dituria islame

NUMER 262 | VITI 25 | MAJ 2012 | XhUMAdEl-UhRA 1433 | REVIST MUJORE, FETARE, ShKENCORE E KUlTURORE | MIMI 1

Vendimmarrja dhe orientimi i shoqris islame

Er-rrahman
www.dituriaislame.net

...Allahu nuk ndryshon gjendjen e nj populli prderisa ata nuk e ndryshojn vetveten e tyre...
(Er-Rad, 11)

O ju q besuat, bindjuni Allahut, respektoni t drguarin dhe prgjegjsit nga ju. Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, ather parashtrojeni at tek Allahu (te libri i Tij) dhe tek i drguari, po qe se i besoni Allahut dhe dits s fundit. Kjo sht m e dobishmja dhe prfundimi m i mir.
(En-Nisa, 59)

... e konsultohu me ta n t gjitha shtjet, e kur t vendossh, ather mbshtetu n Allahun, se Allahu i do ata q mbshteten.
(Ali Imran, 159)

Kur njerzit e shohin zullumqarin-despotin q po bn padrejtsi dhe ata nuk e pengojn , sht dro se shum shpejt Allahu do ti prfshij me ndshkimin e Tij.
Transmeton Ebu davudi nga Amr Ibn hushejmi

dituria islame

Prmbajtja 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

Komentimi i sures ErRrahman f5 saBrI Bajgora Kryerja e amaneteve f9 Dr. zaglul nExHar Reflektime kuranore f11 mr. aDnan sImnIca Si filloi frymzimi hyjnor - drgata f13 Dr. scI. musa VIla Abdullah ibn Zubejri r.a. f16 Dr. faHrusH rExHEpI Premtimi hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve f19 sEDat IslamI haxhi si obligim i Zotit f21 Dr. spEc. agron rExHEpI dorshkrimet orientaleislame f23 saDIk mEHmEtI A u prhap me t vrtet Islami me shpat? f25 IDrIs taVfI

Bej Selem shitje/blerje sipas kontrats selem f28 Dr. Islam HasanI Zekati i t vjelave dhe t korrave f31 mr. Ejup HazIrI lIBANI f34 mr. samIr B. aHmEtI Myslimant n Kolumbi f37 VEDat sHaBanI Patosi kulturor f39 HamDI nuHIju Vendimmarrja dhe orientimi i shoqris islame f42 DrIton arIfI Segmente t grshetuara historike f45 mr.sc. ramaDan asllanI Filmi pran sunitt dhe shiitt f47 mr. QEmajl morIna Ndikimi i Islamit n zhvillimin njerzor f49 fEjsal spaHIu

delegacioni i IdB-s viziton Kosovn f52

j delegacion nga Banka Islame pr Zhvillim (IdB)- sektori i bursave, me seli n Xhed t Arabis Saudite, i prbr nga dr. Malik Shah bin Yusif , drejtor i sektorit, dhe z. Adil Sindi ,zyrtar i lart, qndroi pr vizit n Kosov. Si mysafir t Myftiut t Republiks s Kosovs, ata qndruan n vendin ton nga data 16 deri m 19 mars. Ky delegacion u prit nga Myftiu i Kosovs, z. Naim Trnava, me bashkpuntort. Myftiu ka falnderuar IdB-n pr ndihmn q po i ofron Kosovs n t gjitha fushat dhe n veanti edhe me programin e bursave pr student t fushave t ndryshme dhe, n shenj respekti, pr ta shtroi nj dark. Qllimi parsor i ksaj vizite ishte takimi me studentt kosovar, t cilt prfitojn bursa nga IdB si dhe u interesuan se si po implementohet ky program q udhhiqet nga Kryesia e BIK-s. M 17 mars studentt bursist patn rastin t takoheshin me mysafirt dhe kjo e bri delegacionin t ndihej mir dhe t bashkbisedonte me studentt pr programin, pr qllimin, intencn dhe prioritetet q ka kjo bank pr t investuar aneknd bots n fushn e edukimit dhe arsimit, n prgjithsi, dhe n Kosov, n veanti.

dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamed Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www. dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Editoriali

Shndeti dhe falnderimi

Qenia njerzore e krijuar nga dheu u ekspozohet gjithnj gjrave q e rrethojn. Sikurse shndeti, ashtu edhe smundja jan pjes e jets s njeriut dhe ato thuajse jan n luft me njra-tjetrn pr t dominuar trupin e njeriut. Vlerat shpirtrore e mbajn njeriun n lartsin metafizike, kurse vlerat trupore si faktor fizik, e stabilizojn njeriun n sfern toksore. Njeriu si krijesa m e respektuar tek Allahu xh.sh., duhet t shpreh mirnjohje dhe falnderim t veant Atij Q i dha shndet, begati dhe nimetet, t cilave, sado q t mundohet ti numroj ato, njeriu sdo tua gjej kurr fundin. Dhe kur t smurem ai m shron (Esh-Shuara, 80). do smundjeje, me prjashtim t pleqris dhe vdekjes, Allahu xh.sh.i ka caktuar edhe ilain. Resulullahu, n lidhje me kt, shprehet: Allahu nuk ka zbritur smundje, pr t ciln t mos ket zbritur edhe shrim. (Buhariu, 5246). Patjetr q shndeti trupor ndrlidhet shum ngusht me shndetin e zemrs. N trup gjendet nj cop mishi, e cila, kur sht n rregull, sht n rregull i gjith trupi dhe, me prishjen e saj, prishet i gjith trupi. Ajo sht zemra! (Muslimi). Ekzistojn dy lloje smundjesh: smundja e zemrs dhe smundja e trupit dhe q t dyja kto i paraqet Kurani shum qart. Zemrat e shndosha prodhojn edhe trupa t shndosh. Ajete t shumta flasin pr shrimin e zemrs. .... e juve ju ndihmon kundr tyre dhe shron zemrat e njerzve besimtar. (Et-tevbe, 14); O Ju njerz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kshilla (Kurani) dhe shrimi i asaj q gjendet n kraharort tuaj (n zemra)..(Junus, 57) ... dhe n t cilin ka shrim (bar-ila) pr njerz.(En-Nahl, 69); Ne t shpallm Kuranin q sht shrim dhe mshir pr besimtart, kurse jobesimtarve nuk u shton tjetr prve dshprim. (El Isra, 82); Dhe kur t smurem, ai m shron. (Esh-Shuara, 80); Thuaj:Ai sht pr besimtart udhzues e shrues.(Fussilet, 44) Smundjet e trupit jan t dukshme, e smundjet e zemrs ndahen n dy grupe: smundja e dyshimit a e pandehjes dhe smundja e epshit apo q shpie n rrug t shtrembr, dhe q t dyja jan t cekura n Kuran. N kt vazhd Allahu xh.sh., pr smundjet e dyshimit (shybes), sjell ajetin N zemrat e tyre kan smundje, e Allahu u shton smundje edhe m shum... (El Bekare, 10), kurse n nj ajet tjetr thot: ...dhe ata q zemrat i kan t smura dhe jobesimtart, t thon: far deshi Allahu me kt shembull?..(El Muddeththir, 31). E kur ftohen q e drejta e Kuranit dhe synetit t jet gjykats n mes tyre, ata refuzojn kt gjykim. E kur thirren q ndrmjet tyre t gjykoj Allahu dhe i drguari i Tij, nj grup prej tyre nuk i prgjigjet asaj. Po, nse sht (fakt) q e drejta u takon atyre (n at gjykim), ata i shkojn atij t bindur e me respekt. A thua jan t smur n zemrat e tyre apo mos dyshojn (n t drguarin), ose mos friksohen se Allahu dhe i drguari i Tij do t gjykojn n mnyr t padrejt kundr tyre? Por jo, ata vet jan zullumqar. (En-Nur, 48-50). Kurse, pr sa u prket smundjeve t epshit apo q shpien n rrug t shtrembr, Allahu n Kuran thot: O grat e Pejgamberit, ju nuk jeni si asnj grup tjetr, nse keni kujdes e ruheni, andaj mos u llastoni n t folur e t lakmoj ai q ka smundje n zemrn e tij..(El Ahzab, 32). Kurse, kur jemi tek smundja e trupit (fizike), individi prpiqet derdh edhe pasurin e tij, pr t gjetur ilain dhe shpeshher krijon bindjen se filan mjeku a filan personi, m shroi, duke harruar shruesin e shruesve, pra Allahun n zemrat e tyre. Pra, n kt faz, kur njeriu harron se Allahu ka vn sebepet q njeriu t gjej ilain, ather besimi i tij me t vrtet dobsohet shum. Thelbsore sht q zemrat t zhvishen nga adhurimi i Zotit dhe t mos drejtohen nga Ai Q meriton adhurimin e sakt. Kur shrohen zemrat, ather lidhen me T, dhe atyre u jepet nj shndet dhe furnizim n kt dhe n Botn tjetr. N nj meditim m t thell, n ngjarjen e Ibrahimit a.s. kur i tha popullit t tij: A po shihni se po adhuroni? Ju dhe prindrit tuaj t mparshm. N t vrtet, ata (q adhuroni ju) jan armiq t mi, prve Zotit t botve (nse prve idhujve adhuroni edhe At). Zoti q m krijoi, Ai m udhzon mua. Dhe Ai q m ushqen dhe m jep t pi. Dhe, kur t smurem, ai m shron (Esh-Shuara, 75-80). Pr shndet t mir, qoft shpirtror a fizik, myslimani nuk kursen falnderimet, lutjet dhe pruljet para t Gjithfuqishmit xh.sh.. Mr. Rexhep Suma

PJESA FETARE 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

Komentimi i sures Er-Rrahman

Sabri Bajgora Surja Er-Rrahman bn pjes n grupin e sureve, pr t cilat nuk jan n ujdi t gjith dijetart nse sht mekase a medinase, ndonse, sipas shumics drrmuese t tyre, kjo sure sht mekase. Por, pr t sqaruar m mir pozicionimin e dijetarve n lidhje me kt shtje, do t sjellim mendimet dhe argumentet e t dy grupeve... Argumentet e grupit q mendojn se kjo sure sht mekase -Transmeton Nehasi nga Ibn Abasi t ket thn: Surja Er-Rrahman ka zbritur n Mek. - Transmeton Ibn Merduvije nga Abdullah ibn Zubejri, t ket thn: Surja Er-Rrahman ka zbritur n Mek. T njjtin transmetim, Ibn Merduvije e prcjell edhe nga Aishja r.a..1 Mendimin se kjo sure sht mekase, prej mufessirve e prkrahin: Kurtubiu2, Ebu Hajjan el-endelusi3, Ibn Kethiri4, Ibn Adili5, Begaviu6 dhe shum t tjer, t cilt bazohen n fjalt e Hasanit, Urvete ibn Zubejrit, Ikrimes, Ataut, Xhabirit si dhe t Ibn Abasit, i cili nj her tjetr thot se kjo sure e tra sht mekase prve ajetit 29: Jeseluhu men fi-s-semavati vel erd, i cili, sipas tij, ka zbritur n Medin.7 - Argument tjetr i xhumhurit t dijetarve, se kjo sure sht mekase, sht sht transmetuar nga Urvete ibn Zubejri t ket thn: I pari njeri q pas Pejgamberit a.s. lexoi haptazi Kuran n Mek, ishte Ibn Mesudi. Kjo kishte ndodhur pasi ashabt kishin thn: Deri m tani asnjher kurejsht nuk e kan dgjuar Kuranin t lexohet me z t lart, prandaj, a ka dikush n mesin ton, i cili mund ta bj kt? Un do ta bj kt, - tha Abdullah ibnu Mesudi. Shokt ia pritn: Ne druajm pr ty. Por, dshirojm q kt ta bj dikush q ka familje, e cila mund ta marr nn mbrojtje, n rast se kurejsht i dshirojn t keqen. Por ai e refuzoi kt dhe u nis n drejtim t Qabes, derisa arriti te Mekami Ibrahim dhe filloi t lexonte me z t lart: Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim. errRrahman Al-lemel Kurane. Halekal insane. Al-lemehul bejane.... Ai vazhdoi t lexonte derisa trhoqi vmendjen e kurejshve, t cilt pyetn t habitur: ka sht duke thn Ibnu Um-mi Abdi?! Medet pr t... Ai po lexon at q i sht zbritur Muhamedit! Kurejsht u ngritn t mllefosur. Filluan ta grushtonin, ta goditnin fytyrs, por megjithat ai vazhdoi ta lexonte derisa e prfundoi, ndrsa gjaku po i rridhte rrke prej fytyrs. Kur shkoi tek asabt, ata i than: Pr kt ta kishim frikn. Ndrsa Ibn Mesudi ua ktheu: Betohem n Allahun se armiqt e Tij, tash jan m t dobt n syt e mi, e nse dshironi, un do ta prsris kt edhe nesr. Jo, i than ata.. Mjafton kjo q bre sot, sepse ata prej teje dgjuan at q e urrejn.8 - Po ashtu transmetohet se i Drguari i Allahut ua kishte lexuar exhinve kt sure, dhe kjo ngjarje dihet se ka ndodhur n Mek, pa kurrfar mospajtimi n mesin e dijetarve.9 - Argumenti tjetr se kjo sure sht mekase, sht transmetimi q prcillet nga Esma, bija e Ebu Bekrit, kur thot: E kam dgjuar t Drguarin e Allahut s.a.v.s. duke e lexuar Fe bi ejji alai rabbikuma tukedh-dhiban, kur ai ishte duke u falur n qoshe t Qabes, n kohn kur nuk ishte urdhruar ende q t thrriste haptazi n Islam, ndrkoh q idhujtart e dgjonin at ka ai lexonte.10 - Imam Sujutiu, kur flet pr suret pr t cilat dijetart nuk jan n ujdi rreth vendit t zbritjes, flet edhe pr suren Er-Rrahman, pr t ciln n fund, zgjedh mendimin e xhumhurit se kjo sure, sipas t gjith parametrave t vlersimit, sht zbritje mekase.11

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Tefsir

Argumentet e grupit q mendojn se kjo sure sht medinase - Transmetojn Ibn Durejsi, Ibn Merduvije dhe Bejhekiu nga Ibn Abbasi t ket thn: Surja Er-Rrahman ka zbritur n Medin.12 - Mukatili, me nj grup t vogl dijetarsh, pretendojn se kjo sure sht medinase. Mbase dikush prej tyre ka dashur t aludoj se kjo sure sht medinase, pr faktin q Suhejl Ibn Amri, n emr t delegacionit negociues t kurejshve, kishte refuzuar t nnshkruante Marrveshjen e Hudejbijes me fjalt Bismil-lahi Rrahmani Rrahim, duke thn se nuk e njohim kt emrtim Er-Rrahman Er-Rrahim, por kishte insistuar ta shkruanin Bismike Allahumme.13 Megjithat, ky mendim sht i paqndrueshm dhe nuk gzon ndonj prkrahje n mesin e dijetarve. - Disa dijetar t tjer, pa t drejt ia kan adresuar edhe Abdullah Ibn Mesudit thnien se kjo sure sht medinase, po nj gj e till po ashtu nuk qndron, sepse vet Ibn Mesudi, n Mushafin e tij, kt sure e ka llogaritur t parn prej kategoris El-Mufassal, si dhe sht pikrisht ai (ashtu si cekm m sipr) q e lexoi i pari haptazi kt sure para idhujtarve mekas, qysh n fillet e para t zbritjes. Prfundim Nga argumentet e t dy grupeve t dijetarve, shihet qart se kjo sure sht mekase. Sa pr ta prforcuar edhe m tepr kt mendim, t cilin e prkrah edhe un, do t sjell edhe mendimin e dijetarit t madh bashkkohor Muhamed Sejjid et-Tantavi n lidhje me kt, kur konstaton: Mendimi q ka sjell Imam Kurtubiu se surja Er-Rrahman sht mekase, sht mendim n t cilin t fle shpirti, sepse n kt sure, q nga fillimi e deri n fund, vrehen fryma dhe shenjat e sureve mekase, n t cilat dominojn ajetet e

shkurtra, argumentet pr Njshmrin e Allahut, fuqin e Tij absolute, mirsit e begatit e Tij ndaj krijesave; pr t ardhmen e ndritur t t devotshmve (n Xhenet) dhe prfundimin e keq t t kqijve n jetn tjetr (Xhehenem).14 Pra, kjo sure sht mekase n trsi. Ka gjithsej 78 ajete, 351 fjal dhe 1636 shkronja.15 N radhitjen e Mushafit ka numrin 55, kurse n radhitjen e zbritjes sht e 43-ta. Ka zbritur pas sures El-Furkan dhe para sures Fatir.16 Emrtimi i ksaj kaptine Kjo sure sht emrtuar Er-Rrahman, sipas ajetit hyrs t saj, nj sure e cila sht madhshtore pr faktin se fillon me njrin prej emrave t bukur t Allahut, i cili, n disa rivajete, cilsohet madje si emri m i madh i Allahut. N lidhje me kt emrtim, kemi edhe nj transmetim nga Xhabiri r.a. i cili citohet t ket thn: I Drguari i Allahut nj dit doli para ashabve dhe ua lexoi suren Er-Rrahman n trsi, prej fillimit e deri n fund...17 Kjo sure njihet edhe me emrtimin Arusul Kuran, ashtu si e ka quajtur Pejgamberi a.s. n hadithin q prcjell Aliu r.a.: do gj ka Aureoln e bukuris, e Aureola e Kuranit Arusul Kuran sht surja Er-Rrahman,por q, sipas Imam Sujutiut, nuk do t thot domosdoshmrish t jet nj emr tjetr i ksaj sureje. N disa libra t tefsirit mund t gjejm edhe mendime si ky: se kjo sure sht emrtuarErRrahman si kombinim i shkronjave simbolike t sureve q filllojn me kto shkronja: Elif Lam Ra18, ha mim19 dhe nun20 Kt mendim e ka cekur Maverdi n tefsirin e tij21, duke prcjell transmetimin nga Seid ibn

Tefsir 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

rabbikuma tukedh-dhiban kur ishte duke u falur n qoshe t Qabes, n kohn kur i Drguari i Allahut nuk ishte urdhruar ende q t thrriste haptazi n Islam, ndrkoh q idhujtart e dgjonin at q lexonte ai.25 - Transmetohet nga Xhabiri r.a. t ket thn: I Drguari i Allahut nj dit doli para ashabve dhe ua lexoi suren Er-Rrahman n trsi, prej fillimit e deri n fund, ndrsa ashabt kishin heshtur t gjith. Ai u kishte thn: Ua kam lexuar exhinve kt sure n Natn e exhinve e ata kan reaguar m mir se ju. Sa her q vija tek fjalt e Allahut: Fe bi ejji alai rabbikuma tukedh-dhiban ata thoshin: Nuk e mohojm asgj prej mirsive t Allahut. Vetm Atij I takon falnderimi.26 Shkaku i zbritjes s ksaj kaptine Lidhur me shkakun e zbritjes s ksaj sureje, dijetart kan prmendur dy transmetime: - Kur pati zbritur ajeti 60 i sures El-Furkan: E kur u sht thn atyre: Bni sexhde ndaj t madhrishmit, ata than: e kush sht rrahmani - Mshiruesi?.... Idhujtart patn thn: Kush sht Rrahmani, prandaj Allahu xh.sh. e zbriti kt sure, pr t dftuar madhshtin e t Githmshirshmit- Rrahmanit.27 - Idhujtart mekas, n lidhje me at q po i zbriste Muhamedit a.s., thoshin: At (Muhammedin) sht kah e mson nj njeri!.(En-Nahl, 103). Prandaj, pr t demantuar kto fjal dhe bindjet e tyre, zbriti surja ErRrahman.28 Lidhshmria e ksaj kaptine me at paraprake El-Kamer N mes sures Er-Rrahman dhe asaj paraprake El-Kamer ekzistojn lidhshmri t ngushta n shum aspekte dhe dimensione... - Surja El-Kamer fillon me mrekullin e arjes s Hns, ndrkoh q surja ErRrahman, q n ajetin e 2-t, fillon me prmendjen e mrekullis m t madhe t Muhamedit a.s.- Kuranit famlart. - Fundi i sures El-Kamer ...Inde melikin muktedir-...te Sunduesi i Plotfuqishm (tek Allahu)., ka nj vazhdimsi t pashkputur me fillimin e sures Er-Rrahman, sepse Sunduesi i Plotfuqishm sht i GjithmshirshmiRrahmani. E dihet se askush tjetr prve Allahut xh.sh. nuk mund t jet njkohsisht i Gjithmshirshm, i Gjithfuqishm dhe i Gjithpushtetshm. - T dy suret prfundojn me lartsimin dhe madhrimin e allahut xh.sh.. P.sh. n suren elKamer kemi ajetin e fundit: ...Inde melikin muktedir-...te Sunduesi i Plotfuqishm (tek Allahu). Kurse n suren Er-Rrahman: Tebarekesmu rabbike dhil xhelali vel ikram- I lartsuar sht emri i Zotit tnd, t madhruar e t nderuar!

Xhubejri dhe Shabiu. Megjithat, ky sht vetm nj mendim dhe ixhtihad i dijetarve, kurse t vrtetn e di vetm allahu fuqiplot. Vlera e ksaj kaptine - Transmetohet nga Alkame dhe El-Esvediu t ken thn: Erdhi nj njeri tek Abdullah ibn Mesudi dhe i tha: Un i lexoj t gjitha suret El-Mufassal, n nj rekat, e Ibn Mesudi i tha: A mos po mendon se ky Kuran sht si poezi, q t ngutesh n leximin e tij e t ndalesh ku t duash, dhe a mendon se kto vargje kuranore u ngjajn vargjeve t hurmave t prishura? Dije se Pejgamberi a.s. n nj rekat lexonte vetm nga dy sure prej sureve El-Mufassal, si: En-Nexhm dhe Er-Rrahman n nj rekat, Ikterebeti-s-saatu dhe El-Haakkah n nj rekat, Et-Tur dhe Edh-Dharijat n nj rekat, Idha vekeatil vakia dhe Nun n nj rekat, Seele sailun dhe En-Naziat n nj rekat, Vejlun lil mutaffifin dhe Abese n nj rekat, El-Muddeth-thir dhe El-Muzzemmil n nj rekat, Hel eta alel insani dhe La uksimu bi jevmil kijame n nj rekat, Amme jetesaelune dhe El-Murselat n nj rekat, dhe Ed-Duhan dhe Idhe-sh-shemsu kuvviret n nj rekat.22 - Transmetohet nga Aliu r.a. t ket thn: Ka thn i Drguari i Allahut: do gj ka Aureoln e bukuris, e Aureola e Kuranit - Arusul Kuran sht surja Er-Rrahman.23 - Transmetohet nga Enesi r.a. t ket thn: I Drguari i Allahut s.a.v.s. namazin e vitrit e falte nnt rekate, ndrsa, kur u moshua dhe iu rndua trupi, vitrin e falte shtat rekate, ndrkoh q dy prej ktyre rekateve i falte ulur dhe n to lexonte suret: Er-Rrahman dhe ElVakiatu.24 - Transmetohet nga Esma, bija e Ebu Bekrit, t ket thn: E kam dgjuar t Drguarin e Allahut s.a.v.s. duke e lexuar Fe bi ejji alai

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Tefsir

- T dy suret prfundojn me prshkrimin e mirsive dhe knaqsive pr t devotshmit n Xhenet. P.sh. n suren El-Kamer kemi ajetet 54-55: Esht e vrtet se t devotshmit do t jen n Xhenete e n lumenj. N nj vend t knaqshm, te Sunduesi i Plotfuqishm (tek Allahu). Ndrkaq n suren Er-Rrahman prej ajeti 46 deri n fund t sures, ajeti 78, prshkruhen mirsit e Xhenetit q do ti gzojn t devotshmit. - Si n suren El-Kamer, po ashtu edhe n suren Er-Rrahman, jan prmendur momentet e trishtuara t kiametit si dhe prshkrimi i Xhenetit dhe Xhehenemit. - Q t dy suret flasin pr madhshtin e Kuranit famlart. N suren El-Kamer sht prsritur katr her ajeti Ve lekad jesserna hadhel Kurane li dhikri fe hel min muddekkirNe Kuranin e bm t leht pr ta kuptuar, a ka ndokush q merr kshill?, ndrsa n fillim t sures Er-Rrahman ceken mirsit e t msuarit t Kuranit nga ana e Allahut xh.sh.. Prmbajtja e ksaj kaptine - Surja Er-Rrahman, q nga ajeti i par e deri tek i fundit, t rrmben me madhshtin, muzikalitetin dhe vokacionin e lart artistikostilistik. Kjo sure karakterizohet nga ajete t shkurtra, por me ndikim shum t thell, ajete q kan t bjn me bazat themelore t besimit, me argumente t fuqis hyjnore dhe dhuntive e mirsive t Allahut ndaj krijesave, prfshir njerzit dhe exhint. - Kjo sure fillon me njrin prej emrave t bukur dhe ndr m t mdhenjt t Allahut xh.sh.- ErRrahman-I Gjithmshirshmi. - N vazhdim, Allahu xh.sh. numron disa nga begatit e Tij t mdha, nga kryesoret RevelatnKuranin famlart, t zbritur si udhrrfyes dhe kuror e t gjitha shpalljeve t mparshme. - Pastaj flet pr krijimin e njeriut dhe qllimin e krijimit t tij, q sht t pajisurit e tij me dituri e njohuri pr gjithka e rrethon, pr t njohur Krijuesin, i Cili e ka dalluar nga gjallesat e tjera me mendje, logjik dhe ndrgjegje. - Pas ksaj, hapen flett e ksaj ekzistence, t cilat flasin pr begatit q Allahu i ka krijuar n kt gjithsi, q t jen n shrbim t njerzve, si: Dielli, Hna, yjet dhe bimt, pr t vazhduar me ajete rreth qiellit, n t cilin mbretron nj rregull i prkryer, pastaj pr tokn n t ciln ka bim, pem, fruta dhe t mbjella, po duke na njoftuar njkohsisht se paralelisht, po n nj dimension tjetr, t padukshm pr ne, jetojn edhe exhint, t cilt jan t ngarkuar po ashtu,dhe n botn tjetr do t shprblehen ose ndshkohen n varsi nga veprat. Surja Er-Rrahman sht surja e par n Kuran q u drejtohet bashkrisht exhinve dhe njerzve n mnyr eksplicite e t drejtprdrejt. - N vazhdim t sures, i Lartmadhrishmi flet pr fuqin e Tij hyjnore teksa na tregon se vetm

Ai ka mundsi t ndaj dy dete: t njelmtin dhe t mblin, q t mos puqen n mes tyre, pastaj pr nxjerrjen e margaritarve nga deti i njelmt, pr nxjerrjen e fars dhe frutave nga toka si dhe pr lehtsimin e lvizjes s anijeve npr dallgt e deteve dhe oqeaneve. - Pas ksaj, jeta n kt bot do t marr fund, do krijes n Tok e n qiej ka pr t vdekur, ka pr t mbetur vetm Allahu Fuqiplot, e pastaj, me Urdhrin e Tij, ka pr t filluar ringjallja, e ata q nuk besuan, kan pr t prjetuar ndshkime t tmerrshme n zjarret e Xhehenemit. - N vazhdim pasojn ajetet q flasin pr nimetet dhe begatit, t cilat kan pr ti prjetuar besimdrejtt n Xhenetet plot bukuri e hijeshi, n t cilt gurgullojn lumenj, ku ka kolorit ngjyrash, pem e fryte, ku xhenetlinjve kan pr tu shrbyer vocrrak t amshueshm dhe hyrit me bukuri magjepsse... Surja prfundon me ajetin: I lartsuar sht emri i Zotit tnd, t madhruar e t nderuar, q prkon me madhrimin e allahut, pr hir t t gjitha ktyre begative ndaj njerzve dhe krijesave t tjera - vijon [1] Imam Sujutiu. Ed-Durrul Menthur... vll. 14, f. 100, Kajro 2003. [2] Kurtubiu El-Xhamiu li Ahkamil Kuran vll.20, f. 111, Bejrut, 2006. [3] Ebu Hajjan El-Endelusi El-Bahrul Muhit, vll.8, f. 186, Bejrut 1993. [4] Umdetu-t-Tefasir anil Hafidh ibn Kethir vll. 3, f.416 (redaktuar nga Ahmed Shakir, Mensure-Egjipt, 2005. [5] Umer ibn Alijj ibn Adil ed-Dimeshkijj El-Lubabu fi Ulumil Kitabi vll. 18, f.290, Bejrut 1998. [6] El-Begaviu Mealimu-t-Tenzili, vll. 7, f. 441, Rijad, 1412 h. [7] Dr. Vehbe Zuhajli Et-Tefsirul Munir vll. 27, f. 204. Damask, 2007 (botimi i 9-t). [8] El-Xhamiu li Ahkamil Kuran vll. 20 f. 111; Begaviu Mealimu-t-Tenzil vll.7, fq. 438; Siretu Ibn Hisham vll.1 f. 314.[9] Shih: Hafidh Izzuddin el Hanbeli Rumuzul Kunuzi fi tefsiri-l kitabil aziz, vll. 7, f. 543, Mek, 2008; Shih edhe Tirmidhiu (5/399). [10] Transmeton Ahmedi (6/349) dhe Taberaniu n El-Kebir (24/86). [11] Imam Sujutiu ElItkan fi Ulumil Kuran vll. 1. f. 23-24. [12] Ed-Durrul menthur... vll. 14, f. 100. [13] Imam Bejhekiu Delailu-nnubuvveti vll. IV, f. 146, Bejrut, 1988. [14] Muhamed Sejjid et-Tantavi Et-Tefsirul Vesit vll. 26, f. 161, Kajro 1986. [15] Muhamedinilemin bin Abdullah el Arumijj esh-Shafiijj Hadaiku-r-rrevhi ve-r-rrejhani fi revabi ulumi-l-Kurani, Bejrut-Liban, 2001, vll. 28, f.261. [16] Ibn Ashur Et-Tahriru vet-tenviru, vll. 27, f. 228. [17] Tirmidhiu (3213); Hakimi (2/473). [18] Me kto shkronja (Elif-Lam-Ra) fillojn 5 sure: Junus, Hud, Jusuf, Ibrahim dhe Hixhr. [19] Me kto shkronja (Ha-Mim) fillojn 7 sure: Gafir, Fussilet, Esh-Shura, Ez-Zuhruf, Ed-Duhan, El-Xhathije dhe El-Ahkaf. [20] El-Kalem, 1. [21] Maverdi EnNuket vel Ujun vll. 5, f. 424. [22] Transmetimi sht i kategoris sahih. E transmeton Ebu Davudi n Sunenin e tij (1396) dhe thot se radhitja e ktyre sureve sht br nga Ibn Mesudi. [23] Hadithi sht daif. E transmeton Bejhekiu n Shuabil Iman (2/490). Pr dobsin e ktij hadithi ka dhn shenj edhe Imam Sujutiu n El-Xhamiu-s-Sagir. El-Menavi n sqarimin (komentimin) e Sherhu-s-Sagir t titulluar Et-Tejsiru bi sherhi el Xhamii-s-Sagiri (2/297) n lidhje me kt hadith thot: Isnadi i tij sht hasen. [24] Hadithi sht i kategoris Hasen fil fedail. E transmetojn Ibn Huzejme n Sahihun e tij (2/143) dhe Bejhekiu n Es-Sunenu-l-Kubra (3/33). [25] Transmeton Ahmedi (6/349) dhe Taberaniu n El-Kebir (24/86). [26] E transmetojn Tirmidhiu (3213); Hakimi (2/473) i cili kt hadith e vlerson si sahih n Mustedrekun e tij, sipas kushteve t Buhariut dhe Muslimit, ndonse kta nuk e kan transmetuar; Bejhekiu n Ed-Delail en-Nubuvveti (2/232); [27] Hadaiku-rrrevhi ve-r-rrejhani... vll.28. f. 265. [28] Po aty, vll.28. f. 265.

Nga fshehtsit e Kuranit 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

Kryerja e amaneteve
Dr. Zaglul Nexhar Allahu ju urdhron q amanetet tua ktheni atyre q u prkasin, dhe, kur t gjykoni midis njerzve, t gjykoni drejt. Vrtet, Allahu ju kshillon mrekullueshm dhe, vrtet, Allahu dgjon do gj dhe vshtron t gjitha punt. (En-Nisa, 58). y ajet kuranor ka ardhur nga ereku i tret i Sures En-Nisa. sht quajtur me kt emr pr shkak t dispozitave t shumta t Sheriatit q jan prmendur n t e q i prkasin gruas.Tema kryesore e ksaj sureje ka t bj me dispozitat e gruas , familjes e t shoqris si dhe me disa rregulla edukative, morale dhe sjellje, t cilat rregullojn shoqrin myslimane pr ta vn n baza t shndosha t ksaj feje madhshtore. Aspekte t mrekullis s dispozitave t tekstit kuranor Zoti yn i Lartsuar n librin e Tij fisnik thot: Allahu ju urdhron q amanetet tua ktheni atyre q u prkasin dhe, kur t gjykoni midis njerzve, t gjykoni drejt. Vrtet, Allahu ju kshillon mrekullueshm dhe, vrtet, allahu dgjon do gj dhe vshtron t gjitha punt. (En-Nisa, 58). Amanetet jan shumsi i fjals amanet, sht ajo q ka obliguar Allahu pr adhuruesit e Tij nga besimi: adhurimi, morali dhe sjellja. Besimtar sht ai q beson. Imani sht t besuarit n Shpalljen qiellore. shtja e par q na kujtohet prej ktij urdhri t Allahut, lidhur me kthimin e amaneteve tek ata t cilve u prkasin, sht kthimi i amaneteve t njerzve dhe depozitave t tyre materiale. Thuhet se shkaku i zbritjes s ktij ajeti kuranor ka t bj me rastin e lirimit t Meks, kur Uthman ibnu Talha mbylli dern e Qabes dhe u ngjit lart n kulm. Ai refuzoi q tia dorzonte Pejgamberit a.s. elsat e Qabes dhe tha: Po ta pranoja se sht i drguari i Allahut, nuk do ta kisha refuzuar. N at moment erdhi Ali ibnu Ebi-

Talibi, ia mori me dhun elsat, e hapi dern e Qabes, hyri n t i Drguari i Zotit dhe i fali dy rekate. Kur doli prej Qabes, Pejgamberi a.s. e urdhroi Aliun tia kthente elsat Uthman ibnu Talhas dhe ti krkonte falje. Kur shkoi Aliu r.a. pr ti krkuar falje, Uthmani i tha : M poshtruat, m detyruat tjua jap elsat, e pastaj vjen t m krkosh falje! Aliu r.a. ia ktheu se Zoti i lartsuar ka zbritur Kuran pr t dhe ia lexoi ajetin kuranor(Shih: En-Nisa, 58). N momentin kur Uthmani e dgjoi kt, pa u hamendur, e pranoi fen Islame. Pastaj Pejgamberi a.s. iu drejtua Uthman ibnu Talhas me kt fjal: Merreni elsin, o bijt e Talhas, q prgjithmon t jet tek ju dhe nuk jua merr askush prve atij q bhet zullumqar! Nuk ka fe ai q nuk e kryen premtimin Fjalimi n kt ajet sht i prgjithshm, vlen pr t gjith myslimant, adhuruesit e Zotit t Madhrishm. Amanetet prmbledhin gjith t drejtat e njerzve, t drejtat e Zotit dhe t drejtat e adhuruesve t Tij. Ky ajet kuranor siguron detyrat dhe t drejtat e njerzve, prmbledh amanetin ndaj gruas dhe amanetin e edukimit t mir t brezit t ri, amanetin e edukimit t shenjtris s pjestarve t familjes dhe pr popullin e pr shtetin, pr sigurimin e tij dhe amanetin n pun, e shum t tjera, si jan prindrit , vllezrit, motrat, amanetet ndaj shoqris, pasuris, siguris dhe interesave t tij, pastaj amaneti i puns si dhe amanetet dhe obligimet e tjera, me t cilat i ngarkoi Allahu i Madhrishm robrit e Tij besimtar. T gjitha kto amanete duhet t kryhen pr Allahun e Madhrishm si dhe pr t gjitha

10

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Nga fshehtsit e Kuranit

krijesat e Tij, sepse t drejtat e robrve jan t shenjta tek Krijuesi i krijesave. Allahu sht Q fal k dshiron prej robrve t Vet, nse ai nuk ka kryer ndonj prej obligimeve ndaj Tij. Ndrkaq, pr sa u prket t drejtave dhe detyrimeve ndaj robrve, ato ose duhet t kryhen n kt bot, ose ekzekutimi t bhet n Ahiret, kur njeriu nuk posedon vetm t mirat e tij, ndaj t cilave nuk do t heq dor n asnj mnyr. Pr kt, Pejgamberi a.s u kishte thn shokve t tij: A e dini se cili sht i varfr prej populli tim? Ata iu prgjigjn: I varfr sht ai q nuk ka asnj drhem dhe gjsend. I Drguari i Allahut ua ktheu: I varfr i popullit tim sht ai person q vjen n Ditn e Kiametit me namaz, agjrim dhe zekat, mirpo e ka ofenduar kt, e ka prgojuar at, ka keqprdorur pasurin e dikujt, ka derdhur gjakun e dikujt tjetr,ka rrahur dik, ather prej t mirave t tij i jepet atij e ktij. Kur t prfundojn t mirat e tij, para se t gjykohet, i jepen prej mkateve t tyre dhe, nse ato peshojn m shum, ather ai hidhet n zjarr (Xhehenem). (Muslimi). Nga zbatimi i amaneteve sht q myslimani t jet i vetdijshm pr mesazhin e tij n kt jet: Duke qen adhurues i Zotit t Lartsuar, myslimani sht i obliguar t adhuroj vetm Zotin, si ka urdhruar. Ti vrtetoj t gjitha cilsit q i prkasin Krijuesit, heqjen e cilsive q nuk i prkasin t lartsuarit. duke qen ai mbizotrues i suksesshm n Tok, prej tij krkohet meremetimi i saj, vendosja e ligjit t Zotit dhe drejtsis s Tij n Tok, me sa t ket mundsi ta bj kt, q nesr ta takoj Zotin dhe Ai t jet i knaqur me t.

