4.4.4. Xy dng b ti liu v hin mu tnh nguyn:
- Gm rt nhiu loi dnh cho cc i tng khc nhau l
tuyn truyn vin, ngi hin mu ln u, ngi hin mu
nhc li, cc nh qun l,...
- Th loi: ti liu tp hun, t ri, bng rn, bng hnh,
bng ting, c,....
4.4.5. T chc cc hot ng tuyn truyn vn ng:
* Cc ni dung tuyn truyn vn ng:
- i cng v mu v an ton truyn mu.
- S cn thit v ngha cao p ca hin mu cu ngi.
- Hin mu theo hng dn khng c hi cho c th.
- Nhng tiu chun hin mu, quy trnh hin mu.
- Phong tro hin mu tnh nguyn Vit Nam v trn th
gii.
- Ch chm sc, bi dng i vi ngi hin mu.
Nhng ni dung trn c th c la chn, bin son,
chnh sa cho ph hp vi tng a phng, tng i tng c
th.
* Cc hnh thc tuyn truyn:
- Tuyn truyn gin tip:
+ Tuyn truyn qua bo ch: ti vi, i pht thanh, cc bo
75
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
vit, bo in t,... Cn c cc chin dch truyn thng vi quy
m ln vo nhng dp c bit.
+ Tuyn truyn trn h thng loa pht thanh, truyn thanh
(tnh s ln, s bui, thi im no pht hiu qu nht?, lp li
nh th no?).
+ Vit bi ng ti trn cc phng tin thng tin ti a
phng.
+ Tuyn truyn qua nhng bui lin hoan, giao lu, sinh
hot vn ngh vi cc nhm; lng ghp vi cc hot ng
tuyn truyn phng chng HIV/AIDS, phng chng ma tu v
cc t nn x hi.
+ Treo cc bng rn, pano, dn p phch, pht t ri,... ti
nhng a im tp trung ng o cc i tng tuyn truyn
c xc nh.
- Tuyn truyn vn ng trc tip:
+ Tuyn truyn ti a bn dn c, trung tm vn ho; trong
cc bui sinh hot on th, cc hi ngh hi tho, trong cc
lp hc, ging ng, k tc x,...
+ Gi th mi, li ku gi hin mu nhc li ti ngi
hin mu an ton.
- Vn ng, ng vin i tng tham gia hin mu:
+ T chc cc bui gp mt, sinh hot, nhng hot ng
tn vinh ngi hin mu,...
+ Mi nhng nh lnh o, nhng ngi c uy tn tham gia
hin mu; t chc nhng ngy hin mu ph hp,...
76
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- Gio dc v hin mu tnh nguyn:
Qua mng li cc trng hc trn a bn: ni dung
tuyn truyn v hin mu nhn o c a vo cc bui sinh
hot ngoi kho, cc cuc thi, lin hoan ti cc trng, tng
bc cho cc em tip cn v tm hiu nhng thng tin v hin
mu.
4.4.6. Lp danh sch ngi ng k tham gia hin mu:
- Lp danh sch v sng lc v tui, kt qu hin mu ln
trc loi nhng trng hp khng ph hp ( nhim vim
gan B, C, HIV...).
- Thng nht lch v danh sch ngi ng k hin mu
vi c s truyn mu khp li thi gian, a im v quy m
t chc ca ngy hin mu sp ti.
4.4.7. T chc ngy hin mu:
- Phi hp vi cc c s truyn mu t chc ngy hin
mu ti a phng.
- a im t chc phi p ng c cc yu cu v
chuyn mn y t, ng thi m bo an ton, hp dn, to n
tng tt vi ngi hin mu v nhng ngi n tham d.
- Bui hin mu c th kt hp lm l pht ng, l tng
kt cng tc tuyn truyn vn ng hin mu tnh nguyn,
tuyn dng, khen thng nhng tp th, c nhn c thnh tch
tt trong phong tro.
77
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
Bui hin mu c t chc tt cn c sc hp dn, tc
ng trc tip ti nhng i tng cn ang ngn ngi (giai
on nghi vn), gip cng c nim tin v thay i hnh vi ca
i tng.
- Cc hnh thc t chc im hin mu:
+ im hin mu lu ng, c th nh k hng thng,
hng qu, hng nm.
+ im hin mu c nh hng tun, hng thng.
+ im xe t chuyn dng: t chc nhng ni tp trung
ng ngi,...
4.4.8. Qun l v chm sc ngi hin mu:
- Qun l danh sch ngi ng k hin mu, danh sch
ngi hin mu, danh sch ngi b tr hon hin mu, danh
sch kt qu xt nghim ngi hin mu.
Yu cu: Nm bt c r rng, y nhng thng tin v
c nhn ngi hin mu thun tin cho vic lin h li khi
cn thit; tuy nhin cn m bo nguyn tc b mt i vi
nhng thng tin ny.
