You are on page 1of 120

B GIO DC V O TO TRNG I HC NGOI THNG ---------o0o---------

Cng trnh tham d Cuc thi Sinh vin nghin cu khoa hc Trng i hc Ngoi Thng 2012

Tn cng trnh:
GII QUYT TRANH CHP U T QUC T GIA NH U T NC NGOI V NH NC TIP NHN U T: KINH NGHIM CA MT S QUC GIA V BI HC CHO VIT NAM

Nhm ngnh: Kinh doanh v Qun l 3

H Ni, thng 4 nm 2012

MC LC
DANH MC CC T VIT TT ................................................................................. i DANH MC CC BNG BIU V HP TRONG TI ................................ iv LI NI U .................................................................................................................... 1 CHNG I: KHI QUT CHUNG V GII QUYT TRANH CHP U T QUC T GIA NH U T NC NGOI V NH NC TIP NHN U T ................................................................................................................. 4 1.1 Khi qut v u t quc t v tranh chp u t quc t gia nh u 1.1.1 Khi qut v u t quc t.........................................................................4 1.1.2 Tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t ................................................................................................................11 1.2 Khi qut v gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc 1.2.1 Cc phng thc gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t ................................................................................................16 1.2.2 Cc c ch gii quyt tranh chp c th gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t ........................................................................................21 1.2.3 Vai tr ca cc c ch gii quyt tranh chp trong s pht trin u t quc t ....................................................................................................................24 CHNG 2: THC TRNG GII QUYT TRANH CHP U T QUC T GIA NH U T NC NGOI V NH NC TIP NHN U T TRN TH GII V KINH NGHIM CA MT S QUC GIA ......... 26 2.1 Thc trng gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc 2.1.1 Thc trng s dng phng thc bo h ngoi giao ................................26 2.1.2 Thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t theo phng thc ta n .................................................................27 2.1.3 Thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t theo phng thc trng ti .............................................................................28 2.1.4 Thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t theo cc phng thc khc.............................................................................31 ngoi v Nh nc tip nhn u t trn th gii ...............................................26 ngoi v Nh nc tip nhn u t .....................................................................16 t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t .........................................................4

2.2

Kinh nghim ca mt s quc gia trong vic gii quyt tranh chp u t 2.2.1 Kinh nghim ca Thi Lan .......................................................................34 2.2.2 Kinh nghim ca Hn Quc .....................................................................40 2.2.3 Kinh nghim ca Hoa K .........................................................................45 2.2.4 Kinh nghim ca Cng ha P-ru ............................................................51

quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. .................33

CHNG 3: MT S GII PHP P DNG BI HC KINH NGHIM CA CC NC CHO VIT NAM GII QUYT HIU QU CC TRANH CHP U T QUC T.......................................................................... 58 3.1 C s xut gii php ................................................................................58 3.1.1 Tnh hnh hot ng u t nc ngoi ca Vit Nam trong thi gian gn y v d bo tng trng FDI trong thi gian ti. ..................................................58 3.1.2 Cc quy nh ca php lut Vit Nam v gii quyt tranh chp u t quc t ....................................................................................................................59 3.1.3 Tng quan tnh hnh tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc Vit Nam t trc n nay ........................................................61 3.1.4 D bo kh nng pht sinh tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c lin quan n Nh nc Vit Nam trong tng lai ..........64 3.2. Bi hc kinh nghim v cc gii php p dng bi hc kinh nghim ca cc nc cho Vit Nam gii quyt hiu qu cc tranh chp u t quc t. 67 3.2.1 Bi hc th nht v gii php p dng .....................................................67 3.2.2 Bi hc th hai v gii php p dng .......................................................69 3.2.3 Bi hc th ba v gii php p dng ........................................................70 3.2.4 Bi hc th t v gii php p dng .........................................................74 3.2.5 Bi hc th nm v gii php p dng .....................................................76 3.2.6 Bi hc th su v gii php p dng .......................................................78 KT LUN ....................................................................................................................... 80 DANH MC TI LIU THAM KHO .................................................................... 82 PH LC S 1 ................................................................................................................ 89 PH LC S 2 ................................................................................................................ 96 PH LC S 3........................................................................................................99 PH LC S 4 .............................................................................................................. 109

DANH MC CC T VIT TT Danh mc t vit tt ting Anh


ASEAN ALE BIT BOOT BRA BTA CAFTA-DR Association of Southeast Asian Nations Aguaytia Energy LLC Bilateral investment treaty Build Own Operate Transfer Boston Redevelopment Authority Bilateral trade agreement Dominican Republic-Central America-United States Free Trade Agreement Centre for Effective Dispute Resolution Comit Especial Lneas Elctricas Special Committee for Electricity Common Market for Eastern and Southern Africa Double taxation treaty Don Muang Tollway Co. Ltd Department of Highways European Court of Justice Energy Charter Treaty Economic integration agreement Eeuropean Chamber of Commerce Foreign direct investment Fair and Equitable Free trade agreement International Chamber of Commerce Hip hi cc quc gia ng Nam Cng ty TNHH Nng lng Aguaytia Hip nh u t song phng Hp ng xy dng, s hu, hot ng v chuyn giao C quan ti pht trin Boston Hip nh thng mi song phng Hip nh thng mi t do gia Cng ha Dominica, Trung M v Hoa K Trung tm Gii quyt tranh chp hiu qu y ban ph trch d n nng cp li in Th trng chung ca khu vc ng v Nam chu Phi Hip nh trnh nh thu hai ln Cng ty TNHH Don Muang Tollway Cc ng cao tc Ta n cng l chu u Hip c Nng lng 1994 Hip nh hi nhp kinh t Phng thng mi Chu u u t trc tip nc ngoi i x cng bng v tha ng Hip nh thng mi t do Phng thng mi quc t

CEDR CELE COMESA DDT DMT DoH ECJ ECT 1994 EIA EuroCham FDI FET FTA ICC

ii

ICJ ICSID

International Court of Justice International Centre for Settlement of Investment Disputes International investment agreement Investor - State dispute settlement Korea Trade-Investment Promotion Agency Lafayette Place Associates Merger & Acquisition Multilateral Agreement on Investment Massachusetts Supreme Judicial Court Multilateral Investment Guarantee Agreement North American Free Trade Agreement Organisation for Economic Cooperation and Development Office of the Foreign Investment Ombudsman Overseas Private Investment Corporation Permanent Court of Arbitration

Ta n cng l quc t Trung tm quc t v xt x tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t Hip nh u t quc t Tranh chp gia nh u t v nc tip nhn u t Cc xc tin Thng mi - u t Hn Quc Hi bun hu hn Lafayette Place Mua bn v sp nhp Hip nh a phng v u t Ta t php ti cao bang Massachusetts Cng c bo m u t a bin Hip nh thng mi t do Bc M Nh u t T chc hp tc pht trin kinh t Vn phng t vn u t nc ngoi Cng ty u t T nhn ra nc ngoi Ta trng ti thng trc

IIA ISDS KOTRA LPA M&A MAI Massachusetts SJC MIGA NAFTA NT OECD OFIO OPIC PCA

PCC
PCIJ PDA ProInversion SC SCC

Peru Civil Code


Permanent Court of International Justice Personal digital assistant Private Investment Promotion Agency Special Commission Stockholm Chamber of Commerce

B lut dn s P-ru
Ta thng trc v cng l quc t Thit b h tr k thut s c nhn C quan xc tin u t t nhn y ban c bit Phng thng mi Stockholm

iii

TNC TRIMs UNCITRAL UNCTAD USSC VAT WC & P WIPI WTO

Transnational Corporation Trade-Related Investment Measures United Nations Commission on International Trade Law United Nations Conference on Trade and Development Supreme Court of the United States Value-added Tax Weerawong, Chinnavat & Peangpanor Limited Wireless Internet Platform for Interoperability World Trade Organization

Cng ty xuyn quc gia Cc bin php u t lin quan n thng mi y ban Lin hip quc v Lut thng mi quc t Din n Thng mi v Pht trin ca Lin hip quc Ta n Ti cao Hoa K Thu gi tr gia tng

Nn mng khng dy dnh cho vn hnh tng tc T chc thng mi th gii

Danh mc t vit tt ting Vit Ch vit tt GQTC Ting Vit Gii quyt tranh chp

iv

DANH MC CC BNG BIU V HP TRONG TI Danh mc cc hp Hp 1.1. nh ngha u t theo Hip nh thng mi Vit Nam Hoa K Hp 1.2. Kh khn v vn xc nh quc tch ca nh u t trong 13 - 14 cc IIA Danh mc cc biu Biu 2.1.Tnh hnh gii quyt tranh chp u t quc t bng phng thc trng ti giai on 1990-2010. Biu 2.2. Cc c ch trng ti s dng trong gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t v Nh nc tip nhn Biu 2.3.T l s v c gii quyt bi OFIO t 2000 n 2009 Danh mc cc bng Bng 3.1.Vn ng k v vn thc hin giai on 2006 2011 58 43 31 29 Trang 5

LI NI U
1. Tnh cp thit ca ti Hot ng u t nc ngoi Vit Nam trong nhng nm gn y c nhng bc pht trin mnh m, ng gp khng nh vo s pht trin ca nn kinh t. Tuy nhin, nhng tranh chp trong lnh vc u t nc ngoi cng bt u pht sinh, trong c bit phc tp phi k n cc tranh chp gia nh u t nc ngoi v cc c quan nh nc Vit Nam. cc nh u t nc ngoi thc s an tm khi u t vo Vit Nam th vic xy dng v hon thin c ch gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc Vit Nam l mt nhu cu cp bch. Thc t nhng tranh chp trong thi gian gn y gia nh u t nc ngoi v Nh nc Vit Nam cho thy Vit Nam cn thiu kinh nghim trong vic gii quyt tranh chp u t quc t. Vit Nam cng cn thiu ch ng trong vic s dng cc c ch gii quyt tranh chp trn c phm vi song phng v a phng. Trong khi , nhiu quc gia trn th gii c nhiu thnh cng trong vic gii quyt mt cch hiu qu cc tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi. Hn na, d bo trong tng lai, cc tranh chp u t quc t Vit Nam s ngy cng gia tng. Do , nhng hiu bit v vn gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v nc tip nhn u t l rt cn thit i vi Vit Nam. Chnh v vy, nhm nghin cu quyt nh la chn ti nghin cu l: Gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t: kinh nghim ca mt s quc gia v bi hc cho Vit Nam. 2. Tng quan tnh hnh nghin cu trong v ngoi nc nh gi tng quan v cc cng trnh nghin cu c lin quan, nhm nghin cu cho rng vic nghin cu v vn gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c nhng ch yu l cc nghin cu ca nc ngoi, v d nh cc nghin cu ca UNCTAD. Trong cc n phm "Investorstate disputes: prevention and alternatives to arbitration II" hay UNCTAD Series on issues in international investment agreement: Dispute settlement investor-state, UNCTAD ch ra tranh chp ph bin gia cc chnh ph v cc nh u t quc t v a ra mt s gii php cho cc nc ang pht trin. Tuy nhin, hin ti, UNCTAD cha cng b mt nghin cu no cho ring trng hp ca Vit Nam.

i vi Vit Nam, nghin cu v tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c song cn rt t v mi ch tp trung vo mt hoc mt s ni dung c bn. Gii quyt tranh chp thng qua ICSID Trung tm Gii quyt Tranh chp u t Quc t c gii thiu trong Gii thiu v c quan gii quyt tranh chp u t quc t ng trn Cng thng tin php lut ca B Cng Thng1, nhng mi ch nu ra nhng ni dung mang tnh tng quan nht v ICSID. Ni dung bi nghin cu Gii quyt tranh chp gia nh u t vi quc gia thnh vin theo quy nh ca Hip nh u t ton din ASEAN ng trn Cng thng tin in t ca B T php2 cng ch tp trung vo xem xt gii quyt tranh chp u t quc t phm vi khu vc ASEAN. Ngoi ra, ThS. L Th Thy Hng trong bi vit V c ch gii quyt tranh chp thng qua con ng trng ti trong hip nh thng mi Vit M ng trn tp ch Khoa hc Php l s 6/2002 cng mi cp n gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc nhn u t mt phm vi hp, trong gii hn phng thc gii quyt tranh chp l bng trng ti. im khc bit cn bn ca nghin cu ny so vi cc cng trnh c trc y l xem xt v nh gi tng th thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t nhm rt ra nhng bi hc kinh nghim cho Vit Nam, ng thi, da trn thc tin Vit Nam xut gii php c th p dng nhng bi hc kinh nghim ny. 3. Mc tiu nghin cu Mc tiu nghin cu tng qut: nghin cu thc tin gii quyt tranh chp u t quc t gia cc nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trn th gii v ti mt s quc gia in hnh c la chn t rt ra cc bi hc kinh nghim c th cho Vit Nam gii quyt c hiu qu cc tranh chp c lin quan. Mc tiu nghin cu c th: - Rt ra cc bi hc kinh nghim cho Vit Nam t thc tin gii quyt tranh chp u t quc t trn th gii. - a ra cc gii php p dng bi hc kinh nghim ni trn nhm nng cao nng lc v hiu qu gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc
1

Lin kt http://legal.moit.gov.vn/default.aspx?page=news&do=detail&category_id=9&news_id=621 truy cp ngy 19/11/2011 2 Lin kt http://vbqppl.moj.gov.vn/ct/tintuc/lists/thongtinkhac/view_detail.aspx?ItemID=3857 truy cp ngy 19/11/2011

ngoi v Nh nc Vit Nam. 4. Phng php nghin cu ti s dng cc phng php nghin cu chung nh tng hp, phn tch, thng k. ti cn s dng mt s phng php thng c p dng trong lnh vc nghin cu lut hc nh: so snh lut hc (so snh cc iu c quc t v u t) v phn tch, bnh lun n l. Ngoi ra, do thiu cc ti liu nghin cu c v vn nghin cu v to c s thc tin cho vic rt ra bi hc kinh nghim v xut gii php p dng bi hc kinh nghim cho Vit Nam, nhm nghin cu tin hnh iu tra x hi hc vi i tng l cc doanh nghip c vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam v cc lut s hnh ngh trong lnh vc lut thng mi quc t v u t quc t (xem Phng n iu tra v Bo co kt qu iu tra ti Ph lc 02 v Ph lc 03 ca ti). 5. i tng nghin cu v phm vi nghin cu - i tng nghin cu: thc tin gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trn th gii hin nay v cc kinh nghim rt ra t thc tin ny. - Phm vi nghin cu: Phm vi nghin cu v mt khng gian: Khi nghin cu v thc tin gii quyt tranh chp trn th gii, mt s nc c nhm nghin cu chn la nghin cu su: Hn Quc, Thi Lan, P-ru v Hoa K. Phm vi nghin cu v mt thi gian: t nm 1990 n nm 2011. 6. Kt cu ca ti Ngoi Li ni u, Kt lun v cc Ph lc, ti c kt cu thnh ba chng: Chng 1: Khi qut chung v gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t Chng 2: Thc trng gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v nh nc tip nhn u t trn th gii v kinh nghim ca mt s quc gia Chng 3: Mt s gii php p dng bi hc kinh nghim ca cc nc cho Vit Nam gii quyt hiu qu cc tranh chp u t quc t.

CHNG I: KHI QUT CHUNG V GII QUYT TRANH CHP U T QUC T GIA NH U T NC NGOI V NH NC TIP NHN U T
1.1. Khi qut v u t quc t v tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t 1.1.1. Khi qut v u t quc t 1.1.1.1 Khi nim v u t v u t quc t hiu v u t quc t, trc ht cn lm r khi nim u t. T in ting Vit (2003, tr.103) nh ngha u t l vic b nhn lc, vt lc, ti lc vo cng vic g, trn c s tnh ton hiu qu kinh t, x hi. T gc kinh t, Nguyn Bch Nguyt, T Quang Phng (2003, tr. 16-17) lp lun u t l hot ng s dng cc ngun lc hin ti, nhm em li cho nn kinh t, x hi nhng kt qu trong tng lai ln hn cc ngun lc s dng t kt qu . Trong , ngun vn u t c th l nhng ti sn hu hnh nh tin vn, t ai, nh ca, nh my, thit b, hng ha hoc ti sn v hnh nh bng sng ch, pht minh, nhn hiu hng ha, b quyt k thut, uy tn kinh doanh, b quyt thng mi. Khng nhng th, cc doanh nghip cn c th u t bng s c phn, tri phiu, cc quyn v s hu ti sn khc nh quyn th chp, cm c hay cc quyn c gi tr v mt kinh t nh quyn thm d, khai thc, s dng ti nguyn thin nhin, Di gc php l, u t l vic nh u t b vn, ti sn theo cc hnh thc v cch thc do php lut quy nh thc hin hot ng nhm mc ch li nhun hoc li ch kinh t, x hi khc. Hot ng u t c th mang tnh thng mi hoc phi thng mi. Trong khoa hc php l cng nh thc tin chnh sch, php lut v u t, hot ng u t ch yu c cp l hot ng u t kinh doanh, vi bn cht l vic s dng cc ngun lc kinh doanh thu li nhun. T in Blacks law (1991, tr. 825) nh ngha hot ng u t l vic b ra ca ci vt cht nhm mc ch lm tng gi tr ti sn hay tm kim li nhun. Lut u t 2005 ca Vit Nam, vi phm vi iu chnh l hot ng u t nhm mc ch kinh doanh, a ra nh ngha u t l vic nh u t b vn bng cc loi ti sn hu hnh hoc v hnh hnh thnh ti sn tin hnh cc

hot ng u t.3 Lut ny cn phn bit thut ng u t v hot ng u t, theo hot ng u t c hiu l hot ng ca nh u t trong qu trnh u t bao gm cc khu chun b u t, thc hin v qun l d n u t4. nh ngha v u t cng xut hin trong a s cc IIA. Trc y, nhiu hip nh s dng nh ngha chung nh thut ng u t bao gm vic b vn bng mi ti sn k c tt c cc loi quyn v li ch5. Cc BIT sau ny c khuynh hng a ra nh ngha chi tit hn, thng bt u bng vic nh ngha u t phm vi rng, chng hn nh: u t bao gm vic b vn bng mi loi ti sn6 hoc mi hnh thc u t trn lnh th7 v sau lit k mt danh mc khng y cc v d v u t. Quy nh ti iu 1(1) chng IV Hip nh thng mi Vit Nam Hoa K (BTA) in hnh cho cch nh ngha ny (xem thm Hp 1.1)
Hp 1.1 nh ngha u t theo Hip nh thng mi Vit Nam Hoa K iu 1 (1) u t l mi hnh thc u t trn lnh th ca mt Bn do cc cng dn hoc cng ty ca Bn kia s hu hoc kim sot trc tip hay gin tip, bao gm cc hnh thc: Mt cng ty hoc mt doanh nghip; C phn, c phiu v cc hnh thc gp vn khc, tri phiu, giy ghi n v cc quyn li i vi khon n di cc hnh thc khc trong mt cng ty; Cc quyn theo hp ng, nh quyn theo cc hp ng cha kha trao tay, hp ng xy dng hoc hp ng qun l, cc hp ng sn xut hoc hp ng phn chia doanh thu, t nhng hoc cc hp ng tng t khc; Ti sn hu hnh, gm c bt ng sn v ti sn v hnh, gm c cc quyn nh giao dch thu, th chp, cm c v quyn lu gi ti sn; Quyn s hu tr tu, gm quyn tc gi v cc quyn c lin quan, nhn hiu hng ha, sng ch, thit k b tr (topography) mch tch hp, tn hiu v tinh mang chng trnh c m ha, thng tin b mt (b mt thng mi), kiu dng cng nghip v quyn i vi ging cy trng; v

Cc quyn theo quy nh ca php lut nh cc giy php v s cho php

3 4

Khon 1, iu 3, Lut u t nm 2005. Khon 7, iu 3, Lut u t nm 2005. 5 BIT c Sri Lanka (1963) 6 iu I(a) ca BIT Anh Lin X (nay l Anh Nga) v iu 1(6) ca ECT 7 iu I(1) ca BIT Hoa K - Argentina.

Nhng nh ngha v u t ni trn tuy c im khc bit, nhng tu chung li, c th rt ra nhng c trng ca u t nh sau: Th nht, mc ch ca u t l nhm em li li ch. i vi doanh nghip, li ch m h nhm ti thng l thu hi vn, to li nhun, pht trin v th ca doanh nghip. i vi Nh nc, hot ng u t li nhm ti vic to ra li ch kinh t x hi nh to vic lm, cung cp sn phm, dch v cng cng, bo v ti nguyn mi trng v s pht trin bn vng, Th hai, hot ng u t ch c th c tin hnh khi nh u t hay ch u t a ngun vn ca mnh vo qu trnh u t. Ch u t c th l cc t chc, c nhn v cng c th l nh nc. Vn u t c th tn ti di nhiu hnh thi nh ti sn hu hnh, ti sn v hnh, ti sn ti chnh. Th ba, u t tim n s mo him. Nh ni trn, u t c mc ch v k vng l em li li ch, nhng khng c s chc chn tuyt i v s tn ti ca li ch trong tng lai. Hot ng u t bao gm nhiu khu, nhiu giai on v thng din ra trong mt khong thi gian di. Do , n n cha nhng mo him, ri ro. Ngy nay, hot ng u t vt khi phm vi lnh th mt nc nn mc ri ro ca hot ng ny ngy cng cao. Cng vi xu hng ny, cc tranh chp u t pht sinh v ang gia tng c v s lng cng nh phc tp. Tm li, u t c th c hiu l vic nh u t b vn, ti sn theo cc hnh thc, cch thc do php lut quy nh tin hnh hot ng u t nhm mc ch thu li nhun. Da trn nhng tiu ch khc nhau, ngi ta c th phn chia u t thnh cc loi khc nhau. Theo quyn kim sot i vi hot ng u t, c th chia u t thnh hai loi: u t trc tip v u t gin tip. Theo khu vc kinh t tip nhn vn, u t c th c chia ra hai nhm chnh: u t vo khu vc t nhn v u t vo khu vc chnh ph. Cn c vo lnh vc u t, c th phn chia u t thnh nhiu loi nh u t vo sn xut, u t vo thng mi hay dch v.Cn theo ngun vn, u t c chia thnh u t trong nc v u t nc ngoi (hay u t quc t). Nh vy, theo cch phn loi nh trn th u t nc ngoi hay u t quc t chnh l mt hnh thc ca hot ng u t. ng trn gc ca mt quc gia xem xt hot ng u t t quc gia ny sang cc quc gia khc hoc ngc li

chng ta c thut ng "u t nc ngoi", nhng nu xt trn phng din tng th nn kinh t th gii th tt c cc hot ng c gi l "u t quc t". Trong h thng php lut Vit Nam, khng c khi nim u t quc t, m thay vo l khi nim u t nc ngoi v u t ra nc ngoi. Theo iu 3 khon 12 Lut u t 2005, u t nc ngoi l vic nh u t nc ngoi a vo Vit Nam vn bng tin v cc ti sn hp php khc tin hnh hot ng u t, trong nh u t nc ngoi l t chc, c nhn nc ngoi b vn thc hin hot ng u t ti Vit Nam (iu 3 khon 5). Theo iu 3 khon 14, u t ra nc ngoi l vic nh u t a vn bng tin v cc ti sn hp php khc t Vit Nam ra nc ngoi tin hnh hot ng u t. Xut pht t cch nh ngha u t nu, c th hiu u t quc t chnh l vic nh u t chuyn vn hoc bt k hnh thc gi tr no khc t nc ny sang nc khc tin hnh hot ng u t nhm mc ch thu li nhun hoc li ch kinh t x hi. V bn cht, u t quc t chnh l mt hot ng xut khu t bn, bi vn c di chuyn qua khi bin gii cc quc gia. 1.1.1.2. c im ca u t quc t u t quc t mang y cc c im ca u t ni chung. Bn cnh , n cng c nhng c im ring phn bit vi u t trong nc. im khc bit d thy nht chnh l tnh quc t ca hot ng ny. xc nh c tnh quc t ca cc hot ng u t, trc ht cn xc nh c quc tch ca nh u t. Cc hip nh u t thng c iu khon quy nh v tiu ch mt nh u t c bo h. Vi nh u t l th nhn hay php nhn, quy nh trong IIA thng dn chiu n lut quc tch ca cc bn k kt. Hot ng u t quc t cn c trng bi n l mt hnh thc xut khu t bn, tc l a vn, t bn t nc ny sang nc khc hay ni cch khc l c s di chuyn ti sn qua bin gii quc gia. V im ny c th thy hot ng xut khu t bn hay u t quc t cng ging nh vic xut khu hng ha thng thng. Tuy nhin, i vi hng ha c xut khu th quyn s hu s chuyn t ngi bn sang ngi mua, trong khi , hot ng u t quc t, quyn s hu vn, ti sn u t vn thuc v nh u t ban u. 1.1.1.3. Cc ngun lut iu chnh hot ng u t quc t Hot ng u t ngy cng pht trin v m rng th mc phc tp cng

khng ngng gia tng. Cng vi , cc tranh chp u t quc t cng lin tc pht sinh. i vi vic GQTC v u t, lut p dng l vn quan trng v c tnh quyt nh hng u. Thc tin GQTC u t quc t cho thy, cc ngun lut c bn c p dng l cc iu c quc t v u t, Lut quc gia, v tp qun quc t. iu c quc t iu chnh v u t bao gm cc Hip nh u t quc t (IIA) v cc hip nh hi nhp kinh t trong phm vi song phng, khu vc v a phng (EIAs). Cc IIAs l mt trong nhng ngun c bn iu chnh hot ng u t quc t. Theo UNCTAD (2003, tr. 13), t nhng nm 1990 cho n nay, h thng cc IIAs m rng ng k vi s gia tng nhanh chng ca cc BIT (Bilateral Investment Treaties - Hip nh u t song phng) v DTT (Double Taxation Treaties Hip nh chng nh thu hai ln). Mc khc, s gia tng cc tranh chp gia nh u t v nc tip nhn u t cng c nh hng ln ti s pht trin ca cc IIA. Trc thc tin cc tranh chp vi nhng vn pht sinh lin quan ti vic gii thch v p dng IIA ca cc hi ng trng ti, cc Chnh ph gi y a ra nhng iu khon mi, ngn ng mi khi k kt IIA phng nga v gii quyt cc vn ny. V th, cc IIA ang c xu hng m rng phm vi cc vn iu chnh, v ngy cng tr nn phc tp v rc ri hn. Tuy nhin, tu chung li, ni dung ca cc vn bn ny thng l cc vn c lin quan ti khuyn khch v bo h u t; i x u t; tha thun v vic dnh cho nhau quy ch ti hu quc, i ng quc gia; bi thng thit hi; trng dng ti sn ca nh u t; chuyn nhng vn; cc hnh thc v bin php GQTC v u t...nhng cng c th ch cp ti nhng nguyn tc php l chung cho cc ch th khi tham gia vo quan h u t quc t8. Ngoi ra, hot ng u t quc t cng c th c iu chnh mt phn bi cc EIAs vi mc tiu khuyn khch s pht trin ca thng mi ni chung v u t ni ring v d nh trong BTA c chng IV v pht trin quan h u t, hoc trong Hip nh thng mi t do Bc M (NAFTA) c chng XI quy nh v GQTC gia nh u t v Nh nc tip nhn u t.
8

V d nh: Cng c bo m u t a bin (MIGA - Multilateral Investment Guarantee Agreement); Hip nh v cc Bin php u t lin quan n thng mi (TRIMS - Trade-Related Investment Measure); Hip nh a phng v u t (MAI); Cng c Washington 1965 v gii quyt cc tranh chp lin quan n u t gia nh nc v cng dn cc nc khc (ICSID),...

Bn cnh iu c quc t, lut quc gia cng c coi l mt trong cc ngun lut quan trng iu chnh hot ng u t quc t. Php lut ca nc tip nhn u t l la chn thng xuyn nht trong cc v tranh chp lin quan n u t, bi l quc gia tip nhn u t kh c th chp nhn vic s dng lut ca quc gia khc GQTC. C trng hp, ngay c khi nh u t khng ng , v hai bn khng t c tha thun v lut p dng, mt cch ng nhin, lut ca nc tip nhn u t s c Hi ng trng ti la chn.9 Lut ca nc nh u t hay mt nc th ba khng phi l la chn thng thy khi GQTC. Tuy nhin, khng th ph nhn mt thc t l tp qun quc t vn ng mt vai tr ht sc quan trng trong vic gii quyt cc tranh chp lin quan n u t. Thm ch, trong trng hp cc bn c tha thun v lut p dng, v tha thun ny la chn lut quc gia tip nhn u t m khng nhc ti vic s dng tp qun quc t, vn c nhng l do Hi ng trng ti p dng tp qun quc t10. Cc tp qun ny c p dng trong GQTC vi mc ch b sung cho cc khim khuyt, thiu st trong quy nh ca php lut ca mt quc gia (vn l vn tn ti ca bt c h thng php lut no), cng nh b sung cho cc quy nh ca cc BIT. 1.1.1.4 Tnh hnh hot ng u t quc t hin nay K t giai on u ca qu trnh hi nhp vn quc t, cng vi s pht trin ca kinh t, gn lin vi qu trnh ton cu ha, hot ng u t quc t khng ngng thay i v pht trin. giai on u, cc nc thu ht cng nh xut khu vn quc t ch yu l cc nc cng nghip. Ngc li, ngun vn u t chy vo cc nc ang v km pht trin rt nh, dng vn u t t cc nc ny li cng t hn. Tuy nhin, giai on sau li xut hin mt xu hng khc, khi dng chy FDI vo nhng nc ang pht trin v cc nn kinh t mi ni tng dn. c bit cuc khng hong ti chnh v kinh t ton cu nm 2008-2009 tc ng mnh m n dng vn u t quc t. Theo , mc d vn duy tr c v th l ngun u t FDI ln nht nhng s st gim trong u t FDI t nhng nc pht trin vn ngy mt lan rng. Trong khi , cc nc c nn kinh t chuyn i v
9

iu 45 Cng c ICSID. Chng hn, trong v Maffezini v. The Kingdom of Spain, cn c vo BIT Ty Ban Nha c-hen-ti-na v gia ca b n, cho d c cc iu khon v lut p dng trong BIT.
10

10

ang pht trin ngy cng cng c mnh m hn v th ca h trn th gii nh l nhng ngun u t mi cho FDI. i vi vic thu ht u t, u t vo cc nc pht trin so vi cc nc ang pht trin cng gim xung trong nhiu nm v c th tip tc gim trong tng lai. Sau cuc khng hong t cui 2009, hot ng u t quc t trn ton th gii c s tng trng tr li vo na u nm 2010. Tuy nhin, bc sang giai on nm 2011-2012, nn kinh t ton cu li tip tc i mt vi mt lot thch thc nh cuc khng hong n cng ngy cng nghim trng ca khu vc ng tin chung chu u (Eurozone), M - nn kinh t hng u th gii phc hi chm, cn Nht Bn, Trung Quc v cc nc mi ni khc, vn cng c nhng vn ni ti ca mnh cng b nh hng khng nh. Do nhng bt n ca mi trng kinh t ton cu, iu kin tn dng tht cht hn v li nhun gim st khin kh nng ti tr cc d n nc ngoi ca cc cng ty yu i. Mt khc, vic ri ro ngy cng gia tng lm xi mn nim tin ca cc nh u t v do nh u t khng cn mun m rng hot ng ca mnh ra th gii. Kt qu l nhiu cng ty xuyn quc gia (TNCs) ln ang phi iu chnh li k hoch m rng kinh doanh ra bn ngoi, v mt lot cc d n u t mi (greenfield) cng nh thng qua cc hot ng mua bn v sp nhp doanh nghip (M&A) b nh li hoc hy b. Tuy nhin, UNCTAD (2011e, tr. xii) d bo FDI quc t nm 2012 s l 1.700 t USD, cao hn nm 2011 (1.400-1.600 t USD). Trong khi , con s ny ca nm 2013 l 1.900 t USD, bng nm cao nht - 2007. iu ny cho thy kh nng phc hi ca dng vn quc t trong tng lai. Trong di hn, qu trnh phc hi hot ng u t quc t ni chung v FDI ni ring c k vng s trong tng mnh. Tuy tnh hnh phc hi c kh quan nhng vn cn thn trng. L do l v cuc khng hong ton cu cha kt thc v nhng ri ro ti cc th trng nh chu u, M vi tnh trng n cng vn cn tim n. Cng theo bo co ny, nhng nn kinh t mi ni v ang pht trin s tip tc chim quy m ngy cng tng trong hot ng u t ton cu11. Khu vc chu , c bit l ng v ng Nam , c xem nh l ni thu ht vn u t ln nht trong khi khu vc chu u v nhng nc nh Php, c, Anh li c s khi
11

Cc quc gia mi ni v cc nc ang pht trin ang l im n c a chung cho vic thu ht FDI v ng vai tr quan trng trong vic thc y s phc hi FDI khi ln u tin FDI vo cc nc ny chim gn 50% FDI th gii.