Kto jan t gjitha amanetet pr t cilat na ka urdhruar Krijuesi yn, me zbatimin dhe prcjelljen e tyre tek ata t cilt jan pronar t tyre. N qoft se i ngel robit nj nga kto n qaf dhe nuk e kryen, ai duhet ta paguaj at nga t mirat e tij Ditn e Gjykimit, dita kur nuk bn dobi as pasuria e as fmija prve nse vet njeriu vjen me zemr t pastr tek Allahu i Madhrishm.Pr kt i Drguari i Zotit thot: N qoft se humb amaneti, ather prite Kiametin. sht pyetur, si humbet amaneti? Pejgamberi a.s. tha: N qoft se gjrat u lihen jokompetentve, ather priteni Kiametin. (Buhariu). Nuk ka besim ai q nuk ka amanet, dhe nuk ka fe ai q nuk e kryen premtimin. ( Dy imamt, Ahmedi dhe Bejhakiu).Drgoje amanetin, tek ai q t sht besuar, dhe mos tradhto at q t tradhton! E ka nxjerr Ebu Davudi. Ebu Dherri, mshira e Allahut qoft pr t, i tha Pejgamberit a.s.: O i Drguari i Zotit, pse nuk po m ngarkon ndonj prgjegjsi? I Drguari i Allahut m ra me dorn e tij n shpatulln time, pastaj m tha: O Ebu Dherr! Ti je i dobt, dhe ajo sht amanet dhe n Ditn e Kiametit sht poshtrim e pendim, prve atij q ka marr hakun e vet dhe e ka kryer at me se sht ngarkuar, sipas Muslimit. N kt mnyr shpjegohet aspekti legjislativ i mrekullis pr shtjen e kryerjes s amaneteve tek pronart e tyre. Kjo sht e domosdoshme, pa t ciln nuk mund t paramendohet ekzistimi i shoqris njerzore.
(Prktheu nga arabishtja: Desara Vathaj Marr nga ElAhrami 27 mars 2012)

Tefsir 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

11

Reflektime kuranore
Mr. Adnan Simnica E kur Allahu i shpton ata, ja, ata prnjher, pa kurrfar t drejte, bjn turbullira n tok. O Njerz! Vrtet, padrejtsia q bni pr tu knaqur n jetn e ksaj bote, vetm ju dmton. Pastaj ju do t ktheheni tek Ne dhe Ne do tju njoftojm pr at q keni punuar. (Junus, 23) Njerzit, me gjith mirsit hyjnore, vazhdimisht shprfills Allahu xh.sh., n ajetin paraprak sjell shembullin e njerzve t cilt, kur jan n vshtirsi, I premtojn Atij dhe zotohen se, nse mbijetojn at situat, do t besojn dhe do jen falnderues ndaj Tij, mirpo, pikrisht n kt ajet Fuqiploti paraqet shprfilljen ktij premtimi nga ana e tyre. Madje, t tillt jo vetm q nuk jan mirnjohs, po edhe bjn padrejtsi, turbullira dhe t kqija mbi tok. Njeriu, sa mohues q sht!!! Kur sht n rrezik, drejtohet i prulur tek Zoti, e kur e tejkalon at, bhet kryelart, vepron keq dhe harron t kaluarn e bhet prbuzs ndaj mirsive. E kur Allahu i shpton ata, ja, ata prnjher, pa kurrfar t drejte, bjn turbullira n Tok, - tr kjo ndodh pr udi dhe pr habi t madhe, prandaj prdorimi n origjinal i shprehjes idha ja, (ata) prnjher, e tregon kt nga dy aspekte: Shpejtsia n veprimin e s keqes, q dshmon se ajo sht thell e ngulitur n shpirtrat e tyre dhe se prulja n situatn e vshtirsis ishte vetm formale. E dyta, se ata duhej t vepronin t kundrtn, sepse zotimi i tyre q, nse do t shptonin, do t ishin falnderues, kt sjellje do ta bnte nj fakt t domosdoshm pr ta. Nga kjo del se ata (njerzit) duhet t jen mirnjohs ndaj Zotit t gjithsis, t kujtojn fuqin dhe pushtetin e Tij dhe ta kuptojn se Ai do ti ringjall patjetr ashtu si u mundsoi t prballojn vshtirsin.1 Shprehja e prdorur turbullira, sipas Ibni Abasit, ka pr qllim: shkatrrimet dhe rregullimet e ndryshme (fesadin), kryenesin dhe prgnjeshtrimin e argumenteve hyjnore t Allahut xh.sh., prandaj kjo nnkupton shkalln m t lart t padrejtsis q bjn.2 D.m.th. kjo paraqet kaprcimin e do kufiri t padrejtsis, si konfirmon Krijuesi kur sjell shembullin e padrejtsive t Karunit: Me t vrtet, Karuni ka qen nga populli i Musait, por i shtypte ata. (El Kasas, 76)3 Kjo prfshin t gjitha mkatet e njerzve si: adhurimin e zotave t trilluar, prostitucionin, alkoolin, padrejtsit ndaj njerzve dhe t gjitha llojet e armiqsive e dmit ndaj dikujt tjetr. Meq Allahu xh.sh. ka prmendur edhe shprehjen tok, kjo nnkupton se kto turbullira e shkatrrime prfshijn tokn n prgjithsi. Ndrkaq, shprehja e prdorur pa kurrfar t drejte aludon faktin se ata q veprojn. punt e kqija, nuk kan kurrfar arsyetimi.4 Shumica e njerzve jan t till, prandaj, n shumicn e rasteve, pas mbijetimit t vshtirsive, nuk jan falnderues fare, madje vazhdojn veprimet e kqija!! Kjo sht e uditshme shum, ngase pr kso veprimesh nuk mund t gjejn asnj justifikim logjik, prve kryenesis dhe prgnjeshtrimit. Veprimet e kqija pasoja ndshkuese edhe n kt bot N pjesn e par t ajetit, Fuqiploti sqaroi gjendjen faktike t shumics s njerzve, ndrsa tash u trheq vrejtjen t gjith njerzve n prgjithsi me fjalt: O Njerz! Vrtet, padrejtsia q bni pr tu knaqur n jetn e ksaj bote, vetm ju dmton. Pavarsisht nse bhet padrejtsi mbi nj njeri apo ndaj shum njerzve, n t dyja rastet, autort marrin ndshkimin edhe n kt bot. Padrejtsia m e madhe ndaj vetvetes sht adhurimi i ndonj zoti t trilluar prve Zotit t Vrtet - Allahut,

12

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Tefsir

prandaj, ata marrin ndshkim edhe n kt bot, para ndshkimit n botn tjetr. Njerzit ose adhurojn Allahun xh.sh., ose adhurojn zota t trilluar, por sht veprimi i vetm i drejt q njerzit duhet t angazhohen me do kusht, pr t prhapur adhurimin e allahut, sepse kjo nnkupton angazhim pr njerzi, liri, ndershmri e fisnikri dhe e shpton njeriun nga injorimi, humbja e ndershmris dhe shkatrrimi i shoqris5. Ja, Allahu xh.sh., nga nj shembull i njerzve q solli, tash u drejtohet veprkqijve drejtprdrejt, pr t trhequr vmendjen gjithandej nga rreziku i tyre dhe e keqja q shkaktojn. Thirrja: O Njerz! nnkupton kt trheqje t vrejtjes pr njerzit, si mas parandaluese nga rreziku i veprimeve t kqija t tyre, duke sqaruar gjithashtu pasojat q do t jen nj prfundim i keq. Padrejtsit q bni, ju dmtojn ju dhe vetm ju bartni prgjegjsin, e jo t tjert.6 Ju, o njerz rregullues, q veproni padrejtsisht ndaj t tjerve me mendjemadhsin tuaj, ta dini se kjo ju dmton ju dhe sht kundr jush, pasojat i bartni ju vet, ngase ju prjetoni knaqsit e tilla vetm n kt bot kalimtare, e cila prfundon shpejt, ndrsa ndshkimi ndaj jush mbetet prher n Botn tjetr.7 Nse ti, o njeri, krahason knaqsin q rezulton nga veprat e kqija me ndshkimin q pason, ather do ta kuptosh se ajo sht shum e vogl dhe e shkurtr, sepse, qoft t jetosh edhe njzet milion vjet n kt bot, kjo do prfundoj gjithsesi, prandaj Allahu xh.sh. tha: Thuaju: knaqsit e ksaj jete jan t vogla. (En Nisa, 77)8 lidhur me kt, muhamedi a.s. thot: Nuk ka mkat m t madh pr t cilin Allahu t shpejtoj ndshkimin pr autorin (vepruesin) e tij, se turbullirat dhe kputja e lidhjeve farefisnore9 allahu xh.sh. nuk vonon ndshkimin ndaj personit q bn turbullira dhe kput marrdhniet farefisnore, madje nuk e l vetm pr botn tjetr, por e ndshkon edhe n kt bot, n mnyr q t balancoj jetn shoqrore. Kjo sepse, nse sheh nj njeri veprkeq, i cili jeton me plot begati e mirsi dhe vdes n kt gjendje, ather do njeri q i di t kqijat e tij, duke ditur se pr to nj veprimkeq nuk sht ndshkuar n kt bot, ather inkurajohet pr t br edhe ai vet t kqija. Pr kt arsye Allahu xh.sh. njeriun rregullues e ndshkon edhe n kt bot, n mnyr q njerzit e tjer t shohin prfundimin e tij t keq dhe nga kjo t marrin msim e t mos bjn t kqija.10 Prandaj, Muhamedi a.s. transmetohet t ket thn: vepra m e mir q meriton menjher shprblim, sht ruajtja e lidhjeve familjare, kurse veprat q m s shpejti meritojn ndshkim, jan turbullirat dhe betimi i rrejshm. Nga ato pr t cilat Allahu shpejton ndshkimin n kt bot, jan: turbullirat dhe sjellja e keqe me prindrit.11 A nuk meritojn edhe n kt bot ndshkim ata q ndrpresin lidhjet familjare

e farefisnore?! Po edhe ata q veprojn keq e bjn turbullira dhe vepra degjeneruese?! Pa dyshim, mnyra m e prshtatshme pr tu ballafaquar me to, sht qasja hyjnore nprmjet ligjit t Tij absolut. Kjo metod balancon rrjedhn e t gjitha shtresave t shoqris, t t gjitha gjeneratave deri n Kiamet, duke reflektuar msim e prvoj pr t gjith. Kthimi doemos tek Krijuesi pr llogaridhnie Mbase ai q bn t kqija, mendon se po prjeton knaqsi, ndonse, n t vrtet, nj gj e till sht kalimtare dhe shum e shkurtr, prandaj Krijuesi dshmon: Pastaj ju do t ktheheni tek Ne dhe Ne do tju njoftojm pr at q keni punuar. Kur t ringjallemi tek Allahu xh.sh., nuk ka padrejtsi asnjher, askush nuk mund t bj padrejtsi dhe askujt ti bhet padrejtsi, secili merr shprblimin a ndshkimin, n varsi nga besimi dhe veprat e tij. Ka ardhur njoftimi hyjnor mbi llogarin n Botn tjetr, para se t ndodh, n mnyr q ta din t gjith se do vepr ka llogarin dhe prgjegjsin n Botn e amshueshme. Gjithashtu, ky njoftim sht prmendur pr t qortuar dhe kritikuar fuqishm ata q i bjn vetes s tyre padrejtsi duke kryer vepra t kqija.12 Prdorimi n origjinal i thumme - pastaj nnkupton se veprkqijt krkojn zgjatjen e jets n kt bot dhe dshmon mbi rregullimet (fesadin) e mdha q bjn ata. Gjithashtu, mnyra kuranore e theksuar n pjesn e ajetit do t ktheheni tek Ne dfton pr veimin q do t thot se kthimi i t gjithve sht vetm tek Allahu - Zoti i botve.13 Premtimi hyjnor mbi llogarin dhe prgjegjsin e njerzve pr veprat e tyre, prmban zotimin hyjnor mbi ndshkimin e veprkqijve n Botn tjetr.14 Zoti i gjithsis, pasi me ligjin dhe rregullat e vendosura balancoi jetn e ksaj bote, tash, me kt pjes t ajetit, balancon prfundimisht dhe n mnyr absolute, do gj. Kjo maksim bhet funksionale me rastin e ringjalljes s t gjith njerzve dhe daljes para Allahut xh.sh. pr llogaridhnie dhe prgjegjsi. N kt mnyr pason shprblimi a ndshkimi i amshueshm pr njerzit, n varsi nga besimi dhe veprat e tyre t ksaj bote. A nuk sht kjo drejtsi absolute? Patjetr se - Po!
[1]. Muhamed Ebu Zehra, Zehretu Et-Tefasir, f. 3545, v. i bot. 1987, Kajro. [2]. Tefsir El-Fahru Er-Razi, Mefatihul-Gajb, v.17, f. 74, v. i bot. 1981, Bejrut. [3]. Muhamed Muteveli Esh-Sharavi, Tefsiri i Sharaviut, v. 9, f. 5854, pa vit bot. Kajro. [4]. Zehretu Et-Tefasir, f. 3546. [5]. Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, v. i 3, f. 1774, v. i bot. 1996, Bejrut. [6]. Zehretu Et-Tefasir, f. 3546. [7]. Ahmed Mustafa El-Meragi, Tefsir El-Meragi, f. 91, v. i bot. 1946, Kajro. [8]. Tefsiri i Sharaviut, f. 5856. [9]. Ed-Durru El-Menthur fi Et-tefsiri bil Methur, Xhelaludin Es-Sujutijj, vll i shtat, f. 646, v. i bot 2003, Kajro. Hadithin e transmeton Imam Bejhekiu (6670). Hadithi sht vrtetuar edhe nga Albani (918). [10]. Tefsiri i Sharaviut f. 5854. [11]. Zehretu Et-Tefasir f. 3547, hadithi: Terih Et-Taberijj, nga Ebi Bekre r.a., kshtu afrsisht e transmeton edhe Tirmidhiu dhe Ibni Magje, gjithashtu edhe Ebu Juala nga Aishja r.a.. Shiko si ka ardhur n Fejdul Kadir (xh 1/299). [12]. Tefsiri i Sharaviut, f. 5858. [13]. Zehretu Et-Tefasir, f. 3547. [14].Tefsir El-Fahru Er-Razi, f. 75.

hadith 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

13

Si filloi frymzimi hyjnor - drgata

Dr. sci. Musa Vila Lexo me emrin e Zotit tnd q ka krijuar gjithka, e ka krijuar njeriun prej nj cope gjaku t ngjizur! Lexo n emr t Zotit tnd q sht m bujari!...

regon Aishja r.a. se frymzimi hyjnor i t Drguarit t Allahut pati nisur n form ndrrash t mira (besnike), t cilat i shfaqeshin n gjum. Nuk ka pasur ndonj ndrr q ta ket par e t mos i jet shfaqur si shklqimi i mngjesit. Pastaj at e trhoqi vetmia. Ai vetmohej n shpelln (e kodrs) Hira dhe adhuronte (meditonte) aty pr net t tra, derisa prmallohej pr familjen e tij (Hatixhen), aty edhe furnizohej. Pastaj kthehej tek Hatixhja e furnizohej njsoj (si m par), derisa, papritur, i erdhi e vrteta (frymzimi hyjnor), pr sa koh q ndodhej n shpelln Hira. I erdhi meleku dhe i tha: - Lexo! - Un nuk di t lexoj (iu prgjigj). (Pejgamberi a.s. e tregon ngjarjen.) Pastaj meleku Xhibril a.s. m shtrngoi fort, derisa mu pren forcat, pastaj m liroi dhe m tha: -Lexo! -Un nuk di t lexoj,- iu prgjigja prsri. Meleku m shtrngoi fort pr t dytn her, derisa mu pren forcat dhe m tha: - Lexo! Dhe i Drguari i Allahut iu prgjigj prsri po ashtu: - Un nuk di t lexoj. Meleku m shtrngoi fort pr t tretn her e pastaj m liroi dhe m tha: Lexo me emrin e Zotit tnd q ka krijuar gjithka, e ka krijuar njeriun prej nj cope gjaku t ngjizur! Lexo n emr t Zotit tnd q sht m bujari!... (Aishja r.a. vazhdon t tregoj) Dhe kshtu i Drguari i Allahut u kthye me t, e zemra e tij ishte e trembur. Hyri tek Hatixhja, e bija e Huvejlidit, i tronditur, dhe i tha: M mbulo, m mbulo! E mbuluan (dhe pushoi), derisa e mori veten nga shqetsimi. I tregoi Hatixhes ndodhin dhe i tha: vrtet kam qen shum i friksuar pr veten time. Hatixhja iu prgjigj: Kurrsesi, betohem n Allahun se Ai kurr ska pr t t ln t turprohesh! Sepse ti i viziton t afrmit, e merr mbi vete barrn e atyre q sjan t zott pr ta mbajtur veten (t dobtin, jetimin), ti i jep t varfrit

dhe e ushqen mikun, ti e ndihmon popullin duke gjykuar me drejtsi (n mes njerzve)...1 Shpjegimi i hadithit Thnia n hadith Pr her t par kur filloi te Profeti s.a.v.s., d.m.th. pr her t par kur Allahu xh.sh. e filloi me t Drguarin e Tij ishin ndrrat . neveviu thot: ky hadith hyn n mesin e haditheve q ashabi i transmeton pa qen fare i pranishm. Aishja e transmeton kt ngjarje pa marr pjes ose pa qen e pranishme n kohn kur kishte ndodhur ngjarja, por ka mundsi ta ket dgjuar nga vet Profeti a.s.. apo nga ndonj ashab. Transmetimi i ashabit, pa qen i pranishm, sht argument i pranuar nga t gjith dijetart, me prjashtim t dijetarit Ebu Ishak El-Isferajini.2 Nga ky hadith kuptohet se Allahu xh.sh. frymzimin e Tij hyjnor tek Profeti i Tij e nisi me ndrra t qarta, t mira dhe besnike, q i shfaqeshin n gjum. Shprehja n hadith: prej frymzimit, tregon se parafjala prej (ktu) sht parafjal q tregon burimin e drgats, q jan ndrrat besnike. Po ashtu parafjala prej ka kuptimin e parafjals sqaruese(!) , d.m.th. ndrrat besnike jan drgat e plot dhe jo hyrje pr drgat dhe as pjes pr drgatn. Prej dobive t ksaj parafjale sht t kihen n konsiderat edhe disa argumente dhe shenja t tjera prgatitse pr profetsin q do t pasonte. Vlen t prmenden: guri q prshndeste Profetin a.s. n Mek, prgzimi i priftit n Sham kur pa vuln profetike, etj.. Pra, vet shprehja e hadithit se frymzimi hyjnor ka filluar n form ndrrash besnike tregon m s miri se ndrrat kan qen pa diskutim fillimi i Shpalljes. Kjo sht nj urtsi se ardhja e drgats n gjendje ndrre pr Profetin a.s. sht m e leht sesa ardhja n gjendjen e zgjuar.

14

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 hadith

Shprehja: ndrrat e mira (besnike) Fjala (erruje) n gjuhn arabe prdoret pr dika q personi sheh n gjum. Kt mund ta argumentojm me citatin kuranor:Pa dyshim q Allahu do ta prmbush ndrrn e vrtet, t ciln Ai ia shfaqi t Drguarit t Tij me plot vrtetsi. (El Feth, 27) Sipas ktij ajeti, fjala (erruje )identifikohet me dika q shihet vetm n gjum. E njjta fjal, por me -tu n fund (errujetu) prdoret pr dika q personi sheh n gjendjen zgjuar, edhe pse nganjher fjala (erruja) mund t prdoret pr dika q shihet n gjendjen zgjuar. P.sh. ajeti kuranor:... Ne e bm pamjen q ta treguam ty (o Muhamed, si nj dshmi t par me sy dhe jo si ndrr Natn e Isras) vese prov pr njerzit .... (El Isra, 60). N kt ajet (erruje) sht prdorur si rrallher n kuptimin e pamjes n gjendjen zgjuar . Njkohsisht ky ajet sht argument i fort se Israja dhe Miraxhi kan ndodhur me trup dhe shpirt e jo si pretendojn disa, se nj gj e till ka ndodhur vetm me shpirt. Ather, si mund t jet mrekulli kjo ndodhi, kur dihet fare mir se njeriu n gjum sheh gjra edhe m t uditshme? N versionin e Muslimit dhe n versionin tjetr t Buhariut sht prdorur shprehja ndrra besnike. Q t dy shprehjet kan t njjtin kuptim. Kjo e fundit es-sadika do t thot dika q nuk ngatrrohet, q sht krejt besnike, e vrtet, q nuk przihet me t pavrtetn, ndrra q nuk t tradhtojn. Shprehja n gjum sht nj fakt tjetr pr t dhn sqarime me intensitet edhe m t madh dhe pr t larguar do fije dyshimi se fjala sht pr dika q shihet n gjum. Pra, kjo fjal sht ekskluzive pr ndrrat n gjum. Shprehja: ato i paraqiteshin si agimi i mngjesit Shprehja es-subhu ka sinonimin e saj el-fexhru, q ka pr qllim mngjesin ose fillimin e dits. N kt hadith drgata ndrra ka prngjar me shklqimin e mngjesit t pastr, ngase, ashtu si ishin ndrrat besnike hyrje n ndriimin e profetsis, n t njjtin funksion sht edhe paraqitja e agimit t mngjesit si hyrje paraprake pr lindjen e diellit t vrtet.Versioni i transmetimit t Tirmidhiut ndryshon nga Buhariu dhe Muslimi:N fillimin e profetsis s t Drguarit t Allahut, kur Allahu dshiroi t paraqiste vlern e tij dhe mshirn ndaj robrve, ai (Profeti) nuk shihte gj, vetm i paraqitej si shklqimi i mngjesit.3 Shprehja: pastaj at e trhoqi vetmia Shprehja e deshi, e trhoqi, e dashuroi sht folje pasive, ku kryefjala e fjalis foljore vepruesi nuk sht cekur pr disa shkaqe: - nuk dihet se kush e kishte drguar n shpell, edhe pse do gj ishte prej Allahut xh.sh.; - apo pr t trhequr vmendjen se drguesi n shpell nuk kishte motiv njerzor, as nga vetja, e as nga natyra apo rrethanat; - apo trheqja n vetmi ishte frymzim n shpirt . Bazuar n kto opsione, kuptimin e ksaj shprehjeje

mund ta prkufizojm se Allahu sht vrtet drgues duke vn n zemrn e tij motivin e vetmis dhe duke ia br t dashur vetmin, izolimin prej krijesave dhe njerzve n drejtim t Krijuesit. Shprehja vetmia, izolimi nnkupton zbraztin q ekziston n zemr n raport me at q njeriu ka prball. Nga kjo shprehje mund t prfitohet edhe vlera e izolimit pr at person q sht i kujdesshm ndaj fes s vet. Ai izolohet vetm e vetm pr tu larguar nga prarjet dhe devijimet q her pas here paraqiten n nj mjedis a shoqri. Disa njerz e kan keqkuptuar kt shprehje t hadithit El-Huluv dhe e kan komentuar ashtu si e mendojn ata, gabimisht. Ata menduan se largimi nga mjedisi dhe izolimi total i personit dhe qndrimi n vende izoluese pr strehim, konsiderohet huluv vetmi. Por kjo bie ndesh me udhzimin tradicional profetik dhe me qndrimin unanim t ashabve. Izolimi a vetmia e Profetit a.s., t ciln zemra e tij e deshi para drgats, sht nj tregues i madh dhe ka rndsi t veant pr jetn e myslimanve n prgjithsi dhe thirrsve n rrugn e Allahut, n veanti. Ajo sqaron se myslimani, pavarsisht se sht i pajisur me lloje t ndryshme adhurimesh, nuk mund ta prkryej Islamin e tij prderisa t mos fus n veten e tij izolimin pr ta llogaritur veten e tij, pr t pasur n konsiderat vzhgimin hyjnor, pr t medituar n hapsir shenjat q tregojn pr madhshtin e Allahut xh.sh.. Paraqitja e drgats pas atij izolimi, nuk sht argument se profetsia prfitohet me mund, izolim, angazhim. Sikur ato dit adhurimi t ishin shkak i zakonshm pr paraqitjen e drgats, ather kt nderim do ta meritonte m shum Umeje bin Ebi Salt, i cili pr nj koh t gjat kishte qndruar i vetmuar n periudhn e injorancs dhe n fund ishte kthyer i zhgnjyer. Begatia e Allahut i jepet atij q Allahu do, dhe Ai e di m s miri se ku e vendos drgatn e Tij.4 Shprehja: Ai vetmohej n shpelln e kodrs Hira El-gar sht shpell n maj t kodrs. Hira sht kodr e njohur n pjesn verilindore, si - Kodra e Drits. Shprehja - Gari Hira n gjuhn arabe sht futja e pjess n trsi , d.m.th. shpella e cila sht n kodrn e quajtur Hira. Ktu nuk prmendet fjala kodr, sepse ajo njihet nga vet emri i saj, Hira. Duhet t bjm dallim n mes ksaj shpelle dhe shpells n t ciln u strehuan Profeti a.s. dhe Ebu Bekri gjat emigrimit. Kjo e fundit quhet shpella e kodrs Thevr , e cila ndodhet n jug t Meks. Shprehja dhe ai meditonte n t (shpell) . Dijetari i njohur Ez-Zuhrij,5 njherazi transmetues i hadithit, kt fjal e kishte sqaruar me kuptim t adhurimit.6 N transmetimin e Ibn Hishamit ndodhet shprehja meditonte dhe lutej. Thuhet se n shpell Profeti s.a.v.s. kishte medituar pr urtsit e krijimit t qiejve dhe t Toks. Thuhet se ai a.s., bnte adhurim me tesbih dhe temxhid (pastrim t Allahut nga shirku dhe madhrim pr Krijuesin). Thuhet se aty lutej n formn q gjeneratat e kishin trashguar nga

hadith 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

15

gjurmt e Ibrahimit a.s. dhe Ismailit a.s.. Mirpo, pr t gjitha kto adhurime nuk kemi fakte, ato mbeten mendime dhe supozime. Shprehja net t tra tregon pr qndrimin e Profetit a.s. n shpell, i vetmuar.. Pavarsisht se mund t bhet pyetja pse jan cekur nett, kur dihet se veprat e mira n vetmi mund t bhen fort mir edhe ditn e jo vetm natn, arsyeja sht se nata sht e qet dhe mbizotron stabiliteti fizik dhe shpirtror. Zemra gjat nats sht e qet nga problemet dhe ngarkesat e dits. kshtu, prkushtimi i muhamedit a.s. ndaj Zotit t tij n ato momente sht m me vler dhe ai sht m stabil dhe shpirti gjat nats sht m vigjilent. Me natn ktu qllim sht lutja dhe falja deri n ort e vona t saj. N kt kontekst, Allahu xh.sh. pr robrit e Tij t devotshm thot: Ata ishin q gjithnj flinin fare pak natn. (EdhDharijat, 178).Pra, ata njerz e gjallronin natn duke iu lutur Allahut dhe duke u falur me frik prej Tij dhe me shpres tek Ai pr premtimet e dhna n Kuranin famlart, pr Xhenetin dhe knaqsit n t. Shprehja el-lejali pr arabt nnkupton edhe ditt edhe nett. Shprehja net t tra n versionin e Muslimit jepet me disa net. Kjo shprehje prdoret si mesatare, n mes netve t shumta dhe netve t pakta. Pra, muhamedi a.s. as nuk e tepronte q nett t kalonin n monotoni, por as nuk e anashkalonte krejt natn, por ishte i mesm. Mesatarja sht emblem pr Ymetin islam dhe simbol i udhzimit profetik. N kt kontekst, Kurani thot: Kshtu, pra, ne ju bm ju nj komb (pr nga feja) i zgjedhur i mesm pr t qen ju dshmitar ndaj njerzimit dhe i Drguari t jet dshmues pr ju .... (El Bekare, 143) Ky ajet tregon se n do shtje duhet t zgjedhim mesataren. Nuk duhet ndjekur vija m e lart e ekstremit, as frekuenca m e ult e liberalizimit, por duhet t prqafojm frekuencn e mesme, e cila sht realja; edhe Allahu Fuqiplot kt dshiron prej nesh. Sa net kishte qndruar Profeti s.a.v.s. n shpell, sht e panjohur, pr shkak t kundrthnieve pr sa u prket asteve t shkuarjes dhe ardhjes n familjen e tij. Izolimi q kishte praktikuar, ishte nj muaj, muaji i Ramazanit, sipas konfirmimit t Ibn Ishakut7 n librin e Sires.8 Tek shprehja n hadith para se t prmallohej pr familjen e tij, folja (jenziu) ka kuptimin e prmallimit, mallngjimit. Disa e kan shpjeguar se kjo folje ka kuptimin e kthimit - .E vrteta sht se, nse pas foljes (jenziu) vjen parafjala nga, ather ka kuptimin e kthimit ((jerxhiu ve jeuduemi (nezatu anil emri) jam trhequr apo kthyer nga mendimi im (rexhatu an) . E nse pas foljes ((jenzi vjen parafjala deri , ather ka kuptimin e prmallimit, mallngjimit; themi (nezatu ilejhi) jam mallngjyer pr t, jam prmalluar pr t (ishtektu ilejhi). Shumkush tek ne kt pjes t hadithit e ka prkthyer gabimisht. Feja islame ka vn t drejtat e tyre pr t gjitha kategorit dhe strukturat njerzore. Njeriu ka t drejta ndaj vetvetes, ndaj Allahut, ndaj familjes dhe ndaj njerzimit. N esenc, njeriu pr t gjitha

kto t drejta duhet t kujdeset maksimalisht, pr t konfirmuar mesataren, drejtsin dhe barazin, q jan platforma kryesore t Islamit. Shprehja n hadith dhe pr at edhe furnizohej. Profeti a.s., gjat kohs s izolimit dhe vetmis merrte ushqim dhe furnizohej aq sa kishte nevoj pr ti prballuar ato net n shpelln e kodrs Hira. Ktu kemi nj tregues t qart q njeriu duhet ti siguroj edhe kushtet, t cilat nuk bien n kundrshtim me faktin se njeriu duhet t ket mbshtetje tek Allahu xh.sh.. N fakt, e vrteta e tevekulit mbshtetjes sht kur personi, krahas kushteve q siguron, mbshtetet tek Allahu pr suksesin e tij. Kt m s miri e dshmon biografia e Profetit a.s., n t gjitha fazat q ka kaluar ai. Prej fakteve madhore n kt aspekt sht edhe hixhri emigrimi, nga i cili mund t nxirren msime, prvoja dhe kshilla. Shprehja: pastaj kthehej tek Hatixhja e furnizohej njsoj (si m par). Fjala (jetezevedu) ka kuptimin se ai siguronte furnizimin me ushqim. Ndrsa pjesza ( limithliha) ka kuptimin sikur apo ngjashm me nett e mparshme. Kjo sht faza e vetmis dhe nga kjo shprehje e hadithit nnkuptohet se izolimi ishte prsritur her pas here dhe ai do her ishte furnizuar me ushqim. N kt pjes t hadithit, paraprakisht sht theksuar emri familje duke mos u sqaruar, e m pas prmendet se fjala sht pr bashkshorten e tij, Hatixhen. Ajo ishte bashkshortja e par e Profetit a.s., Kur u martua me t, ajo ishte dyzet vjee, kurse Profeti njzet e pes vje. Hatixhja kishte vrtet cilsi dhe virtyte t jashtzakonshme. Ajo e besoi at dhe e prkrahu me tr fuqin dhe pasurin q kishte, prandaj edhe Profeti s.a.v.s. nuk e harroi kurr thellsin shpirtrore t saj, kujdesin dhe butsin e saj. Pas vdekjes s Hatixhes, sa her q ndodhte t priste kurban, i Drguari i Allahut gjithmon nj pjes t tij ua drgonte t afrmve t saj. Profeti a.s., nuk u martua me gra t tjera sa ishte ajo gjall9. Ajo ishte nj kujtim i vyer, i paharruar pr Profetin dhe model i gruas pr jetn bashkshortore. (vijon)
[1] Sahihul Buharij, vll.1, f. 18, nr. 3, Fethul Bari, vll. 1, f. 30, nr. 3. Sahihu Muslim, vll. 2, f. 197. Musned Ahmed, vll. 6, f. 153. Sunen Et-Tirmidhij /3711. [2] Sahihu Muslim bi sherh En-Nevevij, vll.2, f. 197. [3] Tuhfetul ahvedhij, bi sherh Et-Termidhij, vll. 10, f. 109; Ibn Hisham Fis-Sire, vll. 1, f. 251. [4] Dr. Ramadan Butij, Fikhus-sire, f. 84; Dr. Diraz, El-Muhtar min kunuzis-sune, f. 12. [5] Ky sht Muhamed bin Muslim bin Ubejdilah bin Abdilah bin Shihab Ez-Zuhrij Ebu Bekr. I njohur si hafidh dhe fekih. Nga ky kan regjistruar hadithe autort e gjasht koleksioneve t hadithit. Ka vdekur m 125h (Ibn Haxher, Takribut-tehdhib, f. 506, nr. 6296. [6] N hadith kjo ndrhyrje quhet el-idraxh, d.m.th. fjal q nuk sht nga teksti apo origjinali i hadithit, por sht futur nga transmetuesi i tij. [7] Muhamed Ibn Ishak El-Vakidij, i njohur si autor ky n transmetimin e luftrave t Profetit a.s. sahibul megazij dhe autor ky n transmetimin e biografis s Profetit a.s. (Ibn Haxher, Tehdhibu tehdhib, vll. 9, f. 42; Ez-Zejleij, Nasbu Rraje, vll. 1, f. 107). [8] Siretu Ibn Hisham, vll. 1, f. 253. [9] Pas Hatixhes, Profeti u martua me Sevdijen (Sevde bint Zema). Ai bashkoi n shtpin e tij dy gra vetm pas emigrimit, pas nj viti e gjysm, kur u martua edhe me Aishen r.a.