- T chc gi th cm n, kt qa xt nghim ti ngi
hin mu.
- T chc t vn sc kho v hin mu tnh nguyn, v cc
bnh nhim trng truyn qua ng mu cho ngi hin mu.
78
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
4.4.9. S kt, tng kt v duy tr cc hot ng vn ng
tuyn truyn:
- nh gi kt qu, tn vinh ngi hin mu v ngi tham
gia cng tc vn ng hin mu tiu biu.
- nh k t chc s kt, tng kt hot ng hng qu, hai
qu, hng nm.
- T chc cc hot ng tuyn truyn vn ng lp li
tip tc cung cp, chia s thng tin vi ngi hin mu, gp
phn tip tc lm thay i nhn thc, cng c nim tin ca
cng ng vi hin mu tnh nguyn.
4.5. Cc ch s gim st nh gi
- S lng ngi c tip cn vi hot ng tuyn truyn
vn ng hin mu tnh nguyn.
- S ngy cng hot ng ca tuyn truyn vin, s bui
pht thanh, s lng t ri, th mi c pht ra,...
- S ngi c thay i v nhn thc, thi v hin mu
tnh nguyn.
- S ngi ng k hin mu, s ngi hin mu, t l hin
mu an ton.
- T l hin mu: n v mu thu c/dn s/nm.
- T l hin mu nhc li: s ngi hin mu nhc li/tng
s ngi hin mu/nm.
- T l ngi hin mu hi lng vi cng tc chm sc
ngi hin mu.
- S bui hin mu trong nm v kh nng p ng vi nhu
cu mu iu tr.
79
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
80
Hin mu nhn o ti Huyn Yn Dng - Bc Giang
Ngy hi hin mu ti c quan B Ti chnh
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
81
Chng 5.
T chc hot ng ca lc lng
Tuyn truyn vin hin mu tnh nguyn
Tuyn truyn vin c cp trong ti liu ny l nhng
tnh nguyn vin tham gia vo cc hot ng ca dch v
truyn mu ni chung v chng trnh pht trin ngun ngi
hin mu tnh nguyn ni ring. Vi c im v vai tr ca
mnh l nhng ngi tnh nguyn, va ng vai tr ch th,
va ng vai tr cng chng, tuyn truyn vin lun c nhng
li th c bit khi tham gia vo chng trnh quan h cng
chng (PR) trong pht trin ngun ngi hin mu tnh
nguyn.
cc ngn hng mu v cc t chc tham gia vo dch v
truyn mu trn th gii, chng trnh quan h vi tuyn
truyn vin c coi l mt trong nhng chnh sch u tin
hng u. T chc hot ng ca tuyn truyn vin ch yu
da trn phng php hot ng cu lc b.
5.1. Vai tr ca tuyn truyn vin trong dch v truyn
mu
Tuyn truyn vin tham gia vo dch v truyn mu c
th hin cc vai tr chnh sau y:
* Tham gia vo cc hot ng vn ng hin mu tnh
nguyn: l nhng ngi tnh nguyn, ng ng vi cc i
tng ngi hin mu nn c nhiu thun li trong vic:
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
- Nng cao nhn thc v hin mu tnh nguyn cho
ngi dn.
- To thi tch cc, nim tin, tnh cm ca ngi dn v
hin mu tnh nguyn.
- Can thip chuyn i hnh vi ca ngi dn v hin mu
tnh nguyn.
* Tham gia chia s trch nhim, cng vic vi cc t chc
tham gia vo dch v truyn mu:
- Tham gia vo cc hot ng ca chng trnh PR trong
pht trin ngun ngi hin mu tnh nguyn nh: quan h vi
ngi hin mu, quan h vi nh lnh o cng ng, quan h
bo ch...
- T chc cc im hin mu, chm sc v t vn cho
ngi hin mu.
- Tham gia vo tuyn chn ngi hin mu, h tr cc
nhn vin y t trong cc hot ng thu gom mu.
- Tham gia t chc cc s kin trong chng trnh PR, t
chc hin mu khn cp phc v thm ha, nhng dp c bit
b thiu mu iu tr,...
* Tuyn truyn vin tham gia qung b hnh nh, to dng
tnh cm v nim tin ca cng chng vi ngn hng mu v
cc t chc tham gia dch v truyn mu: do ng vai tr nh
ngi th ba nn tuyn truyn vin d dng thuyt phc
c cng chng c c tnh cm, nim tin v thi tch cc
vi cc t chc tham gia vo dch v truyn mu.
82
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
83
* Tuyn truyn vin l lc lng hin mu d b an ton:
vo dp thiu mu trm trng, khi cn nhm mu him,... th
chnh tuyn truyn vin l nhng ngi hin mu. Do c nhn
thc y v thi tch cc v hin mu tnh nguyn nn
tuyn truyn vin c nh gi l lc lng hin mu d b c
cht lng v an ton.