11

phc tng i yu hn. Trong khi dng vn u t ang c xu hng chy vo cc nc ang pht trin, mt thc t l phn ln cc nc ny c h thng php lut cha hon thin, trong c php lut v u t. iu ny dn ti nhiu vn php l phc tp v lm tng nguy c pht sinh tranh chp gia nh u t vi c quan Nh nc cc quc gia ny. Bn cnh , lnh vc u t cng c nhng thay i nht nh. Nu nh trc kia, vn u t ch yu chy vo sn xut th hin nay, tri rng trn nhiu lnh vc nh cng nghip dch v, ha cht, khai khong, v c cc ngnh kinh doanh c chu k kinh doanh nhy cm nh thit b in, in t, kim loi v g...Tuy vy, quy m u t vo tng ngnh khc nhau th tng, gim khc nhau. c bit, vn u t vo cc ngnh kinh t t pht thi Carbon xut hin v chim t trng ngy cng ln. C th ni, nhn mt cch tng th, hot ng u t quc t v ang pht trin mnh m, v ngy cng phc tp. iu ny t ra yu cu v hon thin mi trng php l v t ra nhiu vn php l i vi cc bn tham gia quan h u t (cc nh u t, Nh nc ca nh u t, Nh nc tip nhn u t). 1.1.2 Tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t 1.1.2.1 Khi nim Tranh chp l mt khi nim php l c rt nhiu cch hiu v nh ngha khc nhau. Theo t in php l Blacks Law Dictionary, tranh chp c nh ngha l s bt ng hay mu thun v quyn li hay cc yu cu, i hi gia hai ch th. xc nh s tn ti ca tranh chp trong cc v t tng, trong mt v vic do Ta thng trc v cng l quc t (PCIJ) gii quyt, ta a ra mt nh ngha rng v tranh chp, l s bt ng trn c s lut php hay thc t, s mu thun v quan im php l hoc v quyn li gia hai ch th12. Trong mt v khc, Ta n cng l quc t (ICJ) xc nh tranh chp l mt tnh hung m hai bn th hin quan im tri ngc r rng v vic thc hin hay khng thc hin mt ngha v theo tha thun (ICJ, 1950, tr. 65,74). T nhng cch nh ngha trn, c th hiu tranh chp php l c c im l s bt ng, mu thun trn c s lut php hay thc t v quyn li hay ngha v
12

Phn quyt s 2 ca v Mavrommatis Palestine Concessions, nm 1924, PCIJ, series A, No.2, trang 11.

12

gia cc ch th. S mu thun v bt ng ny c th pht sinh trong nhiu loi quan h php lut (dn s, hnh s hoc hnh chnh) v gia cc ch th khc nhau. Trong quan h v u t, tranh chp c th pht sinh gia cc nh u t vi nhau hoc gia nh u t v Nh nc. Trong phm vi ca ti nghin cu khoa hc ny, ngi vit ch xem xt n tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trong quan h v u t quc t. T nh ngha v tranh chp, khi qut c tranh chp u t quc t chnh l s bt ng, mu thun v quyn li hoc ngha v gia cc ch th l nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trong quan h u t. hiu r khi nim tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t, cn hiu c hai khi nim l nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. Nh nc tip nhn u t hay quc gia tip nhn u t l thut ng khng c nh ngha trong cc hip nh u t. Tuy vy, xt t gc nh u t nc ngoi, Nh nc tip nhn u t chnh l quc gia cho php nh u t nc ngoi c cc hot ng u t din ra trn phm vi lnh th quc gia . Trong cc IIA, Nh nc tip nhn u t c hiu l mt bn k kt trong mi quan h vi nh u t ca bn k kt khc. Nh u t hiu theo mt cch khi qut l ngi tin hnh cc hot ng u t nhm mc ch sinh li. Nh u t bao gm th nhn (c nhn) v php nhn (doanh nghip, t chc kinh t,v.v..) c hot ng u t. Xt theo mc ch bo h ca cc hip nh u t, c hai vn cn phi xem xt khi nh ngha thut ng ny, l tiu ch nhn nh mt th nhn hay php nhn l nh u t v cn c quyt nh mt nh u t l nh u t nc ngoi. V tiu ch nhn nh mt th nhn hay php nhn l nh u t, cc hip nh u t xc nh vn ny qua vic nh ngha c th nh th no l hot ng u t (vn ny c nghin cu phn 1.1). Thng qua vic lm r khi nim u t, tiu ch nhn bit nh u t trong mt v tranh chp s c c th ha ty thuc vo hip nh u t ca cc quc gia k kt. Cn c quyt nh mt nh u t l nh u t nc ngoi theo cc hip nh u t thng l quc tch ca nh u t. Quc tch ca nh u t s nh hng n phm vi bo h ca cc IIA do cc hip nh ny c k kt vi mc

13

ch bo h cc hot ng u t nc ngoi13. Vic xc nh quc tch ca nh u t l th nhn trong cc hip nh u t thng dn chiu n lut quc gia ca cc bn k kt (Redfern,A, Hunter, M, Blackaby, N, Partasides, C, 2009, tr.577). V d nh BIT gia Vit Nam v c-hen-ti-na c quy nh khi nim nh u t l bt k th nhn l cng dn mt Bn k kt ph hp vi php lut Bn k kt 14. Mt s IIA a thm cc yu t khc bn cnh lut quc tch ca quc gia k kt, l thi gian c tr15 hoc ni c tr. Vi th nhn mang t hai quc tch tr ln, vic xc nh quc tch trong qu trnh GQTC gia nh u t nc ngoi Nh nc tip nhn u t v s gp nhiu kh khn, nht l khi mt trong s l quc tch ca nc tip nhn (Xem thm ti Hp 1.2). Vi php nhn, cc hip nh u t c th ch quy nh n gin l bo h cho php nhn thnh lp ph hp lut php ca cc bn k kt (Redfern,A, Hunter, M, Blackaby, N, Partasides, C, 2009, tr.577). Cc IIA c th a thm yu t l php nhn phi c tr s16 v/hoc thc t kinh doanh ti quc gia k kt (v d nh BIT Vit Nam Vng quc -man s dng thut ng kinh doanh ng k17). Trong quan h u t quc t, vn quc tch ca php nhn c th b li dng qua hin tng treaty shopping, hin tng gy nh hng n mc ch bo h ca cc hip nh u t (Xem thm ti Hp 1.2).
Hp 1.2 Kh khn v vn xc nh quc tch ca nh u t trong cc IIA Hip nh u t c k kt nhm bo h cc hot ng u t nc ngoi. xc nh c tnh ngoi ca cc hot ng u t, cn xc nh c quc tch ca nh u t. Cc hip nh u t thng c iu khon quy nh v tiu ch mt nh u t c bo h. Vi nh u t l th nhn hay php nhn, quy nh trong IIA thng dn chiu n lut quc tch ca cc bn k kt. Tuy nhin, vic xc nh quc tch ca nh u t theo cc IIA thng gp cc kh khn sau: - Vi nh u t l th nhn, cc BIT gp kh khn trong vic xc nh nh u t c bo h khi th nhn mang hai quc tch gm quc tch ca quc gia nhn u t v quc tch ca quc gia cn li. Lc ny, theo tp qun ca php lut quc t, quc gia khng phi l
13

iu ny c hiu l cc IIA c mc ch bo h nh u t c quc tch ca mt Bn k kt khc vi Bn k kt l quc gia tip nhn u t ca nh u t . 14 Xem im a, Khon 2, iu 1, BIT Vit Nam c-hen-ti-na. 15 Xem im c, Khon 1, iu 1, BIT Vit Nam c. 16 Xem im ii, Khon a, iu 1, BIT c n nm 1998. 17 Xem Khon b, iu 2, BIT Vit Nam man.

14

nc s ti s tin hnh cc bin php bo v ngoi giao thay mt cng dn nc mnh khi h c nhng khiu kin i vi quc gia tip nhn u t (UNCTAD, 2011b, tr.14). C nhng BIT cp n vn ny v a ra gii php xc nh quc tch ca th nhn l quc tch chi phi v c hiu lc (dominant and effective nationality) 18, theo th nhn s c xc nh l mang quc tch c nhng tnh cht trn. - Vi nh u t l php nhn, kh khn trong vic xc nh quc tch pht sinh t vic li dng quc tch t c mc ch bo h t cc IIA ca nh u t. C th, nh u t ca mt nc th ba c th li dng quc tch ca php nhn bng vic thnh lp php nhn ti mt trong cc bn k kt c bo h khi u t vo bn k kt cn li. Tng t nh vy, nh u t ca mt bn k kt c th thnh lp php nhn ti bn k kt khc c bo h khi u t vo chnh quc gia m nh u t mang quc tch. Cc trng hp trn l v d cho hin tng treaty shopping, mt hin tng ph bin gy nh hng n mc ch bo h ca cc hip nh u t.

Tm li, nh u t nc ngoi l mt thut ng phi c nh ngha theo tng hip nh u t c th, nht l vn quc tch khi xt n yu t nc ngoi ca nh u t. 1.1.2.2 c im Tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c mt s c im c th nh sau: - V ch th, tranh chp pht sinh gia hai ch th c a v php l khc bit, l nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. a v php l ca nh u t nc ngoi trong quan h u t quc t (mt loi quan h php lut trong t php quc t) do quc tch ca nh u t quyt nh. Khc vi nh u t, a v php l ca Nh nc khi tham gia vo quan h ny do tp qun ngoi giao quyt nh, tc l Nh nc gi a v l ch th c bit trong cc quan h t php quc t. Nh nc c a v php l c bit th hin quyn min tr t php v quyn min tr i vi ti sn ca quc gia. Nh vo quyn min tr ny m khi tham gia vo quan h u t quc t, Nh nc v th c li hn so vi nh u t nc ngoi do khng phi chu vic xt x hay bt k bin php cng ch no khi vi phm tha thun u t. iu ny gy nn s bt bnh ng i vi nh u t trong quan h u t vi Nh nc. Tuy nhin, vi s pht trin ca thng mi quc t gia cc quc gia, trn th gii nhiu quc gia
18

Theo iu 1 Hip nh mu v u t ca Hoa K nm 2004 (US Model BIT).

15

p dng quyn min tr tng i cho Nh nc, theo vic min tr p dng cho cc giao dch khng mang tnh thng mi19. iu ny th hin vic cc quc gia chp nhn vic nh u t a tranh chp vi Nh nc ra gii quyt theo cc c ch mang tnh quc t (gii quyt theo t tng trng ti ICSID hay PCA,v.v..) v tha nhn quyn khiu ni ca nh u t i vi nhng quy nh hay chnh sch khng ph hp ca Nh nc (th hin vic nhiu quc gia k kt Cng c ICSID theo nh u t c quyn kin trc tip Nh nc tip nhn u t). D vy, khng phi mi quc gia u tha nhn quyn ny, do quyn min tr t php tuyt i trong cc giao dch thng mi vn tn ti v gy cn tr cho quan h u t quc t. - V phm vi tranh chp, tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t rt a dng, c th pht sinh t s vi phm mt hay mt s iu khon trong IIA hoc vi phm ngha v theo hp ng (nu c) hoc c hai. Nh u t nc ngoi c th khi kin quc gia nhn u t da trn hip nh u t hoc da trn hp ng. - V phng thc GQTC, tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c th c gii quyt bng phng thc mang tnh ti phn hoc khng mang tnh ti phn. Cc phng thc ph bin l kin ra ta n hoc trng ti, ngoi ra cn c thng lng, ha gii nhng cc phng thc ny t ph bin hn. Phng thc GQTC c th c quy nh ngay trong IIA hoc quy nh trong hp ng (nu c) gia nh u t nc ngoi v c quan Nh nc ca nc tip nhn u t. Tuy nhin, c nhng trng hp iu khon GQTC (c hiu lc) quy nh trong IIA v hp ng khc nhau. Lc ny, phng thc GQTC c chn s ph thuc vo vic khiu ni ca cc bn cn c vo IIA hay hp ng. Nu vic khiu kin cn c vo IIA, iu khon GQTC trong IIA s c p dng v nu cn c vo hp ng, iu khon GQTC trong hp ng s c p dng.

19

Xem thm Bnh Quc Tun, Quyn min tr ca quc gia trong t php quc t Vit Nam, ti a ch http://www.nclp.org.vn/nha_nuoc_va_phap_luat/phap-luat/quoc-te/quyen-mien-tru-cua-quoc-gia-trong-tuphap-quoc-te-viet-nam. Cng theo bi ny, Thuyt quyn min tr tng i do cc hc gi ca cc nc theo ch chnh tr t bn ch ngha khi xng v xy dng nhm loi tr kh nng hng quyn min tr ca cc cng ty thuc s hu nh nc ca cc nc theo ch chnh tr XHCN khi tham gia vo cc quan h kinh t thng mi quc t. Hc thuyt ny nhanh chng c cc nc khc ng h v c th ha vo cc o lut quc gia.

16

Bn cnh , quy trnh t tng trong GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c th ko di v gy tn km do kh khn trong vic xc nh quc tch ca nh u t, kh khn khi xc nh mt hot ng u t c thuc phm vi iu chnh ca IIA hay khng,v.v.. 1.2 Khi qut v gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t 1.2.1 Cc phng thc gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t 1.2.1.1 Gii quyt tranh chp bng phng thc bo h ngoi giao Quyn bo h ngoi giao l quyn ca mt quc gia i din cho cng dn nc mnh khi kin mt quc gia khc. Trong u t quc t, GQTC thng qua phng thc bo h ngoi giao l vic quc gia m nh u t c quc tch ng ra thay mt nh u t khiu ni nc nhn u t (ti cc th ch t php quc t Ta n cng l quc t (ICJ) hay cc Ta n khu vc nh Ta n cng l chu u (ECJ)). Quyn ca quc gia m nh u t c quc tch ng ra bo v cng dn ca nc mnh trong cc v tranh chp gia nh u t vi quc gia khc l mt nguyn tc c bn ca lut php quc t20. Vic GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t bng bo h ngoi giao c nhng iu kin sau: - Vic khiu ni ca quc gia m nh u t c quc tch i vi quc gia tip nhn u t phi tun th nhng quy tc ca lut php quc t, c bit l quy tc xc nh quc tch ca nh u t (quc tch ca nh u t c nghin cu ti phn 1.1.2) . - Cc Nh nc c th t do la chn cc phng tin v bin php thc hin bo v ngoi giao. H c th s dng bt c phng thc hp php no, d n mang tnh thiu thin ch. H cng c th s dng mt vi bin php khng chnh thng min l chng c coi l s tr a hp l (Nguyn Hong Anh, 2011, tr.20) 1.2.1.2 Gii quyt tranh chp bng ta n Gii quyt tranh chp bng ta n l phng thc gii quyt mang tnh ti phn. Tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c th
20

Xem them phn quyt ca Ta thng trc cng l quc t PCIJ trong v The Mavrommatis Palestine Concessions (1924).

17

c gii quyt bng Ta n ca quc gia nhn u t, Ta n ca quc gia m nh u t c quc tch. Trnh t v th tc GQTC ty thuc vo lut php tng quc gia. D xt x ti bt k quc gia no th phng thc GQTC bng ta n quc gia u c nhng c im chung sau: - V thm quyn xt x: Ta n ca mi quc gia khng c thm quyn ng nhin trong vic gii quyt mt v tranh chp. Vic xc nh thm quyn GQTC trong quan h u t c yu t nc ngoi da vo s tha thun ca cc bn trong quan h hoc da vo cc iu c quc t c lin quan. Theo , tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t c th c gii quyt bng phng thc ny nu hp ng hay IIA c quy nh. - V tnh chung thm ca phn quyt ca Ta n: Nhn chung, Ta n ca cc nc trn th gii thng c hai cp xt x l s thm v phc thm. Theo , phn quyt ca Ta n cp s thm khng c hiu lc thi hnh ngay (khng c tnh chung thm) m phi i sau mt khong thi gian nht nh (khong thi gian ny c dnh cho vic khng co hay khng ngh). Nu c khng co, khng ngh c hiu lc, bn n s c xt li cp phc thm. - V vic thi hnh cc phn quyt ca Ta n: Cc phn quyt c hiu lc ca ta n c tnh cht cng ch. Tuy nhin vi tranh chp c mt bn ch th l quc gia, vic thc thi cc phn quyt bt li (i vi quc gia ) ca ta n ph thuc vo nhiu yu t. Vi cc phn quyt ca ta n quc gia khc vi quc gia nhn u t, vic thi hnh phn quyt trn ti quc gia tip nhn u t ph thuc vo c ch h tr quy nh trong cc hip nh tng tr t php hay da trn nguyn tc c i c li gia cc Nh nc21. 1.2.1.3 Gii quyt tranh chp bng trng ti Gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t bng phng thc trng ti l mt xu hng ph bin hin nay. Trng ti cng l mt phng thc mang tnh ti phn nhng khc vi GQTC bng ta n, phng thc trng ti c th tc n gin v linh hot hn. Trng ti c hiu l c quan trung gian c cc bn ng s giao tranh chp cho xt x (Nguyn Th M, 2009, tr.249). T c th thy trng ti l
21

V d nh iu 343 B lut T tng dn s ca Vit Nam c quy nh vic thi hnh phn quyt ca ta n nc ngoi da trn c s iu c quc t hoc trn nguyn tc c i c li.

18

phng thc GQTC m cc bn c th t do tha thun v chn la. Trng ti c thnh lp theo hai hnh thc l trng ti v vic v trng ti quy ch. Trng ti v vic l hnh thc trng ti c thnh lp khi c tranh chp xy ra v gii tn khi tranh chp c gii quyt xong. Cc bn c th t chn la th tc GQTC p dng cho trng ti v vic. Theo nhiu IIA hin nay, tranh chp v u t c th c gii quyt bng trng ti v vic theo Quy tc trng ti ca UNCITRAL, hay B quy tc cho GQTC gia hai bn trong c mt bn l Nh nc ca Ta trng ti thng trc (PCA) (thuc b quy tc chn la ca PCA). Trng ti thng trc l trng ti thnh lp v hot ng theo mt quy ch nht nh. Khc vi trng ti v vic, PCA c a im hot ng v quy ch lm vic c th nn cc bn ng s khng cn chn la v th tc trong tha thun trng ti. Hin nay, Trung tm quc t v xt x tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t (ICSID) v Phng thng mi quc t ICC l cc ta trng ti thng trc ph bin trong vic gii quyt cc khiu ni ca nh u t nc ngoi lin quan n quc gia s ti. Ngoi ra cn c nhiu ta trng ti thng trc khc gii quyt cc tranh chp dng ny nh Ta trng ti thng trc Stockholm (SCC), Trng ti v vic v trng ti thng trc tuy khc nhau v cch thc thnh lp v hot ng nhng cng c chung nhng c im sau: - V thm quyn xt x: Thm quyn xt x ca trng ti i vi mi v tranh chp ph thuc vo tha thun trng ti ca cc bn. Mt tha thun trng ti c hiu lc php l mi cho php trng ti c thm quyn i vi mt v vic. Tha thun trng ti trong vic GQTC gia nh u t v Nh nc tip nhn u t c th c quy nh ngay trong IIA hoc do cc bn tha thun trong hp ng (nu c). - V lut p dng trong GQTC bng trng ti: bao gm lut t tng trng ti v lut p dng cho ni dung tranh chp. Lut t tng trng ti c th do cc bn chn la nu xt x bng trng ti v vic, cn trng ti quy ch c lut t tng ring. Lut p dng cho ni dung v tranh chp ph thuc vo tnh cht v phm vi v tranh chp. Thng thng, cc IIA c quy nh v lut c hi ng trng ti p dng gii quyt cc tranh chp theo hip nh bao gm bn ngun lut l IIA, php lut ca Bn k kt c lin quan, cc hip nh c k kt c lin quan cc

19

nguyn tc chung ca lut php quc t22. Quy nh dng ny trong IIA ch mang tnh cht lit k cc ngun lut m khng ch r vic u tin p dng ngun lut no nu c mu thun xy ra (nht l mu thun gia lut quc gia v lut quc t). - V tnh chung thm ca phn quyt trng ti: Trng ti ch c mt cp xt x. Theo lut trng ti ca nhiu quc gia, phn quyt trng ti c tnh chung thm v c hiu lc thi hnh ngay sau khi ban hnh23. Vic hy phn quyt trng ti ch xy ra khi trng ti khng c thm quyn gii quyt v tranh chp hoc pht sinh vn v hiu lc ca tha thun trng ti. Trong vic GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t, Cng c ICSID c quy nh v quyn yu cu hy b phn quyt trng ti ca cc bn24, tuy nhin y l vn mang tnh th tc v khng phi l cp xt x th hai trong t tng trng ti. - V vic thi hnh phn quyt c hiu lc ca trng ti: Phn quyt c hiu lc ca trng ti c tnh cng ch thi hnh i vi cc bn lin quan. Vi phn quyt ca ta trng ti trong mt quc gia, nu cc bn khng t nguyn thi hnh, c quan thi hnh n cc nc u c cc c ch h tr25 nhm m bo vic thc thi cc phn quyt ny. Cn vi phn quyt ca ta trng ti nc ngoi hay trng ti quc t, c ch h tr cho vic cng nhn v thi hnh c quy nh trong Cng c New York v cng nhn v thi hnh phn quyt ca trng ti nc ngoi (Cng c New York 1958) v cc iu c quc t v trng ti khc. 1.2.1.4 Cc phng thc gii quyt tranh chp khc Ngoi cc phng thc mang tnh ti phn, cn c nhng phng thc khng mang tnh ti phn GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t nh thng lng, ha gii. Cc phng thc khng mang tnh ti phn cho php cc bn chia s ri ro v t nguyn thc hin kt qu thu c, tuy nhin cc bn khng chu rng buc v mt lut php v vic thc hin cc cam kt cui cng. Thng lng l hnh thc GQTC khng cn n vai tr ca ngi th ba. c im c bn ca thng lng l cc bn cng nhau trnh by quan im, tm

22

Xem thm Alan Redfern, Martin Hunter, Nigel Blackaby, Constantine Partasides, Sd, trang 585 v iu 30, Hip nh u t song phng mu ca Hoa K nm 2004 (US Model BIT). 23 V d nh Khon 5, iu 61 Lut Trng ti thng mi ca Vit Nam nm 2010. 24 Xem iu 52 Cng c ICSID. 25 C ch h tr trn y c hiu l cc quy nh trong lut php m bo vic thi hnh phn quyt trng ti nu cc bn khng t nguyn thi hnh. Xem thm Chng X Lut Trng ti thng mi ca Vit Nam nm 2010.

20

ra cc bin php thch hp trn c s i n thng nht gii quyt cc bt ng (Nguyn V Hong, 2003 tr.40). Thng lng l phng thc n gin, t tn km, khng lm phng hi n quan h hp tc vn c gia hai bn, v khng b rng buc bi cc th tc php l. Trong cc hip nh u t quc t, thng lng thng l phng thc GQTC c a ra p dng u tin. V d nh Khon 1 iu 12 BIT Vit Nam c c quy nh khi xy ra tranh chp gia mt Bn k kt v i tng c quc tch ca Bn k kt kia, cc bn c gng gii quyt thng qua hip thng v m phn. Cc hip nh u t cp n thng lng trong iu khon v GQTC nhm mc ch khuyn khch cc bn trong tranh chp gii quyt cc vng mc mt cch thn thin. Phn ln cc BIT quy nh cc bn trong tranh chp phi thng lng (hoc ha gii) trong khong thi gian ti thiu trc khi khi kin ra trng ti hoc ta n. V d nh Khon 2 iu 8 BIT Chi-l H Lan nm 1998 c quy nh nu vic GQTC bng cc phng thc c tnh thaan thin khng thnh, sau 3 thng k t ngy mt trong cc bn yu cu GQTC bng cc phng thc , cc bn mi c quyn np khiu ni ln ta n hoc trng ti. Ha gii l hnh thc GQTC c s tham gia ca bn th ba c lp do hai bn cng chp nhn hay ch nh ng vai tr trung gian h tr cc bn nhm tm kim nhng gii php thch hp cho vic gii quyt xung t (Nguyn V Hong, 2003 tr.42). Ha gii c nhng c im sau: - Bn th ba c tnh cht trung gian ha gii phi khng c li ch i lp hay li ch gn lin vi cc bn trong v tranh chp. - Ha gii gm ngoi th tc t tng v trong th tc t tng. Ha gii trong t tng l mt th tc bt buc ca ta n nhiu nc. Ha gii c c im l s linh hot v gi m vic i thoi gia cc bn. Do , ha gii c nhiu IIA quy nh l phng thc ban u (bn cnh thng lng) trong vic gii quyt cc tranh chp v u t. V d iu 23 BIT mu ca Hoa K nm 2004 c quy nh khi GQTC v u t, u tin cc bn nn s dng cc phng thc nh tham vn v m phn, bao gm c nhng phng thc khng mang tnh ti phn v c s tham gia ca bn th ba. Trn th gii, v mt lp php, ha gii ngy cng c quan tm th ch ha trn c bnh din quc gia, khu vc v quc t. y cng l iu gii thch cho vic ra i cc trung tm ha gii v cc quy tc ha gii ca cc t chc quc t nh

21

Quy tc ha gii mu ca UNCITRAL 2002, quy trnh ha gii khng bt buc ca Phng Thng mi quc t (ICC) ti London,v.v.. (Dng Qunh Hoa, 2012). Quy tc ha gii cng c quy nh trong Cng c Washington v GQTC u t gia Nh nc v cng dn ca Nh nc khc nm 1965 (Cng c ICSID). Theo , cng c thit lp quy trnh v cc phng tin nhm s dng ha gii GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t26. 1.2.2. Cc c ch gii quyt tranh chp c th gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t 1.2.2.1 C ch song phng C ch song phng gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c hiu l cc quy nh v th tc v phng thc GQTC trong cc hip nh song phng v u t. iu khon quy nh v GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t xut hin trong cc BIT t nhng nm 1960 (UNCTAD, 2007, tr.7). Trc , cc quy nh ny cha ph bin v cc nc c xu hng p dng hc thuyt Calvo, theo tranh chp lin quan n u t nc ngoi phi c gii quyt theo t tng ca quc gia tip nhn hot ng u t 27. Tuy nhin, khi a cc iu khon v tranh chp u t vo cc BIT, cc nc cng c cch tip cn khc nhau v c ch GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn. Trc nm 1968, hu nh cc BIT ch cung cp c ch GQTC gia quc gia vi quc gia (i vi tranh chp gia Nh nc tip nhn u t v NT nc ngoi) thng qua vic thit lp hi ng trng ti v vic hoc a tranh chp ln ICJ (Newcombe, A v Paradell, L, 2009, tr.44). V d nh BIT ca c Pakistan nm 1959 quy nh GQTC v u t thng qua ICJ nu cc bn k kt u ng , hoc nu khng th theo yu cu ca bn bt k, GQTC theo t tng trng ti (Khon 1 iu 11)28. n nm 1968, BIT ca H Lan Indonesia c th coi l BIT u tin cho php c ch GQTC trc tip gia quc gia v nh u t vi tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. T n nay, cc
26 27

Xem thm Chng III Cng c ICSID. Xem thm Chen Huiping, The Investor-State Dispute Settlement Mechanism: Where to go in the 21 st century?, The journal of World Investment and Trade, 12/2008. 28 Cng trong iu 11 BIT c-Pakistan nm 1959, t chc trng ti GQTC phi gm 3 thnh vin, mi bn c ch nh mt trng ti vin v 2 ngi ny s ch nh tip trng ti vin th 3 (thuc mt nc th ba khng phi bn k kt BIT).

22

BIT thng c iu khon quy nh ring v tranh chp v GQTC gia nh u t ca mt bn k kt vi bn k kt khc. Trong cc BIT, thng nhng iu khon v GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t s quy nh phm vi tranh chp c coi l tranh chp gia nh u t v quc gia tip nhn u t; trnh t p dng cc phng thc GQTC; quyn chn la phng thc GQTC ca nh u t; cam kt ca cc bn k kt v vic cng nhn v thi hnh bn n trng ti ti quc gia c lin quan. C nhiu BIT cn quy nh chi tit hn v th tc cn thit trc khi tin hnh GQTC bng cc phng thc t tng quc t. Nhng th tc thng gm tham vn (cc BIT thng quy nh mt khong thi gian nht nh cc bn tham vn nhng vn pht sinh tranh chp)29, yu cu vic nh u t phi s dng ht nhng bin php GQTC ti quc gia s ti30, V trnh t p dng cc phng thc GQTC, cc BIT thng c xu hng quy nh v vic cc bn GQTC thng qua tham vn v m phn trc khi a tranh chp ra ta n hoc trng ti31. V vic la chn cc phng thc ti phn, hu nh cc BIT u cho php GQTC bng trng ti v vic theo cc quy tc trng ti quc t hoc trng ti thng trc ca ICSID, ICC hay SCC. Mt s BIT cn a thm phng thc GQTC bng ta n ca quc gia s ti nh BIT Lucxembourg Botswana nm 2003 (iu 12), BIT Thi Lan Ai Cp nm 2000 (iu 10), 1.2.2.2 C ch a phng C ch a phng GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c hiu l cc quy nh v th tc v phng thc GQTC trong cc hip nh a phng32 lin quan n u t. Trn th gii c rt nhiu hip nh a phng lin quan n u t nh Hip nh u t ca Khu vc u t chung COMESA nm 1994, Hip nh u t ton din ASEAN 2009, Hip c nng lng ECT nm 1994, Hip nh v Khu vc thng mi t do Bc M (NAFTA) nm 1994, Cng c Washington v GQTC u t gia mt quc gia v cng dn ca quc gia khc nm 1965 (Cng c ICSID),
29 30

Xem iu 8 BIT H Lan Chi L nm 1998. Xem iu 9 BIT Trung Quc Cte DIvoire nm 2002. 31 Xem Khon 2 iu 15 BIT Hn Quc Nht Bn nm 2003. 32 Hip nh a phng c hiu l cc hip nh c k kt bi nhiu hn 2 quc gia.

