(YRC) - Giai Quyet Tranh Chap Chong Ban Pha Gia Doi Voi Mat Hang Thuy San Viet Nam Va Bai Hoc Kinh Nghiem Cho Cac Doanh Nghiep Xuat Khau Da Giay

B gio dc v o to Trng i hc Ngoi Thng ---------o0o---------
Cng trnh d thi Cuc thi Sinh vin nghin cu khoa hc trng i hc Ngoi Thng Nm 2006
Tn cng trnh GII QUYT TRANH CHP CHNG BN PH GI I VI MT HNG THU SN VIT NAM V BI HC KINH NGHIM CHO CC DOANH NGHIP XUT KHU DA GIY
Nhm ngnh: XH1B
LI M U Khi nim bn ph gi (BPG) trong thng mi quc t c lch s lu i t nhng cuc tranh lun ca M nm 1791. o lut Chng bn ph gi (CBPG) cng xut hin t u th k 20. Cng vi qu trnh m rng hp tc quc t th BPG cng nh CBPG c s dng ngy cng nhiu.
Tuy nhin n nhng nm gn y khi Vit Nam m ca kinh t th chng ta mi bt u phi lm quen vi cc v kin CBPG. c bit vi v kin CBPG c tra, c basa vo th trng M nm 2002 v lin sau l v kin CBPG tm cng vo th trng ny th BPG v CBPG tr thnh nhng cm t quen thuc i vi mi ngi dn Vit Nam. Gn y, cc phng tin thng tin i chng li tip tc xn xao v vic 33 sn phm giy m da ca 60 doanh nghip Vit Nam b Lin minh Chu u (EC) quyt nh iu tra chng bn ph gi. Lin tip cc v kin chng bn ph gi xy ra i vi Vit Nam gy ra nhiu thit hi. Nguy c tr thnh b n trong nhng v kin chng bn ph gi lun l lng trn u cc doanh nghip Vit Nam. Vic mi lm quen vi cc bin php CBPG gy nhiu kh khn cho Vit Nam trong vic gii quyt cc tranh chp bn ph gi. ng trc hin trng v nguy c trn, vic rt kinh nghim t nhng v kin CBPG trc ca Vit Nam l rt cn thit. Song song vi vic rt kinh nghim d nhin cn phi thc hin ng dng bi hc kinh nghim vo thc tin. l l do vn ny tr thnh ti nghin cu khoa hc: Gii quyt tranh chp chng bn ph gi i vi mt hng thu sn Vit Nam v bi hc kinh nghim cho cc doanh nghip xut khu da giy . ti phn tch v nhng vn ni cm ca BPG v CBPG trn th gii, nu ra nhng vn c bn ca lut CBPG, bn cht v s phc tp cng nh nhng thay i gn y ca lut ny, tc ng ca BPG ng thi vi xu hng ca vic thc thi p dng thu CBPG trn th gii. Trn c s l lun ti i su vo v kin CBPG c tra, c basa v tm ca Vit Nam trn th trng M, nhng kh khn m Vit Nam gp phi khi gii quyt tranh chp ny, thc trng xut khu nhng mt hng ny ca Vit Nam sau khi c quyt nh p thu CBPG thy c nh hng ca thu CBPG i vi Vit Nam v rt ra bi hc kinh nghim. Bi hc kinh nghim ny c p dng vo ngnh xut khu da giy ca Vit Nam thy nhng iu lm c, nhng iu cn tip tc hon thin, v rt ra hng i mi pht trin bn vng.
http://svnckh.com.vn
Chng I: TNG QUAN V BPG v CBPG I. Khi nim BPG v CBPG Khi nim BPG trong thng mi quc t c lch s lu i. Trong nhng cuc tranh lun ti M nm 1791. Alexande Halinton cnh bo v cc th php ca cc i th cnh tranh bn h gi ti cc nc khc nhm mc tiu chim lnh th trng. Vi n lc ca ngnh lut php nhm i ph vi cc hnh vi BPG, n u th k 20, o lut CBPG c th c ban hnh u tin Canada vo nm 1904. Nc M ban hnh lut ny t nm 1914. Nm 1948 h thng thng mi a bin c thit lp vi s ra i ca Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT), trong c nhng quy nh c th v BPG v CBPG trong chng VI. Tri qua gn mt na th k, nhng qui nh ca GATT v thng mi a bin, trong c qui nh v chng bn ph gi (iu VI) t ra cha cht ch. Cng vi s ra i ca WTO, Hip nh Chng bn ph gi c nhng qui nh cht ch v chi tit hn nhiu so vi iu VI ca GATT. Theo quy nh ca WTO: * Mt sn phm c coi l b bn ph gi khi gi xut khu sn phm thp hn:
- gi c th so snh c trong iu kin thng mi thng thng ("gi tr thng thng") - gi ca sn phm tng t khi tiu th th trng nc xut khu * Thu CBPG l loi thu m nc nhp khu nh vo cc mt hng nhp khu c BPG, vi mc ch ngn cn s tip din ca vic BPG trnh gy thit hi cho ngnh sn xut sn phm tng t trong nc.
*
Nc nhp khu ch c p dng cc bin php chng bn ph gi khi
- Hng nhp khu b bn ph gi; - Gy thit hi v vt cht cho ngnh sn xut trong nc; v - Cuc iu tra ph gi c tin hnh theo ng th tc. * Sn phm tng t (SPTT): l sn phm ging ht hoc c cc c tnh gn ging vi sn phm l i tng iu tra. * Cch tnh gi tr tng t (GTTT): Trng hp khng c gi ni a ca SPTT nc xut khu do: - SPTT khng c bn nc xut khu trong iu kin thng mi thng thng; hoc - C bn nc xut khu nhng trong iu kin c bit; hoc
- S lng bn ra khng ng k (< 5% s lng SPTT bn nc nhp khu th: GTTT = gi xut khu SPTT sang nc th ba ; hoc GTTT = gi thnh sn xut + chi ph (hnh chnh, bn hng, qun l chung) + li nhun Trng hp SPTT c xut khu t mt nc c nn kinh t phi th trng (gi bn hng v gi nguyn liu u vo do chnh ph n nh) th cc qui tc trn khng c p dng xc nh GTTT. * Cch tnh gi xut khu (GXK): GXK = gi m nh sn xut nc ngoi bn SPTT cho nh nhp khu u tin. Trng hp gi bn SPTT khng tin cy c do: - Giao dch xut khu c thc hin trong ni b cng ty; hoc - Theo mt tha thun n b no th: GXK = gi m sn phm nhp khu c bn ln u tin cho mt ngi mua c lp nc nhp khu. * So snh GTTT v GXK so snh mt cch cng bng GTTT v GXK, Hip nh qui nh nguyn tc so snh nh sau: - So snh hai gi ny trong cng iu kin thng mi (cng xut xng/bn bun/bn l), thng ly gi khu xut xng; - Ti cng mt thi im hoc thi im cng gn nhau cng tt. GXK = (GXK+) - (li nhun) - (cc loi thu + chi ph pht sinh t khu nhp khu n khu bn hng) * Nguyn tc xc nh ph gi: Bin ph gi (BPG) = GTTT - GXK Nu BPG > 0 l c ph gi BPG c th tnh bng tr gi tuyt i hoc theo phn trm theo cng thc: BPG = (GTTT-GXK)/GXK
II. Tc ng ca BPG
Mt trong nhng tc ng ln nht ca BPG l vic gy ra tn tht vt cht cho ngnh sn xut trong nc. Tn tht ny rt ln xt trn c gc v m v vi m.
Hnh 1: Tc ng ca BPG
PP
A
S
E
P1
I K
P2 B D Q2 Q1 Q3
Gi s th trng trong nc mang tnh cnh tranh v cn bng cung cu xy ra ti im E vi gi cn bng l P1 v sn lng cn bng l Q1. Nu hng nhp khu vo BPG vi mc gi l P2 thp hn mc gi P1 th lng cu i vi hng ho s tng ln t gi tr Q3. Ti mc gi P2 ny, ngnh sn xut trong nc ch c th sn xut mt lng l Q2. Lng hng nhp khu s l (Q3-Q2). Theo phn tch kinh t hc d dng nhn thy rng, thng d sn xut by gi ch cn l tam gic P2IB so vi tam gic P1EB trc kia. Tuy nhin, thng d tiu dng l din tch tam gic AKP2 ln hn thng d tiu dng trc kia l tam gic AEP1. Ton x hi s c li hn mt khong l din tch tam gic EIK1 Nh vy d thy BPG c tc ng lm gim thng d sn xut nhng tng thng d tiu dng v do lm tng li ch rng ca ton x hi. Tuy nhin khi mt ngnh sn xut b e da s dn n vic ph sn ca nhiu DN thuc ngnh . Ko theo l tnh trng mt vic lm ca cng nhn v cc tc ng lan chuyn sang cc ngnh kinh t khc. Do nhng tc ng tiu cc , vic ban hnh, p dng php lut v CBPG l rt cn thit. Bn thn php lut v CBPG l rt cng bng, chnh xc, nhm mc ch m bo cng bng thng mi quc t. Tuy nhin trong t, c nhiu trng hp BPG b lm dng tr thnh mt chnh sch t, bo v cho mt s doanh nghip hay mt ngnh sn xut ni a thiu nng lc cnh tranh.
III. Xu hng BPG v CBPG trn th gii

1. Xu hng BPG v CBPG trn th gii v nh hng ca n ti VN
BPG v gii php CBPG-Tp ch hot ng khoa hc s 03/2003http://www.tchdkh.org.vn/tchitiet.asp?code=495

1.1. S lng cc v kin CBPG Vic iu tra CBPG mi c p dng chnh thc t nm 1995 vi s ra i ca WTO nhng s lng cc v kin tng ln nhanh chng vi con s kh bt ng: 2132 cuc iu tra c tin hnh t nm 1995 n 2001 v 1066 ln thuCBPG c p dng. Cc nc v khu vc c nhiu v iu tra v BPG l M, EC, Trung Quc v n . Trung Quc dn u trong tng s 98 nc b kin vi vic phi i mt vi 434 v kin; i Loan 155 v; Hn Quc 212 v; Thi Lan 105 v Cng vi xu hng ny, cc v kin CBPG c tn ca VN cng ngy mt tng. Tnh n thi im ny, VN phi i mt vi tng cng 25 v kin Trade Remedies (cc bin php m bo cng bng trong thng mi quc t), trong c 21 v kin BPG v 4 v kin t v i vi sn phm xut khu. Cc v kin ngy cng nhiu lm nh hng ng k n k hoch tng trng xut khu v kh nng cnh tranh ca DNVN trn bnh din quc t. iu ng lu l s lng cc cuc iu tra BPG i vi cc mt hng xut khu ca VN tng mnh trong nhng nm gn y. Nu nh giai on 1994 2001, nc ta ch phi i mt vi 1 2 v kin mt nm th t nm 2002 n nay s v kin lin quan n hng ho xut khu ca VN tng ln gp nhiu ln. c bit, trong nm 2004, cc DNVN phi i ph vi 7 v kin lin tip lin quan n nhiu mt hng khc nhau, t sn phm vng khuyn kim loi, sn phm xe p n n hunh quang, vn lt v tm. Trong s 18 v iu tra c kt qu, ch c 6 v c quyt nh khng p dng thu do hng xut khu VN khng gy thit hi cho ngnh sn xut nc nhp khu, hoc do bn khi kin rt n kin. Tip theo cc v c tra, c basa nm 2002, v tm nm 2003, v kin BPG giy c m da ca EC cho thy cc mt hng xut khu ch lc ca nc ta bt u b lt vo tm ngm ca cc i th cnh tranh l cc ngnh sn xut nhng mt hng tng t ti mt s th trng xut khu. V giy m da hin ti l mt v kin kh nghim trng v giy dp l mt trong nhng mt hng xut khu ch lc ti mt th trng trng im ca VN. 1.2. Cc nc tin hnh iu tra CBPG Nu nh trc y CBPG c coi l v kh ca cc quc gia pht trin truyn thng th hin nay nhiu nc dang pht trin v ang s dng n, in hnh l cng ho Nam Phi, n . Trong nm 1998 ca Nam Phi l 41, ca n l 30, Braxin 16, Mhic 10 v. Theo thng k giai on t nm 1995 cho n cui nm 2001: - c 12 nc pht trin tin hnh 899 cuc iu tra CBPG v c 502 ln p dng thu CBPG i vi hng ho nhp khu b BPG. - c 23 nc ang pht trin tin hnh 946 cuc iu tra CBPG v c 564 ln p dng thu CBPG. Cng trong thi gian :
- hng ha xut khu ca 60 nc ang pht trin l i tng ca 1100 cuc iu tra CBPG v 736 ln b p dng thu CBPG t cc nc nhp khu. - hng ho xut khu ca 32 nc pht trin li l i tng ca 745 cuc iu tra CBPG v chu 430 ln b p dng thu CBPG t cc nc nhp khu2. iu ny cho thy mc d CBPG lun b ch trch l nng tnh bo h th k c cc nc ngho, cc nc ang pht trin cng khng th ph nhn s cn thit ca khung php l v CBPG. Tnh hnh ny i hi VN khn trng xy dng o lut CBPG bo v nn sn xut trong nc trc cn bo hng ha nhp khu t Trung Quc, Thi Lan, v cc quc gi ng Nam Hin nay VN cha tng iu tra CBPG ln no. Lut ny ca VN hin ang trong qu trnh xy dng. Trong h thng php l hin hnh Vit Nam, hnh vi BPG c iu chnh trong iu 8 ca Lut thng mi ban hnh nm 1997, thng t lin b s 02/TTLB ca B k hoch u t - B xy dng - B thng mi ngy 25/2/1997 v php lnh gi ban hnh ngy 8/5/2002.3 1.3. Cc mt hng thng b kin CBPG Hin nay, xu hng cc mt hng thng b p t thu CBPG cng c nhiu thay i. Cui nhng nm 90 ca th k XX, cc mt hng b kin CBPG ch yu l cc mt hng cng nghip, trong nhng ngnh b kin nhiu nht l thp, ho dc, cao su v sn phm nha bi y l nhng mt hng chin lc v c tm nh hng ln n nn kinh t. Cc v kin trong nhng ngnh hng ny chim n 75% tng s v kin. Trn na cc v iu tra CBPG c tin hnh vi cc sn phm ho cht v thp. S dng tch cc nht cc bin php CBPG bo v th trng ni a l gii kinh doanh trong ngnh luyn kim en - chim 30% s lng cc trng hp, in hnh l M (Xem bng 2 ph lc) Nhng hin nay xu hng cc mt hng b kin ch yu l nhng mt hng nng nghip nh nng thy sn hoc nhng mt hng cng nghip nh nh may mc giy da, g (Xem bng 3 - ph lc). Xu hng ny th hin r nhng kh khn ngy cng ln ca cc nc ang pht trin trong qu trnh hi nhp, trong c Vit Nam bi cc mt hng b kin CBPG nhiu chnh l cc mt hng xut khu ch lc ca h. 1. Nhng thay i trong php lut v CBPG
CBPG-mt tri ca t do thng mi ( Trung tm thng tin B Thng Mi) trang 15, 16http://www1.mot.gov.vn/research/chng bn ph gi/chng2.asp 3 BPG kinh nghim quc t v thc tin Vit Nam ( Tp ch nghin cu kinh t s 291, thng 08/2002) - Tt Thng, trang 57
Php lut v BPG v CBPG l mt trong nhng vn phc tp nht ca php lut thng mi quc t. Trong tin p dng php lut v CBPG c rt nhiu vn ny sinh i hi nhng sa i cho ph hp. Gn y nht, Hoa K c nhng thay i ng k trong php lut CBPG ca nc mnh. Tuy nhin bn cnh nhng thay i mang tnh tch cc, gip cho lut CBPG ca M tr nn cng bng hn nh xo b tu chnh n Byrd, xo b nguyn tc trit tiu th cng c nhng thay i cha hp l nh vic p dng iu khon K qu lin tc. 2.1. Xa b tu chnh n Byrd o lut B p thit hi do hng nhp khu BPG v c tr gi hayTu chnh n Byrd, theo tn ca Thng ngh s Robert Byrd , ngi a n ra thng qua ti Quc hi m khng qua tho lun di hnh thc ph lc b sung, mt vic cn lm i vi mt o lut thuc din phn b ngn sch buc phi thng qua c M ban hnh ngy 29/10/2000. Theo cho php trch khon tin thu thu c t cc v kin CBPG tr cp cho nguyn n, phn cn li np vo ngn sch quc gia. Lut ny cn to c hi cho cc nh sn xut M khi cho php p dng hiu lc hi t, ngha l nhng v kin hng nhp khu BPG t trc nm 2000 cng c hng lut ny. Tuy nhin, Lut ny c v nh mang li nhiu tc dng tiu cc hn tch cc. Theo thng k, n 2005, Chnh ph M phi chi hn 1 t USD cho mc ch ny v ch tnh ring nm 2004 s tin tr cp cho cc DN i kin CBPG l 284 triu USD. Theo bo co mi y m y ban Ngn sch Quc hi M cng b, khon tr cp ny tri vi lut php quc t, v ang b bin thnh cng c khuyn khch cc cng ty i kin BPG hng nhp khu hng tr cp, ch khng phi nhm bo v v pht trin th trng cho sn phm ca mnh. Thi gian, tin bc ang b phung ph vo nhng v kin tng nh vy, thay v ng gp cho kinh t nc nh v to cng n vic lm.4 Bn cnh , lut trn vp phi s phn ng ca T chc Thng mi th gii (WTO) v nhiu nc trn th gii. n nay, WTO 3 ln chnh thc cho php cc nc trng pht M5. Ngy 16/01/2003, sau khi 11 nc thnh vin i tc thng mi ln ca M bao gm txtrylia, Braxin, Canaa, Chil, n , Thi Lan v Lin minh Chu u (EU) n kin, C quan phc thm WTO quyt nh tu chnh n Byrd vi phm cc quy nh ca WTO v yu cu Hoa K phi hu b quy nh ny. Chnh quyn Bush duy tr tu chnh n Byrd, chp nhn s tr a ca cc i tc thng mi ln ca mnh, cho n 21/12/2005 th vic hu b o lut ny mi c Thng vin v h vin Hoa K b phiu tn thnh. Tuy nhin theo quy nh ca Hoa K, vic hu b ny n nm 2007 mi c hiu lc.
4
www.vasep.com.vn: Xa b tu chnh n Byrd-vic lm khng th trnh khihttp://www.vasep.com.vn/vasep/Dailynews.nsf/4669E87B75931D5E47256A2C000FE7C5/3993CD98B75AB89 C47256FC8002293C4i 5 www.vnexpress.net : M s tnh thu ph gi cng bng hnhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinhdoanh/Duong-vao-WTO/2006/03/3B9E79EA/
2.2. Xa b nguyn tc trit tiu B thng mi M (DOC) va tuyn b vo thng 03/2006 l s thay i phng php tnh ton bin ph gi, trong im mu cht l nguyn tc trit tiu cn nhiu iu khon tri vi quy nh ca T chc Thng mi Th gii (WTO) . im v l ca nguyn tc ny c th hin r nt vic DOC s p thu theo cch tnh mc gi cng bng ring da trn mt t l khng ln trong l hng nhp khu. V d, trong trng hp DOC xc nh mc gi cng bng ca mt sn phm tm nht nh l 4 USD, th DOC s p t thu CBPG ln nhng cng ty no bn sn phm mc 3,5 USD. Tuy nhin, trong qu trnh tnh ton gi thc t ca sn phm m mt cng ty nc ngoi ang bn, DOC li khng xem xt n nhng trng hp cng ty bn sn phm trn mc gi cng bng c DOC xc nh m ch da vo gi ca mt lng nh c gi thp hn. V vy, nu cng ty bn 500.000 pound tm vi gi 4,25 USD v 100.000 pao vi gi 3,5 USD th vn s vn b DOC buc ti BPG v p t mc thu n b mc d trn thc t gi bn sn phm trung bnh ca cng ty ny l 4,125 USD, trn mc gi cng bng c xc nh l 4 USD6. R rng, nguyn tc ny l sai v cn phi sa i nhanh chng. Tuy nhin, DOC khng c nh s s dng phng php mi (nu c) xc nh li bin ph gi trong v kin tm. Song vic DOC chp nhn b nguyn tc trit tiu d c th khng p dng i vi v xem xt hnh chnh li mc thu BPG tm ca 5 nc, va c Lin minh tm Min Nam ca M khi li, th cng to nhiu thun li cho cc v kin tip theo c lin quan n VN. Nu nh vic xo b tu chnh n Byrd v nguyn tc trit tiu s gip cc nc xut khu vo M trnh c nhiu v kin CBPG v l, c tc dng tch cc lm cho lut CBPG ca M cng bng hn th yu cu np khon k qu lin tc (bond) (Bn sa i Ch th v K qu ca CBP s 99-3510-004 i vi Mt s Hng ha Chu Thu Chng ph gi/Chng tr gi, c hiu lc t ngy 9/7/2004) thu chng ph gi va ban hnh ang khin cho lut CBPG ca M t hi hn. 2.3. iu khon k qu lin tc Theo qui nh mi ca hi quan M, cc DN nhp khu tm t cc nc chu thu chng BPG phi k qu (mua bond) mt khon tin tng ng vi gi tr nhp khu trong vng mt nm nhn vi mc thu CBPG. Khon k qu ny ng theo tng nm, da trn gi tr nhp khu nm trc, v ch c gii bond sau ba nm khi c c kt qu tnh li gi thnh, gi bn ca tng l hng quyt nh mc thu chng BPG mi. trnh ri ro, cc nh nhp khu tm ca M yu cu nh XK phi thay i phng thc mua bn, theo nh XK s phi chp nhn ng khon tin bond ny.
www.vietrade.gov.vn: S t b nh thu CBPG hn- 14/3/2006http://www.vietrade.gov.vn/news.asp?cate=2&article=8689&lang=vn

Khon k qu lin tc thu chng ph gi do Cc Hi quan v Bin phng M (CBP) ban hnh khin cho o lut CBPG tr nn phc tp hn i vi vic nhp khu hng nng thy sn. i vi tng ln nhp khu cc loi sn phm ny, bn cnh vic ng tin t cc thu chng ph gi, nh nhp khu gi y cn phi ng thm mt khon k qu c gi tr bng tng s thu c tnh cho c mt nm nhp khu - v cc bn bo lnh ang yu cu th chp i vi cc khon k qu ny.Theo quy nh trc y, bo m ngha v thu cho ton b hng nhp, nh nhp khu ch phi thc hin mt khon k qu tng i va phi (thng l khong 50.000 USD), v c th ng k bo lnh ti mt cng ty bo lnh vi mc ph va phi. Yu cu mi ca CBP l tng nh nhp khu cc mt hng trn s phi thc hin 3 iu: (a) nhn gi tr ton b hng nhp khu trong nm va qua vi mc c cc thu chng ph gi hin ti (tm tnh); (b) cng thm 50.000 USD v (c) lm trn ra mt khon k qu mi. V vy, gi s trong nm va qua mt cng ty nhp khu 80 triu USD mt sn phm chu mc thu t cc chng ph gi hin ti l 5%, khon k qu mi s l 4,1 triu USD, thay v 50.000 USD theo quy nh c. Chi ph cho khon k qu mi ny qu ln, ng thi dn n ri ro i vi cc cng ty bo lnh s tng ln ng k. Kt qu l cc cng ty bo lnh ang yu cu cc nh nhp khu pht hnh th tn dng t nht bng gi tr ca khon k qu (m ngn hng ca cc nh nhp khu chc chn s yu cu th chp ton b), cng vi tr ph bo him hng nm. T chi ph kinh doanh cc sn phm ang chu lnh p thu chng ph gi tng ln rt nhiu.7 Trong khi vic thc hin hng dn ny cn thay i, cc mt hng nhp khu chu thu chng ph gi hin nay c cho l i tng b p dng chnh sch mi ca CBP v k qu lin tc ch yu l nng thy sn, trong c c file ng lnh (t VN); tm ng lnh (t Brazil, Trung Quc, Ecuador, n , Thi Lan, v VN)... Danh sch ny tng ng vi hng t la kim ngch mu dch hng nm ca M. V CBP cnh bo s m rng phm vi ca quy nh mi ny sang cc sn phm khc trong tng lai. Hnh ng ny v hnh thc l chng tht thu thu, v bn cht l nhm hn ch nhp khu i vi nhng mt hng ang xem xt. Mc d CBP r rng ch nhn thy vn pht sinh i vi hng nhp khu t Trung Quc, chnh ph M khng th nhm vo mt mnh Trung Quc do b hn ch bi cc quy nh v cm phn bit i x ca WTO (cn gi l ch ti hu quc hay MFN). Kt qu l CBP a ra mt hng dn chnh sch p dng i vi tt c cc sn phm nng thy sn chu lnh p thu chng ph gi/chng tr gi t tt c cc nc lin quan. Tuy nhin, chnh sch mi do CBP p dng ch gii quyt c rt t tnh trng tht thu thu. V hnh chung, n li i trng pht nhng nh nhp khu khng h c li trong vn ny. CBP ch yu cu mt s rt t cc nh nhp khu tm nc ngt t Trung Quc tng
7
www.vnexpress.net/27/05/2005: Lut ph gi ti t ca M ang t hi hnhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/05/3B9DEA29/

10
khon k qu ca h theo chnh sch mi v tng t i vi trng hp ti v nm rm. Thay vo , CBP dng nh ang s dng ngun lc ca h thi hnh chnh sch mi i vi cc nh nhp khu tm t su quc gia ang chu lnh p thu chng ph gi mi, m i vi cc trng hp ny khng c bt k bng chng no cho thy vic thu thu chng ph gi c vn . Hn na, chnh sch ca CBP c th b mt s nh nhp khu lm dng. Bi Lut Chng ph gi cho php cc nh nhp khu t cc nh xut khu mi m bo vic t cc thu chng ph gi bng tri phiu i vi tng ln nhp khu thay v t cc bng tin mt, y l mt k h ca php lut b mt s nh nhp khu li dng v CBP cng cha c chnh sch kim sot cht ch. Nu cc cng ty trnh vic np thm thu bng cch li dng cc quy nh v nh xut khu mi th cha r chnh sch mi ca CBP ngn chn vic ny nh th no.8 Cng ging nh Tu chnh n Byrd, chnh sch mi ca CBP cng khng ph hp vi Hip nh v Chng ph gi ca WTO. iu chc chn l chnh sch bt cp ny ang cn tr quan h thng mi ca M vi nhiu nc trn th gii, lin quan n nhiu sn phm m khng c c s php l no.
Chng II: GII QUYT TRANH CHP CBPG C TRA, C BASA, TM CA VIT NAM I. Tin trnh v kt qu v kin CBPG c tra, c basa v tm 1. Nguyn nhn v kin Hip hi cc ch tri nui c da trn Hoa k(Association of catfish farmers of AmericaCFA) ln ting v vic c tra, basa gia tng th phn ng k v c nguy c e do ngnh nui trng catfish M.Cui nm 2000, CFA bt u v tranh chp v tn gi catfish khi nhn thy cc nh sn xut ca VN chim 20% th trung c file ng lnh ca M qua vic dng nhn mc gy nhm ln cho ngi tiu dng. Tuy nhin, iu m CFA khng ng ti l vic phng tin thng tin i chng a tin v v tranh chp tn gi lm cho c tra, c basa tr nn ni ting. Vi nhn hiu v chin lc tip th mi, gi c tra, ca basa ng lnh th trng M tng ln ti 20-30% so vi trc khi i tn. Cc n t hang t M n ti tp. C tra, ca basa phil ng lnh ca VN xut sang M trong 6 thng u nm 2002 tng ti 24% c v lng v gi tr so vi cng k nm
8
www.vnexpress.net/27/05/2005: Lut ph gi ti t ca M ang t hi hnhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/05/3B9DEA29/