16

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Oaza e Sahabve

Abdullah ibn Zubejri r.a.

Dr. Fahrush Rexhepi Abdullahu ka transmetuar nga Profeti a.s. 33 hadithe, t cilat i kishte dgjuar nga babai, nna dhe tezja - Aishja. Nga gjrat q i shtojn vlerat Abdullahut, sht se tezja e tij - Aishja shpeshher quhej si nna e Abdullahut. Kjo, sepse ai e konsideronte at si djalin e saj, meq vet nuk mund t lindte fmij. Pas vdekjes s t Drguarit t Allahut, dikush e pyeti Aishen: Kush sht personi yt m i dashur?. Aishja iu prgjigj: sht babi Ebu Bekri. Pyetsi e pyeti srish: Po pas Ebu Bekrit? Ajo i tha: sht Abdullahu.

t shkrim ia prkushtojm ashabit t njohur Abdullah ibn Zubejrit, djalit t Zubejr ibn Avamit, i cili shquhej pr trimri, guxim dhe ndershmri q i kishte trashguar nga prindi i vet, Zubejri. Mirpo, para se t flasim pr kontributin e Abdullahut, le t flasim n fillim pr kohn dhe rrethanat kur kishte lindur Abdullah ibn Zubejri. Abdullah ibn Zubejri ishte fmija i bekuar n barkun e nns s tij qysh kur ajo kishte arritur n shkrettirn e nxeht, n rrugn e saj t hixhiretit prej Meks pr n Medin. Ende pa lindur, Abdullahut iu desh t shprngulej me muhaxhirt e tjer, sepse, Esma, e kishte lindur Abdullahun gjat udhtimit pr n Medin, n vendin Kuba. Abdullah ibn Zubejri, pra fmija i par q lindi pas hixhiretit, ishte drguar n shtpin e t Drguarit t Allahut, n Medin. Ather muhamedi a.s. e kishte puthur, ia kishte prtypur nj hurm dhe me t e kishte prekur mishin e dhmbve t foshnjs (veprim synet, q quhet TAHNIK).1 Kur i Drguari i Allahut dhe myslimant u vendosn n Medin, hebrenjt aty ishin shum t kqij n sjelljet e tyre ndaj myslimanve, sepse kta ishin vn n plan t dyt. ata kishin prhapur lajme se klerikt e tyre, me ndihmn e magjis s zez, i kishin br myslimant impotent dhe se n medin nuk do t lindte asnj fmij mysliman. Abdullah ibn Zubejri ende ishte i ri derisa muhamedi a.s. ishte gjall n kt bot. Megjithkt, kontaktet e tij t afrta me t Drguarin e Allahut, n kohn e fmijris, i garantuan atij bazn pr

njerzishmri. Ai ishte msuar me parimet e jetess, pra, me parimet pr t cilat njerzit do t flasin dhe nga t cilat do t mahniten. Karakteri i djaloshit t ri u zhvillua shum shpejt. Ai tregonte energji, intelektualizm dhe palkundshmri t veant. Rinia e tij ishte prplot trimri, pastrti dhe adhurim. N kohn e pushtimit t Afriks, Spanjs dhe Konstantinopolit (Stambollit t sotm), ai kishte m pak se 27 vjet, mirpo qysh ather e kishte dshmuar veten si hero i vrtet. Abdullah ibn Zubejri vret komandantin berber N moshn rinore, Abdullah ibn Zubejri kishte prgatitur nj ushtri me t ciln synonte t sulmonte Afrikn Veriore. Kur u ballafaquan t dy ushtrit, Abdullah ibn Zubejri vuri re q e gjith ushtria berbere lvizte sipas lvizjeve dhe udhzimeve t komandantit t tyre. Duke e par kt, Abdullahu u tha shokve t tij: Cili prej jush m mbron kraht (kurrizin)? Ata e pyetn: Pse? Abdullahu u tha: Dua t deprtoj n zemr t ushtris berbere dhe ta vras komandantin e tyre.2 Nj numr i lufttarve mysliman iu prgjigjn krkes s Abdullahut pr t`i mbrojtur kraht. M pas Abdullahu u nis me lufttart e tjer dhe arriti t ante rreshtat e ushtris berbere derisa arriti te komandanti i tyre, t cilin e vrau me nj t goditur. Me vrasjen e komandantit berber, e gjith ushtria u dorzua dhe beteja prfundoi me fitoren e myslimanve. Numri i lufttarve mysliman n at betej arrinte n njzet mij. Megjithkt, vendosmria e Abdullah ibn Zubejrit n adhurim kalonte trimrin e tij t

Oaza e Sahabve 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

17

papar e t jashtzakonshme n luft. As familja, as rinia, as pozita, as forma, as pasuria dhe as fuqia e tij, pra asnjra prej ktyre nuk kishin mundur ta pengonin Abdullahun q t bhej nj besimtar shum i devotshm, q gjith ditn agjronte e tr natn E adhuronte Zotin. N nj rast, kur Umer ibn Abdulazizi i kishte krkuar Ibn Ebi Mulejkes q t`ia prshkruante Abdullah ibn Zubejrin, ai i kishte thn: Pasha Allahun, kurr s`kam par njeri si ky. Kur e fillonte namazin, i linte t gjitha angazhimet e tjera. Binte n sexhde dhe qndronte aq gjat, saq n shpin i zbrisnin zogjt duke menduar se ishte mur apo ndonj rrob e hedhur. Nj her tjetr, derisa ishte duke u falur, ndrmjet mjekrs dhe gjoksit i kaloi nj projektil prej katapulte. Pasha Allahun ai se kishte vrejtur se i kishte kaluar dhe as q kishte lvizur. Nuk e kishte prer leximin dhe as q ishte ngutur t prkulej.3 Shpirti bujuar i Abdullah ibn Zubejrit, namazi, agjrimi, haxhi, frika e vazhdueshme prej Allahut, prkushtimi n adhurim dhe agjrimi derisa shkonte n luft gjat gjith jets s tij, pra t gjitha kto karakteristika ishin nj rrjet i thurur n personalitetin e tij. Abdullah ibn Mesudi, edhe pse kishte disa mosmarrveshje me Abdullah ibn Zubejrin, e prshkruante me kto fjal: Ai ishte lexues i Kur`anit. Pasues i synetit. Besnik ndaj Allahut, agjrues i devotshm dhe djal i nxnsit t t Drguarit t Allahut. Nna e tij ishte e bija e Ebu Bekrit. Tezja e tij Aishja, ishte gruaja e t Drguarit a.s. . Pozitn e tij mund ta nnvlersonte vetm ai q nuk sheh.4 Rezistenca e Abdullah ibn Zubejrit ndaj Muaviut N rezistencn e tij ndaj Muaviut dhe Jezidit shohim se Abdullah ibn Zubejri u b legjend e papar e trimris. Ai, pr shkak t paaftsis s Jezid ibn Muavije ibn Ebi Sufjanit, at e konsideronte si personin m pak t kualifikuar q t`u printe myslimanve dhe q t udhhiqte Ymetin. Ky fakt ishte m se i vrtet, sepse Jezidi ishte trsisht injorant dhe nuk mund t`i faleshin krimet dhe veprat e kqija q i njeh historia. Kto edhe ishin arsyet q Abdulla ibn Zubejri nuk mund ti jepte betimin ktij njeriu. Ai refuzonte haptazi q ta bnte kt derisa ishte gjall edhe Muaviu, po sidomos m shum kur Jezidi u b halif. Jezidi kishte vendosur ta drgonte dik q ta friksonte Zubejrin, por ai i ishte prgjigjur: Nuk do t`i jap betimin nj pijaneci.5 Selia e Abdullah ibn Zubejrit ishte n Mek. Ai ishte prijs i besimdrejtve n qytetin e shenjt t Meks. M von Abdullah ibn Zubejri zgjeroi pushtetin e tij n Hixhaz, Jemen, Basra, Kuf, Horasan dhe n Siri, prve Damaskut. Besimtart e t gjitha ktyre hapsirave ia kishin dhn betimin. Mirpo emevinjt ishin t paknaqur. Kur erdhi n fron Abdulmalik ibn Mervani, njeriun m t egr dhe

m t pamshirshm e urdhroi ta sulmonte Abdullahun n Mek. Ai ishte Haxhaxh Thekafiu, t cilin Umer ibn Abdulazizi e kishte prshkruar me kto fjal: Sikur t gjith popujt t`i peshonin mkatet e tyre, ndrsa ne t kishim ardhur vetm me veprat e kqija t Haxhaxhit, ana jon do t rndonte.6 Haxhaxh ibnu Jusufi e kishte udhhequr ushtrin q kishte rrethuar Mekn dhe e godiste me katapulta ndrtesn e Qabes. Ai ia kishte ndrprer furnizimin me uj Abdullahut bashk me dyqind ushtar t tij. E Abdullahut i kishin shkuar informacione q, sikur t binte duart e Haxhaxhit, ky i fundit do ta therte, do ta rripte si rripen t imtat dhe do ta varte n godinn e Qabes.7 Haxhaxh Thekafiu njerzve t Abdullah Zubejrit ua kishte ndaluar ushqimin dhe ujin, me qllim q t`i detyronte q ta braktisnin Abdullahun. Nn presionin e uris s papar, nj numr i madh i ushtarve ishin dorzuar dhe Abdullah ibn Zubejri kishte mbetur i vetm. edhe pse ishte vendosur q detyrn e tij ta kryente deri n fund, edhe pse atbot kishte mbushur 70 vje, megjithkt vazhdoi t luftonte me nj trimri t papar. Pamjen e plot t asaj ndodhie mund ta msojm nga biseda ndrmjet Abdullahut dhe nns s tij, Esms, q e kishte zhvilluar pak para vdekjes s tij. Ai shkoi dhe ia tregoi gjendjen e trsishme dhe at q i dukej si zgjidhje e vetme. Esma i kishte thn t birit: Biri im, ti e njeh vetveten m mir se kushdo tjetr. Nse je i sigurt se prfaqson t vrtetn dhe se bn thirrje pr t, ather duro derisa t vritesh pr t dhe mos lejo q fmijt e Emevinjve ta prekin pragun. Mirpo, nse derti m i madh sht jeta n kt bot, ather ti je nj bir i mjer q shkatrron vetveten dhe ata q luftojn n ann tnde. Abdullah ibn Zubejri ia kishte kthyer: Pasha Allahun, nuk m ka interesuar kurr jeta e ksaj bote dhe as q i jam dorzuar ndonjher asaj. Asnjher s`kam udhhequr padrejtsisht. Kurr me asnj njeri nuk kam vepruar padrejtsisht e as q kam mashtruar dik. Nna e tij Esma i tha: Shpresoj se do t kem ngushllim t mir nse ti shkon n xhenet para meje, ose nse un shkoj para teje. Allahu i Madhrishm, i mshiroft lutjet e tua t gjata t nats, agjrimin tnd n ditt e nxehta dhe dgjueshmrin tnde ndaj meje e babit tnd. O Allahu i Lartsuar, fatin e djalit tim po ta dorzoj n duart e Tua. Do t jem e knaqur me at q e cakton Ti. M shprble pr sakrifikimin e djalit tim si i shprblen besimtart e Tu falnderues dhe t durueshm.8 Nn e bir, t prqafuar pr t fundit her, kishin shikuar njri-tjetrin. Pas nj or lufte t ashpr e t papar, shehidi kishte marr goditjen e fundit. Haxhaxhi i egr, dinak dhe mashtrues si ishte , insistonte q trupi i tij i pajet t gozhdohej n kryq. Nna e Abdullahut q atbot ishte 97 vje, doli pr ta par djalin e saj t gozhduar n kryq.

18

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Oaza e Sahabve

Ajo qndronte fort si nj mal i palvizshm para tij dhe n at ast iu afrua Haxhaxhi . I turpruar e i nnmuar, i tha: Oj nn, prijsi i besimdrejtve Abdulmelik ibn Mervani m ka porositur q t kujdesem mir. A t duhet dika? Ajo i tha: Nuk jam nna jote, po jam nna e atij q sht gozhduar n kryq. Ti nuk m duhesh. Por, do t ta them nj hadith q e kam dgjuar prej t Drguarit t Allahut. Ai ka thn: Do t vij prej Thekifit, do t jet kundrshtar dhe i gr. Ne tashm e pam njeriun gnjeshtar dhe t egr. Mendoj se ky nuk sht dikush tjetr, prvese ti.9 Abdulla ibn Omeri iu afrua ta ngushllonte dhe E luti Allahun xh.sh. ta bnte durimtare. Ajo ishte prgjigjur: Pse t mos jem durimtare? Vall, nuk i sht dhn koha e Jahja ibn Zekerijait si dhurat nj kurvari izraelit? Sa e dinjitetshme q ishte e bija e Es-Sidikut! A ekzistojn fjal m t fuqishme q mund t`u thuheshin atyre q i kishin prer kokn Abdullahut, e pastaj e kishin gozhduar n kryq?Nse koka e Abdullahut u ishte dhn si dhurat Haxhaxhit dhe Abdulmelikut, ather koka e t Drguarit t Allahut, Jahja ibn Zekerijait a.s. i ishte dhn Salomit, pra nj kurvari t mjer izraelit. far krahasimi madhshtor! far fjalsh t vrteta!Abdullahu ka transmetuar nga Profeti a.s. 33 hadithe, t cilat i kishte dgjuar nga babai, nna dhe tezja -

Aishja. Nga gjrat q i shtojn vlerat Abdullahut, sht se tezja e tij - Aishja shpeshher quhej si nna e Abdullahut. Kjo, sepse ai e konsideronte at si djalin e saj, meq vet nuk mund t lindte fmij. Pas vdekjes s t Drguarit t Allahut, dikush e pyeti aishen: kush sht personi yt m i dashur?. Aishja iu prgjigj: sht babi Ebu Bekri. Pyetsi e pyeti srish: Po pas Ebu Bekrit? Ajo i tha: sht Abdullahu.10 Abdullahu ibnu Zubejri ishte nj nga heronjt e shumt mysliman. ne na ndodh shpesh q t krkojm modele t suksesshme pr fmijt tan, u blejm atyre libra me histori, kaseta me filma vizatimor etj, me qllim q t prfitojm prej personazheve t ndryshme. Po nuk ka modele dhe personazhe m t suksesshme dhe m t prshtatshme pr fmijt tan, se `jan shokt e t Drguarit t Allahut. Kush mund t jet model m i mir se Abdullah ibnu Zubejri dhe dhjet t prgzuarit me Xhenet? Kush mund t jet model m i mir se shokt e t Drguarit t Allahut? Secili nga dhjet t prgzuarit me Xhenet dhe shokt e t Drguarit t Allahut, prfaqsonte nj shkoll dhe model t mir pr brezat e ardhshm!
[1] Halid Muhamed Halid, Burrat prreth Pejgamberit a.s., Shkup, 2008, f. 437. [2] Xhasim Mutava, T prgzuarit me Xhenet, Shkup, 2010, f. 217. [3] Halid Muhamed Halid, Burrat prreth Pejgamberit a.s. f. 439. [4] Po aty, f. 439. [5] Po aty, f. 441. [6] Po aty. [7] Xhasim Mutava, Ibid. f,. 219. [8] Halid Muhamed Halid, Ibid f.442. [9] Po aty. [10] Xhasim Mutava, Ibid. f. 220.

hytbe 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

19

Premtimi hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve

Sedat Islami

nderuar vllezr besimtar! N vazhdn e hutbeve prkitazi me prgzimet dhe paralajmrimet hyjnore pr triumfin e besimtarve, sot do t trajtojm paralajmrimet q vijn nga vet Islami si fe. M konkretisht, do t mundohemi t shpalosim disa karakteristika t Islamit, t cilat inspirojn dhe ln shum pr t shpresuar se nj fe me nj forc dhe prestigj t till, me nj ndikim dhe shtrirje n vazhdimsi, hert a von, do t ngadhnjej. Kjo, edhe pr shkak se Allahu mohon t pranohet fe tjetr prve saj (Ali Imran, 19 dhe 83). N fakt, ky sht vetm nj shkak a nj arsye, se prndryshe ato jan shum m shum, kurse kjo hytbe dedikohet pr t shpalosur dika nga kto shkaqe1. Islami fe e vetme pr njerzimin Islami sht feja e par dhe e fundit, t ciln Allahu ia shpalli njerzimit dhe e pranon prej njerzve. Q nga Ademi a.s. e deri tek profeti yn, njhersh i fundit nga radha e profetve, Muhamedi a.s., njerzimit nuk iu shpall fe tjetr nga qielli. Q t gjith bn thirrje pr monoteizm t pastr. Ai ju prcaktoi juve pr f at q ia pati prcaktuar Nuhut dhe at q Ne ta shpallm ty dhe at pr se e patm porositur Ibrahimin, Musain dhe Isain. (I porositm) Ta praktikoni fen e drejt e mos u prani n t. Pr idhujtart sht e rnd kjo pr se i thirrni ju ata. Allahu veon pr t (pr besim t drejt) at q do dhe e udhzon n t at q I drejtohet Atij. (EshShura, 13)

Premtimet dhe prgzimet nga vet Islami si fe Islami, fe e natyrshmris Islami sht fe, e cila i drejtohet mendjes dhe mbshtetet n t pr ta kuptuar fen dhe pr ta organizuar jetn. sht fe q bn thirrje pr dije dhe ngritje e prparim shkencor...Meditimin e vlerson pr adhurim, kurse krkimin e t gjitha dijeve, pr t cilat ka nevoj Ymeti, e cilson si obligim. Islami nuk sheh ndonj mospajtim ndrmjet t dhnave fetare dhe atyre shkencore; mendja, si kan vrtetuar dijetart, sht baz e fes, ngase me t vrtetohet ekzistenca e Allahut, profetsia e profetve. N Islam, ndryshe nga fet e tjera, nuk ka vend pr rivalitet ndrmjet fes dhe shkencs; feja tek ne sht dije dhe dija tek ne sht fe. Ekuilibrimi si imazh origjinal i Islamit Islami shquhet pr ide t ekuilibruar dhe pr balancim e drejtpeshim t do gjje. Allahu ka thn:Dhe ashtu (si ju udhzuam n fen islame) Ne ju bm ju nj popull t drejt (nj mes t zgjedhur).... (El Bekare, 143) Islami paraqet balancimin pozitiv n t gjitha aspektet e jets, n besim dhe praktik. Ai punon n drejtim q tek individi t balancoj shpirtroren dhe materialen, mendjen dhe shpirtin, dynjan dhe Ahiretin, t drejtat dhe obligimet, kurse n relacionin individshoqri vendos peshore t drejtsis, duke mos dmtuar njrn pal pr shkak t tjetrs. Islami nuk vepron si kapitalizmi, q individit i jep t drejta dhe liri q do ta dmtonin shoqrin, por as nuk i jep t drejta dhe pushtet t atill shoqris, me se do ta shtypte individin, si bri socializmi.

20

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 hytbe

Realizmi si karakteristik themelore e Islamit Islami dallohet edhe pr realizmin si veori e tij. Ai njerzit nuk i konsideron melek me krah, po i trajton si krijesa humane q bjn mir e keq, apo ia qllojn e gabojn, udhzohen e devijojn. Islami pranon dobsin njerzore dhe ekzistimin e gabimit e t s keqes, pr se nxit dhe qorton, ka obliguar urdhrimin pr t mir dhe ndalimin nga e keqja; ka ligjsuar ndshkimet, ka hapur dern e pendimit, ka vn ligje dhe norma, ka parapar lehtsime dhe prjashtime pr raste dhe n rrethana t caktuara, si jan gabimi (i paqllimshm), harresa dhe detyrimi (imponimi), etj.. Realizmi i Islamit nnkupton q njeriu si qenie, t respektohet dhe t nderohet, t pranohet natyra e tij, kshtu q as t mos ulet n shkall shtazrie, por as t mos ngrihet n pozita adhurimi. Islami njeriun e pranon si qenie me shpirt dhe trup, me mendje dhe epsh, burr e grua, individ e shoqri dhe, mu pr kt, pr t mos ikur nga kjo natyr e tij, njeriut i ka mundsuar dfrimin e lejuar. Me nj fjal, Islami ruan shndetin trupor-fizik, mendor dhe shpirtror t njeriut. Islami nderon gruan Pr ndryshimin n t mir t pozits s gruas, shoqria njerzore m s shumti i detyrohet Islamit. Gruaja (femra) llogaritet njeri, si t gjith meshkujt, ajo ka t drejtat sikurse ka dhe detyrimet. I kushton rndsi t veant kur sht vajz, kurse e lartson shum kur sht grua (bashkshorte) dhe nn. Asaj i sht dhn mundsia e adhurimit n kolektiv, e msimit, puns, dhe kjo kuptohet n prputhje me rregullat q garantojn ruajtjen e dinjitetit t saj prej qenieje njerzore me vler tek Allahu i Madhrishm. N fakt, kto rregulla jan t prgjithshme dhe e shoqrojn at gjithnj, dokund dhe n do mosh; e ruajn nga bashkshorti nse i bn padrejtsi, nga prindi nse e neglizhon, nga fmija nse tregohet arrogant ndaj saj. Islami ia njeh t drejtn q t kontribuoj edhe n fushn e thirrjes islame, n urdhrimin pr t mir dhe ndalimin nga e keqja si dhe n rezistimin ndaj sherrit dhe s keqes. Islami kujdeset pr familjen Familja sht celul e shoqris, prandaj islami interesohet shum pr t dhe pr zhvillimin e saj t shndosh. Martesn e sheh si themel, pr se edhe nxit, i lehtson procedurat, refuzon traditat e lajthitura q pr realizimin e nj martese obligojn gjra ndonjher t paprballueshme. Po kshtu, raportet ndrmjet dy bashkshortve jan t ndrtuara mbi baz t dashuris dhe respektit t ndrsjell. Ata

kan t drejta po dhe detyrime, po dhe divorci sht lejuar vetm ather kur fiket do drit e shpress pr pajtim t bashkshortve. Raportet prindr-fmij i ndrton mbi baz t prkujdesjes s plot materiale, emocionale dhe edukative, kurse ato fmij-prindr mbi baz t bamirsis dhe respektit t detyrueshm. Dallimet shtresore nuk ekzistojn n Islam Islami sht fe e cila shkrin dallimet ndrmjet pjestarve t saj. I miri nuk kushtzohet t ket kt a at ngjyr, t flas kt a at gjuh, t jet nga ky kontinent a ai tjetri; i mir sht ai q ka devotshmri, edhe nse sht me ngjyr. Fe pa klerik Islami nuk e njeh klerizmin dhe n t as q ka shtres kleriksh, t cilt tua mbyllnin dern e pendimit njerzve prvese nprmjet tyre. Islami faljen e mkateve nuk e shet me para dhe as q sht autorizuar dikush t bj nj gj t till. Njerzit nuk kan nevoj pr ndrmjetsues n fe, ndrsa dijetart fetar jan vetm ekspert t fushave t tyre, dhe atyre u referohemi ashtu si u referohemi ekspertve t fushave t tjera. Allahu ka thn:...pyetni pra dijetart nse ju nuk dini. (En-Nahl, 43) Absolutisht, do besimtar ka t drejtn t bhet dijetar fetar, duke msuar e studiuar, dhe jo duke trashguar nj gj t till. Prfundim T nderuar vllezr besimtar! Islami nuk mjaftohet vetm nga kujtimi me pietet i kulturs s djeshme t tij, por nga zelli dhe prkushtimi, punon q t krijoj kultur islame moderne, e cila prvetson teknologjin e s sotmes pr t ecur me hapin e kohs dhe pr t prmbushur nevojat e besimtarve t ksaj feje, por jo kurr n kurriz t origjinalitetit dhe veorive t saj. Kultura islame lidh tokn me qiellin, vlerat hyjnore me botkuptimet njerzore, origjinalitetin islam me zhvillimin modern; sht kultur n t ciln bashkohen dija dhe besimi, takohen e vrteta dhe forca, shpikjet materiale balancohen me lartsimin shpirtror si dhe dritat e mendjes prputhen me at t Shpalljes. Ky sht Islami dhe kto jan vetm disa nga veorit e tij, q e bjn jo vetm t denj po edhe t nevojshm pr t udhhequr njerzimin, ngase vetm kshtu njeriut mund ti kthehet dinjiteti i tij dhe vetm me Islamin vlerat mund t marrin botkuptimet e mirfillta.
[1] Pr kt tem, ndryshe nga ato paraprake q kam prgatitur nga libri Mubesh-shiratu-n-nasri ve-t-temkin..., jam mbshtetur edhe n artikullin Hasaisu-l-Islami-l-ledhi nedu ilejhi t Dr. Jusuf Kardavit. shih: www.qaradawi.net

haxhi 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

21

Haxhi si obligim i Zotit

Dr. spec. Agron Rexhepi Ata njerz q kan mundsi, duhet ta kryejn Haxhin pr hir t Allahut. Mosbesimtart duhet ta din se Allahu ska nevoj pr asgj n bot. (Ali Imran, 97)

t farz-obligim, i cili duhet kryer nj her n jet, Allahu xh.sh. nuk ia ka br borxh dokujt, po vetm atij q ka mundsi financiare dhe shndetsore pr t shkuar n Meke, pr ti kryer obligimet e Haxhit, pr t mbushur shpirtin dhe trupin me energji pozitive (besim). Ndrkaq, pasi t kthehet n vendin e vet, pr ta rrezatuar at energji pozitive tek t afrmit e vet dhe m gjer. Organizimi i popullats kosovare pr kryerjen e ktij farzi-obligimi bhet nga Bashksia Islame e Kosovs. Numri i prgjithshm i haxhinjve kosovar, q qen nisur pr t kryer obligimin e Haxhit 1432 - 2011 ishte 862, krahasuar me Haxhin e vitit 1424-2004, ishin 301 haxhinj m shum (Tabela 1). Nj veori q vlen t prmendet, sht numri i rritur i femrave haxhesha: n vitin 2011 qen 147 veta m shum krahasuar me vitin 2004. Nga numri i prgjithshm i haxhinjve n vitin 2004 (561) 21% kan qen femra, ndrsa n vitin 2011 kjo % sht rritur n 30.7%, respektivisht nga numri i prgjithshm i haxhinjve (862), 265 kan qen femra.

infermiere, t angazhuar nga Bashksia Islame e Kosovs. Numri i haxhinjve q gjat kohs s Haxhit kan pasur vizita dhe vizita mjeksore t prsritura, ishte 1964 (Tabela 2), prej tyre 1410 meshkuj (71.8%) dhe 554 femra (28.2%).
Tabela 2 Numri i prgjithshm i vizitave mjeksore t haxhinjve gjat Haxhit 2011 dhe 2004

Meshkuj 1410 kontrolle/71.8% 1130 kontrolle/66.7% Femra 554 kontrolle/28.2% 563 kontrolle/33.3% Gjithsej 1964 kontrolle/100% 1693 kontrolle/100%

Haxhi 2011

Haxhi 2004

Tabela 1 Numri i hanxhinjve n Haxhin 2011 dhe 2004 Haxhi 2011 597/69.3% 265/30.7% 862/100 % Haxhi 2004 443/79 % 118/21 % 561/100 %

Meshkuj Femra Gjithsej

Pr ruajtjen dhe mbarvajtjen e shndetit t haxhinjve jan kujdesur 5 mjek dhe nj

Numri i smundjeve q jan trajtuar me medikamente, ishte 1657. Prej numrit t prgjithshm t haxhinjve q jan paraqitur pr vizit mjeksore (N=1964), ngjashm me Haxhin 2004 (Tabela 3), numri m i madh i tyre kan pasur inflamacione t rrugve t frymkmbimit respiratore (44.2%) dhe shtypje t lart t gjakut (15.3%). Ankesa pr sistemin lvizs t trupit (lokomotor) kan paraqitur 4.4% t haxhinjve, 3.9% t haxhinjve kan pasur nevoj pr trajtim (pastrim dhe fashim) t plagve apo dmtimeve t lkurs. Probleme gastrointestinale - t diarres kan pasur vetm 2.8% t haxhinjve, ndrkaq 2.7% prej tyre jan ankuar pr kokdhembje. Ankesa t tjera pr shndetin kan pasur nj prqindje mjaft t vogl. sht interesant t prmendet numri i madh i haxhinjve (307 ose 15.6%) q kan br vizita mjeksore preventive, pa ndonj ankes reale, me t vetmin qllim q t mbanin nn kontroll shndetin e tyre.

22

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 A

Prej numrit t prgjithshm t haxhinjve (862) gjat Haxhit 2011, vetm nj prej tyre (84-vjear) gjat qndrimit n Mekke pati psuar nj fraktur (thyerje) t kmbs, trajtimi i t cilit ishte br n spitalin e qytetit, mirpo disa dit m pastaj, derisa ndodhej n spital, pr pasoj t nj komplikimi t rnd, ndrroi jet (Allahu e mshiroft shpirtin e tij!).
Tabela 3 Smundjet e trajtuara t haxhinjve gjat Haxhit 2011 dhe Haxhit 2004 Smundjet: Haxhi 2011 Numri i vizitave % 868 38 56 9 32 87 18 49 77 10 28 29 300 3 53 307 1964 44.2 1.9 2.8 0.5 1.6 4.4 0.9 2.5 3.9 0.5 1.5 1.5 15.3 0.2 2.7 15.6 100% Haxhi 2004 Numri i vizitave % 648 x 342 x 41 98 28 0 176 89 20 x 251 0 x 0 1693 38.3 x 20.2 x 2.4 5.8 1.7 0 10.4 5.3 1.1 x 14.8 0 x 0 100%

ishte kujdesur q t rezervonte restorantin e hotelit ku ishin t vendosur, si gjat qndrimit n Medin, ashtu dhe gjat qndrimit n Mek. Ushqimi i haxhinjve ishte cilsor dhe n sasi t mjaftueshme, po ashtu me koh edhe i sigurt n aspektin e higjiens pastrtis. Trajtimi i t smurve ishte br me kto barna: - Analgjetik, antipiretik: Ketoprofen pulv.; paracetamol tbl 500 mg; brufen tbl 400mg; diklofen amp; - Antibiotik: baktrim tbl 480 mg; amoksicilin caps. 500 mg; amoxiclav 1gr; cephalexim; garamicin amp. 80 mg, 120 mg; Lendacin amp; chloramphenicol ung. 5%; - Antidiareik: streptoksazol tbl; loperamid; enterofuryl; - Anksiolitik: bensedin tbl 5 mg, amp; - Antihipertensziv: captopril; presolol; nitroglicerin; - Ranisan tbl 150 mg; - Glykoz 25%, amp.; - NaCl 0.9% dhe Glykoz 5% infuzione; - Orosal rehidrues peroral; - Gaza hidrofile; fasha elastike dhe gjysm elastike, povidon jod; - multivitamina. Nj sasi e konsiderueshme e barnave ishin sjell me vete nga Kosova, ndrkaq pjesa shtes e tyre, sipas nevojs, qe bler nga Bashksia Islame e Kosovs n barnatoret e Meks. M lart u theksua jo rastsisht se Allahu xh.sh. i ka obliguar pr kryerjen e Haxhit t gjith ata q kan mundsi financiare dhe shndetsore. Po qe se bhet nj krahasim vizualisht i haxhinjve kosovar dhe hanxhinjve t disa vendeve t tjera (sidomos t Lindjes s Mesme), do t vrejm se hanxhinjt tan karakterizoheshin nga fakti se ishin kryesisht n nj mosh t shtyr. Kur ti shtohet ksaj edhe numri i madh i haxhinjve me smundje t shumta kronike, ather shtrohet nevoja e nj pune m intensive me popullatn e moshs s mesme dhe t re, n mnyr q ata q kan mundsi financiare e shndetsore, t sensibilizohen m shum pr rndsin e kryerjes s Haxhit, sidomos n kt mosh. T mos kuptohet Haxhi vetm si larje mkatesh, po si plotsim i besimit islam, si pastrim shpirtror dhe trupor pr se kemi nevoj aq shum. Lusim Allahun xh.sh. q t gjith haxhinjve tua pranoj Haxhin dhe lutjet q kan br gjat gjith ksaj kohe. Ekipi mjeksor i haxhinjve gjat Haxhit 2011: Dr.Sc.Agron M.Rexhepi, spec. i mjek. sport.& nutricionist; Dr. Fahrie Aliu, spec. e mjek. familj.; Dr. Besim Guda, internist-kardiolog; Dr. Ramize Ibrahimi Hajrizi, spec. e mjek. familj.; Dr. Adnan Klinaku, mjek i urgjencs; Inferm. Hava Ahmeti.