23

Do phm vi ca nghin cu khng th bao qut ht cc hip nh a phng v u t nn nghin cu ch tp trung vo c ch GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trong mt s hip nh tiu biu. Nhn chung, theo xu hng hin nay, cc hip nh a phng v u t khng ch c quy nh v GQTC gia cc Nh nc trong vic tun th cc ngha v ca hip nh m cn cp ti c vic GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t, v d nh Hip nh v Khu vc thng mi t do Bc M (NAFTA) nm 1994 (phn B Chng 11), Hip c nng lng ECT nm 1994 (Phn V),Hip nh u t ca Khu vc u t chung COMESA nm 1994 (iu 28). Theo xu hng ny, nu nh trc y Hip nh khung v Khu vc u t ASEAN nm 1998 ch yu cp ti GQTC gia cc quc gia thnh vin33 th Hip nh u t ton din ASEAN 2009 dnh ring phn B (t iu 28 ti iu 41) quy nh v GQTC gia nh u t v mt quc gia thnh vin. V ni dung ca cc iu khon v GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t, cc hip nh thng quy nh v trnh t p dng cc phng thc nh BIT v cc phng thc GQTC thng bao gm c t tng trong nc (kin ra ta n nc s ti) v t tng quc t (kin ra trng ti quc t). C hip nh ch quy nh v trnh t cng nh cc phng thc GQTC chn la34, tuy nhin cng c hip nh quy nh chi tit v th tc v yu cu v vic np khiu ni ca cc bn, th tc ch nh trng ti vin v ni tin hnh t tng trng ti35,... V vic GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trn phm vi quc t, Cng c Washington v GQTC u t gia mt quc gia v cng dn ca quc gia khc nm 1965 l cng c u tin thnh lp mt t chc quc t c lp (ICSID) gii quyt dng tranh chp c th ny. Cng c ICSID ch p dng cho vic GQTC gia nh u t ca mt nc k kt cng c v quc gia k kt khc. Cng c cung cp khun kh php l cho vic GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. Bn cnh cng c c nhng quy nh rng buc v vic thi hnh phn quyt ti quc gia thnh vin c lin quan. Bn

33

Hip nh dn chiu ti Ngh nh th v c ch GQTC nm 1996 gii quyt cc tranh chp gia cc quc gia thnh vin, bn cnh cng quy nh v vic thnh lp mt c ch GQTC ring nu cn thit (iu 17) 34 Xem iu 26 Hip nh ECT nm 1994. 35 Xem Chng 11 Hip nh NAFTA nm 1994, phn B Hip nh u t ton din ASEAN nm 2009.

24

cnh c ch GQTC theo cng c ICSID, Trung tm cn ban hnh Quy tc v GQTC gia mt quc gia v cng dn ca quc gia khc theo c ch Ph tr nm 1978. Theo phm vi cc tranh chp c gii quyt thng qua c ch ny bao gm tranh chp pht sinh trc tip hoc khng trc tip t u t, gia nh u t ca mt nc v quc gia tip nhn u t khi c t nht mt trong cc bn (quc gia m nh u t c quc tch hoc Nh nc tip nhn u t) l thnh vin ca Cng c ICSID. 1.2.3 Vai tr ca cc c ch gii quyt tranh chp trong s pht trin u t quc t Trong quan h u t quc t, tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t xy ra l iu khng th trnh khi. Khi xy ra tranh chp, cc bn khng ch thit hi v mt vt cht m cn c th tn hi n uy tn cng nh mi quan h ca cc quc gia vi nhau. Do , cc c ch GQTC hiu qu s gip cc bn bo v c quyn li ca mnh v duy tr mi quan h tin cy, hiu bit ln nhau. C ch GQTC hiu qu s gip thc y quan h u t quc t trn hai kha cnh: - V pha nh u t nc ngoi (i tng bo h ca cc hip nh u t), khi cc hip nh u t quy nh gi m v cc cch thc GQTC trong u t cng nh to c khung php l cho php nh u t tip cn c cc phng thc GQTC ph bin trn th gii, nh u t s an tm hn khi u t vo mt quc gia. Ni cch khc, chnh cc quy nh v GQTC trong hip nh trao cho nh u t cng c hu hiu bo v cc quyn li chnh ng ca mnh khi tin hnh hot ng u t nc ngoi. - V pha Nh nc tip nhn u t, s tin b trong quy nh v GQTC trong hip nh u t gp phn khng nh trong vic thc y u t nc ngoi vo quc gia . ng John Snow, cu th k Kho bc Nh nc Hoa K tng ni tp trung vo quy trnh gii quyt tranh chp l mt cch thc y u t trc tip nc ngoi (Khozem Merchant 2005). Nh nc khi chp nhn vic GQTC trong u t bng cc phng thc mang tnh quc t s to c hnh nh v mi trng php l minh bch cho cc nh u t nc ngoi. Hn na, cc c ch

25

GQTC u t hiu qu cn gip chnh quc gia s ti bo v c chnh sch ca mnh khi i din vi nhng khiu ni ca nh u t nc ngoi. Ni chung, c ch GQTC hiu qu s gp phn m bo cng bng cho cc bn trong tranh chp. Thng qua cc c ch , Nh u t nc ngoi v quc gia s ti s ni ln c quan im ca mnh v bo v c quyn li ca mi bn. Do , quan h u t quc t s c thc y v nguy c pht sinh tranh chp trong u t cng s c hn ch.

26

CHNG 2: THC TRNG GII QUYT TRANH CHP U T QUC T GIA NH U T NC NGOI V NH NC TIP NHN U T TRN TH GII V KINH NGHIM CA MT S QUC GIA
2.1. Thc trng gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t trn th gii 2.1.1 Thc trng s dng phng thc bo h ngoi giao Cng vi pht trin ca cc phng thc gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc, phng thc bo h ngoi giao ngy nay c vai tr km r rt i vi vic bo v quyn li ca nh u t trc Nh nc ca mt quc gia khc, v t c s dng hn. Vic gii hn s dng phng thc ny c th hin trong cc hip nh u t song phng v a phng. Cng c ICSID c quy nh r rng trong iu 27.1: Khng mt nc k kt no c a ra bin php bo h ngoi giao, hay khi kin quc t, lin quan n mt tranh chp m cng dn ca nc vi nc k kt khc ng hoc phi a ra gii quyt bng trng ti theo Cng c ny, tr phi quc gia k kt khng tun th phn quyt c a ra. cp song phng, cc BIT cng c quy nh tng t nh, v d nh iu 12.3 BIT gia Vit Nam v c (1991), iu IX.16 BIT Vit Nam Chile (1999). Mt trong nhng u im ni bt ca c ch GQTC gia nh u t nc v ngoi Nh nc tip nhn l trnh i u chnh tr gia cc quc gia. Khi nh u t gp kh khn trong vic i Nh nc tip nhn bi thng thit hi theo cc phn quyt ca trng ti quc t, h c th cu vin n hnh ng ca Chnh ph nc mnh. V d trong v Patuha Power Ltd vs. Cng ha Indonesia (phn quyt UNCITRAL 16/10/1999), Chnh ph Indonesia khn thc hin vic bi thng cho nh u t theo phn quyt. Sau , Patuha c tr mt phn tin bi thng t bo him ri ro chnh tr cp bi mt c quan thuc Chnh ph Hoa K l Cng ty u t t nhn ra nc ngoi (Overseas Private Investment Corporation OPIC). OPIC sau ny i c s tin hon tr t Chnh ph Indonesia qua nhng ng

27

thi ngoi giao v sc p t Hoa K36. Nh cp trn, bo h ngoi giao vn c php v c vai tr quan trng trong mt s trng hp Nh nc tip nhn u t trong tranh chp vi nh u t nc ngoi khng thi hnh phn quyt trng ti c a ra. Ngoi ra, trong qu trnh xt x tranh chp vi nh u t nc ngoi, Chnh ph b khi kin da vo quyn lc ca mnh c th c hnh ng gy kh khn v e da nh u t. Do , bo h ngoi giao vn gi vai tr nht nh trong vic bo v quyn v li ch chnh ng ca nh u t. Chnh ph cc nc, nht l vi cc nc ang pht trin nn tun th nghim ngt ngha v ca mnh i vi nh u t nc ngoi trong cc IIA, c bit l vic tun th phn quyt ca trng ti quc t trnh i u chnh tr v nh hng xu ti quan h gia cc quc gia. 2.1.2. Thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t theo phng thc ta n Gii quyt tranh chp gia nh u t v nc tip nhn bng con ng ta n c ng h bi hc thuyt Calvo cho rng thm quyn gii quyt cc tranh chp u t quc t thuc v quc gia ti din ra hot ng u t, v nh u t phi s dng ta n nc tip nhn37. Mt s nc M Latin trc y ng h quan im ny v quy nh rng tranh chp gia nh u t v nc tip nhn ch c gii quyt bng con ng t tng trong nc. Quan im ny cn c th hin trong mt s hip nh khu vc ngn cc nc thnh vin cho php nh u t nc ngoi c i x u i hn so vi nh u t trong nc, v u tin GQTC bng ta n quc gia tip nhn u t38. Xu hng sau ny ca cc nc ang pht trin v cc nc c nn kinh t chuyn i l chuyn sang GQTC lin quan n u t ni trn bng cc c ch GQTC quc t. Cc nh u t nc ngoi rt ng h bc chuyn i ny v cho
36 Xem thm ti Government to pay OPIC claim of $260m, The Jajarta post, lin kt http://www.thejakartapost.com/news/2001/05/12/government-pay-opic-claim-260m.html 37 Theo t in php l Hoa K, lin kt http://definitions.uslegal.com/c/calvo-doctrine/ truy cp ngy 6/3/2012 v Shea, D., (1955, tr.9) 38 Ni dung ny cng c quy nh ti iu 50 v 51 ( c sa i nm 1991) ca Quyt nh S 24 ca Hi ng Hip nh Cartagena 1971 (gia Bolivia, Colombia, Ecuador v P-ru). Ti Hin chng Lin hip quc v Quyn kinh t v ngha v ca cc quc gia 12/12/1974 nhn mnh rng cc quc gia c quyn iu chnh v thi hnh thm quyn ca mnh i vi u t nc ngoi trong phm vi lnh th quc gia theo lut php ca quc gia v ph hp vi mc tiu v cc u tin quc gia, qua y thy rng Hin chng khng ngn cm s dng cc bin php quc t ha, m ch khng a ra ch trng ng h cc bin php (UNCTAD, 2003, tr. 27-28, tr.12)

28

rng tranh chp gia nh u t v nc tip nhn nn c gii quyt bng cc c ch GQTC c iu chnh bi cc th tc v tiu chun quc t, in hnh l bng phng thc trng ti quc t (UNCTAD 2003, tr.13). Cng chnh v vy m cc nc ang pht trin k kt cc hip nh u t vi iu khon GQTC c ni dung nh trn nh l mt cng c nhm thu ht vn u t nc ngoi. Tuy nhin, theo William S. Dodge (2006 tr.30), GQTC thng qua ta n quc gia c th c s dng i vi cc tranh chp quy m khng ln, v tranh chp i vi cc c quan qun l, quan chc cp thp. V d nh trong khun kh NAFTA, Hi ng trng ti v Loewen cho rng s l khng c l nu mt quc gia phi i mt vi ngha v php l v hnh vi vi phm lut php quc t do nhn vin t php cp thp gy ra khi m cha tin hnh phc thm ta n quc gia. Hin nay, vic u tin GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t bng ta n trong nc ang c du hiu quay tr li, ch yu do quan ngi v vic GQTC theo c ch quc t bng trng ti c th nh hng n quyn ban hnh cc chnh sch cng cng ca quc gia. Mt v d l trong FTA gia M v Australia (2004), Australia thng lng khng a vo iu khon v GQTC u t gia nh u t v Nh nc tip nhn v y l FTA song phng duy nht ca M khng c iu khon ny39. Australia ch trng m phn cc quy nh tng t trong cc hip nh thng mi khc, do nhng tranh chp trong lnh vc ny s c gii quyt bng ta n trong nc. Mt khc Chnh ph Australia cng khuyn co nh u t nc mnh cn nhc v nh gi k trc khi quyt nh u t vo mt quc gia m h khng c bo h bng cc c ch gii quyt tranh chp quc t (Emerson C. 2011, tr. 14). 2.1.3. Thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t theo phng thc trng ti Gii quyt tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t theo phng thc trng ti c cp n trong rt nhiu trong IIA. So vi ta n quc gia, cc hi ng trng ti quc t c lp c nh u t nh gi l khch quan,

39

i vi Australia, in hnh l v vic cc cng ty thuc l phn i quy nh mi ca Chnh ph theo bao b thuc l ch c mt mu n gin v khng in cc hnh qung co khc. Quy nh ny hng n mong mun lm gim t l ht thuc l, bo v sc khe cng ng v c ngi dn ng h rng ri. Tuy nhin quy nh mi li gp phn i mnh m t pha cc cng ty thuc l trong mt thi gian di. (Patricia Ranald, 2011)

29

cng bng v minh bch hn. Nh phn tch phn trn, cc Nh nc tip nhn u t, nhm khng nh cam kt v mt mi trng u t lnh mnh, ngy cng c xu hng chp nhn phng thc GQTC mang tnh quc t ny. iu ny c th c chng minh bng s ph bin ca cc IIA c cp song phng v a phng c quy nh v GQTC bng trng ti nh BIT Vit Nam Argentina, BIT Vit Nam Australia, BIT mu ca Canada, BIT mu ca Hoa K, Hip nh u t ton din ASEAN 2009 (Phn B), Hip nh thng mi t do Bc M NAFTA 1994 (Chng 11), Hip nh Nng lng ECT (Phn 3 v iu 26), FTA Hoa KChile 2003 (Chng 10),... Trn thc t, trng ti cng l phng thc c s dng ph bin trong cc v tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. S v tranh chp c a ra trng ti ngy cng tng, nu nh nhng nm 1990-1995, phng thc ny cn kh xa l trong lnh vc u t (mi nm ch c khong 0-2 v tranh chp c a ra trng ti) th ti giai on 2000-2010, con s ny tng ln trung bnh t 20-30 v/nm Tnh ti thi im cui nm 2010, tng s v tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t c a ra gii quyt bng trng ti c bit l 390 v, trong ring trong nm 2010 c 25 v (xem biu 2.1).

Biu 2.1. Tnh hnh gii quyt tranh chp u t quc t bng phng thc trng ti giai on 1990-2010. Ngun: UNCTAD 2011d, tr.2

30

V tnh hnh a ra phn quyt, trong tng s 390 v tranh chp trn, 197 v c gii quyt, trong 78 phn quyt ng h Nh nc tip nhn (khong 40%) v 59 phn quyt bo v li ch ca nh u t (30%)40. Nh vy, mc d phng thc ny to iu kin cho nh u t nc ngoi c khi kin Nh nc, iu ny khng c ngha l t Nh nc tip nhn u t vo th bt li. Cc quc gia hon ton c th a ra lp lun bo v li ch ca mnh v ginh c thng li trong cc v tranh chp. V cc bn tham gia tranh chp, phn ln cc v tranh chp c khi kin bi cc nh u t ti t cc quc gia pht trin. Tnh ti cui nm 2010 c 83 Nh nc phi i mt vi cc khiu kin ca nh u t theo phng thc trng ti, trong c 51 quc gia ang pht trin, 17 quc gia pht trin v 15 nc c nn kinh t chuyn i (UNTAD 2011, tr.2). Thc trng cc nc ang pht trin thng xuyn b kin ra trng ti quc t trong cc tranh chp vi nh u t nc ngoi bt ngun t mt s nguyn nhn. Th nht, h thng php lut ca cc nc ny cha hon thin, thng xuyn thay i chnh sch, quy nh php lut, t c th gy nh hng ti quyn li ca nh u t. Th hai, quy trnh th tc t tng trong nc phc tp v thiu minh bch gy kh khn cho nh u t trong vic theo ui v kin. Th ba, cc c quan t php cc nc ang pht trin, c bit l ta n cha m bo tnh c lp, cng bng nn khng c to nim tin vi nh u t. V hnh thc trng ti, trng ti quy ch c phn c u tin s dng hn so vi trng ti v vic. T chc trng ti ng vai tr quan trng trong gii quyt cc tranh chp loi ny phi k n Trung tm gii quyt tranh chp u t quc t ICSID, ngoi ra cng c mt s t chc khc nh Trng ti ca Phng thng mi quc t ICC, Ta trng ti thng trc Stockholm (SCC), Vi hnh thc trng ti v vic, phn ln cc bn s dng b Quy tc trng ti ca UNCITRAL. Theo s liu thng k ca UNCTAD, trong tng s 390 v tranh chp u t thng k c ti nm 2010, c ch ICSID chim t l vt tri vi 245 v, sau l hnh thc trng ti v vic theo Quy tc trng ti ca UCITRAL vi 109 v. Cc c ch trng ti khc chim mt t l nh nh SCC (19 v), ICC (6 v), cn li l cc trng ti v vic khc (xem thm Biu 2.2).
40

Cn li mt s v tranh chp hai bn t c tha thun chung hoc phn quyt khng c cng khai.

31

Biu 2.2 Cc c ch trng ti s dng trong gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t v Nh nc tip nhn Ngun: UNCTAD 2011d, tr.2 L c ch trng ti s dng ph bin nht trong cc tranh chp u t quc t, ICSID cng l c ch trng ti thng trc duy nht chuyn bit trong gii quyt cc tranh chp loi ny. c thnh lp theo Cng c Washington nm 1965 v gii quyt tranh chp gia Nh nc v cng dn ca Nh nc khc v trc thuc Ngn hng th gii, Trung tm ny ng vai tr quan trng trong vic to ra mt c ch gii quyt cc tranh chp u t hiu qu hn. Hin nay, c 157 quc gia tham gia Cng c Washington 1965, trong c 147 nc trnh vn bn chnh thc v vic gia nhp, ph chun hoc ph duyt Cng c 41. Trong s 245 v tranh chp c a ra ICSID tnh ti cui nm 2010, 227 v c kt lun cui cng (tng ng t l 97%)42. T l ny cho thy ICSID l mt c ch GQTC kh hiu qu. 2.1.4. Thc trng gii quyt tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn u t theo cc phng thc khc Phn ln cc iu khon gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn trong cc IIA quy nh trc tin cc bn phi/nn s dng cc bin php khng chnh thc, vi mc ch gii quyt mu thun mt cch thn thin v gim cng thng (UNCTAD 1998, tr. 88). V d v quy nh ny c th thy trong cc BIT mu ca cc nc xut khu vn nh c (1991, iu 11), Php
41

ICSID , Member States, ti http://icsid.worldbank.org/ICSID/FrontServlet?requestType=CasesRH&action -Val=ShowHome&pageName=MemberStates_Home truy cp ngy 26/3/2012 42 ICSID, List cases, ti http://icsid.worldbank.org/ICSID/FrontServlet?requestType=CasesRH&actionVal =ListCases truy cp ngy 26/3/2012.

32

(1998, iu 8), Anh (1991, iu 8) v cc BIT c k kt nh BIT gia Vit Nam v Trung Quc (1992, iu 8.1), Argentina Bolivia (1994, iu 9.1), Brazil - Chile (1994, iu VIII.1). Tuy nhin, vic s dng cc hnh thc GQTC khc (ha gii, chnh sch ngn nga, pht hin sm tranh chp..) vn cn rt hn ch (UNCTAD 2010, tr. 1). Mc d cc t chc nh ICSID, ICC v SCC u c cc c ch GQTC khc bn cnh c ch trng ti cho cc bn chn la, thc t l c rt t nhng ghi chp v cc tranh chp nh u t Nh nc tip nhn s dng cc quy tc ha gii . i vi ICSID, n thi im hin ti c 374 tranh chp np h s ln Trung tm nhng ch c 7 v yu cu s dng c ch ha gii ca ICSID43. Mt nghin cu ca J. Coe (2005, tr.35) cho thy ch c khong 30% cc v tranh chp a ra ICSID c cc bn gii quyt trc khi c s can thip ca quyt nh trng ti. Nguyn nhn chnh gii thch ti sao cc phng thc khng mang tnh ti phn t c s dng l bi cc phng thc ny khng c c ch bt buc thi hnh cc tha thun, quyt nh trong qu trnh gii quyt. Ngoi ra cc nh u t d dt trong vic tham gia cc th tc ha gii mt phn v cho rng cc th tc ny lm tn thi gian v chi ph trc khi tin ti mc ch chnh ca h l tin hnh t tng trng ti quc t. V pha nc tip nhn u t, tn ti mt s kh khn do c cu t chc phc tp trong b my qun l khin kh thc hin gii quyt thng qua ha gii44. Th hai, do phng thc ha gii c tnh bo mt cao hn th tc trng ti, c th d lun khng ng h vic Chnh ph dn xp tranh chp vi nh u t i vi mt vn gy nhiu tranh ci c d lun quan tm v d nh vn lin quan n chnh sch x hi, mi trng, sc khe..., trong khi i vi vic s dng phng thc gii quyt s dng bn th ba mang tnh ti phn nh trng ti th

43

Ngun s liu: ICSID Website, ti http://icsid.worldbank.org/ICSID/FrontServlet?requestType=CasesRH&reqFrom=Main&actionVal=ViewAll Cases, truy cp ngy 10/3/2012. 44 C th thc thi mt tha thun ha gii ISDS, cn phi c s tham gia ca nhiu c quan Chnh ph. V d nh cc c quan c lin quan n v tranh chp cn phi c mt vn bn php l hoc chp thun t c quan khc tham gia vo vic gii quyt tranh chp hoc l bi thng, bn cnh cn c th ny sinh vn c quan no s chu tranh chu trch nhim i vi vic gii quyt thng qua ha gii v kt qu ca n (Theo B. Legum, The Difficulties of Conciliation In Investment Treaty Cases: A Comment on Professor Jack C. Coes Toward a Complementary Use of Conciliation In Investor-State Disputes A Preliminary Sketch, 21(4) MEALEYS INTL ARB. REP. 72, 73 (2006).

33

Chnh ph mi c th vin n ngha v n b45 v ngha v tun th theo cc phn quyt ca mnh. (Stevens, Margrete v Ben Love 2010, tr.389 418) Tuy nhin, GQTC gia nh u t v nc tip nhn u t bng cc phng thc thay th cng c mt s bc pht trin nht nh. Bn cnh vic cc phng thc thay th nh thng lng, tham vn, ha gii c quy nh c th hn trong cc hip nh u t46, mt s nc, thng gia lut quc gia a ra cc bin php nhm tng cng cc phng thc GQTC thay th trong tranh chp u t47. Ngoi ra, ngy cng c nhiu cc nghin cu xem xt v vic s dng cc phng thc thay th trong cc loi tranh chp ny48. 2.2. Kinh nghim ca mt s quc gia trong vic gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t. i mt vi cc tranh chp vi nh u t nc ngoi, mi quc gia s c cch thc v phng php ng ph khc nhau. Do phm vi nghin cu c hn, sau ti s tp trung vo phn tch kinh nghim ca bn quc gia (Thi Lan, Hn Quc, Hoa K, P-ru) trong vic GQTC u t quc t vi nh u t nc ngoi. Cc nc c la chn l nhng v d in hnh c th cho thy mt bc tranh
45

Stevens, Margrete v Ben Love. "Investor-State Mediation: Observations on the role of Institutions." Contemporary Issues in International Arbitration and Mediation: The Fordham Papers (2009). Ed. A.W. Rovine. Martinus Nijhoff Publishers (2010), tr.389 418 46 Cc bin php thay th in hnh nh ha gii, ban u c cp ti qua vai tr trong giai on h nhit mu thun (cooling-off period) (V d nh ti BIT US -Argentina, iu VII), mc d giai on h nhit c tin hnh bi trng ti nhng cha to c hi cho cc bn gii quyt tranh chp Ti iu 23 BIT Mu 2004 ca Hoa K, bin php gii quyt tranh chp thn thin c a ln bc cao hn, cp n th tc ha gii chnh thc v s dng cc th tc khng rng buc c s tham gia ca bn th ba. Nhiu hip nh do H Lan k kt cng cp n phng thc ha gii chnh thc. Mt s hip nh u t mi y yu cu nh u t khi ng quy trnh ha gii trc t tng trng ti (Stevens, Margrete v Ben Love 2010, tr. 405) 47 V d: - P-ru ban hnh Lut S 28.933 nhm phn ng kp thi vi cc tranh chp u t v c gng gii quyt bng thng lng v ha gii, ng thi thnh lp Hi ng Chuyn bit bao gm cc thnh vin t nhiu c quan Chnh ph gim st cc tranh chp ang hoc c th xy ra v thay mt gii quyt vi nh u t nc ngoi. Colombia cng ang c mt d tho lut tng t vi P-ru. (Stevens, Margrete v Ben Love 2010, tr.388 - 389). - Hn Quc tip cn hng i ngn nga tranh chp bng cch xy dng C quan Kim tra c lp, lng nghe kin ca nh u t, thu thp tin tc, a ra cc bo co v kin ngh ln Chnh ph (Hi-Taek Shin2011, tr.97-101. 48 UNCTAD cho ra hai n phm phn tch v cc phng thc thay th gii quyt v ngn nga tranh chp trong nm 2010 v 2011, l UNCTAD, InvestorState Disputes: Prevention and Alternatives to Arbitration I v II, trong c bit n phm th hai l cc bo co tng hp kin ca cc chuyn gia trong lnh vc ny trn khp th gii t lin ngh trc tip ln trc tuyn (Thng tin xem thm UNCTAD 2011, tr. 3-4). Cc chuyn gia trng ti ca Trung tm Gii quyt tranh chp hiu qu (CEDR)hot ng tch cc v a ra nhiu phn tch, kin ngh gip thc y s dng cc phng thc thay th trong tranh chp u t quc t.

34

thu nh v cc xu hng tip cn v gii quyt tranh chp khc nhau trn th gii, t nhng quc gia ang pht trin nh Thi Lan, P-ru, ti mt nc cng nghip mi nh Hn Quc v cui cng l Hoa K, mt quc gia pht trin. Nu nh Thi Lan, khi b nh u t khi kin, bc l s lng tng v b ng ca Chnh ph, th ngc li, Hoa K li cho thy kh nng ng ph kp thi v nhng lp lun v cng sc bn. Hn Quc v P-ru mt khc, li chng t nhng kinh nghim trong vic xy dng mt c ch ngn nga, qun l v gii quyt tranh chp hiu qu. Ngoi ra, cc vn m nhng nc ny gp phi trong cc v tranh chp cng l nhng vn m Vit Nam c nguy c s phi i mt, v d nh vic Nh nc vi phm ngha v trong IIA v tiu chun i x ti thiu, i x cng bng v tha ng dnh cho nh u t nc ngoi, nguyn tc khng phn bit i x gia cc nh u t; hoc c quan Nh nc khng thc hin ng cc cam kt trong hp ng vi nh u t. Theo kt qu ca cuc iu tra m nhm nghin cu tin hnh, nhm nhng vn m nh u t nc ngoi lo ngi nht khi kinh doanh Vit Nam bao gm nguy c khng c i x tha ng khi thay i chnh sch ca Nh nc (59%), vic c quan Nh nc thc thi khng ng cc cam kt vi nh u t trong giy chng nhn u t hoc hp ng u t (56%), v b i x km u i hn so vi nh u t trong nc (41%) (xem cu 5, ph lc 3). T c th thy nhng im tng ng gia Vit Nam v cc quc gia c la chn, do , nhng bi hc kinh nghim rt ra s c gi tr thc tin vi Vit Nam. 2.2.1. Kinh nghim ca Thi Lan 2.2.1.1. Tnh hnh chung v gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc Thi Lan Thi Lan v Vit Nam l hai quc gia c nhiu im tng ng v kinh t. C hai u c nh gi l im thu ht cc u t quc t. Kinh t Vit Nam hin ti c th cha bt kp vi Thi Lan, nhng c th hc tp v rt ra bi hc kinh nghim t quc gia ny trong vn qun l tranh chp u t vi nh u t nc ngoi. T nhng nm 60 ca th k XX, Thi Lan tch cc m phn k kt cc IIA. Tnh n u thng 7 nm 2011, quc gia ny k kt 124 IIA trong k kt BIT vi 39 quc gia (UNCTAD 2011e, tr.215) v ang trong qu trnh m

35

phn k kt BIT vi hn 40 quc gia khc49. Ngoi ra, Thi Lan tham gia k kt Cng c ICSID ngy 6/12/1965 tuy nhin, Cng c ny vn cha c Quc hi Thi Lan ph chun. thu ht u t, Thi Lan chp nhn cho nh u t nc ngoi mt s bo m nht nh, trong c quyn khi kin c quan Nh nc Thi Lan ra trng ti quc t. iu ny c th hin trong nhiu BIT ca Thi Lan nh BIT vi c (2002), Croatia (2000), Canada (1997), Phn Lan (1994), Hn Quc (1989),.. , Mc d k kt nhiu hip nh u t t hn na th k trc, cho n nm 2005, Thi Lan mi phi i mt vi v kin u tin ca nh u t nc ngoi ti trng ti quc t theo hip nh u t Thi Lan v c. Tuy Thi Lan khng phi l quc gia vng vo nhiu tranh chp vi nh u t nc ngoi, qua v kin ni trn Thi Lan cng rt ra c nhiu bi hc kinh nghim t gi, c v mt ban hnh chnh sch v v mt x l tranh chp m Vit Nam c th cn xem xt ti. 2.2.1.2. Phn tch v tranh chp gia Walter Bau AG v Vng quc Thi Lan50 Cc thng tin c bn v v tranh chp - Cc bn tranh chp: Nguyn n: Walter Bau AG, mt cng ty thnh lp theo php lut CHLB c, khi kin thng qua nhn vin Qun l ph sn (Insolvency Administrator) l ng Herrn Werner Schneider. Hng lut i din: Lovells LLP. B n: Thi Lan, mt trong nhng c quan c lin quan c cp trong tranh chp ny l Cc ng cao tc (Department of Highways -DoH). Hng lut i din: White & Case LLP (W&C). - Hi ng trng ti: ng Ian Barker (Ch tch) (New Zealand), ng Marc Lalonde (Canada) v ng Jayavadh Bunnag (Thailand). Quy tc trng ti: UNCITRAL - Phn quyt ngy: 1/7/2009 nghing v pha Nguyn n. Ni dung v din bin tranh chp:

49

Petchanet Pratruangkrai, 2011, Walter Bau case a lesson on investment treaties, The Nation, lin kt http://www.nationmultimedia.com/2011/09/19/business/Walter-Bau-case-a-lesson-on-investment-treaties30165581.html, truy cp ngy 15/3/2012. 50 Tham kho phn quyt trng ti v tranh chp ti http://italaw.com/documents/WalterBauThailandAward_001.pdf. truy cp ngy 6/3/2012

36

Walter Bau l mt cng ty c c phn vn gp chim 9,87% trong Don Muang Tollway Co. Ltd. (DMT), mt cng ty Thi Lan. Vo nm 1989, DMT k mt tha thun vi DoH xy dng ng thu ph Don Muang gn Bangkok, i li quyn thu ph trong khong thi gian 25 nm sau chuyn giao li cho pha b n, vic tng ph phi c B n chp nhn v tin hnh. Theo mt vn bn hng dn ca B Ti chnh Thi Lan c hiu lc t 1990 th i vi d n u t ln c tham gia ca nh u t nc ngoi (nh d n c cp) th mt phn vn u t phi c huy ng bng ngoi t. Tuyn ng Don Muang c m mt phn vo 14/12/1994. Sau , 27/4/1995 Sa i s 1 c lp, theo DMT s khng yu cu tng ph tr khi cc Nhn t Kinh t C bn51 thay i so vi thi im ph duyt d n t Hi ng u t. Trong qu trnh tip tc trin khai d n, mt phn hng mc khng c ph duyt tin hnh nh ban u, DoH chm tr trong gii ta mt bng, Chnh ph ban hnh thu VAT ln ph ng b nhng khng n b bng vic cho php DMT tng ph. Do , cc bn tin n Sa i 2 ngy 29/11/1996, theo DMT c m rng tuyn ng v pha Bc, thu ph kinh ph do B n b ra bng cch gp thm vn, cp thm khon vay u i t B Ti chnh52 , huy ng vn t nhn ng thi tnh li t u thi gian d n (25 nm), cho php tng ph (sau khi hon thnh mt s hng mc bi DoH v DMT), i li DMT s khng c bt c khiu ni no i vi nhng vi phm ca B n trc thi im k kt Sa i 2 ny. Vo thi im 1997, do nh hng ca khng hong kinh t chu , Thi Lan phi chu nhiu thit hi nghim trng trong bao gm vic ng Baht mt gi nhanh chng, ng ngha vi vic khon vay bng USD tnh bng ng Baht ca DMT ln gp i, cha k n chi ph xy dng tuyn ng ni di pha bc tng ln. Da trn nhng bin ng trn, DMT nhiu ln yu cu c tng ph, nhng khng c B n p ng. Cc c quan c thm quyn Thi Lan t chi cho php tng ph ng Don
51

Cc nhn t ny c cp trong Hp ng, bao gm mt giao thng trung bnh/ngy v c lng gia tng, li sut d n cho vay ng Baht, s gia tng ph xy dng, qun l, sa cha v bo tr, thay i gi tr ng Baht so vi ng Deutschmark trong di hn, thu 52 Tnh hnh ti thi im ny cho thy bn Nguyn n thc c rng khon vay ny c th s khng c thc hin bi cn thng qua nhiu m phn khc mi i n quyt nh cho vay ny, do vn ny s khng c xem xt trong khiu ni ca B n theo BIT 2002.