11
2001. Sau v tranh chp v tn gi, khng ch ngi tiu dng M m nhiu nc khc cng bit n thu sn VN. C tra v basa c xut mnh hn sang cc th trng Chu u, Nht, c vi nhiu dng ch bin khc nhau ngoi sn phm fil ng lnh. ng trc lo ngi v th phn c VN ngy cng gia tng, cc nh nui c v ch bin c ca M a ra n tn cng th hai: co buc cc DN ch bin thu sn ca VN BPG c tra v basa phil ng lnh trn th trng M.9 2. Lch trnh v kin BPG c tra v c basa file ng lnh
Thi gian 28/06/2002
S vic CFA n ln U ban thng mi quc t (ITC) v B Thng Mi Hoa K (DOC) kin mt s DNVN BPG c tra, c basa. Trong n kin, CFA a ra 2 xut p dng thu CBPG DOC xem xt. Nu VN l nc c nn kinh t th trng th mc thu xut thu CBPG l 144%; cn nu VN c nn kinh t phi th trng, mc thu sut s l 190%
24/07/2002 08/08/2002
DOC a ra kt lun c khi xng iu tra hay khng da trn thng tin do bn nguyn n cung cp s khi ITC a ra kt lun s khi. Nu kt lun l khng c thit hi vt cht th v kin c kt thc. Nu kt lun l c gy thit hi th v kin c chuyn sang DOC Theo k hoch ban u, DOC s cng b kt qu iu tra s khi v co buc BPG vo 5/12 nhng sau cng b hon n 21/4/2003 DOC cng b kt qu iu tra cui cng v co buc BPG. V kin c kt thc nu kt lun l khng c BPG. Cn nu c, v kin c chuyn li ITC ITC cng b kt qu iu tra cui cng v co buc ngnh ch bin catfish file ng lnh ca M c b thit hi vt cht Lnh p thu CBPG ( Xem bng 4 - Ph lc)
24/01/2003 16/06/2003
31/07/2003 07/08/2003
II.Tin trnh v kt qu v kin tm 1.Nguyn nhn v kin
Fulbright Economics Teaching Program: Case Study Catfish - Nguyn Xun Thnh (8/4/2003) (trang 10) www.fetp.edu.vn/shortcourse/0203/Trade03/Readings/Case-Catfish-V.pdf
12
Ngnh sn xut tm M trong nhng nm gn y t ra km cnh tranh so vi cc sn phm nhp khu t cc nc pht trin. Nm 2002, gi tm M gim 50% v hin ang gim xung mc thp nht trong lch s nc M. Hn na, tm c nh bt t bin Hoa K ch chim 20% th phn v ang c nguy c gim mnh trong thi gian ti. Ngoi ra, sn lng khai thc tm ca cc ch tu M ang b st gim do gp phi nhng l do khng th kim sot c nh: thi tit, ngun ti nguyn bin cn kitNgnh sn xut tm trong nc M ti thi im ny ang gp phi nhiu kh khn, khi lng tm nhp khu vn tip tc tng mnh. Nguyn nhn l sn lng cc nc xut khu tng ln, trong khi cc nh sn xut M li gp kh khn ti th trng EU do tng cng kim tra d lng khng sinh v th trng Nht Bn do suy thoi kinh t khin sc mua gim. Ngoi ra, th trng tm Hoa K li c c im l 88% nhp khu v 12% l tm nh bt trong nc. Tm ng lnh nhp vo th trng M c sc cnh tranh hn cc sn phm trong nc l v y l tm nui c gi thnh r hn nhiu so vi tm sn xut trong nc. Tm VN phn ln l tm nui nn chi ph thp. Mt khc, trong thi gian qua, cc nc Chu nh VN, Trung Quc, Thi Lan u trng ma tm, cc nc ny u c nhiu bin php gim chi ph t khu sn xut n ch bin xut khu. V vy, tm nhp khu vo th trng M t cc nc Chu thng r hn tm sn xut ti M t 10 n 20%. T hai yu t nu trn cng vi nhng kh khn kinh t ca bn thn nc M gp phn lm cho b phn kinh t nng nghip, thu sn ca M khng cnh tranh c vi hng ho t cc quc gia ang pht trin. Nhiu nh sn xut tm M ng trc nguy c ph sn. V th l cuc chin CBPG tm bng n. Nhng l do chnh khin cho cc nh sn xut tm M mun tin hnh v kin CBPG tm, l: Th nht, doanh nghi p M mun dng chiu bi khi kin CBPG bo h mu dch, ngn chn hng nhp khu t cc nc v tranh th ti tr t pha chnh ph M. Th hai, chnh quyn Bush c chng trnh h tr gii quyt tranh chp v BPG nhm ly lng c tri v gii cng nghip. Th ba, cc lut s M li dng vn BPG trc li cc nh sn xut tm v cc nh sn xut tm Chu .
Thi gian 23/10/2002 4/12/2002
S vic Lin minh tm min Mam M( SSA ) ra i SSA thu cng ty lut ln Dewey Ballantine (DB) tin hnh phn tch v nh gi tnh hnh nhp khu tm vo Hoa K. ng thi, SSA cng thu 2 hng vn ng hnh lang tranh th s ng h ca gii chnh tr cp lin bang v bang ti tr v ng h cho v kin
11/2002
i ph vi SSA v bo v quyn li ngui tiu dng trn t M, cc nh nhp khu, phn phi v bn l hi sn cng cc nh hng ca M lp ra Hip hi phn phi hi sn Hoa K (ASDA). ASDA thu cng ty lut Akin Gump
13
phn tch tnh hnh v chun b cc bin php i ph. Nhng sau , ASDA cam kt ng h SSA 31/12/2003 20/1/2004 17/2/2004 SSA np n kin 6 quc gia v BPG v gy thit hi cho nn cng nghip nh bt tm M: Thi lan, Trung Quc, VN, n , Ecuador, Brazil DOC ra quyt nh bt u iu tra v kin ITC ra quyt nh s b xc nh tm nhp khu e do cho ngnh tm ca M.V kin bt u vo giai on iu tra, v chn Bangladesh l th trng thay th cho VN DOC ra quyt nh s b, n nh cc mc thu t 12,11%- 93,13% cho cc DNVN 26/1/2005 DOC cng b vic sa i quyt nh cui cng trong v kin CBPG tm nhp khu t 6 nc (Xem bng 5 - Ph lc)
2/7/2004
2. Din bin v kin tm 3. nh gi kh khn ca VN qua nhng v kin CBPG Cc v kin CBPG khng phi l mt cng thc p dng vi bt k nc no, vi cc thng s nh nhau th u cho kt qu ging nhau. Kt qu ca v kin ph thuc rt nhiu vo hon cnh tng nc. Trong hai v kin CBPG va qua, c th ni VN gp nhiu kh khn hn thun li. Nhng kh khn c th l do ch quan hay do khch quan. 3.1. Thiu kinh nghim gii quyt cc v kin CBPG Trong cc v kin trc, chng ta mc phi sai l khi c gng chng t rng mnh hon ton khng BPG trong cc v kin trc ri sau li ni rng mnh b x oan, x p. Kh nng bn nguyn n cng nhn rng ta khng BPG l rt t. iu tt nht l cn a ra cc s liu hp l, hp tc vi c quan iu tra c th ginh c mc thu thp nht hay a ra cc cam kt gi. Cho n nay, VN cha ln no iu tra BPG. Kinh nghim i ph vi hng xut khu ca ta b iu tra ph gi cn t. H thng o to v lut v thng mi cha c chng trnh v i ng ging dy v BPG. Cha c nhiu cng ty lut VN c kinh nghim t vn y cho cc DN i vi mt v kin CBPG m chng ta phi thu t vn t cc cng ty lut M vi gi rt cao v vic chn cng ty lut no chim mt khong thi gian rt ln. Cc v kin chng ph gi xy ra rt thng xuyn trn th gii, nhng cc DN VN lun lng tng l v h cha c cung cp y cc thng tin v thng ch ch n khi b kin mi nh n s t vn ca cc lut s. Do vy, h thng rt b ng trong vic i ph. 3.2. H thng php lut thng mi quc t cha hon chnh, h thng kim ton cn cha ph hp vi thng l quc t
14
H thng php lut v kinh t thng mi ca VN cn ang trong qu trnh xy dng v hon thin. Nc ta chuyn t nn kinh t k hoch ho tp trung quan liu bao cp sang nn kinh t theo c ch th trng nh hng x hi ch ngha cha c hai thp k. Mc d h thng php lut v kinh t thng mi ca chng ta c xy dng mi, b sung v sa i lin tc nhng r rng l trong mt giai on ngn nh vy h thng php lut ca chng ta cha th y v ph hp vi lut thng mi quc t ngay c. Trong lnh vc CBPG, chng ta cha c lut i ph vi hng nhp khu vo VN b BPG cng nh nhng qui nh cn thit i ph vi vic hng xut khu ca chng ta b cc i tc thng mi khc p dng bin php ny. H thng kim ton cn cha ph hp vi chun quc t dn n cc kh khn trong vic tnh ton chi ph sn xut, gi tr hp l..., iu tra xc nh bin BPG, kh c th iu tra v a ra kt lun thch hp c. Trong v kin CBPG c tra, c basa, nu nh chng ta c c gng chng t c mnh l nn kinh t th trng i chng na th chi ph sn xut cng do CFA t xy dng v l do khng tm thy c s liu v gi xut khu ca sn phm VN mt nc th ba. Ch c gi c nguyn liu, lao ng, in, nc ca VN c s dng. i vi nhng s liu v gi ca VN khc m CFA khng c c, th CFA dng ch ph sn xut ca mt c s ch bin ca M. iu ny khin cho bin BPG c xc nh ln ti 143,7% trong trng hp ny.10 3.3. Kh khn v mt chnh tr Thng thng th tranh chp lin quan ti BPG ch thun tu mang tnh thng mi, nhng i khi n ng sau li l cc vn c tnh chnh tr nhy cm ti nc nhp khu cng nh gia nc nhp khu vi nc xut khu. Mc d li ch chung ca ton x hi c th b gim nu p dng bin php CBPG nhng thng thng do sc mnh chnh tr ca cc nh sn xut cao hn ca nhm cn li nn c quan c thm quyn vn a ra nhng quyt nh c li cho h. Chnh v vy trong mt s tranh chp d cho nc xut khu rt tch cc vn ng nhng do bi cnh chnh tr nc nhp khu m kt qu cui cng vn kh c th thay i. Tuy nhin, nc xut khu lun lun cn s dng sc mnh tng hp gy p lc v thuyt phc c quan c thm quyn nc nhp khu c quyt nh c li nht cho mnh. Bn cnh s phi hp ca cc c quan lin quan ti thng mi, cc DN, cc nh xut khu mt hng ang l i tng iu tra, s tham gia tch cc ca cc nh lnh o chnh tr cp cao, i khi c cp nguyn th quc gia rt cn thit cho s vn ng thnh cng.11
10
Fulbright Economics Teaching Program: Case Study Catfish - Nguyn Xun Thnh (8/4/2003) (trang 11) www.fetp.edu.vn/shortcourse/0203/Trade03/Readings/Case-Catfish-V.pdf 11 BPG v gii php CBPG-Tp ch hot ng khoa hc s 03/2003http://www.tchdkh.org.vn/tchitiet.asp?code=495
15
Nhng vi tim lc kinh t, quc phng, khoa hc k thut, v.v... ca Vit Nam hin nay, cn thy r p lc ca chng ta khng mnh. 3.4. Cha gia nhp WTO y r rng l mt kh khn ln ca chng ta so vi Trung Quc khi b iu tra trong v kin CBPG da giy ny ca EU. V VN cha phi l thnh vin ca WTO nn nu quyt nh ca cui cng ITC l DOC l bt li th cc DN ca VN ch c th khng n ti Ta Thng mi Quc t ca M, ch khng th a ra kin ti WTO ni, theo c ch gii quyt tranh chp, mt hi ng trng ti s c thit lp bi cc thnh vin c lp thuc cc nc th ba. Ngoi nhng l do khc v thu quan, hn ngch v tip cn th trng, vn ra nhp WTO cng tr nn cp thit khi VN cn phi i ph vi nhiu v kin v BPG v cc tranh chp khc t cc nc i tc. Bn cnh chng ta ch c th gii quyt cc tranh chp pht sinh lin quan ti CBPG trong khun kh cc hip nh thng mi song phng. c im chung ca cc hip nh ny l khng c quy nh y v gii quyt cc tranh chp thng mi hoc khng c c ch hoc c quan chc nng ring gii quyt cc tranh chp lin quan ti CBPG mt cch c hiu qu. C ch gii quyt tranh chp thng mi quc t ni chung v CBPG ni ring c uy tn v hiu qu nht l c ch gii quyt tranh chp ca WTO. y cng l mt nhn t chng ta phi tnh n trong qu trnh gii quyt cc tranh chp lin quan ti CBPG.12 3.5. Kh khn v mt ti chnh i vi mt nc ngho nh VN, c bit l cc ngnh b kin CBPG li l cc ngnh xut khu nng nghip nh c, tm th chi ph theo ui v kin l mt vn ln. Gi thu lut s cng l mt vn .Trn thc t, gi thu lut s tu DN, c DN thu theo gi, t 200-400 euro/gi t vn, cha k ph n , i li; cn gi thu theo dng trn gi theo sut v kin khong 40.000-70.000 euro/1 DN, tu theo quy m v tnh cht c bit ca tng DN13 3.6. Vit Nam cha c cng nhn c nn kinh t th trng Trong v kin c tra, c basa, tm, tc l lin quan n M th vic xc nh kinh t th trng c xc nh thng qua 6 tiu ch do DOC nu ra: (1) mc chuyn i t do ca ng ni t, (2) mc tin lng c xc nh bng thng lng t do gia ngi lao ng v ngi qun l, (3) mc cho php cc lin doanh hot ng hoc u t nc ngoi, (4) mc chnh ph s hu hoc kim sot phng tin sn xut, (5)mc d kim sot ca chnh ph i vi phn b cc ngun lc v i vi cc quyt nh v sn lng v gi c DN (6) cc yu t m DOC cho l hp l.
12
CBPG-mt tri ca t do thng mi ( Trung tm thng tin B Thng Mi) http://www1.mot.gov.vn/traodoiykien/ChongPhaGia/chuong4.asp 13 Bn trn trc tuyn cc vn lin quan n kin CBPG ca DNVN nc ngoi Trung Bnh, Mai Phng, D..Minh-28/7/2005- Thanh nin online-http:/www2.thanhnien.com.vn/Kinhte.tno
16
Nm yu t u tin c th ni l r rng hp l. Tuy nhin yu t cui cng li thiu tnh r rng. Bn cnh cc yu t ny c a ra nh gi nhng khi no mt yu t tho mn th li khng quy nh c th.14 VN rt n lc trong vic chng minh kha cnh kinh t th trng ca mnh, phi c coi l mt nn kinh t th trng theo lut thng mi Hoa K.Cc DN ca M v cc nc khc hot ng VN cng gi vn bn cho DOC ng h VN c kinh t th trng, nh Citibank, Cargill, American Standard, New York Life International, Vedan, v Chinfon. Nu c cng nhn l nn kinh t th trng, gi c phil trong th trng ni a ca VN c th c dng tnh gi tr hp l. Mc gi ny thp hn nhiu so vi gi xut khu sang M. Thm ch nu th trng ni a c coi l qu nh, th gi tr hp l c th c xy dng trn c s cc chi ph sn xut. Kt qu s cho thy Cc DN ch bin thy sn ca VN khng h BPG. Tuy nhin th vo thng 12 nm 2002, DOC quyt nh nn kinh t VN l phi th trng: Trong khi VN c nhng thnh tu ng k trong mt s ci cch, phn tch ca B Thng mi Hoa K cho thy rng VN vn cha hon tt s chuyn i sang mt nn kinh t th trng. Cho ti khi quyt nh ny c hy b th tnh trng kinh t phi th trng ca VN s c p dng cho tt c cc v xem xt trong tng lai, trong bao gm cc iu tra v thm nh din ra sau khi quyt nh ny c hiu lc. Trong tin trnh m phn gia nhp WTO ca VN, pha M a ra iu kin: VN ging nh Trung Quc, cha c coi l nn kinh t th trng trong vng 13 nm k t ngy VN gia nhp WTO. iu ny s cn tip tc gy bt li ln cho VN trong thi gian ti. Vic b xc nh l kinh t phi th trng dn n hu qu tt yu l phi chn mt nc th 3 so snh tnh bin BPG. Vn chn nc th 3 ny cng gy nhiu kh khn cho VN v cc nc th 3 c nc nhp khu ngh thng c mc gi cao hn hn VN dn n bin BPG c tnh ton rt cao. Mt hy vng mong manh i vi cc nh ch bin c tra v basa ca VN l kinh nghim gn y ca Trung Quc trong gii quyt cc v BPG. trnh b cho l BPG, cu cnh ca cc nh xut khu t nn kinh t phi th trng l phi chng minh h c qui trnh sn xut tht s hiu qu. Trong qu trnh xy ra kin tng BPG, hai cng ty sn xut thp ca Trung Quc cho thy lng u vo nh qung st, than v lao ng dng sn xut ra mt tn thp l tht s thp. Do vy, d c s dng gi yu t sn xut ca nc th ba, th gi tr hp l c cu thnh vn thp hn nhiu so vi gi xut khu. Khng c khon thu CBPG no c p dng i vi cc nh sn xut Trung quc. Tuy nhin, hu nh khng c v kin no khc trong trng hp kinh t phi th trng t c kt qu ny.15
14 15
Php lut vCBPG- Nhng iu cn bit ( Nh xut bn B Cng Nghip) Fulbright Economics Teaching Program: Case catfish - Nguyn Xun Thnh (8/4/2003) (trang 20) www.fetp.edu.vn/shortcourse/0203/Trade03/Readings/Case-Catfish-V.pdf
17
II. Xut khu thu sn VN sau khi M p thu CBPG 1. nh hng ca v kin ti tnh hnh xut khu thu sn ca VN Vi 2 v kin CBPG ln lin tip, r rng tnh hnh xut khu cc mt hng thu sn ca VN b nh hng kh nng n. Cc DN xut khu thu sn VN u cho rng, vn ny l qu ln, vt khi tm cc DN nn h rt cn s h tr kp thi t nhiu pha v s thng nht . Tnh t u nm 2003 sau v kin c da trn ca M cng gy sng gi khng nh cho ngnh chn nui c ng bng sng Cu Long. Nm 2004 c th xem l thi cc thnh ca ngnh, gia nm 2004 gi c c lc ln ti 14.000 - 15.000 ng/kg, n cui thng 10 nm 2004 gi c xung cn 12.000 ng/kg; v t nhiu thng t gi a nm 2004, c tra - basa lin tc rt gi, thm ch xung kh xa gi sn (12.000 ng/kg). Cng nh cc nh sn xut v ch bin c tra, c basa, cc nh sn xut v ch bin tm cng lao ao khng km trc tc ng ca vic p thu CBPG Mc thu CBPG DOC p cho tm VN tuy c li th hn Trung Quc song cc DN u cho rng tnh hnh kinh doanh ca h s b nh hng ln. Vi 54 DN VN nm trong danh sch b n cui nm 2004 b B Thng mi M (DOC) p mc thu ph gi thp nht l 4,3%, cao nht 25,76%, mt s cng ty xut khu tm phi chu mc thu cao phi ngng xut khu tm sang th trng M v chuyn sang th trng EU, Nht, Canada... Tuy nhin vic chuyn i ny cng rt kh khn v i hi thi gian. Trong khi gi tm vn tip tc rt xung v tnh trng tn ng tm l khng trnh khi. u ra ca tm li gp thm kh khn khi cc DN phi chu mc k qu (bond) 16 khng l nu mun xut hng vo M. Trc s kin ny, nhiu nh DN v cc chuyn gia kinh t nhn nh Cnh ca vo th trng M gn nh khp li, cc DN s rt kh tm c ng a hng vo th trng ny. Bi, khc vi thng l trc y l ch cn ng mt khon tin nh, nh nhp khu M s c cc cng ty bo him cp bond, nay nh nhp khu b buc phi ng 100-120% khon bond bng tin mt. Khng th ng mt khon tin vi triu n vi chc triu USD tin bond (m nhiu kh nng b mt trng), cc nh nhp khu buc phi y ri ro ny cho cc nh XK VN. Nu tnh theo kim ngch XK tm VN vo th trng M nm 2004 khong 400 triu USD, th cc nh XK thy sn VN phi ng khon tin bond ln ti 20 triu USD/nm. V s phi ng lin tc trong ba nm l 60 triu USD trc khi c xem xt li mc thu sut.
16
Xem thm phn II.2.2 chng 1

18
Vi s vn khng nhiu, hu ht DN xut khu tm VN u khng kh nng mua bond, do vic XK tm vo th trng M trong thi gian ti c cho l nhim v bt kh.17 Vi thng trc khi phn quyt cui cng v v kinCBPG ti M c cng b, cc nh nhp khu nc ny chun b lng hng ln d phng nhm trnh ri ro khi c kt lun chnh thc. ng thi h chuyn sang nhp khu tm th chn trng c gi thp hn. Hot ng nhp khu tm ca M nghing hn sang cc th trng khng b nh thu chng ph gi. Lc ny, hu ht cc kho d tr ca M bn ra cha ht nn cng khng c nhu cu nhp khu nhiu. Trong khi , Hi quan M li ang son tho quy nh mi, trong yu cu cc nh nhp khu phi ng k qu cho c quan hi quan theo t l 10% gi tr nhp khu t cc nc b kin ca nm trc. V vy, hu ht cc nh nhp khu u ngi mua tm ca cc nc b kin. Nm bt c kh khn ny, nhiu DN tm VN ch ng chuyn hng th trng xut khu sang Nht, EU v cc nc khc, vic tng gi tr xut khu vo cc th trng ny vn khng b c kh khn ca th trng M, nh hng n tng gi tr kim ngch xut khu thu sn. Gi tm nguyn liu u thng 11 gim trn di 10.000 ng/kg. Tm rt gi khin ngi nui tm ti khu vc BSCL thm khn n v mun bn cng kh. Cha nm no gi tm s vo v nghch li rt th thm nh nhng thng cui nm 2004 u nm 2005, ch trong vng hai thng gi tm s gim 20.000-30.000/kg.18 Tm li, nhng v kin CBPG tc ng tiu cc ht sc mnh m n tnh hnh sn xut v xut khu thu sn ca VN. iu ny i hi phi c nhng gii php cho vn ny xut khu thu sn VN dn qua cn b cc, phc hi v pht trin. 2. Xut khu tm, c tra, c basa trong qu trnh hi phc v pht trin Th trng thy sn VN, sau mt thi gian gp kh do nhiu nguyn nhn, c nhng tn hiu sng sa vi s tr li ca cc nh nhp khu M, Nht t u thng 6-2005. Trong 2 thng cui nm 2005 lng hng xut khu sang M tng ln mt cch r rt, nht l tm c ln. L do l th gii khng c nhiu ni cung ng, cc nh nhp khu cng ht hng tn kho nn chp nhn ng bond thay v p DN VN phi k qu nhp hng. Th trng Nht Bn cng chuyn ng theo, sau thi gian hn ch nhp kim gi.19 n thi im thng 10/2005, xut khu thy sn ca c nc t gn 2,2 t USD, bng 87,96% k hoch nm v tng gn 15% so vi cng k. Ring trong thng 10/2005, VN thu v 270 triu USD t xut khu thu sn.
17
Xut khu tm vo M: cnh ca ang khp li-Hi ng-11/05/2005- Tui tr Onlinehttp://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=77985&ChannelID=11 18 Xut khu thu sn thm mt ln li hn- Song Linh- 25/11/2004- http://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinhdoanh/2004/11/3B9D8E9E/ 19 Xut khu thu sn: tng tc cui nm-Phng Lan- 13/8/2005- Din n doanh nghip http://www.dddn.com.vn/Desktop.aspx/TinTuc/Y-Kien/Xuat_khau_thuy_san-Tang_toc_cuoi_nam/
19
Vi th trng c tra, ba sa, tuy ang rt kh khn do b kim tra gt gao d lng khng sinh v ha cht b cm ca mt s nc EU, nhng i vi c sch, phn nhiu l loi c tht trng hin khng hng bn. Gi c tra, ba sa tng tr li. C nui b sch, tht trng (loi mt), bao b p c th bn vi gi 3,5 - 4 la/kg, c loi hai gi di 3 la/kg, c tht vng cng bn c khong 2,4 la/kg. Phn tch v din bin thun li trn, cc chuyn gia kinh t cho rng ci chnh l c hai th trng M v Nht ang mt cn i cung cu (thiu hng). Th trng M b ng bng t thng 3/2005, tc sau khi hi quan M p dng quy nh bt buc ng tin t cc (bond) i vi hng thy sn ca cc nc b p mc thu BPG tm, trong c VN. Tnh hnh cung cu thy sn th gii s tip tc c li cho VN, do lng tm s ca Thi Lan v Indonesia ang st gim nhiu, sn xut tm ca n cng bt li v mc thu CBPG cao hn VN, trong khi lng tm s ca VN cn kh ln, c bit l tm s c ln, mt sn phm c th mnh cnh tranh ca VN t trc n nay. Vi nhng g cc DN lm c trong mt nm qua, c th ni s kin con c da trn b kin M ch l mt khong lng rt ngn ri sau cc DN a con c da trn i nhng bc xa hn vi nhiu th trng mi, sn phm mi. Trong 5 thng u nm 2006, kim ngch xut khu thu sn ca VN t trn 1 t USD, tng gn 26% so vi cng k nm ngoi. Ring trong thng 5/2006, xut khu thy sn mang v 250 triu USD. Tuy nhin, trong thi gian ti, nu cc doanh nghip khng c nhng bin php ngn chn CBPG t xa th nguy c phi i mt vi cc v kin tng t lun treo l lng trn u cc doanh nghip. Nhng bi hc kinh nghim rt ra qua hai v kin ln ny l ht sc quan trng. Sau y, chng ti xin a ra mt vi kinh nghim trong vn gii quyt v khc phc nhng tc ng ca v kin. III.Bi hc kinh nghim rt ra t cc v kin chng bn ph gi hng thu sn Vit Nam. Song song vi tin trnh t do ho thng mi trn qui m ton cu, bin phpCBPG ngy cng b li dng nh mt hng ro phi thu quan hn ch nhp khu vi mc tiu bo h sn xut trong nc. Chng ta nhn thy nguy c ny ngy mt r hn v do cn phi hnh ng mt cch mau l i ph vi tnh hnh.Ton b cc hot ng ti nc xut khu lin quan ti mi tranh chp BPG gn cht vi tng hot ng ti nc nhp khu vi mc tiu r rng l lm sao c quan iu tra ca nc nhp khu khng a ra bt k mt quyt nh no khng c li cho mnh. l nguyn tc chung c p dng trong cc v kin CBPG. Nguyn tc chung th nh vy nhng trn thc t vn ng, thuyt phc, gy sc p vi chnh ph ca nc nhp khu khng n gin c bit l trong bi cnh kin thc, kinh
20
nghim ca ta trong vn ny hu nh cha c g v nn kinh t ca ta cha c nhiu i tc chp nhn l nn kinh t th trng. VN cng cha phi l thnh vin WTO c th s dng c ch gii quyt tranh chp c hiu qu ca t chc thng mi ton cu ny. Hai v kin CBPG c tra, c basa v tm cng do M tin hnh va ri mang li cho chng ta nhiu kinh nghim qu gi. 1.Trong qu trnh iu tra v kin 1.1. Trn c s php lut quc t v nc khi kin a ra nhng im khng chnh xc trong n kin Trong v kin CBPG c tra, c basa, Hip hi Ch bin v Xut khu Thy sn VN (VASEP) phn i n kin ca CFA trn c hai bnh din: (i) thit hi vt cht i vi ngnh ch bin catfish M v (ii) c tra v basa phil ng lnh ca VN c BPG trn th trng M. V kha cnh th nht: ngnh sn xut ni a v thit hi vt cht: VASEP khng nh vi quy nh trc ca Hoa K v tn gi, khng c mt sn phm no M l ng nht vi c tra hay basa ca VN Do vy, v kin phi da vo sn phm sn xut M ging nht vi c tra hay basa phil ng lnh.
Theo quan im ca pha VN, cc sn phm ging nht khng ch bao gm c catfish phil ng lnh m c sn phm phil ng lnh t cc c tht trng khc. Hn na, sn phm b cnh tranh bao gm c phil cng vi cc sn phm ln bt v tm xt. Nh vy, th phn ca sn phm VN ch l 2% ch khng phi l 20% nh pha CFA co buc. V vi th phn nh nh vy, th sn phm VN khng th gy thit hi vt cht cho ngnh ch bin catfish ng lnh ca M Ngnh kinh t c xem xt l ch bin c phil ng lnh v do vy cc ch tri nui c catfish khng t cch i din cho cc nh sn xut sn phm ch bin. Ngnh ch bin catfish phil ng lnh ca M khng b thit hi vt cht do c sn lng ni a ln nhp khu u tng v khng c cnh tranh trc tip v gi gia hai loi. Hn th na, cc ch s ti chnh ca ngnh sn xut ni a thc ra l c ci thin trong thi gian va qua mc d l nn kinh t hin ang i xung. Nhng kh khn (nu c) m ngnh sn xut ca M gp phi l do u t qu mc.
Hon ton cng khng c nguy c v thit hi trong tng lai do cc nh sn xut VN cn xut khu sang nhiu th trng khc nh EU v cc nc chu . Trong thi gian qua, xut khu ca VN sang cc th trng ny cng tng mnh. Cc c s ch bin thy sn ca VN khng ch ch bin c tra v basa, m cn ch bin nhiu loi thy sn khc. iu ny cho thy cc DN ch bin thy sn ca VN cn phi tn dng c hi m rng sn xut khc thay v ch tng sn lng xut khu c tra v basa ng lnh sang M. V kha cnh th hai, BPG:
21
VN lp lun mnh m cho t cch kinh t th trng. V vi t cch ny th vic tnh ton cc gi tr hp l s a ra kt qu VN khng h BPG. V ngay c khi VN khng c cng nhn kinh t th trng th xut chn n lm nc th ba so snh gi thnh c tra, c basa VN xut sang th trng M l v l do s khc bit hon ton gia s pht trin kinh t, quy trnh sn xut, ch bin phil ng lnh. Nhng lp lun hon ton c v hp l nhm khng nh VN khng h BPG. Tuy nhin y c th c coi l mt sai lm c VASEP khi c gng chng t iu ny. Trn thc t, kh nng t c mc ch l rt kh. D VN lp lun rt mnh m cho t cch kinh t th trng ca mnh th thng 12/2002, DOC vn a ra kt lun nn kinh t ca VN l phi th trng. Cho ti khi quyt nh ny c hy b th tnh trng kinh t phi th trng ca VN s c p dng cho tt c cc v xem xt trong tng lai, trong bao gm cc iu tra v thm nh din ra sau khi quyt nh ny c hiu lc.20 DOC vn khng nh nn sn xut ca M b thit hi v vt cht v i n quyt nh p thu. Ni nh vy khng c ngha l VN hon ton khng nn bo cha g c. N ch c ngha l ta cn cn nhc k hn trong hnh ng ca mnh c nhng hnh ng mang li li ch ln nht. Cch tt nht l a ra nhiu phng n d phng. Chng hn trng v kin tm, pha cng ty lut ca ta a ra 5 phng n trong c mt phn xut c DOC chp nhn trong 5 phng n nu ra.21 1.2.Vn on kt phi hp gia cc doanh nghip, hip hi ngnh hng, cc b, ban ngnh c lin quan trong vic gii quyt chng bn ph gi DN v cc hip hi ngnh hng cn nghim chnh theo ui v kin, phi hp hot ng cht ch, tch cc hp tc iu tra vi bn khi kin. Cc b ngnh lin quan cng cng cc hip hi ngnh hng xut khu thu sn phi hp cht ch, gip DN nhng thng tin v vn bn cn thit. i ph thnh cng mi v tranh chp v BPG, s phi hp nhp nhng gia nhiu bn lin quan l yu cu sng cn. Chng hn, phi c mt c quan u mi v cc tranh chp lin quan ti BPG. C quan ny phi cng tc cht ch vi cc b ngnh lin quan v phi hp hnh ng vi cc nh sn xut, cc nh xut khu hay nhp khu, hi bo v ngi tiu dng, v.v... Mc d chng ta ang ci cch nn hnh chnh quc gia, chnh ph nhim k mi va c thnh lp nhng r rng l s phi hp gia cc c quan nh nc cha thch hp gii quyt tranh chp BPG. l cha tnh ti s lin kt lng lo v c phn yu km ca cc nh sn xut v cc nh xut khu. V th bn cnh kh khn ln nht v thiu kin thc
20
Fulbright Economics Teaching Program: Case catfish - Nguyn Xun Thnh (8/4/2003) (trang 20) www.fetp.edu.vn/shortcourse/0203/Trade03/Readings/Case-Catfish-V.pdf 21 Thi bo kinh t Si Gn 19/1/2006: C th n cc v kin CBPG (trang 22)
22
v kinh nghim th s phi hp khng ng b ca cc c quan hu quan ang tr thnh mt cn tr ln. 22 V kin CBPG c tra, c basa thm phn phc tp khi bn nguyn n lp lun rng tnh trng khn cp xut hin i vi nhp khu cc basa v tra phil ng lnh t VN. Sau khi thc hin iu tra s khi, DOC xc nh rng Cng ty Nam Vit tng mnh xut khu mc d ang trong qu trnh iu tra. Tuy nhin, tnh trng khn cp khng c p dng khi DOC iu tra Agifish, Cataco v Vnh Hon. Theo lut ca M, thu pht vi thu sut cao c p dng khi c tnh trng khn cp.Trong trng hp ny r rng s on kt gia cc cng ty c vn , cn nu hnh ng ch v li ch ring ca mnh th s nh hng tiu cc ln n li ch chung. 1.3. Gii php tho hip, a ra cc cam kt v gi. Trong mt s tranh chp BPG chng ta nn cn nhc ti li ch vt cht hn l theo ui mc tiu ta ng, i tc sai. Ni cch khc, d cho ta bit chc l ta khng BPG mt sn phm no , nhng nu thy kh nng thng li trong v kin khng cao v tn km, khi ta nn a ra nhn nhng b thit, i tc cng dung ho c quyn li kinh t v chnh tr trong ni b nc h. Bin php nhn nhng c lut ph gi ca WTO cho php l cam kt gi. Trong qu trnh iu tra, nc xut khu c th t nguyn cam kt tng gi xut khu. Nu nc nhp khu chp nhn xut ny th qu trnh iu tra chm dt tr khi nc xut khu vn yu cu tip tc iu tra. Cam kt tng gi xut khu l mt bin php kh n gin, tn chi ph theo ui tranh chp. Mt u im r rng l nh xut khu c hng phn ln chnh lch gia gi bn ti nc nhp khu trc v sau khi khi tng gi xut khu. Trong khi , nu b p dng thu CBPG th c th thy rng gi bn ti nc nhp khu tng ln nhng nh xut khu khng c li g c. Hn na, sau khi b nh thu CBPG, nh xut khu s dn dn phi tng gi khng b coi l BPG na. Trong khi ch i c quan r sot kim tra d b thuCBPG, gi hng xut khu s b tng vt do thuCBPG vn tip tc nh vo hng ha c nng gi. iu ny dn n s ngng tr xut khu v nh hng ln ti sn xut mt hng ti nc xut khu.23 Thc t cho thy c nhiu nc t nguyn a ra cam kt tng gi xut khu gii quyt tranh chp v BPG. Thng k cho thy t nm 1995 n ht 2001 cc thnh vin WTO tin hnh 1845 v iu tra BPG, p dng thu CBPG 1066 ln. Cng trong thi gian cc thnh vin 992 ln p dng bin php tm thi. iu c ngha l khi b p dng bin php tm thi th kh nng tip tc b p dng thu CBPG mt cch chnh thc s rt cao. trnh b p dng bin php tm thi v thu CBPG, nhiu nc a ra cam kt tng gi
22 23
im ta hip hi-14/7/2006- http://www.moi.gov.vn/BForum/detail.asp?Cat=13&id=1802 CBPG- mt tri ca t do thng mi- Trung tm thng tin B Thng Mi http://www1.mot.gov.vn/traodoiykien/ChongPhaGia/chuong4.asp
23
xut khu. Trong giai on ny cc thnh vin WTO chp nhn c thy 108 xut cam kt tng gi xut khu ca cc nc b iu tra BPG. Nu xut cam kt tng gi xut khu ca nc xut khu c nc nhp khu chp nhn th ni chung v iu tra s chm dt v nc nhp khu s khng p dng thu CBPG na. Gii quyt tranh chp v ph gi theo cch ny cng tng t nh bin php ho gii trong cc v kin ra to v hai bn cng c li. T l gia s v kt thc bng cam kt tng gi xut khu, s v kt thc vi vic p dng thuCBPG v tng s v iu tra ph gi l 108 : 1066 : 1865 hay xp x l 1 : 10 : 17. Nh vy, v tng th c th thy rng xut cam kt gi l mt bin php i ph ch ng ca nc xut khu trong cc tranh chp v BPG. Tuy nhin, khng phi mi xut cam kt gi a ra u c nc nhp khu chp nhn. Do cc nc cng cn phi cn nhc nhiu yu t khc nhau trc khi t nguyn xut a ra cam kt tng gi xut khu. Trong trng hp ca VN cha phi l thnh vin WTO, kh nng b p thu CBPG l rt cao khi b iu tra, tr khi cam kt gi c a ra v c chp nhn. Chnh v vy, cam kt gi l mt bin php m VN nn ti trong gii quyt cc v kin CBPG. Bin php tho thun ngng kin c B Thng Mi VN xut vi B Thng Mi M trong v kin CBPG c tra, c basa bng cch a ra hn ngch v hay gi sn thay v p thu chng ph gi. VASEP cng cng khai a ra ngh v hn ngch xut khu t nguyn p dng trong giai on 2003-2005: hn ngch nm 2003 bng 90% sn lng nhp khu vo M trong nm 2002, sau tng ln 95% nm 2004, 100% nm 2005, ri sau c bi b. Vi gii php ny , pha VN cho rng gii php ny s t gy cc tc ng bin dng th trng hn l thuCBPG v to ra tnh hung hai bn cng thng. Trong v kin ny gii php trn cha c chp nhn nhng y l mt trong nhng gii php hu hiu m VN nn xem xt trong cc v kin sau ny. 2. Gim thiu nguy c b kin CBPG Vic b kin CBPG, d kt qu c th no i chng na th u gy nhiu bt li cho nc xut khu. Vn ca chng ta hin nay l sau v kin cn c nhiu gii php gi sn phm ca mnh va c kh nng cnh tranh ng thi khng b cho l BPG. C bin php ch yu l: 2.1. Nng cao nng sut lao ng, ci tin my mc, ng dng cng ngh khoa hc trong sn xut nng cao cht lng sn phm ngn chn v gim nguy c b kin BPG, gii php lu di l tng hm lng cht trong hng ho v tng gi bn tng ng. Thc cht kh khn ln nht ca xut khu thy sn VN ni chung, c tra, ba sa ni ring l vn cht lng ch khng phi l chuyn ph gi v khng c th trng. Bi v, sau 20 nm pht trin thy sn, VN vn ln tr thnh nc hng u v xut khu tm trn th gii, trong phi k n th mnh gn nh c
24
quyn v tm s c ln. Ring mt hng c ba sa, c tra, thnh cng ca chng trnh hp tc nghin cu quc t Vit-Php (1995-2005), cho nhn to thnh cng c tra, ba sa ti VN, m ra trin vng to ln cho s pht trin nhanh chng v sn lng v th trng c tra, ba sa VN. Tuy nhin, chnh s pht trin qu nng khng kim sot c din tch, sn lng tm v c dn n nhng yu km v qun l cht lng. T l nhim d lng khng sinh, ha cht b cm trong c nui kh cao, tnh trng bm chch tp cht vo tm cha c x l mt cch trit , kh nng bo m truy xut ngun gc sn phm km do din tch nui cn manh mn, trnh sn xut cha ng u dn n bt li cho c hai sn phm ch lc ca thy sn VN trc cc ro cn k thut t cc nc cnh tranh. Do , p ng nhng yu cu kht khe ca cc th trng nhp khu v vn an ton v sinh thc phm, cc DN VN khng cn con ng no khc l phi chuyn nghip ho qu trnh sn xut ca mnh, nng cao ga tr sn phm lm ra. Trc ht,cc DN phi tch cc p dng cc tiu chun quc t cho nhng sn phm xut khu ca mnh. Ti hi tho quc t An ton cht lng sn phm c tra,c basa VN p ng yu cu th trng thc phm th gii va din ra vo ngy 11-12/6/2006 ti An Giang ch ra rng: c tra, ca basa ng bng sng Cu Long hi nhp quc t khng cn con ng no khc l phi p dng cc tiu chun quc t, m bo an ton v sinh thc phm p ng yu cu ca th trng th gii. Yu cu ny khng ch cp thit vi mt hng ca tra, c basa m cn cho c cc mt hng thu sn khc ni chung. Nhng, c sn phm sch th mt mnh DN khng th lm c nu khng qua quy trnh nui sch. Hng ro k thut v ha cht v d lng khng sinh t cc nc nhp khu ngy mt cao, mun vt qua phi c s n lc t hai pha (ngi nui v nh ch bin), cn lm theo kiu mnh ai ny lm nh lu nay th th mnh cnh tranh ca thu sn VN s tip tc suy gim. R rng, tnh an ton sn phm tr thnh yu t cnh tranh gia cc nc xut khu thy sn ni chung, tng DN ni ring. Nu khng c s lin kt tht s th ngnh thy sn VN s cn tip tc tr gi, khng ch v kinh t m cn c v mi trng. 24 Cc nh chn nui nn u t c s vt cht nh ao h, nh tri, h thng cp thot nc, thc n cng nghip t tiu chun cht lng phc v yu cu sn xut. Trn c s , cc DN phi chuyn nghip ho qu trnh sn xut ca mnh bng vic p dng nhng tiu chun cht lng quc t nh hin i ho dy chuyn sn xut, ng dng cng ngh ch bin tin tin thay cho phng php th cng c truyn... Cc cng ty cng nn ti tr cho nhng d n nghin cu ng dng trong chn nui cng nh sn xut nng cao cht lng thu sn VN, hay cc nghin cu v sn phm xut khu ca mnh s dng trong cc ti liu kinh doanh, trong cc chin lc qung co Marketing...nh nhiu cng ty nc ngoi thng s dng.
24
Xut khu thu sn: qua cn b cc- 20/6/2005- Vietnamnethttp://www.vnn.vn/kinhte/congnongngunghiep/2005/06/457415/