Vai tr ca tuyn truyn vin trong dch v truyn mu l
rt ln. H c th tham gia mt cch hiu qu vo hu ht cc
hot ng PR trong dch v truyn mu v nhiu hot ng ca
ngn hng mu. Cc hot ng ca dch v truyn mu thc s
cn ti h nh ch th ca chng trnh. Tuy vy, vai tr ca h
ch c pht huy khi chng trnh PR vi tuyn truyn vin
thc s c coi trng v hot ng c hiu qu.
5.2. Nguyn tc lm vic vi tuyn truyn vin
- Tn trng tnh tnh nguyn: sau khi cc quy c chung do
t chc tuyn truyn vin thng nht, mi hot ng phi
tuyn truyn vin ch ng thu xp thi gian tham gia theo cc
quy c chung .
- To mi iu kin khuyn khch cc tuyn truyn vin
tham gia cc hot ng ph hp. Hn ch dng mnh lnh
hnh chnh bt buc tuyn truyn vin phi hot ng. Coi
trng quyn c hc hi tin b ca tuyn truyn vin.
- S dng vn ha t chc nh mt cng c qun l quan
trng nht trong hot ng ca tuyn truyn vin.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
5.3. T chc hot ng ca tuyn truyn vin
Tuyn truyn vin c t chc di nhiu hnh thc khc
nhau nh: Hi thanh nin tnh nguyn vn ng hin mu
nhn o, cu lc b tuyn truyn hin mu nhn o, cu lc
b nhng ngi nhm mu him, cu lc b 25,... Sau y
chng ti gi chung cc t chc ny l cc cu lc b tuyn
truyn vin.
Cu lc b tuyn truyn vin l ni tp hp nhng ngi
tnh nguyn cng mong mun tham gia vn ng tuyn truyn
hin mu tnh nguyn. Cu lc b va l mt loi hnh t chc,
va l mt phng thc hot ng.
* S cn thit phi thnh lp cu lc b tuyn truyn vin:
- Tuyn truyn vin c vai tr quan trng trong dch v
truyn mu, l mt thnh vin khng th thiu trong dch v
truyn mu.
- Mong mun c ng gp sc lc ca mnh mt cch
tnh nguyn vn ng mi ngi tham gia hin mu cu
ngi l nguyn vng ca ng o cc tng lp nhn dn.
- Cc t chc tham gia dch v truyn mu s khng th
gii quyt tt cc cng vic ca mnh nu ch da vo ngun
nhn lc v ti chnh sn c nu khng c s ng gp mt
cch tnh nguyn ca cc tuyn truyn vin.
- Tuyn truyn vin mun hot ng hiu qu th cn phi
tp hp lin kt vi nhau trong mt t chc tnh nguyn.
- Thc t trn th gii v Vit Nam, i ng tuyn truyn
84
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

85
vin v cc t chc ca h thc s hot ng c hiu qu v
ng gp to ln cho s tn ti v pht trin ca dch v truyn
mu.
Nhng c s trn khng nh vic thnh lp cc cu lc b
tuyn truyn vin l rt cn thit cho s pht trin ca phong
tro hin mu tnh nguyn ni ring v dch v truyn mu ni
chung.
* Mc ch hot ng ca cu lc b:
- c nhiu hot ng phong ph, hp dn v thuyt phc
c ng o ngi dn tham gia hng ng phong tro hin
mu tnh nguyn.
- p ng vi tm t, nguyn vng, s thch ca nhiu
ngi mong mun c ng gp sc lc ca mnh trong dch
v truyn mu.
- gip cc t chc tham gia dch v truyn mu hon
thnh cc yu cu, nhim v nng n ca mnh trong mt dch
v phi li nhun nh dch v truyn mu.
- c lc lng hin mu d b an ton sn sng hin mu
trong nhng trng hp cn thit.
- L mi trng tt gip mi ngi hc tp, rn luyn v
cng hin.
* Chc nng, nhim v:
- Tham gia tuyn truyn vn ng nng cao nhn thc,
chuyn i thi v hnh vi ca ngi dn v hin mu
tnh nguyn.
- Tham gia tuyn chn ngi hin mu, t chc cc im
hin mu v chm sc, t vn cho ngi hin mu.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
86
- Bo v sc khe sn sng hin mu an ton trong
nhng trng hp khn cp.
- Gio dc, rn luyn thnh vin cu lc b v tnh nhn i,
nng cao kin thc v rn luyn k nng v cng tc dn vn,
cng tc qun l, chia s ng vin gip nhau cng tin b.
* Nguyn tc hot ng: sau y l mt s nguyn
tc chung.
- Tun th theo quy nh ca php lut.
- T nguyn gia nhp t chc.
- Nhn o phi li nhun.
- Hip thng thng nht hnh ng.
- on kt, tng thn tng i v s tin b ca mi
thnh vin.