37

Muang theo cc iu kin ca hp ng v cc sa i, quyt nh gim ph vo nm 2004, vic cho php xy dng ng mi v sn bay Don Muang b ngng s dng mt thi gian lm nh hng n tn sut s dng ng Don Muang v ph ng b thu c. y l nhng nguyn nhn chnh dn n thit hi cho DMT m Walter Bau c vn gp, v nh hng n li nhun k vng t c ca d n u t c th hin trong hp ng v cc iu kin c s ca hp ng. V vy, Walter Bau khi kin Thi Lan vi phm cc iu khon ca hip nh u t lin quan ti i x cng bng, thnh qu u t b nh hng, trng thu trng dng v i x quc gia. Ngy 3/12/2006, Nguyn n bn phn vn trong DMT cho ng Sombath v con trai vi gi 10 triu EUR. Ngy 12/9/2007, DMT v DoH k kt Sa i 3, ko di thi hn d n thm 12 nm v a ra l trnh tng ph mi theo B n s khng th can thip vic p ph theo ng hp ng ca DMT. Gii quyt cc vn tranh chp V vn trng thu Trng ti xc nh vic trng thu gin tip khng xy ra bi: tuyn ng thu ph vn ang hot ng v iu hnh bi DMT, mc d li nhun c th b gim st bi hnh ng hoc khng hnh ng ca B n, B n c gng khc phc bng Sa i 2, v m phn i ti Sa i 3 (d qu trnh rt chm chp) a ra gii php b p tn tht ca DMT. V vn i x cng bng v tha ng (Fair and Equitable FET) Hi ng trng ti xt thy k vng chnh ng ca Nguyn n thuc phm vi FET. Ban u B n mi cc nh u t tham gia vo d n xy dng, B n khng th khng bit rng cc nh u t tham gia vo d n di hn nh d n ny phi kh tin chc t c mt t l li nhun hp l, v con s c tnh ca B n khi bc u k kt Hp ng l 15,87%. C hai bn khi tham gia tha thun ny u tin tng vo mt t l li nhun hp l, d con s c tnh x dch t 15% n 21% v chu nh hng bi cc yu t bn ngoi cha bit ti ti thi im k kt. Mc d B n khng a ra bt c m bo no v mt t l li nhun c th, Hi ng thy rng mt t l hp l trong mi trng hp, bao gm c trng hp i

38

n Sa i 2, l mt phn k vng chnh ng ca Nguyn n v vic B n khng th p ng k vng l vi phm ngha v i x ti thiu. Khi Hip nh 2002 c hiu lc, theo iu khon v FET53 th B n c ngha v a ra bin php x l tnh trng hin ti do tr hon ko di trong vic tng ph gy ra. Sau ngy 20/10/2004 ng l vic tng ph phi c thc hin theo Sa i 2, cc bng chng kinh t khc cho thy rng vic chm tr tng ph trong thi gian di lm st gim doanh thu. Vic gim ph sau c th c coi l nhn t lm pht sinh tranh chp. Sa i 3 nhm tho g nhng vn trn, tuy nhin Nguyn n khng b rng buc bi Sa i 3 do ti thi im xc lp Sa i 3 Nguyn n khng cn l c ng ca DMT. Nguyn n c quyn bn phn vn gp v c quyn i bi thng ti thi im chuyn nhng. Tng t, trong khong thi gian t 1997 n 2006, B n cho xy dng tuyn ng khng thu ph v khc ngot mi, cng vi vic ng ca sn bay Don Muang mt thi gian lm nh hng n doanh thu ca d n. Hi ng xt thy nhng hnh ng ny l vi phm ngha v FET. Kt qu v tranh chp ny, B n phi bi thng cho Nguyn n khon thit hi l 29, 21 triu EUR. V chi ph trng ti, mi bn chu mt na ca tng chi ph l 7.599.774 EUR. 2.2.1.3. Kinh nghim ca Thi Lan rt ra t thc tin gii quyt tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi Mt l kinh nghim v vn qun l v gii quyt tranh chp. Thi Lan l v d cho thy s thiu quan tm ti vic xy dng c ch phng nga v gii quyt tranh chp trong lnh vc u t quc t c th khin Chnh ph phi tr nhng bi hc t gi. Bn thn cc c quan c thm quyn Thi Lan khng nhn thc y v cc cam kt ca Nh nc trong Hip nh u t, v d nh cam kt dnh FET cho nh u t nc ngoi trong v tranh chp va phn tch. V vy, cc c quan c thm quyn khng nhy cm khi ra cc quyt nh ca mnh trong vic khng cho php DMT iu chnh ph theo hp ng, quyt nh m thm tuyn ng mi Mc d sau , trong bn Sa i th 3, Doh c nhng iu chnh ph hp hn, tuy nhin lc ny tranh chp pht sinh v gy thit hi khng nh ti li ch ca nh u t. Ti khi b nh u t khi kin ra
53

y l ni dung mi trong BIT 2002, BIT c Thi Lan 1961 trc khng a ra iu khon ny

39

trng ti quc t, Thi Lan li cho thy s lng tng v thiu chun b trong vic i ph vi tranh chp. Do thiu mt c quan thng trc, Chnh ph Thi Lan phi thnh lp nhm cng tc thay mt Nh nc tham gia GQTC. Tuy nhin, v thiu kinh nghim, nhm cng tc ny c nhng thiu st trong vic ch nh trng ti vin (ch nh mt trng ti vin tng c li ch lin quan n cng ty trong tranh chp v hot ng t vn cho cng ty ny), phn ng khng kp thi i vi cc th tc trng ti v lm thi gian xt x ko di. V d, trong qu trnh t tng, Thi Lan khng thng bo trc vi Hi ng trng ti v vic b sung cng ty Weerawong, Chinnavat & Peangpanor Limited (WC & P), mt hng lut Bangkok ang tham gia mt v kin khc c lin quan n cc c ng trong DMT, c tham gia v c nhng pht biu thay mt cho B n trc Hi ng trng ti. Hai l vic gii quyt cc vn hu tranh chp Trong v tranh chp nu trn, Thi Lan khng chp nhn bn n mt cch d dng, Chnh ph tip tc phn i kt qu ny trong giai on thc hin bn n54 do l do chnh tr (v vic lm sinh quan ngi trong nc rng Chnh ph khng mnh bo v li ch cng cng), sc p truyn thng (truyn thng Thi Lan gi khon bi thng theo phn quyt trng ti l chi ph thiu hiu bit), v do Lut trch nhim cng chc ca Thi quy trch nhim cho cc vin chc Chnh ph. Cng thm vn ny, v vic to nn mt hnh nh xu ca Thi Lan i vi u t nc ngoi, chui hnh ng ca cc c quan Chnh ph c trc v sau tranh chp c th gi tn hiu sai v chnh sch thu ht u t ca quc gia . Ba l cc vn lin quan n m phn v k kt cc Hip nh u t Trong qu trnh theo ui chnh sch m ca u t, Thi Lan ch trng vic ci thin mi trng php l thng qua vic tch cc k kt cc IIA, tuy nhin, li thiu kinh nghim trong vic m phn, dn ti mt s iu khon trong IIA cn chung chung v khng r rng. iu ny gy kh khn cho vic thc thi cam kt ca Nh nc v lm tng nguy c pht sinh tranh chp (Vilawan Mangklatanakul
54

Nguyn n khng yu cu ta Thi Lan cng nhn phn quyt trng ti do gp mt s kh khn do Chnh ph Thi t ra, trong c i din ca Nguyn n ng Herrn Werner Schneider b cm nhp cnh vo Thi Lan, v cc phn quyt bt li cho Chnh ph Thi trc u b bc b vi l do ngi k kt Hp ng vi nh u t khng c thm quyn . Nguyn n trnh phn quyt ln ta khu vc NewYork v ta n c cng nhn v cho thi hnh bn n. iu ny dn n s kin my bay ca Thi t Thi Lan b cm gi ti mt sn bay ca c thc hin thi hnh bn n (Theo Bangkok Pundit, Walter Baus Thai dilemma, lin kt http://asiancorrespondent.com/61362/can-walter-bau-bring-the-case-to-a-thai-court-giventhailand-has-banned-the-administrator-from-entering-thailand/, truy cp ngy 15/3/2012.)

40

2011, tr.82). C th ly quy nh trong BIT gia Thi Lan v c lm v d. Cc iu khon c bn khc trong BIT c Thi Lan in hnh cho th h IIA c bao gm nhng iu khon m h, v d nh iu khon FET v trng thu gin tip. Trong hip nh cng khng a ra c ch cho php cc bn k kt c th cung cp cho hi ng cch din gii hoc hng dn. Hu qu ca nhng iu khon khng r rng ny l chng c th dn n vic din gii theo ngha qu rng. Hi ng trng ti trong v Walter Bau a ra cch din gii ca mnh m khng cn hng dn c th v cch din gii ni dung hip nh t cc bn k kt. 2.2.2. Kinh nghim ca Hn Quc 2.2.2.1. Tnh hnh chung v gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc Hn Quc Hin nay Hn Quc l mt trong nhng nc c nn kinh t pht trin hng u chu .Cc bin php thu ht v khai thc vn u t ca quc gia ny bt u t nhng nm 1960 v 1970 khi Hn Quc tham gia nhiu IIA vi cc nc xut khu vn v a ra cc bin php bo h cho nh u t nc ngoi. Hn Quc gia nhp OECD nm 1996 v hot ng u t ra nc ngoi ngy cng mnh m55, cc IIA tr thnh cng c m rng c hi v bo v cho u t ra nc ngoi ca nh u t Hn Quc56. Trong , nhiu IIA c Hn Quc k kt gn y c iu khon v cho php GQTC gia nh u t v nc nhn u t bng trng ti57. Cng vi nhng bc pht trin ca cc IIA, B T php Hn Quc c nhiu n lc trong vic pht trin cc chuyn gia trong lnh vc GQTC bng trng ti v cc phng thc thay th, nng cao hiu qu h thng GQTC u t. Khng nhng vy, Hn Quc cn quan tm n vic ngn nga tranh chp u t thng qua vic thnh lp c quan trung gian OFIO (Office of the Foreign Investment Ombudsman) nh mt Vn phng t vn u t nc ngoi c vai tr khng nh trong gii quyt mu thun pht sinh gia nh u t nc ngoi v Chnh ph. Cho n hin ti, Hn Quc vn cha b nh u t nc ngoi khi
55

n cui 1996, tng FDI vo Hn Quc l 17,6 t USD trong khi u t trc tip ra nc ngoi vo khong 17,4 t USD, trong con s ca nm 1996 l 3,2 t USD FDI vo Hn Quc v dng FDI ra l 4,7 t USD. (Ngun: 56 T 2005 tr li y, Hn Quc k kt nhiu FTA vi nhiu nc v nhm nc bao gm Hoa K, EU, n v ASEAN, v ang tip tc m phn vi Canada, Mexico, P-ru, Columbia, c, New Zealand ,Th Nh K, Trung Quc v Nht Bn. Tnh n Tnh n cui thng 5/2011, Hn Quc k kt tng cng 190 IIA, l quc gia c s IIA nhiu th 18 trn th gii. 57 V d nh FTA gia Hn Quc v Hoa K, BIT gia Hn Quc v Thi Lan .

41

kin ra trng ti quc t, kt qu ny c c do mt phn khng nh t nhng n lc ca Chnh ph qua nhng chnh sch k trn, qua y Vit Nam c th hc hi v p dng. 2.2.2.2. Kinh nghim ca Hn Quc trong vic gii quyt tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi 2.2.2.2.1. Kinh nghim v o to ngun nhn lc phc v qu trnh gii quyt tranh chp. Hn Quc ngy cng ch n lnh vc GQTC trong c khu vc t v cng. Trong nhng nm gn y, cc hng lut nhanh chng ha nhp xu hng s dng trng ti quc t v ha gii GQTC lin quan n u t, c th cc hng tuyn dng c lut s nc ngoi v trong nc c kin thc chuyn su v kinh nghim trong cc phng thc trn. Kt qu l cc hng lut ca Hn Quc ngy cng c uy tn trong GQTC bng trng ti quc t. Hn Quc hin ti l mt trong nhng nc dn u trong lnh vc trng ti quc t trong khu vc chu 58. Tng t Chnh ph Hn Quc cng thnh cng trong vic pht trin chuyn gia trong lnh vc trng ti quc t. Chnh sch pht trin ca Hn Quc l cung cp cho cc m phn vin IIA cc thng tin cn thit c lin quan n vn trng ti, t chc cc hi tho chuyn , cc kha hc hng dn bi cc chuyn gia v GQTC thng qua cc phng thc thay th (trng ti, ha gii..) trong lnh vc t (dn s, kinh doanh)59, nhm o to cc nhn vin Chnh ph ca cc B, ban, ngnh. Khng ch dng li y, Chnh ph cng bt u mi cc chuyn gia trong lnh vc trng ti quc t trong khu vc t tham gia vo qu trnh m phn cc hip nh u t. C th hn, B T php tng cng lin h vi cc chuyn gia trong khu vc t, cc B, ngnh khc cng bt u tuyn dng cc lut s vo b my ca mnh.

58

Thnh tu ca Hn Quc trong lnh vc trng ti quc t c cng nhn trn quc t vi s kin Seoul c chn lm a im t chc Ngy trng ti ca Hi lut gia quc t (International Bar Association (IBA)) vo thng 3/2011 (Theo Jae Hoon Kim 2011, tr.68). 59 L do l cc chuyn gia v gii quyt tranh chp bng cc bin php thay th nh trng ti v ha gii ca Hn Quc hot ng mnh hn trong lnh vc t, cc vin chc Chnh ph c nhim v m phn k kt cc IIA khng bao gm cac chuyn gia trong lnh vc ny, y cng l mt phn nguyn nhn dn n cc iu khon ISDS trong cc IIA ca Hn Quc kh n gin, ch vin dn n trng ti quc t l phng thc thay th phng thc ta n, v cng ch vin dn n c ch ICSID hoc nguyn tc trng ti UNCITRAL, ngoi tr mt s IIA mi y nh FTA gia Hn Quc -Hoa K, FTA Hn Quc Chile.

42

2.2.2.2.2. Kinh nghim xy dng c ch cnh bo tranh chp B T php Hn Quc rt tch cc trong vic xy dng mt c ch cnh bo tranh chp t Trung ng ti a phng. Cc c quan Chnh ph cng nh chnh quyn a phng ang mong mun thu ht u t nc ngoi trong khu vc qun l ca mnh c trang b thng tin v c ch GQTC vi nh u t, cc nguy c tranh chp c th ny sinh t u t nc ngoi Bn cnh , t nm 2008, B t php Hn Quc thnh lp mt y ban lin kt vi cc B khc bao gm B Ngoi giao v Thng mi chu trch nhim trin khai cc chnh sch lin quan n cc IIA m Hn Quc k kt. y ban ny t chc nhng cuc hp hai thng mt ln tho lun v nhng vn mi ny sinh trong lnh vc GQTC bng trng ti quc t v cc phng thc thay th, thng tin thu thp c trong nhng cuc hp ny c lun chuyn n cc vin chc chnh ph cc cp thp hn. Nh , cc c quan cp thp c th nm c nhng thay i trong chnh sch cng nh cc cam kt ca Chnh ph vi nh u t nc ngoi thc hin cho ng. Ngoi ra, y ban ny ng vai tr quan trng trong vic pht trin h thng ngn nga v gii quyt tranh chp u t hiu qu. (Jae Hoon Kim 2011, tr. 69) 2.2.2.2.3. Kinh nghim t thnh lp v t chc c quan OFIO Nm 1998, Hn Quc ban hnh Lut xc tin u t nc ngoi, trong c quy nh v vic thnh lp mt c quan OFIO gip nh u t nc ngoi a ra nhng khiu ni v bt ng vi c quan Nh nc. Vn phng t vn u t nc ngoi (OFIO) ra i v l mt t chc phi li nhun vi mc tiu pht hin v gii quyt nhng kh khn m cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Hn Quc gp phi v to ra mi trng u t hp dn i cng vi nng cao h thng hnh chnh theo chun ton cu60. Trong nhng ngy u thnh lp, c mt s lo ngi v tnh hiu qu ca c quan ny v OFIO khng phi l mt c quan thuc Chnh ph. Tuy nhin im yu ny c khc phc bng cch tng cng t chc OFIO lm cho s hp tc gia OFIO v cc c quan Chnh ph hiu qu hn. Ngoi ra, nh c lp vi Chnh ph, OFIO khng gii quyt vng mc ca nh u t nc ngoi theo cch
60

Theo website OFIO Hn Quc, lin kt: http://www.investkorea.org/InvestKoreaWar/work/ombsman/eng/au/index.jsp?num=3, 18/3/2012.

truy

cp

ngy

43

thc phng v hay quan liu, m c xu hng tm hiu v thng cm vi nhng kh khn m nh u t nc ngoi gp phi trong khi tin hnh kinh doanh Hn Quc (Hi-Taek Shin 2011, tr.98). Trong qu trnh hot ng, OFIO chng t im mnh ca mnh nh: tnh thun li v tin cy, tnh thn thin, tnh bo mt nghim ngt i vi cc thng tin nhy cm lin quan n mu thun, tnh khch quan v linh hot. Ngoi ra, OFIO c nhiu chuyn gia dy dn kinh nghim trong nhiu lnh vc v pht trin mng li lm vic vi nh u t nc ngoi. Theo s liu thng k, k t lc thnh lp thng 10/1999, OFIO gii quyt c hn 4100 vng mc ca nh u t vi cc c quan Chnh ph61. Khng ch ring tng s v c gii quyt ln, t l mu thun c gii quyt bi OFIO ngy cng gia tng qua cc nm, vi t l gii quyt nhng nm gn y vo khong t 90%-95% (xem biu 2.3).

Biu 2.3: T l s v c gii quyt bi OFIO t 2000 n 2009 Ngun: OFIO, ti http://www.investkorea.org/InvestKoreaWar/work/ -ombsman/eng/rc/index.jsp truy cp ngy 15/3/2012 OFIO tr gip gii quyt nhiu loi vng mc khc nhau. C quan ny thng t chc cc cuc hp vi cc cng ty c vn u t nc ngoi v cc quan chc chnh ph c lin quan, qua , tng cng tip xc gia hai bn. Ngoi ra, c
61

Ngun: website OFIO Hn Quc, lin kt http://www.investkorea.org/InvestKoreaWar/work/ombsman/eng/au/index.jsp, truy cp ngy 18/3/2012.

44

quan ny cn xut cc bin php phng nga mu thun62. gip hiu r hn v hot ng gii quyt vng mc ca nh u t i vi c quan Chnh ph Hn Quc v hiu qu ca OFIO, ti i vo phn tch mt v c OFIO gii quyt. V vic xy ra gia mt cng ty cung cp dch v vin thng, xut pht t mt quy nh theo cc thit b lin lc c th truy cp internet c bn Hn Quc phi ci t WIPI (Wireless Internet Platform for Interoperability Nn mng khng dy dnh cho vn hnh tng tc) nhm nng cao tnh cnh tranh ca Hn Quc trong lnh vc cng ngh thng tin. Do quy nh ny, dch v dnh cho Blackberry, vn khng s dng cng ngh WIPI b cm cung cp Hn Quc. OFIO c gng trong gn hai nm a vn ny ln Th tng, Th k cp cao Nh Xanh63, B trng Thng mi, Cng nghip v Nng lng v cc ngh s trong Quc hi. Lp lun a ra ca OFIO cho l quy nh ny l s p dng khng hp l ca mt tiu chun k thut quc gia v l mt ro cn phi thu quan. Kt qu l cng ty trong v vic ny c php cung cp dch v i vi Blackberry cho khch hng l t chc v cc sn phm in thoi PDA c min tr khi yu cu v WIPI64. Nhng n lc ca OFIO v ca B T php Hn Quc, trong mt chng mc no , gp phn ngn nga cc tranh chp u t pht sinh thnh mt v kin c a ra gii quyt bng trng ti quc t. Theo ng Shin Hi Teak, Gio s lut ti i hc Lut Quc gia Seoul, cht lng ca h thng t php v quy trnh ra quyt nh trong nc (c th l kh nng hp tc hiu qu gia chnh quyn trung ng v a phng) l nhng nhn t quan trng nh hng n quyt nh ca nh u t nc ngoi c khi kin tranh chp ra trng ti quc t hay khng. mt ny, OFIO c th l c quan c chp nhn bi c quan Chnh ph v nh u t nc ngoi tin hnh cc phng thc GQTC mang tnh thay th v trnh i u trong mt v kin s dng c ch trng ti quc t, c bit i vi nhng tnh

62

Thng tin ny c trnh by ti Hi tho v Chun b v Ngn nga tranh chp t chc ti Washington, Hoa K, ngy 26-30/7/2010 bi Cc xc tin Thng mi u t Hn Quc (KOTRA), Ombudsman Services for Foreign Investors as a Dispute Prevention and FDI Promotion Measures. 63 C quan hnh php cao nht ca Hn Quc, tng t nh Nh Trng ca Hoa K. 64 Thng tin ny c trnh by ti Hi tho v Chun b v Ngn nga tranh chp t chc ti Washington, Hoa K, ngy 26-30/7/2010 bi Cc xc tin Thng mi u t (KOTRA), Ombudsman Services for Foreign Investors as a Dispute Prevention and FDI Promotion Measures.

45

hung m tranh chp pht sinh do cc quyt nh bi chnh quyn a phng m khng c s tham d ca chnh quyn Trung ng trong qu trnh ra quyt nh (Hi-Taek Shin 2011, tr.101). 2.2.3. Kinh nghim ca Hoa K 2.2.3.1. Tnh hnh chung v gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc Hoa K L mt cng quc kinh t, Hoa K khng ch l quc gia xut khu vn ln m cn l mt im n hp dn i vi cc nh u t nc ngoi. Tnh ti nm 2010, tng s FDI u t vo Hoa K t con s 228.249 triu USD, ng u th gii v thu ht vn u t nc ngoi (UNCTAD 2011e, tr. 187). Hot ng u t quc t ng vai tr quan trng i vi s pht trin kinh t ca nc ny. Sm nhn thc c vai tr y, Hoa K rt tch cc trong vic tham gia cc IIA hay cc hip nh thng mi quc t c cp ti u t. Tnh ti cui thng 5/2011, Hoa K k kt tng cng 267 IIA, trong c 47 BIT, 155 DTT (UNCTAD 2011e, tr. 12). cp a phng, Hoa K k kt mt s IIA quan trng nh Hip nh v cc Bin php u t lin quan n Thng mi ca WTO (TRIMs), Hip nh thng mi t do Bc M NAFTA (chng 11 v u t), Hip nh thng mi t do gia Cng ha Dominica, Trung M v Hoa K CAFTA-DR (chng 10 v bo h u t), Nu nh Hip nh TRIMS trong khun kh t chc thng mi Th gii WTO ch cp ti c ch GQTC gia cc quc gia th cc hip nh khc nh NAFTA, CAFTA-DR cp ti c ch GQTC gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip cn u t Theo s liu thng k ca UNCTAD (2011d, tr.12) th s v Hoa K b kin bi nh u t nc ngoi l khng nhiu (14 v). Tuy nhin, cc vn pht sinh tranh chp kh a dng v phc tp, c th do c quan Nh nc Hoa K vi phm ngha v hp ng65, hoc vi phm ngha v ca cc hip nh u t66. Hoa K nhiu ln thng kin trong cc tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi nh c bin php ng ph kp thi, i ng chuyn gia php l giu kinh nghim v

65

V ICSID s ARB (AF)/99/2 gia Mondev International Ltd. v. Hoa K. V Grand River Enterprises Six Nations, Ltd., et al. v. United States of America phn quyt ngy 12/1/2011, v Glamis Gold Ltd. v. United States of America, phn quyt ngy 8/6/2009, v ICSID s ARB (AF)/00/1 gia ADF Group Inc. v. United States of America
66

46

vn dng linh hot cc quy nh php lut quc t v u t. 67 2.2.3.2. Phn tch v tranh chp gia Mondev International Ltd. v Hp chng quc Hoa K Sau y, ti s tp trung phn tch v tranh chp gia nh u t Canada v Hoa K lin quan ti hot ng pht trin c s h tng- mt tranh chp m Hoa K ng ph kh thnh cng. Tm tt v tranh chp gia Mondev International Ltd. v Hoa K68 - Cc bn tranh chp: Nguyn n: Cng ty Mondev International Ltd, mt cng ty pht trin bt ng sn thnh lp theo php lut ca Canada. B n: Hoa K, i din trong tranh chp ny gm c cc chuyn vin trong ban trng ti NAFTA, thuc C quan chuyn trch v khiu kin quc t v tranh chp u t (Office of International Claims and Investment Disputes), Phng t vn php l (Office of Legal Adviser) v mt s chuyn gia ca B Ngoi giao. - C quan gii quyt tranh chp: Trng ti ICSID theo c ch ph tr69. Phn quyt a ra ngy 11/10/2002. - Ni dung tranh chp: Cng ty Mondev International Ltd. kin Hoa K v nhng thit hi m c quan Nh nc Hoa K gy ra cho Lafayette Place Associates (LPA), mt hi bun hu hn bang Massachusettes (Hoa K) do Mondev International s hu v kim sot. Nguyn n cho rng B n vi phm cc ngha v quy nh ti chng 11 ca NAFTA, c th l vi phm iu 1102 v i x quc gia, iu 1105 v tiu chun i x ti thiu.
67

Trong cc v tranh chp m Hoa K l b n c gii quyt theo ICSID m bn n c cng khai, Hoa K u l bn thng kin (tham kho cc bn n ti a ch http://icsid.worldbank.org/ICSID/ ). 68 V ICSID s ARB (AF)/99/2, tham kho bn n ti http://www.state.gov/documents/organization/14442.pdf 69 C ch ph tr ICSID ra i vo nm 1978, khng nm trong phm vi iu chnh ca Cng c Washington 1965. C ch ph tr xy dng nhm gii quyt nhng tranh chp khng tha mn cc iu kin v ni dung tranh chp v v ch th c gii quyt bng c ch trng ti ICSID, v d nh trng hp ch c mt bn l thnh vin ca Cng c Washington 1965, hay cng dn ca mt nc thnh vin Cng c ny. C ch ph tr mang li cc bin php gii quyt tranh chp tng t so vi c ch thng thng ca ICSID. Tuy nhin, v y l c ch ph tr nn iu 54 v vic thc thi phn quyt ca Cng c Washington khng c p dng. Do , cc tranh chp c gii quyt theo c ch ny khng c m bo thc thi y v mnh m nh cc tranh chp gii quyt theo c ch thng thng ca ICSID. Trong trng hp v tranh chp ny, Canada hin cha phi l thnh vin ca Cng c ICSID (mc d k kt Cng c ny t ngy 12/15/2006, nhng cha c Ngh vin ph chun). V vy, cn c vo iu 1116 NATFA, nh u t khi kin Hoa K theo C ch ph tr ca ICSID.