25
Hn na, hn ch thp nht ri ro trn th trng th gii, DN cn lun lun v tip tc cp nht thng tin lin quan n tiu chun, h thng chng nhn cht lng cc th trng theo kp yu cu cc nh nhp khu nc ngoi. Vn ri rm l hin nay c rt nhiu h thng chng nhn khc nhau, c ISO th i thm ACC, EuroGap... DN rt kh khn. VASEP ang nghin cu chng trnh, c th xy dng mt h thng chng nhn VN nhng tng thch tt c th trng, trong bao gm c cc yu cu ca chng nhn EuroGap, ACC hay nhng tiu chun khc. 2.2. Tch cc theo di cht ch cc thng tin v th trng xut khu, xy dng c cu xut khu hp l, trnh gia tng kim ngch xut khu qu nhanh trong thi gian ngn: Cc DN phi theo di cht ch cc thng tin v th trng xut khu, tm kim nhng th trng tim nng m rng th trng xut khu ca mnh. Cc cng ty nn c lut s ring lm nhim v thu thp thng tin th trng, cnh bo v cc nguy c b kin chng bn ph ga. Cc hip hi ngnh hng, cc B ngnh lin quan cng phi tch cc trong vic gip DN tm hiu thng tin v th trng xut khu: gi c, s lung, chng loi mt hng, ng thi cc nc nhp khu v cc nc lin quan ch ng iu tit hot ng ca cc DN, trnh ny sinh cc v kin. Bi hc kinh nghim ny ta c th thy r trong vic phng CBPG ca ngi Trung Quc. Trc y, khi cc DN Trung Quc mi bt u bc u vo cc th trng nc ngoi, h cng b ng nh chng ta by gi. Nhng ti nay, v cc v kin xy ra thng xuyn, phn ln cc DN Trung Quc u c lut su t vn trc v cc ro cn php l ti nhng th trng m h xut khu, trong c ro cnCBPG. Thm vo , h cng thu thp nhiu thng tin th trng tin on trc kh nng b kin; t ch ng chun b i ph. y l mt trong nhng bi hc cc DNVN nn hc tp v p dng ch ng i ph vi cc v kin chng BPG ngy mt ph bin hn trong giao thng quc t. Trn c s nm bt c nhng thng tin th trng , cc DN cn ra cho mnh nhng chin lc xut khu c th vi tng loi mt hng, trong tng giai on c th. Xy dng chin lc xut khu hng ho theo hng a dng ho th trng v sn phm, c c cu hng ho xut khu hp l trn tng th trng, trnh gia tng qu nhanh kim ngch xut khu mt s mt hng vi khi lng ln vo mt nc, to nguyn c tin hnh cc v kin thng mi (y cng l mt trong nhng l do VN b M khi kin CBPG c tra, c basa v tm khi kim ngch xut khu ca nhng mt hng ny tng t bin vo th trng M gy lo ngi mt th trng ca cc nh sn xut ni a. Nm 1998, sn lng c fil VN xut khu sang M t khi lng 259 tn, nm 1999 l 859 tn ( tng gn 232% so vi 1998), nm 2001 l 7800 tn ( tng 760% so vi 1998).Trong trng hp cn thit c th p dng mt s bin php tm thi iu tit lung hng xut khu nh tm thi gim khi lng xut khu hay ngng xut khu mt hng mt thi gian, chuyn sang xut khu mt mt hng mi...
26
Cc DN v hip hi ngnh hng nn tho thun quy ch hot ng iu ho sn xut, kinh doanh gia cc thnh vin, phi hp xc tin thng mi, chnh sch gi hp l, trnh cnh tranh khng lnh mnh gy thit hi v kinh t cho DNVN, to iu kin pht sinh cc v kin CBPG.25 2.3. Tng cng kin thc v php lut chng bn ph gi cho cc DN
Trong thng mi quc t thng ny sinh cc v kin thng mi. VN cn nhanh chng xy dng v hon thin h thng lut php thng mi, h thng kim ton ph hp vi tiu chun quc t. Hin nay, VN mi ch c cc ngh nh v CBPG hng ho nhp khu vo th trng ni a, h thng kim ton phc tp, cha r rng, thiu minh bch iu gy kh khn cho cc DNVN khi mun tm hiu v p dng cc quy ch php l ny. Do , chng ta cn xy dng, hon chnh h thng php l lm c s cn thit khi VN mun kin nc no CBPG (cho ti nay,VN cha tin hnh mt v iu tra CBPG no vi hng ho nhp khu vo VN), to iu kin thun li cho DN khi mun tm hiu v iu lut ny. Bn cnh , chnh ph v cc b ngnh lin quan cn t chc, hng dn v nghin cu chi tit cc iu khon ca Hip nh thng mi gia VN v cc nc giao thng cho cc DN VN qun trit v vn dng trong quan h bun bn thng mi. V d, trong trng hp v kin BPG ca M, VN c th da vo cc iu khon ghi trong Hip nh thng mi VN Hoa k khng nh y l mt s vi phm r rng t pha M. Ti khon 3, iu 2, chng 1 ca hip nh ghi r: Mi bn dnh cho hng ho c xut x ti lnh th ca bn kia s i x khng km thun li hn s i s dnh cho hng ho ni a tng t v mi Lut quy nh v yu cu khc c nh hng n vic bn hng, cho, mua, lu kho v s dng trong nc. Cng ti khon 4 ca iu ny cn quy nh: Ngoi nhng ngha v ghi trong khon 2 v 3 ca iu ny s khng c p dng theo cch khc i vi hng nhp khu hoc hng ho trong nc nhm to ra s bo h i vi sn xut trong nc. Thm vo , cc DN cn c thi tch cc trong vic tm hiu v nm vng thng l, lut l nc s ti d dng i ph vi nhng v kin tng t.Cn nht l phi trang b y cc kin thc v thng l, lut l quc t. Phi r rng v minh bch v cht lng sn phm. c bit, phi tp trung cng c ngun nguyn liu xut khu, nht l kh nng truy xut ngun gc, cc chng ch kim sot qu trnh khng ch trong ch bin m nhng giai on sn xut sn phm trc . Cc DNVN cn thc hin nghim chnh vic lu tr nhng h s, ti liu trong hot ng kinh doanh sn sng chng c chng minh c s lm n ng n ca DN mnh. Gio dc cho cc DN thy tc hi ca vic BPG, cc DN khng thc hin nhng hnh ng c th to c cho pha i tc kin tng, gy nh hng n c mt ngnh sn xut kinh doanh ca t nc.
25
Ch th v vic ch ng phng chng cc v kin thng mi nc ngoi- S 20/2005/CT-TTg-trang 8

27
Cc DNVN cn phi chuyn nghip ho hot ng kinh doanh bng cch s dng t vn v k ton, kinh doanh v php lut theo cc tiu chun v tp qun quc t. Thc t hin nay, i vi yu cu ca c quan iu tra gii quyt kin CPG, hu ht cc DN VN ch c th cung cp nhng g mnh c ch cha p ng c nhng yu cu h t ra hoc nu mun th phi rt kh khn mi c th p ng c yu cu ca c quan iu tra. 2.4. Chng gian ln thng mi, bo v uy tn, li ch chung ca cng ng DN VN Trong giao lu trao i thng mi quc t, cc DN cn ht sc trnh cc hnh vi gian ln thng mi bi iu nh hng ht sc ln n uy tn ca DN cng nh thng hiu ca sn phm m DN dy cng xy dng. Gian ln thng mi trong xut khu nhm mc ch trn thu xut nhp khu bng cc th on nh: khai bo gi hng ho nhp khu thp hn nhiu so vi gi thc t nhp gim mc thu phi np, khai bo khng ng ni xut x hng ha nhp khu...R rng nhng hnh vi gian ln ny ch em li li ch cho mt s t cc DN v nguy c ri ro ca n cng rt cao. Khi nhng hnh vi ny b pht gic, hu qu ca n l rt ln, kh c th lng trc c. Do , cc DN phi t thc c trch nhim ca mnh trong vic phng v chng cc hnh vi gian ln thng mi quc t. Hn na, chng gian ln thng mi khng ch l trch nhim ca ring mt c nhn, mt DN hay mt tp th; m n cn i hi s tham gia tch cc ca cc hip hi ngnh hng trong cuc chin chung bo v uy tn, li ch ca ngnh mnh, ca cng ng doanh nghip. Do , cc hip hi ngnh hng cn phi hp thc hin cng cc DN trong vic phng v trnh cc hnh vi gian ln thng mi, thc hin tt cng tc gio dc, tuyn truyn DN nhn thc r tc hi ca chng, ng thi tng cng kim tra gim st hot ng ca cc DN, trnh v li ch nh ca mt DN m nh hng n c ngnh. Va qua trong ng nh thu sn xy ra mt v vic lm xn xao gii doanh nghip trong nc. l v M nh B bt gi ng Bu Huy- Ph gim c Cng ty Xut nhp khu nng sn - thc phm An Giang kim gim c X nghip ng lnh thy sn Afiex v cho rng ng ny c tnh gian ln nhn mc trn thu. V ng Bu Huy l s vic ln, c th tng lai s cn c nhiu v vic khc na, vi c im hay hnh thc khc nhau. Nn, thng l v lut l quc t l cn thit i km vi sn xut v xut khu. 2.5. y mnh quan h ngoi giao, tin trnh gia nhp WTO26 Nh chng ta bit, trong qu trnh ny sinh cc v tranh chp quc t, cc hot ng vn ng hnh lang (lobby) v quan h cng chng ( Public relations) l ht sc cn thit. Do d, chng ta cn y mnh quan h ngoi giao vi cc nc tranh th s gip , ng h ca cng ng quc t h tr cho vic khng kin. Trc ht, chng ta cn tch cc trin khai vic m phn song phng, a phng tranh th nhiu nc tha nhn VN l nc thc hin kinh t th trng. Khi mt nc khng
26
Nghin cu v BPG v kin ngh nhng gii php chnh sch CBPG trn th trng Vit Nam-on Vn Trng- Vin nghin cu khoa hc th trnggi c-trang 121, 122
28
c cng nhn c nn kinh t th trng th s b rt nhiu thit thi trong v kin CBPG, thng thng s phi chu mc thu CBPG cao hn rt nhiu so vi mt nc c cng nhn l c nn kinh t th trng, hoc phi t b vic xut khu sn phm BPG. Hin nay, EU vn coi VN l nc khng c nn kinh t th trng trong cc v kin BPG, nhng t ngy12/10/2000, EU ni lng cho php xem xt cng nhn tnh trng nn kinh t th trung trong tng trung hp i vi cc doanh nghi p ring bit khi c khiu kin BPG i vi VN. i vi pha M, trong cc v kin BPG c tra v c basa, tm B thng mi M c tnh b qua nhng lp lun ca pha VN, coi VN l nc cha c nn kinh t th trng. Chng ta cn tch cc tuyn truyn thay i cch nhn ca nc ngoi vi s vn hnh ca nn kinh t VN. Trong cc Hip nh song phng v a phng, cn c iu khon ni r l cc nc coi VN l nc thc hin kinh t th trng, coi l mt ni dung quan trng ca Hip inh. Chng ta cng cn y mnh tin trnh xin gia nhp vo T chc thng mi th gii (WTO), c th da vo cc quy tc ca T chc thng mi th gii nhm i ph vi nc ngoi thc hin bin php CBPG i vi hng ho ca VN. Sau khi tham gia WTO, nu gp phi trng hp nc ngoi thc hin bin php CBPG mt cch v l,thi hnh chnh sch phn bit i x,th VN s tn dng c ch gii quyt tranh chp ca WTO phn khng li v kin, bo h quyn li hp php ca DN. 2.6. o to i ng cn b, lut s, cc chuyn gia phn tch chuyn su v vn ny ngn chn xu th khiu kin BPG gia tng, tranh th ginh thng li trong vic khng kin, mt vic lm cp bch l ph bin cc quy tc c lin quan n WTO trong cc DN, nhanh chng bi dng nhiu chuyn gia thng tho cc quy tc ca mu dch quc t v hot ng thng mi quc t, t chc cc chuyn gia gii, k c vic mi chuyn gia nc ngoi o ta nghip v cho cn b qun l ca cc DN v lut s hnh ngh. Trn c s , hnh thnh nhng t chc chuyn phc v vic ng ph vi cc tranh chp v ngoi thng, bao gm mt i ng lut s, k ton, nh kinh t v chuyn gia chuyn su v vn ny, c nng lc lm vic rt cao th mi c y kh nng t vn cho DN, v h tr cho Chnh ph khi xy ra nhng v kin tng t. Mt thc t l, i ng cn b, lut s ca VN thng tho vn ny cn rt t i. Hn na trong qu trnh khiu kin, vic la chn cng ty t vn l ht sc quan trng,. Do nhng th tc phc tp v thi gian cht ch nn c th ni phi l cng ty lut ln, c uy tn, cht lng trch nhim v kinh nghim trong lnh vcCBPG mi c th p ng cc yu cu trong mt v kin tm quc gia. Do , hin nay, hu ht cc DN VN phi thu cc cng ty lut nc ngoi khi c v kin xy ra.
29
iu ny, khng ch tn km ti chnh cho DN rt nhiu m cn lm gim uy tn ca cc lut s VN. V vy, o to i ng cn b, lut s, chuyn gia phn tch, d bo v vn ny l mt nhim v rt cn thit; nhng n i hi phi c thi gian, v k hoch c th, lu di. 2.7. Phn cng trch nhim gia cc c quan nh nc, cc DN, hip hi ngnh hng, t chc x hi mt cch hp l kp thi i ph vi cc v kin CBPG, chng ta cn c s phn cng trch nhim gia cc c quan nh nc, cc DN, hip hi ngnh hng, t chc x hi mt cch khoa hc, hp l; v cc bn c lin quan ny phi th c hin tt nghi v, trch nhim ca mnh. Trch nhim gia cc c quan nh nc, cc DN, hip hi ngnh hng, t chc x hi c quy nh rt r rng trong ch th s 20/2005/CT_TTg ca th tng chnh ph v vic ch ng phng, chng cc v kin thng mi nc ngoi. Bn cnh , mt kinh nghim ht sc quan trng quyt nh n thnh cng cho cc DN khi phi i mt vi cc v kin CBPG l s phi hp ng b gia cc B, ngnh, cc DN, hip hi ngnh hng c lin quan. im c bit ca v kin CBPG l khng phi ch c nhng b n trong danh sch b kin b nh hng m tt c nhng DN cng ngnh nc b kin u b nh hng. C quan iu tra M v EU khuyn khch tt c cc DN u tham gia, k c khng nm trong danh sch b kin. Nu khng tham gia th h vn b p mt mc thu chung cho ton DN VN( thng c tnh cht trng pht rt cao). Do , tt c cc doanh nghip trong ngnh cn hp tc tham gia v kin d h c b kin hay khng. Khi VN vo WTO, vai tr ca tng DN trong qu trnh hi nhp rt ln. Hip hi l i din cho DN, ting ni chung, cu ni gia DN v Chnh ph. Hip hi cng s phi c mt trong nhng v kin tng ph gi, dng ro cn thng mi, lin kt DN to sc mnh cnh tranh, c mi quan h tm trnh cng nh vt qua c ch cnh tranh; c ting ni tt, uy tn h tr DN kinh doanh v pht trin
30
Chng III: VN DNG BI HC KINH NGHIM C VO THC TIN V KIN CBPG DA GIY I.Tin trnh v kin 1. Nguyn nhn v kin Hin nay ngnh cng nghip giy dp ca EU ang gp kh khn do gi thnh sn phm cao lm gim sc cnh tranh. Trong khi , ngi dn ni y lun yu cu s thay i nhanh v mu m, kiu dng. Do , cc nh sn xut ni a khng p ng nhu cu tiu dng ca ngi dn, nn cc nh kinh doanh v nhp khu buc phi tng kim ngch nhp khu giy dp ca cc nc Chu nh Trung Quc, VN, Thi Lan Trong , cc sn phm nhp khu ch yu l giy th thao, giy m da chim khong 40% khi lng nhp khu. Khi lng giy m da VN xut khu sang th trng EU lin tc tng theo nhng n t hng lin tip ca cc hng sn xut giy EU nh Nike, Clark, Nine West, Gabor, Camel, Siebel Tng lng tiu th hng nm v sn phm giy m da ca EU vo khong 13 t euro v tng lng nhp khu chim 5 t euro. Th phn ca VN trn th trng ny tng t 11% nm 2002 ln ti 15% tnh ti qu I nm 2005. Tnh tng ng, nm 2002, VN xut khu sang EU 78,1 triu i, trong khi , ch ring qu I nm 2005, con s trn ln ti 34,9 triu i. Giy m da VN vi cht lng tt, gi thnh r nhanh chng chim c cm tnh ca ngi tiu dng, cng nh p ng c nhng yu cu ca cc hng sn xut ln. Nhng yu t trn lm cho mt b phn DN sn xut giy da Chu u khng cnh tranh c vi hng ho t cc quc gia ang pht trin. Vin l do, giy da nhp khu ca Trung
31
Quc, VNBPG, v gy tn hi cho nn sn xut ni a, thng 6/2005, cc nh sn xut giay dp cc quc gia thuc EU gm: Italy, Ty Ban Nha, B o Nha np n kin ln U Ban chu u EC v vic BPG giy m da ca VN v Trung Quc. Trong n kin, cc nh sn xut giy da Chu u cho rng giy da ca Trung Quc c bn vi gi ch bng 80% gi tr thng thng ca n trn th trng EU, cn sn phm giy da ca VN bn vi gi ch bng 50% gi tr thng thng ca n trn th trng EU. iu ny gy tn hi cho nn sn xut giy da ca Chu u. Trong n kin cng ch ra rng, sn xut giy da ca EU b gim 30% k t nm 2001; trong cng khong thi gian , gi sn phm giy da nhp khu t VN, Trung Quc lin tc gim v khi lng nhp khu cng tng. Trc nm 2001, sn xut ca ngnh ny ch gim 13% mt nm. Li nhun cn bin ca nn cng nghip sn xut giy da ch dao ng t 0-2% t nm 2001. Vi mt t l li nhun qu t nh vy lm cho hn 1000 cng ty phi ng ca, v hn 40000 cng nhn b mt vic lm trong khu vc sn xut giy da.27 Ngy 24/2/2006, EC khng nh c nhng bng chng r rng v s tn hi ca vic BPG i vi cc nh sn xut EU v c s can thip ca Nh nc i vi ngnh sn xut giy da VN v Trung Quc, l: ti chnh r, gim thu hoc min thu, vic thu t khng theo gi th trng, nh gi ti sn khng thch hp. Trn c s , EU xut cc mc thu s b i vi VN l 16,8% v 19,4% vi Trung Quc. Tuy nhin, theo Hip hi da giy VN (Lefaso), hu ht cc doanh ngip sn xut da giy VN ch yu l lm hng gia cng cho cc hng ln nn khng c kh nng BPG sang EU. Ring mt s n v sn xut - xut khu trc tip th quy m nh, nng sut lao ng thp nn khng th c kh nng gy thit hi hoc e da gy thit hi cho ngnh giy da ca EU. Bt chp nhng bng chng thiu khch quan cng s phn i ca cc nh sn xut ni a, EC vn tip tc tin hnh khi kin VN bn ph gi giay m da vo th trng EU. 2.Din bin v kin
Thi gian 7/7/2005
S vic Trn c s khiu kin ca Lin minh cc nh sn xut giy dp chu u, U ban chu u (EC) quyt nh iu traCBPG i vi 33 m giy m da ca 60 DN VN. Theo ni dung n kin, bin ph gi c tnh ca giy da VN l 130%, ca Trung Quc l 400%. Do cha cng nhn VN cng nh Trung Quc l cc quc gia c nn kinh t th trng nn pha nguyn n ngh EC chn Brazil l nc c nn kinh t th trng lp c s tnh ton gi tr thng thng cho c hai nc.
27
Anti-dumping investigation on Chinese and Vietnamese Footwear question and answer-23/2/2006 http:/europa.eu.int/comm/trade/issues/respectrules/anti-dumping/pr230206_qa_en.htm#top
32
10/2005 23/3/2006
EC kt thc iu tra trc tip ti 8 DN giy VN thuc cc thnh phn kinh t khc nhau. y ban chu u (EC) chnh thc ph chun xut p t thuCBPG i vi mt hng giy da nhp khu t VN v Trung Quc. Mc thu 16,8% i vi VN v 19,4% i vi Trung Quc theo tng giai on. Mt hng giy th thao v giy tr em s c min tr. EC chnh thc p thu CBPG tm thi i vi mt hng giy da nhp khu t VN vi mc thu ly tin khi im l 4,2% cho n 15/9/2006 l 16,8%. Sau giai on cui cng ny, cc b trng ca 25 nc thnh vin EU s b phiu quyt nh xem c nn tip tc duy tr c ch thu chng ph gi i vi mt hng giy da ca VN trong vng 5 nm ti hay khng. y ban chu u d kin p dng mc thu trung bnh 7,5%/nm i 95 triu i giy da nhp t VN. Nu xut ngoi hn ngch ny, EC s p t mc thu pht ln ti 29,5%.
7/4/2006
II. Vn dng nhng bi hc kinh nghim c vo thc tin v kin 1. Nhng mt tch cc trong vic gii quyt tranh chp 1.1. S tch cc hp tc ca cc DN VN v s h tr c lc t pha hip hi ngnh hng, c quan c lin quan. Trong v kin CBPG giy m da ln ny, i tng b khi kin hu ht l cc DN va v nh, ch yu gia cng cho cc n t hng ca nc ngoi. Tuy nhin hu ht cc DN u tch cc hp tc iu tra. 8 DN c chn kim tra mu bao gm: Cng ty Pou Yuen VN; Cng ty Pou Chen VN; Cng ty Taekwang Vina; Cng ty lin doanh Kainan; Cng ty Giy 32; Cng ty Dona Bitis; Cng ty xut nhp khu Bnh Tin; v Cng ty Giy da Hi Phng. Cuc iu tra mu ca EC i vi 8 DN trn s c tin hnh t ngy 20/9 n 14/10. Cc DN VN rt tch cc v ch ng trong vic p ng tt c cc yu cu ca EC v thi hn k khai, ng k gi cc ti liu lin quan kt thc vo ngy 25/7 theo yu cu ca EC. Khng c DN no rt khi v kin. Trong , ni bt nht l 4 DN c vn u t nc ngoi, lin doanh nh: Cng ty lin doanh Kainan, Cng ty Pou Yuen VN, Cng ty Pou Chen VN v Cng ty Taekwang Vina c s hp tc rt tt i vi EC v h s iu tra sp ti. Ring 4 DN trong nc c s chun b chu o, khng thua km cc nh u t nc ngoi, d vn hiu rng nm trong danh sch iu tra l rt kh khn.28 iu ny cng c l do khch quan do c ch ca EC cho php vic d VN khng c cng nhn l kinh t th trng th nu cc cng ty chng minh
28
8 doanh nghip da giy hon tt h s cho v kin-12/9/2005-Nguyn Thuhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/09/3B9E1FFF/

33
c mnh hot ng theo c ch th trng th vic iu tra s da trn s liu ca chnh cc cng ty ny m khng phi s dng s liu so snh ca Brazil. Kt qu EC khng cng nhn 8 DN trong din iu tra trc tip t cc tiu ch ca quy ch th trng t khng cng nhn gi ca VN v ly gi tham chiu ca Brazil kt lun rng VN BPG dy m da l c cho l bt hp l, i ngc li vi mc tiu tham gia qu trnh t do ho thng mi v cnh tranh bnh ng trong xu th ton cu ho ngy cng m rng. Nhng nm qua, s ra i v hot ng c hiu qu ca cc Hip hi ngnh hng v ang to ra nhng ng lc, thc y hot ng ca DN trong xu th hi nhp kinh t quc t. Thng qua cc Hip hi, DN c iu kin tip cn c th trng rng ln hn, quyn li c bo v v h tr tt hn trn c thng trng trong v ngoi nc. Trong v kin c ba sa, c tra, kin tm... , hip hi thu sn VN c vi tr tch cc trong vic bo v quyn li cc doanh nghip thnh vin. Trong v kin ln ny cng phi k n s h tr c lc t pha cc hip hi ngnh hng, cc c quan chc nng. B Thng mi v Hip hi Da giy VN (LEFASO) c nhng hot ng rt tch cc nu ln chnh kin ca VN cng nh tip xc v trao i mang tnh xy dng vi EC v vic p thu CBPG. LEFASO gip cc DN thuc din iu tra chun b chu o, t vi chnh ph lobby chn nc th ba EC so snh xem xt gi c sn phm da giy ca VN c BPG hay khng thun li hn l Innxia ch khng phi Braxin. xut ny cng khng c chp nhn nhng nhng c gng nh vy l ng ghi nhn.29 LEFASO cng vi Hip hi da giy TP HCM s thnh lp mt ban trng trc hng dn cch lm th tc k khai cng nh chun b cho tin trnh iu tra, nhm hn ch nhng hu qu ng tic c th xy ra, khuyn co cc DN cn lit k trung thc doanh s bn, kim ngch xut khu... Bn cnh , DN khng nn hy vng qu nhiu vo cc lut s m cn ch ng tm cch i ph. Khng ch c Lefaso, Hip hi v cc nh sn xut da giy VN m cc vn phng i din cng ty nc ngoi ti VN cng c nhng s h tr tch cc cho VN nh rt thng tho v am hiu v kin CBPG nn h c th gip DN VN trong qu trnh lm th tc chun b cho v kin. Trong tng lai vai tr ca cc c quan lin quan, c bit l cac hip hi ngnh hng cn c y mnh v pht huy tc dng tch cc hn na, thc hin chc nng cu ni gia DN vi Nh nc, bng vic tng hp nhng kin ngh ca cc hi vin v c ch, chnh sch ca Nh nc t kin ngh ln Chnh ph v cc B, ngnh, gp phn tho g kh khn cho ngnh hoc xy dng cc chnh sch qun l ph hp, y mnh cng tc xc tin thng mi thng qua vic tp hp c hu ht cc nh sn xut, xut khu ln theo tng ngnh hng tng cng nng lc cnh tranh ca DN trn thng trng. T sau 2 v kin c tra,
29
Hip hi Da giy Vit Nam: Doanh nghip cn ngh n li ch chung- 11/7/2005http://www.vneconomy.com.vn/vie/index.php?param=article&catid=0807&id=050711085448