* Ni dung, hnh thc hot ng:
- Ni dung:
+ Gio dc, ph bin cc kin thc v mu v an ton
truyn mu.
+ Mi gi tham gia hin mu tnh nguyn.
+ T chc cc im hin mu v cc hot ng chm sc,
t vn cho ngi hin mu tnh nguyn.
+ T chc cc hot ng thu ht thnh vin, o to v rn
luyn nng cao kin thc, k nng cho cc thnh vin.
+ T chc cc hot ng m bo quyn li chnh ng v
hp php cho cc thnh vin.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
87
- Hnh thc:
+ T chc cc hot ng vn ng tuyn truyn hin mu
tnh nguyn theo cc hnh thc trc tip, gin tip v sinh hot
khoa hc.
+ T chc cc s kin dnh cho ngi hin mu: t chc
cc im hin mu, cc hot ng biu dng, tn vinh ngi
hin mu,...
+ T chc cc hot ng ng vin, thm hi, chia s gia
cc thnh vin ca cu lc b,...
+ T chc cc sinh hot vn ha vn ngh, th dc th thao,
cc hot ng rn luyn kin thc, k nng nghip v cho cc
thnh vin.
* B my t chc ca cu lc b:
- Cu lc b phi trc thuc mt t chc hp php no :
Hi ch thp , Hi lin hip thanh nin, Hi sinh vin, on
thanh nin,...
- Cu lc b c Ban chp hnh hay Ban ch nhim chu
trch nhim iu hnh hot ng ca t chc.
- Cu lc b c cc n v trc thuc (cc chi hi, cu lc
b, cc i tuyn truyn vin,...).
- Cu lc b c th c cc ban chuyn mn ty thuc vo
quy m ca t chc cu lc b.
- Hot ng ca cu lc b tun da theo iu l ca t
chc trc thuc v quy ch chuyn mn v truyn mu.
- Cc thnh vin hot ng theo k hoch c thng
nht v ni quy, quy ch ca cu lc b.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
88
- C tr s giao dch, tn ch mc ch, chc nng nhim v,
quy ch hot ng, b my t chc, ngun ti chnh hot ng.
* Ngun kinh ph hot ng:
- T ngun kinh ph vn ng tuyn truyn hin mu
tnh nguyn.
- T ngun thu nhp hp php do tham gia cc hot
ng khc.
- T s ho tm ng gp ca cc c nhn v tp th.
- T s ng gp ca cc thnh vin.
Cc hot ng thu chi phi tun th theo quy nh ca php
lut v ni quy ca t chc.
* Xy dng k hoch hot ng:
Tun th theo cc bc xy dng k hoch hot ng ca
mt t chc.
- Kho st, xc nh mc tiu.
- La chn cc bin php thc hin.
- C tng kt ng gi.
- C biu dng, khen thng cc c nhn, tp th
tiu biu.
* Cc ch s gim st nh gi hiu qu hot ng:
Gm cc nhm ch s chnh sau y:
- Cc ch s nh gi cng tc xy dng v pht trin t chc
cu lc b: s thnh vin mi c tuyn chn, s ngi c
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

89
o to, s t /i mi c thnh lp, s ngy cng tham gia
hot ng,...
- Cc ch s v tuyn truyn vn ng hin mu tnh
nguyn: s lt ngi c tuyn truyn, s ngi ng k
hin mu, s bui t chc hin mu, s n v mu thu gom
c, t l hin mu nhc li, s n v mu thu gom trung
bnh trong mi bui t chc hin mu, s ngi ng k hin
mu d b,...
5.4. Cc bc thnh lp cu lc b tuyn truyn vin
* Xy dng n thnh lp: gm cc ni dung c bn
sau
- S cn thit phi thnh lp t chc cu lc b tuyn
truyn vin.
- Tn ch mc ch, chc nng nhim v ca cu lc b.
- Ni dung, hnh thc hot ng ca cu lc b.
- T chc ca cu lc b.
- Tr s v ngun ti chnh ca cu lc b.
- Ni quy, quy ch hot ng.
- K hoch hot ng trong thi gian ti: tuyn chn v
o to cc thnh vin, xy dng v pht trin t chc, cng
tc tuyn truyn vn ng hin mu tnh nguyn, k hoch t
chc l ra mt,...
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
90
- D kin Ban ch nhim, danh sch Ban vn ng v cc
thnh vin ng k tham gia.
n s c trnh ln Ban ch o vn ng hin mu tnh
nguyn hoc lnh o ca a phng, n v d kin s qun
l cu lc b.
* Thnh lp cu lc b:
- C quan d kin s qun l cu lc b phi hp vi Ban
ch o vn ng hin mu tnh nguyn ca a phng t
chc lm vic vi Ban vn ng (hoc i din) thng nht
n thnh lp cu lc b, phn cng nhim v c th cho cc
thnh vin cho ti khi cu lc b chnh thc c thnh lp.