47

- Din bin tranh chp: Vo nhng nm 1970, thnh ph Boston (sau y gi l Thnh ph) d nh xy dng li khu vc nt trung tm thnh ph. C quan ti pht trin Boston (Boston Redevelopment Authority- sau y gi tt l BRA) la chn hai cng ty Mondev v Sefirus thc hin d n ny. Nm 1978, Mondev v Sefirus thnh lp hi bun hu hn LPA pht trin, xy dng, s hu v qun l d n. Thng 12/1978, mt hp ng ba bn c k gia Thnh ph, BRA v LPA. Theo , LPA s tin hnh xy dng trn khu t Hayway Parcel v c quyn mua li khu t ny vi mc gi xc nh theo phng php quy nh trc trong hp ng. Nm 1986, LPA thng bo vi Thnh ph v nh mua li khu t trn. Tuy nhin, Thnh ph v BRA gy nhiu kh khn v chm tr, nguyn nhn l cc bn khng thng nht c gi c (gi xc nh theo hp ng thp hn nhiu so vi th trng). Thng 3/1992, LPA np n kin thnh ph Boston v BRA v vi phm hp ng ra Ta n bang Massachusetts. Nm 1994, Ta s thm a ra phn quyt ng h LPA, v kt lun cc b n vi phm tha thun ba bn. Tuy nhin, cng theo phn quyt ny, BRA c min trch nhim bi thng v theo lut ca bang Massachusetts, C quan ny c min khi nhng yu cu bi thng thit hi dn s. Thnh ph v LPA u khng co. Ta t php ti cao bang Massachusetts (Massachusetts Supreme Judicial Court- SJC) ti khng nh kt lun ca Ta s thm i vi quyn min tr ca BRA, tuy nhin, ng tnh vi khng co ca Thnh ph. LPA gi n khng co ln ta n Ti cao Hoa K (Supreme Court of the United States- USSC), tuy nhin n ny b t chi. Nh vy, mi thit hi ca LPA cui cng u khng c bi thng. Ngy 1/12/1999, Cng ty Mondev International Ltd., vin dn iu 1116 NAFTA, khi kin Hoa K theo C ch ph tr ca ICSID. Ngy 12/1/2000, Hi ng trng ti c thnh lp. Ngy 19/1/2000, trc phin xt x u tin, Nguyn n trnh vn bn yu cu ni GQTC l ti Canada (Montreal hoc Toronto) vi l do m bo tnh b mt

48

v tnh trung lp ca qu trnh xt x. B n, ngc li, yu cu ni GQTC l ti Washington D.C, ni c lin quan nhiu hn ti tranh chp. Ngy 25/12/2000, Hi ng trng ti a ra quyt nh chn gii quyt v kin ti Washington D.C, ni c nhiu yu t lin quan ti thc t v tranh chp. Gii quyt cc vn tranh chp u tin l vn thm quyn xt x ca trng ti Hoa K phn i thm quyn ca trng ti, lp lun rng NAFTA bt u c hiu lc t ngy 1/1/1994, trong khi thc t tranh chp ny pht sinh trong giai on 1895-1991, trc khi NAFTA c hiu lc. Nguyn n cho rng d s vi phm hp ng ca Thnh ph v BRA xy ra trc nm 1994, iu ny dn ti tnh hung tip theo l Hoa K c ngha v bo v nh u t nc ngoi theo iu 1105 NAFTA. Sau nm 1994, bng vic a ra cc phn quyt ca Ta n t chi khiu kin ca LPA, Hoa K khng cung cp bt c s bo h no cho nh u t, do , vi phm hip nh NAFTA. V vn ny, Trng ti khng nh rng hip nh NAFTA khng c gi tr hi t70. Theo phn quyt ca Hi ng trng ti trong v Feldman v. United Mexican States th V NAFTA c hiu lc vo t ngy 1/1/1994, khng c bt k ngha v no theo hip nh ny tn ti trc v Trng ti khng c thm quyn vi nhng tranh chp trc ngy ny.71Tuy nhin, Trng ti cng ng vi Nguyn n l mt hnh ng vi phm trc ngy hip nh c hiu lc c th dn ti nhng s vic sau c xem xt theo cc ngha v ca hip nh. V th trong v kin ny, Trng ti khng c thm quyn xem xt vic vi phm hp ng ca Thnh ph v BRA nhng c thm quyn vi cc quyt nh ca SJC v USSC. Vn tranh chp tip theo l liu quy nh ca Lut bang Massachusettes v quyt nh ca Ta n Hoa K cho php BRA c min trch nhim bi thng vi LPA c vi phm tiu chun i x ti thiu theo iu 1105 NAFTA hay khng? Theo iu 1105, khon 1, Mi Bn k kt phi dnh cho hot ng u t ca nh u t ca Bn khc nhng i x ph hp vi lut quc t, bao gm i x cng bng, khng thin v v bo v, bo m y . Nguyn n cho rng
70

Gi tr hi t hay cn gi l gi tr hiu lc tr v trc l vic p dng nhng quy nh, quy phm php lut cho cc trng hp xy ra trc khi quy nh, quy phm y c hiu lc. 71 Xem bn n v Feldman v. United Mexican States, (ICSID Case No. ARB (AF)/99/1), Interim Decision on Preliminary jurisdictional issues, 6 December 2000, (2001) 65 ILM 615 at p.625 (para.62)

49

vi vic cho php BRA c quyn min tr bi thng thit hi dn s theo quy nh ti iu 10.c72, Lut bi thng thit hi dn s Massachusettes (Massachusettes Tort Claims Act), B n khng cung cp cho Nguyn n s bo h v bo m y quy nh ti iu 1105 (1). B n lp lun rng iu 1105 (1) khng loi tr vic a ra nhng quyn min tr gii hn trong cc tranh chp v dn s. Nhng tiu chun i x ti thiu y cn c hiu l nhng tiu chun quc t chung. Tuy nhin, tp qun quc t khng c s thng nht v vn liu cc c quan hnh php c phi chu cc trch nhim dn s nh cc bn t nhn hay khng. M cng vin dn mt nghin cu v so snh lut hc kt lun rng hin nay khng mt h thng lut php no m trch nhim ca cc c quan Nh nc vi nhng hnh ng sai st c quy nh hon ton ging vi trch nhim ca cc c nhn, t chc t nhn73 v nhiu nc hin nay vn tn ti nhng quy nh gii hn v trch nhim ca Chnh ph. V khng c tiu chun quc t chung, khng th ni rng quyn min tr dnh cho BRA l vi phm iu 1105. Trng ti ng h lp lun ca Hoa K. Trng ti cho rng bn thn NAFTA a ra nhng bin php bo h ring cho nh u t. Nh u t c quyn khi kin ra trng ti quc t v vic c quan Nh nc Hoa K vi phm ngha v quy nh trong NAFTA. Khi , s khng c mt s min trch dnh cho Nh nc thnh vin. Tuy nhin, iu ny hon ton khc khi tranh chp c a ra Ta n Hoa K. Cc Ta n ca Hoa K, p dng lut quc gia, khng c la chn no khc l cho BRA c hng quyn min tr ca theo quy nh. V vy, cc phn quyt ca Ta n Hoa K khng dn ti s vi phm ch ti x ti thiu ca Hoa K theo iu 1105 NAFTA. Nh vy, kt thc tranh chp ny, Trng ti a ra phn quyt bc b tt c cc khiu ni ca Nguyn n. Mt s bnh lun v ni dung tranh chp V gi tr hi t ca hip nh u t quc t, NAFTA cng nh hu ht cc
72

iu 10 (c) ny quy nh: mt c quan cng m khng phi l mt t chc chnh tr c lp c min tr khi bt c yu cu i bi thng no pht sinh t nhng sai lm dn s c ch bao gm s e da v hnh hung, bt gi sai, tch bin,[..], can thip vo cc mi quan h kinh doanh, hoc can thip vo cc quan h hp ng. 73 J.Bell & A.W.Bradley, Government Liability: A comparative Study (United Kingdom Comparative Law Service, vol.13,1991), p.2.

50

IIA khc khng c gi tr hi t, v vy, trng ti s khng c thm quyn xem xt nhng hnh ng vi phm IIA xy ra trc khi IIA c hiu lc. Tuy nhin, trong v tranh chp ny, Trng ti khng nh kh nng xem xt nhng nhng s vic tip din sau c th cu thnh s vi phm ngha v theo hip nh. y l mt im ng lu , c bit vi mt nc c t kinh nghim trong GQTC u t quc t nh Vit Nam. Nh nc khng nn ch quan i vi nhng tranh chp pht sinh trc khi IIA c hiu lc bi mc d trng ti quc t khng c thm quyn i vi ni dung v tranh chp , nu gii quyt khng tha ng nhng khiu kin ca nh u t ti cc ta n quc gia, rt c th Vit Nam s b khi kin theo trng ti quc t v chnh nhng quyt nh ca ta quc gia. V tiu chun i x ti thiu, cc cm t tiu chun i x chung, bo h v bo m y , i x cng bng v khng thin v l nhng thut ng thng thy trong cc hip nh u t. Trong cc BIT m Vit Nam k kt cng c cp ti iu khon ny, v d nh BIT Vit Nam Argentina (iu 3), BIT Vit Nam Australia (iu 3), Hip nh thng mi Vit Nam Hoa K (iu 3, Chng 4), tuy nhin xc nh c cc khi nim ny khng h n gin. V vy, vic nm r nhng tp qun u t quc t l cn thit c th thc hin ng ngha v cam kt cng nh a ra lp lun ca c quan Nh nc trong trng hp pht sinh tranh chp. 2.2.3.3. Kinh nghim ca Hoa K rt ra t thc tin gii quyt tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi Mt l cn c c quan chuyn trch i din cho Chnh ph trong cc tranh chp vi nh u t nc ngoi. c th gii quyt hiu qu cc tranh chp vi nh u t nc ngoi, Hoa K thnh lp C quan chuyn trch v khiu kin quc t v tranh chp u t, trc thuc B Ngoi giao. c bit, C quan ny li c chia thnh cc Ban chuyn mn ph trch cc tranh chp lin quan ti cc hip nh khc nhau. V d v tranh chp k trn c giao cho Ban trng ti NAFTA mt b phn chuyn v tranh chp theo hip nh NAFTA. Khng ch trong v tranh chp ny, c quan chuyn trch ca Hoa K pht huy vai tr quan trng ca mnh trong nhiu v kin khc c bit l c s phi hp hot ng vi

51

cc c quan ca B T php v B Thng mi Hoa K74. Hai l khng ch tranh lun v ni dung v tranh chp m cn v quy trnh th tc gii quyt tranh chp ginh li th ngay t u. Trong v tranh chp trn, ngay t giai on u, Hoa K dnh c li th trong vic la chn a im GQTC. Bng nhng lp lun ca mnh, Hoa K thuyt phc Hi ng trng ti GQTC ti chnh nc mnh, thay v Canada. iu ny, mt mt to iu kin thun li hn trong qu trnh t tng, tit kim chi ph, mt khc, gy nhng kh khn nht nh cho B n trong vic theo ui v kin. Ba l cn vn dng linh hot cc quy nh ca hip nh u t cng nh tp qun quc t, n l v cc hc thuyt nghin cu trong lnh vc lin quan. Trong v tranh chp k trn, c th thy pha B n p o Nguyn n trong vic vn dng cc quy nh ca hip nh NAFTA cng nh vin dn cc tp qun quc t, n l v cc hc thuyt php l. Bn thn nhng quy nh trong hip nh u t thng chung chung, nhiu cch hiu, v vy, linh hot trong vic vn dng s gip cc bn t c mc ch ca mnh. Trong v ny, Hoa K thnh cng trong vic bo v nhng quy nh ca Lut bang Massachusetts cho php c quan Nh nc c hng mt s quyn min tr nht nh. 2.2.4. Kinh nghim ca Cng ha P-ru 2.2.4.1. Tnh hnh chung v gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc P-ru T nhng nm 1990, Chnh ph P-ru tng cng n lc trong vic thu ht vn u t nc ngoi. Theo ui mt chnh sch u t thng thong, P-ru tr thnh mt trong nhng im n hp dn nh u t ti Nam M. Tng ngun vn FDI chy vo quc gia ny tng vt t khong 7 t USD nm 1997 ln gn 21 t USD vo nm 2010, vi cc lnh vc u t a dng, trong dn u l ngnh khai khong (UNCTAD 2011c, tr.15). Trong qu trnh xy dng chnh sch xc tin u t ca mnh, P-ru rt ch trng ti vic hon thin php lut v k kt cc IIA. Thng 12/1991, P-ru tr thnh thnh vin ca Cng c ICSID. Ngoi ra, t nm 1993, P-ru k tng cng 31 IIAs bao gm cc BIT v cc Hip nh thng mi t do (c cp ti
74

V d nh v ICSID s ARB (AF)/98/3 gia Loewen Group, Inc. and Raymond L.Loewen v. United States of America.

52

u t), 769 Tha thun n nh Php lut (Legal Stability Agreement) 75, v 53 hp ng u t76. Tuy nhin, giai on u, trong khi P-ru ch trng ti vic m phn cc IIA, nc ny li thiu quan tm ti vic xy dng mt h thng ngn chn v i ph vi cc v tranh chp vi nh u t nc ngoi. Cng vi s khi sc ca hot ng u t, P-ru cng khng t ln phi i mt vi cc v kin vi nh u t nc ngoi ti trng ti quc t. V d, trong giai on 1998-2011, P-ru 11 ln b nh u t kin ra trng ti quc t (UNCTAD 2011c, tr.17). Sau nhiu bi hc t gi t cc v tranh chp, Chnh ph P-ru nhn thc su sc nhu cu cp thit l c mt c ch hiu qu ngn nga v i ph vi cc tranh chp vi nh u t nc ngoi. Nm 2006, P-ru thit lp mt H thng phi hp nh nc v ng ph vi cc tranh chp u t quc t (State Coordination and Response System for International Investment Disputes sau y vit tt l H thng ng ph). H thng ny i vo hot ng, P-ru xy dng mt khung php l y v ton din bao gm cc vn bn t Lut ti Ngh nh.77 Ngoi ra, mt y ban c bit (Special Commission) bao gm cc thnh vin thng trc bao gm i din ca B kinh t ti chnh (ch tch), B ngoi giao, B t php, C quan xc tin u t t nhn (Private Investment Promotion Agency vit tt l ProInversion) c thnh lp chu trch nhim trin khai H thng ny. (UNCTAD 2011c, tr.21-23). Sau y ti s phn tch mt v tranh chp gia P-ru v nh u t Hoa K, xy ra trong giai on chun b v bt u thc hin H thng ng ph, t , c th thy nhng l hng trong chnh sch thu ht u t ca P-ru cng nh vic cc c quan Chnh ph ny kp thi phi hp gii quyt tranh chp tng i hiu qu.
75

Trong u nhng nm 1990, thu ht vn u t nc ngoi, P-ru k cc ra cc Tha thun n nh php lut vi nh u t nc ngoi, vi mc ch l a ra s m bo v tnh n nh ca mi trng php l, m bo quyn li ca nh u t khi c s thay i chnh sch, php lut. (C quan xc tin u t t nhn P-ru ti http://www.proinversion.gob.pe/webdoc/convenios/convenios.aspx truy cp ngy 10/04/2012) 76 S liu thng k ca C quan xc tin u t t nhn P-ru t nm 1998 ti http://www.proinversion.gob.pe/0/0/modulos/JER/PlantillaStandardsinHijos.aspx?AR truy cp ngy 10/4/2012. 77 V d, P-ru ban hnh Lut s 28933 thng 12/2006 v vic thnh lp H thng ng ph, Ngh nh s 125-2008-EF thng 10/2008 hng dn Lut s 28933 v minh bch ha v cc ngha v bt buc lin quan ti iu khon gii quyt tranh chp quc t, Ngh nh s 002-2009-EF thng 1/2009 quy nh v quy trnh thu cng ty lut, lut s, chuyn gia php l h tr gii quyt tranh chp gia nh u t v Nh nc tip nhn.

53

2.2.4.2. Phn tch v tranh chp gia Cng ty TNHH Nng lng Aguaytia v Cng ha P-ru78. Tm tt v tranh chp - Cc bn tranh chp Nguyn n: Cng ty TNHH Nng lng Aguaytia (ALE), mt cng ty c thnh lp v hot ng theo php lut Hoa K. B n: Cng ha P-ru. i din cho B n trong v tranh chp ny gm ccc lut s ca cng ty lut White&Case LLP, cc lut s ca cng ty lut Estudio Echecopar, v cc i din t B Nng lng v Khai khong, nhn vin i s qun P-ru Hoa K. - C quan gii quyt tranh chp: Trng ti ICSID Phn quyt a ra ngy 28/11/2008. - Din bin tranh chp: Nhng nm u thp nin 1990, P-ru bt u cho php t nhn ha lnh vc nng lng. Trong giai on ny, ALE thng qua cc cng ty con thnh lp ti Pru u t vo mt d n nng lng tch hp bao gm khai thc kh thin nhin, sn xut v truyn ti in nng. Ngy 17/5/1996, Chnh ph P-ru k vi ALE mt Tha thun n nh Php lut, theo Chnh ph m bo cho Aguaytia s n nh v h thng thu, quyn t do chuyn tin ra nc ngoi v quyn c hng s khng phn bit i x vi cc nh u t khc. Sau khi hon thnh vic xy dng ban u, cc nh my ca ALE bt u i vo hot ng, sn xut v truyn ti in nng. Nm 1999, nhn thy h thng li in ca P-ru cn nng cp, Chnh ph giao cho ProInversion thnh lp mt y ban ph trch d n nng cp li in (CELE). Nm 2000, CELE t chc u thu d n ny di dng mt Hp ng xy dng, s hu, hot ng v chuyn giao (BOOT) v cng ty nng lng ISA trng thu. Theo hp ng BOOT, ISA c ngha v hon thnh vic xy dng mng li truyn ti in v c quyn c hng nhiu u i hn cc nh u t trong cng lnh vc nh c hng mt h thng tnh gi n nh, khng ph thuc vo
78

V ICSID s ARB /06/13, bn n download ti http://ita.law.uvic.ca/documents/AguaytiaAward.pdf

54

thc t dng in truyn ti. L do CELE a ra l v loi ng dy m ISA s dng thuc phn nhm dy c cht lng truyn ti n nh hn. Cng ty ALE thng qua c quan c thm quyn cng nh khi kin ln ta n yu cu c phn loi li h thng ng dy ca mnh v cng c hng nhng u i trn, tuy nhin yu cu ny khng c chp nhn. Ngy 8/5/2006, ALE khi kin P-ru ra ICSID cn vo iu 9 ca Tha thun k vi P-ru79, v v Hoa K v P-ru u l thnh vin ca ICSID. Cng ty ALE kin Nh nc P-ru vi phm ngha v theo LSA k gia hai bn v c nhng hnh ng phn bit i x gia Aguaytia vi cc cng ty trong nc v mt s nh u t nc ngoi khc trong lnh vc truyn ti in. Ngy 20/3/2007, Hi ng trng ti c thnh lp v bt u xt x. Phn tch v quyt nh ca trng ti V lut p dng trong v tranh chp u tin Trng ti, cn c vo iu 42 (1) quy nh rng: Trng ti phi xt x v tranh chp theo nhng quy tc v lut m hai bn tha thun. Nu khng c s tha thun ny, Trng ti phi p dng Lut ca bn k kt cho v tranh chp (bao gm cc lut v quy tc xung t php lut) v nhng quy nh ca lut quc t c th p dng. Trong trng hp ny, c hai bn u ng rng Tha thun LSA c iu chnh bi B lut dn s P-ru (PCC). V vy, gii quyt v tranh chp ny, Trng ti cho rng khng cn thit phi xem xt ra ngoi phm vi h thng php lut P-ru. V quyn khng phn bit i x n nh (stability of the right to nondiscrimisnation) m B n c hng theo hp ng. Vn trng ti cn xc nh trong v tranh chp ny l vic din gii LSA liu c cho nh u t c hng mt quyn khng phn bit i x ring bit hay ch bo m rng Nh nc s khng thay i lut l lin quan ti quyn khng phn bit i x hin hnh m nh u t ang c hng? Trc ht, LSA c th coi l mt hp ng gia P-ru v ALE, c iu chnh bi PCC v vy cn c din gii theo nguyn tc din gii hp ng quy
79

iu 9 ca Tha thun quy nh: mi tranh chp, bt ng, khiu kin gia cc bn, lin quan ti vic xy dng, vn hnh, thc thi hay hiu lc ca Tha thun ny s c a ra Trung tm trng ti ICSID, v p dng Quy tc Ha gii v trng ti theo Cng c ICSID

55

nh ca PCC. Theo iu 168 PCC th hp ng phi c din gii cn c vo ngn ng trong hp ng trn nguyn tc thin ch. Cn c vo ngn ng trong hp ng, iu III ca LSA quy nh: Nh nc cam kt s bo m s n nh php l cho Aguaytia lin quan ti hot ng u t ca cng ty. S n nh v quyn khng phn bit i x c quy nh ti iu 2, Ngh nh 662. iu 2, Ngh nh 662 quy nh nh sau: Cc nh u t v cc cng ty nc ngoi c quyn v ngha v nh nh u t v cc cng ty u t trong nc. Trong mi trng hp, cc quy nh php l trong nc s khng phn bit gia nh u t v cc cng ty da trn t l vn nc ngoi trong hot ng u t. T ngn ng trong LSA cng nh cc vn bn lut lin quan, Trng ti cho rng LSA ch a ra mt s m bo v quyn khng phn bit i x v mt php l ca nh u t. Ngoi ra, LSA khng to ra mt quyn khng phn bit i x ring bit cho nh u t. Ni cch khc, nh u t, thng qua LSA, ch c bo m trnh khi s thay i php lut ch khng c bo m chng li cc hnh ng phn bit i x ca c quan Nh nc. V vy, P-ru khng vi phm ngha v ca hp ng. Mt s bnh lun v v tranh chp Th nht, c s Nguyn n a v tranh chp ny ra ICSID khng phi l mt Hip nh u t m chnh l hp ng gia hai bn. Nh vy, c th thy, Nh nc khng ch c nguy c phi i mt vi cc v kin ti trng quc t lin quan ti vic vi phm ngha v trong Hip nh u t m cn c th b kin do s vi phm ngha v trong hp ng ca bt k c quan qun l no trc thuc Nh nc. Th hai, khi mt v tranh chp u t quc t a c trn c s ca hp ng th lut p dng cho tranh chp trc ht s l lut iu chnh hp ng (thng l lut ca Nh nc tip nhn). iu ny s gy ra nhng kh khn nht nh cho nh u t nc ngoi bi h s kh m hiu ht c h thng php lut ca nc tip nhn. Ngc li, nu tranh chp c a ra trn c s mt Hip nh u t, th Hip nh u t v cc tp qun u t quc t s u tin c p dng.

56

Th ba, v tranh chp ny cho thy nhng hn ch nht nh v quyn khng phn bit i x ca nh u t theo LSA. Thng thng, y l mt trong nhng quyn c bn ca nh u t v c quy nh trong tt c cc IIAs, do , cung cp mt s bo m chc chn cho nh u t nc ngoi. Ngc li, trong trng hp ny LSA ch m bo quyn khng phn bit i x v mt php l cho ALE. Cu hi t ra l nu nh y tn ti mt BIT gia Hoa K v P-ru th hnh ng ca c quan c thm quyn ca P-ru c vi phm nguyn tc i x bnh ng hay khng? Ni cch khc, hnh ng phn bit i x ca mt c quan nh nc i vi cc nh u t nc ngoi trong cc hp ng c to thnh mt s vi phm nguyn tc i x bnh ng hay khng? 2.2.4.3. Kinh nghim ca P-ru rt ra t thc tin gii quyt tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi T vic nghin cu tnh hnh GQTC u t quc t vi nh u t nc ngoi ca P-ru, c th rt ra nhng kinh nghim sau y. Mt l kinh nghim trong vic xy dng mt h thng ng b ngn nga v i ph vi tranh chp. Thc tin cho thy trong giai on u, v qu ch trng ti vic xc tin u t, P-ru thiu s phng nga v chun b cho nhng ri ro c th pht sinh. Khng ch n lc m phn cc IIA, Chnh ph nc ny cn sn sng k mt lot cc LSA vi tng nh u t ring l, dn ti kh khn trong vic kim sot v thc hin, dn ti nhiu mu thun pht sinh. Tuy nhin, cng phi tha nhn rng Chnh ph P-ru kp thi nhn ra l hng trong chnh sch ca mnh v nhanh chng a ra gii php. Vic thnh lp mt H thng ng ph ng b v ton din vi c s php l vng vng l minh chng cho nhng n lc ca P-ru. H thng ng ph yu cu tt c cc c quan Chnh ph t trung ng ti a phng lin quan ti hot ng u t quc t phi phi hp thc hin ng b ba nhm hot ng chnh: ngn chn mu thun c th pht sinh, gii quyt mu thun trc khi tr thnh mt v kin ti trng ti quc t, cui cng l i ph hiu qu vi cc tranh chp ti trng ti quc t. Hai l cn c s phi hp ng b ca cc c quan Nh nc trong gii quyt tranh chp, di s ch o ca mt c quan chuyn mn. Trong v tranh chp ny, P-ru khng c mt c quan chuyn mn i din cho Nh nc trc hi ng trng ti m thay vo l B Nng lng v i din t cc c quan c lin quan

57

ti tranh chp. Nhn thy vai tr cn thit ca mt c quan chuyn trch, khi trin khai H thng ng ph, P-ru thnh lp mt c quan nh vy vi tn gi l y ban c bit (Special Commission- SC). Ba l s dng kt hp gia lut s trong nc v lut s nc ngoi trong qu trnh tham gia t tng ti trng ti quc t. Khi tham gia tranh tng ti ICSID, on lut s ca P-ru c s hp tc ca hng lut ni ting White&Case v mt cng ty lut P-ru. Cch s dng lut s ny mang li nhiu li ch c bit l i vi nhng nc ang pht trin thiu i ng lut s c kh nng tranh tng trong cc tranh chp quc t. Mt mt, Nh nc c th s dng c s hiu bit ca cc lut s ni a v iu kin v hon cnh c th ca nc mnh, mt khc, to c hi cc lut s ny tip cn vi cc tranh chp quc t, t c th hc hi t cc lut s nc ngoi dy dn kinh nghim. y c th coi l mt trong nhng cng c hiu qu nng cao cht lng i ng lut s trong nc.

58

CHNG 3: MT S GII PHP P DNG BI HC KINH NGHIM CA CC NC CHO VIT NAM GII QUYT HIU QU CC TRANH CHP U T QUC T
3.1 C s xut gii php 3.1.1 Tnh hnh hot ng u t nc ngoi ca Vit Nam trong thi gian gn y v d bo tng trng FDI trong thi gian ti. K t khi chnh sch thu ht u t nc ngoi c thc hin Vit Nam, Nh nc c nhiu n lc trong vic hon thin h thng php lut, xy dng mt mi trng php l n nh v thng thong. Nh vy, trong vng 20 nm tr li y, hot ng u t nc ngoi c nhiu kt qu ng khch l. Tnh n thi im 15/12/2011, Vit Nam thu ht c 13.664 d n vi tng vn ng k l khong 198 t USD. Bng 3.1. Vn ng k v vn thc hin giai on 2006 2011 (n v: t USD) Nm Vn ng k Vn thc hin 2006 12 4,1 2007 21 8,0 2008 71 11,5 2009 22 10,0 2010 18 11,0 2011 14,6 11,0

Ngun: Cc u t nc ngoi - B K hoch v u t Nhn chung cc d n FDI vo Vit Nam u c qui m va v nh, trung bnh cho c giai on 1988-2003 ch mc 8,3 triu USD/d n. Tuy nhin, quy m vn u t trung bnh ca mt d n ang c xu hng tng dn, t mc 14,4 triu USD vo nm 2011, cho thy s d n c quy m ln tng ln so vi thi k trc, th hin qua s quan tm ca mt s tp on a quc gia u t vo mt s d n ln (Intel, Panasonic, Honhai, Compal, Piaggio....). Cho n nay, cc d n FDI c mt 63 tnh, thnh ph ca Vit Nam. Tuy nhin, trong giai on va qua c cu d n FDI theo vng thay i rt chm. Phn ln cc d n FDI tp trung cc th ln v cc khu cng nghip tp trung, ni c iu kin h tng c s thun li, ngun lao ng di do v c trnh k nng. Ring 5 tnh/thnh ph H Ch Minh, H Ni, Hi Phng, Bnh Dng, B RaVng Tu chim ti 63,94% tng vn FDI ng k ca c nc. S tnh, thnh ph cn li ch thu ht c 36,06% tng vn FDI ng k. iu ny lm tng thm

59

khong cch gia cc vng min v trnh pht trin kinh t - x hi. i vi cc ngnh ngh cng xy ra tnh trng tng t, khi cc nh u t nc ngoi ch u t vo cc ngnh c kh nng sinh li cao, ri ro thp. C th nm 2011, lnh vc cng nghip ch bin, ch to l lnh vc thu ht FDI nhiu nht, lnh vc sn xut phn phi in ng th hai, ng th 3 l lnh vc xy dng, tip theo l lnh vc kinh doanh bt ng sn. y u l cc nhm ngnh c mc m ca cao nht v khng yu cu thi gian ko di. Trong khi , doanh nghip FDI cha quan tm u t n cc ngnh cng ngh cao, v d nh ch c 6,03% doanh nghip tham gia vo sn xut hay dch v thng tin v truyn thng, 1,78% tham gia vo hot ng khoa hc k thut, cn lnh vc nng lm - ng nghip ch l 0,89%. V i tc u t, tnh n nay c 94 nc v vng lnh th c d n FDI ti Vit Nam, trong Singapore l nh u t ln nht vi tng s vn ng k 24 t USD, tip theo ln lt l Hn Quc, Nht Bn v i Loan. Hu nh cha c thay i ng k v c cu FDI theo i tc v cc nc chu vn l nh u t ln nht c v t trng s d n v vn ng k trong khi cc i tc t chu u chim t l thp hn. u t t Hoa k tng ng k trong vi nm gn y sau khi Vit Nam k Hip nh thng mi Vit M (2001), hin chim khong 4,40% tng s d n v 5,89% tng vn ng k. 3.1.2 Cc quy nh ca php lut Vit Nam v gii quyt tranh chp u t quc t Ti Vit Nam, hot ng u t ni chung v u t nc ngoi ni ring c iu chnh bi cc iu c quc t v php lut quc gia. Trong bi cnh ton cu ha kinh t, cc iu c quc t v u t c cc nc s dng nh mt cng c quan trng to mi trng hp dn thu ht u t nc ngoi. Khng ngoi xu hng , trong nhiu nm qua Vit Nam khng ngng tng cng quan h hp tc u t vi nhiu quc gia trn th gii. S IIA m Vit Nam k kt ngy cng nhiu. n nay, Vit Nam k kt hn 50 IIA80, trong c bn phi k n cc BIT gia Vit Nam v Australia ngy 05/3/1991; BIT gia Vit Nam v Nht Bn ngy 14/11/2003; BTA Vit Nam Hoa K (chng IV. Pht trin quan h u t); Hip nh u t ton din ASEAN 2009,..
80

Theo thng tin website ca B K hoch v u t, http://mpi.gov.vn.

60

Trong cc IIA ny81, c bit l ti cc BIT u c quy nh v vic GQTC gia nh u t v Nh nc tip nhn. im qua mt s BIT ca Vit Nam vi cc nc, c th thy phng thc ha gii, thng lng lun c u tin hoc c coi l bt buc. Cc bn k kt phi n lc ht sc tin hnh ha gii, thng lng trong mt khong thi gian nht nh (thng l 6 thng, c trng hp l 3 thng), trc khi s dng phng thc khc82. Phng thc GQTC thng thy sau thi hn ni trn l trng ti ad hoc. Trong cc BIT ca Vit Nam vi Trung Quc v CHLB c, phng thc GQTC bng trng ti ad hoc l duy nht. Vic thnh lp hi ng trng ti c quy nh r trong Hip nh, hoc l tun theo quy tc trng ti ca UNCITRAL83. Nhiu BIT ca Vit Nam c iu khon cho php GQTC u t bng trng ti theo c ch ph tr ca ICSID. C th, trong BIT Vit Nam Nht Bn, vic s dng trng ti ICSID tr thnh la chn th hai bn cnh trng ti ad hoc. Trong khi , vi BIT Vit Nam Cng ha Php, khi cc bn tham gia Cng c Washington 1965, vic GQTC bng trng ti ICSID s thay th cho trng ti ad hoc. Trong BTA Vit Nam- Hoa K, Chng IV, iu 4 quy nh mt bn tranh chp c th a tranh chp ra gii quyt theo th tc trng ti ICSID (khi c hai bn l thnh vin Cng c ICSID v nu Trung tm c thm quyn gii quyt); hoc a ra c ch ph tr ca ICSID nu c ch ny c thm quyn gii quyt; hoc a ra trng ti ad hoc theo quy tc Trng ti UNCITRAL; hoc a ra bt k t chc trng ti no khc hoc nu cc bn tranh chp u ng . Trong khi , iu 12 khon 1 Lut u t 2005 quy nh, vic GQTC lin quan n hot ng u t ti Vit Nam c gii quyt thng qua bn phng thc: thng lng, ho gii, Trng ti hoc Ta n. Tranh chp gia nh u t nc ngoi vi c quan qun l nh nc Vit Nam lin quan n hot ng u t trn lnh th Vit Nam c gii quyt thng qua Trng ti hoc To n Vit Nam,
81

Cho n nay, bn cnh cc hip nh u t song phng k kt vi cc quc gia khc nhau, Vit Nam cng k kt nhiu Hip nh thng mi song phng (BTA) m nhng cam kt lin quan n u t l mt phn trong cc hip nh ny. cp a phng, l thnh vin ca ASEAN, Vit Nam cam kt tun theo Hip nh bo h v khuyn khch u t ASEAN (1987), Hip nh khung v khu vc u t ASEAN (1998), Tha thun u t ton din ASEAN 2009. L thnh vin ca WTO, Vit Nam cng chu s rng buc ca Hip nh TRIMs. 82 Xem iu 8 BIT Vit Nam Trung Quc, iu 8 BIT Vit Nam Cng ha Php, iu 11 BIT Vit Nam CHLB c, iu 14 BIT Vit Nam Nht Bn. 83 Xem iu 4 Chng IV Hip nh thng mi song phng Vit Nam Hoa K v iu 14 BIT Vit Nam Nht Bn.