34
c basa v tm vi M, nh nc tch cc tham gia gip cc DN trong qu trnh xy ra v kin cng nh trong k hoch pht trin lu di. Ngy 9/1/2006, Chnh ph a cc ngh nh thnh lp cc c quan trc tip lin quan n lnh vc ny. l Ngh nh s 6/2006/N-CP qui nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca Cc qun l cnh tranh; v Ngh nh s 4/2006/N-CP v vic thnh lp v quy nh chc nng, nhim v, quyn hn, c cu t chc ca Hi ng x l v vic CBPG. Hai ngh nh ny quy nh ht sc r rng tng chc nng, nhim v ca cc c quan hu quan, gp phn lm gim s hot ng chng cho, lng ph thi gian v tin bc. T y, cc v kin CBPG c c quan ring ng ra qun l, v chu trch nhim. V trong v kin CBPG giy m da ca EU hn nay, trong qu trnh iu tra v kin cc DN cng nhn c s gip ca nh nc v mt chnh tr rt ln. Cc hot ng ngoi giao. vn ng hnh lang (lobby) c tin hnh vi nhiu hnh thc v nhng n lc mi. Tiu biu l vic B trng B Thng Mi Trng nh Tuyn sang B thng tho vi Cao u Thng mi EU Peter Mandelson nhm tm hng gii quyt hp l nht cho 2 bn trong v kin.30 Mc d, ng thi ny tuy khng lm thay i mc thu p ph gi ca EU vo mt hng giay m da, nhng n gp phn tranh th c s ng h ca cc nh sn xut giy da phng Ty, ng thi tc dng nhng tc ng chnh tr trong vic yu cu EU xem xt li mc thu p ph gi cho Vit Nam. Nh nc cn pht huy hn na vai tr b , h tr i vi cc DN; m rng hn kh nng cc Hip hi ngnh hng c th tham gia vo cc chng trnh, d n h tr DN ca Chnh ph. xy dng c s php l cho cc Hip hi ngnh hng hot ng; Xc lp hnh lang php l chung i vi vic t chc v qun l hip hi. Th ch ho cc mi quan h phi hp cng tc gia Hip hi ngnh hng vi cc c quan chnh quyn, thc y cc hnh thc lin kt DN, cung cp cc dch v h tr DN thm nhp, pht trin th trng, ng thi m bo cc DN thng qua cc hip hi ngnh hng tham gia xy dng v hon thin th ch kinh t th trng VN. Xy dng chng trnh nng cao h tr nng lc hot ng ca cc Hip hi ngnh hng, tp trung vo vic chuyn giao k nng tp hp, phn tch thng tin, k nng nh gi nhu cu v cung cp cc dch v h tr DN. Bo m to lp mt mi trng th ch to thun li Hip hi ngnh hng hot ng, h tr DN pht trin, tng cng lin kt nhng trnh c c quyn. Khi cung cp dch v cc Hip hi DN phi m bo tnh cng bng, bnh ng, loi b cc hnh thc c quyn, hoc hn ch cc DN khc tham gia th trng.31 1.2. Tng cng i ng lut s v hiu bit php lut CBPG
30 31
B trng Thng Mai sang B m ph v da giy- http://www.emsvn.com/vn/tin-tuc/tin kinh te Hip hi ngnh hng: H tr cho cc doanh nghip pht trin-16/7/2004http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=82&ItemID=12618
35
Khi mt v tranh chp quc t xy ra, vn la chn lut s l mt trong nhng iu kin quyt nh n kt qu v kin. p dng nhng bi hoc kinh nghim t hai v kin CBPG trc, trong v kin ny cc DN nhanh chng la chn lut s, p ng y nhng yu cu ca c quan iu tra nh hon chnh h s xin ng k mu v ng k th trng sang Chu u... Hip hi ca da giy TPHCM chn Cng ty Lut YKVN t vn cho mnh trong qu trnh din ra v kin, cc DN pha Bc k hp ng thu Cty Lut GIDE t vn cho cc DN; ngoi ra, cn c DN ln ca VN v u t nc ngoi ch ng thu lut s ngay t u v kin. Nhng n v ny ch ng thu lut s ring thun tin hn trong vic khai bo v tr li bn cu hi. Lut s m cc DN sn xut giy VN mi t vn ch yu l ngi B. H l nhng ngi am hiu v ngn ng cng nh lut php chu u. Nh th, cc DN da giy s yn tm hn trong qu trnh v kin din ra. Bn cnh , B Thng mi cng gii thiu cho cc DN nhng vn phng lut s c uy tn v tng tham gia nhng v kin thng mi. Tuy nhin, vic s dng lut s khi tham gia kin vi cc DN EU khng ging nh vi cc DN M. M hot ng theo th ch song phng nn vic lobby (vn ng hnh lang) c th p dng c. Nhng EU l th ch a phng, mi th lin quan n php lut u rt r rng, bin php lobby hu nh khng c hiu qu. 1.3. Tch cc ch ng i tm th trng mi, a dng ho sn phm gim thiu tc ng tiu cc ca v kin: p dng nhng bi hoc kinh nghim t hai v kin CBPG trc, cc DN xut khu da giy c nhng k hoch c th nhm hn ch nhng nh hng tiu cc ca v kin. Sn lng xut khu nhng thng u nm 2006 ca ngnh Da Giy vn ang tng cao so vi cng k nm ngoi. iu chng t nhiu DN sm tm cch a sn phm da giy xut khu sang cc nc khc ngoi EU, hoc ch ng sn xut v xut khu cc mt hng khng nm trong din b p thu. Ghi nhn ca Lefaso, thi gian qua, ngnh Da Giy VN c s chuyn hng trong u t, c bit l cc hnh thc u t; trong c n gn 70% nng lc sn xut l ca cc DN c vn u t nc ngoi, l cc khch hng chuyn t hng gia cng trc y, nay trc tip u t cc nh my sn xut ti VN. Cc DN ny c th mnh v ti chnh, ch ng n hng v th trng. Do vy, khu vc ng lo ngi v phi c ngay cc gii php l cc DN trong nc. Hin nay, cc DN ang c nhng hnh ng u tin trin khai k hoch m rng th trng ca mnh. chuyn hng th trng v sn phm, c bit l cc th trng ln nh Hoa K, Nht Bn, Lefaso va c h tr trn 6,7 t ng thc hin cc chng trnh xc tin thng mi trong nm 2006. Theo , Lefaso s ch tr thc hin kho st v tham d hi ch da giy mt s th trng mi nh: Hi ch World Shoes Association Show ti LasVegas
36
(Hoa K) vo thng 8; Hi ch Da Giy Nht Bn vo thng 10 v thc hin chuyn kho st th trng giy dp cc nc ng u32 . Hi Da Giy TP.HCM cng nu cc xut nhm trnh thit hi t v kin ca EU. Mt l, nu DN hi vin ang tp trung sn xut nhng mt hng trong din b nh thu chng ph gi, cn nhanh chng chuyn i sang mt hng khc hoc s dng nguyn liu khc. Trong tng lai cn a dng chng loi nguyn liu cho sn phm ca mnh. Hai l, nu th trng ca DN Hi vin ch tp trung vo EU, cn nhanh chng chuyn i dn sang th trng khc. Ngoi Hoa K, th trng Nht, c v c Asean u l nhng th trng tim nng cho sn phm giy VN. Trong tng lai, nn dn dn a dng th trng, khng ch l thuc vo mt th trng. Ba l, ng qu lo lng v thiu vic lm m nhn n hng bng mi gi, cng lm cho tnh hnh xu thm. Cn bnh tnh thng lng vi khch hng. Bn l, nn lin lc thng xuyn vi vn phng Hi Da Giy TP.HCM nh Hi h tr tm kim thm cng vic. Trong khi nhiu DN thiu vic, vn c mt s DN sn xut khng kp, do nhn n hng trong thi gian qu gp, hoc nguyn liu v tr, cn a bt ra ngoi. Nm l, lu k b phn xut nhp khu khi k khai m s CN code i vi hng giy dp xut khu sang EU, trnh trng hp khai nhm lm nh hng n vic nhp hng vo EU. Thng tin cc m CN code b kin c ti vn phng Hi. Su l, cn thng xuyn lin lc vi vn phng Hi v nhng ngi c trch nhim ca Hi nm din tin ca v kin, nhm nh hng ng bc i ca DN mnh. Trnh nghe nhng tin n v cn thn trng vi mt s trng hp tha nc c th cu, c bit ca cc khch hng trung gian. 2.Nhng vn cn tip tc hon thin 2.1. Th trng cha a dng nn cn b ng trong i ph. Trong s cc th trng xut khu ch yu ca da giy VN, EU l th trng xut khu ln nht giy da VN. Hng nm c khong 90% sn phm da giy VN xut khu sang cc th trng, trong th trng EU chim t trng 59%, th trng M 20%, th trng Nht Bn 3%, cn li l cc th trng nh khc. Khng nhng th, y cng l mt hng xut khu s mt vo th trng EU ca VN. Nm 2005, tng kim ngch xut khu t VN sang EU l khong 5,51 t euro, trong da giy dn u vi 2,1 t euro, chim 38% tng kim ngch xut khu ca VN sang EU. T nm 1996, VN ng th 3 (sau Trung Quc v Indonesia) trong s cc nc xut khu giy dp nhiu nht vo EU.33Mt trong nhng nguyn nhn
32
Giy m da ca Vit Nam nhiu ng thi tch cc khng xut ph gi-29/6/2006- Hong Th Thuhttp://irv.moi.gov.vn/KH-CN/thutoasoan/2006/6/15866.ttvn 33 Action Aid Vit Nam- LEFASO: Na triu lao ng da giy tht nghip. C hay khng s cn bng gia thng mi v pht trin (trang 9)http://www.vneconomy.com.vn/pictures/060619030618_bao%20cao%20pha%20gia%20giay%20mu%20da.doc
37
khin EU tr thnh th trng xut khu s mt ca giy da VN l do th trng EU ln, khi lng tiu dng cao v y li l vng c kh hu hn i, ma lnh ko di nn nhu cu v giy da tng i cao. Vic xut khu qu ch trng vo th trng EU nh vy dn n hu qu l khi th trng ny c vn g th cc DN gp rt nhiu kh khn. Thi gian qua, tuy v kin cha kt thc cc DN VN mt rt nhiu n hng t chu u. Hin ti, c DN b st gim ti 50% n hng.34 Phng n a dng ho th trng c cp n t lu, trnh tt c nhng ri ro v mt th trng, B Thng mi nhiu ln khuyn co DN v vic ch a dng ho th trng v a dng ho chng loi hng. Tuy nhin, nhn thc ca DN i vi vn ny cn cha cht ch v vic chuyn hng cng khng phi n gin khi nng lc ca DN VN vn cha phi l cao. 2.2. Ngnh cng nghip da giy quy m nh b VN lun l mt trong 10 nc sn xut v xut khu giy ln nht th gii. Tnh n nm 2004, VN tr thnh nc ng th t th gii v xut khu hng giy dp, sau Trung Quc, Hng Kng, Italy, vi kim ngch t hn 2,6 t USD trong nm 2004, tng gn 15% so vi nm 2003. Tuy nhin th cng nghip da giy ca VN c th ni l vn tm nh b,ch yu l gia cng theo cc n t hng ca nc ngoi v hng tin gia cng tnh trn n v sn phm. Trnh cng ngh cng cha cao ch yu tp trung vo mt hng trung cao cp da trn s lao ng th cng ca cng nhn. Cc DN da giy ch yu l va v nh. Do c th ca ngnh da giy VN l sn xut theo phng thc gia cng cho i tc nc ngoi nn mc d vic p thu ch p dng i vi cc sn phm giy m da nhng khi mt trong s nhng sn phm giy ca cc ch hng b p thu, h khng nhng chuyn ring cc m hng b p thu m s chuyn ton b n hng gm nhiu m hng ca h sang nc khc lm. Chnh v l , s lng n hng gim mnh v nhiu n hng cho nm 2006 cha c cc khch hng xc nhn, nhiu DN phi cho cng nhn ngh ch vic hoc thu hp sn xut. V lu di, nu vic p thu chnh thc c p dng, nhiu kh nng ngnh da giy VN s b t lit bi giy da l dng sn phm ch lc v chin lc ca ngnh, ng thi cng l dng sn phm giy dp duy nht c kh nng cnh tranh c vi cc nc Trung Quc, Indonesia35 2.4. Vn la chn nc th 3 c nn kinh t th trng Cc DN VN khng ng tnh vi vic U ban chu u (EC) c th la chn Brazil l nc c nn kinh t th trng lp c s tnh ton gi tr thng thng cho c hai nc
34
Giy da Vit Nam lo lng nu b p thu CBPG- 23/2/2006- H Vy, Nguyn Thuhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2006/02/3B9E703E 35 Na triu cng nhn c nguy c tht nghip- 20/6/2006- Mnh Qunhttp://www.thanhnien.com.vn/Kinhte/2006/6/20/152814.tno
38
trong v kin BPG giy m da. Nguyn nhn chnh h cho rng, chi ph sn xut ca Brazil cao hn ca VN rt nhiu. Chnh v vy, cc DN sn xut giy VN c vn bn kin ngh ln y ban chu u (EC) chn Indonesia lm nc tham chiu lp c s tnh ton gi tr thng thng cho c hai nc trong v kin BPG giy m da, thay v Brazil nh trc y. Ch ng gi n ngh y ban chu u (EC) chn Indonesia lm nc th 3 phc v cho vic so snh trong v kin BPG giy da
26/7 l thi im ny da giy VN phi gt li danh sch cc DN sn xut giy ca Indonesia. Tuy nhin, hin Lefaso vn cha tm c DN no ca Indonesia ng lm i tc tham chiu cho v kin BPG giy m da ca VN. Trc , EC khuyn co, d chn bt k i tc no lm nc tham chiu th cc DN, hip hi da giy VN phi tm kim s hp tc t pha cc DN nc c chn.
B Thng mi lin h vi Thng v ca VN ti Indonesia thng v h tr cung cp danh sch cc DN sn xut da giy ti y, khi VN ngh EC chn Indonesia lm nc tham chiu. Tuy nhin, kh khn chnh l do cc DN Indonesia khng ci m v khng mun tit l nhng s liu sn xut, tnh hnh thu chi cng nh nguyn liu u vo...Khng tm c cc DN t Indonesia lm i tc tham chiu, da giy VN chuyn hng sang cc DN Thi Lan. Nu thi hn cho php ht m pha VN vn khng tm c i tc ca Indonesia th phi chp nhn Brazil theo la chn ca EU. Tuy nhin, c mt phng n th 2 l chn i tc t Thi Lan. Hin nay VN c rt nhiu i din ca cc cng ty, DN trong lnh vc da giy ca Thi Lan. ng thi, Thi Lan cng c cch thc sn xut v c cu gi tng ng nh VN. Mt khc, nu c s hp tc ca cc DN Thi Lan th da giy VN cng c nhiu c hi hng mc thu BPG thp hn so vi Brazil. Gi sn phm da giy ca Thi Lan cao hn VN l 20%. Do khng tm thy c DN Indonesia lm i tc nn Lefaso ang gp rt xc tin lin lc vi ngnh sn xut giy ca Thi Lan tm kim s gip . Tuy nhin, nu thi hn gn n nhng vn khng tm c i tc ca Indonesia, Lefaso buc phi EC s dng Brazil lm nc tham chiu d c nhiu bt li. C th thy rng nh vy LEFASO c mt khuyt im l khng tnh ton k cng vic chn i tc l nc th 3. Vic chn mt i tc thun li ri i tc khng chp nhn v vi vng i tm phng n th hai mang li nhiu thit hi, bt li cho pha VN. III.Hng i mi cho ngnh xut khu da giy ca VN Ngnh cng nghip da giy l mt mi nhn quan trng ca chin lc pht trin cng nghip Vit Nam. V kin CBPG cha kt thc, c nhiu xem xt li, nhng cho d kt qu v kin nh th no i chng na th y cng l lc Vit Nam cn nhn nhn li hng i ca ngnh da giy vch ra phng hng pht trin bn vng.
39
1. Ti cu trc c cu sn phm Hin nay, vic p dng mc thu chng bn ph vo th trng EU ch mi p dng i vi cc m giy m da.Theo thng k ca LEFASO, hin nay, sn lng giy m da chim trn 80% lng giy dp xut khu vo EU, v chim khong 80 95% s n hng. Do vy, cc doanh nghip cn nghin cu chuyn hng c cu sn phm, ch sn xut cc sn phm bng cc loi nguyn liu thay th khc. Hin ti c nhng mt hng xut khu cha b p thu CBPG l giy gi da, giy tr em v giy cng ngh c bit cho vn ng vin.36 2. Ti cu trc c cu th trng gim bt nhng tc ng ca cc v kin CBPG nh va qua, cc DN VN phi ch ng tm kim nhng th trng mi. y l vn c nhc n nhiu ln trong cc chin lc pht trin cng nghip ca Vit Nam. Song vn ny hon ton khng n gin. Vic tm kim cc th trng mi thc ra ch l ku gi, cn m c hay khng ph thuc vo chnh thc lc ca doanh nghip. C mt thc t l hin nay, cc doanh nghip dn doanh ch yu lm gia cng cho doanh nghip nc ngoi. V th gn nh h khng th ch ng c th trng. Nhng doanh nghip nh cng lm gia cng cho doanh nghip khc, mu m v k thut cn yu nn kh nng m rng th trng l c nhng khng cao. Hn na, hin nay th trng th gii c s phn chia r rng. Vo c th trng no l iu khng h n gin v i hi s cng phu rt ln ca doanh nghip. Chnh ph ch gip doanh nghip tm v m nh m ra nhng khung th trng khng hn ngch hoc phn bit i x. Phn cn li doanh nghip phi t mnh xoay s v khng nn li hay trng ch vo s gip ca Nh nc. Cc th trng xut khu da giy ca Vit Nam l EU, M, Nht Bn v hin nay ang c thm nhng th trng mi nh Canada, Chu Phi, Australia... 2.1. Th trng M Hin nhu cu nhp khu giy dp ca th trng ny ang tng mnh. Trung bnh mt ngi dn M i 6-8 i giy mt nm, trong khi mt ngi EU ch i 5-6 i. Nh vy, xt v dung lng, th trng M ln hn EU. Nu tnh theo sc mua th trng M cng khng phi nh, c bit l khu cn sn xut giy na. Tuy th trng M rng ln v tim nng nh vy song lu nay, ngnh giy VN vn cha tn dng c. Thc t ny xut pht t nhiu nguyn nhn, trong c nguyn nhn c bn l quy m sn xut ca doanh nghip VN vn cha "tm"37.Va qua tp on bn l Walmart ca M c nhu cu t hng s lng ln v p ng c yu cu ca h th cc doanh nghip Vit Nam cn c s lin kt li vi nhau.
36
Commission adopts provisional anti-dumping measures on Chinese and Vietnamese leather shoes, Brussels, 23/3/2006 ( trang 1) 37 www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/Duong-vao-WTO/2006/03/3B9E760A: Giy Vit Nam loay hoay tm hng ra.
40
2.2. Th trng Nht Bn Kh nng tng xut khu vo th trng ny l rt cao. Tuy nhin cc doanh nghip Vit Nam cha thc s tip cn c th trng ny. Th nht, doanh nghip VN vn cha to c uy tn vi cc doanh nghip Nht. Trong khi, lu nay ngi Nht vn ni ting vi s tn trng ch tn v lm n u l "dnh" . Th hai, cc ph v thi gian vn chuyn t VN sang Nht thng cao v lu hn so vi sang Trung Quc nn khch hng Nht vn thch mua hng t Trung Quc hn. Giy dp nhp khu vo th trng Nht Bn c chia lm 6 loi chnh: giy da, giy th thao, giy vi v dp da, cao su hoc plastic. Giy trn th trng Nht Bn c nhiu loi c tiu chun khc nhau. Giy ca Nht Bn thng c tnh kch c theo cm. Thng cng mt chiu di th giy Chu u v M li c chiu ngang hp hn so vi giy ca Nht Bn do s khc nhau v c chn gia ngi Chu u v ngi Nht Bn. Tuy nhin, gn y nhiu nh sn xut nc ngoi ang chuyn sang sn xut giy bng khun ca Nht Bn sn xut nn giy nhp khu ngy cng ph hp vi c chn ca ngi Nht Bn. Giy da Nht Bn mang nhn hiu Chu u v M thng c gi c cao hn giy mang nhn hiu Nht Bn, trong khi giy da nhp khu t cc nc Chu li c gi thp hn. Hu ht giy th thao trn th trng Nht Bn l c nhp khu t Chu vi cc nhn hiu thng dng t nhng nh sn xut ln v c gi r hn. Tuy nhin, loi giy th thao hng u v a chung nht i vi ngi Nht Bn vn l giy mang nhn hiu ca M. Gn y cc nh sn xut giy vi ca Nht Bn cng sn xut cc loi giy vi k thut cao c dng th thao v mt hn trc. Hin nay, theo thng k ca B Ti chnh Nht Bn, trung bnh mt ngi Nht Bn s chi tiu khong 1.736 Yn/nm (khong 16,5 USD/nm) mua sm giy dp. Trong nhng nm gn y, giy dp xut khu vo Nht tng ln v giy dp Vit Nam khng nh c v tr trn th trng ny.B Thng mi cho bit, hin nay, Nht Bn vn l th trng xut khu giy dp ln nht ca Vit Nam trong khu vc chu . Trong nhng thng u nm, mc tng trng xut khu sang th trng ny tng kh cao, c thi im nh hai thng u nm tng ti 75,8%. Xut khu giy dp vo Nht Bn ang tng c v th phn v kim ngch. Vit Nam vt qua Indonesia vn ln v tr th 3, ch ng sau Trung Quc v Italia. 38 Cc mt hng giy dp ca ta c kim ngch xut khu ln sang Nht Bn hin nay ch yu l 3 loi sau: Giy, dp c ngoi v m giy bng cao su hoc plastic (M HS 6402); Giy, dp c ngoi bng cao su, plastic, da thuc hoc da tng hp v m bng da thuc, dp xp, quai hu (M HS 6403); v
38
www.vnn.vn/kinhte/2005/06/450909: Da giy tm kim th trng gim bt kh khn