Sistemi respirator Gastrit Diarre alimentarejashtqitje Opstipacion-kapsllk Diabeti-sm. e sheqerit Sistemi lokomotor Sistemi renal-veshka Lkur Lndime-fashime Depresion Vesh /sy Shtypje e ult e gjakut Shtypje e lart e gjakut Alergji me shenja n lkur Kokdhembje Raste pa shenja smundjeje Gjithsej

Numri i madh i smundjeve t sistemit respirator vjen si pasoj e prhapjes s gripit, smundje q kishte prfshir shumicn e haxhinjve n vend. Komplikimet e ktij gripi paraqiteshin kryesisht n form t bronkopneumonis. Smundshmria m e madhe e haxhinjve nga gripi ka qen gjat kohs s qndrimit n medin. Nga smundjet e sistemit kardiovaskular ishin kryesisht smundje kronike t haxhinjve: hipertensioni dhe hipotensioni, t cilat, me ndrrimin e klims, u shfaqn edhe m shum. Smundshmria nga kto smundje ishte e njjt si n medin, ashtu dhe n mek. Nse i krahasojm problemet shndetsore t haxhinjve gjat Haxhit 2004 dhe Haxhit 2011, mund t konstatojm nj rnie shum t madhe t ankesave gastrointestinale t diarres si pasoj e helmimeve nga ushqimi (nga 20.2% n 2.8%), dhe nga lndime t trupit (nga 10.4% n 3.9%). Rnia e madhe e infeksioneve alimentare (helmimet nga ushqimi) mund t shpjegohet nga organizimi i mir i ushqimit pr haxhinj, pr se ksaj here Bashksia Islame e Kosovs

PJESA ShKENCORE 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

23

Dorshkrimet orientale-islame
Sadik Mehmeti Pr nj vlersim m meritor t hulumtimit, tubimit, ruajtjes dhe publikimit t dokumenteve dhe dorshkrimeve orientale-islame ikundr dihet, ndr shqiptart kan ekzistuar nj numr i madh i dokumenteve arkivore nga periudha e pranis mbi 500-vjeare t Perandoris Osmane n kto troje, shum t ndryshme pr nga prmbajtja, prejardhja dhe vlera shkencore e artistike. Mirpo, n shekujt e kaluar, n rrethanat q kaloi populli shqiptar n prgjithsi dhe pr shkak t neglizhencs dhe pakujdesjes son, nj numr i madh i ktyre dokumenteve t mueshme u dogjn, u zhdukn apo humbn gjurmt. Prandaj, dokumentet e mbetura nga kjo koh, si numr, prfaqsojn nj pjes fare t vogl t asaj pasurie intelektuale, q do t ket qarkulluar dikur gjithandej n viset tona. Nj fat t ngjashm patn edhe veprat e dorshkruara n gjuht orientale, nj pjes e t cilave vepra origjinale dhe unikale t autorve shqiptar. sht e drejta, jo fort moti, kemi qen dshmitar t nnvleftsimit dhe qndrimeve jo t drejta dhe joobjektive ndaj dokumenteve dhe dorshkrimeve orientale, nj gjendje q krijoi kushte dhe hapi rrug pr t humbur shum dokumente dhe dorshkrime me vlera t mdha pr historin ton dhe, s bashku me to, pr t mos u njohur kurr m edhe shum t dhna pr t kaluarn ton. Kan humbur shum fermane, berate e dekrete; jan zhdukur shum sixhile, deftere e kronika t qyteteve tona; jan djegur shum vepra autografe t autorve tan; kan tretur shum kaside, mevlude, bejte e divane t poetve tan, kan humbur ixhazetname e t dhna t tjera pr imamt, myezint, myderrizt, kadinjt, hatibt e hafizt tan. Kan humbur t dhna pr medreset, iptidaijet, idadijet,

ruzhdijet, sibjan-mektebet dhe pr myderrizt, mualimt e talebet e ktyre institucioneve. Kan humbur shum prshkrime e komente t Kuranit, shum prmbledhje e shpjegime t haditheve, shum fetva e vepra t tjera t ulemave tan... Kan humbur t dhna pr xhamit tona, pr vakfet e vakflnsit tan, pr hajatet e ndryshme q kan ln t part tan, pr sahat-kullat e pr hamamet tona. kan humbur t dhnat pr bibliotekat tona q ishin nga m t vjetrat jo vetm n rajon po edhe n tr Evropn, e bashk me to kan humbur edhe t dhna pr shum hafizi-kutub e kaligrafist tan. Humbi, po nuk humbi?!Vetm ata q merren sadopak me kto dokumente dhe dorshkrime, e kan t qart se far pasurie e madhe dhe far vlerash t pakontestueshme kan humbur pr t mos u kthyer kurr m. Ata e kan t qart se dme t mdha e t paprmirsueshme i jan br historis dhe kulturs son.vall, si mund t shkruhet historia dhe si mund t njihet e t ndriohet e kaluara jon pa kto dokumente! Historia e nj populli nuk mund t shkruhet duke i kaprcyer 600 vjet. Ata shekuj nuk mund t abortohen, ata nuk mund t zhbhen, sado q dikujt mund t mos i plqej. Mos t harrohet trashgimia 600 vjeare Po kush qen shkaktart q t humbte kjo pasuri e madhe? Sikurse u tha, luftrat e ndryshme dhe rrethanat npr t cilat kaloi populli yn, por, mbi t gjitha, neglizhenca dhe moskujdesi yn ndaj s kaluars. Ishin intelektualt tan dhe ishim ne q pr pes

24

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Arkiv

dekada i kemi rn mohu trashgimis son mbi 600-vjeare, sa koh q kjo trashgimi ishte shkruar tek ne, pr ne dhe nga t part tan. Nj mendsi e till dhe nj qndrim pothuaj armiqsor ndaj s kaluars dhe trashgimis son islame shqiptare, n disa dhjetvjetsha t shkuar mbretroi tek pjesa drrmuese e intelektualve dhe e institucioneve tona. Fatkeqsisht, nj mendsi e till prbuzse e nnmuese ndaj kulturs e trashgimis son islame shqiptare, mbase jo si dikur, por gjithsesi ekziston edhe sot e ksaj dite. Shqiptart, si t thuash, nuk po mund t shkurorzohen assesi nga ato bindje t kqija, johumane dhe joshkencore q ua la ish-sistemi. Pr t qen objektiv e korrekt, duhet pranuar fakti se edhe institucionet islame shqiptare dhe ulemaja shqiptare nuk treguan ndonj kujdes t mjaftueshm pr ruajtjen dhe tubimin e dorshkrimeve dhe dokumenteve t ksaj proveniencieje, e aq m pak t publikimit t vlerave q ruajn ato dokumente e dorshkrime. Fatkeqsisht, edhe n mesin e institucioneve islame shqiptare ka pasur, mbase mund t ket aty-ktu edhe sot nj qndrim mosprfills ndaj ktyre vlerave t pamueshme, t cilat ndonj popull tjetr, madje nga ata jomysliman, shum moti do ti kishte publikuar dhe do ti kishte ruajtur me fanatizm t papar, sikur ti kishte. T theksojm faktin se n shum qendra t dijes n Perndim (Vjen, Berlin, Londr, Uashington, Paris, Bratisllav etj.), - atje ku m s paku jan hartuar dhe shkruar dokumente e dorshkrime orientale-islame, - para shum dhjetvjetshash, nga institucionet m me renome dhe nga dijetart m t shquar t fushave prkatse, jan botuar katalog prfaqsues shumvllimsh t dokumenteve e dorshkrimeve orientale-islame. kurse vetm n Arkivin e Stambollit ruhen mbi 150.000.000 dokumente q kan t bjn me Shqiprin dhe shqiptart, e q presin dorn e hulumtuesve dhe studiuesve, n radh t par shqiptar. Prandaj, sht koha q t merren masa pr ruajtjen, tubimin, regjistrimin, katalogimin dhe botimin eventual t dorshkrimeve dhe dokumenteve t mbetura, sepse, n t kundrtn, ato do t zhduken dhe, s bashku me to, do t zhduket edhe nj pjes e mueshme e trashgimis son kulturore, t ciln me shum mund e sakrific e krijuan t part tan. N rast se do t mblidheshin dhe t botoheshin kto dokumente q ruhen edhe sot, qoft n institucionet tona, qoft n bibliotekat dhe arkivat privat, sado t pakta q jan, jemi t bindur thell, se do t bheshim zotrues t nj potenciali t pasur arkivor, kurse mosshfrytzimi dhe moskonsultimi i tyre do ti bnte dm dhe ti shkaktonte golle e munges historis son. Me gjith dmtimet e mdha q psuan koht e fundit dokumentet osmane, prsri ka disa arkiva privat q disponojn dokumente t tilla.

Prsri ka disa individ, pasardhs t ulemave t vjetr, q ruajn dokumente e dorshkrime t paraardhsve t tyre. edhe sot aty - ktu, ndr shtpit shqiptare myslimane, fal kujdesit t individve me kultur dhe vetdije historike pr vlerat fetare islame dhe tradicionale, mund t gjenden dokumente dhe dorshkrime islame. Do t ishte mir q, qoft me an t nj grishjeje, qoft kundrejt nj shprblimi, institucionet tona shkencore t prdorin autoritetin e tyre dhe ti mbledhin kto fonde, n mnyr q t depozitohen n institucionet prkatse, ku mundsit e ruajtjes, t mirmbajtjes dhe t popullarizimit jan m t mdha. Edhe nj dokument n gjuhn osmane, n shikim t par i parndsishm, mund t na ofroj nj t dhn shum t mueshme dhe t sqaroj e t verifikoj nj vit a nj emr t nj personaliteti me rndsi. Pikrisht pr kt arsye, me t drejt, n shkencn e arkivistiks sht i njohur parimi se n asnj mnyr nuk bn t asgjsohet asnj dokument prandaj as ato n gjuhn osmane, pavarsisht nga tematika, prmbajtja dhe forma e tij. dokumentet dhe dorshkrimet osmane, kujtojm, jan me interes dhe mund t shrbejn si nj baz e mir pr t ndriuar probleme t ndryshme t kohs. Le t shrbej ky shkrim si nj ftes pr t gjith ata q kan ndonj dokument a libr/ dorshkrim n gjuht orientale, ose ndonj material tjetr q ka t bj me t kaluarn ton, q, mundsisht, tua ofrojn njerzve kompetent pr ti regjistruar, pr t shnuar prmbajtjen e tyre, ose, t paktn, pr ti fotografuar a kseroksuar. Humbjen e dokumenteve dhe dorshkrimeve islame-orientale e kan qar edhe shum paraardhs tan, mbase pr shkak t vlers q ua dinin. Po prmend apelin dhe dshprimin njkohsisht t eruditit Hafz Ali Kora, q tingllon shum aktual (sikur t jet thn sot) e q do t ishte prfundimi m i mir i tr sa u tha m sipr: Asnjeri nuk an kokn Dokumentet pr ti mbledhur Sikush nga nj rrasht rrokn N xhepa ar pr t mbledhur.

Opinione 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

25

A u prhap me t vrtet Islami me shpat?

Idris Tavfi Ndoshta nj nga keqkuptimet m t mdha pr Islamin sht se Islami u prhap me shpat. Kjo ide sht prhapur aq gjersisht nga shtiekeqijt, saq disa njerz e pranojn kt si fakt. r interesat e vetvetes, edhe djalli mund ta citoj tekstin e shenjt. Me fjal t tjera, kushdo mund t nxjerr nj verset nga Bibla apo Kurani, duke e prdorur jasht kontekstit, me qellim q ta prfaqsoj ideologjin e tij si m bindse. Pr shembull, Psalmi 137 thot: Lum ai q merr foshnjat dhe i prplas shkmbinjve. Asnj njeri racional nuk do t sugjeronte se ky sht mesazhi i Judaizmit a i Krishterimit. N t njjtn mnyr, citimi i pasakt nga Kurani sht shtrembrim i mesazhit t Islamit. Indonezia ka numrin m t madh t popullsis myslimane n bot. N fakt, numri i myslimanve n Indonezi sht m i madh se popullsia e t gjitha vendeve arabe s bashku. Arabt prbjn vetm rreth tetmbdhjet pr qind t t gjith myslimanve. deri tani prqendrimi m i madh i 1.3 miliard myslimanve t bots jetojn n Azin Juglindore. Islami, shekuj me radh, sht rrnjosur thell n kto vende. Ata q i bien daulles se Islami sht prhapur me shpat, ln pa prmendur Azin Juglindore, sepse kjo nuk u prshtatet qllimeve t tyre. Asnj ushtri myslimane nuk kishte shkuar ndonjher atje. N fakt, arritja e Islamit n ato vende sht jashtzakonisht e mrekullueshme dhe domethnse, prandaj vlen t prmendet. Islamin n Azin Juglindore e solln tregtart, dhe jo ushtart. Ndershmria dhe integriteti i tregtarve t par, emrat e t cilve jan dukshm t theksuar n historin e Indonezis, i impresionuan njerzit aq shum, saq edhe ata dshiruan t bheshin mysliman. Duke i mbyllur bizneset e tyre do dit n koh t

namazit dhe duke i trajtuar klientt me drejtsi, ata tregtar mysliman trhoqn shum njerz n Islam. Mesazhi dhe fama e tyre u prhap me shpejtsi dhe miliona njerz prqafuan fen e tyre. sht e njohur se menjher pas vdekjes s Profetit Muhamed (paqja qoft pr t) dhe vdekjes s Ebu Bekrit, kalifit t par, udhheqs i besimtarve mysliman ishte zgjedhur kalifi Omer, nj nga shokt e Profetit. Kur Omeri hyri n jerusalem n krye t ushtris myslimane, n vitin 638, vetm gjasht vjet pas vdekjes s Profetit, ai n qytet hyri n kmb, si nj gjest prulsie ndaj ktij qyteti t shenjt pr myslimant, t krishtert dhe hebrenjt. Nuk pati gjakderdhje, masakra dhe as konvertime t dhunshme. Prkundrazi, ata q dshiruan t largoheshin, u lejuan t largoheshin me tr pasurin e tyre, kurse ata q dshiruan t qndronin, morn mbrojtje pr jetn e tyre, pronn e tyre dhe pr vendet e tyre t adhurimit. Omeri refuzoi ta falte namazin n Kishn e Varrit t Shenjt, n mnyr q myslimant t mos prpiqeshin m von, n kujtim t tij, pr ta kthyer at n xhami. N vend t ksaj, Omeri pastroi t ashtuquajturin Tempulli i Shenjt (i njohur nga myslimant si Harem Esh-Sharif) dhe ndrtoi nj xhami, aty ku Kupola e Shkmbit (e njohur si Kubetu Sakhra) qndron sot. E gjith kjo ishte e kundrt nga ajo q do t ndodhte m von, kur ushtrit e kryqzatave pushtuan Jerusalemin: Shtatdhjet mij burra, gra dhe fmij u masakruan. do mysliman dhe ifut i mbetur, u dbua. Kur Salahudini rimori qytetin, angazhoi ushtrin myslimane q ti shoqronte banort e krishter pr t siguruar

26

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Opinione

mbrojtjen e tyre. Megjithkt, ata q kan qllime t caktuara, dshirojn q ne t besojm se Islami sht mizor. Kur Profeti Muhamed a.s., hyri n Mek n krye t ushtris myslimane n vitin e 8 Hixhri, ai e bri kt p shkak se mekasit e kishin shkelur traktatin e paqes me myslimant, dhe jo pr ti detyruar ata q t konvertoheshin. Profeti hyri n qytet me prulsi t madhe, duke urdhruar q nuk duhej t kishte luft ose gjakderdhje. N vend t ksaj, ai i fali t gjith ata q kishin kundrshtuar at dhe prhapjen e Islamit pr aq shum vjet. Ata q dshiruan t largoheshin, u lejuan pr ta br kt. E tr popullsia, jashtzakonisht e impresionuar nga burrat kundr t cilve kishin luftuar pr nj koh t gjat, prqafoi Islamin. Respektimi i t drejtave t jomuslimanve Nj shembull tjetr madhshtor, sht fakti q injorohet qllimisht prania e myslimanve n jug t Spanjs pr gati tet shekuj. Ishte nj koh kur qytetrimi islam lulzonte dhe, pr kt arsye sht e njohur si Epoka e Art e Islamit. Spanja ishte shekuj prpara Evrops Veriore n aspektin arsimor dhe t infrastrukturs, ngaq aty zhvillimi i shkencs dhe artit ishte prkrahur maksimalisht, kurse qytetet kishin prparuar n nj mnyr t papar pr shtetet si Gjermania, Franca ose Anglia n t njjtn koh. Gjat Epoks s Art, t drejtat e t krishterve dhe hebrenjve respektoheshin dhe nderoheshin dhe shum prej tyre kishin zn poste t larta n gjykata. Kur e rimorn Spanjn Jugore monarkt katolik, Ferdinandi dhe Izabela, banort u detyruan t zgjidhnin midis konvertimit dhe vdekjes. Xhamit dhe sinagogat u prdhosn e u shkatrruan. Filloi inkuizicioni i Spanjs. N ann tjetr, disa vite m par, komuniteti hebraik festoi prvjetorin e pesqindt t pranis s tyre n Turqi. Kta hebrenj, nga frika pr jetn e tyre, kur u dbuan nga Spanja katolike, krkuan strehim tek Perandoria osmane. u themi: a mendoni se islami arriti n amerik, danimark, irland ose n Poloni prmes shpats?! Jo! Ata prsri insistojn: E n Afrikn e Veriut? Si e shpjegoni rastin e ushtris myslimane q prfshiu t gjith Afrikn e Veriut, duke i detyruar t gjith q u doln para, t bheshin mysliman ose t vdisnin? Prgjigjemi: Jo, kjo nuk sht e vrtet. Ushtria myslimane e gjeneralit Amr ibn el-As hyri n Egjipt n vitin 642. Ai ndrtoi n Kajro xhamin e par n tr Afrikn. Ai gjithashtu urdhroi q myslimant t respektonin t drejtat e t krishterve q jetonin n Egjipt. Populli i Egjiptit nuk ishte detyruar t bhej mysliman. Ata prqafuan Islamin dy shekuj m von. Sot ka miliona t krishter q jetojn n Egjipt. Pr katrmbdhjet shekuj ata jetuan n paqe me fqinjt e tyre mysliman, nj model pr harmonin ndrfetare kudo n bot. sht

pr keqardhje prania e disa zrave q prhapin gnjeshtra, t cilat nuk do ti thoshin kurr n Egjipt, dhe mbjellin ligsi e shkaktojn konfuzion n lidhje me realitetin. sot n disa vende shohim dhun n shkall masive. Shohim tragjedi n Afganistan dhe Irak, ku njerzit i prgjigjen pushtimit t vendeve t tyre nga ushtrit e huaja. Po ashtu, shohim dhunn n Palestin, ku populli palestinez i prgjigjet shtypjes dhe padrejtsis n atdheun e tyre. Kto shtje politike jan prgjigje ndaj pushtimit. dihet q islami nuk e toleron dhunn kundr njerzve t pafajshm. Islami po keqkuptohet pr shkak t disave q prdorin dhunn. Nse disa mysliman paraqesin nj imazh t shtrembruar t Islamit, nuk duhet t etiketohen si t dhunshm t gjith myslimant e bots. Kur dhuna e IRA-s arriti kulmin e saj n Irlandn Veriore dhe n Britani n vitet 1970 e 1980, askush nuk fliste pr terrorist t krishter.

Opinione 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

27

KuSH SHT IDRIS TAVFI? Idris Tavfi sht nj shkrimtar dhe ligjrues britanik mysliman. Ka studiuar gjuhn dhe letrsin angleze n Universitetin e Manesterit dhe Teologjin e shenjt n Universitetin Papnor t shn toma akuinit n rom. Pr shum vite ishte drejtor i studimeve fetare n shkolla t ndryshme n Angli e n Uells, dhe ka prvoj t madhe n msimdhnie, si n Britanin e madhe ashtu edhe n Egjipt. Para se t prqafonte Islamin, Idrisi ishte prift katolik. Pr shkak t prejardhjes s tij, Idris Tavfi sht i angazhuar thell n punn e dialogut ndrfetar. N udhtimet e tij, Idrisi ka takuar shum lider fetar dhe qytetar, duke shtrir dorn e miqsis n emr t t gjith myslimanve. Idris Tavfi sht nj ligjrues jashtzakonisht i krkuar. Ai thekson se nuk sht dijetar, por ka aftsi pr t shpjeguar shtjet e Islamit n nj mnyr t thjesht. Duke udhtuar prreth bots, Idrisi u flet pr Islamin grupeve myslimane dhe jo-myslimane. Ai sht shum i famshm tek t rinjt myslimane dhe ka ligjruar n mbi dyzet universitete n mbar botn. Idrisi sht gjithashtu i angazhuar si prezantues n televizione dhe radio t ndryshme; deri tash ka realizuar m shum se njqind programe televizive. Si shkrimtar, Idris Tavfi shkruan pr gazeta dhe revista n Mbretrin e Bashkuar, si n Sawt Al-Azhar - gazeta e Universitetit Al-Azhar, Egyptian Mail dhe Egyptian Gazette. Ai sht autor i librave n vijim: Hyrje n Islam, Thirrja n Islam, Biseda pr fet e tjera, Biseda pr Ramazanin, Biseda me myslimant e rinj, Biseda me myslimant e Perndimit, Biseda me rinin dhe Krkimi i Paqes n Tokn e Profetve. Pas nj koh q kaloi n Damask, si drejtor i Qendrs Krkimore post-diplomike n institutin islamik Al-Fatih, Idris Tavfi tash jeton n Egjipt. Ai sht profesor n Fakultetin e Gjuhve dhe Prkthimeve n Universitetin e Azharit.
Botuar nga Gazeta Egjiptiane The Egyptian Gazette m 13 Janar, 2012. Prktheu nga gj. Angleze: Nora Huseinovi

Fushata e bombardimeve t ETA-s n pjesn veriore t Spanjs nuk sht emrtuar si katolike. Profeti Muhamed (paqja qoft pr t) kurr nuk ka dhn urdhr pr t prhapur islamin me shpat. Profeti (paqja qoft pr t) la pas trashgimin q bazohet n adhurimin e nj Zoti dhe respektimin e t gjith njerzve t vullnetit t mir, edhe pse kritikuesit e tij prpiqen vazhdimisht t shtrembrojn faktet dhe ti paraqesin ngjarjet n nj form t ndryshuar. Ka forca t fuqishme q prfitojn nga imazhi i dhunshm i islamit dhe myslimanve. ata arrijn ta mashtrojn botn duke e portretizuar veten si viktim nn krcnim t terroristve, madje duke pretenduar se ata nuk kan partner pr paqe. Ather, ndoshta zrat e egjiptianve, mund t ndihmojn pr tia treguar pamjen e vrtet bots, e cila sht detyruar t besoj t pavrtetn. Duke dhn kontributin e tij / saj, sado i vogl q sht, do egjiptian/e mund ti tregoj bots Islamin e vrtet.

28

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Ekonomi islame

Bej Selem shitje/blerje sipas kontrats selem

Dr. Islam Hasani Bej Selem (selem) gjithashtu sht i njohur edhe si Bej Selef apo Bej Mafalisa, q sht nj shitje n t ciln shitsi merr prsipr t furnizoj blersin me disa produkte pr nj mim, i cili paguhet i tri n astin e lidhjes s marrveshjes. Nuk jan nj zbulim a risi e shekullit njzet, po jan nxjerr nga Kurani i shenjt dhe Hadithi i Pejgamberit a.s..

aspektin ligjor, sipas Sheriatit, shitja e produktit q nuk sht n posedim t shitsit, nuk lejohet, sepse Pejgamberi a.s. kishte vendosur rregulln e prgjithshme me thnien e tij: Mos e shit at q nuk e ke n posedim. Prandaj, praktikimi i selem-it sht lejuar si nj prjashtim nga rregulla e prgjithshme dhe pr t ka rregulla t veanta, po nuk mund t prdoret si nj analogji pr kontrata t tjera. Selem sht shum e dobishme dhe ka favoret e saj pr t dy palt. sht e mirseardhur pr shitsin, sepse ai mund t marr parat para kohs, po dhe pr blersin, sepse mimi n kushte t tilla zakonisht sht m i favorshm sesa i nj blerjeje t zakonshme. Nuk sht e domosdoshme t prdoret vetm pr produkte t agrikulturs, sepse tash sht br nj instrument financiar pr pun dhe kapital tregtar, i aplikueshm pr tregti dhe biznes duke kontribuar ne zhvillimin e sistemit ekonomik islam.1

Prkufizimi i Selem-it Selem sht prkufizuar si shitje ose blerje e nj produkti t mvonshm pr nj mim t menjhershm. N kontraten selem, mimi paguhet para kohe, kurse produkti vonohet pr nj dat n t ardhmen, pr se pajtohen shitsi dhe blersi. Si p.sh. blerja e nj produkti ushqimor, i cili do ti dorzohet blersit pas nj viti, kurse mimi i tr paguhet menjher, me prfundimin e marrveshjes. Veorit e kontrats selem mund t kuptohen edhe m mir nga prshkrimet e dijetarve t njohur dhe qndrimet e shkollave juridike.

Shafiinjt: e prshkruajn kontratn n selem si shitje e nj produkti t prcaktuar mir, i cili dorzohet nga shitsi n t ardhmen. Hanbelinjt: selem e prkufizojn si Nj shitje n t ciln shitsi merr prsipr t furnizoj me produkte specifike blersin n nj dat t caktuar n t ardhmen, n kmbim t nj mimi t caktuar t paguar n momentin e marrveshjes. Malikinjt: Nj shitje n t ciln shuma e mimit paguhet para kohe, e objekti i shitjes vonohet deri n kohn e caktuar. T gjitha mendimet jan t ngjashme, vetm prshkrimi dhe renditja e fjalve dallon. Edhe mendimi i hanefinjve sht i ngjashm me mendimet e prmendura m lart. Shikuar nga rregullat strikte t Sheriatit mbi kontratat, ky lloj i shitjes duhet t jet i ndaluar, sepse shitsi shet nj artikull q nuk e posedon n kohn kur bhen kontrata e shitjes dhe pagesa. Mirpo, kjo kontrat bazohet n traditn e Pejgamberit a.s. dhe ka konsensus (ixhma), sepse sht konform me nevoja t shoqris. Kjo kontrat sht lejuar duke prmbushur kushtet q u prmendn. Qllimi baz i ksaj kontrate ishte ti prmbushte nevojat e fermerve pr t financuar kapitalin e puns dhe shpenzimet e tjera t ndrlidhura me financimin, gjithashtu mbules pr shpenzime t tjera t jets. Ky lloj kontraktimi sht prdorur edhe pr financim t udhtimeve jasht vendit, pr import dhe eksport. Tregtart kishin nevoj pr t importuar produktet e veta, prandaj atyre u duheshin para t gatshme pr udhtim dhe, n t njjtn koh, ata duhej t shisnin dika q nuk e posedonin ende, pr t financuar udhtimin.2

Ekonomi islame 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

29

Legjitimiteti i Selem-it Kjo kontrat sht prdorur edhe para ardhjes s muhamedit a.s. dhe n kohn para hixhretit (shpernguljes prej Meks n Medin). Pas hixhretit, shokt e Pejgamberit a.s. krkuan udhzimin e tij rreth lejueshmris dhe kushteve t ksaj kontrate. Pejgamberi a.s. e quajti Selef ose Selem dhe e lejoi me disa kushte. Kur i pa se banort e Medins e prdornin kt kontrat pr fruta pr nj, dy dhe tre vjet, ai iu tha: Kush kontrakton me kontratn selem, duhet ta specifikoj me nj sasi ose pesh t ditur, dhe kohn sa do t jet vonesa. Legjitimiteti i ksaj kontrate sht themeluar n evidenc nga Kurani dhe Syneti dhe nga konsensusi (ixhma) i dijetarve mysliman. Kontrata e selem-t mendohet se prshkruhet n Kuran n aspektin prgjithshm, si nj kontrat prej s cils dalin obligime (borxhe) pr t ardhmen: O ju q keni besuar! Kur t bni ndonj transaksion ndrmjet jush, nga i cili dalin obligime pr t ardhmen pr nj koh t caktuar, shkruani ato.... (El Bekare, 282) Fraza transaksione q prfshijn obligime pr t ardhmen n kontekstin e ajetit t prmendur prfshijn edhe kontratn selem, n t ciln dorzimi i lnds s kontrats bhet n t ardhmen. Edhe Ibn Abasi, komentuesi m i njohur i Kuranit, i sht referuar ktij ajeti pr t mbshtetur kontratn selem. Prfundimi i ksaj kontrate Si do kontrat tjetr edhe kjo prmbyllet me ixhab dhe kabul (ofert dhe pranim). Oferta bhet duke ofruar kohn e pagess s bashku me kushtet e pagess. Nse shitsi i pranon kushtet me njohuri t plota rreth natyrs s kontrats, ather kjo kontrat sht e kompletuar. Mendimi i shumics s dijetarve sht q kjo kontrat duhet t prmbaj t gjitha kushtet si nj kontrat e shitjes (mosha, menuria, plqimi dhe mundsia e marrjes s vendimeve) duke i shtuar edhe disa t tjera, t cilat jan vetm pr Selem: -nuk sht e domosdoshme q shitsi ta posedoj mallin n kohn e shitjes. do person q sht prodhues a kultivues potencial, mund t kualifikohet pr financim sipas kushteve t selem-it, me pages t parakohshme. -nuk sht e domosdoshme q shitsi t kultivoj a prodhoj mallin q e kontrakton. Ai mund ta blej at nga nj person tjetr dhe tia dorzoj blersit n kohn pr t ciln ata kan rn dakord n kontrat. Kushtet e ksaj kontrate N Selem mund t kontraktohen vetm mallrat, t cilat mund t specifikohen shum qart me: pesh, mas ose numr dhe nuk kan vler monetare.Selem nuk lejohet pr dika q specifikohet n kt mnyr: prodhimin e toks apo ferms s caktuar apo frutat e ksaj peme,

sepse ka mundsi q pema, pr t ciln sht br kontrata, t mos prodhoj fare ose, para kohs s vjeljes, t dmtohen t gjitha frutat pr shkak t ndonj ndryshimi t mundshm t temperaturs a t reshurave dhe kjo kontrat, qysh n fillim, hyn n kategorin e kontratave q n vete prmbajn paqartsi. Por, kjo sht e mundur vetm nse kontrata e shitjes s nj produkti, q sht specifikuar mir me pesh ose me njsi matse mund t furnizohet edhe nga prodhuesit tjer.3 Pejgamberi a.s. ka thn: Kush merr pjes me nj kontrat pr t ardhmen, ai duhet t blej nj mas t ditur apo nj pesh t ditur pr nj koh t caktuar e t ditur. Shumica e fukahave e kushtzojn me kohn e ardhme pr validitet t ksaj kontrate, sepse hadithi e specifikon ... kontrat pr t ardhmen.... Furnizimi i mallit n Selem sht kusht t caktohet koha e dorzimit t mallit t kontraktuar n kontrat, dhe me at koh t pajtohen t dy palt. Malli/produkti i kontraktuar duhet t dorzohet n kohn pr t ciln kan rn dakord qysh n fillim, por, nse shitsi dshiron ta dorzoj mallin m hert ose m von sesa sht caktuar n kontrat, kt mund ta bj vetm nse edhe blersi pajtohet me kt veprim. Kjo sht pr arsye se edhe blersi ka mundur t hyj me ndonj kontrat me tjetr blers pr blerjen e produktit n fjal dhe, nse i dorzohet m hert, mund t shkaktoj probleme pr shkak t depozitimit dhe implikimeve t tjera.4 Nse cilsia nuk sht e njjt, si sht prshkruar n kontrat, nuk mund t krkohet nj mim i ri, ndryshe nga ai i kontrats, ose duhet t pranohet malli, ose refuzohet deri me sigurimin e mallit me cilsit e njjta. Nj aspekt tjetr, nse shitsi nuk mund ta furnizoj blersin me produktin e prshkruar, pr shkak se nuk gjendet n treg n kohn kur vjen koha e furnizimit, - blersi ka kto opsione:Pritje derisa t ket mall t njjt n treg;Ndrprerje t kontrats dhe kthim i pagess s br ose-zvendsim i produktit t kontraktuar me nj produkt tjetr n pajtim me shitsin, mirpo kjo nuk duhet t jet pjes e kontrats n fillim q, nse ky lloj produkti nuk gjendet, ather t zvendsohet m kt lloj produkti. Kohzgjatja e kontrats N kontratn Selem duhet t ket koh minimale. Duhet t jet kshtu pr arsye se kjo kontrat sht e mirseardhur pr t dy palt pr shkak t pagess me para t gatshme dhe mimit t favorshm. - Koha minimale prej lidhjes s kontrats deri n furnizim t mallit, sipas hanefinjve dhe hambelinjve, sht nj muaj. - Nse sht m e shkurtr se kjo koh, nuk arsyetohet mimi dhe koha m e shkurtr nuk ndikon n mime.

30

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Ekonomi islame

-imam maliku prkrah mendimin se duhet t ket koh minimale dhe, sipas tij, ajo sht 15 dit. -Imam Shafiu e kundrshton kt kusht duke u bazuar n Hadithin e Pejgamberit a.s.,. se kusht sht vetm prshkrimi i mallit. -Ky mendim sht marr si baz prej juristve bashkkohor, si m i prshtatshmi pr kohn e caktuar duke pasur parasysh nevojn e shitsve. Konsekuencat ligjore t Selem-it -Palve nuk u lejohet ta ndrrojn mallin e kontraktuar n Selem me nj lloj tjetr para se t vij koha pr dorzimin e produktit t kontraktuar. -Specifikimi i kohs s furnizimit t mallit/ produktit dhe pagesa e menjhershme n momentin e marrveshjes, jan kusht i ksaj kontrate, e cila sht n kontrast me shitjen normale, kur koha e pagess dhe e furnizimit mund t ndrrojn me marrveshje t dy palve. Selem si nj model financimi Ashtu si u prmend m lart, fillimisht selem ishte prdorur pr fermer dhe tregtar, pr tu ofruar financime n nj shkall t vogl pr nevojat e tyre. Kur t kihet parasysh dallimi n mes blersit t athershm (individ) dhe tash

banks (institucion), ka nj dallim t madh n formn e organizimit dhe t pagess. Forma dhe mnyra e financimit nga banka, krahasuar me blersin e athershm, dallon shum. Kjo krkon interpretimin e rregullave baz, kur ka t bj me pagesn e parave shitsit e gjithashtu edhe me dorzimin e produktit t financuar nga banka. N kohn ton nga kjo kontrat, prvese bhet fjal pr financimin e klientit drejtprdrejt, ekzistojn edhe produkte t tjera, t cilat kan t bjn me tregun e kapitalit, me blerjen dhe shitjen e bondeve m qllim t ngritjes s kapitalit pr financimin e projekteve kolosale. Ky produkt bankar prdoret pr financim me para t gatshme; klienti siguron para t gatshme pr investime dhe financime t ndryshme, e detyrim i tij mbetet dorzimi i nj lloj malli/pasurie n nj koh t caktuar, pa pasur mundsi ndryshimi t mimit apo sasis s dakorduar n fillim kur edhe sht br pagesa e produktit n fjal.
[1]. Saiful Azhar Rosly, Iwad as a Requirement of Lawful Sale: A Critical Analysis, IIUM Journal of Economics and Management 9, No. 2. 2001, f. 10. [2]. Razali Hj. Navavi, (1999), Islamic Law on Commercial Transactions, (Kuala Lumpur: CT Publications, 1999), f. 35. [3]. Abdullah Alwi Haji Hassan, Sales and Contract in Early Islamic Commercial Law, (New Delhi. Kitabbhawan, 1991) f. 123. [4]. Saiful Azhar Rosly, Critical Issues on Islamic Banking and Financial Markets, (Kuala Lumpur: Dinamas, 2005). f. 93.