- T chc cc hot ng kho st a bn, i tng vn
ng hin mu tnh nguyn v thc hin k hoch thnh lp
cu lc b (tp hun o to, pht trin thnh vin mi,...).
- T chc l ra mt cu lc b: cng b quyt nh thnh
lp, thng qua chng trnh hot ng, ra mt Ban ch nhim
hoc ton th cu lc b,...
S qung b, gii thiu rng ri v vic thnh lp s gip
cho cu lc b thun li trong hot ng sau ny.
Nhng yu t quan trng cho s tn ti v pht trin ca
cu lc b:
+ C c cn b ch cht nhit tnh, tm huyt v c nng
lc.
+ C c cc im hin mu hot ng thng xuyn,
u n ( gip cu lc b duy tr hot ng).
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
91
+ C s quan tm ca Lnh o Ban ch o v n v ch
qun.
+ C u t kinh ph.
* Tuyn chn tuyn truyn vin: Cn c cc tiu chun c
th da vo cc tiu ch sau:
+ Trnh vn ha, tiu chun sc khe.
+ Kh nng giao tip, lng nhit tnh, trch nhim vi cng
ng.
+ Kh nng tham gia cc hot ng ca cu lc b.
* o to tuyn truyn vin:
+ Mc tiu: tuyn truyn vin c cc kin thc v k
nng cn thit c th hot ng c lp trong vn ng hin
mu ti cng ng.
+ Ni dung: gm 2 phn
Cc kin thc v mu v truyn mu.
Cc k nng vn ng hin mu tnh nguyn.
+ Hnh thc: o to tp trung, t chc thnh cc kha hun
luyn kt hp vi vic hng dn ca cc tuyn truyn vin c
kinh nghim trong cc hot ng c th.
Sau y l m hnh o to hiu qu c nhiu a
phng, n v p dng l m hnh o to ca Hi thanh
nin tnh nguyn vn ng hin mu nhn o thnh ph
H Ni:
......................................................................................
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
92
Phn I :
I TUNG, NI DUNG VA HNH THC
AO TAO
1. Tp hun Hi vin mi:
1.1. i tng: cc c nhn c n xin gia nhp t chc
Hi c Ban chp hnh Chi hi xem xt v chp nhn
tp hun.
1.2. Yu cu:
- Hc vin trnh by c tn ch, mc ch, chc
nng v nhim v ca t chc Hi Lin hip thanh nin
Vit Nam v ca Hi thanh nin tnh nguyn vn
nghin mu nhn o thnh ph H Ni.
- Hc vin c nhn thc v thi tng ng mt
ngi hin mu tnh nguyn c nhn thc y v thi
ng n.
- Hc vin c th thc hin c: cc hot ng chm
sc ngi hin mu tnh nguyn ti im hin mu;
tham gia c cc hot ng cng ng do Hi t chc.
1.3. Ni dung:
- Gii thiu v T chc Hi Lin hip Thanh nin Vit
Nam v Hi Thanh nin tnh nguyn vn ng hin mu
nhn o Thnh ph H Ni (ch trng phn tch cc
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
chng trnh hnh ng ca Hi nhim k III).
- Gii thiu v phong tro hin mu nhn o Vit
Nam v trn th gii.
- K nng chm sc ngi hin mu.
- K nng t chc mt s hot ng cng ng: ma,
ht v t chc tr chi cng ng (ch trng s dng cc
ca khc cch mng v dn ca).
1.4. Hnh thc tp hun:
- Thi lng: 8 tit l thuyt v 12 tit thc hnh.
- L thuyt: hc vin hc ti Hi trng.
- Thc hnh: hc vin thc hnh ti cc bui tuyn
truyn vn ng hin mu nhn o v ti cc im t
chc hin mu (c nh v lu ng).
- Kt thc lp tp hun hc vin phi qua mt k thi
st hch, ni dung v hnh thc thi do Ban o to
quy nh. Kt qu thi l mt trong nhng c s cn thit
U ban Hi ra quyt nh cng nhn l Hi vin mi.
2. o to Tuyn truyn vin:
2.1. i tng: hc vin phi c y cc iu kin
sau:
- L hi vin ca Hi.
- hon thnh chng trnh tp hun hi vin mi.
- c Ban chp hnh Chi hi - ni m hc vin ang
93
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
94
hot ng gii thiu.
2.2. Yu cu: kt thc kho o to, hc vin c th:
- c lp tuyn truyn trc tip v hin mu nhn
o.
- Xy dng c k hoch t chc tuyn truyn vn
ng hin mu tnh nguyn ti mt c quan, trng hc,
x, phng.
- T chc chm sc ngi hin mu ti mt im
hin mu.
- Trin khai cc hot ng cng ng nh ma, ht
tp th, tr chi.