41
Giy, dp c ngoi bng cao su, plastic, da thuc hoc da tng hp v m giy bng nguyn liu dt (M HS 6404)39. Theo nh gi ca Thng v Vit Nam ti Nht Bn, giy dp Vit Nam c th xut vo Nht vi s lng ln l cc loi giy, dp c ngoi v m giy bng cao su hoc plastic, da thuc, hoc da tng hp v m bng da thuc; dp xp, dp quai hu ...40. Tuy nhin, th trng Nht Bn c nhng yu cu ring v thit k, kch c v phi ph hp vi thi tit. V vy, Hip hi da giy ang khuyn khch cc doanh nghip u t v thay i trong vic thit k giy dp theo ng th hiu ca ngi dn Nht Bn. Thm ch, c th nhp khun ca Nht v sn xut cho ph hp vi kch c ca ngi Nht. Ngoi ra cc nh sn xut cn quan tm n nhng xu hng thi trang thay i theo ma Nht sn xut theo th hiu ngi tiu dng.
2.3. Th trng EU Hin nay thu CBPG ang c p dng cho da giy Vit Nam v gy khng t kh khn. Tuy nhin ch c mt hng giy m da b p thu41, cn ch trng xut khu sang th trng ny cc mt hng khc.Theo cc nghin cu th trng EU gn y cho thy, s lng ngi dn c nhu cu mua cc sn phm giy da khng ngng tng ln. Ly v d nh Anh, th trng giy da nam m rng trong vi nm gn y vi nhiu mi quan tm hn v kiu dng ln mu m. S lng khch hng nam s dng cc sn phm giy da khng ngng tng ln. Trong giai on 2000-2004, th trng ny tiu th hn 65 triu i giay, nhng n nm 2005 tng ln n 66 triu i. Gi tr th trng n nh mc 1.55 t fao trong nm 2005. Nhiu nh phn tch th trng d bo, tng sn lng giay da bn ra c tnh ln n 231 triu i trc 2010, tng hn 7% so vi 2005. Do d, th trng EU vn c coi l mt trong nhng th trng quan trng nht ca VN trong thi gian ti42. Hin nay, cc sn phm b nh thu l cc sn phm giay m da. Do o, cc doanh nghip nn chuyn hng xut khu sang cc loi sn phm giay khc vn c th tn dng c th trng giu tim nng ny; c bit cc sn phm giy th thao. y l loi sn phm khng nm trong din b nh thu li c nhu cu tiu th cao. Tnh trung bnh, mi nm tr em Chu u cn c 3-4 i giy th thao mi. Cc hng giy th thao ln th gii nh Nike, Adidas cng mun hp tc vi Vit Nam trong lnh vc ny. 2.4. Th trng Australia
39 40
Bo co ca tng cc thng k: Tnh hnh xut khu gay dp ca Vit Nam sang Nht Bn http://vinanet.com.vn/GoodDetail.aspx?NewsID=90413&mh=LFW&maloai=O : y mnh xut khu giy dp sang Nht Bn. 41 Gn y EC cng ang c ng thi xem xt gim mc thu CBPG cho da giy Vit Nam 42 Footwear market intelligence- Market segmentation- http://www.the_infoshop.com/pdf/mt32426pdf
42
Trong bi cnh v kin BPG giy m da Trung Quc v VN, ang c vic Thi Lan, Indonesia v mt s quc gia xut khu giy dp khc trong khu vc chu tm bung lng mt s th trng, trong c th trng Australia tp trung mi nhn lc v vt lc sn xut cho cc n hng t cc nc EU. Nm bt thi c ny, nhiu DN xut khu giy dp ca VN tng cng xut khu sang Australia. Kim ngch xut khu giy dp ca VN sang Australia trong 2 thng u nm 2006 tng 46,23% so vi cng k nm 2005, t 6,15 triu USD. Mc tng ny cao hn nhiu so vi mc tng 9,62% trong nm 2005. Cc loi giy dp t mc tng kim ngch xut khu sang Australia l giy th thao, giy c m bng da v giy c m bng nguyn liu dt. Kim ngch xut khu giy c m bng da cc loi ca VN sang Australia tng hn 50% so vi 2 thng u nm 2005, t 1,45 triu USD. iu ny chng t, hng VN ly c lng tin ca ngi tiu dng x ny. y l iu kin thun li cho xut khu giy dp ca VN sang Australia trong thi gian ti.43 2.5. Th trng Chu Phi Ti th trng chu Phi, mt hng giy dp hon ton c th cnh tranh, thm ch c sc cnh tranh hn hn c v chng loi v gi c so vi nhng giy, dp c xut x t nhiu nc khc c by bn trong cc siu th. T nm nm 2004, giy dp Vit Nam bt u khai thc thnh cng th trng chu Phi, c bit l thm nhp v th trng Nam Phi. Theo thng k ca B Thng mi, xut khu giy dp sang Nam Phi trong 4 thng u nm 2005 tng rt cao, khong 175% v t kim ngch 5,81 triu USD. Th trng chu Phi c nhu cu kh a dng v rt nhiu chng loi l th mnh sn xut ca Vit Nam nh: giy th thao, giy tennis, giy bng r, giy luyn tp, giy th thao c ngoi bng cao su, plastic, da thuc hoc da tng hp v m bng da thuc hoc bng nguyn liu dt... Tuy giy, dp Vit Nam bc u thnh cng trn th trng Nam Phi, nhng thm nhp su vo c chu lc y tim nng ny th giy dp Vit Nam vn cn rt hn ch. Theo Hip hi Da giy, bc u giy, dp Vit Nam thm nhp sang mt s th trng ti chu Phi nh: M Dm Bch (ng Phi), Xanh H len (Ty Phi) nhng kim ngch xut khu sang cc th trng mi cn t v tht thng. Hip hi da giy cho rng, vn th trng chu Phi l cn tip tc lm tt cng tc xc tin, tm kim cc i tc phn phi hng ho xut khu c nhiu hn, thanh ton c thun tin hn.44 3. Chuyn t lm thu sang lm ch
43
Giy m da ca Vit Nam nhiu ng thi tch cc khng xut ph gi-29/6/2006- Hong Th Thuhttp://irv.moi.gov.vn/KH-CN/thutoasoan/2006/6/15866.ttvn 44 www.vnn.vn/kinhte/2005/06/450909: Da giy tm kim th trng gim bt kh khn
43
ng V Vn Chm, Ch tch Hi da giy thnh ph H Ch Minh ni vui m chua cht: "Ngnh da giy Vit Nam hin ang b xm lng bi hng ngoi, t nguyn ph liu, mu m cho n giy thnh phm". Theo ng, nc ngoi, giy Vit phi mn danh thng hiu khc mi tn ti c. Trong khi , ti th trng ni a, cn lc giy dp Trung Quc ang cun i cc c s sn xut nh, kinh doanh theo phng thc tiu th cng v t ra nhng thch thc cho cc doanh nghip da giy ln. VN l nc xut khu giy dp ln th 4 v l 1 trong 10 nc sn xut giy dp ln nht th gii. Tuy nhin, trn th trng th gii khng h thy bng dng mt i giy mang nhn hiu VN. Mt trong nhng nguyn nhn c bn, theo cc DN l do ngnh da giy VN hin ch lm hng gia cng xut khu ch cha trc tip xut di thng hiu ca mnh. Ch c 20% doanh nghip da giy Vit Nam c kh nng xut khu trc tip (FOB). Vic lm gia cng nh vy l tng i d dng tuy nhin s khin cho cc doanh nghip b ng trong vic i ph vi cc bin php CBPG bi mt khi bn i tc hu hp ng th vic chuyn i c cu sn phm, th trng l rt kh. Thm vo , theo cc chuyn gia, nhng yu cu bc thit t ra i vi cc DN sn xut gia cng khi chuyn sang phng thc t sn xut l phi kt ni c gia cng on thit k v sn xut. C i ng nhn vin trnh v mt khai thc ngun nguyn vt liu, mt i ng nhn vin bn hng, chm sc khch hng chuyn nghip v mt i ng nhn vin chuyn trch vic thc hin th tc xut nhp khu, am hiu v lnh vc ti chnh, ng thi phi nng cp quy trnh sn xut, i mi my mc thit b. Bc tip theo, cc DN cn to thm gi tr sn phm thng qua vic thc hin cc chc nng ca cc cng ty thng mi. Thay v tip th sn phm vi cc cng ty thng mi, cc DN gii thiu sn phm trc tip ti cc nh nhp khu hay cc nh bn l c quy m nc ngoi. Theo nh gi, hin c rt nhiu vc Bc M. Mt iu kin thun li khc cho VN l hin nay doanh nghip M hu nh khng DN VN ang hot ng giai on ny, nhng cng cn khng t cc DN thc hin chuyn sang phng thc t sn xut, song khng nm bt c ht quy trnh chuyn i v cha phn b cc ngun lc cn thit c th thc hin thnh cng. Ngay sau khi thc hin xong chuyn i sn xut giai on I, bc sang giai on tip theo, cc DN phi nng cao nng lc i ng nhn vin, thc hin thng mi ho vic pht trin sn phm, ng thi pht trin i ng marketing c o to ton din, c vn phng i din hay i l nc ngoi. giai on t sn xut ny, DN c th gia tng mt phn gi tr trong giai on nghin cu, thit k sn phm v thc hin gia tng gi tr sn phm trong ton b cng on sn xut, do gi bn sn phm ca cc DN ny c th t c cao hn. Tuy nhin thc hin sn xut theo phng thc ny, DN phi chp nhn ri ro nhiu hn, do c chi ph qun l cao hn, li phi u t ln hn vo nh xng, my mc so vi cc DN hot ng theo m hnh khc. Hin ti, ngnh Da Giy VN ang hng cc DN da
44
giy chuyn sang hot ng theo m hnh t sn xut giai on II hng ti quy m chuyn nghip nh nhiu quc gia xut khu giy dp trn th gii ang thc hin. 45 4. Pht trin cc ngnh nguyn ph liu hin thc ho Chuyn t lm thu sang lm ch th mt yu cu tt yu l xy dng ngnh nguyn ph liu cho ngnh da giy. Doanh nghip nc ta gp kh khn trong vic tm kim nguyn ph liu ph hp vi yu cu khch hng th gii, v lun b ng v thi gian giao hng, cht lng sn phm, mu sc, gi c. Do vy, nu khng c gii php cung ng nguyn ph liu th ngnh da giy cn tip tc gp nhiu kh khn, nht l khi gia nhp WTO. Cng nh nhiu ngnh ngh khc, ngnh da giy ang phi chu p lc gi nguyn liu u vo tng 30-40% so vi nm 2004, nhng vn phi gng mnh chu ng ch khng th tng gi u ra c do phi cnh tranh gay gt vi hng gi r t Trung Quc. Cc doanh nghip ngnh da cho rng, nu gii quyt c vn nguyn vt liu trong nc th kh nng cnh tranh ca giy da Vit s cao hn rt nhiu. y cng l kinh nghim m gii kinh doanh da giy Vit Nam hc c t Trung Quc. Nhn xa hn 5, 10 nm na, nu vn ch gia cng v nhp nguyn ph liu nh hin nay th rt kh ngnh da giy khng nh th ng l mt ngnh xut khu ch lc. V lu di nu khng c gii php tm v m quy hoch li ngnh da giy th s rt kh khn cho doanh nghip tn ti. Theo xut ca cc doanh nghip giy da, trc mt Chnh ph cn xem xt li quy nh min thu nhp khu cho cc nguyn ph liu tm nhp ti xut, vn lm kh cho nguyn ph liu trong nc v u t v cnh tranh gi thnh, v mt phn ln nguyn ph liu tm nhp c tun ra ngoi th trng. cng l ro cn khin nhiu nh u t nc ngoi c nh u t sn xut nguyn ph liu Vit Nam phi chuyn hng u t sang Trung Quc46. Theo gii kinh doanh da giy, 3 loi nguyn liu ch yu sn xut da giy l cht liu da v gi da; ; cc nguyn liu ph tr nh keo dn, ch khu, cc, nhn hiu, gt... th n 70-80% l nhp khu t cc nc chu nh Hn Quc, i Loan, Trung Quc... Ring giy, khu nguyn ph liu c cc DN VN ch ng tt nht, cng ch p ng c 30% nhu cu sn xut ca ngnh ni chung. Cht liu gi da, c bit c s dng nhiu cho giy th thao, mc d chim t trng xut khu gn bng 50% gi tr da giy xut khu ni chung, cng s dng n 80% nguyn liu nhp ngoi.
45
Giy m da ca Vit Nam nhiu ng thi tch cc khng xut ph gi-29/6/2006- Hong Th Thuhttp://irv.moi.gov.vn/KH-CN/thutoasoan/2006/6/15866.ttvn 46 Da giy vn vng khu nguyn ph liu- 27/5/2005-Phan Anh- Bo Vnexpresshttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/05/3B9DE96B/
45
Ch ring v da, VN c sn ngun nguyn liu t vic chn nui b, heo. Tuy nhin tp qun chn nui thiu tp trung v cha p dng trit nhng k thut chm sc gia sc ca ngi chn nui nh khin da nguyn liu thu c thng khng p, cht lng thp, buc nh sn xut phi tn thm nhiu chi ph x l da thuc. "Nu cng tt c cc khon chi ph u t my mc, thit b k thut cng nh cng sc lao ng... th gi thnh da thuc trong nc cao hn gi da ngoi. Do mun nng cht lng da thuc th u tin cn phi quy hoch vng nui gia sc ly da v c chin lc pht trin, u t vo cng ngh thuc v x l da. Tuy nhin, nhiu DN ngnh da giy cho rng, mun lm c vic ny phi c s phi hp ca nhiu ngnh, c bit l cng - nng nghip. Nhu cu da b nguyn liu rt ln v ngy cng tng nhng ngnh thuc da trong nc khng theo kp nhu cu ca th trng, cc nh my sn xut giy dp ch yu s dng da b nhp khu t nc ngoi. c tnh nm 2005, cc nh my thuc da ca Vit Nam v nc ngoi u t ti Vit Nam mi ch sn xut v p ng c khong 20% nhu cu da thuc ca c nc (khong 60 triu sqft da), 80% cn li (240 triu sqft da) phi nhp khu. Hin nay c mt gii php cho vn ny v ang c thc hin, l vic xy dng ch nguyn liu trong nc. y l ni hi t y cc mt hng vi cht liu, mu m a dng, gi c cnh tranh, l c hi cc doanh nghip trc tip tip cn vi cc nh sn xut p ng y yu cu kinh doanh ca mnh vi gi thnh ph hp. Khi trung tm nguyn ph liu hnh thnh, n cn c tc dng m rng vng chn nui ly da xut khu phc v cho ngnh cng nghip da giy, m rng vng trng bng vi, cy cao su phc v ngnh may mc v da giy, tn dng lao ng ti a phng phc v cho d n. Trong tng lai c th lm bn p xut khu nguyn ph liu sang cc nc lng ging. M hnh ny hin ang c cng ty TNHH Lin Anh lin doanh vi mt s cng ty trong v ngoi nc xy dng ti huyn D An tnh Bnh Dng. Ch nguyn liu o cng l mt gii php m ngnh da giy Vit Nam cn lu tm xem xt. y l vic m ngnh dt may, mt ngnh cng c nhng kh khn v nguyn liu rt ging vi ngnh da giy, ang thc hin. Nu xy dng c th y l ni cung cp thit thc nht cc thng tin v xu hng thi trang, cht liu, mu sc, th hiu ngi tiu dng... , to ca ng khch hng nc ngoi c ci nhn ton din v da giy Vit Nam. Ch o khng s dng tin mt tr cng on bn hng ca cc outlet v np tin vo ngn hng. Gi hng ho ca ch o s gim so vi gi th trng. . y s l bc t ph to mi trng kinh doanh nng ng ph hp vi xu hng quc t.47
47
http://www.moi.gov.vn/News/detail.asp?Sub=71&id=14252: Dt may da giy g kh ngay ti sn nh: Xy dng ch nguyn liu trong nc.
46
KT LUN Nc ta ngy cng m rng quan h kinh t- thng mi vi nc ngoi, hi nhp cng su vo nn kinh t quc t v do phi i mt vi nhiu hnh vi bo h mu dch, cc v kin thng mi ca nc ngoi . Cc v kin CBPG nh trn l mt trong nhng v d in hnh. Tnh hnh t ra yu cu cp bch phi c nhng bin php ng b, hu hiu phng, chng cc v kin thng mi nu trn, bo v li ch ca Nh nc v ca cc doanh nghip. Sau khi nghin cu ti, c th rt ra mt s kt lun sau y: 1. Xu hng tng nhanh ca vic p dng thu chng bn ph gi ca c cc nc pht trin v ang pht trin. 2. Thc tin p dng cc bin php chng bn ph gi ca cc nc trn th gii buc chng ta phi tm hiu v iu chnh khi lng, gi c, th tc... nhp khu cho ph hp vi lut l ca tng nc 3. Ngnh xut khu thu sn sau 2 v kin chng bn ph gi vo th trng M c nhng bc tin ng k trong vic phng nga cc v kin tng t xy ra. Tuy nhin trong thi gian ti, ngnh vn cn ch hn na trong vic tm hiu th trng, v xy dng k hoch pht trin lu di. Kinh nghim trong 2 v kin CBPG ca ngnh thu sn thc s l bi hc ng qu cho cc doanh nghip trong cc ngnh khc phi lu tm, v hc hi. 4. V kin CPBG sn phm giy m da vo th trng EU do EC tin hnh i vi Vit Nam vn cha kt thc, v ang gy nh hng cho ngnh xut khu da giy Vit Nam. Cc doanh nghip da giy cn phi hp hot ng hn na vi cc Hip hi ngnh hng, cc c quan nh nc c lin quan, ng thi y nhanh m rng th trng, a dng ho c cu sn phm... V lu di, ngnh da giay phi tm hng pht trin mi cho mnh m trc tin phi xy dng thng hiu cho giay da Vit Nam, ti cu trc li ngnh da giy, xy dng khu nguyn vt liu cn thit cho qu trnh sn xut, nng cao gi tr thnh phm ca mnh t khu thit k n sn xut trnh gp phi nhng v kin tng t. BPG v CBPG l mt ti rt ln trong phm vi ca mt ti Sinh vin nghin cu khoa hc. ti ny ch cp n mt s kha cnh ca BPG v CBPG c lin h thit thc nht n kinh t Vit Nam. Bi vy, ti khng trnh khi nhiu thiu st. Nhm sinh vin nghin cu ti rt mong nhn c nhiu kin ng gp ca cc thy c v nhng ngi quan tm.
47
Ph lc 1: Quan h Thng mi M-Vit
QUYT NH V TNH TRNG KINH T TH TRNG/PHI TH TRNG CA VIT NAM TON VN QUYT NH
Ti liu Cng khai V iu tra A-552-801 Bn ghi nh gi cho: Faryar Shirzad, Tr l B trng Cc Qun l Nhp khu c thng qua: -- Jeffrey May, Gim c Vn phng Chnh sch, Cc Qun l Nhp khu -- Albert Hsu, Chuyn gia kinh t cao cp, Vn phng Chnh sch, Cc Qun l Nhp khu
48
Ngi son tho: Shauna Lee-Alaia; George Smolik; Athanasios Mihalakas; Lawrence Norton; Vn phng Chnh sch, Cc Qun l Nhp khu V vn : iu tra v mc thu chng bn ph gi mt s mt hng c phi-l ng lnh t nc Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam - Xc nh Tnh trng Kinh t Th trng Tm tt p li s vin dn ca nguyn n trong tin trnh iu tra nu trn rng Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam ("Vit Nam") c nn kinh t phi th trng ("NME" - Non-Market Economy), Vn phng Chnh sch tin hnh phn tch cc ci cch kinh t ca Vit Nam. Mc d Vit Nam t c nhng tin b ng k trong mt s ci cch kinh t, song phn tch ca chng ti ch ra rng Vit Nam cha tin hnh thnh cng vic chuyn i sang mt nn kinh t th trng. B Thng mi Hoa K cng nhn rng Chnh ph Vit Nam tin hnh nhng bc i ng k m ca th trng ca mnh cho cng ng quc t v cho php mt s lng hn ch cc lc lng cung cu tc ng n s pht trin kinh t ca mnh. V d, tin lng trong khu vc t nhn thng c xc nh thng qua m phn gia ngi lao ng v nh qun l lao ng. Ngoi ra, Chnh ph ban hnh nhiu ci cch php l tch cc dn n s tng trng r rt v lin tc ca khu vc kinh t t nhn. Tuy nhin, mc can thip ca Chnh ph vo nn kinh t vn cn lm cho gi c v chi ph khng phi l thc o c ngha ca gi tr. ng tin Vit Nam, tin ng, cha hon ton c kh nng chuyn i, v phi chu cc hn ch ng k trong vic s dng, chuyn nhng v xc nh t gi hi oi. u t trc tip nc ngoi c khuyn khch, nhng Chnh ph vn cn duy tr vic nh hng v kim sot thng qua cc quy nh. Tng t nh vy, mc d cc loi gi c hu ht c t do ha, nhng Ban Vt gi Chnh ph vn tip tc duy tr s kim sot ty i vi gi c trong cc lnh vc nm ngoi
49
nhng lnh vc c trng c coi l c quyn t nhin. Vic t nhn ha cc doanh nghip nh nc v cc ngn hng do Nh nc nm gi din ra chm, do ngn khng cho khu vc kinh t t nhn tip cn cc ngun lc, v trnh cho khu vc nh nc khi s cnh tranh. Vn cui cng l quyn s hu t t nhn khng c cho php v Chnh ph cha khi xng chng trnh t nhn ha t ai. Bi vy, trn c s a s chng c lin quan n cc ci cch kinh t ti Vit Nam cho n ngy hm nay, c phn tch theo quy nh ti mc 771(18)(B) ca o lut Thu quan nm 1930 ("o lut"), c sa i b sung, chng ti khuyn ngh rng B Thng mi Hoa K ("B Thng mi") coi Vit Nam l mt nn kinh t phi th trng khi tin hnh iu tra thu chng bn ph gi ("AD" - antidumping) v thu chng tr gi. Bi cnh Ngy 28 thng 6 nm 2002, B Thng mi nhn c n ngh iu tra chng bn ph gi i vi mt s mt hng c phi-l ng lnh t Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam ("Vit Nam") c np theo ng hnh thc quy nh, bi cc ch trang tri nui c da trn ("CFA") v c nhn cc nh ch bin c da trn Hoa K: Cng ty America's Catch Inc.; Cng ty Consolidated Catfish L.L.C.; Cng ty Delta Pride Catfish; Cng ty Harvest Select Catfish; Cng ty Heartland Catfish; Pride of the Pond; Cng ty Simmons Farm Raised Catfish; Cng ty Southern Pride Catfish, sau y c gi chung l "cc nguyn n". Theo mc 732(b) ca o lut, cc nguyn n cho rng mt s mt hng c phi-l ng lnh nhp khu t Vit Nam c bn, hoc dng nh c bn ti Hoa K thp hn gi tr hp l theo quy nh ca mc 731 ca o lut, v nhng hng nhp khu ny gy thit hi vt cht v e do mt ngnh cng nghip ti Hoa K. Trn c s thm nh n kin c phil ng lnh t Vit Nam, chng ti thy rng n kin p ng c cc yu cu ca mc 732 ca o lut, v do vy chng
50
ti khi xng vic iu tra thu chng bn ph gi vo ngy 18 thng 7 nm 2002. Lin quan n lut php chng bn ph gi ca Hoa K, cc nguyn n cng cho rng Vit Nam c nn kinh t phi th trng. B Thng mi nhn thy cc lp lun ca nguyn n l kh tha ng nn khi xng iu tra v cc ci cch kinh t ca Vit Nam trong bi cnh ca cuc iu tra ni trn. Ngy 14 thng 8 nm 2002, B Thng mi ng ti Thng bo ti Cng bo Lin bang, tuyn b iu tra cc lp lun ca nguyn n v ngh cng chng cho kin bnh lun v cc ci cch kinh t ca Vit Nam, thi hn n ngy 4 thng 9 nm 2002. Thi hn ny c gia hn n ngy 2 thng 10 theo ngh ca Chnh ph Vit Nam. Cc kin tranh lun c tip nhn cho n ngy 15 thng 10 nm 2002. Ngy 2 thng 10 nm 2002, i din Hip hi cc nh Xut khu v Ch bin Thy sn Vit Nam ngh tin hnh mt bui iu trn, nhng ngh ny c rt li hm 15 thng 10 nm 2002.
Tm tt cc nhn xt v kin tranh lun t cc bn
Cc bn ng h vic xc nh Vit Nam l nn kinh t th trng Chnh ph Vit Nam (do cng ty lut Willkie Farr & Gallagher lm i din), B n (Hip hi cc nh Xut khu v Ch bin Thy sn Vit Nam, do cng ty lut White & Case lm i din) v mt s cc bn cng chng, bao gm: Phng Thng mi M ti Vit Nam, Phn nhnh Thnh ph H Ch Minh; Cng ty American Standard Vit Nam; Cng ty Cargill; Cng ty Chinfon Global; Ngn hng CitiGroup; Cng ty New York Life International; Cng ty Unilever; Hi ng Kinh doanh MASEAN; Hi ng Thng mi Vit - M; Cng ty Vedan Vit Nam; v Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam, by t s ng h vic cng nhn tnh trng kinh t th trng ca Vit Nam. Cc bn nu trn trnh cc nhn xt v kin tranh lun c tm tt di y:
51
Ngn hng Nh nc Vit Nam hot ng nh mt ngn hng trung ng c lp v duy tr mt t gi duy nht theo cung cu th trng. Tin ng l mt ng tin c kh nng chuyn i theo cng lp lun phn tch xc nh rng Kazakhstan l mt nn kinh t th trng. Cc cng ty u t nc ngoi c th chuyn ng tin Vit Nam thu c t hot ng kinh doanh ca h ti Vit Nam sang cc ngoi t mnh cho cc giao dch thng mi, thanh ton hp ng, tr cc khon vay, u t, hoc chuyn li nhun. Vit Nam s chnh thc chp thun cc ngha v ca iu VIII - Qu Tin t Quc t vo nm 2004. Tuy nhin, cc iu kin tin quyt ca s chp thun s c p ng vo cui nm nay. c quyn chuyn vn u t v nc sau khi np thu. Yu cu kt hi c th c loi b vo cui nm nay. Thu chuyn li nhun ca cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ("FIEs" - Foreign Invested Enterprises) s c loi b vo cui nm nay. B lut Lao ng ca Vit Nam gi vng nguyn tc t do tha thun gia ngi lao ng v ngi thu lao ng theo mc bng hoc cao hn mc lng ti thiu v bo m s t do di chuyn lao ng. Minh chng v quan h cung cu trn th trng lao ng gm c vic tng lng i vi lao ng c tay ngh v cc vn v li ko, thu ht ngi lao ng. Cc cng ty tham gia ng gp kin thu lao ng mt cch trc tip vi mc lng t do tha thun. Cc t chc cng on ca Vit Nam ng vai tr tch cc v c cc hot ng khng chu tc ng ca Chnh ph. Lut u t Nc ngoi c sa i, b sung tip tc thu ht u t nc ngoi v bo m cc quyn ca nh u t. Cc nh u t c quyn lp lin doanh vi cc i tc trong nc trong cc lnh vc cn c nhng hn ch. Chnh ph gim bt cc yu cu cp php, rt ngn thi gian xt duyt v tin hnh nhiu bc nhm gim cc chi ph t ai v tin thu t. Hot ng ca cc doanh nghip 100% vn nc ngoi c cho php trong hu ht cc ngnh cng nghip. Cc
52
lnh vc m trong u t trc tip nc ngoi cn b hn ch cng ging vi cc lnh vc tng t ti cc nn kinh t th trng khc. Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c quyn nhp khu trc tip nhng hng ha v dch v cn thit cho d n ca mnh. C cu thu ca Vit Nam to thun li cho cc doanh nghip u t nc ngoi. Ch hai gi c loi b dn. Nhng ci cch v mt php l, cng vi kh nng tng xut khu theo Hip nh Thng mi Song phng Vit Nam - Hoa K (BTA), v s n nh chnh tr ci thin lng tin ca cc nh u t, iu ny c chng thc thng qua mc tng ng k cc dng u t trc tip ca nc ngoi (FDI Foreign Direct Investment) vo Vit Nam. Vit Nam bo m cc quyn s hu ti sn t nhn, cng nhn s bnh ng gia khu vc kinh t t nhn v khu vc kinh t nh nc, v loi b vai tr ch o ca cc doanh nghip nh nc ("SOEs" - State-Owned Enterprises). Hn 12 triu h gia nh kinh doanh mt cch c lp trong cc lnh vc nng nghip v thy sn, ng gp hn 98% GDP ca ngnh nng nghip v 95% khu vc kinh t nng nghip nm trong tay t nhn. Mc d chm hn d kin, nhng chng trnh ci cch SOE s c ti thc y ph hp vi cc hng dn ca Ngn hng Th gii. Vic ci cch SOE lm gim 50% s lng cc SOE so vi nm 1990. Ngoi tr cc doanh nghip phc v cng cng, a s cc SOE t ch trong kinh doanh v hot ng theo cc nguyn tc thng mi. Ch c 40% ngnh cng nghip l do Nh nc s hu, tp trung vo mt s t lnh vc ring bit v thng bao gm c nhng lin doanh vi cc nh u t nc ngoi. t ai l mt loi hng ha c th mua bn v th trng t ai vn hnh ging nh hot ng ca th trng t ai ti Australia v Hng Kng trc y. Ngi nm quyn s dng t c th s dng, chuyn nhng, tha k, v cho thu, v c th dng t ai th chp cho cc khon vay. Hin nay,
53
gi c quyn s dng t dao ng theo cung cu ca th trng. C mt s ln cc hot ng kinh t khng chnh thc (khng ng k) nm ngoi cc thng k chnh thc. Chnh ph khng bao gi kim sot cht ch cc quyt nh v gi c, phn b v sn lng ca cc doanh nghip nh ti cc nc cng sn khc, v bt u t do ha sm hn. Chnh ph ch xc nh gi c trong nhng lnh vc c quyn t nhin, v iu chnh gi c i vi cc sn phm khc (nh xng du, kim loi, xi-mng v giy) v cc gi c c qun l ny thng c iu chnh phn nh ng cc chi ph. Chnh ph tip tc bi b cc kim sot v gi. Nng lng, nc, v cc yu t phc v sn xut khc c cung cp y vi mc gi thng c xc nh bi cung v cu. Php lnh v Gi nm 2002 tng t nh php lut v chng c quyn v chng ph gi ca cc nn kinh t th trng. Cc ci cch trong lnh vc ngn hng tip tc c thc y. Trong lnh vc ngn hng ca Vit Nam, mt s mt thiu chiu su v bin dng cng ging nh ti cc nc trc y c xem xt l c nn kinh t th trng. Ngn hng Trung ng Vit Nam l Ngn hng Nh nc Vit Nam ("SBV" - State Bank of Vietnam) mi ban hnh chnh sch li sut t do v ch s dng mc li c s tham kho. Vic phn b ngun vn ngy cng theo nh hng ca cc mc li sut. Ngy nay, cc ngn hng thng mi quc doanh cung cp ti 60% cc khon vay ngn hng cho cc doanh nghip t nhn. Cc cng ty ca Hoa K u kim sot c vic phn b ngun vn ca mnh v cc n v bnh lun khng gp phi bt k s can thip phi l no ca Chnh ph trong cc quyt nh kinh doanh ca h, bao gm vic nh gi, phn phi, nng lc sn xut v bo m ti sn kinh doanh. Khu vc t nhn chim 60% GDP, tng t nh Kazakhstan.
54
Lut Doanh nghip bo m cc quyn t do c bn ca doanh nghip v Nh nc hn ch khng can thip vo tin trnh ng b ca vic ng k kinh doanh. Khu vc kinh t t nhn c cng nhn v c khuyn khch theo Lut Doanh nghip ra i nm 2000, dn ti s pht trin ca hn 82.000 doanh nghip. Chnh ph hp l ha th tc cp php ca mnh, v thay th cc yu cu phn bit i x v vn trn c s hnh thc s hu bng cc yu cu cn trng. B Thng mi cn nh gi hp l cc cam kt quan trng ca Vit Nam trong t do ha thng mi v trong vic to dng mt mi trng cnh tranh thng qua hi nhp ton cu. Nhm thc y s cnh tranh ny, Vit Nam thc hin sm hn l trnh cc ngha v ca mnh theo BTA v Hip nh T do Thng mi chu . Vit Nam ang cp nht h thng php lut ca mnh cho ph hp vi BTA. Thng mi gia Hoa K v Vit Nam ngy cng tng. n nh tnh trng kinh t phi th trng i vi Vit Nam s gy tn hi ti nhng pht trin tch cc ny. Vit Nam bt tay vo mt chng trnh ci cch mnh m nhm xy dng mt h thng gii quyt tranh chp thng mi. Cc cng ty t nhn c th tham gia vo nhng hp ng t vi cc doanh nghip Vit Nam khc v tin tng rng mnh s c tn trng. Cc bn ng h vic xc nh Vit Nam l nn kinh t phi th trng Cc nguyn n (cc ch trang tri c da trn v c nhn cc nh ch bin c da trn do cng ty lut Akin Gump Strauss Hauer & Fed LLP lm i din) a ra nhng nhn xt v kin tranh lun c tm tt di y ng h vic xc nh rng Vit Nam l nn kinh t phi th trng. Tin ng khng c t do chuyn i cho ton b cc giao dch thng mi theo yu cu ca cc n v trong nc v nc ngoi. Vit Nam cha thc hin cc ngha v trong iu khon VIII ca IMF.
55
Yu cu kt hi ngoi t p dng cho cc giao dch chuyn tin trn ti khon vng lai l 30%. SBV vn chu s kim sot ca Nh nc. Khng cho php tha thun t do v tin lng gia ngi lao ng v nh qun l lao ng do c s kim sot ca Chnh ph i vi cc mi quan h gia ngi lao ng v nh qun l lao ng. Php lut lao ng c ban hnh gn y cng vi cc sa i b sung lm phc tp thm cc mi quan h lao ng. Chnh ph hn ch vic ph bin thng tin v tnh trng th trng lao ng. Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi b hn ch trong vic tuyn dng trc tip lao ng v phi tr mc lng ti thiu cao hn. Nh nc c vai tr mang tnh can thip xm phm vo khu vc u t nc ngoi, v th lm cho cc nh u t nc ngoi b ph thuc vo nhng ng lc chnh tr ca Vit Nam. Lut cnh tranh khng r rng v khng c kh nng to iu kin cho cnh tranh hon ho theo c ch th trng v cho n thng 10/2003 mi c ban hnh. Tnh hp dn u t trc tip nc ngoi ca Vit Nam b mt i trong nhng nm gn y. Nhng lung u t ln vo gia nhng nm 1990 khng th c coi l bnh thng c. Chnh ph s hu ton b t ai Vit Nam v khng cng nhn cc quyn s hu t t nhn. Ngi nc ngoi khng c s hu quyn s dng t v ch c th thu t ca Chnh ph hoc thnh lp lin doanh vi bn i tc Vit Nam nm gi quyn s dng t. Cc SOE chim t 7% n 15% tng s doanh nghip. Khu vc Nh nc ng gp 39% GDP vo nm 2001, ch thp hn mc ca nm 1996 c 1%. Phn ng gp ca khu vc ngoi quc doanh trong GDP gim t 53% nm 1996 xung 48% nm 2001. Chnh ph hn ch cc doanh nghip t nhn tham gia vo mt s lnh vc, v th cho php nhiu SOE hot ng trong mt mi trng gn nh khng c cnh tranh.
56
Trong nm 2001, 70% tn dng ngn hng l dnh cho cc SOE, lm hn ch ng k phn tn dng c th dnh cho cc doanh nghip t nhn. Ban Vt gi Chnh ph ca Vit Nam trc tip n nh gi c trong nhiu ngnh cng nghip. Cc SOE c t nht l 80% th phn trong cc ngnh in lc, hng khng v bu chnh vin thng. Cc doanh nghip nc ngoi Vit Nam phi chu mc gi hng ha v dch v cao hn so vi ngi tiu dng trong nc. SBV kim sot bn ngn hng thng mi quc doanh chim 80% lnh vc ngn hng. Hin php m bo quyn ti cao ca ng Cng sn v cc nguyn tc ca ng. Vit Nam vn cn chm trong vic phn u gia nhp WTO. Php quyn km pht trin.
Phng php phn tch Trong vic a ra quyt nh mt nc l nn kinh t phi th trng theo Mc 771(18)(A) ca o lut, Mc 771(18)(B) yu cu rng B Thng mi phi xem xt cc yu t sau: Mc m ng tin ca quc gia nc ngoi c kh nng chuyn i sang ng tin cc nc khc; Mc m tin lng ti quc gia nc ngoi c xc nh bi s mc c t do gia ngi lao ng v nh qun l lao ng; Mc cc lin doanh hoc cc hnh thc u t ca cc nc khc c cho php ti quc gia nc ngoi; Mc s hu hoc kim sot ca Chnh ph i vi cc phng tin sn xut ch yu; Mc kim sot ca Chnh ph i vi vic phn b cc ngun lc, v i vi cc quyt nh v gi c v sn lng ca cc doanh nghip; Nhng nhn t khc m c quan thm quyn xem l thch hp.
57
Khi nh gi su yu t nu trn, B Thng mi nhn thy rng nu ch xt vic nn kinh t ca mt nc khng cn chu s kim sot ca Nh nc, th vn cha coi nc l mt nn kinh t th trng. Xem Thng bo Quyt nh cui cng v vic Bn thp hn gi hp l: Magi nguyn cht v Magi hp kim t Lin bang Nga (60 Thng co Lin bang 16440, 16443, ngy 30/3/1995). Thay vo , B Thng mi xt xem liu cc nhn t theo ng cc tiu ch lut nh c chng t rng nn kinh t nhn chung vn hnh theo cc nguyn tc th trng hay khng. t c mc ch ny, Quc hi a ra su yu t k trn m B Thng mi, theo nh gi ca minh, phi xem xt quyt nh xem liu cc lc lng th trng ti nc ang c xem xt c pht trin cho php s dng gi c v chi ph ti nc vo vic phn tch ph gi ca B Thng mi hay khng. L l cho phn tch ny l gi c v chi ph l trng tm ca vic phn tch ph gi v tnh ton gi tr thng thng ca B Thng mi. V vy, gi c v chi ph m B Thng mi s dng phi l nhng thc o gi tr c ngha. Theo nguyn tc chung, gi c trong nn kinh t phi th trng khng phi l thc o gi tr c ngha v chng khng phn nh y tnh hnh v nhu cu hoc mc khan him tng i ca cc ngun lc c s dng trong sn xut. Vn i vi cc nn kinh t phi th trng khng phi l vn gi c b bp mo, bi v tht s l rt t khi, nu c, gi c trong nn kinh t th trng l thc o gi tr hon ho, khng h b bp mo bi cc nhn t khc (v d thu, tr cp, hoc cc bin php qun l khc ca Chnh ph). Thay vo , vn li l qu trnh xc lp gi trong cc nn kinh t phi th trng (v d, khng c cc yu t cung v cu tc ng mt cch ring r hoc tng hp to iu kin cho hot ng ca mt h thng gi trn c s th trng). nh gi ca B Thng mi theo cc tiu ch quy nh khng i hi rng cc nc phi c nh gi theo mt m hnh l thuyt hoc theo mt nn kinh t t do cnh tranh hon ho. Thay vo , quyt nh ca B Thng mi c da trn vic so snh cc c tnh kinh t ca nc ang c xt vi hot ng ca cc nn kinh t th trng khc, v trn c s
58
tha nhn rng cc nn kinh t th trng trn th gii c nhiu hnh thc v c tnh khc nhau. Mc d mt nc khng nht thit phi p ng y tng yu t lut nh tng ng vi cc nn kinh t th trng khc, nhng B Thng mi phi xc nh rng tng hp cc yu t cho thy nhng ci cch t ti mt mc ngng c th coi l nc c mt nn kinh t th trng ang vn hnh. B Thng mi xem xt thn trng cc d kin v l l do tt c cc bn trnh by trong tin trnh iu tra ny. Ngoi ra, ph hp vi thc tin ca B Thng mi trong qu trnh x l trc khi quyt nh v nn kinh t th trng, B da vo nhng nh gi chuyn mn ca cc bn th ba nh Ngn hng Th gii, Qu Tin t Quc t, Ngn hng Ti thit v Pht trin chu u, Ngn hng Pht trin chu , C quan Hp tc Kinh t chu -Thi Bnh Dng v B phn Phn tch Tng hp ca Tp ch Economist. Khi qut cc ci cch kinh t v php l Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam l mt nn kinh t nng nghip l ch yu vi khong 80 triu dn. Nm 1989, cc vn v qun l cung cp lng thc v t l lm pht cao thc y Chnh ph tin hnh mt s ci cch trong chng trnh i mi v kinh t bt u t trc ba nm. ng tin ca Vit Nam l tin ng b ph gi, cc hp tc x nng nghip c loi dn tnh tp th ho, cc hn ch i vi ni thng c loi b, ngn hng trung ng c thnh lp, v hu ht cc tr cp trc tip t ngn sch cho cc SOE c loi b. Kt qu l lm pht gim, sn lng nng nghip tng rt nhanh, Vit Nam (t lu l nc nhp khu rng v lng thc) tr thnh mt nc xut khu rng v go, khu vc dch v bt u pht trin nhanh chng v u t nc ngoi ti Vit Nam tng ln. Mi y, i ph vi cuc khng hong ti chnh chu , vi nhng phn hi bt li ngy cng gia tng sau t ci cch u tin, v vi s pht trin nhanh ca lc lng lao ng, Chnh ph bt u tp trung vo cc vn ci cch c cu kh khn hn lin quan n khu vc ngn hng, cc SOE, cc chnh sch thng mi v ngoi hi v
59
khu vc kinh t t nhn. Nm trong chin lc ci cch php lut chung ca Chnh ph, mt chng trnh nh gi cc nhu cu v php lut cng ang c tin hnh. Yu t th nht: Mc m ng tin ca quc gia nc ngoi c kh nng chuyn i sang ng tin cc nc khc Vic hi nhp ca mt nc vo th trng th gii ph thuc vo kh nng chuyn i ca ng tin nc . Mc chuyn i ca ng tin cng ln, i vi c cc mc ch thng mi ln mc ch u t, th cc lc lng cung v cu kt ni gi c th trng trong nc vi gi c th trng th gii li cng ln mnh. S kt ni ny cng ln, th gi c trong nc li cng c xu hng da trn c s th trng. A. Khung php l Hot ng ngn hng ca Vit Nam c tin hnh bi SBV, chc nng nhim v v hot ng ca ngn hng ny c quy nh ti Lut v Ngn hng Nh nc Vit Nam ban hnh nm 1997. SBV khng phi l mt n v c lp m l mt c quan ca chnh quyn trung ng, do Quc hi gim st, c php xy dng v gim st thc thi chnh sch tin t quc gia.[1] Theo Ngh nh v Kim sot Ngoi hi nm 1998, chnh quyn trung ng thc hin thng nht vic qun l nh nc i vi ngoi hi ("FOREX") v cc hot ng ngoi hi.[2] SBV thit lp t gi hi oi ca ng Vit Nam, nh c m t di y, qua xy dng mt th trng do Nh nc iu tit. Theo quy nh ca php lut, SBV cng c php bm tin vo hoc rt tin ra khi s lu thng ty theo cc du hiu ca th trng, v c s dng cc cng c ti cp vn, mc li sut, t gi hi oi, yu cu d tr, cc hot ng th trng m, v cc cng c khc do chnh quyn trung ng quyt nh.[3] B. Tin trin trong nn kinh t ng tin ca Vit Nam cha hon ton c kh nng chuyn i i vi cc giao dch thng mi cng nh u t. Mc d http://svnckh.com.vn 60
th trng (tin t) lin ngn hng hot ng t nm 1994, Chnh ph vn duy tr kim sot ng k i vi th trng ny. Kh nng chuyn i ca cc ti khon vng lai v ti khon vn Nh c ghi nhn trn, tin ng vn cha hon ton c kh nng chuyn i i vi cc giao dch ti khon vng lai, l cc giao dch thng mi, chuyn thu nhp v li nhun. Do vy, Vit Nam vn cha tun th cc ngha v ca iu VIII ca IMF, trong yu cu kh nng chuyn i hon ton i vi ti khon vng lai, iu m tt c cc nc gn y c cng nhn c nn kinh t th trng thc hin xong. Cc hn ch v ngoi hi c th hin qua s kim sot cht ch v can thip ty ca Chnh ph. Bt k n v no chuyn i tin ng u phi khai bo ngun gc ng tin v cung cp kh nhiu giy t chng minh l do vic mua ngoi t.[4] Ngoi t ch c th c mua ti nhng ngn hng c php bn, v vic tip cn ngoi hi ph thuc vo kh nng ca cung cp ngoi hi ca ngn hng, tr khi n v mua l mt doanh nghip u t nc ngoi c tn trn danh sch u tin do Chnh ph ch nh.[5] Tin ng trn thc t khng c kh nng chuyn i i vi cc giao dch ti khon vn, tc l cc giao dch lin quan n cc hot ng cho vay v u t quc t. C nhng s kim sot ng k i vi tt c cc giao dch v vn, tri phiu, cc cng c th trng tin t, v chng khon u t. [6] T gi hi oi T gi hi oi chnh thc cho tin ng do Chnh ph xc nh hng ngy trn c s mc bo gi trung bnh trn th trng lin ngn hng vo ngy hm trc. Mc gi b hn ch trong mt bin hp l 0,25% ca t gi chnh thc ca ngy giao dch trc .[7] Do c gii hn ny i vi gi cho mua, v do ph tham gia cao, nn th trng lin ngn hng rt t hot ng v i khi hon ton ngng tr, iu ny lm gim tin cy v tnh th trng ca t gi hng ngy.[8] Kh nng
61
chuyn i ca tin ng v vy b hn ch do s can thip ca Chnh ph vo th trng ngoi hi, dn ti mt ch t gi hi oi b kim sot cht ch. Vic qun l ngoi hi ca Vit Nam l trnh cho tin ng khi b trt gi qu nhanh, nh hin tng m cc nc lng ging ca Vit Nam tri qua trong cuc khng hong chu nm 1997. Kt qu l mt t gi khng c kh nng thch ng vi cc tc ng ca cung cu. Cc xu hng trong chnh sch ngoi hi Vic s dng ng -la M ngy cng tng trong cc giao dch thng mi hoc tit kim, tc l hin tng -la ha, c vai tr quan trng trong chnh sch tin t v ngoi hi ca Vit Nam.[9] -la ha c xu hng lm gim gi tr tin ng, v lm phc tp vic thc hin chnh sch tin t v t gi hi oi ca Chnh ph. hn ch nh hng ca hin tng -la ha, Chnh ph thc hin yu cu kt hi ngoi t, theo tt c cc doanh nghip u t nc ngoi phi chuyn i 30% thu nhp ngoi t ca h ngay khi nhn c sang tin ng.[10] Tuy nhin, vic kim sot tng t cng thng c thc hin trong nhiu nn kinh t th trng. Nm 2001, Chnh ph m rng kh nng chuyn i ti khon vng lai i vi cc doanh nghip u t nc ngoi bng vic m rng s lng giao dch c php.[11] Yu cu kt hi ngoi t c gim t 80% xung 30% trong ba nm qua.[12] Chnh ph hy vng s thc hin c ton b cc yu cu tun th cc ngha v theo iu VIII vo cui nm 2002 thng qua vic xo b thu chuyn li nhun ra nc ngoi (hin ang c xem xt sau cc loi thu doanh nghip), v xa b cc hn ch v cung ng ngoi hi cho mt s mt hng nhp khu, v chnh thc cng nhn cc ngha v theo iu khon VIII vo cui nm 2003.[13] Ngoi ra, Chnh ph c nhng bc tin b trn th trng ngoi hi bng vic cho php tin ng gim gi 2% trong thi gian thng 5 - thng 6/2001, v gn y m rng bin gim gi ti a t 0,1% ln 0,25%.[14] nh gi yu t th nht
62
Mc kh nng chuyn i ca ng tin Vit Nam cn km xa so vi tt c cc nc gn y c cng nhn l c nn kinh t th trng. Cho d t c nhng tin b tch cc v kh nng chuyn i ca ng tin, th hin bc tin dn ti t do ha, nhng nhn chung, ch ngoi hi vn c bo h trc cc tc ng th trng khch quan. Chnh sch tin t hin nay ca Vit Nam khng p ng cc yu cu cn thit ca t gi hi oi trn c s th trng. Tin ng cha hon ton c kh nng chuyn i i vi cc giao dch ti khon vng lai v ti khon vn v t gi hi oi vn cn b chnh ph n nh mt cch hu hiu. Yu t th hai: Mc m tin lng ti quc gia nc ngoi c xc nh bi s mc c t do gia ngi lao ng v nh qun l lao ng Yu t ny tp trung vo cch thc m tin lng c xc nh, bi v tin lng l mt thnh phn quan trng trong chi ph v gi c ca mt nh sn xut, v do , l mt ch s quan trng ca cch thc tng th xc nh gi c v chi ph trong nn kinh t ca mt quc gia. Vic dng cm t "mc c t do gia ngi lao ng v nh qun l lao ng" th hin s quan tm n mc m tin lng c xc nh trn c s th trng, v d nh quan tm n s tn ti ca mt th trng lao ng m ngi lao ng v ngi s dng lao ng c t do mc c v cc iu khon v iu kin ca vic thu lao ng. A. Khung php l Vit Nam c mt s lut quy nh cc quyn, ngha v, v cc s bo m ca ngi lao ng v ngi s dng lao ng, va to nn c s cho vic mc c t do v tin lng, li va to nn cc iu khon v iu kin khc ca vic s dng lao ng. Theo B lut Lao ng nm 1994 v cc ngh nh tip theo , Chnh ph duy tr mc lng ti thiu m cho n nay c n nh l 180.000 ng (11,87 -la M) mt thng i vi cc doanh nghip trong nc, v t 487.000 ng n 626.000
63
ng (t 32,12 - 41,29 -la M) i vi cc FIE ty thuc vo khu vc a l.[15] Theo iu 56 v 57 ca B lut Lao ng, Chnh ph cng duy tr mt thang lng trn c s mc lng ti thiu, thang lng ny dao ng theo ngnh ngh, a phng, lnh vc, v trnh tay ngh. Theo li vn ca B lut Lao ng, thang lng ny p dng cho tt c cc doanh nghip. Tuy nhin, mt ngh nh nm 1994 ca Chnh ph v vic thc thi B lut Lao ng c th ha cc trng hp m thang lng c p dng. Theo ngh nh ny, Nh nc quy nh mc lng v thang lng i vi cc SOE v gi quyn n nh thang lng trong cc FIE.[16] Khu vc kinh t t nhn trong nc c t do n nh tin lng, min rng bo m tun th quy nh v mc lng ti thiu. Mt thng t nm 1999 tip tc gim thiu s kim sot ny ca Nh nc bng vic cho php cc FIE xy dng thang lng ca mnh, nhng phi bo m tun theo c cu chung ging nh ca thang lng trong cc SOE. Thng t ny quy nh thm rng FIE c t do n nh tin lng cao hn mc yu cu i vi SOE.[17] Cc sa i b sung mi y ca B lut Lao ng nm 1994, c thng qua vo nm 2002 v s bt u c hiu lc vo thng 1 nm 2003, loi b mi hn ch cn li i vi cc doanh nghip t nhn trong nc v cc FIE trong vic n nh tin lng cao hn mc lng ti thiu c bn.[18] Tuy nhin, i vi SOEs, thang lng bt buc vn do Chnh ph quy nh.[19] Quyn tin hnh tho c lao ng tp th c thit lp bi Chng 5 ca B lut Lao ng, theo cc tha c tp th c hiu lc php l nh cc tha c ring l, v c m phn gia lnh o cng on v ngi thu lao ng. Ngi lm cng c quyn tm vic lm ti "bt k ni no khng b php lut cm" - mt phm tr khng c lm r.[20] Ngi lm thu c quyn t do ngh vic theo quyt nh ca bn thn. Ni chung, ngi s dng lao ng c th kt thc cc hp ng thu lao ng, vi iu kin phi bi thng do
64
vic chm dt hp ng trc thi hn. Thm vo , ngi s dng lao ng phi tham vn vi cng on khi chm dt hp ng v cc l do khng hon thnh cng vic.[21] Tt c cc doanh nghip u phi thnh lp cng on a phng c t chc di Tng Lin on Lao ng - mt t chc thuc Chnh ph.[22] Ni khng c cng on, Lin on lao ng phi thnh lp mt t chc cng on lm thi. Tt c cc t chc cng on u c thnh lp di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam v c Nh nc cp mt phn kinh ph. Ngi lao ng cng c th thnh lp hoc gia nhp cc t chc cng on trong nc hoc quc t, nhng t chc ny sau phi c tha nhn l c t cch php nhn.[23] Quyn nh cng c php lut bo h, tuy nhin khng c php nh cng trong mt s lnh vc trng yu do Ta n Nhn dn quy nh.[24] B. Tin trin trong nn kinh t Vic xc lp tin lng Lng c xu hng dao ng khc nhau gia cc vng v cc ngnh.[25] Nhn chung, ngi lao ng Vit Nam c tr lng rt thp v thng phi kim thm bng cch kinh doanh gia nh hoc lm ngh ph. Mc d c s khc bit ln gia mc lng ti thiu ca khu vc c vn u t nc ngoi v khu vc kinh t t nhn, dng nh cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ang tr lng mc xp x hoc hi cao so vi mc lng trung bnh Vit Nam v cnh tranh vi mc lng do khu vc kinh t t nhn trong nc a ra.[26] V vy, h thng lng trc khi c vic sa i, b sung B lut Lao ng gn y khng nht thit cn tr th trng lao ng t nhn trong nc, v nhng sa i, b sung phn nh nhng ng lc ang hin hu trong th trng lao ng. Trong cc SOE, bao gm c nhng doanh nghip khng thuc lnh vc qun l hnh chnh v v vy c coi l phi t chu
65
trch nhim v l li ca mnh, Chnh ph c quyn kim sot v mt php l i vi vic t ra thang lng c bn i vi mi loi lao ng.[27] Sau cc SOE c t do tng cc mc lng thc t ln ti a l cao hn 50% so vi mc lng ti thiu trong nn kinh t. S khc bit trong mc lng cc SOE khc nhau cho thy mt nhn t quan trng quyt nh mc lng thc t cc SOE l mc li nhun c bo co ca cc doanh nghip ny.[28] ngha ca bt c s can thip no ca Chnh ph vo th trng lao ng - tin lng b gii hn bi vic 85 - 90% hoc thm ch mt b phn nhiu hn na lc lng lao ng ang hot ng l nhng ngi kinh doanh c lp v khng chu bt c s qun l tin lng no ca Chnh ph, trong s hn 60% lm nng nghip. V vy lc lng lao ng c tr lng ch chim khong 15%-20% tng s lao ng.[29] S di chuyn v tuyn dng lao ng S di chuyn lao ng Vit Nam tng ln ng k, phn nhiu l do lao ng nng thn chuyn v thnh ph mt cch khng chnh thc v theo ma v.[30] y l mt xu hng in hnh cc nc ang pht trin ni c s khc bit v thu nhp gia nng thn v thnh th. Mc d, cha c mt h thng bo him x hi chung cho php chuyn lng hu, dng lao ng chuyn t khu vc kinh t Nh nc sang khu vc kinh t phi Nh nc tng ln, do b thu ht bi mc lng cao hn v c hi ln hn khu vc kinh t t nhn.[31] Trong B lut Lao ng khng c quy nh no trc tip hn ch vic di chuyn lao ng gia cc vng v cc ngnh.[32] Theo lut php hin hnh, mt ngi s dng lao ng Vit Nam c th trc tip thu lao ng hoc ng k ti mt c quan (tuyn dng) lao ng ca Nh nc. Cho n gn y, php lut quy nh rng tt c nhng ngi nc ngoi mun s dng lao ng u phi tuyn dng thng qua cc c quan (tuyn dng) lao ng ni trn.[33] Tuy nhin, quy nh ny c bi b i vi cc cng ty lin doanh vi nc ngoi, cc cng ty 100% vn nc ngoi, cc doanh nghip hot ng
66
theo hnh thc hp ng hp tc kinh doanh v cc chi nhnh c cp php ca cc cng ty nc ngoi.[34] Cc phi on ngoi giao v vn phng i din ca cc cng ty nc ngoi vn phi tuyn ngi thng qua cc c quan (tuyn dng) lao ng theo quy nh ca php lut. Nu trong vng 15 ngy, s lao ng khng th tm ra mt i tng thch hp, th nh tuyn dng c th tuyn dng trc tip.[35] Cc t chc cng on v quyn nh cng Hin nay c khong hn 45.000 t chc cng on Vit Nam, chim khong 90 n 95% tng s nhn cng c tr lng.[36] Mc d ng l Vit Nam khng c quyn t do lp hi theo cch hiu ca phng Ty (khng c nhng hip hi c lp vi Nh nc), nhng quan im v quyn ca ngi lao ng Vit Nam c da trn mt h thng ha gii v php lut ng h nhng nhu cu ca ngi lao ng.[37] S cc cuc nh cng Vit Nam ang tng ln.[38] Trong na u nm 2001 c 30 cuc nh cng, tng 50% so vi cng k nm ngoi. Khong 20 cuc nh cng trong s xy ra cc FIE, thng th lin quan n cc vn v tin lng v an ton nh xng. Mc d phn ln cc cuc nh cng khng c tin hnh theo ng cc th tc php l, nhng Chnh ph u b qua v khng c hin tng nhng ngi tham gia nh cng b trng pht.[39] nh gi yu t th hai Chnh ph duy tr mt s kim sot v mt php l i vi mt s mc lng; iu ny c th nh hng n vic t do tha thun gia nh tuyn dng v ngi lao ng, rt cc nh hng n vic to thnh gi c. Tuy nhin, trong mt mc nht nh, s kim sot v mt php l khng c thc thi nht qun, do , trn thc t, mt th trng lao ng t do pht trin. S kim sot v mt php l i vi khu vc kinh t t nhn s gim bt vi vic thc thi Lut sa i, b sung B lut Lao ng nm 2002, d kin bt u c hiu lc vo thng 1 nm 2003. Cc FIE v khu vc kinh t t nhn trong
67