Zekati 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

31

Zekati i t vjelave dhe t korrave

Mr. Ejup Haziri
Ne i lshojm errat mbarsuese, e nga qielli (ret) lshojm shi dhe at jua japim ta pini, e ju nuk mund ta ruani at. (Hixhr, 19-22)

numrin e kaluar kemi trajtuar nj nga pes pasurit prej t cilave nxirret zekati, q ishte malli i tregtis, kurse n kt numr do t trajtojm pikn tjetr t radhs, q ka t bj me t vjelat dhe t korrat ose, si njihet edhe si: zekati i frutave dhe i t mbjellave. I Madhrishmi, pr t mirn e njeriut e shtroi tokn dhe e bri at t prshtatshme pr t mbjella dhe gjra t tjera, duke e br kshtu si burim kryesor pr jetesn e njeriut. E kjo pa dyshim sht nj dhunti e madhe nga ana e Allahut t Madhrishm pr krijesn njeri, ndonse ky i fundit sht shum pak falnderues: Ne ju vendosm n Tok dhe ju mundsuam jetesn (mjetet pr t jetuar), e pak prej jush po falnderoni. (El Araf, 10). Por, prve ksaj dhuntie, i Madhrishmi, pr ngjalljen e ksaj toke, zbriti edhe faktort esencial pr ushqimin e saj dhe pr kultivimin e t mirave t saj, e nj prej faktorve esencial t saj sht, pa dyshim, uji, pa t cilin toka do t ishte e vdekur e krijesat e toks nuk do t mund ta zhvillonin jetn pa elementin e rndsishm uj. e tokn e kemi shtruar dhe n t kemi vn kodra dhe kemi br q n t t mbijn bim t caktuara t t gjitha llojeve. Dhe Ne ju krijuam juve n t jetesn (mjetet pr jet) e edhe atyre pr t cilt ju nuk jeni furnizues. E nuk ka asnj send q t mos e ket burimin tek Ne, po Ne nuk e japim at ndryshe vetm sipas nj mase t caktuar (t nevojshme). Ne i lshojm errat mbarsuese, e nga qielli (ret) lshojm shi dhe at jua japim ta pini, e ju nuk mund ta ruani at. (Hixhr, 19-22)

Nga t mirat q prodhon toka, qofshin ato fryte, fruta apo gjra t tjera, por q krkojn angazhimin e njeriut dhe mundin e tij, i Madhrishmi krkoi q ne ta falnderojm At pr ato t mira, e falnderimi ndaj Tij nnkupton nxjerrjen e zekatit t tyre, q n fjalorin aktual njihet me emrtimin taks mbi prodhimin.1 Obligueshmria e ktij lloji t zekatit Pr sa i prket zekatit t t korrave dhe t vjelave, i Madhrishmi thot: O ju q besuat, jepni nga m e mira e asaj q fituat, dhe nga ajo q ju dham prej toks, e mos nxitoni t jepni at m t pavlefshmen nga ajo, t ciln ju nuk do ta pranonit pr vete vetm symbyllas. E, dijeni se Allahu ska nevoj pr ju, sht i madhruar. (El Bekare, 267) Urdhri pr dhnien e t mirave nga toka, sipas juristve mysliman, sht obligim i domosdoshm (vaxhib). Po ashtu i Madhrishmi, n lidhje me zekatin e till, thot: Ai (Allahu) sht q krijoi kopshte (bimt e t cilave) t ngritura lart (n shtylla) dhe t rrafshta (t shtrira n tok), edhe hurmat e drithrat me fryte (shije) t ndryshme; (krijoi) ullinjt dhe shegt e ngjashme (nga forma) e jo t ngjashme (nga shija). Hani frutat e tyre kur t piqen, dhe ditn e korrjes (t vjeljes) s fryteve jepuni at pjes q sht obligim (t varfrve e nevojtarve) dhe (hani-jepni) e mos teproni, sepse Ai nuk i do shkaprderdhsit. (El Enam, 141). Ktu sht e qart se ky ajet ka t bj me kt lloj t zekatit, pr t cilin jemi duke diskutuar, madje shum prej dijetarve jan t ktij mendimi. Ka shum hadithe q flasin pr kt lloj zekati, e ne do t mjaftohemi t prmendim vetm dy

32

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Zekati

prej tyre. I Drguari i Allahut ka thn: Pr at q e ka ujit uji i qiellit, burimet, ose q e ka thithur lagshtin nga knetat, duhet t jepet zekat nj e dhjeta, kurse pr at q sht ujitur me sprkatje (ujitje artificiale), gjysma e nj t dhjets. (Buhariu, nr. 1388). Kurse n nj hadith tjetr thuhet: Pr at q e kan ujitur lumenjt dhe burimet (jo me prdorimin e puns s njeriut), jepet zekat nj e dhjeta, kurse pr at q sht ujitur nga prdorimi dhe mundi i njeriut, jepet gjysma e nj t dhjets. (Muslimi, nr. 1630). Juristt mysliman jan t nj mendimi se zekati pr prodhimet e t korrurave dhe t vjelave sht nj obligim i domosdoshm.2 Nga cilat prodhime bujqsore nxirret ky zekat? Pr sa u prket pasurive (prodhimeve) q merren prej toks, pr t cilat ka zekat, qoft nj e dhjeta ose gjysma e saj, juristt mysliman kan mendime t ndryshme - nse jepet zekati prej t gjitha llojeve apo vetm prej disave. Ibni Omeri dhe nj grup i juristve t gjeneratave t para, jan t mendimit se nuk obligohet dhnia e zekatit prve pr grur, elb, hurma dhe rrush. kt mendim e prkrahin edhe Ahmedi, Hasen el-Basriu, Ibni Sirini, Ibni Mubareku dhe disa t tjer.3 Ata bazohen n hadithin ku thuhet: I Drguari i Allahut e bri praktik dhnien e zekatit pr grur, elb, hurma dhe rrush. (Darekutni, nr. 1928). Mendimi i dyt q sht m i zgjeruar se i pari, q prfaqson shafiinjt dhe malikinjt, ka t bj me disa nga ato prodhimet bujqsore q mund t depozitohen, si misri, gruri, rrushi, orizi e t ngjashme me to, gjegjsisht prodhimet prej t cilave jetojn njerzit..., ndrsa nuk parashohin zekat pr arra, bajame, lajthi, moll, pjeshk, sheg e t ngjashme me to. Disa prej tyre numrojn njzet lloje prej t cilave duhet dhn zekati. Mendimi i tret ka t bj me gjrat q mund t peshohen e t magazinohen, si elbi, gruri e rrushi, por edhe me disa gjra tjera q nuk mund t peshohen.4 Ky njherazi sht njri nga mendimet e ahmedit.5 Mendimi i katrt sht mendim i zgjeruar q prfshin zekatin pr do gj q merret prej toks, e disa t tjer prej ktij mendimi parashohin q prej atij prodhimi bujqsor t ket dobi dhe ai t prdoret pr ushqim. kt mendim e prfaqsojn Ebu Hanife dhe disa nga juristt e shkolls s tij, po ashtu Davud Dhahiriu, Nehaiu, Omer ibn AbdulAzizi, Muxhahidi dhe disa t tjer. Mirpo nuk jan t ktij mendimi dy nxnsit e njohur t Ebu Hanifes, t cilt e kundrshtojn n shum pika. Sipas Ebu Hanifes, n kt lloj bjn pjes edhe zarzavatet, pr t cilat duhet dhn zekat, por jo sipas dy nxnsve t tij (Ebu Jusufi dhe Muhamedi e kushtzojn q gjrat pr t cilat nxirret zekati, t ken afatin e qndrueshmris nj vit, pr kt

arsye nuk parashohin zekat pr zarzavate). Ebu Hanife bazohet n fjalt e prgjithshme t ajetit (El Bekare, 267 dhe El Enam, 141), sikurse edhe n hadithet e prgjithshme q flasin n lidhje me kt shtje. Duke u bazuar n kt mendim, q konsiderohet si mendimi m i qlluar nga shum jurist, n mesin e tyre edhe nga Kardavi6, obligohet nxjerrja e zekatit nga t gjitha prodhimet e toks, pa marr parasysh nse ujiten nga qielli apo nga vet pronari, dhe, n dallim nga t tjert, parasheh nxjerrjen e zekatit edhe pr patllxhan, shalqi, banane, portokall e t ngjashme. Kushtet e zekatit pr t mbjella dhe fruta Hanefit pr dhnien e zekatit pr fruta dhe t mbjella parashohin disa kushte, prve kushteve

Zekati 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

33

t prgjithshme si t jet mysliman, i aft nga ana e tij mendore, i moshrritur etj, si n vijim: -Q toka t mos jet tok tatimore, ngase sipas tyre, nse i paguhet tatimi, ather nuk duhet dhn zekat pr t, sepse nuk mund t bashkohet edhe tatimi edhe zekati. -Q t ket rendimente, ngase nse nuk vjelt asgj nga ajo tok, ather nuk ka zekat, pr arsye se pronari obligohet t jap zekat nga prodhimi i tij, e nse mungon prodhimi, ather nuk ka zekat. -Toka t mbillet pr qllim shfrytzimi, prodhimi dhe investimi, ndrsa pr gjrat q mbijn vetvetiu, nuk parashihet zekat pr to, si bari e drunjt.7 Nisabi i zekatit t frutave dhe t mbjellave Pr sa i prket kuots (nisabit) t caktuar pr fruta dhe t mbjella, shumica e juristve (shafi, hanbeli, maliki dhe dy nxnsit e Ebu Hanifes) jan t mendimit se ai paraprakisht duhet t arrij kuotn e caktuar, pr t nxjerr m pastaj zekatin. Kuota e caktuar, sipas tyre, sht pes evsuk, duke u bazuar n hadithin ku thuhet: Nuk jepet sadaka (zekat) nn pes evsuk. (Muslimi, nr. 673). Pes evsuk jan barabar me 653 kg. Pr dallim nga kta, Ebu Hanife sht i mendimit se kuota nuk sht kusht pr nxjerrjen e zekatit, por duhet dhn nj e dhjeta qoft pr sasi t mdha a t vogla, bazuar n dy ajetet e prmendura (El Bekare, 267 dhe El Enam, 141) dhe n hadithet q flasin pr kt shtje. I Drguari i Allahut kishte praktikuar q pr palma dhe rrush, nisabin e kishte caktuar, pa pesh e matje, vese me hamendje, duke i ln kt kompetenc nj njeriu ekspert pr kto shtje dhe t besueshm, e kjo bhej kur shiheshin frutat se ishin pjekur. Ndrkaq, n kohn aktuale kjo gj sht shum e leht, n dallim nga e kaluara dhe vshtirsit me t cilat ballafaqoheshin asokohe. Shumica e juristve e pranojn kt veprim, ndonse Ebu Hanife kundrshton nj veprim t till duke e quajtur si paramendim ndaj gajbit (t fshehts). Por nj veprim t till nuk e pranojn jasht palmave dhe rrushit. Koha e nxjerrjes s zekatit Sipas Ebu Hanifes, nxjerrja e zekatit bhet n kohn kur t korren t mbjellat dhe t vilen frutat, ndrsa pjesa drrmuese e juristve jan t mendimit se koha e nxjerrjes s zekatit parashihet kur t shihen se frutat dhe bimt tashm jan pjekur.8 nuk sht kusht q prodhimet bujqsore, t ndryshme, t toks, t mbushin nj vit pr t nxjerr zekatin e tyre, ngase ato arrijn pjekjen para se t mbushet nj vit, prandaj edhe zekati jepet kur t piqen dhe t vilen ato. Allahu i Madhruar, n lidhje me kt, thot: ...Hani frutat e tyre kur t piqen dhe ditn e korrjes (t vjeljes) s frutave jepuni at pjes q

sht obligim (t varfrve e nevojtarve).... (El Enam, 141). Zekati i toks s dhn me qira Pr sa i prket ksaj shtjeje, juristt mysliman kan shfaqur mendime t ndara. Ebu Hanife sht i mendimit se zekati pr tokn e dhn i takon qiradhnsit, gjegjsisht pronarit t toks, ngase ai merr vrtet nj shum pr tokn e dhn me qira, kurse dy nxnsit e tij parashohin q zekatin duhet ta jap qiramarrsi, ngase nj e dhjeta (kuota) krkohet prej rendimenteve dhe t vjelave t toks, e kjo sht n dorn e qiramarrsit, mirpo n shkolln hanefite praktikohet mendimi i Ebu Hanifes. Juristt e shkollave t tjera jan t mendimit se ai q mbjell, edhe nxjerr zekatin. Zekati i mjaltit Pr sa i prket zekatit t mjaltit, juristt e shkolls hanefite jan t mendimit se pr t duhet t jepet zekat patjetr, me kusht q blett t mos jen n tokn q tatohet (pr t ciln paguhet tatim), ngase, sipas hanefinjve, tatimi e mnjanon zekatin pr faktin se dy t drejta nuk mblidhen mbi nj pasuri t vetme. Mendim t njjt me shkolln hanefite, ka edhe imam Ahmedi, q e sheh t obligueshme dhnien e zekatit pr mjalt. Ndrkaq, n ann tjetr, Maliku, Shafiu, Hasen El-Basriu, ibn Ebi Lejla dhe ibn Mundhiri jan t mendimit se pr mjalt nuk ka zekat. Dijetari bashkkohor Jusuf Kardavi preferon mendimin e par pr obligueshmrin e nxjerrjes s zekatit pr mjalt, ngase mjalti konsiderohet pasuri q sjell shum t mira. Nisabi i zekatit t mjaltit Pr sa i prket nisabit t zekatit pr mjalt, nuk ka ndonj tekst dhe as ether q prcakton nj mas t caktuar mjalti. Ebu Hanife sht i mendimit se duhet dhn 10% pa marr parasysh sasin, e vogl a e madhe qoft. Ebu Jusufi parasheh q nisabi i mjaltit sht pes evsuk, q nnkupton 653 kg. Ky ishte lloji i parafundit t pasurive prej t cilave nxirret zekati, ndonse sht nj lloj i gjer dhe n nj shkrim t ktill, sht e pamundur paraqitja e materialit dhe lnds s gjer q ka t bj me to, prandaj jam prpjekur q t paraqes ktu esencn dhe gjrat kryesore, pa u thelluar n polemika dhe n sjelljen e argumenteve.
(1) Kardavi, Jusuf, Fikhuz Zekah, vll. 1, f. 342.(2) Kasani, El-Bedai, vll. 2, f. 54.(3)Ibn Kudame, El-Mugni, vll.3, f. 696.(4) Ibn Kudame, El-Mugni, vll. 3, f. 692.(5) Pasi q Ahmedi n lidhje me kt shtje ka disa mendime, por duke u mbshtetur n librin baz t ktij medhhebi ElMugni, zgjodhm kt, pasi q edhe autori i atij libri kishte przgjedhur kt mendim.(6) Shih m tepr favorizimin e Ebu Hanifes pr kt shtje nga Kardavi: Kardavi, Jusuf, Fikhuz Zekah, vll. 1, f. 342.(7) Kasani, El-Bedai, vll. 2, f. 63.(8) Kasani, El-Bedai, vll. 2, f. 63; Sherbini, Mugni el-Muhtaxh, vll. 1, f. 386.

34

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Bota Islame

LIBANI
Mr. Samir B. Ahmeti
Pozita Gjeografike Libani sht nj nga shtetet arabe t Lindjes s Mesme, q bie n jugperndim t kontinentit t Azis. Libani si shtet i pavarur llogaritet shteti m i vogl arab nga siprfaqja toksore, ka rreth 10,452 km2. Shteti i Libanit karakterizohet si nj vend malor, q shtrihet prgjat bregdetit malor t detit Mesdhe, me nj gjatsi prej 216 km dhe me nj gjersi q aty-ktu lviz n mes 32 dhe 56 km. M shum se nj e pesta e vendit ka lartsin 3000 metra mbi nivelin e detit. Terreni i Libanit, pr nga veorit fizike, ndahet n tri seksione t ndryshme fiziografike, q jan: territori i fushave bregdetare, territori i rajoneve malore dhe territori mesatarisht i ult i luginave. Vendi ka disa lumenj, t cilt rrjedhin n territorin libanez. Nga siprfaqja e tr, 10.230 km2 i takojn zons toksore dhe 170 km2 i takojn zons ujore. Gjatsia e prgjithshme e kufijve toksor t vendit arrin deri n 454 km. Shteti i Libanit kufizohet me dy shtete fqinje, nga veriu e lindja kufizohet me Sirin, n nj gjatsi 375 km dhe nga jugu me Palestinn e okupuar, prkatsisht Izraelin, n nj gjatsi 79 km. Republika e Libanit, nga ana perndimore, ka shtrirje n detin Mesdhe dhe vija bregdetare arrin gjatsin deri n 255 km. Pika m e ult n shtetin e Libanit sht n nivelin e detit, pikrisht n brigjet bregdetare t Mesdheut, kurse ajo m e larta n majat e malit El Karnetu S-sevda, q arrin lartsin deri n 3088 metra mbi nivelin e detit2. Bazuar n t dhnat e vitit 2010, Libani ka gjithsej 7 aeroporte, prej tyre 5 t asfaltuara dhe 2 t paasfaltuara. Ka dhe nj numr t

T dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Lebanon. Emri zyrtar: Republika e Libanit. Sistemi i qeverisjes: Republikan. Siprfaqja: 10,452 km. Numri i banorve: 4.224.000 (2009). Dendsia: 404 (banor n 1 km). Feja: Mysliman 70% (afrsisht gjysma e tyre sunit dhe gjysma tjetr shiit ) dhe t krishter 30%. Kryeqyteti: Bejruti (llogaritet qyteti m i madh i vendit). Qytete t tjera: Tripoli, Sajda, Balebek, El Bukaa, Sur, Xhebel Lubnan, Zahle dhe En-nebtije. Grupet etnike: arab 95%, ermenas 4% dhe t tjer 1%. Gjuht kryesore: arabe (zyrtare), frnge, angleze dhe ermenase. Njsia monetare: Lira (paundi) libaneze, (1.00 LBP = 0.00050 EUR). Data e pavarsis: 22 nntor 1943 (nga Franca). Fest kombtare: 22 nntori 1943 (data e pavarsis).

konsiderueshm t porteve detare, prej tyre m kryesoret: Bejrut, Tripoli dhe Sajda.3 Libani ka nj numr t konsiderueshm institucionesh t larta arsimore. Prej universiteteve m t njohura n vend jan: universiteti El Imam El Evzai, universiteti el menar, universiteti el Xhinan, Universiteti Islamik i Bejrutit, Universiteti Arab i Bejrutit, Universiteti Islamik n Liban, Universiteti Ndrkombtar Libanez etj4.. Bejruti: Ky qytet ndodhet n bregun lindor t detit mesdhe dhe, sipas statistikave t vitit 2007, popullsia e tij sht mbi 2 milion banor. Bejruti si qytet sht i vjetr dhe antik, prmendet n letrat e lashta Amarna, q datojn q nga shekulli XV para ers son, si dhe, sipas t dhnave historike, qyteti ishte i banuar q nga kjo koh. Bejruti, pr shkak t pozits s volitshme gjeografike dhe veorive t tjera q ka poseduar prgjat t gjitha kohve historike, ka qen n shnjestr t t tjerve. Edhe n kohn ton bashkkohore, shumica e objekteve vitale t industris, tregtis dhe t shrbimeve t prgjithshme t vendit, jan t prqendruara pikrisht n kryeqytet. Prparimi i ktij qyteti gjat kohve t ndryshme ishte rezultat i krkesave sociale, ekonomike dhe demografike t vendit. Bejruti deri n vitin 1746 ka qen nj qytet i thjesht, q sundohej nga njri prej oficerve turq n kuadr t Perandoris Osmane. Pastaj, shum shpejt filloi t prparonte n zhvillimin ekonomik, si rezultat i siguris q ishte karakteristik e ktij qyteti, i angazhimeve t tregtarve vendas pr t avancuar qytetin, si dhe i specifiks s portit detar t qytetit, q

Bota Islame 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

35

ofronte gjithnj siguri pr t gjitha anijet, ngado q t vinin ato. Bejruti gzon nj klim t but, q ka karakteristikat e klims mesdhetare. Temperaturat n kt qytet, gjat dimrit, konkretisht n janar, nuk zbresin m shum se 13 grad celsius, ashtu sikur nuk ngrihen m lart se 27 grad celsius gjat vers s nxeht, q sht n korrik5. Historia e Libanit Libani, n saje t gjurmve t vjetra arkeologjike, t zbuluara n rajonet e tij, njihet si nj vend antik. Libani ka kaluar npr periudha t ndryshme historike, i okupuar nga disa popuj t periudhs para ers son, si ishin: asiriant, babilonasit, ermenasit, persiant, grekt, arabt, osmanlinjt dhe francezt. Asiriant gjat viteve 875 608 para ers son kishin okupuar bregun lindor t Mesdheut dhe mbizotruan prparimin e fenikasve popullit autokton t Libanit. Mandej, n fund t shekullit VIII para ers son, asiriant u dobsuan, dhe kjo u dha mundsin babilonasve q t sundonin asiriant si dhe t themelonin nj shtet t fort n Mesopotami. M pastaj, persiant i dhan fund sundimit t babilonasve, kur ndrhyrja persiane i bri fenikasit (banort e vendit) tu nnshtroheshin atyre. Mandej, fitoret e mbretit grek Aleksandr, t vitit 333 para ers son ndaj persianve, u prshndetn nga vendasit fenikas, kshtu q fenikasit u ndikuan shum nga kultura greke, e cila u dha atyre nj karakter q i dallonte nga pjesa tjetr e popujve t rajonit. M von, q nga viti 64 p.e.s. romakt ia bashkangjitn perandoris s tyre dhe i futn

nn kontrollin e tyre qytetet fenikase. Kto qytete gzuan nj zhvillim ekonomik e kulturor, dhe banorve t qyteteve Sajda, Sur dhe Biblus romakt dhan shtetsin romake. ndrkaq, q nga viti 395 i ers son (kur u b edhe ndarja e kishs), rajonet e Libanit t sotm iu nnshtruan romako-bizantinve. N shekullin VI t ers son, pr shkak t trmeteve, harait mizor dhe pr shkak t kundrshtimeve fetare, n rajonin e Libanit t sotm ishte shkaktuar nj kaos, dhe kjo kishte dobsuar Perandorin Bizantine e u kishte hapur rrugn myslimanve, t cilt vinin nga Gadishulli Arabik. Ebu Bekri r.a. kishte drguar forcat e tij pr t liruar vendet e Shamit. N vitin 636 m, komandanti mysliman Halid ibn Velid r.a. kishte mposhtur forcat bizantine n betejn e Jermukut (q konsiderohet prej betejave vendimtare n historin islame) dhe me at fitore ishte hapur rruga pr myslimant edhe pr lirimin e vendeve t tjera t Shamit, prfshir edhe Libanin e sotm. Pastaj, n kohn e halifit Umer ibn Hatab r.a., Muavije ibn Ebi Sufjani r.a. qe emruar mkmbs i Shamit, i cili prfshinte edhe Libanin. Mkmbsi Muavije i cili vazhdoi t ishte mkmbs aty pr afro 20 vjet, i cili, n fund, kishte arritur t themelonte Dinastin Emevite dhe t bhej halifi i par i ksaj dinastie , kishte krkuar nga banort e Libanit ndrtimin e anijeve luftarake, n mnyr q ato anije t prballeshin me anijet luftarake detare t bizantinve. M pastaj abasitt, n vitin 750 m, nn kontrollin e tyre kishin marr Shamin, prfshir edhe Libanin e sotm. N vitin 1516 osmanlinjt, prmes sulltanit t tyre -Selimit I, morn kontrollin e rajoneve t Libanit dhe t

36

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Bota Islame

rajoneve malore t Siris dhe Palestins. M n fund, nga fundi i Lufts I Botrore kontrollin mbi Libanin sdo ta merrte Franca. Ndrkaq, m 22 nntor 1943 Libani do t shpallte pavarsin nga Franca, pr tu zyrtarizuar njohja e pavarsis m 1 janar 1944. Trupat franceze do t trhiqeshin nga Libani prfundimisht n vitin 1946. Historia e prhapjes s Islamit n Liban Libani prfaqson atdheun e lasht t fenikasve, mirpo, q nga koht e lashta Libani ka qen pjes e shteteve t Shamit (Siria, Jordania, Libani dhe Palestina). E dihet q shtetet e shamit para ers son kan qen nn sundimin e romakve, dhe, para se t arrinte Islami, q nga viti 395 m kan qen nn sundimin e romakobizantinve. Pas lirimit t Damaskut m 15 t muajit rexhep 14 h / 3 shtator 635 m, n kohn e Umer ibn Hat-tabit r.a. kryekomandanti ushtarak i myslimanve Ebu Ubejde ibn Xher-rah r.a. ishte nisur n drejtim t Humusit (qytet n Sirin e sotme), dhe gjat rrugs ,m 25 rebiul ev-vel 15 h / 6 maj 636 m, kishte liruar Balebekun (qytet n Libanin e sotm). M von zotrimet e myslimanve u shtrin edhe n pjes t tjera t Shamit. Mkmbsi i Shamit, Muavije ibn Ebi Sufjani r.a., kishte ndrtuar flotn e par detare islame n brigjet e detit Mesdhe n Liban dhe n vitin 28 h kishte arritur n ujdhesn e Qipros dhe e kishte liruar at. Pastaj flota islame u forcua n krahasim me flotn bizantine dhe myslimant, n vitin 31 h / 651 m, arritn t korrnin fitoren m t madhe detare ndaj romako-bizantinve n betejn Dhatu S-savari, e cila kishte ndodhur n kohn e sundimit t halifit Uthman ibn Af-fanit r.a., kshtu q brigjet e Libanit u bn piknisje pr t sulmuar Kostantinopojn7. sipas vlersimit t historianit t njohur bashkkohor - Prof Dr. Abdur-rahman Esh-shuxha, pas fitores s myslimanve n jermuk, shtetet e shamit kishin nevoj pr nj administrat t mirfillt ushtarake, financiare dhe t organizuar, sikurse ishte evidente nevoja e kompletimit t lirimeve n vendet e tjera t Shamit, qofshin n brigjet e detit Mesdhe ose dhe brenda Shamit, t cilat nuk ishin liruar ende. N kto rrethana, n duart e myslimanve binin njri pas tjetrit qytetet e Shamit, nga t cilat ishin edhe qytetet e Libanit t sotm, si Bejruti, Sajda etj8.. Pra, q nga ajo koh feja Islame kishte deprtuar n zonat e Shamit dhe po prhapej gradualisht, derisa, me kalimin e kohs, n periudhat historike t mvonshme i tr Shami t konsiderohej vend mysliman dhe me shumic myslimane. Klima Libani n prgjithsi gzon nj klim mesdhetare: stina e vers sht e gjat dhe me diell, kurse stina e dimrit sht e shkurtr dhe me temperatur jo t ulta. Prve ksaj, majat

m t larta t Libanit jan t mbuluara nga bora gjat katr muajve t vitit, dhe kjo ofron kushte pr zhvillimin e sportit dimror n gjasht fusha skijimi. Madje, n stinn e pranvers jan t mundshme njkohsisht skijimi n disa zona malore t Libanit dhe noti n detin Mesdhe. Temperaturat dimrore gjat janarit arrijn afrsisht deri n 13 grad celsius, kurse ato t stins s vers nuk jan m t larta se 29 grad celsius9. Gjendja ekonomike Libani n fushn ekonomike varet nga iniciativa individuale dhe nga pozita e tij gjeografike, pr t kompensuar mungesn e burimeve natyrore. Importet dhe transferet e miliona parave q u drgojn familjarve libanezt q jetojn jasht vendit, llogaritet si nj shum e konsiderueshme e t ardhurave kombtare t vendit. N saje t mbshtetjes s ekonomis libaneze n shrbimet e prgjithshme, n tregtin dhe n dy sektort - bankar dhe financiar, krahas tregut t lir t monedhs, Libani llogaritet nj qendr e njohur tregtare dhe turistike n rajonin e shteteve arabe. Bujqsia z afrsisht 38% t ekonomis s vendit, dhe sht e orientuar kryesisht n kultivimin e perimeve, grurit, frutave e ullinjve si dhe n blegtori. Ndrsa industria sht e prqendruar n disa deg, si jan prodhimi i imentos, i kabllove elektrike, i tekstilit dhe i mallrave t konservuara e i metaleve t lehta. Nj koh turizmi ka qen nga sektort m t rndsishm ekonomik t vendit, por n nj periudh t caktuar turizmi ka ngecur pr shkak t rrethanave politike dhe sociale. Megjithkt, tash Libani sht n fazn e aktivizimit t turizmit dhe veprimtarive t tij. Pr t forcuar ekonomin libaneze, shteti ka dhn kontribut t madhe duke ulur taksat mbi t ardhurat dhe mbi shum prej mallrave t importuara, n mnyr q t nxiteshin investime t reja n vend. Gjithashtu ka ulur taksat e blerjeve (TVSh-n), duke br inkurajimin e lvizjes tregtare n vend, sidomos gjat stins s vers10.
*Prqindja e prkatsis fetare n Liban, q prfshin at sunite dhe shi-ite nuk sht e deklaruar zyrtarisht nga qeveria e vendit, prandaj mund t dalloj nga nj burim n tjetrin. (1) Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f. 489. Mektebetul Adab, 2007 Kajro.Amir B. Ahmeti; Atlas i botws islame f.91. Logos-a, 2009, Shkup. Vladimir Zoto, Enciklopedi gjeografike e bots, f. 136, 137. Dasara, 2007, Tiran. (2)www.moqatel.com(3) Muhammed Atris, Ibid f. 489. (4) http://universities.roro44. com(5) www.al7ot.com(6) www.marefa.org (7) Ahmed Mamur El Usejri; Muxhizu T-tarihil Islami, f. 451. Mektebetul Melik Fehd El Vetanijeti, 1996, bot.1. Ed-demam Arabi Saudite. (Libr i huazuar nga interneti). Dr. Muhamed Suhej Tak-kush; Et-tarihul islami (elvexhiz), f. 86. Daru N-nefais, 2008 , bot.4, Bejrut, Liban.(8) Prof. Dr. Abdurrahman Abdul Vahid Eshshuxha; Dirasatun fi ahdi n-nbuv-veti vel hilafeti r-rashide, f. 465, 466, Mektebetul Ihsan, Botimi i 6, 2009 , Sana Jemen. Dr. Ali Muhammed Muhammed Es-sal-labi; Umer ibn Hat-tabi r.a., f. 576. bot.1 Darul Fexhr lit-turath, 2003 , Kajro(9) www. emigrants.gov.(10) www.emigrants.gov.

Bota Myslimane 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

37

Myslimant n Kolumbi
Vedat Shabani
Gjithashtu nj problem tjetr, i cili sht pr keqardhje, sht shtja e asimilimit dhe zhdukjes q krcnojn komunitetin mysliman n Kolumbi pr shkak t martesave t myslimanve me jomyslimane dhe pr shkak t armiqsis nga disa konfesione fanatike fetare. umri i banorve: numri i prgjithshm i banorve n Kolumbi sht afrsisht 44 milion, kurse numri i prgjithshm i myslimanve n kt shtet sht afrsisht 80.000. Krishterimi sht feja zyrtare e ktij shteti, ata prbjn 90% t popullats dhe jan nga romakt katolik. Fet tjera prbjn 10% t popullats, prqindja e myslimanve n kt 10% sht 0.1%. Gjuha spanjolle sht gjuh zyrtare e shtetit. Grupet etnike: 58% t popullats jan spanjoll dhe portugez, 20% jan t bardh, 14% jan mjulato (rac aziatike), 4% zezak, 3% t przier (n mes zezakve dhe indianve amerikan). Qendra e par islame n kt shtet u themelua n vitin 1993; e themeloi dr. Hulian Eberturuza Ebata, i cili sht drejtor i qendrs. Qendrn e themeloi tre vjet pasi pati pranuar fen Islame. Xhamit dhe institucionet ilame: N Kolumbi ka nj numr t madh institucionesh bamirse, organizatash islame dhe xhamish, si p.sh. Xhamia e Bilalit, Xhamia e shoqats humanitare islame n Prankia, Xhamia dhin-nurejn Uthman ibn Afan, Shoqata humanitare n Beidybar dhe Xhamia Miyako. Shkollat Islame: Shkolla darul-erkam, shkolla arabokolumbiane dhe shkolla Miyako. Vlen t prmendet fakti se myslimant n ato shtete jan t pranishm pr nj periudh t gjat dhe prania e tyre kishte nisur q nga

udhtimet e myslimanve t kordovs prmes (oqeanit Atlantik), nga t cilat (udhtime) kishte prfituar edhe Kristofor Kolombo. M pastaj kto i kishte prmendur dijetari el-Mesudij n librin e tij (Muruxhudh-Dheheb) n vitin 956 h (1546) dhe aty kishte theksuar se feja islame kishte arritur n Amerikn Latine, ku bn pjes edhe Kolumbia, q nga koha e zbulimit t saj, n shek. XV. Kishte arritur s bashku me skllevrit q ishin sjell nga Veriu dhe Lindja e Afriks dhe prej tyre m s shumti ishin vendosur n Brazil, pr tu shprndar m pastaj n shtetet e tjera t Ameriks Veriore dhe Jugore. Shumica e atyre skllevrve ishin mysliman t cilt m von ishin detyruar t braktisnin fen e tyre pr shkak t krcnimit dhe torturave. Nj pjes e madhe e tyre ishin asimiluar n kt kontinent dhe disa t tjer ishin br t krishter nn trysnin fizike, psikologjike dhe morale, prandaj feja islame n kt kontinent kishte ngecur t prhapej. Gjat shekullit t gjashtmbdhjet atje ishte br nj prpjekje e dyt pr shprngulje pas lirimit t skllevrve dhe rikthimit t shumics s tyre n kto troje, prve shprnguljeve t shumta q ndodhn n vitet pesdhjet t shekullit t kaluar nga India, Pakistani, Libani dhe Siria n prgjithsi. Shumica e emigrantve q vinin nga viset e Shamit ishin mysliman e t krishter dhe nuk e dinin gjuhn spanjolle (gjuhn e Kolumbis), dhe kjo prbnte shum pengesa pr dialog dhe bashkveprim n mes tyre dhe popullit t Kolumbis. Shumica e ktyre emigrantve u vendosn n Brazil,

38

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Bota Myslimane

Argjentin, Venezuel e Kolumbi, dhe kshtu kishte arritur feja Islame n nj bot t re shum hert, si edhe kan treguar shum historian t mirfillt dhe korrekt. Shumica e komuniteteve myslimane jetojn n Bukato, kryeqyteti i vendit dhe n qytetet Brankilja e Kali. Ndrkaq, numri m i madh i komunitetit mysliman t Kolumbis jetojn n qytetin Mikau. Me gjith jetesn e thjesht q bjn njerzit n kt qytet, aty jetojn m shum se 5 mij arab mysliman, 80% mysliman sunit dhe 20% shiit, shumica e tyre vijn nga Siria e Libani, kshtu q qyteti duket sikur t jet nj fshat arab. Kur flasim pr vuajtjet dhe problemet e komunitetit mysliman n Kolumbi, nuk mund t anashkalojm bisedn rreth tregtis me narkotik dhe kokain (t cilat konsiderohen prej burimeve esenciale pr shum t rinj kolumbian dhe prej problemeve akute me t cilat ballafaqohet qeveria kolumbiane), pr t prmendur me do keqardhje dhe pikllim se n kt lloj tregtie t ndaluar, edhe sipas ligjeve islame dhe vendore, jan futur shum mysliman n Kolumbi dhe jan zhytur thell n t, dhe kjo u ka sjell mjaft telashe dhe probleme atyre dhe fmijve t tyre dhe ka ndikuar negativisht tek shumica e komunitetit mysliman, sidomos kur dihet se kjo tregti sponsorizohet dhe mbshtetet nga banda t fuqishme e me ndikim t madh, t cilat kan organizma politik e ushtarak dhe mbshteten nga zyrtar t lart t shtetit. Gjithashtu nj problem tjetr, i cili sht pr keqardhje, sht shtja e asimilimit dhe zhdukjes q krcnojn komunitetin mysliman n Kolumbi pr shkak t martesave t myslimanve me jomyslimane dhe pr shkak t armiqsis nga disa konfesione fanatike fetare. Edhe pse n Kolumbi mbizotron sistemi demokratik dhe, fal tij, shum mysliman kan arritur poste t lakmueshme n qeveri, megjithat shumica e tyre jan asimiluar n kt shoqri dhe shum prej tyre kan ndrruar fen dhe nuk kan kurrfar lidhjesh me fen Islame. Pr munges t arsimimit islam, t xhamive, hoxhallarve dhe literaturs islame, shum t rinj nuk kan njohuri pr fen dhe besimin e tyre, veanrisht pr shkak se shumica e tyre pasojn traditat e nnave t tyre - shkojn n kisha dhe manifestime t ndryshme fetare. Kjo sht nj sfid e madhe pr myslimant e Kolumbis dhe, n prgjithsi, pr myslimant e ameriks latine. Pr ta ruajtur dhe mbrojtur komunitetin pakic mysliman n Kolumbi, ekspertt dhe hulumtuesit vlersojn se duhet t mbshteten projektet dhe programet e thirrjes-daves, t mbulohen nevojat e tyre n at vend, t fillojn projekte investuese q do t hapnin vende pune pr t rinjt e komunitetit mysliman.