2.3. Ni dung:
- Cc ni dung thng tin c bn v hin mu nhn
o.
- Cc hnh thc vn ng tuyn truyn hin mu
nhn o.
- T chc vn ng hin mu nhn o ti mt n v,
a phng.
- Qu trnh thay i nhn thc, thi v hnh vi ca
i tng vn ng tuyn truyn hin mu nhn o.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

95
- K nng ni trc cng chng.
- K nng t chc chm sc ngi hin mu.
- K nng vn ng tuyn truyn trc tip hin mu
nhn o.
- K nng t chc cc hot ng cng ng.
2.4. Hnh thc o to:
- Thi lng: 18 tit l thuyt v 36 tit thc hnh.
- Hnh thc:
+ L thuyt: hc vin hc ti Hi trng.
+Thc hnh: hc vin thc hnh ti cc bui t chc
vn ng tuyn truyn hin mu nhn o v ti cc
im hin mu (c nh v lu ng).
- Kt thc kho hc: hc vin bt buc phi qua k thi
st hch, ni dung v hnh thc thi do Hi ng hun
luyn quy nh.
2.5. Cp th tuyn truyn vin: hc vin s c xt
cp th tuyn truyn vin hin mu nhn o nu c
cc iu kin sau:
- m bo cc ni dung v yu cu ca kho
hc.
- im thi st hch t 7/10 tr ln.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
96
- Khng c cc vi phm k lut t cnh co tr ln.
- c Ban chp hnh Chi hi - ni m hc vin ang sinh
hot ngh cng nhn tuyn truyn vin.
- Hon thnh cc th tc hnh chnh nh: np 03 nh 3cm
x 4 cm; c l lch trch ngang km theo ph t Giy CMND
hoc Th Sinh vin; Th Hc sinh.
3. o to Hng dn vin:
3.1. i tng: hc vin phi c y cc iu kin sau:
- L tuyn truyn vin ca Hi.
- C thi gian tham gia cc hot ng ca Hi lin tc t
nht 06 thng.
- c Ban chp hnh Chi hi gii thiu.
3.2. Yu cu: kt thc kho o to, hc vin c th:
- Hng dn thc hnh trong cng tc o to tuyn
truyn vin ca Hi.
- Xy dng c k hoch t chc tuyn truyn
vn ng hin mu nhn o cho mt i tuyn truyn vin.
- T chc c cc im hin mu (c nh v lu ng)
m bo thc hin tt cng tc tn vinh v chm sc hin
mu.
- T chc c cc hot ng cng ng nh ma, ht tp
th, tr chi.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn

97
3.3. Ni dung:
- i cng v an ton truyn mu.
- T chc vn ng tuyn truyn hin mu tnh
nguyn ti mt a phng.
- Phng php xy dng k hoch bi ging.
- Cc phng php thit k mt chng trnh, k
hoch hot ng Hi.
- K nng t vn v hin mu nhn o.
3.4. Hnh thc o to:
- Thi lng: 16 tit l thuyt v 32 tit thc hnh.
- Hnh thc:
+ L thuyt: hc vin hc ti Hi trng.
+ Thc hnh: hc vin thc hnh ti cc bui t chc
vn ng tuyn truyn hin mu nhn o v ti cc
im hin mu (c nh v lu ng). Ngoi ra hc vin
bt buc phi t t chc t nht 01 bui thc hnh d
ngoi v 01 bui sinh hot chuyn mn cho mt i
tuyn truyn vin.
- Kt thc kho hc: hc vin bt buc phi qua k thi
st hch, ni dung v hnh thc thi do Hi ng hun
luyn quy nh.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
98
3.5. Cp th hng dn vin: hc vin s c xt cp
th Hng dn vin nu c cc iu kin sau:
- m bo cc ni dung v yu cu ca kho hc.
- im thi st hch t 7/10 tr ln.
- Khng c cc vi phm k lut t cnh co tr ln.
- c Ban o to ngh cng nhn hng dn
vin.
- Hon thnh cc th tc hnh chnh cn thit.
4. o to cn b tng cng (cn b ngun):
4.1. i tng: Hc vin c y cc iu kin sau:
- L hi vin ca Hi.
- C kh nng tr thnh th lnh thanh nin.
- c Thng trc Ban chp hnh Chi hi gii thiu
ban Hi ng o to.
- Ngoi ra cn c vo tnh hnh thc t, Thng trc
U ban Hi c th xt b sung cc i tng khc theo
hnh thc c cch vo tham gia kho o to.
4.2. Yu cu: Kt thc kho o to, Hc vin c th:
- Lp c k hoch cho bn thn rn luyn tr
thnh Cn b Hi - ngi th lnh thanh nin.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
99
- Xy dng c cc k hoch, cc chng trnh hot
ng Hi cp Chi hi.
- Hc vin c th ch tr trin khai c mt k
hoch, chng trnh hot ng cp Chi hi.