nc cnh tranh vi nhau thu ht lao ng, iu ny c phn nh qua cc mc lng c nng ln. Cc quyn ca ngi lao ng ca c bo h, bao gm c quyn nh cng. Yu t th ba. Mc cc lin doanh hoc cc hnh thc u t ca cc nc khc c cho php ti quc gia nc ngoi Vic m ca nn kinh t thu ht u t trc tip nc ngoi c xu hng t ngnh cng nghip trong nc i mt vi s cnh tranh t cc nh cung cp nc ngoi hot ng theo c ch th trng vi mc ch ti a ha li nhun, bao gm c cc tp qun qun l, sn xut v kinh doanh ca h. Vic ny cng c xu hng hn ch phm vi v mc kim sot ca Chnh ph i vi th trng, bi v, theo quy lut thng thng, cc nh u t nc ngoi i hi mt mc c lp nht nh trong vic qun l cc khon u t ca h. A. Khung php l Lut u t Nc ngoi nm 1996, c sa i nm 2000, cng vi mt s quy nh khc, l c s cho u t trc tip nc ngoi (FDI) Vit Nam. Cc vn bn ni trn quy nh th tc ng k thnh lp mt FIE Vit Nam, coi nh u t nc ngoi l mt php nhn, bo h nh u t trc nhng thay i bt li trong ch php lut trong tng lai, bo m quyn s hu vn u t trc vic quc hu ha, v quy nh vic bi thng trong trng hp vn u t b quc hu ha. Nhiu hnh thc u t nc ngoi c php hot ng, t hp ng hp tc kinh doanh vi cc cng ty Vit Nam, n lin doanh, v cc cng ty 100% vn nc ngoi. Ngi nc ngoi c quyn t do chuyn li nhun (ra nc ngoi) (phi chu thu chuyn li nhun ra nc ngoi) v em vn u t v nc.[40] Lut Khuyn khch u t trong nc tha nhn cc quyn s hu t nhn, m bo vic khng quc hu ha, v cam kt phn b quyn s dng t nhm khuyn khch u t.[41] C hai lut trn u quy nh rt nhiu u i thu i vi FDI, c bit l u t vo cc lnh vc nng nghip, xut khu v cng
68
ngh cao, vo xy dng c s h tng, cng nh vo nhng vng kh khn.[42] Trung tm Trng ti Quc t Vit Nam c quyn xt x cc tranh chp kinh t c nhn t nc ngoi.[43] Hin nay, tt c cc trng ti vin ti Trung tm ny u l ngi Vit Nam.[44] Vit Nam cng cng nhn cc quyt nh ca trng ti nc ngoi.[45] Theo Hip nh Thng mi Song phng Vit Nam Hoa K, Vit Nam ang d tho mt iu lut m bo tnh trung lp ca cc th tc trng ti quc t.[46] B. Tin trin trong nn kinh t Pht trin kinh t v u t trc tip nc ngoi (FDI) FDI tnh theo u ngi Vit Nam nm 2001 l khong 28 la M, trong khi Trung v ng u, con s ny cao hn nhiu, thng ln n hng trm -la, thm ch, trong nhiu trng hp ln n hng ngn -la.[47] Tuy nhin, mt s so snh gin n mc FDI theo u ngi s b qua nhng khc bit quan trng v trnh pht trin kinh t. D gn y c s tng trng n nh, Vit Nam vn l mt nc ngho vi 80 - 90% lc lng lao ng hot ng trong cc lnh vc c gi tr gia tng thp l nng nghip, kinh t h gia nh v cng nghip nh, chim khong mt phn ba GDP.[48] Cc c hi u t b hn ch bi mt th trng tiu dng cha pht trin. Dng vn FDI v th cng b hn ch. Tuy nhin, lng vn FDI hin nay c mt tc ng kinh t tng i rng nu xt t gc tng sn phm quc ni GDP. Cc FIE hin chim 12% GDP v mt phn ba sn lng cng nghip, nhng li ch chim c 1%-3% lc lng lao ng.[49] V th, iu quan trng l nhn xa hn dng vn FDI hin ti, thay vo , cn nh gi s rng m ca Vit Nam i vi FDI th hin quy nh ca Chnh ph v cc nh u t nc ngoi, s la chn cc phng tin u t v cc lnh vc c php u t. Hn na, cng cn xc nh nh hng ca FDI i vi ton b gi c v chi ph Vit Nam.
69
Cc dng vn FDI Sau khi tng trng n nh trong khong 10 nm, u t trc tip nc ngoi Vit Nam gim mnh trong giai on t 1998 - 2000. S suy gim ca th trng th gii sau cuc khng hong ti chnh - tin t chu nm 1997 lm gim cc c hi u t Vit Nam, v khin cc ngnh vn thu ht nhiu FDI, v d nh cng nghip nng, kinh doanh bt ng sn v xy dng, tr nn bo ha.[50] Mc d gn y, FDI tng tr li, do mt phn nh vo nhng ci cch nhm m ca thu ht nhiu u t nc ngoi vo Vit Nam hn na, nhng Chnh ph vn tip tc nh hng v kim sot FDI theo cch ph hp vi nhng chnh sch pht trin cc SOE ca mnh. Nhn chung, cc FIE phi i mt vi nhiu chnh sch ca Chnh ph u tin cc cng ty trong nc v cc vn quyn s dng t, quyn tip cn vi cc ngun ti chnh, c cu kinh doanh v gn y l ngun ngoi hi. Gi c cc dch v vin thng, gi cho thu t, ph qung co v cc dch v cng cng i vi cc FIE cng cao hn do ch hai gi. Chnh ph vn duy tr quyn kim sot i vi vic xc nh gii hn quyn s hu ca cc nh u t nc ngoi trong nhiu ngnh cng nghip v nhiu hnh thc cng ty.[51] Trong nhiu trng hp, Chnh ph t ra nhng mc s hu nc ngoi c th c cho php.[52] Tuy nhin, nhng quyt nh mi y ca Chnh ph cho php cc nh u t nc ngoi mua n 30% c phn ca mt cng ty c phn v cc cng ty nh nc mi c phn ha trong nhiu lnh vc khc nhau.[53] V quyn s hu nc ngoi b gii hn mt t l c phn thiu s, nn tc dng thc t ca nhng thay i php l ny l cho php cc i tc trong nc duy tr quyn kim sot cng ty trong khi vn em li li ch cho vic hn vn v hoan nghnh cc nh u t nc ngoi u t vo nhng lnh vc mi. Cc yu cu cp php l mt hnh thc kim sot khc i vi FDI. Ty thuc vo lnh vc u t, a im u t, t l xut khu sn phm, v theo cc k hoch pht trin ca Chnh ph, m vic xin c giy php c th ch cn mt th tc ng k n gin hoc l c mt d n thm nh cp b. Th tc ng
70
k n gin c p dng i vi cc d n u t vo nhng khu cng nghip c bit, hoc nhng ngnh thun ty phc v xut khu, v c p dng i vi mi hnh thc u t, giy php s c cp trong vng 15 ngy. Vic cp php cho cc FIE trong mt s d n lin quan n c s h tng, ti nguyn thin nhin, xi-mng, ha cht, cc phng tin thng tin i chng, thng tin lin lc, bo him v ti chnh cn c s chp thun ca Th tng hoc B K hoch v u t, y l mt tr ngi ln kh c th vt qua.[54] Cc xu hng trong u t trc tip nc ngoi Trc y, hai phn ba FDI tp trung vo cc lin doanh vi cc SOE, phn ln hot ng trong cc lnh vc thay th nhp khu v i hi nhiu vn m cc nh sn xut trong nc khng p ng c nhu cu, v d nh du m, cng nghip nng, giao thng vn ti.[55] iu ny phn nh s bo h i vi nhng lnh vc ni trn bng cch hn ch nhp khu, to ra nhng nh c quyn trong nc, bao gm c u t nc ngoi.[56] Mc du vy, nhiu th trng ny bo ha, v nhng sa i trong Lut u t Nc ngoi v cc quy nh v xut nhp khu, chng hn nh vic gim cc hn ch nh lng v hn ch xut khu, chuyn hng FDI sang nhng cng ty hng v xut khu.[57] Ngoi ra, mt s nh u t nc ngoi gp phi nhng kh khn v qun l v hot ng trong cc lin doanh.[58] Kt qu l, cng vi vic cc nh u t dn lm quen vi cc quy nh ca Vit Nam, cc cng ty 100% vn nc ngoi tr nn ph bin hn trong nhng lnh vc m hnh thc s hu ny c cho php. Gn y, Chnh ph c thin ch hn trong vic chp thun cc cng ty 100% vn nc ngoi Vit Nam, t nht l trong lnh vc xut khu v nhng lnh vc nhm thc hin cc d n nu trong chng trnh pht trin ca Chnh ph.[59] u t trc tip nc ngoi tng t 800 triu -la M nm 2000 ln 1 t -la M nm 2001, d tnh nm 2002 t 1,2 t -la.[60] Vic cc nh u t nc ngoi li quan tm n Vit
71
Nam, d cn mc thp, c th l kt qu ca nhng n lc gn y ca Chnh ph to c hi cho cc FIE nh i vi cc cng ty trong nc. Nhng ngh quyt c thng qua vo thng 8 nm 2001 y nhanh vic xa b ch hai gi, c bit l trong bng gi in v dch v vin thng, v Chnh ph tuyn b cam kt ca mnh s loi b tt c cc s phn bit v gi c.[61] Chnh ph cng ang trong qu trnh thng nht gi thu t, hin nay gi thu t i vi cc cng ty trong nc thp hn 40% so vi cc FIE.[62] Nhng hn ch v lao ng i vi cc FIE cng s c ni lng thng qua Lut Sa i, b sung B lut Lao ng nm 2002, theo ngi nc ngoi s xin c giy php lm vic d dng hn v cc FIE s c trc tip tuyn dng lao ng a phng.[63]
Vit Nam cng a ra nhng bin php khuyn khch u t di dng min gim thu, hay p dng thu thu nhp u i i vi cc cng ty. Nhng bin php ny va nhm khuyn khch FDI ni chung, va nhm thu ht vn u t vo mt s vng v ngnh nht nh ca t nc.[64] Nhng sa i mi y trong Lut u t Nc ngoi v cc quy nh khc gp phn tng thm lng tin ca cc nh u t. Gi y, ngi nc ngoi c th th chp quyn s dng t ca mnh, iu ny cho php cc FIE vay tin t cc ngn hng nc ngoi v s dng li nhun thu c t t lm ti sn m bo.[65] Cc bc tin tch cc khc bao gm vic gim thu chuyn li nhun - to iu kin cho cc FIE m ti khon cc ngn hng hi ngoi, gim bt cc hn ch i vi ti khon vng lai trong vic s dng ngoi hi, tng s lng cc u i v thu, v gim bt kh nng cc i tc trong nc gy tr ngi cho hot ng ca cc cng ty lin doanh.[66] Chnh ph tin hnh nhng bin php tch cc, quan trng nhm d b cc tr ngi v mt php l i vi u t v mi y xut vic gim bt cc th tc cp php (v d, chuyn t trnh t thm nh sang trnh t ng k) i vi 16
72
loi giy php kinh doanh trong cc lnh vc vn ti, thng mi, y t, vin thng, cng nghip, mi trng, v vn ha.[67] nh gi yu t th ba Vit Nam mong mun v c kh nng tip nhn FDI, v s dng nhiu bin php khuyn khch (ch yu l cc li ch v thu) thu ht FDI. Tuy nhin, cng lc , Chnh ph Vit Nam li tm cch iu hnh v nh hng FDI vi t cch mt b phn trong k hoch tng th ca Chnh ph nhm pht trin kinh t, trong k hoch cc SOE c vai tr ch o. Do c hi kinh doanh trong cc ngnh cng nghip nng gim i, Chnh ph khuyn khch dng FDI vo cc ngnh nh hng xut khu, nhng ngnh c tim nng ln v to ra cng n vic lm. Chnh ph cng ang dn tha nhn cc lc lng th trng, v d nh vic Chnh ph d b cc hn ch i vi cng ty 100% vn nc ngoi do nhu cu ca cc nh u t mun c lp hn trong vic iu hnh hot ng ca cng ty. Mc d Vit Nam m ca thu ht u t v coi l mt nhn t trng yu thc y pht trin kinh t, nhng khung php l ca Vit Nam khng th hin r mong mun cho lung FDI chy khp nn kinh t. Cc th tc v ng k v cp php, cng nh nhng hn ch v vic la chn hnh thc u t l nhng phng tin chnh nh hng dng FDI v thc hin k hoch pht trin kinh t ca Chnh ph. Yu t th t. Mc s hu hoc kim sot ca Chnh ph i vi cc phng tin sn xut ch yu Quyn s hu ti sn t nhn l nn tng cho hot ng ca mt nn kinh t th trng, v phm vi v mc can d ca khu vc t nhn vo nn kinh t thng th hin mc vn hnh theo c ch th trng ca nn kinh t . i vi Vit Nam, hai thnh phn ch yu ca nhn t th t ny l (1) mc v tc c phn ha cc doanh nghip, v http://svnckh.com.vn 73
(2) vic khng c quyn s hu t t nhn v vai tr ca quyn s dng t trong nn kinh t Vit Nam. 1. Mc v tc c phn ha cc doanh nghip A. Khung php l Theo Ngh nh nm 1998 v c phn ha, bt c SOE) dn s no cng c th c c phn ha.[68] Trong , cc t chc c mua n 20% c phn, cc c nhn c mua n 10%, v tng s u t nc ngoi khng vt qu 30%. Nh nc s tip tc nm gi lng c phn p o trong cc ngnh cng nghip "chin lc", cc ngnh ny vt ra ngoi cc ngnh c quyn t nhin.[69] Mi n gn y, qu trnh c phn ha cc SOE vn din ra vi tc rt chm do khon n ln ca cc doanh nghip ny, do quy nh yu cu cc cng ty sau c phn ha phi gi li nhng cng nhn d tha, cng nh do cc yu cu c phn ha nng n khc. S tham gia ca nhn t nc ngoi vo qu trnh ci cch b b hp trong mt s lnh vc hng v xut khu v quyn s hu ca h b hn ch mc ti thiu.[70] Quyt nh c phn ha vn cn mang tnh ty chn cho mi SOE, v cha phi l kt qu ca vic chnh quyn trung ng la chn cc ng c vin mt cch chin lc hoc trc tip tin hnh ti c cu. Kt qu l s chng li qu trnh c phn ha ca cc gim c v s hoi nghi ca cc nh hoch nh chnh sch lm chm thm tin trnh ny.[71] Thng 6 nm 2002, Chnh ph thng qua lut mi thay th cc vn bn php lut nm 1998, tip thm sc sng cho qu trnh c phn ha. Khng cn cc hn ch v s lng cc c phiu m cng dn Vit nam c th mua ti cc cng ty c c phn ha.[72] 30% c phn phi c dnh ring cho cng chng, s hu nc ngoi vn hn ch mc 30%.[73] 10% c phn c php bn cho cng nhn vin v cc nh cung cp vi mc chit khu 30%. [74] Cc cng ty mi c phn ha khng cn b yu cu gi cc cng nhn d tha.
74
Chnh ph cng tin hnh cc bc thit lp mt chong trnh ti c cu cc SOE hot ng khng hiu qu. Ngh nh s 69 ban hnh thng 7 nm 2002 gii quyt cc khon n kh i ca cc SOE - mt trong nhng tr lc ch yu trong tin trnh c phn ha ti Vit Nam.[75] Ngh nh ny cho php cc khon n khng th thu hi ca SOE c khu tr vo phn s hu ca Nh nc trong doanh nghip, gip cc doanh nghip ny tr thnh ng c vin hp dn hn cho c phn ha. Cc cng ty vi khon n rt ln vt s vn ca mnh hoc c th c Nh nc ti cp vn hoc gii th tu theo quyt nh ca Th tng Chnh ph. Vi cc cng ty c s vn di 5 t ng m Nh nc khng mun gi phn vn ca mnh v Nh nc khng th tin hnh c phn ha c, th sa i mi cho php hoc chuyn cng ty thnh hp tc x lao ng, hoc bn ton b cng ty ang kh khn trm trng do n, hoc khon hay cho thu cng ty sang ngi qun l mi.[76] B. Tin trin trong nn kinh t Sau khi thng qua cc Ngh nh nm 1998 phc ha qu trnh c phn ha, c 450 cng ty c c phn ha cho ti nm 2000. Mt na trong s cc cng ty ny tin hnh bn ti hn 65% s c phn ca h.[77] Tip sau , Chnh ph ti khng nh cam kt ca mnh ci cch cc SOE theo mt k hoch nm 2001, bao gm mc tiu c phn ha hoc bn i thm 2.300 doanh nghip trong vng nm nm. Nu k hoch ny c thc thi y , phm vi nh hng s bao trm mt phn ba s SOE v mt phn t s lao ng trong cc SOE.[78] Tuy nhin, mc tiu thc hin hng nm li khng c hin thc ha; 400-500 doanh nghip nm trong k hoch bn nm 2001 nhng ch c cha y 200 doanh nghip c c phn ha.[79] Trong s 6.000 SOE ang tn ti nm 2000, ch c 780 doanh nghip c c phn ha vo thng 6 nm 2002, v ch chim 2,5% v tng vn.[80] Nh vy, tc ci cch chm, v chng trnh ci cch tp trung vo cc doanh nghip nh nht, c cp vn t nht. Cho d c mt s minh chng cho thy s tng tc trong tin trnh ci cch trong nm 2002, nhng vn cn qu sm
75
nh gi hiu qu ca k hoch nm nm. [81] Cho d cc mc tiu ra ca chng trnh l rt tham vng, cc SOE quy m hn v nhiu vn hn, chim khong 90% tng s n ca cc SOE, phn ln s khng b ng chm bi chng trnh ci cch. [82] Chnh ph c k hoch gi li quyn s hu i vi trn 700 cng ty, vn l nhng SOE ln nht, cng nh nm quyn s hu ch yu vi khong 2000 cng ty khc.[83] Vi phn ng gp ca khu vc nh nc trong nn kinh t chim khong 40% GDP, cc SOE ng mt vai tr ni bt trong nn kinh t Vit Nam. Trong thc t, Chnh ph tuyn b cng khai nh ca h duy tr vai tr ch o v ch ng ca cc SOE, m Chnh ph Vit Nam gi l "kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha.[84] D vy, trng tm vo sn xut cng nghip v t trng ca Nh nc trong GDP khng cho thy ton cnh bc tranh kinh t Vit Nam. T quan im ca ngi lao ng, phn ng (gn 90%) dn s c lm vic v lin quan n cc doanh nghip t nhn cho d gi tr gia tng t sn xut ca cc doanh nghip thp hn. Tuy nhin, cnh tranh gia khu vc t nhn trong nc vi cc SOE vn cn rt hn ch. Khu vc t nhn trong nc in hnh l cc doanh nghip quy m va v nh trong lnh vc nng nghip v cng nghip nh, trong khi cc SOE c xu hng quy m ln hn hot ng trong cc nhng ngnh cng nghip cn nhiu vn hn.[85] Nh trnh by trn, k hoch ci cch vn ra vin cnh vai tr ch o ca cc SOE i vi "vic duy tr s bo h v u t ca Nh nc trong" nhng ngnh cng nghip ch cht m phm vi vt qu cc lnh vc c quyn t nhin.[86] i lp vi cc khu vc kinh t t nhn trong nc, cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c xu hng tp trung vo nhng ngnh cng nghip cn nhiu vn hn - nhng lnh vc m cc SOE ang hot ng v hin chim ti hn 35% sn lng cng nghip.[87] Nu ch xt iu ny, c th thy cc SOE ang dn m ra cnh tranh vi cc yu t nc ngoi. Tuy nhin, nh nu trn y khi cp n qui m ca FDI, nhiu FIE l cc lin doanh vi cc SOE, v theo thng l h
76
chia s li nhun c quyn trong nhng ngnh cng nghip c bo v khi cnh tranh t bn ngoi. Bi vy, cc SOE hin hot ng trong nhng ngnh cng nghip sn xut sinh li ch cht cha chu tc ng y ca s cnh tranh t pha nhng doanh nghip t nhn hoc cc FIE c lp v v vy cha th m bo rng tng th nhng khu vc ny hot ng trn c s th trng. 2. t ai v quyn s dng t A. Khung php l Lut t ai nm 1993, sa i nm 1998 v nm 2001, quy nh h thng qun l t ai cng nh cc quyn v ngha v ca ngi s dng t, ra cc nguyn tc qun l t ai Vit Nam. Theo Lut t ai, ti nguyn t thuc s hu ton dn v do Nh nc qun l.[88] Thm vo , vai tr ca Nh nc bao gm c vic bo v t nng nghip, khuyn khch u t vo t ai v tch lu gia tng gi tr ca t.[89] Trn c s , chnh quyn trung ng cn phi bo v quyn s dng t hp php ca ngi s dng t, bao gm c gim st vic trao i, chuyn nhng, cho thu, tha k hay th chp quyn s dng t.[90] Trong thc t, hu ht vic qun l t ai c giao cho cc u ban nhn dn a phng nhng c quan cng c chc nng ban hnh cc vn bn php lut lin quan n s dng t v phn khu t, ng k v gii quyt mt s tranh chp v quyn s dng t.[91] B. Tin trin trong nn kinh t Vit Nam khng cho php s hu t ai t nhn di bt k hnh thc no, ch c cc quyn s dng t hn ch. M hnh ca Vit Nam v qun l nh nc i vi li ch v quyn s dng t ngn cn vic to ra mt th trng quyn s dng t t do da trn khung php l bo v quyn li ca cc thnh vin tham gia th trng.[92] S can thip ca Nh nc trong vic phn b, chuyn nhng, s dng v nh gi t ai, nhng nhn t s ln lt c http://svnckh.com.vn 77
bn lun di y, lm tn hi nghim trng s pht trin ca th trng quyn s dng t t do. Cc quyn v t ai c Chnh ph phn loi theo mc ch, phn nh r gia t sinh li v t khng sinh li. Quyn s dng t cao nht c trao cho cc h gia nh v c th i vi t khng sinh li v cc quyn s dng t hn ch nht c dng cho cc doanh nghip thng mi thu.[93] Ba cch tip cn quyn s dng t (sinh li hoc khng sinh li) bao gm giao t, cho thu v chuyn nhng. t phc v mc ch lm nh c giao cho, ngha l cp quyn s dng n nh lu di. t phc v sn xut sinh li c giao hoc cho thu theo tng giai on ngn, ty theo vo k hoch sn xut kinh doanh.[94] Kh nng chuyn nhng quyn s dng t ph thuc vo s xem xt ca Nh nc v ph thuc cc loi t, cc loi ch s hu v hoa li t t, iu ny ph nhn mt th trng t do thc s v quyn s dng t.[95] Vic chuyn i chc nng s dng t, v d, t t lm nh sang sn xut thng mi, tu thuc ch yu vo s qun l ca Chnh ph.[96] Cho d khng c quyn s hu ton phn, song t c giao cho lm nh c quyn s dng n nh lu di chuyn i, tha k, cho thu hoc th chp. Ngi s hu t phi tr mt khon ph phn giao t ai ban u, sau khng phi np bt c loi ph no khc.[97] Do vy, chng nhn quyn s dng t cp cho c dn Vit Nam l vnh vin, v trn l thuyt c th chuyn nhng trong phm vi mc ch s dng quy nh. Mc d mt s nh bnh lun cho rng s linh hot ny cho php hnh thnh mt th trng t lm nh , song nhng iu kin v mt php l i vi vic cho thu v chuyn nhng t ai vn cn rt nghim ngt. H gia nh v c nhn ch c php chuyn nhng quyn s dng t khi h chuyn n ni khc sinh sng hoc tip qun sn xut hoc tip qun cc hot ng sn xut kinh doanh, hoc chuyn sang ngnh ngh khc, hoc khng cn kh nng lao ng. Cc h kinh doanh c th cho thu quyn s dng t ca mnh nu
78
gia nh trong tnh trng ngho kh, hoc nu h chuyn ngh khc hay khng cn kh nng khai thc t.[98] Cc t chc thng mi, cc nh u t nc ngoi v h gia nh ang s dng t cho mc ch thng mi, m khng phi pht trin c s h tng, th c cho php thu t. Thi hn cho thu c quyt nh da trn k hoch kinh doanh thng khng vt qu 20 nm (ti a l 50 nm).[99] Cng ty phi tuyt i tun th vic s dng t i thu vo nhng mc ch c cho php, nu khng quyn s dng t s t ng b Nh nc thu hi. Ch nhng ngi thu trong nc mi c quyn chuyn nhng, bn hay cho thu t ai thuc quyn qun l ca h. Cc nh u t nc ngoi phi thu t trc tip t Nh nc, ch khng c thu li nh cc cng ty trong nc, quy nh ny loi cc nh u t nc ngoi ra khi th trng chuyn nhng quyn s dng t.[100] nh gi yu t th t Cc SOE tip tc ng vai tr trng yu trong nn kinh t Vit Nam, vi t l ca khu vc nh nc trong nn kinh t chim 40% GDP v 42% sn lng cng nghip. Thm vo , Chnh ph tuyn b mc tiu duy tr vai tr ch o ca cc SOE. Mc d khu vc kinh t t nhn ang pht trin mnh s dng t 85% n 90% lc lng lao ng, nhng cnh tranh gia khu vc ny vi khu vc kinh t Nh nc vn cn hn ch. Cui cng, quyn t do chuyn nhng v tip cn th trng bt ng sn l nhng nhn t ch cht ca s hu t ai t nhn. Vit Nam, khng c quyn s hu t ai t nhn v Chnh ph hin vn cha bt u chng trnh t nhn ha quyn ny. Tt c ti nguyn t thuc v "ton dn" nhng li c qun l bi Nh nc. Chnh ph cho thu t v trao cho cc c nhn v cng ty mt s quyn s dng t hn ch, cn vic chuyn nhng v chuyn mc ch s dng t hon ton ph thuc vo vic xem xt v chp thun ca Nh nc.
79
Gp tt c nhng yu t trn, quyn s hu t t nhn v s tham gia ca khu vc kinh t t nhn trong nn kinh t Vit Nam b hn ch ng k do s can thip ca chnh quyn. Yu t th nm. Mc kim sot ca Chnh ph i vi vic phn b cc ngun lc, v i vi cc quyt nh v gi c v sn lng ca cc doanh nghip Phn quyn cc quyt nh kinh t l mt tiu chun ca cc nn kinh t th trng, trong , tt c cc quyt nh c lp v gi c v sn lng, ngun u vo, v u t ca cc c nhn v cng ty phc v li ch ring, tng hp li m bo rng cc ngun lc kinh t c phn b v s dng mt cch hiu qu nht. Gi c trong nhng nn kinh t nh vy c xu hng phn nh c tnh hnh nhu cu ln tnh khan him tng i ca cc ngun lc cho sn xut. Mt thc o quan trng trong vic nh gi mc kim sot ca Chnh ph i vi cc quyt nh sn xut v phn b ngun lc l mc tham gia ca Chnh ph trong qu trnh phn b vn. Nu coi ngn hng l cc nh cung cp vn quan trng, th vic Chnh ph tin hnh kim sot khu vc ngn hng thng mi nh th no l mt yu t cn c xem xt. i vi yu t ny, ba vn c t ra l: (1) phm vi t do ha gi c, (2) tnh hnh ci cch khu vc ngn hng thng mi, v (3) mc m c nhn v doanh nghip c th tham gia vo cc hot ng kinh doanh. 1. Mc t do ha gi c A. Khung php l Chnh ph hy b hu ht nhng kim sot v gi c vo nm 1992, ch tr nhng lnh vc lin quan n c quyn Nh nc, v gi c nhng mt hng thit yu i vi nn kinh t bao gm in, dch v bu chnh v dch v in thoi. Ban Vt gi Chnh ph ("GPG") c thnh lp theo mt Ngh nh nm 1993, hin vn tin hnh nh gi khng ch nhng lnh vc thng c iu tit trong cc nn kinh t th trng (in, http://svnckh.com.vn 80
vin thng, nc, vn ti hng khng v ng st), m cn c nhng lnh vc nh xi-mng, st thp, cc sn phm cng nghip khc v dc phm, mc ch chnh l kim sot lm pht v m bo gi c nhng mt hng c bn mc chp nhn c vi i a s dn chng. [101] Php lnh v Gi nm 2002 hn ch phm vi nh gi ca Nh nc vo nhng lnh vc t ai, ti nguyn thin nhin, ti sn nh nc, hng ha v dch v thit yu cho nn kinh t quc dn, hoc nhng hng ha dch v thuc c quyn nh nc. Php lnh ny c coi l bin php tm thi ngn chn lm dng gi c quyn cho n khi Lut Cnh tranh Vit Nam c hiu lc. [102] B. Tin trin trong nn kinh t Hu ht cc bin php kim sot gi c loi b vo cui nhng nm 1980, nhng mt s vn cn tn ti, v d nh nhng bin php kim sot gi in.[103] Mc tiu chnh sch m GPG ra i vi cc bin php kim sot gi cn li l iu tit gi c quyn v m bo gi c nhng hng ha v dch v c bn mc chp nhn c vi i a s dn chng. Tuy nhin, mt s mt hng cng nghip nh thp v xi-mng vn thuc i tng iu chnh ca GPG. Quy ch hot ng ca GPG s c xem xt trong nm 2002 vi d kin rng danh sch cc mt hng b kim sot gi s b thu hp. Mt s ngnh s khng cn chu s iu tit ca Nh nc na, trong khi mt s ngnh khc bao gm xi-mng, st thp s phi hp vi i din chnh ph v ngi tiu dng trong vic nh gi. Xu hng t do ha gi c cng ang din ra trong nhng lnh vc khc. Nh m t trong phn trnh by v FDI trn y, h thng hai gi phn bit i x i vi cc FIE c loi b dn vi vic thu hp khong chnh lch gi, c bit trong bng gi in v vin thng, ng thi Chnh ph cng ln ting cam kt loi b tt c cc phn bit v gi. [104]
81
Php lnh nm 2002 v gi cho php Nh nc tin hnh iu tra v can thip vo cc hnh vi nh gi c quyn - chc nng ny khng c quy nh trong thm quyn ca GPG.[105] Tuy nhin Chnh ph khng quy nh chi tit c quan chc nng no s thc thi Php lnh. Do vy cha th nh gi hiu qu ca vn bn ny. 2. Tnh hnh ci cch khu vc ngn hng thng mi A. Khung php l Lut cc T chc Tn dng nm 1997 quy nh v t chc v hot ng ca cc t chc tn dng v ngn hng ti Vit Nam, ng thi ch r SBV l c quan duy nht tin hnh vic cp php cho cc ngn hng v cc t chc tn dng.[106] Cng cn lu l SBV khng phi l mt th ch c lp m vn l mt c quan ca chnh quyn trung ng chu s gim st ca Quc hi.[107] Ngh nh v cc T chc Tn dng nm 1999 quy nh SBV l c quan cp v rt giy php, cng nh qun l v iu tra cc hot ng ca tt c cc loi hnh t chc tn dng nc ngoi ti Vit Nam. Tt c cc giy php phi c cp ph hp vi "tin trnh pht trin kinh t ca Vit Nam v hin trng ca th trng ti chnh", nh quy nh ca chnh quyn trung ng.[108] Nm 2001, Quyt nh v T chc v Hot ng ca cc Ngn hng Thng mi ca SBV quy nh rng cc ngn hng thng mi quc doanh ("SOCB") chu s qun l ca Nh nc thng qua SBV," v thng qua cc hot ng ngn hng ca mnh "phi ng gp vo vic hin thc ha cc mc tiu ca Nh nc. [109] Ngh nh nm 1999 v Ch Ti chnh ca cc T chc Tn dng yu cu cc ngn hng t vn hnh v chu trch nhim c lp v kinh doanh ca mnh, cc ngha v v cam kt ca mnh. Cc t chc tn dng c quyn sung qu, chuyn nhng, cho thu, thanh l v cm c cc ti sn trn nguyn tc "hiu qu, an ton v pht trin ngun vn. Ngh nh cng phn bit gia cc t chc tn dng quc doanh v t
82
nhn, trong li nhun ca cc t chc tn dng quc doanh c phn b trc tip vo mt s qu nh qu pht trin kinh doanh. Phn b li nhun ca cc t chc tn dng ngoi quc doanh c quyt nh bi chnh cc t chc sau khi tha mn nhng yu cu d tr vn iu l.[110] B. Tin trin trong nn kinh t Nm 1998, trch nhim ca SBV c chia ra vi chc nng iu tit qun l khu vc ngn hng, bao gm bn ngn hng thng mi quc doanh ln, mt s ngn hng hp tc, ngn hng lin doanh, v cc vn phng i din, chi nhnh cc ngn hng nc ngoi.[111] Khu vc ngn hng ti Vit Nam cha pht trin c th vn hnh nh nhng trung gian ti chnh tht s trong nn kinh t th trng. Hai vn ln l: 1) khng c lp hon ton th hin qua vic Nh nc kim sot li sut v cho vay ti cc SOE, v 2) thiu s cnh tranh hiu qu trong lnh vc ngn hng do cc quy nh ca Nh nc. Kim sot li sut Thng 8 nm 2000, SBV thay th mc trn li sut cho vay tin ng hng thng bng li sut cho vay cn bn hng thng, da trn li sut m chn ngn hng thng mi p dng vi cc khch hng loi AA ca h. Cc ngn hng c t do iu chnh li sut cho vay trong bin 0.3% i vi cc khon vay ngn hn v 0.5% vi cc khon vay di hn. Chnh sch ny nhm a li sut cho vay gn vi li sut th trng hn. Thng 6 nm 2001, SBV bi b cc kim sot v li sut cho vay tin ng ci thin kh nng tip cn tn dng ca khu vc t nhn.[112] Tnh ti ngy 1/6/2002, cc ngn hng thng mi ngoi quc doanh c php t ra li sut cho vay ca ring mnh, ngoi vic t ra li sut tin gi. Cho d quy nh ny nh du mt bc na trong qu trnh tin ti mc li sut trn c s th trng, nhng ngn hng trung ng vn cn iu chnh li
83
sut cho vay ca cc ngn hng thng mi quc doanh, chim khong 74% th trng cho vay v t 70% n 80% ti sn cc ngn hng. [113] Chnh sch cho vay ca cc ngn hng thng mi quc doanh Mc d lut php quy nh cc ngn hng thng mi c chc nng xem xt ri ro ca khch hng vay tim nng, nhng cc ngn hng thng mi quc doanh vn tip tc tham gia vo chnh sch cho vay v cp phn ln vn cho cc SOE cho d nhng doanh nghip ny khng t c nhng tiu ch v mt thng mi.[114] Cc ngn hng quc doanh r rng ang b suy yu bi cc khon cho vay theo ch o ca Nh nc theo nhng tiu ch phi thng mi, v nhng khon n tn ng ca cc SOE hin ang l nguyn nhn chnh gy lo ngi. [115] Nhng c tnh chnh thc cho thy rng 60% cc SOE ang thua l nhng ch 60 trong tng s 12.000 SOE ban u tuyn b ph sn.[116] Trong khi lut mi v ph sn v c cu n va c ban hnh, vic quyt nh xem nhng bin php ny c hiu qu nh th no vn cn l qu sm. [117] Nm 2000, Chnh ph thnh lp Qu H tr Pht trin Quc gia (vit tt l NDAF) dn ng cho vic phn tch cho vay thng mi v cho vay chnh sch. Mt s nhng thay i tch cc c thc thi, nh vic ban hnh cc quy nh mi nhm phn loi cc khon vay khng sinh li ph hp vi cc tiu chun quc t.[118] Tuy nhin, cc nh quan st ghi nhn rng vic thc thi cc tiu chun cho vay c hiu qu v mt thng mi cng i hi c thi gian. [119] V d, Chnh ph Vit Nam tip tc cho php cho vay khng c c s m bo i vi cc SOE v cc FIE, trong khi cc doanh nghip t nhn trong nc phi i mt vi nhng yu cu th chp ngt ngho c c nhng khon vay trung hn.[120] Mc d tc cp tn dng cho cc SOE chm li ng k, trong khi tc cp cho cc khu vc kinh t khc tng 27,5%, nhng vn ch c 27% cc khon vay cp bi NDAF ti c vi khu vc t nhn.[121]
84
Cnh tranh trong lnh vc ngn hng Cc nh u t nc ngoi vn b hn ch rt nhiu trong vic tham gia vo lnh vc ngn hng ca Vit Nam theo Lut v Cc T chc Tn dng, lut ny ch cho php thnh lp cc t chc tn dng lin doanh, t chc tn dng phi ngn hng 100% vn nc ngoi, v cc chi nhnh ca cc ngn hng nc ngoi.[122] Cc nh u t nc ngoi nhn chung cha c gp c phn vo cc ngn hng c phn trong nc, ch vi mt vi ngoi l t nm 1995.[123] C hn 30 ngn hng nc ngoi ang hot ng ti Vit Nam, bao gm bn ngn hng lin doanh v 27 chi nhnh ngn hng nc ngoi. Mc d b hn ch v cc giao dch c php tham gia, cc ngn hng ny vn em li s n nh v cnh tranh nht nh cho h thng ngn hng.[124] C 53 vn phng i din ca cc ngn hng nc ngoi, nhng vn phng ny ch c php lm i l cho cc hot ng ngn hng nc ngoi v khng c php thc hin cc nghip v ngn hng trong nc ti Vit Nam. Cc khon vay nc ngoi m cc doanh nghip Vit Nam, bao gm c cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, c c, u phi tun th cc iu kin v chu s gim st ca SBV.[125] Cc iu khon ca Hip nh Thng mi Song phng quy nh m ca lnh vc ngn hng cho nc ngoi. Tuy nhin, nhng ci cch v i x quc gia ny s c thc thi trong thi hn t 8 n 10 nm.[126] Vo thng 3 nm 2001, SBV chp thun mt k hoch chi tit ci t cc ngn hng thng mi quc doanh do Qu Tin t Quc t v Ngn hng Th gii ti tr. K hoch ny bao gm cc mc tiu c cu chun mc thng nin cn phi hon thnh nhm t c cc khon ti tr ti c cu vn phn theo giai on t Chnh ph. Cho ti nay bn ngn hng thng mi quc doanh p ng c nhng mc tiu ny.[127] Tuy nhin, tng t nh cc ci cch SOE c tho lun ti mc trc, Chnh ph Vit Nam ra vin cnh mt vai tr
85
ch o cho bn ngn hng quc doanh chi phi hot ng ngn hng trong nc.[128] Lnh vc ngn hng ch chim mt phn t tng tit kim.[129] Phn ln cc h gia nh gi tit kim di hnh thc -la hoc vng bn ngoi h thng ngn hng.[130] Mc d khng chng t l lnh vc ngn hng vn hnh trn c s th trng, nhng mt c s tin gi thp nh vy cng vi s kim sot ca Chnh ph theo php lut v trn thc t ngn cn lnh vc ngn hng ng vai tr nh mt trung gian ti chnh thc s. Kh nng tip cn tn dng ca khu vc t nhn ngy cng tng ln, nhng khu vc ngn hng chnh thc khng p ng c nhng nhu cu ti chnh ca cc doanh nghip t nhn va v nh ang xut hin ngy cng nhiu, nhng doanh nghip ny quay sang cc knh ti tr khng chnh thc nh t gia nh, bn b v cc hp tc x tn dng.[131] 3. Mc m cc c nhn v doanh nghip c th tham d vo cc hot ng kinh doanh. A. Khung php l Quyn ca cc c nhn, t chc v h gia nh c tin hnh cc hot ng kinh t c quy nh bi Lut Thng mi nm 1997. Lut ny bo v quyn ca cc doanh nghip t nhn, c trong nc v nc ngoi, c tham gia cnh tranh, nhng bo lu vai tr ch o ca khu vc quc doanh.[132] Cc hnh thc doanh nghip t nhn c cho php ti Vit Nam c quy nh trong Lut Doanh nghip, c hiu lc vo thng 1 nm 2000, v thay th lut nm 1990.[133] Lut ny quy nh chi tit quyn v ngha v ca tt c cc doanh nghip t nhn trong nc, bao gm c cc SOE c c phn ha, v cho php vic thnh lp cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, cng ty hp danh v doanh nghip t nhn. Cc cng ty c quyn tm kim v s dng cc ngun lc, la chn loi hnh kinh doanh v t do tin hnh kinh doanh.[134] Theo Lut Doanh nghip trc y, cc cng ty t nhn kh c th cnh tranh vi cc cng ty quc doanh. Vic ng k php
86
l cho mt doanh nghip rt rc ri v chuyn i sang hnh thc cng ty trch nhim hu hn hay cng ty c phn phi tri qua giai on ph duyt ko di. Khc vi cc SOE, cc cng ty t nhn khng th dng quyn s dng t ng gp c phn vo mt lin doanh.[135] Chnh ph cng tin hnh cc bc h tr s pht trin ca cc doanh nghip t nhn v nm 2001 sa i Hin php dnh cho khu vc t nhn v th ngang bng vi v th ca khu vc nh nc.[136] B. Tin trin trong nn kinh t Khu vc t nhn tr thnh ng lc pht trin kinh t ca Vit Nam, vi tc tng trng vt xa khu vc nh nc.[137] Phn ln cng n vic lm mi c to ra trong khu vc t nhn.[138] T nm 2000, khu vc t nhn tng trng c bit mnh m trong lnh vc xut khu v tr thnh ngun thu ngoi t ch yu cho Vit Nam.[139] Mc d khu vc t nhn ti Vit Nam vn cha pht trin, cc cng ty t nhn Vit Nam mi ch chim 8% GDP, nhng Lut Doanh nghip dng nh thc y vic ng k cng ty t nhn mi bng cch to iu kin cho vic ng k v tin hnh kinh doanh c d dng hn.[140] Theo Chnh ph Vit Nam, k t khi Lut Doanh nghip c hiu lc vo thng 9 nm 2002, c hn 70.000 doanh nghip mi c ng k. [141] iu ny c ngha l s doanh nghip ng k t nm 2000 n nay nhiu hn ton b s doanh nghip ng k k t khi cng cuc i mi bt u nm 1986 n trc nm 2000. Khong 90% cc doanh nghip ny l va v nh, vi s vn trung bnh l 250 triu ng (16.700 USD). [142] Chnh ph gn y cng ban hnh mt ch th gip cng dn ca mnh nhn thc r hn v cc quyn mi ca h theo Lut Doanh nghip, nhm thu ht cc doanh nghip ng k mt cch chnh thc.[143] Nhng tin b ni trn c ngha to ln i vi s pht trin kinh t ca Vit Nam. Tuy nhin, doanh nghip t nhn vn km li th trong nhng vn c lin quan n ti chnh, quyn s dng t v tc phong quan liu. Mt cuc iu tra tin hnh cui nm ngoi cho thy ch c 50% cc cng ty c
87
iu tra nhn c ti tr t ngn hng, so vi mc 80% i vi cc SOE.[144] M nhng cng ty tm c ti tr th cng c kh nng phi chu mc li sut cao hn. Cc SOE c th kim c cc khon vay khng cn ti sn m bo, trong khi cc cng ty t nhn v c phn ha phi th chp ti sn ca mnh.[145] Cc cng ty t nhn thy iu ny c bit phin h, bi nhiu cng ty khng c giy t s hu i vi cc ti sn vt cht ca h.[146] ng k nim yt ti th trng chng khon cng khng phi l mt bin php thay th kh thi; hin ch c 17 cng ty c nim yt, trong ch tr mt cng ty, trc y tt c u l cc SOE.[147] Cc cng ty t nhn cng phi i mt vi mt c ch thu nhiu phin toi.[148] nh gi yu t th nm Mc d Chnh ph c nhng bc ti c cu lnh vc ngn hng ph hp vi quy nh ca Qu Tin t Quc t, song tc ci cch chm chp trong khu vc ngn hng thng mi, v vic Chnh ph duy tr s hin din ng k, nm gi ti 70%-80% khu vc ny, l nhng nguyn nhn gy lo ngi ng k. Khu vc t nhn chm tng trng, ch yu bao gm cc doanh nghip va v nh, l b phn cu thnh y n tng ca nn kinh t Vit Nam. Tuy nhin, do Chnh ph vn c s iu hnh ng k i vi li sut v cc chnh sch cho vay, nn khu vc ny vn b hn ch trong vic tip cn cc khon tn dng cn thit duy tr s tng trng lin tc ph hp vi cc nguyn tc ca mt nn kinh t th trng. Mc d lnh vc ngn hng ch chim mt phn t tng tit kim ca Vit Nam, song nhng kim sot theo lut nh v trn thc t m Chnh ph duy tr hn ch lnh vc ngn hng trong vic pht trin thnh mt trung gian ti chnh thc s. Cui cng, mc d gi c c t do ha mt cch ng k, GPG vn duy tr quyn kim sot ty i vi gi c trong cc lnh vc ngoi nhng lnh vc in hnh c xem l c quyn t nhin.
88
Yu t th Su: Nhng nhn t khc m c quan thm quyn xem l thch hp Theo yu t ny, B Thng mi c th gii quyt thm bt k vn no lin quan ti vic xem xt tnh trng kinh t th trng ca Vit Nam. Mt s nhng vn ci cch kinh t m cc nh bnh lun nu ra khng khp vi bt k yu t no trong nm yu t lit k trc . Nhng vn ny bao gm t do ha thng mi, php quyn, v tham nhng. T do ha thng mi BTA c hiu lc t thng 12 nm 2001. Hip nh ny dnh cho Vit Nam kh nng tip cn ln hn i vi th trng Hoa K v Vit Nam tha thun ct gim thu, hn ngch, cc yu cu cp php v cc bin php phi thu quan khc trong thi hn chn nm. Hip nh cng bao gm cc iu khon t do ha quyn xut khu v m ca lnh vc dch v, bao gm lnh vc ngn hng v tng cng ch ti trong vic thc thi quyn s hu tr tu. Trung tm ca hip nh ny l vic a vo quy nh v i x quc gia. Theo , Vit Nam cam kt dnh cho cc cng ty Hoa K s i x khng khc bit so vi s i x dnh cho cc SOE ca Vit Nam, c ngha l tin trnh sng lc u t hin hnh i vi hu ht cc lnh vc (theo cc d n u t nc ngoi tim nng phi c thm nh) s b loi b trong vng chn nm. Nhng lnh vc loi tr bao gm truyn thng v vn ha; ngn hng v u t; khai khong v nng lng; vin thng; cng v vn ti. iu ny c ngha l trong vng vi nm ti, i vi cc lnh vc cam kt, Vit Nam s chm dt cc iu kin i vi vic thnh lp cng ty 100% vn nc ngoi v t l xut khu bt buc, cng nh dnh cho cc cng ty u t ca Hoa K quyn th chp v chuyn nhng quyn s dng t. Trong khi mt s lnh vc, bao gm ti chnh v vin thng, b loi tr khi iu khon i x quc gia, Hip nh vn thc s t do ha s tham d ca Hoa K vo cc lnh vc ny. Vi vic
89
Hip nh c hiu lc, cc chi nhnh ngn hng Hoa K c php thnh lp, v nhng hn ch i vi vic gp vn ca Hoa K vo cc ngn hng Vit Nam s dn dn b loi b cho ti nm 2009.[149] Cc cng ty Hoa K cng c th u t vo th trng vin thng ca Vit Nam, tuy nhin ch vi phn vn gp thiu s. Tc ng thun tu ca nhng ngoi l v i x quc gia ny l Chnh ph Vit Nam vn c php sng lc vic tham d ca Hoa K vo nhng lnh vc ny thng qua vic duy tr cc yu cu cp php i hi c s thm nh ca Chnh ph. Nhm tun th BTA, nm 2001 Chnh ph Vit Nam thng bo C ch xut nhp khu 5 nm, thay th nhng k hoch mt nm trc y. Vit Nam i trc lch trnh thc hin cam kt quy nh bi BTA trong vic loi b cc hn ch s lng (QRs - quantitative restraints) i vi cc mt hng xut khu v nhp khu, ng ch l i vi cc mt hng vt liu xy dng, knh v nhng sn phm thp cn li.[150] Ti nm 2003, ch c ng v cc sn phm du m l chu s iu chnh ca c ch hn ch s lng. Mc d nhng tha nhng c a ra v cc cam kt c thc hin ch p dng vi cc cng ty Hoa K, v ph thuc vo lch trnh t ba n chn nm, nhng BTA vn th hin mt cam kt ln ca Vit Nam theo hng t do ha thng mi v u t. Vit Nam c tnh s thay i 148 vn bn php l a lut php ca mnh theo hng ph hp vi Hip nh.[151] FDI vo lnh vc nhp khu v phn phi ca Vit Nam vn chu s iu chnh ca nhng iu khon ring bit cha bao gi c ban hnh, nhng Chnh ph ang chun b ban hnh mt ngh nh vo nm 2004 cho php u t nc ngoi vo lnh vc ny, vi mt s ngoi l lit k trn.[152] Mt iu cng quan trng l Vit Nam s lp nn cc tiu chun trng ti c quc t cng nhn vo 2007. Vit Nam cng tch cc trong vic tr thnh thnh vin ca cc t chc quc t. Thng 7 nm 1995, Vit Nam c kt np vo Hip hi cc Quc gia ng Nam . (ASEAN), v theo lch trnh s gia nhp Hip nh Thng mi T do ASEAN
90
(AFTA) vo 2006. Vit Nam cng c nhng tin b trong vic ct gim thu quan nh vo hng ha xut x t cc nc ASEAN khc.[153] Vit Nam cng gia nhp din n Hp tc Kinh t chu -Thi Bnh Dng (APEC) vo nm 1998 v np n xin gia nhp T chc Thng mi Th gii, mc d kh c th c chp nhn tr thnh thnh vin trc nm 2005. T do ha thng mi v m ca th trng l nhng iu thit yu i vi vic gia nhp WTO, v to ra mt ng lc ch yu i vi ci cch kinh t ca Vit Nam. Mc d nhng tin b ny c ngha ln i vi pht trin kinh t ca Vit Nam v vic hi nhp ca nc ny vo h thng thng mi th gii, nhng cn qu sm xc nh hiu qu ca nhng bc i ny . Php quyn Quy nh php lut Vit Nam c bit yu: lut php khng r rng, t php khng c lp vi ng Cng sn, c qu t lut s v th tc xt x cn s khai.[154] Mt biu hin ca s thiu lng tin vo h thng php lut l vic nhiu FIE a vo trong cc hp ng mt iu khon rng tranh chp s c gii quyt ti To n Trng ti Singapore. Chnh ph ang thc hin mt chng trnh nh gi Nhu cu Php lut cng vi mt nhm lin kt cc nh ti tr quc t v song phng. Vic nh gi ny s c tin hnh bao trm nhng lnh vc ci cch cn thit chnh, nh to ra mt khung php l ng b ni ti; hp l ha tin trnh lm lut v hip c, to ra v tng cng th ch php l cn thit thc thi lut; o to lut cho cc lut s v quan to, v tng cng minh bch ha v h thng thng tin. [155] Chin lc pht trin h thng php lut d kin s c Quc hi ph chun trc cui nm 2002. Tham nhng Cc bo co cho thy Vit Nam c mc tham nhng cao v Chnh ph hin hnh ang tin hnh cc bin php gii quyt vn ny. [156] Tuy nhin, cn lu rng tham nhng
91
l mt vn ln nhiu nn kinh t ang chuyn i khc v mt vi nn kinh t th trng. Phn tch v nh gi Mc d Mc 771(18)(B) ca o lut lit k su nhn t m B Thng mi phi xem xt khi quyt nh liu mt quc gia c vn hnh theo cc nguyn tc th trng hay khng, o lut khng a ra ch th hoc phng hng no lin quan ti tm quan trng tng i ca tng nhn t trong vic nh gi tnh trng tng th ca nn kinh t Vit Nam. Nh tho lun trn trong mc Phng php Phn tch, B Thng mi xem xt liu xem cc d kin thc t, khi p dng theo cc nhn t ca o lut, c th hin rng nn kinh t nhn chung vn hnh theo cc nguyn tc th trng hay khng. B Thng mi tha nhn nhng thay i tch cc, c trong php lut v trn thc t, m Vit Nam tri nghim trong vng 15 nm qua. Chnh ph Vit Nam tin hnh nhng ci cch th trng ng k t sng kin i mi v thng qua lut nhm thc y pht trin kinh t trn c s th trng. Mc lng ch yu da trn c s th trng. Chnh ph cng khuyn khch s pht trin cc doanh nghip va v nh thng qua cc ci cch php l m gn y dn n s tng trng y n tng ca khu vc kinh t t nhn (phi nng nghip). Tuy nhin, khi p dng nhng nhn t c yu cu theo mc 771(18)(B) ca o lut, chng ti thy rng nn kinh t Vit Nam vn ang trong giai on chuyn i v khng t cch l mt nn kinh t th trng theo Lut Chng Ph gi. Tin t Vit Nam, tin ng, khng c kh nng chuyn i y cho nhng giao dch ti khon vng lai v trn thc t khng c kh nng chuyn i cho nhng giao dch ti khon vn. Cng vi quy nh ca Chnh ph v th trng ngoi hi lin ngn hng, iu ny ngn cn s pht trin ca mi lin kt thng qua t gi hi oi gia th trng Vit Nam v cc th trng th gii. Mc d, FDI c khuyn khch, song cng lc li b iu chnh v nh hng thng qua cc yu cu cp php v ng k.
92
Nhng hn ch v kim sot cng ty v mc s hu nc ngoi c php gim thiu ha nh hng ca u t nc ngoi i vi s pht trin ca khu vc SOE to ln. Mc tiu c ch ra ca Chnh ph l tip tc bo h v u t vo nhng SOE trong lnh vc cng nghip m bo rng cc doanh nghip ny duy tr mt vai tr ch o trong ci m Chnh ph cp ti nh l mt nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha. Chnh sch ny thc y s pht trin ca cc SOE v nh hng khng tt ti FDI. Nhng ngnh cng nghip m cc SOE ny ang hot ng khng ch hn ch trong nhng lnh vc c quyn t nhin truyn thng, m m rng sang c cc lnh vc thc phm, bn bun, bn bun xng du, cc sn phm cng ngh thng tin, mt s sn phm c kh v in t, sn xut kim loi thp v kim loi mu, cc ha cht c bn, phn bn, xi-mng, xy dng v dc phm. Kt qu ca nhng chnh sch ny l cnh tranh gia khu vc nh nc v phi nh nc b hn ch, mc d Chnh ph c nhng n lc khc thc y s pht trin khu vc t nhn v tng cng u t nc ngoi, nhm gia tng p lc cnh tranh i vi cc doanh nghip ln ca nh nc. Mc ci cch hn ch trong nhng lnh vc trng yu ca nn kinh t Vit Nam t ra nhng lo ngi tng t v vic Chnh ph tip tc kim sot ng k nn kinh t. Bt chp nhng ci cch gn y trong lnh vc ngn hng, Chnh ph vn duy tr quyn s hu v kim sot to ln i vi khu vc ngn hng thng mi. Kt qu l vic cho vay trn c s phi thng mi c c hi tip din. Hn na, Vit Nam khng c php s hu t nhn v t ai. Mc d Chnh ph phn quyn trong vic phn b quyn s dng t, nhng quyn khng c t do chuyn nhng v vn chu s ph duyt ca chnh quyn a phng. Khi tin hnh cc phn tch ca mnh, B Thng mi c yu cu phi xem xt tnh tng th ca cc ci cch kinh t ca Vit Nam khi quyt nh xem nn kinh t ca nc ny c vn hnh y theo cc nguyn tc th trng hay khng. Mc d Vit
93
Nam d b nhiu phn kim sot trong nn kinh t, song cc th trng chc nng vn cha mnh thay s kim sot ca Chnh ph i vi phn ln nn kinh t. Kt lun ca chng ti l cc lc lng th trng ti Vit Nam cha pht trin mnh cho php s dng cc gi c v chi ph ti nc ny trong vic phn tch ph gi ca B Thng mi M.
Khuyn ngh Cn c vo nhng chng c ni tri hn lin quan ti cc ci cch kinh t Vit Nam ti nay, c phn tch theo yu cu ca mc 771(18)(B) ca o lut, chng ti khuyn ngh rng B Thng mi i x vi Vit Nam nh l mt nc c nn kinh t phi th trng trong nhng tin trnh t tng v mc thu chng ph gi v chng tr cp, c hiu lc t 1 thng 7 nm 2001.
94
Ph lc 2: CC BNG BIU Bng1: Cc mt hng ca nc ta b iu tra v bn ph gi T T 1 3 4 5 6 Nm 1994 1998 2000 2001 2002 Nc iu Hng ho tra Colombia EU Ba Lan Canaa Canaa Go Giy dp Bt la Ti Kt qu Khng nh thu mc d c ph gi. Khng nh thu v th phn gia tng nh. nh thu chng bn ph gi mc 0,09 Euro/chic. nh thu chng bn ph gi mc 1,48la Canaa/kg.
Giy Khng nh thu v khng ph gi. khng thm nc C da trn Tm Giy da DOC kt lun c ph gi. Tm thi DOC kt lun c ph gi. m Tm thi EU kt lun c ph gi
7 8 9
2002 2003 2005
M M EU
95
Bng 2: Cc khu vc chu CBPG nhiu nht Nm 1998 % 18 1999 S lng 101 % 31
Khu vc ngnh S lng hng Ho cht kali, cht 41 do, dng cao su Thp Hng dt Thit b Giy v g 78 28 13 8
38 28 13 4
91 37 26 25
28 11 8 8
( Ngun: ti nghin cu khoa hc cp b: Nghin cu v bn ph gi v kin ngh nhng gii php chnh sch chng bn ph gi trn th trng Vit Nam- on Vn Trng (2002) Vin nghin cu th trnggi c- B Ti chnh)
Bng 3: Tnh hnh p dng thu chng bn ph gi trong lin minh chu u
Sn Sn phm Ha cht Hng dt G v giy in t C kh St thp Kim loi khc Sn phm khc Tng s S v iu tra ph gi
1996
1997 8
1998
1999 28
2000 17
10
8 7 14 1
11
12 5 19 25
2 1 7 2
9 1 5 25 24
4 1 2 45 42
1 29 21
5 86 66
2 31 31
96
iu tra tr cp
20
Bng 4: Quyt nh cui cng ca USDOC trong v kin catfish Tn cng ty Agifish Cataco Vnh Hon Navico Cc cng ty khc c tham gia v kin Cc cng ty khng tham gia v kin M c c 44,76% 45,55% 36,84% 52,90% 44,66% 63,88% M c m i 47,05% 45,81% 36,84% 53,68% 45,55% 63,88%
Bng 5: Quyt nh ca USDOC trong v kin tm ngy 30/11/2004
Cc cng ty Seaprodex Minh Hi Minh Ph Camimex Kim Anh
Mc c 4,13 % 4,21 % 4,99 % 25,76 %
Mc mi 4,30% 4,38% 5,24% 25,76% 4,57% 25,76%
Thay i 0,17% 0,17% 0,25% 0,19% -
Mc thu ring bit cho cc b n t 4,38 % nguyn Mc thu chung cho cc cng ty Vit 25,76 % Nam khc
(Ngun:http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=65091&Cha nnelID=11)
97
Ph lc 3: XUT KHU GIY DP CA VIT NAM SANG TH TRNG NHT BN Thng k kim ngch xut khu giy dp ca Vit Nam sang Nht Bn
n v tnh: 1000 Yn Nm 2001 Nm 2002 10,018,719 19.0% Nm 2003 10,161,862 1.4% Nm 2004 12,095,500 19.0%
Kim ngch xut khu 8,420,422 Tng trng % Th phn ca Vit Nam 2.28
2.73
2.85
3.43
M HS 6401: Giy, dp khng thm nc, c ngoi v m bng cao su hoc plastic, m giy, dp khng gn hoc lp ghp vi bng cch khu, tn inh, xoy c, cm hoc cc cch tng t
98
Kim ngch XK sang Nht Bn Nm 2004 Total Trung Quc Italia Philppin Vit Nam (VT: 1000 Yn) 8,521,874 7,572,988 613,598 115,466 708
Th phn
88.87% 7.20% 1.35% 0.01%
M HS 6402: Giy, dp c ngoi v m giy bng cao su hoc
plastic
Kim ngch XK sang Nht Bn (VT: 1000 Yn) 130,489,342 113,262,185 3,259,619 2,751,720 2,556,712 2,536,135 86.80% 2.50% 2.11% 1.96% 1.94%
Nm 2004 Total Trung Quc Vit Nam Italia Thi Lan Innxia
Th phn
M HS 6403: Giy, dp c ngoi bng cao su, plastic, da thuc hoc da tng hp v m bng da thuc, dp xp, quai hu
Kim ngch XK sang Nht Bn (VT: 1000 Yn) 105,360,720 32,458,889 29,418,590 9,499,347 5,828,809 4,192,732 30.81% 27.92% 9.02% 5.53% 3.98%
Nm 2004 Total Trung Quc Italia Campuchia Vit Nam Innxia
Th phn
99
M HS 6404: Giy, dp c ngoi bng cao su, plastic, da thuc hoc da tng hp v m giy bng nguyn liu dt
Kim ngch XK sang Nht Bn (VT: 1000 Yn) 76,368,272 63,423,880 3,184,794 2,784,478 2,686,910 83.05% 4.17% 3.65% 3.52%
Nm 2004 Total Trung Quc Italia Innxia Vit Nam
Th phn
M HS 6405: Giy, dp khc