61

tr trng hp c tha thun khc trong hp ng c k gia i din c quan nh nc c thm quyn vi nh u t nc ngoi hoc trong iu c quc t m Vit Nam l thnh vin84. Nh vy, hin nay, tranh chp u t quc t ti Vit Nam c th c gii quyt ti ta n Vit Nam, trng ti Vit Nam, trng ti ad hoc, hoc trng ti theo C ch ph tr ca ICSID. 3.1.3 Tng quan tnh hnh tranh chp u t quc t gia nh u t nc ngoi v Nh nc Vit Nam t trc n nay T khi Quc hi ban hnh Lut u t nc ngoi u tin ti Vit Nam nm 1987 n nay, Vit Nam t c nhng kt qu kh quan trong vic thu ht FDI. Tc ng ca FDI hay ni cch khc l ca cc nh u t nc ngoi ang lm n, kinh doanh trn lnh th Vit Nam ti nn kinh t Vit Nam thy r, l FDI gip thc y tng trng kinh t, to vic lm, tng nng sut lao ng, ci thin ngun nhn lc, ng gp vo ngun thu ngn sch Nh nc (Nguyn Ph T v Hunh Cng Minh 2010). Bn cnh cc tc ng tch cc t u t nc ngoi, chnh ph Vit Nam cng phi i mt vi cc v kin ca nh u t nc ngoi, v d nh v nh u t Trnh Vnh Bnh (quc tch H Lan) kin Nh nc Vit Nam hay v cng ty South Fork (quc tch Hoa K) kin y ban nhn dn tnh Bnh Thun. C th tm tt mt s im chnh v cc v kin gia nh u t nc ngoi v c quan Nh nc Vit Nam nh sau: - V c s khiu ni, trong v nh u t Trnh Vnh Bnh, ng Bnh kin trn c s Hip nh khuyn khch v bo h u t Vit Nam H Lan nm 1994; cn c s khiu ni trong v cng ty South Fork th khng c ngun thng tin no cp n. - V phng thc GQTC, nh u t Trnh Vnh Bnh v cng ty South Fork u la chn phng thc trng ti quc t. C th, nh u t Trnh Vnh Bnh khiu ni ln ta trng ti ti Stockholm (Thy in) (Mnh Qun 2005, on 2); cn cng ty South Fork khi kin UBND tnh Bnh Thun ra Trng ti quc t (Phng Nam 2011, on 1). - V nguyn nhn thc t khin nh u t nc ngoi kin Nh nc Vit Nam, cha c ngun thng tin chnh thng no phn tch mt cch r rng v cng
84

Xem iu 12 khon 4 Lut u t 2005.

62

khai. V v nh u t Trnh Vnh Bnh, ng Bnh u t vo Vit Nam vo u thp nin 90 v nm 1998, ng b Ta n nhn dn tnh B Ra Vng Tu kt n v ti a hi l v cc vi phm v s dng v qun l t ai, sau ti sn ca ng b tch thu. Sau khi ri khi Vit Nam ng Bnh nhiu ln khiu ni i bi thng t Nh nc Vit Nam vi t cch l nh u t b mt ti sn ti quc gia tip nhn u t (Mnh Qun 2005, on 1). Vi cng ty South Fork, cng ty ny c B K hoch v u t cp php u t vo khu du lch Ha Thng tnh Bnh Thun v c tnh cp t cui nm 2004. Thng 10/2007, tnh Bnh Thun li cp php cho cng ty ng Lm khai thc titan trn mt phn din tch t cp cho South Fork. Ly l do tnh giao t nhng li cho cng ty khc khai thc titan nn thng 9-2010, South Fork ra thng bo dng mi hot ng chun b th tc khi kin UBND tnh Bnh Thun. V pha UBND tnh Bnh Thun, tnh cho rng mt s iu kin rng buc vi vic cp t South Fork khng thc hin ng v tnh cho php ng Lm khai thc titan l da trn bin bn tha thun gia ng Lm v South Fork (Phng Nam 2011, on 3, 4). - V cc gii php ng ph ca Vit Nam, c th trong v South Fork, B K hoch v u t thnh lp t r sot lin ngnh (UBND Tnh Bnh Thun c gim c S Ti nguyn v Mi trng, mt ph gim c S K hoch v u t tham gia t) chun b cho v kin v tnh Bnh Thun cng ang xc tin tm kim lut s tham gia v kin (Phng Nam 2011, on 9). Vi v Trnh Vnh Bnh, n nm 2006, chnh ph Vit Nam gii quyt cho ng Bnh min hnh pht t, c tr v Vit Nam (o Minh Khoa 2011, on 11). V n cui nm 2011, c quan cng an hon tt vic iu tra nhng sai phm v truy t nhng cn b c trch nhim (Cc trng Cc thi hnh n dn s tnh B Ra Vng Tu v mt s c nhn c lin quan khc) v bn n dn s ca ng Bnh (o Minh Khoa 2011, on 1). Nhn chung, tnh ti thi im hin nay s v nh u t nc ngoi kin chnh ph Vit Nam hoc doanh nghip nh nc c bit n khng nhiu nhng qua nhng gii php ng ph t pha cc c quan Nh nc, c th thy mt s im ng lu nh sau: Th nht, c quan Nh nc Vit Nam cn th ng trong vic tip nhn v tm hiu cc vn lin quan n v vic. Trong v cng ty South Fork, t thi

63

im nh u t nc ngoi dng mi hot ng kinh doanh vo thng 09/2010 chun b h s kin n khi Trng ti quc t gi thng bo v vic th l v kin (thng 08/2011), pha UBND tnh Bnh Thun (c quan qun l cc hot ng u t trn a bn tnh) khng trin khai bt c cng tc tip xc, tm hiu vn no ngn nga vic khiu ni ca South Fork. Cho n khi Trng ti quc t c thng bo chnh thc, B K hoch v u t mi lp t r sot v UBND tnh Bnh Thun mi chnh thc c cng tc kim tra, xc minh vn trong khi bn nguyn n (cng ty South Fork) chun b h s y cho v kin. V cho n thi im , pha UBND tnh Bnh Thun mi xc tin vic thu lut s trong khi lut s i din cho South Fork tham gia vo qu trnh chun b t tng cho South Fork. Do khng kp thi kim tra, phn tch v vic, tip l thi chn ch trong vic thu lut s t vn,, UBND tnh Bnh Thun b ri vo trnh trng th ng trong ton b qu trnh gii quyt v vic trn. Th hai, cc cp qun l hot ng u t a phng cha c i ng chuyn trch gii quyt nhng khc mc, khiu ni ca nh u t nc ngoi. UBND cc tnh l cp trc tip qun l hot ng u t tng a phng, l cp nm r nht nhng vn lin quan n chnh sch qun l ca a phng mnh cng nh nhng hot ng u t, kinh doanh ca cc doanh nghip trn a bn. Tuy nhin, t v vic ca cng ty South Fork, c th thy UBND tnh Bnh Thun cha c i ng chuyn trch (gm cn b qun l v lut s t vn) v cc vn lin quan n hot ng u t ca nh u t nc ngoi. Ch n khi tranh chp pht sinh thnh mt v kin c a ra gii quyt ti trng ti quc t, UBND tnh mi tham gia vo hot ng r sot theo s ch o ca B K hoch v u t m khng c s kim tra ch ng ca cn b qun l v s t vn ca lut s t trc. Tm li, Vit Nam m ca cho hot ng u t nc ngoi c mt thi gian kh di v cng phi i mt vi mt s v tranh chp t cc nh u t nc ngoi. Tuy cc gii php ng ph v gii quyt tranh chp ca Vit Nam cn nhiu hn ch nhng y s l bi hc kinh nghim qu bu cho cc c quan Nh nc Vit Nam trong tng lai.

64

3.1.4 D bo kh nng pht sinh tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t c lin quan n Nh nc Vit Nam trong tng lai Vit Nam m ca cho hot ng u t quc t t nm 1987. Cho n nay, c rt nhiu doanh nghip c vn u t nc ngoi (sau y gi chung l doanh nghip FDI) c thnh lp ti Vit Nam cng nh c nhiu doanh nghip nc ngoi t chi nhnh, tr s thng mi ti Vit Nam. Theo s liu ca Tng cc Thng k, doanh nghip FDI u t vo rt nhiu lnh vc ti Vit Nam. V s d n u t trc tip nc ngoi ca Vit Nam tnh n ht nm 2010, ngnh cng nghip ch bin, ch to; ngnh bn bun, bn l, sa cha t, xe my v xe c ng c; ngnh xy dng l cc ngnh c nhiu d n u t nht. V quy m vn FDI ng k tnh n ht nm 2010, ngnh kinh doanh bt ng sn v cng nghip ch bin, ch to l nhng ngnh c nhiu vn u t nht85 (Theo s liu ca Tng cc Thng k). Bn cnh nhng ng gp ca hot ng u t nc ngoi, Vit Nam cng khng trnh khi nhng khiu ni, tranh chp t nh u t nc ngoi86. Theo quan im ca nhm nghin cu, trong tng lai, Vit Nam s cn phi i mt vi nhng khiu ni, tranh chp tng t. Nguyn nhn l do mi trng php l v u t, kinh doanh ca Vit Nam vn cn nhiu hn ch c th khin cc nh u t nc ngoi pht sinh khiu ni i vi cc c quan Nh nc (hoc cc doanh nghip Nh nc) ca Vit Nam. Th nht, cc th tc hnh chnh i vi hot ng u t, kinh doanh ti Vit Nam vn cn gy kh khn cho cc nh u t nc ngoi. Kh khn ny tn ti nhiu trong cc quy nh v cp php u t, cp php nhp khu, tip cn th trng, v nhiu quy nh khc. Theo Sch trng nm 2012 ca EuroCham, mc d cam kt WTO c hiu lc t ngy 1/1/2009, cho n nay cha c cng ty nc ngoi no c cp php nhp khu c th s dng giy php m khng phi tha mn cc iu kin c bit. Ch tch EuroCham, ng Alain Cany cho bit gnh nng v th tc hnh chnh ang l tr ngi khin cc doanh nghip chu u thn trng
85

Xem thm s liu u t trc tip ca nc ngoi c cp giy php nm 2010 phn theo ngnh kinh t, Tng cc Thng k, ti a ch http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=392&idmid=3&ItemID=11369, truy cp ngy 11/04/2012. 86 Xem thm mt s v tranh chp trong phn 3.1.2

65

khi tm hiu mi trng kinh doanh ti Vit Nam (Kinh t thi i, 2012)87. Th hai, vn tn ti nhiu quy nh php lut gy kh khn hoc bt bnh ng cho hot ng u t, kinh doanh ca doanh nghip FDI. Theo bo co r sot 16 lut v cc vn bn hng dn ca Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam (VCCI) cng b ngy 02/11/2011, cc quy nh gy kh khn cho cc doanh nghip FDI c th k n quy nh v mt s lnh vc cc nh u t nc ngoi c php u t, kinh doanhcn cha r rng88; vn cn cc quy nh phn bit i x, cha bo m cng bng, bnh ng gia cc t chc kinh t, h gia nh, c nhn trong nc v t chc, c nhn nc ngoi, ngi Vit Nam nh c nc ngoi,Bn cnh , bo co ch ra rng mt s quy nh php lut cha khuyn khch bo h u t do thiu c ch m bo thc thi v cc th tc hnh chnh cn yu km (Anh Minh, 2011). Theo kt qu iu tra cc doanh nghip ca nhm nghin cu, ba vn m cc doanh nghip FDI tham gia iu tra lo ngi nht khi kinh doanh Vit Nam bao gm nguy c khng c i x tha ng khi thay i chnh sch ca Nh nc (59%), vic c quan Nh nc thc thi khng ng cc cam kt vi nh u t trong giy chng nhn u t hoc hp ng u t (56%), v b i x km u i hn so vi nh u t trong nc (41%) (Xem Ph lc 3). Cng theo kt qu iu tra ca nhm nghin cu v pha lut s, vn m cc lut s cho rng doanh nghip lo ngi gp phi nht chnh l vic c quan Nh nc thc thi khng ng cc cam kt vi nh u t trong giy chng nhn u t hoc hp ng u t (c 22/103 ngi c hi la chn phng n ny, cao hn con s tng t ca cc phng n khc) (Xem Ph lc 3). Nguyn nhn ca nhng lo ngi trn c th xut pht t chnh nhng quy nh gy kh khn cho doanh nghip FDI nu trn. iu ny c th dn n nhng khiu ni ca nh u t nc ngoi i vi cc c quan Nh nc v vic i x bt bnh ng hoc khng tha ng
87

Xem thm bi Hnh lang php l vi u t nc ngoi, Bo Kinh t - Doanh nhn thi i ngy 10/04/2012, ti a ch http://www.baomoi.com/Home/KinhTe/tamnhin.net/Hanh-lang-phap-ly-voi-dau-tunuoc-ngoai/8241254.epi truy cp ngy 11/04/2012. 88 Cn tn ti nhiu quy nh thiu r rng trong vic tip cn th trng ca cc doanh nghip FDI. V d trong lnh vc nhp khu thuc (nht l thuc khng dng cho sn xut), s mu thun gia cc quy nh trong Lut Dc nm 2005 v cc vn bn hng dn thi hnh khin nhiu doanh nghip FDI khng c cp giy chng nhn iu kin kinh doanh thuc thc hin quyn nhp khu thuc, mc d giy php u t cho php thc hin quyn ny (Xem chi tit bi Quyn nhp khu thuc ca doanh nghip FDI, TS Nguyn Anh Tun, Nguyn Tng Hnh Hin, ng ngy 08/04/2012 trn Thi bo Kinh t Si Gn online, ti a ch http://www.thesaigontimes.vn/Home/diendan/sotay/74471/Quyen-nhap-khau-thuoc-cua-doanhnghiep-FDI.html, truy cp ngy 11/04/2012).

66

khi u t trn lnh th Vit Nam. Th ba, tnh minh bch v th tc hnh chnh v cng khai cc thng tin lin quan n u t kinh doanh cn km v hn ch, nht l cp a phng. Theo ng u Anh Tun (Ph trng Ban Php ch, Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam), cc doanh nghip nh gi thp v tnh minh bch ca chnh quyn a phng v quan h c nhn vn ng vai tr quan trng trong vic tip cn ti liu, thng tin phc v kinh doanh (Mnh Bn, 2012). Theo kt qu iu tra ca nhm nghin cu, cc doanh nghip FDI tham gia iu tra nh gi cha cao tnh minh bch v tnh d d on ca cc quy nh, chnh sch lin quan n u t (s ngi c hi nh gi cao tnh minh bch ch l 13/103 ngi, tng t vi tnh d d on l 24/103 ngi) (Xem Ph lc 3). Vic thiu tnh minh bch th hin vic cc c quan Nh nc khi thay i chnh sch (quy nh) hay thay i cn b qun l thng khng thng bo sm cho cc nh u t v chi ph u t pht sinh thm cho nh u t l rt ln (theo kin ca mt s lut s tham gia cuc kho st ca nhm nghin cu). Bn cnh , cc lut s tham gia cuc kho st cho rng quy nh v lut v u t c nhiu thay i v khng d on c trc; quy nh lut php khng r rng khin tn nhiu chi ph ly c cc giy php t cc c quan qun l c lin quan. Thiu minh bch v cng khai v quy nh chnh sch hoc thng tin lin quan n u t c th khin cc c quan Nh nc cp a phng (v c trung ng) gp phi nhng khiu ni khng ng c t pha doanh nghip FDI. V d trong v cng ty South Fork nu ti phn 3.1.2, UBND tnh Bnh Thun b South Fork khi kin ra Trng ti quc t do UBND tnh cho ng Lm vo khai thc titan trn mnh t cp cho South Fork m khng bn bc, thng bo trc cho cng ty South Fork. Nh vy, nhng vn cn tn ti trong mi trng php l l nguyn nhn chnh khin nh u t nc ngoi c th pht sinh tranh chp vi cc c quan Nh nc Vit Nam. Nhn chung, theo nhn nh ca cc chuyn gia v theo s liu thc t, s v tranh chp gia nh u t nc ngoi v c quan Nh nc Vit Nam c th s gia tng trong thi gian ti. Nhng nhn nh ca nhm nghin cu nu trn s l c s xut gii php gip cc c quan Nh nc c bin php tham gia tch cc, ch ng vo qu trnh phng nga v gii quyt tranh chp vi nh u t nc ngoi.

67

3.2. Bi hc kinh nghim v cc gii php p dng bi hc kinh nghim ca cc nc cho Vit Nam gii quyt hiu qu cc tranh chp u t quc t. 3.2.1. Bi hc th nht v gii php p dng Bi hc th nht l ch trng ti c ch cnh bo v ngn nga tranh chp. Nh phn tch chng 2 Thi Lan, vi trnh pht trin tng t nh Vit Nam, cho thy s thiu nhy cm vi cc nguy c pht sinh tranh chp. Vn ca Thi Lan l thiu mt c ch sng lc tranh chp hoc mt n v lin lc c th ngn mt vn lin quan n u t leo thang ln thnh mt tranh chp. Vi mc ch tng t, P-ru cng thit lp mt c quan u mi (c th l mt b phn chuyn mn ca ProInversion) tip nhn v gii p thc mc, kh khn ca nh u t, t nhanh chng xc nh vn v c bin php iu chnh kp thi. Hn Quc cng thnh lp mt y ban lin ngnh trao i thng tin gia cc nh u t v cc B, ngnh nhm ngn nga tranh chp. Ngoi ra, ngn nga tranh chp hiu qu, Nh nc cn qun l vic thc hin chnh sch u t ca tt c cc c quan. Nhng v tranh chp phn tch cho thy Nh nc phi chu trch nhim do hnh vi ca mt hay mt s c quan c thm quyn vi phm cc cam kt theo Hip nh u t hoc theo hp ng. Vi mt b my qun l hnh chnh tng i cng knh nh Vit Nam, vn t ra l lm sao chnh sch u t c thc hin thng nht t trn xung di. gii quyt vn ny, P-ru mt im hi p v t vn cho cc c quan Nh nc Peru (trc thuc SC) khi cc c quan ny d nh ban hnh mt Quyt nh lin quan ti u t hoc k mt hp ng u t, do , hn ch cc hnh ng vi phm ngha v i vi nh u t. Ngoi ra, Peru yu cu tt c cc c quan lin quan ti hot ng u t nc ngoi phi nh k bo co v nhng vn pht sinh vi nh u t nc ngoi v cch gii quyt m c quan thc hin. p dng bi hc ny, Vit Nam cn thit lp mt ch cnh bo sm cho cc c quan Nh nc v nguy c pht sinh tranh chp, trong , cng tc thng tin ng vai tr nng ct. Nh mng li thng tin hot ng lin tc m cc c quan qun l t trung ng ti a phng c th thng xuyn cp nht v trao i thng tin. Khi , mt mt cc c quan cp di c y thng tin v cc chnh sch, quy nh v

68

u t ca Nh nc, mc khc, cc c quan qun l cp trn c th thng xuyn kim tra, gim st vic thc hin ca cc c quan cp di. iu ny s c tc ng tch cc to ra s thng nht trong vic ban hnh v thc hin cc quy nh lin quan n u t, c bit l v u t nc ngoi, ngn nga kh nng cc c quan qun l a phng thc hin khng ng nhng ngha v i vi nh u t nc ngoi m Nh nc cam kt trong cc Hip nh u t. Vi mc ch nu trn, ni dung thng tin cn c lu chuyn trong mng li m nhm nghin cu ngh bao gm: Thng tin v ni dung, tin trnh m phn cc hip nh u t ca Vit Nam vi cc nc; Thng tin v ngha v ca Nh nc theo cc hip nh u t quc t v nhng nguy c xy ra tranh chp v b khi kin bi Nh u t nc ngoi; Thng tin v mt s v kin m cc quc gia ang pht trin nh Vit Nam v ang phi i mt, bao gm ni dung cc bn n dch, nhng phn tch v lu i vi c quan Nh nc v kh nng vi phm ngha v ca Nh nc i vi nh u t nc ngoi theo cc Hip nh u t; Thng tin t cc c quan cp c s v nhng quyt nh ca mnh c th nh hng n nh u t nc ngoi. Bn cnh , cu trc mng li thng tin cn bao gm c quan cc ban ngnh, cc cp v c quan mt u mi thng tin (thuc B K hoch v u t). Cc thng tin c tp hp, bo co n mt c quan u mi t chuyn n cc c quan, cp qun l cn quan tm. Bng cch ny, cc c quan qun l Nh nc trong mng li khng phi chu p lc phn loi v truyn ti thng tin n cc c quan cng cp v cc cp m c tp hp u mi thng tin. Mt khc, do ch c mt im nhn v truyn tin, cc thng tin c chuyn i s trnh b trng lp hoc thiu st do hot ng lu chuyn khng ng b, thc hin bi nhiu n v khc nhau gy nn. Tuy nhin, n v u mi phi m nhn vic phn loi thng tin nn v nhn lc yu cu phi c kin thc tng quan v php lut u t, cc hip nh u t v cc vn v tranh chp gia nh u t nc ngoi v nc tip nhn u t. Theo kin ca nhm nghin cu, bin php ny khng kh trin khai do Chnh ph nn xem xt nhanh chng thc hin to s nht qun trong hnh

69

ng ca cc c qun l theo chiu dc v chiu ngang, t , nng cao cng tc ngn nga tranh chp v to nn tng cho cng tc tranh tng khi tranh chp vi nh u t nc ngoi c a ra trng ti quc t hoc ta n quc gia. 3.2.2. Bi hc th hai v gii php p dng Bi hc th hai l thnh lp mt c quan chuyn trch i din Nh nc trong cc tranh chp vi nh u t nc ngoi. Kinh nghim ca cc nc chng mnh rng s ra i mt c quan nh vy l rt cn thit. Nh trng hp ca Thi Lan, vic thiu mt c quan thng trc i ph vi tranh chp khin nc ny hon ton b ng khi b nh u t kin ra trng ti quc t. Trong khi , P-ru sau nhiu ln phi i mt vi cc v kin t nh u t nhn thy tnh cp thit cn phi c mt c quan ng mi chu so th vic GQTC mi c th nhanh chng v hiu qu. L mt nc c trnh pht trin cao, Hoa K l minh chng r nt cho nhng li ch ca s ra i c quan ny. Mt mt, c quan ny s gip Nh nc c th kp thi ng ph vi tranh chp pht sinh, mt khc chnh nh s chuyn mn ha, cc cn b trong c quan chuyn trch c mi trng thun li tch ly kinh nghim v nng cao chuyn mn. Ngoi ra, vic t chc v vn hnh mt c quan nh vy c th tham kho t y ban c bit (SC) ca P-ru. y ban ny l s phi hp ca cc B, ngnh u no ca Chnh ph vi nhim v ca mi B, ngnh c quy nh c th v chi tit. Vit Nam cng nn sm thnh lp mt c quan tng t nh SC, c bit khi Nh nc bt u phi i mt vi cc tranh chp u t quc t. V hnh thc t chc, c quan ny nn c s tham gia ca i din ca cc c quan nh nc lin quan ti vic ban hnh v thc thi chnh sch u t quc t kt hp vi cc c quan c kinh nghim v kin thc v tranh chp quc t. Thnh vin thng trc ca c quan ny nn gm i in ca B K hoch v u t (c quan ca Chnh ph, thc hin chc nng qun l nh nc v k hoch, u t pht trin), B T php (C quan c trch nhim tham gia gii quyt v mt php l cc tranh chp quc t ca Vit Nam), B Ngoi giao (c quan ca Chnh ph thc hin chc nng qun l nh nc v i ngoi). Ngoi ra, ty vo mi v tranh chp c th, c quan ny c th huy ng cc thnh vin khng thng trc ti t cc B, ngnh lin quan, v d B Cng thng nu tranh chp lin quan ti vn thng mi, B Xy dng nu l tranh chp trong lnh vc xy dng c s h tng, B Ti

70

nguyn v Mi trng vi tranh chp lin quan ti cc doanh nghip nng lng, khai khong,. c th kp thi i ph vi tranh chp, c quan ny cng nn thit lp mt c s d liu trong lu tr tt c cc IIA m Vit Nam k kt v cc hp ng gia c quan Nh nc vi nh u t nc ngoi. C s ny cn thng xuyn c cp nht. Nh vy, mt mt c th tng cng hiu qu qun l trong vic thc thi chnh sch cp di, mt khc, nu tranh chp pht sinh, c quan ny c th nhanh chng tip cn vi cc vn bn lin quan c phng n x l kp thi. V chc nng v nhim v, c quan ny s i din cho Nh nc trong tt c cc khu trong qu trnh GQTC t thng lng, ha gii ti qu trnh t tng. Bn thn c quan ny cng c trch nhim phn tch din bin tranh chp, nh gi cc kh nng s dng cc phng thc thay th, ln k hoch v xut cc phng n GQTC. Trong qu trnh theo kin ti t chc trng ti quc t, c quan ny cn pht huy vai tr ca mnh trong vic thu thp chng c, chun b h s, ti liu v h tr t cc c quan khc c lin quan, la chn lut s t vn hoc tr gip ca cc chuyn gia php l bn ngoi, ch nh trng ti vin. Ngoi ra, cn c vn bn php l hng dn c th, trong phn nh r trch nhim ca cc c quan lin quan. V d, khi c quan chuyn trch yu cu thng tin t cc c quan Nh nc khc, th thi hn c vn bn tr li l bao lu. Nu cc thng tin ny khng c cung cp kp thi hoc khng chnh xc th ai s phi chu trch nhim v hnh thc x l nh th no. Nu khng c yu cu th nhng c quan khc c th tham gia phi hp trong qu trnh GQTC hay khng. 3.2.3. Bi hc th ba v gii php p dng Bi hc th ba l hon thin cc phng thc gii quyt tranh chp vi nh u t nc ngoi trong nc. Bi hc t gi ca Thi Lan trong v tranh chp vi Walter Bau AG cho thy vic c quan Nh nc b nh u t kin ra cc t chc trng ti quc t khng nhng c th nh hng khng tt ti hnh nh quc gia m cn khin Nh nc phi b ra rt nhiu chi ph trong vic theo kin. Chnh v th, Vit Nam cn ch xy dng v hon thin c ch gii quyt hiu qu trong nc. Hin nay, trn th gii, bn cnh phng thc GQTC bng trng ti th xu hng s dng cc phng thc thay th nh thng lng, ha gii ang ngy cng c khuyn

71

khch. V iu ny, Vit Nam c th hc tp t kinh nghim thnh lp v t chc c quan OFIO ca Hn Quc. Bn cnh , P-ru khi thit lp H thng ng ph ca mnh cng c nhng bin php gii quyt tranh chp trc khi b kin ra trng ti quc t. C th, quc gia ny thit lp mt h thng r sot hnh chnh hot ng hiu qu, th tc nhanh chng khuyn khch nh u t s dng cc bin php hnh chnh khi thy c du hiu b vi phm quyn li. Ngoi ra, cc bin php thng lng v ha gii cng lun c u tin. SC c trao quyn thay mt Nh nc thng lng vi nh u t trong tt c cc khu, to iu kin thun li phng thc thng lng v ha gii c th s dng bt c giai on no trong tranh chp. Nhng tha thun m SC t c vi nh u t s c gi tr rng buc vi Nh nc P-ru. Do , khi nh u t mun gii quyt tranh chp thng qua cc bin php khng mang tnh ti phn, h c th d dng lin h vi mt c quan thng trc a ra cc ngh ca mnh. Vit Nam vn dng hiu qu bi hc ny, c ba nhm gii php chnh c a ra di y. Th nht, theo kinh nghim ca P-ru, Vit Nam nn to iu kin thun li nh u t c th s dng cc bin php r sot hnh chnh, c th l khiu ni nn cc c quan cp trn nu thy c du hiu vi phm ca c quan cp di. Th tc ny cn tin hnh nhanh chng v hiu qu. Th hai, khi tranh chp pht sinh, nh u t s tm kim mt phng thc GQTC hiu qu m bo quyn li ca mnh.Thng thng, phng thc ha gii v thng lng c nh u t u tin do chi ph thp v vn duy tr c mi quan h vi c quan Nh nc. Kinh nghim t nhng v tranh chp m Vit Nam phi i mt cng cho thy s u tin ca cc phng thc khng mang tnh ti phn. Trong v cng ty South Fork, pha lut s i din cho South Fork nhiu ln mi i din UBND tnh Bnh Thun ti trao i, thng lng tho g vn . Khi thng lng khng thnh, cng ty South Fork mi kin ln trng ti quc t. Bn cnh , theo s liu iu tra ca nhm nghin cu, khi c tranh chp xy ra, 48/103 nh u t tr li rng cho rng s u tin s dng phng thc thng lng, ha gii gii quyt vn (xem kt qu cu hi 6, Ph lc 3).