4.3. Ni dung: Gm 3 phn:
*Phn I: Nhng vn c bn v Th lnh
Thanh nin:
- c im tm l x hi ca Thanh nin.
- Th lnh thanh nin.
- Phng php mc tiu cho mt giai on ca
mt c nhn.
- Cc hnh thc th hin u im v nhc im ca
mt c nhn.
* Phn II: Nhng vn c bn v t chc Hi:
- Nguyn tc t chc ca Hi thanh nin tnh nguyn
vn ng hin mu nhn o thnh ph H Ni
- Phng php thit k mt chng trnh, k hoch
hot ng Hi.
* Phn III: K nng cng tc Hi:
- K nng tin hnh cuc hp.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
100
- K nng son tho vn bn.
- K nng t chc cc hot ng Hi.
4.4. Hnh thc o to:
- Thi lng: 48 tit l thuyt v 72 tit thc hnh.
- L thuyt: hc vin hc ti Hi trng.
- Thc hnh: hc vin thc hnh 24 tit trong cc hot
ng ca Hi v 48 tit thc hnh d ngoi.
- Kt thc kho hc: hc vin bt buc phi qua k thi
st hch, ni dung v hnh thc thi do Thng trc Hi
ng hun luyn quyt nh. nh gi kt qu kho hc
da vo kt qu thi st hch, kt qu thc hnh d ngoi
v nhn xt ca Ban chp hnh Chi hi. Cn c vo kt
qu kho hc, Hi ng hun luyn s xem xt v a
vo danh sch cn b k cn ca Hi.
5. Tp hun cn b hi:
5.1. i tng: Hc vin c y cc iu kin sau:
- L cn b ca Hi t cp i ph cc i tuyn
truyn vin tr ln.
- qua lp o to cn b tng cng.
- c Thng trc Ban chp hnh Chi hi gii thiu
v Thng trc U ban Hi ng o to.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
101
- Ngoi ra cn c vo tnh hnh thc t, Thng trc
U ban Hi c th xt b sung cc i tng khc theo
hnh thc c cch vo tham gia lp tp hun.
5.2. Yu cu: Kt thc kho o to, Hc vin c th:
- Lp c k hoch cho bn thn rn luyn tr
thnh Cn b ca Hi.
- Xy dng c cc k hoch, cc chng trnh hot
ng cp Hi.
- Hc vin c th ch tr trin khai c cc k
hoch, chng trnh hot ng Hi.
5.3. Ni dung: Gm 2 phn:
* Phn I: Nhng vn c bn v t chc Hi:
- Vn dng nhng c im tm l x hi ca Thanh
nin trong hot ng Hi.
- Vai tr ca ngi cn b Hi trong cng tc Hi.
- Ngh quyt i hi Hi thanh nin tnh nguyn vn
ng hin mu nhn o thnh ph H Ni ln th III.
- Phng php thit k mt chng trnh, k hoch
hot ng cp Hi.
* Phn II: K nng cng tc Hi:
- K nng t chc hot ng Hi.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
102
- K nng t chc cc hot ng vn ng tuyn
truyn hin mu nhn o.
5.4. Hnh thc o to:
- Thi lng: 24 tit l thuyt v 84 tit thc hnh.
- L thuyt: hc vin hc ti Hi trng.
- Thc hnh: hc vin thc hnh d ngoi.
Kt thc kho hc: hc vin bt buc phi qua k thi
st hch, ni dung v hnh thc thi do Thng trc Hi
ng hun luyn quyt nh. nh gi kt qu kho hc
da vo kt qu thi st hch, kt qu thc hnh d ngoi
v nhn xt ca Ban o to. Cn c vo kt qu kho
hc, Hi ng hun luyn s xem xt v a vo danh
sch cn b ch cht k cn ca Hi.
Phn II:
T chc thc hin
1. T chc o to:
1.1. Ban o to: cn c vo nhu cu o to v tnh
hnh thc t ca Hi, cn c vo quy nh phn 1
xy dng k hoch c th:
- Thi gian, a im, i tng o to.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
103
- Triu tp hc vin v thng bo lch ging dy ti
hun luyn vin, hng dn vin.
- Chun b ti liu v cc iu kin khc.
- Qun l hc vin.
1.2. Hi ng hun luyn:
- m bo y ni dung cho tng i tng quy
nh phn1 v phi chu trch nhim trc U ban Hi
v cht lng cc bi ging (c l thuyt v thc hnh).
- Cn c vo tnh hnh thc t, Hi ng hun luyn
c th b sung cc ni dung mi ( khng c phn 1)
nhng thi lng khng vt qu 20% tng thi lng
trong chng trnh tp hun, o to.