Kim ngch XK sang Nht Bn (VT: 1000 Yn) Total Trung Quc Italia Anh Php Thi Lan Innxia Vit Nam 3,445,356 2,195,146 406,801 176,313 125,872 57,248 51,354 39,586 63.71% 11.81% 5.12% 3.65% 1.66% 1.49% 1.15%
Th phn
M HS 6406: Cc b phn ca giy, dp, ming lt ca giy, dp c th tho ri, gt giy v cc sn phm tng t; ght, ng giy, cc sn phm tng t v cc b phn ca chng
Kim ngch XK sang Nht Bn (VT: 1000 Yn)
Th phn
100
Total Trung Quc Hn Quc Innxia Braxin Italia Thi Lan Vit Nam
28,225,456 21,751,961 1,866,057 936,670 492,471 445,713 435,663 279,868 77.07% 6.61% 3.32% 1.74% 1.58% 1.54% 0.99%
Cc mt hng giy dp xut khu vo Nht Bn s b nh thu nhp khu nh sau:
M HS 6401 6402 6403
Thu nhp khu 6,7-27% 6,7-27% 21,6-30% hoc 4.300Yn/i, Thu u i GSP l 0%
6404
6,7-30% hoc 4.300Yn/i, Thu u i GSP l 0%
6405 6406
3,4-30% hoc 4.300Yn/i, Thu u i GSP l 0% 3,4-25%
Ngoi thu nhp khu trn, Nht Bn cn p dng Hip c Washington v qun l nhng mt hng c lm t da thuc cc loi ng vt qu him. i vi nhn hiu hng ha, nhn mc t nguyn v c giy ca Nht Bn p dng theo Lut tiu chun cng nghip Nht Bn (JIS). Cn i vi cc loi giy lm bng da gi, cao su, si resin phi c cc thng tin v nguyn liu, cht liu trn mi giy, lu khi s dng, tn a ch, s in thoi sn xut trn nhn hiu giy .
* H thng phn phi giy dp Nht Bn