Gjithashtu ata kan propozuar edhe themelimin e shkollave dhe instituteve shkencore Islame, qllimi i t cilave duhet t jet msimi i gjuhs arabe, msimi prmendsh i Kuranit, njohuri elementare rreth fes Islame pr jomyslimant dhe prkthimi i librave fetar e botimi i tyre n gjuhn spanjolle. Ata gjithashtu kan krkuar themelimin e nj rrjeti elektronik pr prhapjen e parimeve dhe msimeve t fes Islame prmes internetit, dhe krkimin e mundsive pr hapjen e nj kanali televiziv n Amerikn Latine n gjuhn arabe dhe spanjolle, ose hapjen e nj dritareje t informimit prmes ndonj televizioni n Kolumbi pr disa or t caktuara, me qllim t paraqitjes s fes Islame dhe parimeve t saj n formn e tyre reale dhe t vrtet.

PJESA KUlTURORE 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

39

Patosi kulturor
Hamdi Nuhiju
Dr. Ali Sheriati thekson: Kultura sht nj mnyr se si t bhet, nj ves ose nj vepr n shoqri. D.m.th. sht rrug q na mson se si ti trajtojm veorit fizike, morale, psikologjike dhe raportet shoqrore midis individve dhe shoqrive t caktuara.

jeriu duhet ta kuptoj mir se, prvese sht nj krijes historike, shpirtrore, shoqrore, kozmike, po ashtu sht edhe nj krijes kulturore, e cila jeton n mes kulturash dhe traditash t ndryshme. kultura dhe tradita rregullojn dhe sistemojn jetn e tij, duke i dhn form dhe pamje, ashtu si dshiron Krijuesi i botve-Allahu. Do t mohohej vlera e tij, po qe se kultura nuk sht pjes e perceptimit t prditshm dhe shoqror. Njsoj sikur i humb vlera, n qoft se pajiset me antivlerat q denigrojn sovranitetin dhe integritetin e tij si njeri.Lind nevoja e rishikimit dhe perceptimit t drejt t kulturs dhe ndikimit t saj n jetn e njeriut n prgjithsi, e n jetn e myslimanit bashkkohor n veanti. Dr. Ali Sheriati thekson: Nafta rezultante nuk sht produkti i nj sasie t caktuar shtypjeje ose i ndonj mbshtjellsi specifik t toks. M tepr, kjo naft sht produkt i tolerancs totale dhe metamorfozs s lnds n kushte t nntoks specifike gjat nj periudhe shtypjeje njqind ose njmijvjeare. Kshtu, kultura islame nuk sht vetm n prputhje me kohn ton, me racn ton dhe me karakteristikat tona racore, por rrnjt e saj shtrihen thell n historin ton.1 N librin n fjal, Dr. Ali Sheriati thekson: Kultura sht nj mnyr se si t bhet, nj ves ose nj vepr n shoqri. D.m.th. sht rrug q na mson se si ti trajtojm veorit fizike, morale, psikologjike dhe raportet shoqrore midis individve dhe shoqrive t caktuara. Ajo nuk sht si mineralet e nntoks, q nxirren n momente t caktuara historike dhe shrbejn n formn

e prpunuar. Por, m shum sht rafinim i mendjes, cilsive dhe modeleve se si prballet shoqria n momente t caktuara me dukuri dhe fenomene t caktuara. Stadi i kulturs nuk sht m i larti dhe sht e vshtir t arrihet deri n majn m t lart. Duhet t kuptojm se sjellja dhe morali nuk reflektojn vetvetiu drit n shoqrin njerzore, pa rrugn se si t bhen t aplikueshme ato n mes njerzve dhe shoqrive t caktuara.Fetyllah Gylen thot: N prfundim t kontakteve t shumta a t pakta t kombeve me njri-tjetrin, kultura, n njfar mase, ashtu si dhe qytetrimi, mund t kaloj nga nj shoqri n tjetrn. Ndrkaq, nse n kt kalim, distilatort e shpirtit kombtar nuk funksionojn mir dhe nuk kryhen mir seleksionimet dhe kompensimet e duhura, si rezultat, amullia dhe depresioni kulturorqytetrimor bhet i pashmangshm.2 kultura si stadi m i lart i nj kombi, krijon ura lidhse edhe me kombet e tjera. Nuk mund t humbet beteja as politike, as shoqrore dhe as ideologjike, po qe se arma e betejs sht kultura si mnyr e nxjerrjes n pah t vlerave t nj kombi karshi kombeve t tjera. Shpeshher ka tendenca asimiluese kulturore t nj kombi pr t shkrir kulturn e nj kombit tjetr. Aftsia tendencioze e kulturs pr t rrafshuar a fashitur patosin ideologjik q mbretron n secilin skaj t shoqris njerzore, sht e dukshme. Duket sikur tradita, doket, stili i jets, gjuha, arti, religjioni, - t gjitha jan t mbledhura nn ombrelln e kulturs. Metastaza e ksaj rruge prfundimtare sht vokacioni i cili gjithmon krkon, po asnjher nuk jep asgj.

40

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Ese

A mund t qndronte indiferent njeriu i cilsdo fe qoft, i cilitdo komb qoft, karshi vargjeve magjepsse t Mevlana Xhelaludin Rrumiut: Eja ! Eja! Kushdo q t jesh, prap eja! Mohues, zjarr adhurues ose idhujtar, po t jesh, eja! Selia jon nuk sht seli e pesimizmit! Njqind her n e ke prishur pendimin, prap eja!3 Thirrja e tij sht mbikulturore dhe universale. sht njsoj sikur vetdija ti flas mendjes me dnes dhe ta orientoj n kt rrug t prsosjes dhe vetflijimit. Rruga e kulturs, ose kultura sht rrug Mund ta kuptosh si t duash, dhe pr asnj moment nuk do t gabosh. Nse shprehim nj mendim pr patosin kulturor, i cili na drejton dhe orienton diku, patjetr duhet t mbshtetemi edhe n alternativn e mendimit. do mendim duhet t jet mas pr matjen e vlers s njeriut. Thot Halit Ertuglul: Gjithashtu, n qoft se t del prball nj mendim i bukur ose alternativa q synojn diku, duhet t`i dgjosh ose ti lexosh ato. Sepse, n qoft se na del n pah nj gjendje q je i bindur vetm n nj mendim, q quhet fanatizm, e s`do t`ia dish pr t tjert, ather s`mund t`i shpjegosh asgj njeriut q ke prball. Kjo d.m.th. t shkatrrosh e t ndalosh rrugt q t ojn e t drejtojn tek e vrteta. Kshtu logjika hesht dhe flasin ndjenjat e njanshmria.4 .do t dukej e teprt t hidhej pak drit mbi mendimin tek kultura. Si mund t perceptohet kultura pa mendimin, po qe se fshihemi pas nofks s tepris? Ose, si mund t jetojm kulturalisht t pastr, po qe se mendrisht nuk bjm nj jet t drejt dhe mir? Ushqim i mendjes dhe kulturs jan dija, zemra dhe vullneti. Dija, prmes aftsis s t perceptuarit dhe t hulumtuarit, nga njeriu krkon t jet n lvizje vazhdimisht. Zemra pranon t mirn ose t dashurn dhe, prmes aftsis s dashuris ose urrejtjes ndaj sendeve, prgjithson dijen e njeriut. Ndrkaq, vullneti, prmes mjetit t saj kryesor, dshirs dhe padshirs, niset n aksion ose edhe ndalet nga aksioni pr ndryshimin e gjendjes shpirtrore dhe materiale t shoqris njerzore. Njeriu, si pjes prbrse dhe unike e sojit njerzor, e ndien pr obligim dhe pr detyr q t ndrmarr aksione vetjake, po edhe t inkuadrohet n ato kolektive pr t mirn e prgjithshme. Ai ndihet shpesh i rrezikuar nga dukuri dhe fenomene t ndryshme. Prandaj, po qe se zhvlersohet aksioni i prbashkt kundr fenomeneve negative n shoqri, do t ndihej i vetmuar. Kultura sht mas mbrojtse e individit, grupeve, dhe shoqrive t ndryshme nga fenomenet e ndryshme devijuese. sht e natyrshme q njeriu nuk mund t ngel i pavarur dhe ashtu ti shoh fenomenet e ndryshme prreth tij. Ai, ose do t ndikohet prej tyre, ose do

t bj q t tjert t ndikohen prej pjesmarrjes s tij n shoqrin njerzore. Gte, n nj letr drguar Uillemer-it m 15 korrik 1987, atij, ndrmjet t tjerash, i thot: Hert a von, ne do t duhet t pranojm Islamin. Prderisa ai sht shembull i ndryshimit t mendjes. Platformat politike imperialiste n Evrop ndrtohen edhe mbi masn e prdorimit t kulturs si mjet i nnshtrimit t popujve. Perandoria Romake pati pushtuar Greqin politikisht, po kultura greke pati pushtuar n trsi Perandorin Romake, prmes filozofis, artit, letrsis, mjeksis, dokeve, zakoneve, traditave etj.. Sot Bota Perndimore, n aspektin kulturor, ka humbur betejn e saj me Islamin. Kt e thekson Samuel Huntington, n librin Prplasja e qytetrimeve. Duhet t jemi vizionar dhe t pranojm t gjitha gjrat e dobishme nga t tjert. Anashkalimi i t dmshmeve sht prioritet karshi marrjes me t dobishmet. Duket sikur patosi kulturor rindrtohet pr s dyti, n analet e historis s shoqris njerzore, duke ndrhyr edhe n mnyrn e veshjes - tek individt, grupet, shoqrit etj.. Gholam Ali Haddad`adel thekson: Kultura e do populli gjen shprehjen e vet n aspekte t ndryshme t ekzistimit t tij dhe n baz t zhvillimeve intelektuale-morale civilizuese- n industri, ekonomi, udhheqje, urbanizm, arkitektur dhe art. Nse e shikojm pak m mir, do t shohim q n donjrin prej ktyre aspekteve, si n pasqyr, reflektohet fryma q mbizotron n t, dhe kultura e tij e prgjithshme. Kjo lidhje e veshjes dhe kulturs bie n sy sidomos tek ardhacaku, i cili, sapo t ket arritur n nj mjedis t ri, ai m s miri dhe m s lehti mund t njihet sipas veshjes s tij. Mund t thuhet q njerzit komunikojn me veshje dhe secili prezanton veten me gjuhn e rrobave q bart- kush sht, prej nga vjen dhe far kulture i prket.5 Pasqyrimi i kulturs n veshje dhe imitimi i Perndimit n kt aspekt, duke qen m superior se ato n kt sfer, sht nj mbytje e kulturs. Kjo mbytje e kulturs, mund t na duket edhe si kundrkultur, nj term i shpikur nga sociologu amerikan Theodor Roszak, q shnon rebelimin e t rinjve kundr kulturs s t rriturve, formn alternative kundrejt kulturs zyrtare dhe prfshin synimet alternative n art, n mendimin shoqror, n jetn fetare, n politik etj..6 Edhe pse dukuria e imitimit fshihet n prmasat e kundrkulturs, megjithat nuk mund ta mohojm trsisht si nj funksion prmes t cilit mund t prfitojm. Prfitimi vlen vetm n rast t orientimit t drejt t individit, t grupeve e t shoqris, dhe t kuptimit t drejt t termit vler karshi termit antivler, q paraqitet n secilin skaj t shoqris njerzore. Kultura sht sikur dielli me rrezet e tij t gjata. Kto rreze mund t jen t dmshme

Ese 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

41

pr shndetin e dikujt, po pr t tjert jan shrim. Rrezet shnojn edhe fillimin e diellit, ose simbolizojn qiririn q mision jetsor ka shkrirjen dhe vetflijimin e tij pr krijimin e drits. Njerzit nuk mund t jetojn n errsir, edhe pse epshet e tyre tentojn vazhdimisht t krijojn fobi n mendjet e tyre. Si mund t kemi nj jet solide, me burim energjie t vazhdueshme, pa mnjanuar fillimisht rolin e perdes, e cila vihet n syt e zemrave t njerzve? kultura i pastron syt duke u hequr perden dhe prej tyre krkon t shikojn drejt dhe sakt. T shikosh drejt dhe sakt, e t dshirosh shtrembr dhe pa saktsi, sht nj gj e natyrshme n prditshmrin e njerzve. Dshira, me shikimin dhe perceptimin jan dy gjra jo t njjta. Nuk arsyetohet dshira deri n skajshmri, deri n tentimin pr ta shndrruar n vepr. e pafalshme sht qasja q arsyeton dshirn e shtrembr dhe shikimin e pasakt deri n fazn e shndrrimit. Po qe se dshira mbetet vetm n kufijt e dshirs, pa rrezikuar aspak qenien njerzore, vetveten, prej veseve dhe modeleve t mbrapshta, - ather kultura qndron n kmbt e saja dhe vazhdon misionin e saj fisnik. Sociologu turk Ziya Gokalp kulturn e quan hars dhe thot se sht nj trsi koherente e jets fetare, morale, juridike, intelektuale, ekonomike dhe shkencore t nj populli. Kultura sht faktor q prcakton sjelljet e njeriut. Nse nj individ sillet n kt ose n at mnyr, kjo sht pasoj e lindjes dhe edukimit t tij nn hijen e nj tradite t caktuar kulturore. Kultura e nj shoqrie formon individualitetin e antarve t saj. T gjitha kulturat n siprfaqe t toks, pa marr parasysh dallimet q kan, bartin tipare fetare.7 Ky lloj i perceptimit t kulturs sht me rndsi pr secilin komb. Disa sociolog tentojn ta zhveshin kulturn nga feja, duke i dhn asaj konotacion trsisht material, pa prfshir vlerat e vrteta shpirtrore t njeriut. Kultura e till, e perceptuar prej sociologve ateist, duket sikur sht e fshehur n evolucionin darvinist dhe n materializmin dialektik, q sot sht br mjeti kryesor i politiks imperialiste botrore. Kultura nuk mund t zhvishet nga feja. Ajo bart tiparet kryesore t feve q prfaqsojn popuj

dhe kombe t ndryshme. Midis kulturs dhe fes ekziston nj dallim i ngusht (i vogl). Nuk mund t themi se jan e njjta gj. Disa shkojn edhe m larg, duke br dallime edhe midis fes dhe religjionit. Sipas tyre, do religjion nuk sht fe, dhe do fe nuk sht religjion. N shoqrin ton, t gjith jan renditur n luft kundr kulturs islame, e cila dallohet prej kulturave t tjera. Duke nisur nga akademit e ndryshme, partit politike, institucionet shtetrore, mediumet, klubet e ndryshme sportive, klubet e ndryshme artistike, e deri tek ato filmike, letrare, teatrore, t vallzimit etj., - q t gjith njzri deklarohen kundr kulturs dhe traditave islame. Shoqria jon ka filluar t zhvishet nga vetvetja dhe, duke imituar trsisht ose pjesrisht ato q nuk duhen imituar, po merr nj pamje krejtsisht t panjohur n kto treva. Kto ndikime, mund t`i shohim shum leht npr dasma e gazmende t ndryshme. Madje edhe ceremonit e vdekjes kan filluar pothuaj t zbehen nga invazioni i serialeve latino-amerikane dhe indiane. Leja e martess mashkull me mashkull, femr me femr dhe njeri me kafsh, sht kulmi i degradimit moral dhe kulturor t shoqris son. Rruga natyrore e martess gjykohet prej faktorve t shumt t jashtm, duke u mbyllur n kufizimin e martess vetm me nj grua, ndrsa prostitucioni me m shum, lejohet n mnyra individuale dhe kolektive nprmjet hapsirave ligjore q krijojn lehtsi n kto troje. Enciklopedia Britaneze kulturn, ndrmjet t tjerash, e prkufizon si Trsi integrale t njohuris njerzore, besim dhe sjellje, q sht rezultati dhe nga kapaciteti njerzor pr msim dhe bartje t s msuars drejt gjeneratave t ardhshme.8 Nse kultura qenka bartje e njohuris njerzore, e sjelljeve dhe e besimit tek gjeneratat e ardhshme, ather far njohurish njerzore do t bart populli yn tek gjeneratat e tij t reja? Apo, ndoshta do t ket nj przierje t pakuptimt dhe t paqllimt?! N kt mnyr, duke krijuar kriz identitare, duke mos ditur pr t dalluar vlerat personale t kombit ton dhe t shoqris, q na dallon prej shoqrive t tjera. Duhet t jemi t vetdijshm se sjelljen e mir dhe t keqe n vetdijen e njeriut e prcakton m s miri turpi.Pejgamberi Muhammed a.s., ka thn: Nse nuk ke turp, bj far t duash. Me t vrtet turpi sht pjes e besimit-imanit t besimtarit, po dhe sht rrnj e kulturs s nj kombi.
(1) Kultura dhe ideologjia, Tetov, 1992, f.123. (2) (Kriteret ose dritat e rrugs, Tiran, 2003, f.44. (3) Mesnevi, vllimi 1, Logos-A, Shkup, 2010, f.40. (4) Njeriu q krkon vetveten, Arbria, f.65. (5) Kultura e veshjes dhe zhveshja e kulturs, Gjilan,2004, f.11.(6) Fjalori i Sociologjis, Ali Pajaziti, Shkup, 2009, f.347. (7) Fjalori i Sociologjis, Ali Pajaziti, Logos-a, Shkup, 2009, f.337. (8) Fjalori Enciklopedik Britanez, vllimi 5, Shkup, 2005, f.104

42

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Vshtrim

Vendimmarrja dhe orientimi i shoqris islame

Driton Arifi Pr obligueshmrin e konsultimit pajtohen shumica e dijetarve islam, edhe pse ka disa q konsultimin e vn n gradn e veprs s rekomanduar dhe jo t obliguar, po mendimi i tyre nuk posedon fuqi t mjaftueshme argumentimi.
a dyshim q sot nj prej problematikave q z vend n forumet e ndryshme t diskutimit ndrmjet ideologve dhe juristve t ndryshm islam dhe joislam sht edhe mnyra e zgjedhjes s udhheqsit n shtetin islam si dhe pjesmarrja e shtresave popullore n vendimmarrje. Dilemat rreth ksaj shtjeje jan shumdimensionale dhe imponohen n diskutim nga njerz me pikpamje dhe prapavija t ndryshme ideologjike. Nj shkrim i ksaj natyre, sigurisht nuk mton t prmbledh dhe t prvijoj tr kornizn e gjer diskutuese rreth dilems n fjal. Ky m tepr synon t trajtoj shtjen e rolit t masave t gjera popullore n zgjedhjen e udhheqsit dhe kompetencat e mtutjeshme t ktyre masave n jetn institucionale. Pr sa i prket rolit t ktyre shtresave t gjera, ose t njerzve t thjesht n konstituimin ose, eventualisht, pengimin e koncensusit ixhmait t dijetarve islam rreth problamatikave t ndryshme hulumtuese e shkencore- t ixhtihadit, pothuaj shumica e dijetarve islam pajtohen se mendimi i tyre nuk merret fare pr baz, dhe nuk ka kurrfar efekti juridik. Qndrimi i ktill mbshtetet n faktin se ata q nuk jan t prgatitur profesionalisht pr nj shtje, n t vrtet nuk posedojn mekanizmin esencial-njohurin pr konceptimin e drejt t shtjes, dhe mendimi i tyre as nuk fuqizon pajtimin e dijetarve kompetent, as nuk zbeh fuqin e tij n rast mospajtimi. Thn shkurt, fjala e tyre ska efekt fare n ixhtihad.1 Duhet vn n dijeni fillimisht se detajimet e dispozitave juridike islame rndom nuk bhen

nga Kurani fisnik, ngase roli i tij n shumicn e rasteve sht prkufizues i disa parimeve a koncepteve t prgjithshme t jurisprudencs islame. Kto koncepte t prgjithshme rreth rolit t dijetarve dhe efektit t opinionit publik n vendimmarrjen e udhheqsve t shtetit islam, n ajetet kuranore jan t natyrs sinjalizuese e jo detajizuese. Normat e tilla do t detajizohen nga Suneti-praktika e Muhamedit a.s., eventualisht, n sfern politike, edhe nga praktika e udhheqsve t drejt pas tij-Hulefarrrrashidinve. Allahu xh.sh. n Kuranin fisnik vetm v disa shenja orientuese t nj qeverisjeje t drejt, duke obliguar konsultimin-shuran me myslimant, madje kt porosi ia drejton vet Muhamedit a.s.. Ai n citatin vijues na thot: ...e konsultohu me ta n t gjitha shtjet, e kur t vendossh, ather mbshtetu n All-llahun, se All-llahu i do ata q mbshteten. (Ali Imran, 159). Ajeti n parim i drejtohet Muhamedit a.s., i cili, edhe pse frymzohej nga Shpallja prej Allahut t Lartmadhrishm, megjithat u urdhrua pr kosultime me shokt e tij n lidhje me disa shtje. Kt porosi ai e kishte dshmuar praktikisht pothuaj para do beteje a hapi me rndsi q ndrmerrte pr fatin e shoqris myslimane. Nj gj e till ndoshta nuk shprehte nevojn e t Drguarit t frymzuar nga Shpallja pr opinionet e njerzve, ngase veprimet e tij verifikoheshin nga Drguesi i tij Allahu xh.sh., mirpo ajeti, prve t tjerash, synonte tu rikujtonte t gjith udhheqsve q vijn pas tij, q, prderisa Muhamedi a.s. u urdhrua pr konsultime duke qen i Drguar, a priori dhe n

Vshtrim 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

43

qensor pr masat popullore sht q populli t przgjedh ose t autorizoj prfaqsuesit e vet, pr t cilt njerzit mendojn se do t jen t kujdesshm pr interesat e tyre dhe njhersh do t ken guximin e mjaftueshm pr korrigjimin e devijimeve t mundshme t udhheqsve politik. Kriteri i przgjedhjes do t duhej t ishte afiniteti profesional dhe prkushtimi fetar i tyre, dhe kurrsesi jo afrsia familjare ose interesi i ngusht personal. Nga ky rol nuk do t ishte e ndershme t privoheshin masat e gjera popullore, por ato vetm do t duhej t vetdijsoheshin q t przgjedhin prfaqsuesit e merituar t tyre. E m pastaj udhheqsi obligohet t kshillohet me njerzit prkats dhe kompetent, t cilt prfaqsojn interesat e popullit. Megjithat, vendimmarrja n fund mbetet n dorn e tij, mirpo ajo nuk bn t shkel interesat e njerzve dhe as t anashkaloj e t injoroj t gjitha kshillat q ka marr nga kshilldhnsit e tij. Parlamentet e sotme bashkkohore i prafrohen realizimit t ksaj forme t prfaqsimit popullor dhe mundsojn nj dinamizim t rolit t masave n mnyr indirekte, nse kjo funksionon n mnyr t dinjitetshme. Przgjedhja e halifve t drejt-hulefaurrrrashidinve dhe roli i dijetarve n vendimmarrje Pr t shtjelluar edhe m mir n mnyr praktike kt shtje, ia vlen t ndalemi n nj periudh t qeverisjes islame, e cila sht prshkruar si periudha e art dhe m e prafrt me at t qeverisjes profetike. sht fjala pr periudhn e udhheqjes nga Hulefaurrrashidint, t cilt udhhoqn Ymetin islam pr tri dekada me radh, madje n nj faz mjaf komplekse t formimit dhe rimkmbjes s shtetit islam. Sinjale domethnse pr kt tematik, pa dyshim, na ofron fundi i jets s Ebu Bekrit dhe fillimi i sundimit t Umerit r.a.. Me t vrejtur Ebu Bekri r.a. se i ishte afruar vdekja, sepse i ishte rnduar smundja, ai mblodhi rreth vetes t przgjedhurit e ashabve dhe krkoi mendimin e tyre lidhur me caktimin e udhheqsit t myslimanve, para vdekjes s tij , n mnyr q t shmangeshin mosmarrveshjet a konfliktet q do t mund t ndodhnin pas vdekjes s tij. Ai u kshillua me Abdurrahman Bin Aufin dhe Uthman bin Af-fanin, Seid ibn Zejdin, Talha ibn Ubejdullahin q t gjith ata t prgzuar me Xhenet nga Muhamedi a.s., por edhe me disa ashab t tjer, n lidhje me emrimin e Umer Ibn Hatabit r.a. udhheqs t myslimanve pas tij. Pr zgjedhjen e Umerit r.a. u pajtuan t gjith prve Talhas, i cili pati rezerva, sepse kishte frik nga natyra e ashpr e Umerit r.a. dhe rigoroziteti i tij, mirpo, n fund u pajtua dhe ai.3

mnyr m strikte pr t vepruar nj gj t till do t urdhroheshin udhheqsit e tjer pas tij. Thot Mindadi- dijetar i shkolls juridike malikite: Udhheqsit obligohen pr konsultime me kt ajet kuranor. Ata duhet t kshillohen me dijetar islam n shtje fetare q jan t paqarta, t kshillohen me ekspert ushtarak n lidhje me luftn dhe artin e saj dhe t kshillohen me elitn ose krert e shoqris dhe kshilltart e tyre, n lidhje me interesat e tyre dhe ndrtimin e vendit q ata udhheqin.2 Sipas konceptit t ktij ajeti, udhheqsi obligohet t krijoj nj ekip kshilldhnsish eminent t profileve t ndryshme, veanrisht n fushat q kan rndsi jetike, n t cilat do ti jepnin atij kshillat e nevojshme pr sigurimin e mirqenies s komunitetit q ata udhheqin. Madje pr obligueshmrin e konsultimit pajtohen shumica e dijetarve islam, edhe pse ka disa q konsultimin e vn n gradn e veprs s rekomanduar dhe jo t obliguar, po mendimi i tyre nuk posedon fuqi t mjaftueshme argumentimi. Roli i shtresave t gjera popullore n vendimmarrje Por, nga kjo q u theksua ktu, merret vesh se udhheqsi nuk obligohet t kshillohet me popullin pr mnyrn e qeverisjes s vendit islam, ose pr do hap qeveriss q do t ndrmerrte ai n lidhje me ta. Ndoshta roli m

44

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Vshtrim

Gjithashtu Umer ibn Hatabi r.a., pas plagve t rnda q mori nga atentatori i tij, me gjith gjendjen e tij kritike, u kujdes q przgjedhja e udhheqsit t ri t myslimanve t bhej n mnyr t denj dhe t mos ngjallte fare paknaqsi tek masa. N t vrtet, ai caktoi nj ekip prej gjasht vetash, t cilt i porositi q t konsultoheshin n mes tyre, n mnyr q ta caktonin njrin prej tyre udhheqs. Gjasht ashabt ishin: Ali ibn Ebi Talibi, Uthman Ibn Af-fani, Abdurrahman bn Aufi, Sad ibn Ebi Vek-kasi, Talha Ibn Ubejdullahi dhe Zubejr Bin Auvami. Njkohsisht ata gjasht veta i porositi q t kshilloheshin edhe me birin e tij, Abdulah Ibn Umerin r.a., si nj njeri i ndershm e i dijshm, mirpo me kusht q ai t mos kishte t drejt t zgjidhej halif, pr t shmangur dilemn e trashgimit t detyrs s halifit, edhe pse ishte prej t merituarve. Ndrkaq, si mbikqyrs t procesit zgjedhor ai caktoi Mikdad ibn Esvedin dhe Ebu Talha ElEnsariun r.a. dhe, krahas ksaj, i caktoi disa q do t shtisnin npr rrugt e Medins dhe t bnin nj lloj anketimi t opinionit t njerzve pr emrat e mundshm t halifit, n mnyr q, pas przgjedhjes, ai t kishte edhe legjitimitet tek popullit dhe jo vetm tek grupi przgjedhs.4 Nga kjo q u theksua, merret vesh se elitat e myslimanve, respektivisht dijetart e tyre, ishin ata q kishin rol kshillimi dhe esencial n vendimet e udhheqsve mysliman gjat kohs s Hulefaurr-rrashidinve. Ndrsa masat e gjera pothuaj vetm informoheshin paraprakisht pr rrjedhat e ngjarjeve q do t vijonin, n mnyr q t prgatitej terreni q vendimet marra nga grupi elit - ekzekutues e konsultues - t gjenin miratimin e tyre t mvonshm, si dhe njhersh t shmangeshin paknaqsit dhe mospajtimet e mundshme q mund t shpinin n ndonj konflikt politiko-shoqror. Ktu nuk kemi t bjm me anashkalim t rolit apo opinionit t njerzve t thjesht n mnyr absolute, por me nj vendimmarrje, e cila legjitimitetin e vet e fiton pas kshillimit me dijetar, t cilt i njohin thellsisht rrethanat politike, shoqrore e fetare t shoqris islame. E n rast paknaqsie nga ana e ndonj shtrese a grupi t njerzve, ather sht obligim i udheheqjes q t prcaktoj nj grup i cili t merrej me vetdijsimin e atyre q jan t painformuar dhe, eventualisht, t manipuluar nga grupet q dshirojn trazira n mesin e myslimanve. Nj gj e till kishte ndodhur n kohn e udhheqjes s Aliut r.a. si halifi i katrt i myslimanve, kur ai caktoi Abdullah ibn Abasin r.a., meq nj gj t till e krkoi vet Ibn Abasi, - q t bnte prpjekje pr vetdijsimin e fraksionit t Havarixhve- anarkistve, t cilt ishin t paknaqur me qeverisjen dhe ishin rebeluar ndaj pushtetit t tij. Abdullah ibn Abasi

arriti ti bindte 2000 nga 6000, sa ishin gjithsej ata, ndrsa t tjert vazhduan rebelimin e tyre edhe m von. Megjithkt, dispozitat e tilla vlejn n rrethana kur udhheqsi sipas pikpamjes s shumics s dijetarve, sht i drejt dhe respekton ligjet e Allahut, madje respekti ndaj tij vjen menjher pas respektit ndaj Allahut dhe t Drguarit t Tij. Thot Allahu n Kuran: O ju q besuat, bindjuni Allahut, respektoni t drguarin dhe prgjegjsit nga ju. Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, ather parashtrojeni at tek All-llahu (te libri i Tij) dhe tek i drguari, po qe se i besoni All-llahut dhe Dits s fundit. Kjo sht m e dobishmja dhe prfundimi m i mir. (En-Nisa, 59). Nga ky ajet nnkuptohet se respekti absolut i takon vetm Allahut dhe t drguarit t Tij a.s., ndrsa respekti ndaj udhheqsit, madje as ndaj dijetarve, nuk sht absolut, ngase, nse ndodh q ata t shkelin a t injorojn dispozitat e pakontestueshme islame, ather dijetart e sinqert obligohen a priori q ta kshillojn at pr tu kthyer n t vrtetn5, ngase thot Muhamedi a.s., n nj hadith t tij :Kur njerzit e shohin zullumqarin-despotin q po bn padrejtsi dhe ata nuk e pengojn , sht dro se shum shpejt Allahu do ti prfshij me ndshkimin e Tij.6 Nisur nga koncepti i ajetit kuranor dhe i hadithit t siprcituar, por edhe nga shum argumente t tjera, shum dijetar t mhershm dhe bashkkohor vn n spikam obligueshmrin e dijetarve q t merren me prmirsimin e gjendjes s shoqrive islame, si dhe t bashkveprojn me masat e gjera q, n mnyr t ligjshme dhe me sa m pak dme t mundshme, t bhet edhe ndryshimi i strukturs udhheqse t larguar nga veprimi me porosit islame, t cilave Allahu u ka garantuar prjetsin deri n Ditn e Kiametit.Edhe n kso rrethanash, roli i njerzve t thjesht nuk duhet t jet m shum se ndihmues dhe prkrahs pr elitn e dijetarve, dhe jo kurrsesi iniciues e orientues t ngjarjeve, ngase, nse masat e gjera nuk kan n krye dijetart e devotshm e t skalitur, ata kan mundsi q ngjarjeve tu japin kahje negative dhe rezultatet m pastaj t jen t kundrta me pritshmrin dhe interesin e njerzve. Allahu ndryshon gjendjen e popujve, kur ata t ndryshojn gjendjen e tyre. Ai n Kuran thot: ...Allahu nuk ndryshon gjendjen e nj populli prderisa ata nuk e ndryshojn vetveten e tyre....( Er-Rad, 11).
(1) El-Mustesfa, Imam Gazali ( 1\179). Daru Ihjai Turath Elarabij. Bejrut. Bot.1. (Pa vit t botimit) (2) Et-tahrir vet-tenvir , Ibn Ashuur. Daru Sahnun. Tunis.(Pa vit dhe numr t botimit) (3)Siretu Emiril-muminin Umer Ibn Hatab r.a. Dr. Alij Salabijj f.76 . Darul Marife. Bejrut.Bot. 2. 2005.(4)Siretu EmirilMuminin Uthman Bin Af-fan r.a. , Dr. Alij Salabij. (59-60) , Darul Marife. Bejrut.Bot. 2 2005.(5) Et-tefsir el-kebir, Imam Rraziu ( 4\ 114), Daru Ihjai turath el-islamij.Bejrut. Bot.4. 2001. (6)Transmeton Ebu Davudi nga Amr Ibn Hushejmi, ( 4\128 , nr: 4338) dhe Tirmidhiu nga Ebu Bekri r.a.