72

Chnh v th, gii php a ra cho Vit Nam l trong cc IIA cng nh trong hp ng vi nh u t (nu c) nn quy nh cc phng thc thng lng v ha gii cn c u tin p dng. Ngoi ra, c quan chuyn trch c thnh lp (theo xut phn 3.2.2) cng nn c thm quyn c ch ng m phn v tha thun vi nh u t trong tt c cc khu ca qu trnh GQTC. Cc tha thun ca C quan ny vi nh u t s c gi tr rng buc vi Nh nc Vit Nam. Th ba, da trn kinh nghim ca Hn Quc trong vic thnh lp, t chc v iu hnh c quan OFIO nh phn tch ni trn, Vit Nam cng nn xem xt cho php thnh lp mt trung tm tng t nh OFIO. S ra i ca mt trung tm nh vy s mang li nhng li ch nht nh cho c nh u t nc ngoi v Nh nc Vit Nam. Trc ht, trung tm ny ng vai tr quan trng trong vic lin h gia nh u t nc ngoi v c quan Nh nc, gip cc c quan qun l nm c thng tin v nhng kh khn m nh u t nc ngoi gp phi lin quan ti cc chnh sch, quy nh ca Nh nc. T , Nh nc c th kp thi c bin php iu chnh, h tr nh u t, ngn nga cc mu thun gia nh u t nc ngoi v c quan Nh nc tr thnh mt v kin. Bn cnh , trong qu trnh hot ng, Trung tm s gp phn lm cho mi trng php l ca Vit Nam tr nn minh bch hn, ph hp vi cc cam kt quc t v u t v ng thi cng ph hp vi mc tiu pht trin kinh t x hi ca t nc. thc s pht huy hiu qu v vai tr ca mnh, Trung tm cn tp trung vo mt s hot ng chnh sau y: Mt l nghin cu cc vn lin quan n hot ng u t nc ngoi ti Vit Nam khng ch nghin cu v mt php lut, quy nh m cn xem xt n ngha v tnh hnh thc t ca vic thc thi cc quy nh . Ni dung nghin cu ny s bao gm, nhng khng gii hn bi, cc th tc u t, cc chnh sch, quy nh i vi hoc nh hng n u t nc ngoi nh quy nh v cp giy php, thu, chuyn vn v li nhun, chuyn giao quyn s hu tr tu, quy nh i vi lao ng nc ngoi, v.v.; Hai l thc hin cc kho st thng nin m ch th tham gia chnh l cc doanh nghip nc ngoi, doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam v mc hi lng i vi vic thay i chnh sch, quy nh php lut v u t v

73

i vi cc quyt nh, hnh ng ca cc c quan Nh nc c thm quyn cp a phng tip xc thng xuyn vi cc doanh nghip trn; Ba l tip nhn thng tin v t vn cho doanh nghip nc ngoi, doanh nghip c vn u t nc ngoi i vi nhng vng mc m cc doanh nghip ny gp phi vi c quan Nh nc Vit Nam trong qu trnh u t hoc chun b u t vo Vit Nam; Bn l da trn cc hot ng trn v cc thng tin thu thp c, nghin cu xut gii php v a ra kin vi Chnh ph trong vic ban hnh cc quy nh lin quan n u t nc ngoi v hot ng kinh doanh ca cc cng ty c vn u t nc ngoi ti Vit Nam. V c cu t chc, Trung tm t vn u t nc ngoi nn l mt t chc c t cch php nhn, phi chnh ph, phi li nhun, c c s php l thnh lp theo quyt nh ca Th tng Chnh ph. Cc ngun thu ca trung tm s t ng gp ca hi vin l cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, cc ngun ti tr, v t hot ng do trung tm tin hnh nh gy qu, t vnNgn sch ca trung tm s c s dng chi tr cho hot ng ca trung tm, tr lng cho cc chuyn gia t vn v nhn vin ca trung tm, t chc cc hot ng pht trin trung tm, kho st, nghin cu, tuyn truyn, o to V b my qun l, nhn s, m bo tnh khch quan, cc chuyn gia, nhn vin v qun l ca trung tm khng lm vic cho cc C quan qun l Nh nc. B my iu hnh cao nht l Ban gim c, thnh vin Ban gim c c nhiu kinh nghim v uy tn ln trong lnh vc hot ng ca trung tm. Cc chuyn gia ca trung tm c th l lut s, t vn vin uy tn trong nc v nc ngoi. Ngoi ra, vic t chc thnh lp nhanh chng v i vo hot ng trung tm c hiu qu ph thuc vo nhiu yu t. Mt l phi k n s chp thun t Chnh ph thng qua vn bn php l thnh lp trung tm, tng t nh i vi cc quyt nh ca Th tng Chnh ph thnh lp Phng thng mi v cng nghip Vit Nam (VCCI), Trung tm trng ti quc t Vit Nam (VIAC). Hai l vn ngun nhn lc, cn tp hp i ng chuyn gia gii v c nhiu kinh nghim. iu ny ph thuc nhiu vo nh hng o to lc lng lut s, lut gia quc gia, chnh sch thu ht chuyn gia trong lnh vc ny t nc ngoi. Ngoi ra, sau khi thnh

74

lp, s quan tm v tin tng ca cc nh u t nc ngoi i vi trung tm v s hp tc ca cc c quan Nh nc ng vai tr v cng quan trng. Cc gii php v thng tin, o to v pha Nh nc c nu phn trc y chnh l tin cc c quan c thm quyn nhn thc c nhng nguy c tranh chp v hu qu, t , c tinh thn hp tc vi trung tm nhm gii quyt sm cc mu thun u t vi vi nh u t nc ngoi. Da trn nhng iu kin trn, cc doanh nghip s c nim tin vo tnh hiu qu v tch cc s dnh phng thc gii quyt mu thun u t vi nh chc trch ny. 3.2.4. Bi hc th t v gii php p dng Bi hc th t l cn xem xt ti vic tham gia c ch gii quyt tranh chp u t quc t a phng c tnh rng buc cao nh ICSID. S liu v thc trng GQTC u t quc t gia nh u t v Nh nc tip nhn u t cho thy ICSID hin l c ch GQTC u t chim u th. Mt s quan im phn i vic cc nc, c bit l cc nc ang pht trin tham gia c ch ny v s nh hng ti quyn min tr t php ca Nh nc. Tuy nhin, trn thc t, chnh cc quc gia ang pht trin, ni m h thng ta n cha tht s minh bch v cc phng thc thay th cn cha ph bin, vic tham gia mt c ch GQTC c tnh rng buc cao ng vai tr quan trng ci thin mi trng php l v cng c nim tin cho cc nh u t nc ngoi. iu ny c th chng minh thng qua trng hp ca P-ru v Hn Quc. Nhng quc gia ngay khi xc nh theo ui chnh sch thu ht u t quan tm ti vic tham gia Cng c ICSID, coi l bc i quan trng trong vic thc y hot ng u t nc ngoi. Hin nay, Vit Nam c nhiu tranh lun lin quan ti vic Vit Nam c nn tham gia Cng c ICSID hay khng. Trc ht, mt s ngi cho rng khi tham gia Cng c ICSID, Vit Nam ng trc nguy c phi i mt ngy vi ngy cng nhiu cc v kin vi nh u t nc ngoi. Tuy nhin, thc t l ngay c khi Vit Nam cha tr thnh thnh vin ca ICSID, Vit Nam vn c th b khiu kin theo C ch ph tr ca t chc ny. Vit Nam chp nhn s dng C ch ph tr ca ICSID l mt trong cc c

75

ch GQTC vi nh u t nc ngoi trong mt s BIT89. Ngoi ra, mt v d in hnh l Hn Quc, quc gia ny tr thnh thnh vin ca ICSID t ngy 23/3/196790, tuy nhin, nh nhng n lc v cc chnh sch hiu qu ca Chnh ph, Hn Quc vn cha b nh u t nc ngoi khi kin kin ra trng ti quc t (UNCTAD, 2011a, tr.98.). Nh vy, nguyn nhn chnh dn ti cc tranh chp gia nh u t v c quan Nh nc Vit Nam nm khu qun l hot ng u t, cc hnh ng vi phm tha thun u t ca c quan Nh nc ch khng phi vic c hay khng quyn min tr t php (Nguyn Minh Hng, 2012, tr.2). Thc t cc s liu a Chng 2 cng chng minh ICSID l c ch GQTC hiu qu, nhanh chng v cng bng. Trong cc tranh chp phn tch, khng ch cc quc gia pht trin nh Hoa K mi c th ginh thng li trong cc v tranh chp ti ICSID m mt nc ang pht trin nh P-ru, nu c cc bin php GQTC hiu qu cng hon ton c th bo v li ch ca mnh trc khin kin ca nh u t. Bn cnh , vic gia nhp ICSID, theo mt s kin, l khng mang li li ch cho Vit Nam. Theo lut s Nguyn Mnh Dng (Cng ty lut Dng v cng s LLC) th Vit Nam, d khng tham gia Cng c ICSID vn l tm im thu ht cc nh u t nc ngoi91. Tuy nhin, khng th ph nhn rng sau nhng thng tin v v kin ca nh u t Trnh Vnh Bnh hay v kin ca Cng ty South Fork (M), vic Vit Nam tham gia Cng c ICSID s chng minh thi tch cc v trch nhim ca Nh nc Vit Nam vi nh u t nc ngoi, nng cao uy tn ca Vit Nam trong mt cc nh u t. Xt mt kha cnh khc, trc tnh hnh hot ng u t ra nc ngoi ca Vit Nam ngy cng tng trong nhng nm gn y92, cc nh u t Vit Nam khng trnh khi nhng ri ro php l v nguy c pht sinh tranh chp vi Nh nc tip nhn u t. Thc t ny lm pht sinh nhu cu v mt c ch GQTC u t quc t hiu qu v ng tin cy nh ICSID. Nhm
89

V d iu 8 trong BIT gia Vit Nam v Vng quc Anh, iu 10 trong BIT gia Vit Nam v Cc tiu Vng quc rp thng nht, iu 4, Chng IV v Pht trin quan h u t trong BTA. 90 ICSID, List of Contracting States and Other Signatories of the Convention, ti http://icsid.worldbank.org/ICSID/FrontServlet?requestType=ICSIDDocRH&actionVal=ShowDocument&lan guage=English truy cp ngy 6/4/2012. 91 Mai Hoa, H Dung 2012, Vit Nam c nn tham gia cng c ICSID?, Bo Php lut Vit Nam in t ti http://phapluatvn.vn/thoi-su/201202/Viet-Nam-co-nen-tham-gia-cong-uoc-iCSid-2063563/ truy cp ngy 6/4/2012. 92 Theo s liu ca Cc u t ra nc ngoi th tnh n ht thng 02/2011, nc ta c 575 d n ca cc doanh nghip Vit Nam, u t ra 55 quc gia v vng lnh th vi tng vn u t ca nh u t Vit Nam t trn 10 t la M. (Cc u t nc ngoi, Tng hp u t ra nc ngoi theo ngnh, ti a ch http://fia.mpi.gov.vn/uploads/Doc/Data%20Outward%20FDI2-2011.xls truy cp ngy 23/09/2011).

76

khng nh lp lun ny, s liu t cuc kho st m nhm nghin cu thc hin cho thy hn 64% cc chuyn gia t vn php l v hn 56 % doanh nghip c vn u t nc ngoi tham gia cuc iu tra ng h vic Vit Nam tham gia c ch GQTC u t quc t a phng c tnh rng buc cao nh ICSID93. Chnh v nhng l do trn, Vit Nam nn xem xt ti vic tham gia Cng c ICSID. C th hin nay cha phi l thi im Vit Nam sn sng tr thnh thnh vin ca Cng c ny tuy nhin, trong di hn cn nghin cu k lng v c ch GQTC ca Cng c xy dng mt l trnh gia nhp ph hp. 3.2.5. Bi hc th nm v gii php p dng Bi hc th nm l cn c s chun b cc ngun lc cn thit i ph vi cc tranh chp vi nh u t nc ngoi ti trng ti quc t. Hin nay, do thiu ngun nhn lc, cc nc ang pht trin khi b nh u t khi kin ra trng ti quc t thng s dng lut s t vn nc ngoi. Cc c quan Nh nc Vit Nam thng chn ch, thm ch l lng tng trong vic s dng lut s nc ngoi. V iu ny, c th hc hi kinh nghim t Peru, nc ny ban hnh cc vn bn quy nh v hng dn v th tc s dng t vn php l t nhn h tr Nh nc trong cc v tranh chp. Tuy nhin, s dng cc cng ty lut nc ngoi ch c th l mt gii php tm thi bi chi ph dch v ca cc cng ty ny rt cao, i khi vt qu kh nng ti chnh ca nhng quc gia ang pht trin nh Vit Nam. Chnh v vy, trong di hn cn quan tm ti vic pht trin mt i ng lut s gii (c th l cn b nh nc hoc thuc cc cng ty lut trong nc) ch ng v tit kim chi ph trong qu trnh GQTC vi nh u t nc ngoi. Cng t cc tranh chp phn tch Chng 2 cho thy tranh chp quc t l nhng tranh chp c ni dung v trnh t gii quyt rt phc tp. Khi i ph vi tng v tranh chp c th, cc bn cn vn dng linh hot tt c cc ngun lut iu chnh hot ng u t quc t nh Hip nh u t, tp qun quc t, n l, hc thuyt php l, V d nh trong v tranh chp ca Hoa K, nc ny a ra

93

Trong cu hi iu tra, cc lut s v doanh nghip c ngh cho im trn thang im t 1-5 v cc phng n Nh nc Vit Nam c th gii quyt hiu qu cc tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi. Kt qu l hn 64% lut s v hn 56% doanh nghip nh gi phng n Vit Nam cn tham gia c ch GQTC u t quc t a phng c tnh rng buc cao mc im t 4-5 (xem thm cu 8, Ph lc 3).

77

nhng kt qu nguyn cu so snh v lut php quc t chng minh vic min trch nhim bi thng dn s cho mt c quan Nh nc l khng vi phm tiu chun quc t chung. Chnh v th, vi mt quc gia cn thiu kinh nghim v hiu bit v php lut u t quc t nh Vit Nam th vo cng tc o to v pht trin ngun nhn lc c kin thc chuyn mn v kinh nghim trong GQTC u t quc t gia nh u t v Nh nc tip nhn cn c coi trng. Mt i ng lut s, chuyn vin t vn c cht lng chnh l ngun lc quan trng m Nh nc cn chun b sn sng i mt vi cc tranh chp u t quc t. Trong vic xy dng ngun nhn lc, Vit Nam c th hc hi t kinh nghim o to ca Hn Quc. pht trin ngun nhn lc phc v cho qu trnh gii quyt tranh chp vi nh u t nc ngoi, cc gii php sau y c a ra cho Vit Nam. Th nht l, thng xuyn m nhng lp tp hun, o to cho cc lut s v php lut u t quc t, c bit l v GQTC gia nh u t v Nh nc tip nhn u t. Cc lp hc nh vy cn c t chc theo phng php hin i: ch trng vo vic trao i, gii quyt tnh hung v c th c s tham gia ca cc chuyn gia, lut s nc ngoi. Th hai, cn khuyn khch pht trin ngnh lut quc t trong cc trng i hc. Chng trnh hc ca cc ngnh ny cn c xy dng trn c s hc hi kinh nghim (hoc c th nhp khu mt phn) cc chng trnh ca nhng trng i hc ni ting trn th gii trong lnh vc ny. Ngoi ra, vic ging dy ting Anh, c bit l ting Anh php l cn phi c coi trng v l yu cu bt buc i vi sinh vin ngnh ny. Th ba, trong cc v tranh chp sp ti (nu c pht sinh), c bit l nhng v kin c a ra gii quyt ti trng ti quc t, khi Vit Nam cha c mt i ng lut s kh nng tham gia tranh tng, chng ta nn xem xt ti vic s dng kt hp gia lut s trong nc v lut s nc ngoi nh cch lm ca Peru, t , c th to iu kin cho lut s trong nc hc hi v tch ly kinh nghim v tranh chp u t quc t.

78

3.2.6. Bi hc th su v gii php p dng Bi hc th su l cn ch trong vic m phn v k kt cc IIA. Trn thc t, mt trong nhng vn tranh lun gay gt gia cc bn khi tranh tng ti trng ti l cch hiu v din gii cc quy nh trong Hip nh u t. Nguyn nhn l do nhng quy nh chung chung hoc khng r rng trong IIA, v d nh cc nh ngha v u t v nh u t, hay cc quy nh v i x ti thiu, i x cng bng v tha ng trong Hip nh u t. Thc t l mt s nc ang pht trin nh Thi Lan v P-ru, khi mun thu ht u t k hng lot cc IIA trong khi cha kh nng xy dng cng nh m phn cc iu khon. iu ny dn ti kh khn trong qu trnh thc hin v tim n nhiu ri ro. Rt kinh nghim t nhng nc ny, Vit Nam cn thn trng hn trong vic m phn v k kt IIA, c bit lin quan ti cc iu khon v GQTC c th a ra cc gii php sau. Cc gii php c th p dng bi hc ny nh sau: Mt l u t vo vic nghin cu php lut u t quc t. Hin nay cc cng trnh nghin cu ca Vit Nam trong lnh vc php lut u t quc t cn rt t. Trong thi gian ti, nhng cng trnh, ti nghin cu trong lnh vc ny cn c khuyn khch, v d nh nghin cu v cc quy nh trong IIA m k kt, kinh nghim ca cc quc gia, nghin cu cc xu hng mi trn th gii v php lut u t quc t, bnh lun cc v tranh chp pht sinh trong lnh vc ny v a nhng lu cho Vit Nam, Nh tm hiu cc quy nh php lut u t quc t trong c l thuyt v thc tin, Vit Nam s c c s m phn v k kt cc IIA trong thi gian ti. Cc Hip nh u t ny s tr thnh ngun lut p dng quan trng trong trng hp pht sinh tranh chp gia c quan Nh nc Vit Nam vi cc nh u t sau ny. Hin nay, l mt quc gia ang pht trin, Vit Nam nhn c rt nhiu h tr ca cc nc pht trin, cc t chc quc t trong lnh vc nghin cu v o to. Vit Nam c th hng nhng h tr ny vo cc nghin cu v php lut u t quc t, mt lnh vc cn kh mi m vi Vit Nam. Hai l Vit Nam cn tin hnh r sot li cc IIA k kt, c bit ch trng n cc nh ngha quan trng nh u t, trng thu, i x cng bng v tha ng, cng dn ca nc k kti vi nhng IIA c nh ngha m h, cha r

79

rng m c th gy kh khn, bt li khi p dng cc nh ngha ny trong qu trnh GQTC u t vi nh u t nc ngoi. Do nhm hng n cc quy nh chi tit, r rng hn trong h thng IIA, B Ngoi giao nn xc tin m phn sa i b sung, hoc k kt mi IIA vi quc gia i tc. Ba l cn tham kho cc BIT mu v cc IIA va mi k kt ca cc nc pht trin c hot ng u t ra nc ngoi v c tip nhn u t t nc ngoi vo mnh m nh Hoa K, c, Australia, Hn QucSau , cn nghin cu chn lc, sa i cho ph hp vi tnh hnh tip nhn u t, mi trng u t, kh nng h thng t php Vit Nam.

80

KT LUN
Trong xu hng ton cu ha, u t quc t ngy cng ng mt vai tr quan trng i vi nn kinh t ca cc quc gia, c bit l i vi cc quc gia ang pht trin, trong c Vit Nam. Li ch thu c t hot ng ny rt ln, song nhng thch thc t ra cng khng t, c bit l thch thc t vic gii quyt tranh chp u t quc t pht sinh gia nh u t nc ngoi v quc gia tip nhn vn u t. Thch thc ny li cng ln ti cc quc gia ang pht trin, nhng quc gia m h thng php lut, chnh sch cn cha tht hon thin v b my chnh quyn v b my t php cn cha thc s to c nim tin cho cc nh u t. gip cc c quan Nh nc tham gia ngy cng ch ng hn vo qu trnh phng nga v gii quyt hiu qu hn cc tranh chp pht sinh vi nh u t nc ngoi, vic xy dng v hon thin c ch gii quyt cc tranh chp ny l mt nhu cu thit yu. Qua vic nghin cu v thc hin ti ny, nhm nghin cu rt ra nhng kt lun chnh sau y: - Vic nghin cu cho thy, i vi vic gii quyt cc tranh chp u t quc t vi nh u t nc ngoi, cc quc gia khc nhau li c nhng cch ng ph khc nhau. Trn th gii, nhiu quc gia c nhiu thnh cng trong vic gii quyt mt cch hiu qu tranh chp u t quc t loi ny, nhng cng c quc gia gp khng t kh khn. Nu nh Thi Lan, khi b nh u t khi kin, bc l s lng tng v b ng ca Chnh ph, th ngc li, Hoa K li cho thy kh nng ng ph kp thi v nhng lp lun v cng sc bn. Hn Quc v P-ru mt khc, li chng t nhng kinh nghim trong vic xy dng mt c ch ngn nga, qun l v gii quyt tranh chp hiu qu. - Trn th gii c nhiu phng thc gii quyt tranh chp u t gia nh u t nhng phng thc trng ti quc t l phng thc c cc nh u t tin dng nht trong vic gii quyt tranh chp vi Nh nc, c bit l trng ti theo c ch ca ICSID. Bn cnh , vic gii quyt tranh chp thng qua thng lng v ha gii (cc phng thc gii quyt tranh chp thay th) vi nhng u im ni

81

tri so vi cc phng thc mang tnh ti phn ang c cc nh u t nc ngoi v cc Nh nc quan tm v c th ch ha trn c bnh din quc gia v quc t. - Hin nay, Vit Nam cng ang phi i mt vi mt s v tranh chp vi nh u t nc ngoi. Qua phn tch mt s gii php ng ph ca Vit Nam vi cc tranh chp dng ny, ti nghin cu cho thy cc c quan Nh nc cn thiu ch ng trong vic gii quyt tranh chp. Quan trng nht, Vit Nam cha c c ch phng nga v gii quyt tranh chp hiu qu trong khi d bo trong tng lai nhng tranh chp ny s cn tip din. - Vit Nam gii quyt hiu qu tranh chp vi cc nh u t nc ngoi trong tng lai, ti rt ra su bi hc kinh nghim v gii php p dng cho Vit Nam nhng bi hc kinh nghim , trong quan trng nht l xy dng mt c ch phng nga v cnh bo cc tranh chp, thit lp c quan chuyn trch thay mt Nh nc gii quyt cc tranh chp dng ny, o to i ng ngun nhn lc v lut s c trnh ... Trong phm vi nghin cu ca mt ti sinh vin nghin cu khoa hc, ti mi ch i su phn tch kinh nghim ca mt s quc gia v bnh lun mt s v vic gii quyt tranh chp m cha phn tch c ton din gii php ng ph ca cc quc gia khc trn th gii. Vic phn tch thc trng gii quyt tranh chp theo mt s phng thc cng ch dng li vic nhn nhn c xu hng gii quyt tranh chp bng cc phng thc thay th m cha i su phn tch kh nng p dng phng thc ny trong tng lai. ti cng cha i su nghin cu c th nhng u vit ca c ch ICSID v cng cha nh gi c nhng li ch, bt li v s cn thit ca vic Vit Nam tham gia Cng c Washington nm 1965. Nhng vn nu trn gi m hng nghin cu c th hn trong tng lai cho cc nh nghin cu quan tm n vn ny. Xu hng trong tng lai l cc quc gia trn th gii u quan tm v u t xy dng c ch gii quyt tranh chp cng bng, hiu qu gia Nh nc v nh u t nc ngoi v ch ny , ang v s lun l ch thu ht c s quan tm, nghin cu ca cc nh nghin cu./.

82

DANH MC TI LIU THAM KHO I. Ti liu tham kho ting Vit Vn bn php lut 1. B lut t tng dn s 2004 s 24/2004/QH11 do Quc hi nc CHXHCN Vit Nam XI, k hp th 5 thng qua ngy 15 thng 6 nm 2004. 2. Cng c Washington 1965 v gii quyt cc tranh chp lin quan n u t gia nh nc v cng dn cc nc khc (ICSID) 3. Hip nh u t ton din ASEAN 2009 4. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi Chnh ph man ngy 10/1/2011. 5. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi Chnh ph nc Cng ha Argentina, ngy 03/06/1996. 6. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi Chnh ph nc Cng ha n , ngy 08/03/1997. 7. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi xtrylia, ngy 05/03/1991. 8. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi Chnh ph nc Cng ha o, ngy 27/ 3/1995. 9. Hip nh thng mi t do Vit Nam Hoa K nm 2000, Chng IV v Pht trin u t 10. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi Chnh ph Vng quc Anh, ngy 01/8/2002. 11. Hip nh khuyn khch v bo h u t ln nhau gia Chnh ph CHXHCN Vit Nam vi Chnh ph Cc tiu Vng quc rp thng nht, ngy 16/2/2009. 12. Lut u t nc ngoi nm 1987 s 4-LCT/HDDNN8 do Quc hi nc CHXHCN Vit Nam kha VIII, k hop th 2 thng qua ngy 19 thng 2 nm 1987. 13. Lut u t nc ngoi nm 1996 s 55-L/CTN1987 do Quc hi nc CHXHCN Vit Nam kha IX, k hp th 10 thng qua ngy 12 thng 11 nm 1996.

83

14. Lut u t s 59/2005/QH11 do Quc hi nc CHXHCN Vit Nam kha XI, k hp th 8 thng qua ngy 29 thng 11 nm 2005. 15. Lut Trng ti thng mi 2010 s 54/2010/QH12 do Quc hi nc CHXHCN Vit Nam kha XII, k hp th 7 thng qua ngy 17 thng 6 nm 2010. Gio trnh, sch v bi vit 16. Alan Redfern, Martin Hunter, Nigel Blackaby, Constantine Partasides, 2009, Php lut v thc tin trng ti thng mi quc t (Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam dch), NXB Sweet & Maxwell. 17. Nguyn Hong Anh, 2011, Gii quyt tranh chp u t quc t theo Cng c Washington nm 1965 v gii quyt tranh chp u t gia Nh nc v cng dn ca Nh nc khc - Kh nng p dng i vi Vit Nam, Kho lun tt nghip, Trng i hc Ngoi thng. 18. Nguyn Minh Hng, 2012, Gii quyt tranh chp gia nh u t nc ngoi v Nh nc tip nhn u t mt vi suy ngh i vi Vit Nam, Hi tho Gii quyt tranh chp Thng mi quc t, ngy 10/02/2012. 19. Nguyn V Hong, 2003, Gii quyt tranh chp thng mi quc t bng con ng ta n, NXB Thanh nin. 20. Nguyn Th M, 2009, Gio trnh Php lut trong hot ng kinh t i ngoi, NXB Thng tin v Truyn thng. 21. Nguyn Bch Nguyt; T Quang Phng 2003, Gio trnh Kinh t u t, H Kinh t quc dn, NXB Thng k. 22. Nguyn Ph T v Hunh Cng Minh, 2010, Mi quan h gia u t trc tip nc ngoi vi tng trng kinh t ca Vit Nam, K yu Hi ngh Khoa hc v Cng ngh ln th nht. Bi vit t internet 23. Mnh Bn, 2012, Gia tng lo ngi v tnh minh bch, Bo u t in t, ti a ch http://www.vssc.com.vn/News/2012/2/27/214566.aspx; truy cp ngy 11/04/2012. 24. Bo Kinh t - Doanh nhn thi i, 2012, Hnh lang php l vi u t nc ngoi, ti a ch http://www.baomoi.com/Home/KinhTe/tamnhin.net/Hanhlang-phap-ly-voi-dau-tu-nuoc-ngoai/8241254.epi truy cp ngy 11/04/2012.

84

25. Dng Qunh Hoa, 2011, Ha gii mt phng thc gii quyt tranh chp thay th, ti a ch http://www.nclp.org.vn/thuc_tien_phap_luat/hoa-giai-motphuong-thuc-giai-quyet-tranh-chap-thay-the, truy cp ngy 05/02/2012. 26. Mai Hoa v H Dung, 2012 Vit Nam c nn tham gia cng c ICSID?, ti a ch http://phapluatvn.vn/thoi-su/201202/Viet-Nam-co-nen-tham-gia-conguoc-iCSid-2063563/, truy cp ngy 6/4/2012. 27. o Minh Khoa, 2011, ngh truy t nguyn Cc trng THA B Ra Vng Tu, ti a ch http://www.cand.com.vn/viVN/phapluat/2011/12/161135.cand, truy cp ngy 05/04/2011. 28. Anh Minh, 2011, Kin ngh sa 16 lut hon thin mi trng kinh doanh, ti a ch http://vneconomy.vn/20111102112744242P0C9920/kien-nghisua-16-luat-de-hoan-thien-moi-truong-kinh-doanh.htm, truy cp ngy 11/04/2012. 29. Phng Nam, UBND tnh Bnh Thun b kin i 3,75 t USD, ti a ch http://phapluattp.vn/20110910120541916p0c1015/ubnd-tinh-binh-thuan-bi-kiendoi-375-ti-usd.htm, truy cp ngy 05/04/2011. 30. Mnh Qun, 2005, Gii quyt ra sao v Trnh Vnh Bnh kin i bi thng hng trm triu USD, xem ti a ch http://vietbao.vn/An-ninh-Phapluat/Giai-quyet-ra-sao-vu-Trinh-Vinh-Binh-kien-doi-boi-thuong-hang-tram-trieuUSD/45156311/218/, truy cp ngy 05/04/2011. 31. Nguyn Anh Tun v Nguyn Tng Hnh Hin, 2012, Quyn nhp khu thuc ca doanh nghip FDI, Thi bo Kinh t Si Gn online http://www.thesaigontimes.vn/Home/diendan/sotay/74471/Quyen-nhap-khau-thuoccua-doanh-nghiep-FDI.html, truy cp ngy 11/04/2012. 32. Bnh Quc Tun, Quyn min tr ca quc gia trong t php quc t Vit Nam, ti a ch http://www.nclp.org.vn/nha_nuoc_va_phap_luat/phap-luat/quocte/quyen-mien-tru-cua-quoc-gia-trong-tu-phap-quoc-te-viet-nam; truy cp ngy 05/04/2011. II. Ti liu tham kho ting nc ngoi Cc phn quyt trng ti 33. PCIJ, Judgment No.2, Mavrommatis Palestine Concessions, Greece v. Britain, 1924.

85

34. ICSID, Arbitral Award, Case No. ARB (AF)/99/2), Mondev International Ltd. v. the United States of America. 35. ICSID, Arbitral Award, Case No.ARB(AF)/98/3, Loewen Group, Inc. v. United States. 36. UCITRAL ArbitralAward, Glamis Gold Ltd. v. United States of America, dated June 8th, 2009. 37. ICSID, Arbitral Award, Case No (AF)/00/1, ADF Group Inc. v. United States of America. 38. ICSID, Arbitral Award, Case No ARB/06/13, Aguaytia Energy, LLC v. Republic of Peru. 39. UCITRAL Arbitral Award, Walter Bau v. Vng quc Thi Lan dated July 1st, 2009 40. UCITRAL Arbitral Award, Grand River Enterprises Six Nations, Ltd., et al. v. United States of America dated January 12th, 2011. Sch, bi vit 41. Andrew Newcombe, Lluis Paradell, 2009, Law and Practice of Investment Treaties, NXB Kluwer Law International. 42. B. Legum, 2006, The Difficulties of Conciliation In Investment Treaty Cases: A Comment on Professor Jack C. Coes Toward a Complementary Use of Conciliation In Investor-State Disputes-A Preliminary Sketch, 21(4) MEALEYS INTL ARB. REP. 72, 73. 43. Chen Huiping, 2008, The Investor-State Dispute Settlement Mechanism: Where to go in the 21st century?, The journal of World Investment and Trade, Vol. 12/2008. 44. Eileen Carroll & Karl Mackie, 2000, International Mediation the art of business diplomacy, Kluwer Law International. 45. Emerson C., 2011, Gillard Government trade policy statement: Trading our way to more jobs and prosperity, Department of Foreign Affairs and Trade Canberra. 46. Report of ICJ, 1950, Interpretation of the Peace Treaties with Bulgaria, Hungary and Romania.