Nh sn xut nc ngoi
101
Nh sn xut trong nc
i l nhp khu
Ph lc 4: CH TH 20 CA TH TNG CHNH PH
TH TNG CHNH PH CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM S: 20/2005/CT-TTg c lp - T do - Hnh phc ------------------H Ni, ngy 09 thng 6 nm 2005
CH TH V vic ch ng phng, chng cc v kin thng mi nc ngoi

____________
102
Trong nn thng mi quc t thng ny sinh cc v kin thng mi. Nc ta ngy cng m rng quan h kinh t - thng mi vi nc ngoi, hi nhp ngy cng su vo nn kinh t quc t v do phi i mt vi nhiu hnh vi bo h mu dch, cc v kin thng mi ca nc ngoi nh: kin bn ph gi, chng tr cp, p dng cc bin php "t v"... cng nh cc v kin ca cc doanh nghip nc ngoi. Tnh hnh t ra yu cu cp bch phi c nhng bin php ng b, hu hiu phng, chng cc v kin thng mi nu trn, bo v li ch ca Nh nc v ca cc doanh nghip. V mc ch , cc B, ngnh, cc a phng v cc doanh nghip cn thc hin cc nhim v v bin php di y: I. Mt s nguyn tc ch yu trong vic phng, chng cc v kin thng mi vi nc ngoi 1. Cn coi vic ch ng phng nga cc v kin thng mi l yu cu hng u. 2. Khi ny sinh v kin, cn tch cc, ch ng thc hin cc bin php cn thit x l v kin theo hng hn ch ti mc thp nht nhng hu qu tiu cc i vi ngnh sn xut v cc doanh nghip nc ta. 3. Cn nm vng v vn dng nhun nhuyn cc quy nh ca lut php quc t cng nh php lut cc nc lin quan v php lut nc ta. 4. Bn cnh vic x l cc kha cnh php l, cn p dng ng b nhng bin php khc, t vn ng hnh lang ti lin kt vi cc bn b khi kin v cc doanh nghip nhp khu, cng nh u tranh trn mt trn d lun. 5. Cc c quan qun l nh nc chu trch nhim thng tin, hng dn, h tr cc doanh nghip; cc doanh nghip, Hip hi ngnh hng ng vai tr ch yu trong vic phng, chng cc v kin thng mi vi nc ngoi. 6. Cc doanh nghip cn hip ng, lin kt nhm phng, chng cc v kin thng mi c nhn t quc t. II. Cc bin php phng trnh cc v kin thng mi phng trnh cc v kin thng mi cn tin hnh cc bin php sau: 1. Nm vng v thc thi nghim chnh cc quy nh, th tc php l quc t v ca cc nc nhp khu phng trnh vic ny sinh cc v kin thng mi. 2. Bo m tnh php l cht ch ca cc hp ng kinh t - thng mi vi cc i tc nc ngoi. 3. a dng ho th trng xut khu, c c cu xut khu hp l trn tng mt hng, th trng; trnh tnh trng gia tng t bin vic xut khu mt s mt hng ti mt th trng trong mt thi gian ngn. Trong trng hp cn thit c th p dng mt s bin php tm thi iu tit lung hng xut khu.
103
4. Theo di st sao, d bo kp thi ng thi ca cc nc nhp khu (c nh nc ln doanh nghip) sm c bin php phng nga. 5. Trong qu trnh kinh doanh cn bo m nghim chnh cc quy nh v thng k, k ton, lu tr h s... phng khi ny sinh v kin th c t liu cn thit bo v li ch. 6. Qun l cht ch vic cp Giy chng nhn xut x hng ho (C/O): tng cng cng tc kim tra, gim st vic cp C/O; chng hin tng gian ln C/O bng cch nhp hng ca nc th ba ri s dng C/O ca Vit Nam xut khu. 7. Hip hi ngnh hng Vit Nam nu thy cn v c kh nng th thng tho vi Hip hi cc nh sn xut ca nc nhp khu d kin khi kin c s iu chnh thch hp nhm bo m li ch hp l ca c hai bn, ng thi phi hp vi Hip hi cc nh nhp khu v tiu dng ngn nga ny sinh v kin. 8. Trong cc v kin i vi doanh nghip n l th doanh nghip b khi kin, nu iu kin v php lut cho php thng tho vi bn nguyn i ti gii php tho hip, trnh a v vic ra cc c quan thc thi php lut.
III. Cc bin php x l khi cc v kin thng mi ny sinh

Khi ny sinh v kin cn thc hin cc gii php sau: 1. B Thng mi phi hp vi B Ngoi giao (bao gm c C quan i din ngoi giao nc pht sinh v kin) kp thi cung cp cho cc doanh nghip v Hip hi ngnh hng mi thng tin cn thit (lut php nc s ti, trnh t tin hnh v kin, cc nguyn n...), ng thi hng dn cn k cc cng vic cn tin hnh. 2. Nu v kin lin quan ti nhiu doanh nghip th Hip hi ngnh hng ng ra lin kt, iu phi cc hot ng ca cc doanh nghip. Cc doanh nghip cn p ng y , ng th thc v thi hn cc yu cu m c quan iu tra nc ngoi t ra, chun b chu o v tch cc hp tc vi c quan iu tra nc ngoi trong cc cuc iu tra ti ch. Cc doanh nghip cn phi hp hot ng mt cch cht ch, khng gy kh khn cho hot ng chung, khng hnh ng n l v li ch ring. 3. Cc doanh nghip cn c nhng cn b, chuyn gia c kin thc v php l, c kinh nghim tham gia x l cc v kin, nu cn th thu Cng ty t vn lut trong hoc ngoi nc gip x l v kin. 4. Cc doanh nghip (hoc Hip hi ngnh hng) cn nghim chnh theo ui v kin, nu th tc i hi hoc cho php th cn c i din c thm quyn tham d cc phin iu trn, xt x. 5. Tch cc tin hnh hot ng vn ng hnh lang (lobby) v quan h cng chng (public relations) h tr cho vic khi kin. Cc c quan c trch nhim, Hip hi ngnh
104
hng, cc doanh nghip lin quan cn ch ng cung cp thng tin, nh hng cho cc c quan truyn thng h tr cho vic x l v kin. 6. Tu trng hp c th v quy nh ca lut php c th a ra x l ti cc th ch song phng hoc a phng v trng ti hoc ho gii, k c ti WTO sau khi nc ta gia nhp. 7. Trong qu trnh x l v kin, nu cc quy nh ca lut php cho php v c kh nng hin thc th tin hnh m phn vi cc i tc hu quan v gii php tho hip. 8. Sau khi kt thc v kin, cc B, ngnh, Hip hi ngnh hng, cc doanh nghip lin quan phi hp ra cc bin php thch hp thc thi cc phn quyt, rt kinh nghim, sp xp li sn xut kinh doanh hn ch hu qu (nu c) i vi ngnh hng mnh. IV. Phn cng trch nhim gia cc c quan nh nc, cc doanh nghip, Hip hi ngnh hng, cc t chc x hi 1. B Thng mi Gi vai tr iu phi gia cc B, ngnh trong vic phng nga v gii quyt cc v kin thng mi vi nc ngoi. a) Nm vng lut php quc t (WTO) v lut php nc s ti lin quan n tranh chp thng mi quc t, phi hp vi cc B, ngnh, Hip hi ngnh hng v cc a phng tuyn truyn, ph bin cho cc doanh nghip; b) Ch o b phn Thng v nc ngoi cung cp s liu thng k th phn xut khu ca Vit Nam vo th trng nc s ti; tm hiu tnh hnh cc nc xut khu chnh c mt hng xut khu tng t nh Vit Nam v th phn xut khu ca nhng nc ny, ng thi ca cc doanh nghip sn xut v nh nc s ti... cung cp cho cc doanh nghip; c) a ra cc cnh bo sm v kh nng c th xy ra v kin, gp cho cc doanh nghip, Hip hi ngnh hng c s iu chnh thch hp v chun b i ph vi v kin; d) Tip nhn, nghin cu v tng hp cc thng tin u tin v cc v kin (n kin, nguyn n, s liu thng k lin quan...) c bin php x l kp thi; ) Phi hp vi cc B qun l sn xut v c quan c lin quan xy dng phng n gii quyt v kin, h tr cc doanh nghip Vit Nam chun b cc ti liu cn thit; e) H tr doanh nghip v Hip hi ngnh hng xy dng phng n th trng phng trnh tranh chp thng mi quc t. Hng dn cc doanh nghip thc thi phn quyt, khc phc tc ng tiu cc ca v kin; g) Tm hiu thng tin cn thit v cc cng ty t vn lut, cng ty vn ng hnh lang cung cp cho cc doanh nghip;
105
h) Phi hp vi B Ngoi giao tin hnh vn ng hnh lang v thc hin cc quan h cng chng ti cc nc s ti ng h quyn li chnh ng ca cc doanh nghip Vit Nam, bo m i x cng bng; i) Phi hp vi B Ngoi giao xy dng, cng c Thng v ti mt s nc l i tc ln ca nc ta c th lm trn nhim v trong vic x l cc v tranh chp thng mi; k) Qun l v kim tra cht ch vic cp Chng nhn xut x C/O, phi kim tra k ngun gc hng ho trc khi cp C/O v c bin php kin quyt ngn chn vic gi mo hoc cp sai C/O dn ti cc v kin. 2. B Ngoi giao a) Tin hnh vn ng ngoi giao phn bc cc quan im sai tri, tranh th s ng h hoc thng cm i vi cc doanh nghip Vit Nam, bo m v vic c x l cng bng; b) Trong trng hp c nhiu nc cng b kin, cng vi B Thng mi tng cng vn ng, phi hp vi cc nc b kin c i sch chung (nu cn thit) trong vic ngn chn v i ph vi v kin; c) Ch o C quan i din ngoi giao nc ngoi thu thp, theo di thng tin h tr cho cc c quan, doanh nghip, Hip hi ngnh hng trong nc gii quyt v kin v cung cp thng tin, h tr doanh nghip trong vic la chn Cng ty t vn lut, Cng ty vn ng hnh lang; d) Theo di cht ch, tng hp d lun bo ch trong qu trnh din bin v kin, xut phng n x l; ) Cng c C quan i din ngoi giao ti cc th trng xut khu ch lc ca nc ta p ng yu cu gp phn x l tho ng cc v tranh chp thng mi. 3. B K hoch v u t a) R sot v iu chnh li cc quy nh hin hnh nu trong giy php u t (t l xut khu bt buc, t l ni a ho ...), nhm to iu kin chng minh cho cc doanh nghip ang thc s hot ng kinh doanh theo c ch th trng ph hp vi cc nguyn tc ca T chc Thng mi th gii - WTO; b) Phi hp vi cc y ban nhn dn tnh, cc Ban Qun l Khu cng nghip, Khu ch xut tng cng theo di, ngn nga nhng hot ng ca doanh nghip c vn u t nc ngoi c th c nhng hnh vi khng minh bch a ti cc v kin quc t; lu xem xt k vic cp php u t cho cc doanh nghip nc ngoi u t vo Vit Nam gia cng, lp rp n gin hoc sn xut nhng mt hng m ti nc chnh quc ca h ang b kin hoc ang b p dng thu bn ph gi...;
106
c) Trong trng hp cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c sn phm, dch v xut khu ra nc ngoi b kin, B K hoch v u t cng B Thng mi, cc y ban nhn dn tnh, cc Ban Qun l Khu cng nghip, Khu ch xut c trch nhim hng dn, gip cc doanh nghip ny phi hp vi cc doanh nghip, Hip hi ngnh hng Vit Nam phi hp trong vic x l cc v kin c nu trong Ch th ny, nhm bo v quyn li chnh ng ca cc nh u t. 4. B Ti chnh a) Phi hp vi Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam, Hip hi ngnh hng ph bin, cung cp thng tin v cc vn bn quy nh lin quan n k ton, kim ton, hng dn cc doanh nghip tun th nguyn tc qun l minh bch s sch k ton lm c s cho u tranh t bo v quyn li ca doanh nghip nu xy ra cc v kin thng mi; b) H tr cc doanh nghip x l cc vng mc v h thng ti chnh, k ton, gii thch cc vn bn lin quan khi c ngh; c) R sot li v hon thin cc vn bn chun mc k ton Vit Nam ph hp vi thng l quc t trnh to nn mt nguyn c cho cc v kin. 5. Cc B, ngnh qun l sn xut lin quan c trch nhim a) Hng dn, h tr cc doanh nghip xy dng chin lc xut khu ph hp trnh nguy c b kin; b) Ch tr, phi hp vi B Thng mi v cc B, ngnh c lin quan tin hnh kho st, theo di tnh hnh sn xut, kinh doanh v xut khu ca cc doanh nghip Vit Nam nm trong danh sch c nguy c b kin cao hng dn phng cch phng nga kh nng b kin; c) Trn c s theo di, phn tch nh gi thng tin th trng i vi sn phm, dch v thuc ngnh mnh qun l, tng cng cng tc d bo th trng, cung cp cho doanh nghip cc thng tin cn thit v th phn xut khu ca Vit Nam v cc nc khc ti cc th trng chnh gip cc doanh nghip, Hip hi ngnh hng c thm thng tin nh hng, iu chnh c cu sn xut v xut khu hp l; d) Phi hp vi B Thng mi v B/ngnh c lin quan, hng dn, h tr cc Hip hi ngnh hng, doanh nghip trong qu trnh x l v kin, x l cc hu qu ca v kin. 6. Cc c quan khc a) B T php v B Gio dc v o to kho st s lng, trnh cn b php l hin c, sinh vin lut php quc t; trn c s xy dng phng n o to, bi dng cn b chuyn ngnh tham gia x l cc v tranh chp, kin tng thng mi quc t k c nc ngoi bng hc bng Nh nc, nhm mc tiu n nm 2010 c cn b c v s lng v nng lc chuyn mn tham gia cc v kin thng mi quc t;
107
b) B Ni v phi hp vi Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam v mt s Hip hi ngnh hng ch yu nhm cng c b my, c ch hot ng, cn b c trnh , nng lc p ng cc nhim v nu trn; c) Tng B, ngnh theo chc nng, nhim v ca mnh phi hp vi B Thng mi, cc B/ngnh c lin quan, h tr cc Hip hi ngnh hng, doanh nghip trong qu trnh x l v kin. 7. y ban nhn dn cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng Phi hp vi cc B, ngnh: a) H tr cc doanh nghip trong vic x l cc v kin; b) Tuyn truyn ph bin cho ngi sn xut, cc doanh nghip v h thng lut php quc t v ca Vit Nam lin quan n cc bin php chng bn ph gi, chng tr cp v t v; c) Gim st hot ng sn xut, kinh doanh, xut khu ca cc doanh nghip trn a bn hn ch cc hnh vi c th gy nguy c b kin nh hng tiu cc ti qu trnh x l v kt qu v kin; d) Phi hp cht ch vi cc B, ngnh, Hip hi ngnh hng cung cp cho ngi sn xut, doanh nghip trn a bn thng tin d bo th trng, chnh sch ca cc nc tiu th sn phm ca a phng, t nh hng quy hoch sn xut hng xut khu ph hp vi s bin ng ca th trng th gii, trnh b ri vo cc v kin; ) Phi hp vi cc B, ngnh, Hip hi ngnh hng x l hu qu ca cc v kin; h tr ngi sn xut v cc doanh nghip khc phc kh khn. 8. Cc doanh nghip v Hip hi ngnh hng a) Cc bin php phng trnh b kin - Xy dng chin lc xut khu hng ho theo hng a dng ho th trng v sn phm, c c cu hng ho xut khu hp l trn tng th trng, trnh gia tng qu nhanh kim ngch xut khu mt s mt hng vi khi lng ln vo mt nc, to ra nguyn c tin hnh cc v kin thng mi; - Tho thun Quy ch hot ng ca ngnh hng iu ha sn xut, kinh doanh gia cc thnh vin, phi hp xc tin thng mi, chnh sch gi hp l, trnh cnh tranh khng lnh mnh gy thit hi v kinh t cho doanh nghip Vit Nam, to iu kin pht sinh cc v kin chng bn ph gi; - Thng xuyn theo di cht ch cc thng tin v th trng xut khu: gi c, s lng, chng loi mt hng, ng thi cc nc nhp khu v cc nc lin quan ch ng iu tit hot ng ca cc doanh nghip, trnh ny sinh cc v kin;
108
- Chng gian ln thng mi, bo v uy tn, li ch chung ca cng ng doanh nghip Vit Nam; - Ch trng o to cn b nghip v c trnh cao v nng lc thc hin lut php quc t; nm vng lut php cc nc nhp khu, cc quy nh ca cc t chc quc t k c WTO ... y mnh xut khu an ton, hiu qu, ch ng phng, trnh cc v kin thng mi; t chc cc n v php l, hp tc vi cc Cng ty t vn lut bo m cc hp ng kinh t cht ch v tham gia x l cc v kin khi ny sinh. b) Cc bin php x l khi cc v kin c nguy c hoc xy ra - Hip hi ngnh hng c trch nhim: (i) xy dng Quy ch phi hp gia cc doanh nghip tham gia v kin (chia s trch nhim, phn cng nhim v, ng gp ti chnh ...), nhm thng nht hnh ng; (ii) lm u mi trong quan h gia doanh nghip vi cc c quan qun l nh nc, l ngi pht ngn chnh thc trc cng lun v cc vn c lin quan n v kin; (iii) thu thp thng tin qua nhiu knh khc nhau nh c quan thc thi php lut ca nc khi kin, cc nh nhp khu, C quan i din ngoi giao, thng mi Vit Nam v cc cng ty t vn nc ngoi iu hnh qu trnh x l v kin; (iv) lin kt cht ch vi i tc nhp khu, cc t chc, c nhn ca nc nhp khu c quyn li lin quan nc khi kin tm cc bin php gii quyt v kin; xy dng cc phng n v vn ng bn khi kin rt n kin v (v) l mt bn tham gia cc v kin hoc cng doanh nghip lin quan tham gia v kin; - Tm kim, thng tho, k kt hp ng thu Cng ty t vn php lut trong hoc ngoi nc; - Cc doanh nghip c th thnh lp cc nhm/t/y ban hnh ng hp tc, ch ng gii quyt c kt qu v kin; - Doanh nghip cn: (i) thc hin tt nhim v c phn cng v hnh ng theo ch o chung ca Hip hi ngnh hng; (ii) ch ng chun b h s, s sch k ton, chng t, cc lp lun t chng minh khng bn ph gi v ngun nhn lc ca doanh nghip i ph v gii quyt v kin; (iii) d tr kinh ph gii quyt v kin v nhanh chng xy dng cc phng n bo v; (iv) hp tc vi bn nc ngoi trong qu trnh iu tra, c bit l trong giai on iu tra ti ch; (v) cn nhc vic cam kt iu chnh gi (tho thun khung gi bn ti thiu) v t nguyn hn ch s lng nhm gim sc p ca v kin. c) Cc bin php sau khi c phn quyt cui cng ca v kin Hip hi ngnh hng v doanh nghip phi hp gim thiu hu qu ca v kin (nu c), k c vic tip tc khiu ni, sp xp li sn xut, kinh doanh. 9. Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam (VCCI) a) Thng qua quan h hp tc vi cc Phng Thng mi quc t, Hip hi, t chc i din cng ng doanh nghip cc nc to d lun khch quan ng h doanh nghip Vit
109
Nam trong cc v kin thng mi ti nc b khi kin v ti cc nc bn hng xut khu vi Vit Nam, c bit l trong cc v kin chng bn ph gi v bin php t v; b) H tr cc Hip hi ngnh hng xy dng Quy ch hp tc gia cc doanh nghip thnh vin ch ng phng, trnh cc v kin thng mi, trc ht l Hip hi ngnh hng xut khu ch lc v cc Hip hi ngnh hng mi thnh lp; xy dng c ch hp tc gia Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam vi cc Hip hi ngnh hng h tr thng tin v th trng xut khu, cnh bo v cc kh nng b kin; tuyn truyn ph bin cc kin thc, kinh nghim php l lin quan n cc v kin thng mi...; c) i vi nhng v kin lin quan n nhiu ngnh hng v trong mt s trng hp cn thit, nu th tc php l cho php Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam c th tham gia trc tip nh mt bn trong v kin thng mi; d) H tr doanh nghip trong vic la chn lut s, Cng ty t vn nc ngoi, vn ng hnh lang, quan h cng cng; ) Phi hp cht ch vi B Thng mi, B Ngoi giao trong qu trnh thc hin nhng nhim v nu trn; e) Trong phm vi c cp Giy chng nhn xut x C/O c phn cng, qun l cht ch vic cp C/O, phi kim tra k ngun gc hng ho trc khi cp C/O v c bin php tuyn truyn, hng dn doanh nghip, Hip hi ngnh hng kin quyt ngn chn vic gi mo hoc cp sai C/O.
V. T chc thc hin

1. B Thng mi ch tr, phi hp vi Vn phng Chnh ph, Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam chu trch nhim theo di, tng hp bo co Th tng Chnh ph vic thc hin Ch th ny. 2. Cc B trng, Th trng c quan ngang B, Th trng c quan thuc Chnh ph, Ch tch y ban nhn dn cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng, Ch tch Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam c trch nhim t chc thc hin nghim chnh, y Ch th ny. Trng hp pht sinh nhng vn vt thm quyn cn bo co Th tng Chnh ph xem xt, cho kin ch o thc hin./. Th tng Phan Vn Khi - k
110
Ph lc 5: XU HNG BPG V CBPG TRN TH GII48 10 nc khi kin CBPG nhiu nht
Ngun: WTO
48
http://www.sice.oas.org/antidumping/charts_e.asp
111
Cc trng hp p dng thu CBPG ( trn th gii)
Cc trng hp p dng thu CBPG ti mt s nc 2001/2002*

USA 264 EU 219 India 150 S. Africa 98 Canada 90 Argentina 58 Australia 56 Brazil 53 8 nc p dng nhiu nht chim 83%th gii
* S liu thng k t 07/2001 06/2002 Ngun: WTO
112
Cc trng hp khi kin CBPG Chu M
113
Ngun: WTO
Cc trng hp xc nh thit hi Chu M (tng th)
Cc trng hp xc nh thit hi Chu M (tnh theo tng nc)*

Trung bnh 199599** 16 13 6 6 10 57 Trung bnh 1999-03** 38 17 15 7 4 87
USA Argentina Canada Brazil Ngun: WTO Mexico Ton b chu M
* S liu thng k t 07/2001 06/2002 Cc trng hp xc nh thit hi Chu M (cc nc ch yu)
114
Ngun: WTO
Cc trng hp p dng thu CBPG Chu M (cc nc ch yu)
115
Ngun: WTO
116
Cc nc ch yu b p dng thu CBPG Chu M*
Khng k cc nc b p dng thu di 4 ln

117
Ngun: Ban th k WTO
Cc nc b p dng thu CBPG nhiu nht Chu M trong nm 2001/2002*
Ngun: Ban th k WTO

118
Ph lc 6: Bc th ng ku gi cc ngh s M (09:32:00 12-08-04)

QUC HI NC CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM KHO XI QUC HI NC CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM KHO XI Cc i biu Quc hi k tn sau y,
a ch (qua Vn Phng Quc hi) 37 Hng vng, H ni Vit nam Email: nclp@qh.gov.vn Fax: 00-84-80
Knh gi: Ngh s a ch:
H Ni, ngy 11 thng 8 nm 2004
Tha Qu ngi ,
L nhng ngi i din ca c tri trong ngnh sn xut v xut khu tm ca Vit Nam, chng ti mun thu ht s quan tm ca ngi ti v kin chng ph gi tm nhp khu t 6 nc trong c Vit Nam ca Lin minh tm min Nam nc M, v ti quyt nh s b ca B Thng Mi ( DOC) v v kin ny cng vi bin thu bn ph gi i vi tm Vit Nam t 12,11% n 93,13%.
Cn c vo thc t ti Vit Nam v theo quan im ca chng ti, n kin v bin thu bn ph gi s b ni trn khng phn nh thc trng qu trnh
119
nui, ch bin v kinh doanh tm Vit Nam. Chng ti xin khng nh rng Vit Nam khng bn ph gi tm vo th trng M v khng gy thit hi v vt cht ti ngnh cng nghip tm nc M. Tm ca Vit Nam c gi cnh tranh v cht lng tt l do rt nhiu iu kin thun li nh k thut tin tin, chi ph lao ng thp v iu kin t nhin thun li. Ngnh tm Vit Nam khng c s bao cp ca chnh ph. Ngi dn nui tm v nh xut khu tm Vit nam hot ng hon ton theo c ch kinh t th trng.
Chng ti hiu rng, ngnh cng nghip tm ca M ang gp rt nhiu kh khn nhng Lin minh tm Min Nam khng nn li nhng kh khn ny do tm nhp khu gy ra. Chng ti tin tng rng thu chng ph gi s khng ci thin iu kin kinh t ca ngnh cng nghip tm Min Nam nc M m, ngc li, n s gy ra tc ng tiu cc ti ngi tiu dng M, lm cho rt nhiu ngi M mt vic lm- nhng cng vic c c do nhp khu tm. Mt khc, phn quyt ni trn trc tip e do cuc sng ca hng triu ngi nui tm Vit Nam, nhng ngi lm vic chm ch da trn nhng ngun lc ca bn thn h. Cuc sng ca h ph thuc vo vic sn xut, bun bn nhng sn phm tm trn th trng quc t.
Chng ti cho rng quyt nh s b ca B Thng Mi Hoa k v bn thn vic khiu kin l khng cng bng v khng c c s. Chng ti hy vng rng cc Ngh s Thng v H vin v c nhng ngi dn M, cng thy khng c bng chng no chng t c bn ph gi tm hay bt k hnh thc bun bn khng cng bng no khc. Chng ti mong rng trong cuc iu tra ca mnh, B Thng Mi Hoa k cn xem xt ng thc t th trng t do Vit Nam v nhng thng tin v li th cnh tranh ca nhng sn phm tm Vit Nam. Do , chng ti ku gi qu Ngi v cc Ngh S khc hy c nhng hnh ng tc ng ngay lp tc ti B Thng Mi M (DOC) v U ban Hip Thng Quc T (ITC) thc hin cc hot ng iu tra tip theo mt cch khch quan, khng thin v v khng p t, gp phn trnh lm tn hi ti nguyn tc khng phn bit i x c ghi nhn trang trng trong Hip nh Song phng Vit M v khng i ngc li xu th tch cc trong bun bn thng mi song phng gia hai nc chng ta.
Xin chn thnh cm n s quan tm ca ngi i vi l th ny. Chng ti cng mong nhn c hi m v s lu tm ca qu ngi ti vn ny.
120
Trn trng,
[Phn Ch k ca cc i biu Quc Hi Vit Nam trn bn ting Anh]
H v tnn v bu cCh k
121
TI LIU THAM KHO

I. Ti liu tham kho Ting Vit 1.Action Aid Vit Nam- LEFASO: Bo co: Na triu lao ng da giy tht nghip. C hay khng s cn bng gia thng mi v pht trin- 6/2005
2.Phm Ch & Phm Quang Diu (2005), Kinh t Vit Nam t i mi n hi nhp 3.Trn Vn Nam (6/2005), Hng ro k thut trong thng mi ca M i vi thu sn nhp khu t Vit Nam, i hc Kinh t quc dn 5. Nguyn Xun Thnh (8/4/2003), Cuc chin Catfish, Chng trnh Fulbright Economics Teachinghttp://www.fetp.edu.vn/shortcourse/0203/Trade03/Readings/Case-Catfish-V.pdf 6. on Vn Trng (2002), Nghin cu v BPG v kin ngh nhng gii php chnh sch CBPG trn th trng Vit Nam, Vin nghin cu khoa hc th trnggi c- B Ti Chnh 7. Trung tm thng tin B Thng Mi (2002), Chng bn ph gi- Mt tri ca t do thng mi- http:/www1.mot.gov.vn/research/chongphagia/ 8. Bn ph gi v gii php chng bn ph gi,Tp ch hot ng khoa hc, s 3, 2003 9. Sc p vng m phn cui, Thi bo kinh t Si Gn-11/05/06 10. M xem xt bi b tu chnh n Byrd, Tp ch cng nghip 18/10/2005 11. Nguyn Trung, Ban nghin cu ca Th tng Chnh ph, , Thch thc v c hi i vi Vit Nam trong hi nhp quc t ngy nay- Bi tham lun ti hi tho Ton cu ho v nhng vn v pht trin con ngi ti Vit Nam v ng , Maine, (26-28, 2002) 12. www.agfish.com.vn
13. http://www.mof.gov.vn
14. www.mot.gov.vn
122
15. www.thanhnien.com.vn 16. www.tienphongonline.com.vn

17. www.vneconomy.com.vn 18. www.vasep.com.vn 19. http://www.vnexpress.net 20. http://www.vnn.vn
21. http://www.vietrade.gov.vn
22. www. Emsvn.com.vn
II. Ti liu Ting Anh 1. Anbinh Phan (2004), The New Catfish War: United States v. Vietnam
Implications of US Trade Policy in Vietnam, Woodrow Wilson School of Public Policy and International Affairs
2. Armstrong, David, US Accuses Vietnam of Dumping Catfish on the American Market , The San Francisco Chronicle, February 8, 2003
3. Associated Press, Vietnam Proposes Measures to Settle Catfish Dispute With US, Compiled by the Associated Press State and Local Wire, April 4, 2003 4. Alden, Edward, US and Vietnam in Catfish Spat (London), January 28, 2003 The Financial Times
5. Byrd, Sheila, Catfish farmers Pleased with Commerce Department Ruling , The Associated Press State & Local Wire, January 28, 2003 6. Chapman, Dan, Tangle; US, Vietnam Fight trade war over down-home delicacy, The Atlanta Journal-Constitution, Atlanta & the World, December 11, 2002 7. David R. Collie &Hylke Vandenbussche ( 2004), Anti-dumping duties and the Byrd amendment 8. Nigel Peacock (07/2004), The impact of dumping on trade in fisheries product , Project PR 26109, FAO, UN, Rome 9. Pham, Huyen and Van Pham, Fish Business On Vietnamese Trade , The San Diego Union-Tribune, February 25, 2003 10. Rowse, Ben Anniversary of US-Vietnam Trade Pact Marred by Catfish Dispute , Agence France Presse, December 8, 2002
123
11. Word Trade Organization Website: www.wto.org
12. http://www.europa.eu.int
13.http://www.pressrapidissuse.org 14. Commission adopts provisional anti-dumping measures on Chinese and Vietnamese leather shoes, Brussels, 23/3/2006 15. Vietnams Ministry of Fisheries and the World Bank, Report Vietnam Fisheries and Aquaculture sector study, (16/2/2005)
124

(YRC) - Giai Quyet Tranh Chap Chong Ban Pha Gia Doi Voi Mat Hang Thuy San Viet Nam Va Bai Hoc Kinh Nghiem Cho Cac Doanh Nghiep Xuat Khau Da Giay

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(YRC) - Giai Quyet Tranh Chap Chong Ban Pha Gia Doi Voi Mat Hang Thuy San Viet Nam Va Bai Hoc Kinh Nghiem Cho Cac Doanh Nghiep Xuat Khau Da Giay

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B gio dc v o to Trng i hc Ngoi Thng ---------o0o---------

Nhm ngnh: XH1B

Nc nhp khu ch c p dng cc bin php chng bn ph gi khi

III. Xu hng BPG v CBPG trn th gii

BPG v gii php CBPG-Tp ch hot ng khoa hc s 03/2003http://www.tchdkh.org.vn/tchitiet.asp?code=495

www.vietrade.gov.vn: S t b nh thu CBPG hn- 14/3/2006http://www.vietrade.gov.vn/news.asp?cate=2&article=8689&lang=vn

www.vnexpress.net/27/05/2005: Lut ph gi ti t ca M ang t hi hnhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/05/3B9DEA29/

www.vnexpress.net/27/05/2005: Lut ph gi ti t ca M ang t hi hnhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/05/3B9DEA29/

Thi gian 28/06/2002

II.Tin trnh v kt qu v kin tm 1.Nguyn nhn v kin

Thi gian 23/10/2002 4/12/2002

Xem thm phn II.2.2 chng 1

Xut khu thu sn: qua cn b cc- 20/6/2005- Vietnamnethttp://www.vnn.vn/kinhte/congnongngunghiep/2005/06/457415/

Ch th v vic ch ng phng chng cc v kin thng mi nc ngoi- S 20/2005/CT-TTg-trang 8

Thi gian 7/7/2005

8 doanh nghip da giy hon tt h s cho v kin-12/9/2005-Nguyn Thuhttp://www.vnexpress.net/Vietnam/Kinh-doanh/2005/09/3B9E1FFF/

Hip hi Da giy Vit Nam: Doanh nghip cn ngh n li ch chung- 11/7/2005http://www.vneconomy.com.vn/vie/index.php?param=article&catid=0807&id=050711085448

www.vnn.vn/kinhte/2005/06/450909: Da giy tm kim th trng gim bt kh khn

Ph lc 1: Quan h Thng mi M-Vit

2002 2003 2005

Bng 5: Quyt nh ca USDOC trong v kin tm ngy 30/11/2004

Cc cng ty Seaprodex Minh Hi Minh Ph Camimex Kim Anh

Mc c 4,13 % 4,21 % 4,99 % 25,76 %

Mc mi 4,30% 4,38% 5,24% 25,76% 4,57% 25,76%

Thay i 0,17% 0,17% 0,25% 0,19% -

88.87% 7.20% 1.35% 0.01%

M HS 6402: Giy, dp c ngoi v m giy bng cao su hoc

Nm 2004 Total Trung Quc Italia Campuchia Vit Nam Innxia

Nm 2004 Total Trung Quc Italia Innxia Vit Nam

M HS 6405: Giy, dp khc

Cc mt hng giy dp xut khu vo Nht Bn s b nh thu nhp khu nh sau:

M HS 6401 6402 6403

6,7-30% hoc 4.300Yn/i, Thu u i GSP l 0%

3,4-30% hoc 4.300Yn/i, Thu u i GSP l 0% 3,4-25%

* H thng phn phi giy dp Nht Bn

CH TH V vic ch ng phng, chng cc v kin thng mi nc ngoi

III. Cc bin php x l khi cc v kin thng mi ny sinh

V. T chc thc hin

Cc trng hp p dng thu CBPG ( trn th gii)

Cc trng hp p dng thu CBPG ti mt s nc 2001/2002*

* S liu thng k t 07/2001 06/2002 Ngun: WTO

Cc trng hp khi kin CBPG Chu M

Cc trng hp xc nh thit hi Chu M (tng th)

Cc trng hp xc nh thit hi Chu M (tnh theo tng nc)*

USA Argentina Canada Brazil Ngun: WTO Mexico Ton b chu M

* S liu thng k t 07/2001 06/2002 Cc trng hp xc nh thit hi Chu M (cc nc ch yu)

Cc trng hp p dng thu CBPG Chu M (cc nc ch yu)

Cc nc ch yu b p dng thu CBPG Chu M*

Khng k cc nc b p dng thu di 4 ln

Ngun: Ban th k WTO

Cc nc b p dng thu CBPG nhiu nht Chu M trong nm 2001/2002*

Ngun: Ban th k WTO

Ph lc 6: Bc th ng ku gi cc ngh s M (09:32:00 12-08-04)

Knh gi: Ngh s a ch:

H Ni, ngy 11 thng 8 nm 2004

[Phn Ch k ca cc i biu Quc Hi Vit Nam trn bn ting Anh]

TI LIU THAM KHO

15. www.thanhnien.com.vn 16. www.tienphongonline.com.vn

11. Word Trade Organization Website: www.wto.org

You might also like