Recension 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

45

Segmente t grshetuara historike

Mr.sc. Ramadan Asllani

otimi i veprs m t re t z. Haki Kasumi, Segmente t grshetuara historike, Prishtin, 2011 (faqe183), sht nj kontribut shkencor i qasjes s tij historike pr tema t ndryshme t kohs me pesh kombtare, duke prekur edhe ato fetare gjat kohs. Libri sht nj lnd e prmbledhur n gjasht kapituj t ndryshm, ku secili prej tyre ka trajtimet e veanta shkencore-historike. Parathnia sht sipari i paralajmrimit t nj kapitulli se n kt libr shtrohen ngjarje e shtje shum t rndsishme t historis s popullit shqiptar dhe jetike pr popullin shqiptar n t gjitha hapsirat e tij, pa marr parasysh ndarjet administrative t kufijve shtetror, mirpo q nuk kishin arritur t kurorzoheshin me bashkimin kombtar e shtetror t Republiks s Shqipris dhe t simbolit kombtar t shqiptarve n prgjithsi. Kshtu, Flamurit kombtar, q njkohsisht prbn kapitullin e par t ktij libri, autori dr. Kasumi, ktij simboli kombtar, i bn nj vshtrim historik, q nga koha antike, kur sht edhe zanafilla e tij, duke prmendur emrin e Pirros, t pritur nga epirott me shqiponj. Ecja e ktij simboli me shqiponj t zez dykrershe me shesh t kuq ka vazhduar edhe n kohn e Sknderbeut, duke u prdorur personalisht nga ai. M tej n kt kapitull shpjegohet edhe domethnia e simbolit n fjal: dykrershja tregon dy dialektet, kurse ngjyra e kuqe robrin, prkatsisht luftrat e prgjakshme shqiptare pr liri. Flamuri kombtar, sipas autorit t librit, kalon caqet e truallit am t Shqipris, sepse ai shoqronte shqiptart gjithandej kishin arritur n

Prof. dr. Haki Kasumi Segmente t grshetuara historike, Prishtin, 2011.

rrugtimet e shqiptarve, kudo q t ken shkuar. ktu do t prmendim rastin e shqiptarit n turqi, ku, si dihet, ka nj numr t madh shqiptarsh. Sipas t dhnave jozyrtare mendohet se atje jan diku rreth 5 milion shqiptar, e sipas shnimeve, hoxh Voka, alias Sait Najdeni, m 1896, Flamurin kombtar e kishte qndisur n burgun e Edrenes me gajtan t zi e plhur t kuqe. Bashkjetesa e mir e komuniteteve fetare Nj kapitull i veant dhe shum me rndsi i kushtohet trajtimit t jets s bashksive fetare t besimeve t ndryshme. Kto jan tema q jan trajtuar rrall n publicistikn ton. N baz t materialeve, shihet se autori i librit e njeh mir kt fush. Pr shtrirjen e autoritetit fetar n ishsistemet, autori nxjerr orientime kombtare nga prijs t ndryshm fetar gjat Lufts s Dyt Botrore, disa prej t cilve i prmend me emra. rndsi m t madhe i ka kushtuar komunitetit islam, sepse edhe vet popullsia i prket m shum ktij orientimi fetar, por edhe sepse atakohej m shum edhe nga sistemet pushtuese me radh, duke e ndar edhe n etapa pushtuese 1912-1945, pastaj nga 1945 e deri n ditt tona, me nj shtrirje t prgjithshme n ish-Jugosllavin. Kt material t shkruar, autori e pasuron edhe me nj tabel t shtrirjes dhe t ekzistimit t qendrave t ndryshme fetare, imamve dhe shtpive t besimtarve n Kosov, q sht nj statistik shum me rndsi pr kt institucion edukativo-arsimor e fetar pr kohn. Autori, dr. Haki Kasumi, ve e ve ka trajtuar bashksit islame n seciln ish-republik, ku kan funksionuar ato, duke u nisur nga Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Bosnja e Hercegovina etj.,

46

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Recension

rolin e shkollave, prkatsisht t mejtepeve n edukimin islam t t rinjve n kto vende, si dhe funksionimin e bashksive islame. Po ashtu autori v n qendr t librit edhe botimet e shtypit islam, gazeta e revista, deri tek Dituria Islame e sotme si organ fetar islam i Bashksis Islame t Republiks s Kosovs. Nga punimet e ktij kapitulli, autori nxjerr nj prfundim t mir t bashkjetess s t tri komuniteteve fetare n harmoni t plot, e cila sht nj nga vlerat e larta t muara edhe fetare, edhe njerzore, edhe humanitare: pa konflikte, pa prarje, pa ngatrresa etj., por q bashkjetojn e bashkveprojn n liri dhe barazi t plot t ndjenjave t tyre fetare, sipas dshirs. N kapitullin e prpjekjeve t shqiptarve pr liri, i titulluar Prej s kaluars kah e tashmja, autori trajton shtje t rndsishme t periudhave historike t shqiptarve, si dhe prpjekjet e tyre pr lirim nga armiqt e ndryshm shekullor, q pushtuan kto troje n format dhe mnyrat m t ashpra. Lvizjet ilegale kombtare n Kosov Qasjet historike, dr. Kasumi i nis q nga periudha e lvizjes kaake, me kryekaakun e Kosovs, lufttarin e paepur Azem Galicn n krye, dhe bashklufttaren e tij Shote Galica e me bashkpunimin e tij me Sadik Ramn e Gjurgjevikut t Madh t Llapushs. Pos ksaj, n kt kapitull sht trajtuar edhe periudha e lvizjes ilegale t Kosovs brenda viteve 1966-1981, si nj nga periudhat m t lavdishme shqiptare n ishJugosllavin, q ishin prpjekjet e para m serioze t shqiptarve pr lirin dhe t drejtat tona. Jan t njohura ngjarjet e viteve 1968 e 1981, q kan trandur themelet e ish-sistemit komunist jugosllav, dhe u kan br me dije qarqeve evropiane se shqiptart, ather si pakic kombtare, nuk i kishin t drejtat t barabarta me kombsit e tjera q jetonin me nj shtet komunist. Si dihet u bn demonstrata me krkesn e parullave pr vetvendosje, barazi e liri, ngritja e statusit t shqiptarve n komb, si dhe ajo m kryesorja, krkesa pr republik t krahins s Kosovs n kuadr t Jugosllavis, prdorimi i flamurit kombtar shqiptar, hapja e universitetit t Prishtins etj. Gjat ksaj kohe ishin t formuara edhe grupe ilegale shqiptare pr ta uar m tej shtjen ton, po njkohsisht m von sht nxjerr edhe revista Liria, organ i atyre lvizjeve. Autori i librit prmend edhe emrat e njerzve q i kishin formuar organizatat ilegale, por edhe dnimet e tyre nga regjimi komunist jugosllav, por m von edhe serb. Kto lvizje autori nuk i ka ndal vetm n vitin 1981, por i ka vazhduar deri m 1990, n krijimin e proceseve demokratike t formimit t lvizjeve gjithpopullore shqiptare, por edhe shprthimin e lufts s armatosur. N kt libr sht edhe nj punim, ku trajtohen disa personalitete shqiptare t hapsirave t shprndara, duke filluar nga Sknderbeu, Sami

Frashri, Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Fan S. Noli e deri te Ukshin Hoti, fati i t cilit tani 13 vjet nuk dihet, ashtu si edhe i 1793 t tjerve. N kt kapitull ka edhe disa vshtrime historike kritike t Mr. Ukshin Hotit pr demonstrata e 1981-shit. Dhuna fizike, psikike dhe dbimi i shqiptarve me dhun Duke pasur parasysh prpjekjet e shqiptarve pr liri dhe t drejtat e tyre si popull brenda sistemit t ish-Jugosllavis, e m von edhe t atij serb, autori Kasumi ka shkruar edhe pr keqtrajtimin e shqiptarve nga okupuesit n kapitullin e katrt Torturat dhe ndjekjet serbogreke, q ishin nj shfryrje e mllefit t serbve dhe grekve ndaj shqiptarve, t vshtruar n veprn e dr. Muhamet Pirrakut Pr kauzn kombtare 1997-1999. sht shkruar edhe pr robrit e lufts, dhunn dhe gjenocidin ndaj shqiptarve, djegiet e vendbanimeve dhe plakitjet e pronave t tyre. Kapitulli i parafundit i librit prmbledh Prkujtime dhe prvjetor, q u kushtohet personaliteteve t larta politike dhe lufttarve liridashs, si: Ukshin Hotit, Sknder ekut, Gursel e Bajram Sylejmanit, Lufts lirimtare t UK-s etj.. N fund kemi kapitullin prmbylls Vshtrime dhe recensione t dr. Haki Kasumit, q ka br pr veprat e ndryshme, duke nisur nga ajo e Dr. Izber Hoti Lvizja Nacionallirimtare n Prishtin dhe rrethin 1941-1945, botuar nga Instituti i Historis i Kosovs n Prishtin, m 1986; pr t vazhduar me t Prof. Dr. Fehmi Pushkollit Arrestimi i gjeneral Remit n Prishtin; t t njjtit autor dhe Haxhere Godenit Ibrahim Banush Hoxha 19091946, botuar n Prishtin m 2002; t Ukshin Hotit Filozofia politike e shtjes shqiptare, botuar n Prishtin m 1996; t Arben Putos Demokracia e rrethuar, botuar n Tiran, m 1990; t Dr. Fehmi Pushkollit Zahir Pajaziti hero i kombit, Prishtin, 2001; t Prof. Dr. Fehmi Pushkollit Meh Uka madhshtor, Prishtin 2003 dhe t Gani Ratkocerit Adem Selimi (Gllavica), Tiran, 2003.Libri prmbyllet me nj prfundim dhe me mendimin e recensentve.

Film 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

47

Filmi pran sunitt dhe shiitt

Mr. Qemajl Morina Dr. Abdul Hamid El-Atrash, ish-profesor n El-Az-har refuzon shfaqjen e nj filmi ku personifikohet personaliteti i profetit Muhamed. Ai denoncoi veprimet e Iranit n shfaqjen e filmave ku paraqiten personalitetet e profetve, si ishte rasti me filmin e profetit Jusuf, disa vite m par. Sa i prket injorimit t Iranit, vendimin e universitetit t El-Az-haritpr ndalimin e personifikimit t profetve dhe shokve t profetit, qoft n filma apo n pamje tjera. Ai e quajti sfidim dhe injorim nga ana e Iranit si dhe ofendim ndaj profetit tan fisnik si dhe besimit islam, t cilin e prezanton i Drguari yn, Muhamedi, paqja dhe shptimi i Zotit qofshin mbi t.
as krizs q shkaktoi shfaqja e episodit pr Imam Hasanin dhe Imam Husejnin n Iran, ku u b personifikimi i tyre, gj q shkaktoi reagime t shumta, n t gjitha ant e bots islame. Ky problem po prsritet me shfaqjen e filmit t prodhimit iranian pr jetn e pejgamberit a. s., ku do t bhet personifikimi i tij. Para se t fillojn protestat kundr filmit, ekipit q e incizoi si dhe t autoriteteve q qndrojn pas tij. Dijetart e fes ishin t part q ngritn zrin kundr tij dhe bn thirrje q t mos lejohet shfaqja e tij. Regjisori iranian, Mexhid Mexhidi, kto dit, prfundoi incizimin e filmit Jeta e profetit, i cili i dedikohet profetit t Islamit, Muhamedit, paqja dhe shptimi i Zotit qofshin mbi t. Ajo q vlen t theksohet me kt rast, se kjo sht hera e par, q n nj film t prodhimit mysliman, bhet personifikimi i personalitetit t profetit t Islamit n ekranet e filmit. Filmi flet pr periudhn e errt, n t ciln jetuan arabt para prhapjes s Islamit n Gadishullin Arabik. Pritet q shfaqja e ktij filmi, do ti thelloj edhe m tepr mospajtimet n mes sunitve, t cilt prfaqsojn mbi 90% dhe shiitve, q prfaqsojn afr 10% t popullats myslimane, n bot, numri i t cilve arrin n 1.5 miliard. Sepse ithtart drejtimit sunit refuzojn iden e personifikimit t profetve dhe shokve t profetit Muhamed, duke mbshtetur n vendimin e Universitetit t El-Azharit dhe t Institutit pr Studime Islame, me seli n Kajro. Ndrkoh q ithtart e drejtimit shiit nuk shohin asnj t keqe n kt aspekt. Lidhur me kt shtje t ndjeshme u prononcua mendimtari islam, Dr.Muhamed

Abbas pr javoren e Kajros Oktober (2 prill 2012), i cili ndr t tjera tha: Kjo sht shtje fetare q sht zgjidhur me vendimin e El-Azharit dhe t Institutit pr Hulumtime Islame. Aty sht ndaluar personifikimi e profetve si dhe nj numri t shokve t profetit Muhamed. Personifikimi i profetve, n mnyr t veant, hyn n rangun e gjrave t ndaluara n mnyr t prer. Ndalimi i shfaqjes s tyre, sht pr shkaqe t arsyeshme. nuk mund t personifikohet profeti Muhamed, sepse ai prfaqson vullnetin e Zotit dhe ai sht i pagabueshm. Ai pastaj shton, se sado q t jet shkathtsia dhe talenti i artistit, ai kurr nuk do t arrij t jet n nivelin e atij q e luan rolin e tij. Artisti q sot luan rolin e profetit, nesr mund t luaj rolin dikujt tjetr q nuk ka aspak t prbashkt me profetin. Kto, pra jan disa prej mospajtimeve n mes sunitve dhe shiitve. Pr ndalimin e gjrave t ktilla krkohen t ndrmerren masa administrative nga qeverit prkatse. El-Az-hari refuzon shfaqjen e nj filmi ku personifikohet personaliteti i profetit Muhamed a.s. Nuk ka dyshim se veprimet e ktilla ndikojn n thellimin e mospajtimeve n mes sunitve dhe shiitve. Kshtu shohim se Dr. Abbasi pohon se megjith mospajtimet ekzistuese midis sunitve dhe shiitve, t cilat nga nj her kan t bjn me shtje doktrinare, ata nuk mund konsiderohen jasht kornizs s Islamit. Ky sht mendimi i shumics s dijetarve t jurisprudencs islame.

48

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 divan

Bm sexhde bashk
Ali Vezaj

Gjithka ka n qiej e n Tok i bn sexhde vetm Allahut. (Er-Rrad, l5)

Ti, o Diell, q ke mbshtjell qiellin, sa i dashur m je sot N xhamin e Resulullahit e shoh fluturn si derdh lot Ka hapur kraht dhe pran meje qetsisht ra Mir e dgjova zrin e saj duke thn: Allah, o Allah. Sipas dijetarit t njohur egjiptian, Ali Ebul Hasen, ish kryetar i Komisionit pr fetfa n El-Az-har, i cili pohon se sipas bazave t fikhut, shiitt dallojn nga sunitt n dashurin e shtuar q kan pr familjen e profetit, e cila shum her kalon n fanatizm. Kurse sa i prket aspekteve tjera, vlen t theksohet se shum gjra q pohojn sot disa shiit, si sht rasti i personifikimit t profetve, jan larg drejtimit autentik shiit. Ebul Hasen mendon se incizimi i nj filmi n kt form do ti shtoj mospajtmet dhe do ta thelloj hendekun e prarjes n mes ithtarve t dy drejtimeve. Dr. Abdul Hamid El-Atrash, ish-profesor n El-Az-har refuzon shfaqjen e nj filmi ku personifikohet personaliteti i profetit Muhamed. Ai denoncoi veprimet e Iranit n shfaqjen e filmave ku paraqiten personalitetet e profetve, si ishte rasti me filmin e profetit Jusuf, disa vite m par. Sa i prket injorimit t Iranit, vendimin e Universitetit t El-Az-haritpr ndalimin e personifikimit t profetve dhe shokve t profetit, qoft n filma apo n pamje tjera. Ai e quajti sfidim dhe injorim nga ana e Iranit si dhe ofendim ndaj profetit tan fisnik si dhe besimit islam, t cilin e prezanton i Drguari yn, Muhamedi, paqja dhe shptimi i Zotit qofshin mbi t. Universiteti i El-Az-harit nj qndrim t ktill ka mbajtur prej m tepr se gjysm shekulli, ather kur regjisori i njohur egjiptian, Jusuf Vehbi deshi t prodhoj nj film pr jetn e Pejgamberit a. s. Qndrimi i El-Az-harit ishte i qart, si sht edhe sot, pr ndalimin dhe dnimin e personifikimit t personalitetit t pejgamberve si dhe t sahabeve, qoft me foto, vizatim, n ekran t vogl, n kinema apo n teatr. vlen t theksohet me kt rast, se universiteti i El-Az-harit ka pasur qndrim t njjt edhe me rastin e shfaqjes s filmave amerikan, ku shfaqej portreti i Isait (Jezusit), paqja e Zotit qoft mbi t. M doli prpara dhe kraht po i lvizte shum leht Me nj shikim t mallngjyeshm kokn e mbante prpjet. Po bja nj monolog t rrall sa i Madh je o Zot Vetm Ty T bjn tespihe far ka n qiell e n Tok. Tash m shikonte mua dhe shum afr m erdhi Mu n vendin e sexhdes nj gurr lotsh derdhi. M bhej se ve pr Allahun po bnte shum dua Salavatet pr Pejgamberin po i onte me krah. Tash po shihja nj ndjenj devotshmrie mu n krah t saj Knaqu, o zemr, knaqu dhe shprthe n vaj. Imami me zrin e bukur po thoshte: Allahu Ekber! Po flutura nuk ndalej, kraht i ngrinte nga dy her. Po, sa me urti po dgjonte kur kndohej Kur an N mua ngulte sy dhe m afrohej shum pran. Un po bja sexhde po dhe ajo ulte kok Kt krijes t menur e bri ve i Madhi Zot. Ja dhe ky namaz n Medin me dua do marr fund Flutura shikoi n t dyja ant kraht duke tund. Po kush nuk do t knaqej me t tilla knaqsi Ajo mbrtheu qiellin, e un mbeta me lot n sy.

(Medin-Mek, Nntor 2011)

PJESA FAMIlJARE 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

49

Ndikimi i Islamit n zhvillimin njerzor

Fejsal Spahiu
Historia e zhvillimeve t shum ngjarjeve t kohve t kaluara, pasqyron kulturn botrore t do kohe, evulucionet e ndryshme t prodhuara n t kaluarn e largt ose t afrt. e kishte zhveshur errsira shekullore nga do ndjenj njerzore, tek ai fillon nj periudh e re, gjat s cils, jo vetm q u krye nj transformim i plot i ktij populli, por e gjith bota e mbuluar n errsirn e injorancs, pr her t par filloi t shihte dritn, duke paralajmruar zhdukjen e afrt t injorancs q kishte skllavruar pr shum koh mendjet njerzore. Pas shum shekujsh gjat t cilve edhe qytetrimi grek dhe romak kishin zn t zhdukeshin, Muhamedi a.s. dhe pasardhsit e tij, me nj shpejtsi t mrekullueshme, prej nj populli t egr dhe injorant bn nj popull unik, q u nis me hapa t shpejt drejt nj zhvillimi dhe prparimi, efektet e t cilit jan piknisja e nj qytetrimi t ri dhe modern. Me shfaqjen e Islamit, arabt mysliman, pas nj kohe t shkurtr, edhe pse ishin t rrethuar nga kombe me qytetrim t lasht e q tashm ishin n nj gjendje t mjerueshme, u bn udhheqs t mendimit t shkencave t ndyshme. Derisa bota po flinte nn hijen e injorancs, n Botn Islame filloi zhvillimi i mendjes dhe lartsimi i saj. Brenda nj kohe t shkurtr, ky zhvillim arriti nj prsosmri n t gjitha poret e jets, ndrkoh q n botn e Perndimit mesjetar, gjendja kulturore ishte aq e ult, saq mund t themi se ende nuk kishte lindur, derisa n Botn islame studioheshin filozoft grek dhe hidheshin themelet e shkencave moderne. Spanja nn sundimin arab ishte br nj lulishte diturie e drite n Europ Ky fakt nuk sht nj trillim mysliman , por sht nj e vrtet e dshmuar nga historiant e

baz t studimit t ktyre rrfimeve, do brez mson se si filluan dhe si u zhvilluan kulturat dhe arritjet e ndryshme t njerzimit, q i shtrohen vazhdimisht ligjit t evulucionit. Historia sht ajo q mban t pavdekshm kontributin e nj kombi a t nj doktrine revulucionare t zhvillimit njerzor pr sa i prket kontributit t dhn n vijat e ndryshme nga msimi islam, kryesisht i detyrohet hisotris zbulimi i nj realiteti, q do t kishte mbetur pothuajse i panjohur, pas do brezi, duke u bazuar dhe n gjendjen e muslimanve t kohs s tij. N kt mnyr gjykimi i brezave t ndryshm pr realitetin islam, sikurse edhe pr do gj tjetr, do t ishte relativ. P.sh nj njeri q do t kishte vshtruar medreset e Andaluzis (Spanj), do t mendonte se zbatuesit e besimit islam qenkan t zhvilluar n do pikpamje, msimet islame qenkan shum t larta dhe shum me vler, sa koh q nj tjetr q do t vshtronte medreset e shek. XiX, do t kishte mendim krejtsisht t kundrt . Pra, cili mendim duhet t jet i drejt, i pari apo i dyti? msimet islame t shek XiX ishin po ato msime t shekujve t ndritshm t Endulusit, pra historia sht ajo q na mson arbitrarisht t vrtetn . sht e vrtet se nj studim i imtsishm i ktyre msimeve do ti jepte sqarim ktij realiteti, por, pr t plotsuar kt sqarim, ka nevoj edhe pr nj studim historik. Pra, historia, prve t tjerash, na lehtson edhe pr formimin e gjykimt t drejt rreth etapave kohore t ndryshme. sa i prket realitetit islam si dhe ndikimit q kishte ai n zhvillimin e shoqris njerzore, historia na mson se, me paraqitjen e Islamit, nga nj popull i egr t cilin

50

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Islami n koh

paanshm jomysliman. Nj profesor i historis n Universitetin e Ohajos, n nj nga veprat e tij me titull Mans Great Adventure, duke krahasuar kulturn e Perndimit me at islame, thot: Derisa Sharlmanji ishte duke krkuar n gjith Europn Perndimore profesor pr shkolln n oborrin e tij, Harun Rashidi kishte tubuar rreth vetes disa qindra dijetar, shumica prej t cilve dinin m shum sesa kishin ditur grekt e vjetr n shkencn e filozofis dhe i shtonin kulturs botrore zhvillimin sidomos n matematik dhe mjeksi. A thua si do t ishte sikur kta dijetar mysliman t kishin shkuar n shkolln e Sharlmanjit e ti kishin provuar msuesit dhe jo nxnsit?1 Nuk ishte vetm zhvillimi kulturor q karakterizonte prparimin e myslimanve, sepse ata prparuan n do art. Arti ndr ta mori nj zhvillim aq t madh, saq Spanja nn sundimin arab ishte br nj lulishte diturie e drite n Europn e athershme barbare, ku kshtjella madhshtore Al Hamra e shum vepra t tjera dshmonin haptazi pr stilin e lart artistik t myslimanve t par. Edhe jeta ekonomike mori nj zhvillim t admirueshm. Historiani Eden Pahlo, n librin e tij Mans Great Atventure2 n kapitullin jeta ekonomike e arabve t Spanjs thot : Jeta qytetare u zhvillua dhe lulzoi me nj hov t madh, Kordova dhe Sevilja u bn qendra t rndsishme tregtare dhe industriale, ku thureshin stofra leshi dhe pambuku. Vetm Kordrova kishte 13000 vegj (vekna) industriale dhe makina t tjera, ku prgatiteshin letra shkrimi, prpunimi i lkurve dhe prodhime t tjera nga qelqi e kristali. Kurse krahina e Toledos u b e famshme n tr Europn dhe botn pr shpatat e saj. Ndrsa n krahinat e tjera, pasuri t posame paraqitnin fermert dhe kultivuesit e kuajve arab dhe aplikoheshin metoda t prparuara bujqsore. Ishin sjell produkte t reja nga Lindja, si orizi kallami i sheqerit etj., kurse nga Spanja eksportoheshin n Egjipt dhe Azi fiq , portokaj etj., kurse aty importoheshin veshmbathje nga Lindja dhe shkrime t dijetarve t Bagdadit. Kto t dhna historike tregojn pr qytetrimin e myslimanve t par, pr se duhej ta falnderonin kta popuj q nga Kurani dhe muhamedi a.s. morn kulturn dhe edukatn e re. Historia na mson se n mesjet, para lindjes s Muhamedit a.s., bota ishte zhytur n injoranc. Mendja e njerzve ishte skllavruar nga besimet e kota dhe, n ann tjetr, feudalizimi dhe skllavria kishin krijuar nj gjendje t padurueshme. N asnj pik t globit toksor nuk dukej nj rreze drite, e cila t jepte shpres pr nj jet m t mir. Duke e krahasuar kt gjendje t mjerueshme me prparimin e shpejt dhe rrnjsor t popullit arab, nuk mbetet prvese ky transformim aq i madh,

i shpejt dhe i uditshm ndodhi fal fryms prparimtare islame, e cila arriti q, prej nj populli aq injorant, t formonte nj popull aq t prparuar, prej t cilit do t prhapeshin rrezet e qytetrimit prej Kins deri n oqeanin Atlantik. Pr ta kuptuar kt m mir, duhet ti bjm nj vshtrim t shkurtr esencs s besimit islam, n mnyr q t kuptohet se ky besim ishte me t vrtet udhheqs drejt prparimit. Besimi Islam, i pasqyruar me stil t paarritshm nga ana njerzore, n ajete kuranore, prve t tjerash, kan qllim ngritjen e shoqris njerzore, prmbledh edhe tri faza ngjitse, q ishin dhe jan faktor pr nj prparim t shpejt, q jan: vullneti i fort, toleranca dhe morali i sinqert. Nga bazat e faktort thelbsor t Islamit sht vullneti i fort pr arritjen e qllimit t dobishm pr njerzit. Besimtari porositet q energjin e vet pozitive t mos e harxhoj pr asgj tjetr prvese pr dobin personale dhe t prgjithshme. Shum i gabuar sht mendimi i mosnjohsve t Islamit kinse sipas Islamit mjafton ti kryesh disa lutje pr t fituar lumturin e prhershme. Kjo sht nj fyerje e madhe, q, me dashje a pa dashje, i bhet ksaj feje hyjnore, nga bazat e s cils sht edhe t prpjekurit me kmbgulsi pr zhvillimin dhe prparimin e jets n do pikpamje. Dera e

a 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

51

fitimit sht e hapur, thot Muhamedi a.s. n nj hadith t vetin, qysh prej qiellit deri n brendsi t dheut, Zoti pa dyshim shprblen do njeri me aq sa sht prpjekur pr t fituar. Karakteristik tjetr islame sht edhe kshilla pr prpjekje e kmbgulsi t lejueshme dhe t ndershme dhe pr heqjen dor nga do gj q sht e dmshme. Islami sht morali i fort dhe i pastr Pikrisht kto kshilla i nxitn myslimant q t prparonin rrufeshm, sepse porosia e Pejgamberit dituria sht nj gj e humbur e myslimanit, kudo q ta gjej at, le ta marr , i shtyri myslimant e par q ti studionin t arriturat shkencore dhe kulturore t popujve m t vjetr, si t grekve, egjiptasve etj., dhe iu qasn studimeve e hulumtimeve t natyrs, kshtu q, prej arabve injorant t djeshm doln dijetar t njohur e t mdhenj, si Ibni Ruzhdi (1126-1198), n Evrop i njohur me emrin Averos, dhe Ibni Sinaja (908-1037), n Evrop i njohur me emrin Avicena, i cili shkroi vepra mjeksore, t cilat u prdorn n Evrop deri n shek. Xvii. Karakteristik tjetr e Islamit sht morali i fort dhe i pastr, q n kt fe sht kshilluar n formn m t prsosur. Myslimant prparimin e vet e shohin vetm ather kur

morali i tyre t jet i bazuar n nj moral t shndosh, i cili sht shum i nevojshm pr prparimin e shoqris myslimane. morali islam pr m shum se 14 shekuj ka prmbledhur t gjitha ato nyja q udhheqin nj popull drejt nj bashkpunimi t vllaznueshm q siguron mbarvajtjen dhe prparimin e shoqris njerzore. Morali islam synon zhvillimin e virtyteve q prfaqsojn njeriun shpirtmadh e t drejt, vetmohues, n dobi t kolektivitetit t vet dhe prparimit njerzor. Shpirtngushtt, t kufizuarit, urrejtsit, jotolerantt, formalistt nuk kontribuojn fare pr shoqrin njerzore,, e aq m pak pr Islamin. Urrejtja ndrfetare ndrkombtare, fisnore, individuale - jan t huaja pr Islamin. Pra, me kuptimin e plot t fjals, besimtar i vrtet n Islam sht ai q shkrin energjit e veta pr t mirn e prgjithshme, nj mendim ky q t shtyn drejt kryerjes s do vepre morale a materiale, e cila prfundim sjell lumturin dhe prparimin e prgjithshm. Me lindjen e Pejgamberit t fundit, lindi drita islame, q i vuri bazat qytetrimit t par modern dhe kjo nuk sht nj shprehje e thjesht, e prvetsuar verbrisht, po sht mendimi i do historiani t mirfillt modern. T gjith ata q kan shfaqur mendime t pakundrshtueshme, duke krahasuar gjendjen e Evrops para kryqzatave dhe pas tyre, kur kryqtart ktheheshin me mbresa t thella t Lindjes, q i pan pr her t par, nuk kan mundur t mohojn kontributin e madh q i dhan myslimant rilindjes evropiane, madje disa historian ishin t mendimit se, po t mos ishin kryqzatat q bn t mundur njohjen e qytetrimit dhe kulturs islame, evropa do t ishte n gjendje krejt ndryshe nga kjo e sotmja. Megjithse sot nuk po pranohet si e drejt, prapseprap ky mospranim nuk i dobson faktet se, po t mos kishte pasur kryqzata, Evropa do t trashgonte qytetrimin islam nprmjet Spanjs myslimane me kontaktin kulturor, njerzor dhe shkencor. Arabt e Spanjs kishin universitete n Kordov, Grenad, Toledo dhe Sevilie, para se t ishin themeluar kto insuticione n veri t evrops. n shek. X shum student evropian ishin regjistruar n shkollat myslimane dhe ata ishin pasuar nga t tjer gjat shekujve XI e XII. Sido q t jet, qoft me an t kryqzats, qoft n mnyr paqsore, ajo q na intereson ktu, sht pranimi unanim se rrezet e qytetrimit n Evrop u paraqitn kur ajo erdhi n kontakt me Botn Islame. Myslimant kan shum t drejt t thon se n at koh lindi renesanca evropiane. Nga tr kjo kuptojm rolin e madh q ka luajtur besimi islam n zhvillimin njerzor, n saje t shpirtit revulucionar t ktij besimi.
(1) Eden Pahlo, Mans Great Adventure, f 368. (2) Eden Pahlo, Mens Great Adventure, f 400

52

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Aktivitete

DELEGAcIONI I IDB-S VIZITON KOSOVN Nj delegacion nga Banka Islame pr Zhvillim (IDB)- sektori i bursave, me seli n Xhed t Arabis Saudite, i prbr nga Dr. Malik Shah bin Yusif , drejtor i sektorit, dhe z. Adil Sindi ,zyrtar i lart, qndroi pr vizit n Kosov. Si mysafir t Myftiut t Republiks s Kosovs, ata qndruan n vendin ton nga data 16 deri m 19 mars. Ky delegacion u prit nga Myftiu i Kosovs, z. Naim Trnava, me bashkpuntort. Myftiu ka falnderuar IDB-n pr ndihmn q po i ofron Kosovs n t gjitha fushat dhe n veanti edhe me programin e bursave pr student t fushave t ndryshme dhe, n shenj respekti, pr ta shtroi nj dark. Qllimi parsor i ksaj vizite ishte takimi me studentt kosovar, t cilt prfitojn bursa nga idB si dhe u interesuan se si po implementohet ky program q udhhiqet nga Kryesia e BIK-s. M 17 mars studentt bursist patn rastin t takoheshin me mysafirt dhe kjo e bri delegacionin t ndihej mir dhe t bashkbisedonte me studentt pr programin, pr qllimin, intencn dhe prioritetet q ka kjo bank pr t investuar aneknd bots n fushn e edukimit dhe arsimit, n prgjithsi, dhe n Kosov, n veanti. Dr. Malik Shah, duke folur para studentve, tha se IDB sht themeluar nga OIC (Organizata e Konferencs Islamike), n vitin 1975 e cila prbhet nga 57 shtete myslimane. Programi i bursave u dedikohet sidomos shteteve joantare t OIC. Pr kt program t bursave IDB deri m tash ka shpenzuar 95 milion $ n m shum se 49 shtete dhe ka gjithsej 11.000 prfitues.Ju, t dashur student kosovar, jeni pjes e ktij programi botror, pjes e ksaj familjeje t gjer prej 11.000 t rinjsh e t rejash q prfitojn nga ky program, - ka thn Dr. Shah. Ky takim me studentt kosovar zgjoi interesim t madh dhe ata i falnderuan

mysafirt pr kt vizit dhe ndihmn e vazhdueshme q po ofrohet nga ky institucion pr shtetin m t ri t bots. Delegacioni n mbrmje u shoqrua edhe nga Rektori i Universitetit t Prishtins, Prof. Dr.Muj Rugova dhe nga prorektori Dr.Naser Mrasori. N ditn e tret t vizits delegacioni pati rastin t vizitonte Prevalln dhe miqt u mahnitn nga bukurit magjepsse t maleve t Sharrit dhe bora q qndronte krenare mbi majn e saj si kuror mbretrore dhe krkuan q t bhet m shum pr thirrjen dhe reklamimin e ktyre vendeve turistike n mesin e arabve dhe myslimanve n prgjithsi.T njjtn dit delegacioni u prit edhe nga Ministri i Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis, z.Ram Buja. Me kontributin tuaj n prkrahje t studentve kosovar, keni zgjedhur t investoni n t ardhmen e ktij shteti t ri, i cili ka nevoj aq shum pr prkrahjen e miqve - u tha miqsisht Ministri Buja mysafirve . Delegacioni i lart i IDB-s mbeti shum i knaqur nga kjo vizit dhe premtoi q do t ket edhe vizita t tjera n shrbim dhe n ndihm t studentve kosovar dhe popullit t Kosovs n prgjithsi. Si filloi bashkpunim mes BIK dhe IDB-s? Gjithka filloi nga nj vizit e Myftiut t Kosovs, z.Naim Trnava me z.Resul Rexhepin - sekretar dhe Ejup Ramadanin, q iu b Sekretarit t prgjithshm t OIC (Organizats s Konferencs Islamike) me seli n Xhed t Arabis Saudite, n vitin 2006. Kjo vizit kishte thjesht karakter lobues, pr t afirmua Kosovn tek vendet myslimane dhe arabe. Sekretari i OKI z.Ekmeludin Ihsanoglu ather pati pyetur: Ku jan politikant tuaj? Gjat qndrimit ton n seli t oki-s, patm takim edhe me Presidentin e prgjithshm t IDB-s, z.Ahmed Ali, dhe me prgjegjsin e sektorit t bursave, z.Adil Sindi, i cili ishte shum praktik e i qart dhe na tregoi kriteret se si mund t bashkpunojm me IDBn. ne morm prsipr t vinim kontakt t drejtprdrejt me autoritetet e IDB-s dhe filluam prgatitjet pr t drguar aplikacionet e para. Pas afro 3 muajsh,u njoftuam se nga 18 aplikacione t studentve kosovar; , komisioni seleksionues i IDB-s kishte zgjedhur 9 student pr tu siguruar bursn deri n prfundim t studimeve t tyre. Kjo shnonte hapin e par t suksesit ton t madh q ishte vnia e komunikimit me idB-n, pr tu vazhduar n vitet e ardhshme. sht nj parim shum human, t cilin IDB e ka ndrtuar n themelin e ktij programi: Bursa e IDB-s sht nj ndihm n t holla pr student kosovar t cilt nj dit do ti prfundojn studimet dhe do t punsohen, n mnyr q ta kthejn shumn q kishin marr gjat studimeve. Megjithkt, IDB nuk i do kto t holla. Ajo nxit q studentt e diplomuar, t prkrahur nga BIK, t themelojn nj fondacion n t cilin t derdheshin mjetet e refunduara me nj qllim t

Aktivitete 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

53

vetm q n t ardhmen t prkrahen studentt kosovar gjat studimeve t tyre. Ky sht nj parim shum human dhe vshtire t mund t kundrshtohet. Sot ne kemi nj numr simbolik t studentve t diplomuar nga ata q ishin prkrahur nga IDB. Pak dit m par u ftuam nga Arta Dobra nga Drenasi, q t merrnim pjes n ceremonin e diplomimit t saj n Fakultetin e Arkitekturs. Arta ishte n mesin e 9 studentve t par q prfituan bursa nga IDB. Prej tyre jan po ashtu edhe Valbona Ramadani , e diplomuar n Farmaci, dhe Fadil Ibrahimi,i diplomuar n Arkitektur, q kan nisur refundimin e nj shume simbolike pr do muaj n xhirollogarin e hapur nergut pr kt qllim. IDB drgon eqe bankare n emr t secilit student pr do 3 muaj n shumn 70$ si dhe 210 $ pr do vit, n emr t teksteve dhe rrobave. eqet drgohen n nj nga bankat e Kosovs, t cilat jan mjaft t pamshirshme n procedur, sepse, pr t shndrruar n t holla t gatshme, do ek merr rreth 5 jav koh, sa koh q studenti pr secilin ek paguan rreth 15 euro pr shpenzime bankare. Me rastin e shprndarjes s eqeve, prjetohet fest e vrtet. sht knaqsi t shohsh tr at numr studentsh q vijn t gzuar dhe largohen me ek n dor. Gjat shprndarjes s bursave shpesh ftojm ndonj personalitet publik pr t br shprndarjen e bursave, si p.sh, nj her ishte rektori i UP-s, nj radh tjetr nj nga prodekant e Fakultetit t Mjksis. N kt vazhd Myftiu Trnava, sa her q bhet shprndarja e eqeve, shtyn pr m von fardo aktiviteti, pr ti uruar studentt pr suksese n jet dhe msime. Ne pr do vit kemi ardhur duke prsosur shrbimin administrativ. Gjithher kemi pasur dy parime kryesore: q bursn ta fitojn student me performarc t lart dhe t kemi parasysh mbulimin t gjitha zonave t Kosovs. Kjo shihet edhe n tabeln q paraqitet m posht. Nntorin e kaluar kemi publikuar n faqen ton mundsin pr aplikim, pr se ishin disa kritere. Aplikimi u b on line dhe ne jemi shum t lumtur q ksaj radhe ishte nota mesatare ajo q ka prcaktuar fituesit e burss. Shpresojm se IDB,sidomos pas vizits s fundit, do t rris kuotn vjetore pr Kosovn. Vitin e kaluar ajo ndau vetm 8 bursa, edhe pse krkojm gjithnj q ky numr t rritet. Ne e falnderojm IDB-n pr prfshirjen e Kosovs n mesin e 49 shteteve q prfitojn nga ky program dhe pr prfshirjen e studentve kosovar brenda familjes s 11.000 studentve aneknd bots. N vijim paraqesim tabeln e prfitues t bursave sipas viteve, fakulteteve dhe komunave: Zyrtart e IDB-s, me tu kthyer n Xhed (Xhidde) kan drguar nj letr falnderimi pr mikpritjen vllazrore nga ana e zyrtarve t BIK-s si dhe pr bujarin dhe respektin q iu b gjat qndrimit disaditor si mysafir t BI-s t Kosovs. (Ejup Ramadani)