1.3. Ban t chc - kim tra: nh gi hiu qu o to.
1.4. Vn phng Hi, cc ban ca Hi v Ban chp
hnh cc chi hi: Phi hp vi Ban o to t chc
c hiu qu cc chng trnh o to ca Hi. Ring i
vi vic phn cp o to ti Hi v cc chi hi do
Thng trc U ban Hi quy nh c th cho ph hp vi
tnh hnh thc t.
2. Ging vin v hng dn vin:
- Danh sch ging vin, hng dn vin do Thng
trc U ban Hi quyt nh v phi c thng bo rng
ri ti cc chi hi. Ging vin gm ging vin chnh
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
104
(gi l ging vin chnh) l ngi c th ging c trn
50% cc ni dung c quy nh phn 1, ging vin
ph ( gi l ging vin) l ngi c th ging c trn
30% cc ni dung quy nh phn 1, hng dn vin l
ngi phi qua kho o to hng dn vin v c
cp th hng dn vin.
- Cc ging vin v hng dn vin phi c k hoch
bi ging theo mu do Thng trc Hi ng hun
luyn quy nh. Thc hin y cc ni dung, nhim
v c phn cng theo ng quy nh.
3. Hc vin:
- Tham gia y chng trnh ca kha o to.
Trng hp hc vin vng mt phi xin php, nu vng
mt qu 20% thi gian o to s b loi khi danh sch
kho hc.
- Hc vin phi thc hin y ni quy lp hc do
Ban o to quy nh.
.....................................................................................
5.5. Mt s m hnh cu lc b tuyn truyn vin
* Hi thanh nin tnh nguyn vn ng hin mu
nhn o thnh ph H Ni: l t chc c thnh lp
ngy 24/01/1994, trc thuc Hi lin hip thanh nin
thnh ph H Ni v qun l ca Vin Huyt hc -
Truyn mu Trung ng, vi hn 2 ngn hi vin,
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
105
thng xuyn c khong 800 tuyn truyn vin hot
ng, lin tc k t ngy thnh lp, Hi c Trung
ng on - Trung ng Hi LHTN Vit Nam, UBND
Thnh ph H Ni nh gi l n v xut sc.
* Cu lc b/chi hi tuyn truyn vn ng hin mu
nhn o: rt nhiu tnh c m hnh cu lc b ny nh
H Ni (c khong gn 40 cu lc b), Vnh Phc, Bc
Ninh, H Ty, Bc Giang, Ph Th, Hi Dng, Ngh
An, Nng, Khnh Ho, Thnh Ph H Ch Minh, Tin
Giang, Cn Th...
Cc cu lc b ny thc s gi vai tr nng ct
trong phong tro hin mu tnh nguyn ti a phng.
* Cu lc b ngi hin mu d b: tp hp nhng
ngi ng k hin mu d b sn sng hin mu v vn
ng nhng ngi iu kin hin mu an ton tham
gia hin mu bt k lc no khi ngi bnh cn. M hnh
cu lc b ny hot ng c hiu qu ti Thnh ph
H Ch Minh v nhiu tnh pha Nam.
* Cu lc b nhng ngi nhm mu him: tp hp
nhng ngi c nhm mu him (Rh m) tham gia vn
ng v t vn cho nhng ngi c nhm mu him bo
v sc khe v sn sng hin mu bt k lc no khi c
ngi bnh cn nhm mu him. M hnh cu lc ny
hot ng hiu qu, cu gip c hng trm ngi
bnh c nhm mu him ti Thnh ph H Ch Minh, H
Ni v nhiu a phng.
Cm nang vn ng hin mu tnh nguyn
106
* Cu lc b sinh nht tui hng 18 - hin mu cu
ngi tnh Tha thin - Hu: l m hnh mi c thnh
lp, thu ht v vn ng cc bn thanh nin sinh vin
tui 18 tham gia hin mu cu ngi. Tuy mi thnh lp
nhng cu lc b cng thu ht s quan tm hng ng
ca ng o cc bn tr.
* Cu lc b 25: y l m hnh mi nc ta nhng
c t chc thnh cng nhiu nc trn th gii
c T chc Y t th gii (WHO) v Hip hi Ch thp
- Trng li lim quc t khuyn co thnh lp.
Cu lc b bao gm nhiu th thc hot ng khc nhau
nh:
- Cu lc b ca nhng ngi hin mu 25 ln tr
ln.
- Cu lc b ca nhng ngi s hin mu 25 ln khi
bc vo tui 25 (hoc 35 n 40 tui nh m hnh cu
lc b Nng).
- Cu lc b ca nhng ngi ng k s t bo v
sc khe hin mu an ton ti thiu 25 ln trong i.
Mi nm, Cu lc b 25 s pht ng chin dch hin
mu tnh nguyn v vn ng mi ngi tch cc tham
gia hin mu nhc li. M hnh cu lc b ny c
thnh lp ti Hu, H Ni..., ang to c s quan tm
hng ng ca nhiu a phng khc.

You might also like