SIPAS VITIT AKADEMIK 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 GJITHSEJ SIPAS FAKuLTETEVE MJEKSI E PRGJITHSHME farmaci STOMATOLOGJI F. I MJEKSIS-MAMI F. I MJEKSIS-FIZIOTERAPI FK. TEKNIK FK. EKONOMIK EDUKIM BUJQSI GJITHSEJ SIPAS KOMuNAVE PRISHTIN mitrovic PRIZREN SUHAREK MALISHEV DRENAS ISTOG VUSHTRRI PODUJEV RAHOVEC KRUSH KAMENIC VITI FUSH KOSOV sknderaj KAANIK LIPJAN SHTIME GJITHSEJ

9 14 21 10 10 8 72 39 6 3 3 1 14 4 1 1 72 15 7 9 5 5 3 2 2 4 1 2 2 1 5 6 1 1 1 72

54

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Aktivitete

MyFTIu TRNAVA PRITI DijETARIN E NJOHuR TuRK PROF. DR. TAJAR ALTIKuLA Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 5 prill priti dijetarin e njohur turk, Prof. Dr. Tajar Altikula, i cili shoqrohej edhe nga Mustafa Ozxhan dhe bashkpuntor t tjer. Pasi i uroi mirseardhje dhe e falnderoi pr vizitn, Myftiu Trnava tha: Pr ne sht nder q ju kemi sot pr vizit ktu dhe e njohu dijetarin turk edhe me organizmin, rezultatet, arritjet dhe sfidat q ka BIK dhe institucionet e saj. Myftiu Trnava e njohu Tajar Altikulain edhe me projektet q jan n realizim e sipr nga BIK-ja, si jan: Katalogu i dorshkrimeve orientale, Monografia e xhamive, si dhe, s fundi, plani pr ndrtimin e Xhamis n Prishtin. Prof dr. Tajar Altikula tha se sht i entusiazmuar nga projektet q po realizon Bashksia islame e kosovs dhe shprehu prkrahjen e tij n kt drejtim. Dijetari turk, pas takimit me Myftiun, mbajti nj ligjrat n Fakultetin e Studimeve Islame t Prishtins, ku fillimisht u prit nga Dekani Prof. Dr. Qazim Qazimi. N ligjratn e tij para studentve t FSIs, Prof. Dr. Tajar Altikula u prqendrua n rndsin q ka msimi dhe studimi pr brezat e rinj. Ju, t dashur student, jeni njerzit m me fat, ngase keni zgjedhur q t studioni n moshn m t mir dhe pr profesionin m t mir. Misioni juaj sht q t edukoni popullin e, pr t edukuar popullin, ju duhet t jeni t prgatitur e, pr tu prgatitur, ju duhet t studioni.Ligjrata e Prof. Dr. Tajar Altikulait u ndoq me interesim nga studentt e FSI-s t Prishtins. (R.Shkodra)

KMSH, BIK DHE BFI, GRuP PuNE PR 100- VJETORIN E PAVARSIS Prfaqsues t tri Bashksive fetare Islame n trevat shqiptare - komuniteti mysliman i Shqipris (KMSH), Bashksia Islame e Kosovs (BIK) dhe BI e Maqedonis (BFI), kan zhvilluar nj mbledhje t prbashkt n selin e komunitetit mysliman t shqipris, n lidhje me aktivitetet q do t organizojn kto bashksi gjat vitit 2012, me rastin e 100-vjetorit t Pavarsis s shqipris. Prfaqsuesit e BIK-s, prfaqsuesit e BFI-s, si dhe prfaqsuesit e KMSh-s kan ngritur gjithashtu nj Kshill Organizativ, i cili do t merret me organizimin e punve, projekteve dhe aktiviteteve q do t zhvillojn komunitetet fetare n kt vit jubilar. Kshilli Organizativ prbhet nga: Ali Zaimi, Kancelar i KMShs, Resul Rexhepi, Sekretar i prgjithshm i BIK-s, Afrim Tahiri, Sekretar i prgjithshm i BIM-s, si dhe nga dy antar t tjer nga secila bashksi. Ky kshill do t drejtohet nga z. Ali Zaimi, i cili u propozua nga BIK dhe u miratua nga i gjith kshilli. Pika themelore e diskutimit n kt mbledhje ishte organizimi i nj Konference Shkencore Ndrkombtare, me prfaqsues nga t tri bashksit fetare, si dhe akademik t t gjitha trevave shqiptare, mbi rolin dhe kontributin e Islamit dhe dijetarve mysliman n trevat shqiptare gjat shekullit t fundit, si dhe kontributin e tyre n ruajtjen e identitetit ton kombtar. MyFTIu TRNAVA N PRIZREN DHE DRAGASH Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, i shoqruar nga bashkpuntort, m 28 mars ka qndruar n KBI t Prizrenit dhe n at t Dragashit, ku ka takuar imamt, me t cilt ka bashkbiseduar pr zhvillimin e jets fetare n kshillat n fjal.Takimi i Myftiut Trnava me imamt sht zhvilluar n vazhdn e aktivitetit q Myftiu realizon n terren, me qllim q nga imamt t njihet me aktivitetin, planet, sfidat dhe problemet q hasin ata n punn e tyre me xhemat. Ky takim pati dhe nj t veant, ngase u realizua pas zgjedhjeve lokale dhe konstituimit t kshillave. Myftiu Trnava,

Aktivitete 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

55

n fjaln e tij drejtuar imamve n Prizren e Dragash, u shpreh se u gjend n mesin e tyre pr tu njohur personalisht dhe nga afr n prani edhe t udhheqjes t kshillave me aktivitetet q bhen n terren dhe pr t dgjuar propozimet e tyre, si dhe pr tu njohur me sfidat me t cilat prballen.Ju e dini, q roli i imamit sht vendimtar n zhvillimin e jets fetare, ngase imami sht gjithher n kontakt me besimtart, n xhami, n familje, n gzime, n hidhrime, n aktivitete nga m t ndryshmet. Aty ku imami angazhohet, ska dyshim se rezultatet nuk mungojntha Myftiu Trnava.M tutje, Myftiu foli pr angazhimin e BIK-s n rindrtimin e infrastrukturs n terren, pr se ai deklaroi: BIK, n vazhdimsi angazhohet q tu krijoj kushte sa m t mira imamve, q misionin e tyre ta kryejn sa m mir. N kt drejtim jan shnuar rezultate t konsiderueshme, si e dini, pas lufts jan rindrtuar t gjitha xhamit dhe objektet e tjera q qen shkatrruar gjat periudhs s lufts. Prve ksaj, jan ndrtuar edhe rreth 400 xhami t reja, dhe, krahas tyre, jan ndrtuar edhe selit n disa kshilla si dhe n disa vende kemi krijuar vakfe t reja, pr t vazhduar:Angazhimi yn, n krijimin e vakfeve t reja pr do kshill, do t vazhdoj dhe pr kt ne krkojm angazhimin e kshillave vendor dhe tuajit, t shihni mundsin se ku mund t ndrtohen e t krijohen vakfe t reja. Gjithashtu ai theksoi se nj nga angazhimet duhet t jet realizimi i prioritetit t BI-s, q sht msimbesimi dhe uniteti n mes t gjith nesh: Imam t nderuar, duhet q msimbesimit ti kushtojm vmendje t posame, n kt drejtim ka rezultate t mira, ka imam q vazhdimisht mbajn msimbesim, mirpo duhet br edhe m shum, t shihet mundsia q puns me t rinj ti kushtohet kujdesi i merituar. sht e nevojshme q t jemi pran t rinjve tan, ti edukojm drejt, ti edukojm q t respektojn prindrit, fqinjt, shoqrin dhe njerzimin mbar, e para s gjithash, ti edukojm q t besojn, ti udhzojm n besim, neve na vyen nj rini e edukuar. Pr sa i prket unitetit n radht e BIK-s, Myftiu u shpreh:.BIK deri m tash sht shquar pr organizim t mir, n t gjitha rrafshet. Fal ktij organizimi, ka prballuar me shum sukses sfidat dhe ngjarjet e mdha q nga 1948 e kndej. Me unitet n radht e BIK-s, si e dim, sht tejkaluar etapa e komunizmit, sepse at koh ulemat, m 1951, rihapn medresen, e m von filluan botimet islame n gjuhn shqipe, q ndikuan n ruajtjen e vlerave fetare islame t ktij populli. Edhe gjat viteve 89-99, kur Kosova u riokupua nga Serbia, BIK tregoi nj prgjegjsi t madhe, ruajti kompaktsin dhe unitetin, si n radht

e veta ashtu edhe n radht e xhematit, dhe kshtu kontribuoi n bashkimin e popullit dhe ndihmoi n proceset pr lirimin e vendit. Duke elaboruar m tutje rndsin q ka uniteti, Myftiu tha se, edhe pas lufte, n fazn e emergjencs, BIK ruajti koherencn e brendshme dhe arriti q ti sanoj dmet q psoi nga lufta, madje shnoi edhe rezultate t lakmueshme.Vetm unik, t bashkuar rreth Fjals s Zotit, ne kryejm misionin ton. Bashksia islame e kosovs, sht e konsoliduar, n mesin e imamve ekziston nj unitet dhe nj vetdije e lart, e merita pr kt pik s pari u takon imamve- theksoi Myftiu.. M tutje ai foli pr tentimin e nj grupi t vogl q sht paraqitur n opinion me llojlloj akuzash ndaj BIK-s, nj veprim q dmton s pari imamt e m pas edhe tr Bik-n dhe besimtart tan t muar. Pr kt Myftiu tha: Si e dini, koht e fundit, nj grup nga radht

56

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Aktivitete

tona, kan dal me akuza nga m t ndryshmet n adres t BIK-s, ndaj lidershipit t saj po edhe ndaj meje. E mira e gjith ksaj sht se ai grup sht i vogl dhe nuk prfaqson BI-n, po m s paku imamt. Ju ftoj ju, e prmes jush edhe xhematin, q t mos bien pre e ktyre shpifjeve q bhen pr qllime t ulta karrieriste dhe dmtojn rnd imazhin e BIK-s, t imamve dhe t besimtarve t saj.N fund, pr rndsin e unitetit, Myftiu tha: Edhe nj her ju ftoj q t ruajm vlerat e kultivuara n shekuj, ju ftoj q t ruajm unitetin, ju ftoj q t ruajm harmonin, si dhe ju ftoj q t angazhohemi n kryerjen e misionit ton t shenjt- kto i kemi obligim. M pas, imamt e Prizrenit dhe t Dragashit, prmes pyetjeve e debatit, shfaqn interesimin e tyre pr rregullimin e antarsis n nivel kshillash, rregullimin e trustit pensional, rregullimin e sigurimit shndetsor etj.(R.Shkodra) VIHET GuRTHEMELI I XHAMIS S RE N KAANIK T VJETR N prani t shum xhematlinjve t fshatit Kaanik i Vjetr m 11 prill u vu gurthemeli i xhamis s fshatit. N kt manifestim merrte pjes kryetari i KBI-s t Kaanikut, Florim Neziraj, me bashkpuntort si dhe prfaqsues nga Kryesia e BIK-s: Isa trshani, antar i kryesis s Bik-s, rexhep Luma, zv/ sekretar, Islam Hasani kshilltar i Myftiut, dhe Rexhep Suma, kryeredaktor i revists Dituria Islame. N emr t Myftiut, xhematin e prshndeti Isa ef. Trshani, antar i Kryesis s BIK-s, i cili prcolli selamet e Myftiut t Republiks s Kosovs - Mr. Naim ef. Trnava dhe njherazi prgzoi xhematin dhe KBI-n e Kaanikut pr kt iniciativ t hairit pr ngritjen e xhamis s re n t njjtin vend ku ishte m prpara xhamia e vjetr. Vrtet xhamia sht burim i hairit. Vend ku takohen besimtart dhe pushojn zemrat e tyre e marrin energji pozitive theksoi ai n fillim. M tutje, duke u folur t pranishmve pr rolin e xhamis, ua kujtoi ajetin kuranor E drejt e prkujdesjes s xhamive t Allahut sht vetm e atij q I ka besuar Allahut dhe Dits s Fundit, q e fal namazin, jep zekatin e nuk i friksohet askujt prve Allahut. T tillt do t jen t udhzuarit (n rrugn e drejt). (Et-tevbe,18). Ai u lut Zotit q kjo xhami, ndrtimi i s cils nisi, t prfundoj sa m shpejt dhe aty xhemati t falen n kushte m komode dhe vuri n dukje se xhamia do t jet n shrbim t popullit dhe pr edukimin e brezave t rinj. Edhe kryetari i KBI-s t Kaanikut, Florim Neziraj, premtoi se prbrja e re e KBI-s t Kaanikut para vetes ka shum detyra e obligime karshi xhematit dhe tregoi se kan energji dhe forc q do t ndrtojn edhe shum xhami n shum fshatra e gjithashtu do

t filloj t restaurohet s shpejti edhe xhamia m e vjetr e Kaanikut Sinan Pasha dhe do t bhet nj xhami vrtet pr lakmi. N emr t kshillit iniciues t ngritjes s xhamis s re, foli Abdullah Krasniqi, i cili shprehu gatishmrin se do t punojn pandrprer q kjo xhami, me emrin e Zotit, t prfundoj sa m shpejt q t jet e mundur dhe donatort e par tashm kan filluar t japin pr xhami dhe i bri thirrje xhematit q t ndihmojn financiarisht dhe n forma t tjera pr ngritjen e ksaj shtpie t Allahut. (R. Suma) BEREQETI NDAN EDHE SHPORET PR T VARFR Shoqata Humanitare Bereqeti q vepron n kuadr t BIK-ut, prve aktiviteteve t tjera humanitare q sidomos i ka prqendruar n vendet rurale, po vazhdon me prditshmrin

Aktivitete 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

57

e saj n kryeqytet dhe n mbar territorin e Republiks s Kosovs duke ndihmuar familjet n nevoj. Muajin q kaloi, n fshatin Shtushtic (Drenas) n shkolln fillore Azem Bejta me rastin e dits s msuesit ndau dhurata pr 250 nxnsa dhe stafin e shkolls. Ndrsa javn q shkoi ndihmoi familjen Ramadan Kastrati nga fshati kufitar Karaqev (Kamenic), gjithashtu ndau edhe katr shporet t rinj si donacion prej Haxhi Aqif Kadriu-t , pronari i firms NitiTiti Gorenje n Veternik.Edhe prkundr asaj se dimri kaloi, temperaturat vazhdojn t jen t ulta, ndarja e shporetve u b pr familjet

humbje n pesh, dobsim i prgjithshm, koh pas kohe temperatur jo e lart,deri 38 shkall, djersitje e shtuar - sidomos natn, pa ndonj arsye tjetr, koll e that n kohzgjatje m tepr se 3 jav, ndonjher koll me klbaz t gjakosur, dhembje n kraharor, ndjenj e t qenit i smur. Takimi u mbajt n hapsirat e Kryesis s BIK-s. (H.Kastrati) TRIBuN E MBAJTuR NGA KBI N DRENAS T QNDROJM LARG DuKuRIVE NEGATIVE M 29 mars 2012 n shkolln e mesme Gjergj Kastrioti -Sknderbeu t Drenasit, KBI i Drenasit, n bashkpunim edhe me Stacionin e policis dhe Qendrn e Mjeksis familjare t Drenasit, t mbshtetur nga Fondacioni Iniciativa Fisniku, mbajtn tribun kushtuar prhapjes s dukurive negative n shoqrin ton si jan: droga, prostitucioni, alkooli etj.. Pr dukurit negative, para nxnsve, foln prfaqsuesit e tri institucioneve: Gazmend Mehmeti - nga KBI, Mentor Muja- nga PK dhe dr. Besim Bytyqi- nga QKMF.

m me nevoj. S bashku me shporett shoqata ka ndar edhe 42 dyer t hymjes, q kan ardh si donacion nga donatori Bujar Krasniqi nga Prishtina dhe mbi 5 tonelata patate nga donatori Haxhi Hamdi Xhaferi nga Dobrllug dhe xhematlinjt e fshatit Pestov (Vushtrri). Katr familjet q prfituan nga shporett jan: Shaban Avdyli, Pajatisht (Frizaj) Agim Bunjaku (Ferizaj), Hava Nitaj (Dean), dhe Zijadin Osmani nga Llabjan ( Novobrd). Edhe n ditt q vijojn Bereqeti parasheh t jet prezent vazhdimisht n mesin e familjeve n nevoj. (F.Flugaj) JAVA E TuBERKuLOZIT M 26 mars Departamenti i Gruas i BIKs organizoi ligjratn e radhs me temn Tuberkulozi -Si t mbrohemi nga kjo smundje. Temn e shtjelloi n mnyr profesionale Dr. Rukije Mehmeti menaxhere i PKT -s n Ministrin e Shndetsis. Ajo, ndr t tjera, veoi edhe mnyrn e prhapjes s tuberkulozit, q bhet prmes ajrit nga i smuri tek personi i shndosh, si dhe foli pr simptomat e para t ksaj smundje, q jan:

58

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Aktivitete

fillimisht, n emr t kBi-s t drenasit, prshndeti Nexhmedin Gjoka, i cili prgzoi organizatort dhe prshndeti e falnderoi t pranishmit. Nga kndvshtrimi fetar, pr dukurit negative n shoqri para t pranishmve foli Gazmend Mehmeti, i cili, ndr t tjera, tha se sht m mir t parandalohen dukurit negative sesa t merremi me to. Z. Mehmeti u ndal m tepr n shpjegime rreth asaj se sa ka ndikim feja n parandalimin e dukurive negative. Besim Bytyi- nga QKMF e Drenasit, u ndal tek ndikimi i drejtprdrejt i dukurive negative n shndetin e njeriut: Dukurit negative, fillimisht dmtojn personin, por m von edhe familjen , shoqrin dhe shtetin n prgjithsi, - tha ai. Ndrkaq, Mentor Muja nga PK, u ndal n kndvshtrimin e rendit dhe ligjit n raport m delikuentt q prfshihen n dukurit negative. N fund ligjruesve iu shtruan pyetje nga t pranishmit, shumica e t cilve qen nxns t shkolls s mesme Gjergj Kastrioti Sknderbeu. (E. Bajraktari )

edhe nga tr Kosova t cilat me pjesmarrjen e tyre e bn m madhshtor programin. Pas duas s hatmes ndjekseve t kursit iu shprndan certifikata dhe dhurata.. (Fetije Osmani)

DuA HATMES N PODuJEV Sektori i Femrs pran KBI n Podujev, m 14.04.2012, n xhamin Met Podjeva n Podujev mbajti nj program artistik festiv me rastin e brjes hatme t 13 nxnseve, bija, nna dhe femra t vendosura, dhe me shum prkushtim mbylln nj kapitull t msimit t fjals s Allahut. Hapja u b me leximin e disa ajeteve kuranore, pr t vazhduar pastaj me programin artistik t pasuruar me ilahi nga kori i Sektorit. Fjal rasti e prshndetse mbajti koordinatorja e Sektorit t Femrs pran KBI n Podujev, prof. Fetie Osmani, dhe njherazi edhe msuese e tyre tha se sht nder dhe privilegj t punosh n rrugn e Krijuesit, rrug kjo, e cila na nxori nga errsira n drit, andaj dhe ky sht rrugtimi i synimit tim, i cili sht avancues pr t gjitha ne, tha ajo. Sektori i Femrs n kt eveniment bashkoi femra jo vetm nga komuna e Podujevs, por

RAPORTI I STEFAN SHVARcIT - NJ PAMFLET I MBuSHuR ME SHPIFJE Stefan Shvarc ka publikuar nj raport, n t cilin Myftiun e Kosovs, Mr. Naim Trnava, e ka cilsuar si prkrahs dhe favorizues t Lvizjes Vehabiste dhe grupeve ekstreme, q gjoja vepruakan n kosov. Megjithq S. Shvarci njihet si nj studiues i islamistiks, ai shpeshher, - sidomos n raport me rrjedhat e fes islame ndr shqiptart, - ka ditur t jet i njanshm, kontradiktor dhe tendencioz, sikurse ka ndodhur edhe me raportin e fundit t tij me titull: Kosova vazhdon luftn kundr infiltrimit t Vahabistve, raport ky q nuk ka t bj fare me t vrtetn, po prbhet prej disa shpifjeve, akuzave dhe etiketimeve, t cilat kan pr qllim njollosjen e figurs s Myftiut t Bashksis Islame t Kosovs dhe t institucionit q ai udhheq.Pr hir t s vrtets dhe pr hir t opinionit t prgjithshm, dhe jo pr t replikuar a polemizuar me z. Shvarcin, e themi pr t satn her: BIK si dhe udhheqsit e saj, prej dekadash kryejn veprimtarin sipas shkolls tradicionale n Ballkan -medhhebit Hanefit. Kt fakt BIK e ka t theksuar shum qart dhe n mnyr t prer n Kushtetutn dhe Rregulloret e saj. BIK, pr m tepr, sht e njohur historikisht pr kultivimin e vlerave e t harmonis, t tolerancs ndrfetare e ndretnike. Bashksia islame e kosovs sht e prkushtuar q t kontribuoj n zhvillimin e jets fetare, n krijimin e nj klime t mirbesimit n mes besimeve t ndryshme ndr shqiptart. Bashksia islame e kosovs dhe udhheqsit e saj jan t prkushtuar q t ruajn vlerat

Aktivitete 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

59

fetare t ksaj shoqrie, q bazohen n parimet e fes islame q sht aplikuar ktu e shekuj m par. Pr kt dshmojn katriprisht t gjitha institucionet e saj, jeta fetare e arsimore dhe aktivitetet brenda saj dhe n terren. Kto parime fetare dhe humane t mbshtetura n msimet kuranore, jan rruga e trasuar nga ulemaja dhe udhheqsit e Bashksis Islame ndr vite. Kt vler, vizion e rrug, si n aspektin e brendshm ashtu dhe n at t jashtm, e ka vazhduar dhe vazhdon ta kultivoj Myftiu aktual Mr. Naim Trnava me bashkpuntort e tij. Prandaj, prfundimet e nxjerra nga z. Shvarci e t paraqitura n raportin e tij, qoft pr sa i prket Myftiut Naim Trnava, qoft pr sa i prket vijs zyrtare t BIK-s, se gjoja kan prirje vahabiste, jan t paqena, jan shpifje ordinere me karakter tendencioz, q i paraqiten opinionit t gjer si nj studim a hulumtim. Raporti i z. Shvarcit nuk sht asgj tjetr vese nj pamflet i hartuar mbi baz t shpifjeve, trillimeve e akuzave. E, pr tu shitur kto akuza, shpifje e trillime, mnyrn m t mir z. Shvarci dhe t tjert e kan gjetur q Myftiut t Kosovs tia veshin etiketimin vehabist. Mirpo, megjithkt, bota e qytetruar respekton faktet, argumentet dhe, mbi t gjitha, t vrtetn.sht e drejta, akuza e shpifje si kto t z. Shvarcit, Myftiut t Kosovs dhe institucionit q ai udhheq, i jan br edhe nga disa individ brenda Bashksis Islame t Kosovs, q fatmirsisht nuk prfaqsojn asknd, prve ambicieve t zgjeruara t tyre dhe qllimeve t ulta karrieriste. Kta individ, pr ti imponuar mendimet e tyre dhe pr ti arritur qllimet, kan prdorur kso akuzash, kurse veten e kan proklamuar sikur gjoja na qenkan ruajts t vlerave islame ndr shqiptart (!). Po e vrteta sht krejtsisht tjetr. Pr kt flasin shum fakte dhe argumente, t cilat z. Shvarci do t duhej ti kishte parasysh. Nuk dshirojm t besojm q z. Stefan Shvarc t jet ndikuar dhe t jet vn n lajthitje nga kta individ, e aq m pak, - si nj studiues q sht z. Shvarci, - t jet vn n shrbim t tyre dhe t ket br argatin e tyre. N fund fare, dshirojm ti themi opinionit se Myftiu Naim Trnava dhe Bashksia Islame e Kosovs mirpresin dhe prkrahin do raport, hulumtim, analiz a studim, q bazohet n t dhna t besueshme, reale dhe objektive; raporte q i shrbejn s vrtets dhe jo raporte t njanshme e subjektive, t bra me porosi dhe me qllime t caktuara.BIK sht e hapur dhe mirpret pr bashkpunim doknd q sht i interesuar pr t njohur t vrtetn. Por BIK nuk mund t rrij duarkryq dhe indiferente ndaj akuzave dhe shpifjeve q bhen n adres t saj, qofshin ato edhe nga studiues e miq tan, sikur sht z. Stefan Shvarci.

KShIllI I BAShKSIS ISlAME T GJIlANIT Shpall

KONKURS
Pr plotsimin e vendit t lir t puns: Imam, hatib dhe mualim n xhamin e lagjes dardania. Kandidatt e interesuar duhet ti plotsojn kto kushte: 1.T ken kryer Medresen, FSI-n ose ndonj fakultet t studimeve islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar nga Kryesia); 2.Ti prmbahen Kushtetuts s BIK-s, Rregulloreve dhe vendimeve t Kryesis dhe Rregullores s Kshillit; 3.T ken aftsi t mjaftueshme komunikimi; 4.T jen t shndosh psikikish dhe fizikisht; 5.T mos ken vrejtje pr punn e tyre, nse paraprakisht kan qen t punsuar. dokumentet e nevojshme: Krkess i duhen bashkngjitur kto dokumente: *diploma e Fakultetit dhe Medreses, *Certifikata e lindjes, *Certifikata shndetsore (pas pranimit), *Certifikata se nuk sht nn hetime, *dshmi mbi karakteristikat n pun (nse paraprakisht kan qen n pun), *deklarata me shkrim se do ti kryej t gjitha shrbimet fetare, *CV-t t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr aftsim profesional. (T gjitha dokumentet t jen origjinale) Vrejtje: Prparsi kan kandidatt me prgatitje m t lart profesionale dokumentet t dorzohen n zyrn e Kshillit t BI-s t Gjilanit. dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas afatit, nuk do t merren n shqyrtim. Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n Revistn dituria Islame.

60

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Info

q do t diskutohen n kt konferenc dyditore. Muhamed shatu, ekspert pr hartimin e programeve n sektorin pr administrimin e marrdhnieve ndrkombtare t Organizats Islamike pr Arsim, Shkenc dhe Kultur, do t jet prfaqsues i ISESCO-s n kt konferenc. Ai do t lexoj punimin me titullin islami, unifikimi i dituris dhe risive t vazhdueshme. LIBANI THEMELON QENDRN E INTERNETEVE ARKIVI I REVOLucIONEVE ARABE Qendra e interneteve Arkivi i Revolucioneve Arabe sht themeluar n Liban me kontributin e Universitetit Amerikan t Bejrutit. Kjo qendr e interneteve sht themeluar me adresn http:// aub.edu.lb.libguides.com, n t cilin mund t gjenden t gjith artikujt, librat dhe ueb-laget e informacionet n lidhje me revolucionet arabe. Kjo qendr e interneteve prtritet vazhdimisht dhe n t publikohen informacione dhe hulumtime n lidhje me revolucionet arabe pr profesor dhe student, q jan interesuar pr tema t ktilla. Fatima Sherefudin, nj prgjegjse pr kt qendr t interneteve, n lidhje me kt, ka thn: Kjo qendr llogaritet si nj udhzues interneti pr informacione rreth revolucioneve arabe, e cila shfrytzon burime t ndryshme perndimore dhe arabe pr tu dhn informacione t interesuarve t ksaj fushe dhe pikrisht kto karakteristika jan ato q e bjn kt qendr t dallohet nga t tjerat. N MEK PRFuNDuAN GARAT PR HIFZIN E KuRANIT FISNIK, T VEANTA PR FMijT ME T META FIZIKE Sesioni i gjashtmbdhjet i garave pr hifzin e Kuranit fisnik, t veanta pr fmijt me t meta, kan prfunduar

ANGLIA NIKOQIRE E KONFERENcS NDRKOMBTARE BASHKJETESA E BESIMTARVE MySLIMAN ME JOMySLIMANT Konferenca ndrkombtare Njohja e s kaluars t prbashkt pr t ndrtuar nj t ardhme t prbashkt: rishqyrtimi i mendimit t myslimanve dhe jomyslimanve u organizua n Universitetin e Kembrixhit n Angli. Kjo konferenc ndrkombtare organizohet me kontributin e Kshillit kulturor t Britanis s madhe, Universitetit Kembrixh dhe me pjesmarrjen e Qendrs pr studime islamike velid bin Talal, ku do t marrin pjes studiues nga gjith bota, t cilt do t diskutojn tema prkatse rreth t drejtave qytetare. Qytetari dhe identiteti, pjesmarrja politike, Islami: njohja dhe risit, feja dhe atmosfera shoqrore, fuqia e fjalve dhe pamjeve n bashkjetesn n mes besimtarve, - jan prej temave

n Mek. Kto gara kan prfunduar gjat nj ceremonie n pranin e kryetarit t Komisionit pr Turizm si dhe n pranin e kryetarit t Bordit Drejtues t Unionit t Fmijve me t Meta Fizike. N trsi n kto gara kan marr pjes 78 garues femra e meshkuj me t meta fizike, t cilt kan garuar n mes tyre. Q nga sesioni i par i ktyre garave e deri tash, 1680 fmij me t meta fizike nga Arabia Saudite dhe shtetet e rajonit t Gjirit Persik, kan marr pjes n kto gara kuranore THEMELOHET KSHILLI ISLAMIK N BASKI T SPANJ Kshilli Islamik i rajonit autonom Bask n Spanj sht themeluar dje pasdite n mnyr zyrtare. Institucioni i par zyrtar i myslimanve t rajonit bask sht themeluar n qytetin Ibar t ktij rajoni autonom, n mnyr q tash e tutje, duke prfaqsuar mbi 70 organizata islame, t ndjek dhe shqyrtoj shtjet dhe problemet e myslimanve. Ky kshill i cili tash e tutje do t jet prgjegjs pr shtjet e mbi 70 organizatave t myslimanve t rajonit bask n Spanj, sht shprehur optimist q qytetart e tjer, ti pranojn myslimant t integrohen n shoqri, me toleranc dhe pa paragjykime. Gjithashtu arsimi islam npr

Info 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

61

shkolla, servimi i ushqimit hallall n restorante dhe organizimi i veprimtaris dhe puns s xhamive, citohet t jen programet kryesore t ktij Kshilli gjat viteve t ardhshme. Ky kshill ka ndrmend t bj nj krkes pr ndrtimin e nj qendre islame pr qytetart e qytetit San-Sebastian. MALAJZIA MBAN SAMITIN E 6 GLOBAL PR INDuSTRI HALLALL Malajzia, gjat ktyre ditve, sht nikoqir i tri konferencave ndrkombtare n lidhje me prodhimet hallall dhe, pr kt arsye, media kuala-lumpurin e prmendin si kryeqytet hallall n muajin prill t vitit 2012. Sesioni i shtat i samitit global pr industrin hallall (WHF) sht duke u zhvilluar me titullin Inspirimi, shpikja dhe investimi, ku pjesmarrsit, pasi do t shqyrtojn metodat pr zgjerimin e bashkpunimeve tregtare n mes kompanive prodhuese t prodhimeve hallall, do t shkmbejn edhe prvojat e tyre. Gjat ktij samiti global, prvese do t ekspozohen prodhimet m t reja hallall, s bashku

me teknologjit m t reja t kompanive prodhuese t prodhimeve, n prputhje me dispozitat e Sheriatit islam, prfaqsuesit e shteteve t ndryshme do t marrin pjes gjithashtu n konferencn Horizontet prpara konsumatorve hallall. Gjithashtu, edhe panairi i nnt ndrkombtar pr prodhime hallall n Malajzi (MIHAS) do t zhvillohet gjat ktij muaji me kontributin e Ministris t Tregtis s Jashtme dhe Industris t Malajzis si dhe do t organizohet edhe konferenca globale pr hulumtime hallall n kualaLumpur t Malajzis. MALAJZIA cAKTON NJ BuxHET PREJ 70 MILION $ PR REALIZIMIN E PROJEKTEVE ISLAME Nexhib Abdurrezak, Kryeministr i Malajzis, ka njoftuar pr caktimin e nj buxheti prej 70 milion dollarsh pr t mbshtetur realizimin e programeve dhe projekteve islamike n tri zona federale t ktij vendi n kuala-lumpur, Buteraxhapa dhe Labuvan. Kryeministri i Malajzis, n nj tubim

mr.rexhep suma

t 5 mij prfaqsuesve t organizatave islamike, ka deklaruar: Ekziston nevoja q ta shndrrojm Malajzin n shtetin e par islamik plotsisht t zhvilluar, duke zgjeruar dhe zhvilluar organizatat dhe institucionet islamike dhe ngritjen e pozits s islamit n kt vend. ai n kt ceremoni ka thn: Shndrrimi i Malajzis n shtetin e par islamik plotsisht t zhvilluar, gjithashtu do ti jap edhe Qeveris kt potencial, n mnyr q vendin ta administroj m mir dha ta oj drejt nj zhvillimi stabil. Shndrrimi i Malajzis n shtetin e par islamik plotsisht t zhvilluar, do t sjell edhe prmirsimin e gjendjes ekonomike t vendit duke i dhn mundsi Qeveris q t prkrah dhe mbshtes n nivel t duhur t gjitha institucionet islamike. Ai gjithashtu ka njoftuar pr ndarjen e nj buxheti prej 70 milion dollarsh pr mbshtetjen e realizimit t programeve dhe projekteve islamike n tri provinca federale Kuala-Lumpur, Butraxhaja dhe Labuvan.

62

262 dITURIA ISlAME MAJ 2012 Argtuese

Reklam 262 dITURIA ISlAME MAJ 2012

63

Ordinanca Specialistike Stomatologjike

dhMBI
dr. Enver lokaj, dr. Xheve lokaj

OFRON ShRBIME ME STANdARdE EVROPIANE: Ndihma e par Stomatologji preventive Shrim t dhmbve Stomatologji estetike Protetik Kirurgji

Telefona kontaktues: 044-179-175; 039/ 432-614.

Rr. Adem Jashari Pej. Afr stacionit t autobusve, prball furrs Flamuri

64