86

47. J.Bell & A.W.Bradley, 1991, Government Liability: A comparative Study, United Kingdom Comparative Law Service, vol.13 (1991). 48. J. Coe, 2005, Toward a Complementary Use of Conciliation in InvestorState Disputes A Preliminary Sketch. 49. Jeanne M. Brett, 1996, The Effectiveness of Mediation: An Independent Analysis of Cases Handled by Four Major Service Providers. 50. Korea Trade-Investment Promotion Agency (KOTRA), Ombudsman Services for Foreign Investors as a Dispute Prevention and FDI Promotion Measures, Workshop on Dispute Prevention and Preparedness, Washington, DC, United States, 26-30/7/2010. 51. Patricia Ranald, 2011, ISDS: the threat to health, environment and other social regulation, Paper presented at the Stakeholders Forum, eighth round of Trans-Pacific Partnership negotiations, September 10, 2011, Chicago, USA. 52. Petchanet Pratruangkrai, 2011, Walter Bau case a lesson on investment treaties, The Nation. 53. Shea, D., 1955, The Calvo Clause: A Problem of Inter-American and International Law and Diplomacy, University of Minnesota Press. 54. Stevens, Margrete v Ben Love, 2010, "Investor-State Mediation: Observations on the role of Institutions" Contemporary Issues in International Arbitration and Mediation: The Fordham Papers 2009, Martinus Nijhoff Publishers. 55. Tania S. Voon v Andrew D. Mitchell, 2011, Time to Quit? Assessing International Investment Claims Against Plain Tobacco Packaging in Australia, Journal of International Economic Law, Vol. 14, No. 3, 2011. 56. UNCTAD, 2011a, InvestorState Disputes: Prevention and Alternatives to Arbitration II, UNCTAD Series on International Investment Policies for Development, United Nations Publication. 57. UNCTAD, 2011b, Series on International Investment Agreement II, United Nation Publication. 58. UNCTAD, 2011c, Best practices in Investment for development - Case studies in FDI, How to Prevent and Manage Investor-State Disputes: Lessons from Peru, United Nations Publication.

87

59. UNCTAD, 2011d, IIA issues note, Lastest developments in investor- state dispute settlement, United Nation Publication. 60. UNCTAD, 2011e, World Investment Report, Non-equity modes of international production and developmetn, United Nation Publication. 61. UNCTAD, 2010, InvestorState Disputes: Prevention and Alternatives to Arbitration I, UNCTAD Series on International Investment Policies for Development, United Nations Publication. 62. UNCTAD, 2007, Investor - State Dispute Settlement and Impact on Investment Rulemaking, United Nation Publications. 63. UNCTAD, 2003, Dispute settlement: Investor State, United Nations Publication. 64. UNCTAD, 1998, Bilateral Investment Treaties in the Mid-1990s, United Nations Publication. 65. William S. Dodge, Investor-State Dispute Settlement Between Developed Countries: Reflections on the Australia-United States Free Trade Agreement, Vanderbilt Journal of Transnational Law, S 1 Quyn 39 Thng 1 2006. Bi vit t internet 66. Bangkok Pundit, 2011, Walter Baus Thai dilemma, ti a ch http://asiancorrespondent.com/61362/can-walter-bau-bring-the-case-to-a-thai-courtgiven-thailand-has-banned-the-administrator-from-entering-thailand/, truy cp ngy 15/3/2012. 67. Khozem Merchant, 2005 Snow Calls for an Arbitration System to Ease India Fears, Financial Times, ti a ch http://news.ft.com/cms/s/d810ddf8-507811da-bbd7-0000779e2340.html, truy cp ngy 20/02/2012. 68. White & Case, 2008, Victory for the Republic of Peru in Energy Dispute at World Bank, ti a ch http://www.whitecase.com/press_12172008/ truy cp ngy 10/4/2012. 69. Definitions USLegal, ti a ch http://definitions.uslegal.com/c/calvodoctrine/ truy cp ngy 20/3/2012. 70. Government to pay OPIC claim of $260m, The Jajarta post, ti a ch http://www.thejakartapost.com/news/2001/05/12/government-pay-opic-claim260m.html, truy cp ngy 12/4/2012.

88

III. Ngun s liu thng k 71. B k hoch v u t, website http://mpi.gov.vn; 72. Tng cc thng k, website http://www.gso.gov.vn; 73. Trung tm gii quyt tranh chp u t gia nh u t v nc tip nhn u t, website http://icsid.worldbank.org. 74. UNCTAD, website http://www.unctad.org; 75. Vn 76. C phng quan t xc vn u t u nc t ngoi t Hn Quc, P-ru, website website http://www.investkorea.org tin nhn http://www.proinversion.gob.pe

89

PH LC S 1 DANH SCH THNH VIN ICSID


STT Quc gia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 p-gha-ntxtan An-ba-ni An-gi-ri c-hen-ti-na c-m-ni-a c o A-gic-baigian Ba-ha-mt Ba-ranh Bng-la-t Bc-ba-t B-la-rt B B-li-x B-nanh B-xni-a v Hc-d-g-vina Bt-xoa-na Bru-ny Bun-ga-ri Buc-ki-na Pha-x Tn ting Anh Afghanistan Albania Algeria Argentina Armenia Australia Austria Azerbaijan Bahamas, The Bahrain Bangladesh Barbados Belarus Belgium Belize Benin Bosnia and Herzegovina Botswana Brunei Darussalam Bulgaria Burkina Faso Ngy k kt 30/09/1966 15/10/1991 17/04/1995 21/051991 16/091992 24/031975 17/05/1966 18/09/1992 19/10/1995 22/09/1995 20/11/1979 13/05/1981 10/07/1992 15/12/1965 19/12/1986 10/09/1965 25/04/1997 15/01/1970 16/09/2002 21/03/2000 16/09/1965 09/06/1966 14/03/1997 15/01/1970 16/09/ 2002 13/04/2001 29/08/1966 14/10/1966 13/06/1997 14/02/1970 16/10/2002 13/05/2001 14/10/1966 Ngy ph chun 25/06/1968 15/10/1991 21/02/1996 19/10/1994 16/09/1992 02//05/1991 25/05/1971 18/09/1992 19/10/1995 14//02/1996 27/03/1980 11/01/1983 07/10/1992 27/08/1970 Ngy c hiu lc 25/07/1968 14/11/1991 22/03/1996 18/11/1994 16/101992 01/06/1991 24/06/1971 18/101992 18/11/1995 15/03/1996 26/04/1980 01/12/1983 09/08/1992 26/09/1970

90

22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

Bu-run-i Cam-pu-chia Ca-m-run Ca-na-a Cng ha Cp-ve Cng ha Trung Phi St Chi-l Trung Quc C-lm-bi-a C-r-mt Cng ha dn ch Cng-g Cng ha Cng-g Ct-xta Ri-ca B Bin Ng Cr-a-ti-a Sp Cng ho Sc an Mch Cng ha mi-ni-ca-na Ai Cp En Xan-va-o E-xto-ni-a -ti--pi-a Phi-gi

Burundi Cambodia Cameroon Canada Cape Verde Central African Republic Chad Chile China Colombia Comoros Congo, Democratic Rep. of Congo, Rep. of Costa Rica Cte dIvoire Croatia Cyprus Czech Republic Denmark Dominican Republic Egypt, Arab Rep. of El Salvador Estonia Ethiopia Fiji

17/02/1967 05/111993 23/09/1965 15/12/2006 20/12/2010 26/04/1965 18/05/1993 26/09/1978 29/10/1968 27/12/1965 29/09/1981 30/06/1965

11/05/1969 20/12/2004 01/03/1967

05/12/1969 19/01/2005 02/02/1967

27/12/2010 23/02/ 1966 29/08/1966 24/09/1991 01/07/1993 15/07/1997 11/07/1978 29/04/1970

26/01/2011 14/10/1966 14/10/1966 24/10/1991 06/02/1993 14/08/1997 07/121978 29/051970

34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46

16/06/1997 09/03/1966 23/03/1993 12/05/1966 25/01/1991 09/02/1990 11/10/1965 20/03/2000 11/02/1972 09/06/1982 23/06/1992 21/09/1965 01/07/1977

23/06/1966 27/04/1993 16/02/1966 22/09/1998 25/11/1966 23/03/1993 24/04/1968

14/101966 27/05/1993 14/10/1966 22/10/1998 25/12/1966 22/04/1993 24/05/1968

05/03/1972 03/06/1984 23/06/1992 08/11/1977

02/06/1972 05/041984 23/07/1992 10/09/1977

91

47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75

Phn Lan Php Ga-bng Gm-bi-a Gi-oc-gi-a c Ga-na Hi Lp Gr-na-a Goa-t-ma-la Ghi-n GHI-N BTXAO Gui-a-na Ha-i-ti Hn-u-rt Hung-ga-ri Ai-x-len In--n-xi-a Ai-len Israel I-ta-li-a Gia-mai-ca Nht Bn Gioc-a-ni Ca-gic-xtan K-ni-a Hn Quc Cng ha Cx-v C-ot

Finland France Gabon Gambia, The Georgia Germany Ghana Greece Grenada Guatemala Guinea Guinea-Bissau Guyana Haiti Honduras Hungary Iceland Indonesia Ireland Israel Italy Jamaica Japan Jordan Kazakhstan Kenya Korea, Rep. of Kosovo, Rep. of Kuwait

14/07/1967 22/12/1965 02/09/1965 01/10/1974 07/08/1992 27/01/1966 26/11/1965 16/03/1966 24/03/1991 09/11/1995 27/08/1968 04/09/1991 03/07/1969 30/01/1985 28/05/1986 01/10/1986 25/07/1966 16/02/1968 30/08/1966 16/06/1980 18/11/1965 23/06/1965 23/09/1965 14/07/1972 23/07/1992 24/05/1966 18/04/1966 29/06/2009 09/021978

01/09/1969 21/08/1967 04/04/1966 27/12/1974 08/07/1992 18/04/1969 13/07/1966 21/04/1969 24/05/1991 21/01/ 2003 11/04/1968

08/02/1969 20/09/1967 14/10/1966 26/01/1975 06/09/1992 18/05/1969 14/10/1966 21/05/1969 23/06/1991 20/02/2003 04/12/1968

07/11/1969 27/10/2009 14/02/1989 02/04/1987 25/07/1966 28/09/1968 04/07/1981 22/06/1983 29/03/1971 10/09/1966 17/08/1967 30/10/1972 21/09/2000 01/03/1967 21/02/1967 29/06/2009 02/02/1979

10/08/1969 26/11/2009 16/03/1989 06/03/1987 14/10/1966 28/101968 07/05/1981 22/07/1983 28/04/1971 14/10/1966 16/09/1967 29/11/1972 21/10/2000 02/02/1967 23/03/1967 29/07/2009 04/03/1979

92

76 77 78 79 80 81 82 83

Cng ho CLt-vi-a Li-bng L-x-th Li-b-ri-a Li-tu-a-ni-a Lc-xm-bua Ma-x-nni-a Ma-a-gtxca Ma-la-guy Ma-lay-xi-a Ma-li Man-ta M-ri-ta-ni-a M-ri-x Mai-c-r-nxi-a Mn--va Mng C Ma-rc Nam-mi-bi-a N-pan H Lan Niu Di-ln Ni-ca-ra-goa Ni-gi

Kyrgyz Latvia Lebanon Lesotho Liberia Lithuania Luxembourg Macedonia, former Yugoslav Rep. of Madagascar Malawi Malaysia Mali Malta Mauritania Mauritius Micronesia, Federated States of Moldova Mongolia Morocco Namibia Nepal Netherlands New Zealand Nicaragua Niger

r-g-d-xtan Republic

09/06/1965 08/08/1997 26/03/2003 19/09/1968 03/09/1965 06/07/1992 28/09/1965 16/09/1998 08/08/1997 26/03/ 2003 07/08/1969 16/06/1970 07/06/1992 30/07/1970 27/10/1998 07/09/1997 25/04/2003 07/08/1969 16/07/1970 05/08/1992 29/08/1970 26/11/1998

84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101

01/06/1966 09/06/1966 22/10/1965 09/04/1976 24/04/2002 30/07/1965 02/06/1969 24/06/1993 12/08/1992 14/06/1991 11/10/1965 04/04/1995 26/10/1998 28/09/1965 25/05/1966 02/09/1970 04/02/1994 23/08/1965

09/06/1966 23/08/1966 08/08/1966 01/03/1978 11/03/2003 01/11/1966 06/02/1969 24/06/1993 05/05/2011 14/06/1991 05/11/1967 06/07/1995 01/07/1969 14/09/1966 04/02/1980 20/03/1995 14/11/1966

14/10/1966 14/10/1966 14/10/1966 02/02/1978 03/12/2003 14/10/1966 02/07/1969 24/07/1993 04/06/2011 14/07/1991 10/06/1967 07/07/1995 06/02/1969 14/10/1966 02/05/1980 19/04/1995 14/12/1966

M-dm- bch Mozambique

93

102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127

Ni-gi-ri-a Na-uy -man Pa-kt-xtan Pa-na-ma Pa-pua Niu Ghi-n Pa-ra-goay P-ru Phi-lp-pin B o Nha Ca-ta Ru-ma-ni Lin bang Nga Ru-an-a Xa-moa Prin-xi-p -rp X-t X-n-gan Xc-bi-a Xy-sen Si--ra L-n Xin-ga-po Cng ha Xl-va-ki-a Xl-ven-ni-a Qun o Sl-mn X-ma-li

Nigeria Norway Oman Pakistan Panama Papua New Guinea Paraguay Peru Philippines Portugal Qatar Romania Russian Federation Rwanda Samoa Principe Saudi Arabia Senegal Serbia Seychelles Sierra Leone Singapore Slovak Republic Slovenia Solomon Islands Somalia

13/07/1965 24/06/1966 05/05/1995 06/07/1965 22/11/1995 20/10/1978 27/07/1981 04/09/1991 4/08/1983 26/09/1978 30/09/1910 06/09/1974 16/06/1992 21/04/1978 03/02/1978 01/10/1999 28/09/1979 26/09/1966 9/05/2007 16/02/1978 27/09/1965 2/02/1968 27/09/1993 7/03/1994 12/11/1979 27/09/1965

23/08/1965 16/08/1967 24/07/1995 15/09/1966 04/08/1996 20/10/1978 01/07/1983 08/09/1993 17/11/1978 07/02/1984 21/12/2010 09/12/1975

14/10/1966 15/09/1967 23/08/1995 15/10/1966 08/05/1996 19/11/1978 06/02/1983 08/09/1993 17/12/1978 01/08/1984 20/01/2011 12/10/1975

15/10/1979 25/04/1978

14/11/1979 25/05/1978

Xao T-m v Sao Tome and

08/05/1980 21/04/1967 09/05/2007 20/03/1978 02/08/1966 14/10/1968 27/05/1994 07/03/1994 08/09/1981 29/02/1968

07/06/1980 08/06/2007 19/04/1978 14/10/1966 13/11/1968 26/06/1994 06/04/1994 08/10/1981 30/03/1968

94

128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148

Ty Ban Nha Xri Lan-ca Xanh Kit-Nvi Xanh Lu-xi-a Xanh Vin-xen Xu-ng Xu-a-di-ln Thy in Thy s Xyri Tan-da-ni-a Thi Lan ng Timor T-g Tng-ga Trinidad v Tobago Tuy-ni-di Th Nh K Tuc-m-ntxtan U-gan-a U-crai-na Cc Tiu Vng quc Rp Thng nht Lin hip

Spain Sri Lanka St. Kitts & Nevis St. Lucia St. Vincent and Sudan Swaziland Sweden Switzerland Syria Tanzania Thailand Timor-Leste Togo Tonga Trinidad and Tobago Tunisia Turkey Turkmenistan Uganda Ukraine

21/03/1994 30/08/1967 14/10/1994 04/06/1984 7/08/2001 15/03/1967 3/11/1970 25/09/1965 22/09/1967 25/05/2005 10/01/992 23/07/2002 24/01/1966 01/05/1989 05/05/1965 24/06/1987 26/09/1992 06/12/1985 05/10/1966 07/06/1966 03/04/1998

18/08/1994 12/10/1967 04/08/1995 04/06/1984 16/12/2002 09/04/1973 14/06/1971 29/12/1966 15/05/1968 25/01/2006 18/05/1992 23/07/2002 11/08/1967 21/03/1990

17/09/1994 11/11/1967 03/09/1995 04/07/1984 15/01/2003 09/05/1973 14/07/1971 28/01/1967 14/06/1968 24/02/2006 17/06/1992 22/08/2002 10/09/1967 20/04/1990 02/02/1967

v Gr-na-din the Grenadines

22/06/1966 03/03/1989 26/09/1992 07/06/1966 07/06/2000

14/10/1966 02/04/1989 26/10/1992 14/10/1966 07/07/2000

149

United Arab Emirates United Kingdom of Great Britain and Northern

23/12/1981

23/12/1981

22/01/1982

150

Vng quc Anh v Bc

26/05/1965

19/12/1966

18/01/1967

95

Ai-len 151 152 153 154 155 156 157 Hp chng quc Hoa K U-ru-goay U-d-b-kixtan V-n-zu--la Cng ha Ymen Dm-bi-a Dim-ba-bu-

Ireland United States of America Uruguay Uzbekistan Venezuela Yemen, Republic of Zambia Zimbabwe 27/08/1965 28/05/1992 17/03/1994 18/08/1993 28/10/1997 17/06/1970 25/03/1991 10/06/1966 09//08/2000 26/07/1995 02/05/1995 21/10/2004 17/06/1970 20/05/1994 14/10/1966 08/09/2000 25/08/1995 01/06/1995 20/11/2004 17/07/1970 19/06/1994

96

PH LC S 2 PHNG N IU TRA V gii quyt tranh chp u t quc t gia nh u t v Nh nc tip nhn u t 1. Mc ch tin hnh iu tra iu tra ny nhm mc ch thu thp d liu thc t phn tch, nh gi v d bo v kh nng xy ra tranh chp gia nh u t nc ngoi v c quan Nh nc Vit Nam trong hot ng u t quc t. Nhng s liu thu thp c ca cuc iu tra cng s c s dng lun gii c s thc tin xut cc gii php i vi cc c quan Nh nc c thm quyn v vic thit lp mt c ch gii quyt tranh chp hiu qu gia nh u t v nh nc tip nhn u t. Vi mc ch , nhng thng tin m cuc iu tra cn thu thp gm c: - Mc quan tm ca NT ti vn GQTC gia NT v Nh nc tip nhn u t; nh hng ca vn ny ti quyt nh u t. - nh gi ca nh u t v cc quy nh v chnh sch lin quan ti hot ng u t ca VN (chnh sch khuyn khch u t, m bo u t, gii quyt tranh chp,) - Nhng vn c nhiu kh nng pht sinh tranh chp gia nh u t v c quan Nh nc Vit Nam - Nhng ngnh ngh, lnh vc u t c nhiu kh nng pht sinh tranh chp - Nhng phng thc GQTC v ang c p dng GQTC gia NT v Nh nc tip nhn v nh gi ca NT v nhng phng thc ny. - Nhng c ch gii quyt tranh chp u t quc t hin hnh v nh gi ca NT v nhng c ch ny. - NT mong mun chnh ph c chnh sch g gii quyt nhng tranh chp gia nh u t v nh nc mt cch hiu qu. 2. Thi gian thc hin: 01 thng t 20/2 ti 20/3. 3. i tng iu tra v mu iu tra - i tng iu tra: Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v cc lut s hnh ngh trong lnh vc thng mi quc t, c bit l u t quc t. - a bn iu tra: cc tnh, thnh trong c nc.

97

- Mu iu tra: 70 mu (50 mu l doanh nghip v 20 mu l cc lut s). 4. Ni dung phiu iu tra Phiu iu tra c thit k song ng (ting Vit v ting Anh), gm phiu iu tra dnh cho cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v phiu iu tra dnh cho cc lut s, chuyn gia t vn php l. 5. Phng thc iu tra Phng thc 1: Tin hnh gi phiu iu tra online ti cc doanh nghip v cc lut s. Phng thc 2: Tin hnh gi phiu iu tra theo ng bu in n cc doanh nghip. Phng th 3: Tin hnh iu tra trc tip thng qua cc mi quan h ring ca tng thnh vin trong nhm nghin cu (c th gi qua th hoc qua email hoc gp g trc tip) 6. Phng php v cch x l s liu Nhp d liu v x l d liu bng excel.

98

99

PH LC S 3
BO CO KT QU IU TRA V GII QUYT TRANH CHP GIA NH U T NC NGOI V NH NC TIP NHN U T iu tra c thc hin t ngy 20/02/2012 n ht 30/03/2012. S lng phiu iu tra pht i: 750 phiu, trong 375 phiu c gi qua ng bu in, 25 phiu c thc hin trc tip v 350 phiu c gi qua internet. S lng phiu iu tra thu thp c: 134 phiu trong bao gm: - S lng phiu iu tra doanh nghip c vn u t trc tip nc ngoi: 103 phiu - S lng phiu iu tra lut s: 31 phiu Tng hp kt qu iu tra: 1. Tng hp kt qu iu tra doanh nghip c vn FDI Cu hi 1: Doanh nghip ca ng/B u t vo Vit Nam trong khong thi gian no? Phng n 1: Trc nm 1996. C 19 ngi tr li. Phng n 2: Giai on 1996 1999. C 12 ngi tr li. Phng n 3: Giai on 2000 2005. C 30 ngi tr li. Phng n 4: Sau nm 2005. C 41 ngi tr li.

Cu hi 2: Lnh vc u t ca doanh nghip ng/B l g? Phng n Sn xut, ch bin Nng lm thy sn Cng nghip khai thc, ch bin du kh, khong sn v cng nghip nng lng Cng nghip ch to S ngi tr li 12 8 28

100

12 Xy dng v bt ng sn 5 Dch v du lch 7 Dch v thng tin, truyn thng 6 Dch v ti chnh ngn hng 3 Dch v sc khe, y t 43 Lnh vc khc Cu 3: Cc nhn t sau nh hng nh th no ti quyt nh u t ca ng/B vo Vit Nam?

Cc nhn t khc gm: Ngun nhn lc v chnh sch i vi ngi lao ng, Chnh sch v thu v th tc hi quan.

101

Cu hi 4: ng/ B nh gi nh th no v cc quy nh v chnh sch u t ca Vit Nam hin nay?

Cu hi 5: Khi tin hnh hot ng u t ti Vit Nam, nhng vn no trong nhng vn sau y ng/B lo ngi c th gp phi? Phng n Vn quc hu ha Vic c quan Nh nc thc thi khng ng cc cam kt vi nh u t trong giy chng nhn u t hoc hp ng u t Nguy c khng c i x tha ng khi thay i chnh sch ca Nh nc B i x km u i hn so vi NT trong nc B i x khng cng bng so vi cc NT nc ngoi khc S ngi tr li 12 58 61 43 19

31 Kh khn v chuyn vn v li nhun t Vit Nam ra nc ngoi Vn khc 6 Khng c lo ngi g 7 Cc vn khc bao gm: Thiu thng tin, bt ng ngn ng, Kt cu h tng dch v.

102

Khng lo ngi g Vn khc

7 6 30 18 42 59

Kh khn v chuyn vn v li nhun t Vit Nam ra nc ngoi B i x khng cng bng so vi cc NT nc ngoi khc
B i x km u i hn so vi NT trong nc Nguy c khng c i x tha ng khi thay i chnh sch ca Nh nc Vic c quan Nh nc thc thi khng ng cc cam kt vi nh u t trong giy chng nhn Vn quc hu ha %

56 12 0 10 20 30 40 50 60 70

Cu hi 6: Nu c tranh chp pht sinh vi c quan Nh nc Vit Nam, doanh nghip ng/B s u tin thc hin hnh ng trong cc hnh ng sau: Mc u tin c xp t 1 n 5, vi 5 l mc u tin cao nht. n v: Ngi tr li. Mc u tin Phng n Rt vn v khng u t ti Vit Nam na S dng phng thc bo h ngoi giao S dng cc phng thc gii quyt nh thng lng, ha gii Kin ra ta n quc gia Kin ra trng ti quc t 1 41 11 15 19 24 2 15 22 3 40 19 3 11 17 14 18 21 4 13 34 20 13 13 5 15 12 48 4 15

Cu hi 7: Trong trng hp s dng phng thc trng ti GQTC vi c quan Nh nc Vit Nam, doanh nghip ng/B s u tin c ch trng ti no?

103

Mc u tin c xp t 1 n 5, vi 5 l mc u tin cao nht. n v: Ngi tr li.

Cu 8: Theo ng/B, gii quyt c hiu qu cc tranh chp gia NT nc ngoi v cc c quan Nh nc Vit Nam (nu c) th u l nhng nhn t quan trng nht? Mc u tin c xp t 1 n 5, vi 5 l mc u tin cao nht. n v: Ngi tr li. Mc u tin Phng n Quy nh c th, r rng v quyn, ngha v ca NT cng nh v iu khon GQTC gia NT vi C quan Nh nc trong cc Hip nh u t quc t hoc trong hp ng u t (nu c) 1 2 3 4 5

12

13

14

20

41

104

Vit Nam cn thit lp mt c quan chuyn trch/u mi gii quyt nhng tranh chp ny Vit Nam cn to ra mt c ch GQTC cng khai, minh bch v khch quan Vit Nam cn tham gia c ch GQTC u t quc t a phng c tnh rng buc cao (nh c ch ICSID) Nhn t khc 2 Tng hp kt qu iu tra lut s:

5 4

31 9

24 21

20 40

16 24

1 23

20 0

17 1

33 5

25 10

Cu hi 1: ng/B c bao nhiu nm lm vic trong lnh vc t vn php lut? Phng n 1: 1-3 nm. C 2 ngi tr li. Phng n 2: 3-5 nm. C 7 ngi tr li. Phng n 3: 5-10 nm. C 8 ngi tr li. Phng n 4: Trn 10 nm. C 11 ngi tr li. Cu hi 2: ng/B t vn trong nhng lnh vc php lut no? Phng n Doanh nghip v u t S hu tr tu Php lut hp ng Kinh doanh v thng mi quc t Lut WTO Ti chnh ngn hng Gii quyt tranh chp Khc S ngi tr li 24 8 24 19 15 10 19 4

Cc lnh vc khc gm: php lut hnh chnh - nh nc; php lut dn s; php lut hnh s, hn nhn gia nh; thnh lp v t chc doanh nghip; khiu ni t co; php lut v hng hi, lao ng/vic lm. Cu hi 3: Theo ng/B, cc nhn t sau nh hng nh th no ti quyt nh u t ca NT nc ngoi vo Vit Nam?

105

n v: Ngi tr li. im Tiu ch Chnh sch khuyn khch u t ca Vit Nam Bo m v vn v ti sn Bo h quyn s hu tr tu Chnh sch m ca th trng lin quan n Chnh thng mi sch bo Chuyn vn, ti m u sn ra nc ngoi t ca Bo m u t Vit Nam trong trng hp thay i php lut, chnh sch C ch GQTC gia NT nc ngoi v c quan nh nc Tn ti Hip nh u t song phng/a phng bo h Nh u t
1 (Khng nh hng) 2 (t nh hng) 3 (nh hng va phi) 4 (nh hng nhiu) 5 (nh hng rt nhiu)

0 1 2

2 1 2

3 4 8

7 12 11

16 10 4

13

11

11

11

11

13

Cc nhn t khc 1 0 4 4 5 Cc nhn t khc bao gm: Tnh nht qun trong cc c ch chnh sch; S minh bch, r rng v thng tin lin quan n u t; S n nh ca cc quy hoch, k hoch v nh hng pht trin; Thi gian gii quyt h s v yu cu ca nh u t; Th tc hnh chnh (minh bch, thun li); Cht lng lao ng; Sc mua ca th trng, Mi trng kinh t v m: lm pht, chnh sch tin t, thu, vv; Chnh sch thu; Cc quy nh lin quan n lao ng v vic lm; Cc quy nh v ngn hng v tin t, ngoi hi.

106

Cu hi 4: ng/B nh gi nh th no v cc quy nh v chnh sch u t ca Vit Nam hin nay? n v: Ngi tr li. im Tiu ch Kh nng to thun li cho hot ng u t S n nh Tnh d d on Tnh minh bch 1 (Rt km) 0 1 1 4 2 (Km) 3 (Trung bnh) 15 12 15 6 4 (Tt) 5 (Rt tt) 1 1 0 0

6 7 10 15

6 7 1 3

Cu 5: Theo ng/B, NT nc ngoi s lo ngi v nhng vn no trong nhng vn sau y khi tin hnh hot ng u t ti Vit Nam? Phng n Vn quc hu ha Vic c quan Nh nc thc thi khng ng cc cam kt vi nh 22 u t trong giy chng nhn u t hoc hp ng u t Nguy c khng c i x tha ng khi thay i chnh sch ca 19 Nh nc B i x km u i hn so vi NT trong nc 17 B i x khng cng bng so vi cc NT nc ngoi khc 6 Kh khn v chuyn vn v li nhun t Vit Nam ra nc ngoi 6 Vn khc 4 Khng c lo ngi g 0 Cc vn khc gm: Thay i ngi qun l d n, h s u t th mi vn S ngi tr li 9

ng ca Nh u t phi tin hnh li t u mt rt nhiu thi gian v cng sc; Khng cng khai nhng thay i hoc cng b qu mun l nh hng n k hoch ca Nh u t; Tnh thc thi ca chnh sch v php lut; Nh u t khng an tm v cc quyt nh ca h thng t php v vic thc thi cc bn n ca Ta n; Kh khn trong vic tip cn nhng t vn php l r rng (kh tip cn cc bng chng ca chuyn gia trong cc v trng ti) trong cc vn nh quy tc v thu, hp ng hoc th tc hnh chnh do c nhiu vn mi v khng c tin l; quy nh v lut v u t thay i v khng d on c trc; quy nh lut

107

php khng r rng khin tn nhiu chi ph ly c cc giy php t cc c quan qun l c lin quan. Cu hi 6: Theo ng/B, phng thc no sau y s l hiu qu gii quyt tranh chp pht sinh gia NT nc ngoi vi c quan Nh nc? Mc u tin c xp t 1 n 5, vi 5 l mc u tin cao nht. n v: Ngi tr li. Mc u tin Phng n 1 2 3 4 5 S dng phng thc bo h ngoi giao 6 2 10 5 4 S dng cc phng thc gii quyt nh 1 1 12 7 5 thng lng, ha gii Kin ra ta n quc gia 10 12 4 0 0 Kin ra trng ti quc t 1 1 6 13 4 Phng thc khc 1 0 0 2 2 Cc phng thc khc gm: Gii quyt bng cc phng thc hnh chnh nh khiu ni, t co; Can thip ca b my hnh chnh nh nc. Cu hi 7: Trong trng hp s dng phng thc trng ti GQTC gia NT nc ngoi v c quan Nh nc Vit Nam th theo ng/B, c ch trng ti no l hiu qu nht? Mc u tin c xp t 1 n 5, vi 5 l mc u tin cao nht. n v: Ngi tr li. Mc u tin Phng n Trng ti v vic (trng ti ad hoc) Trng ti ca Trung tm quc t v gii quyt tranh chp gia NT nc ngoi v Nh nc tip nhn u t (ICSID) Trng ti ca Phng thng mi quc t ICC Ta trng ti thng trc Stockholm (SCC) Trng ti khc 1 4 1 3 1 1 2 2 1 0 3 1 3 9 4 8 7 2 4 6 10 10 8 1 5 4 7 3 2 3

108

Cc trng ti khc gm: Ta trng ti thng trc; Cc Trung tm Trng ti thng mi c thnh lp v hot ng theo Lut Trng ti thng mi Vit Nam nm 2010; Trung tm trng ti quc t Singapore SIAC. Cu hi 8: Theo ng/B, gii quyt c hiu qu cc tranh chp gia NT nc ngoi v cc c quan Nh nc Vit Nam (nu c) th u l nhng nhn t quan trng nht? Mc u tin c xp t 1 n 5, vi 5 l mc u tin cao nht. n v: Ngi tr li. Mc u tin Phng n 1 2 3 4 5 Quy nh c th, r rng v quyn, ngha v ca NT cng nh v iu khon GQTC gia NT vi 1 1 6 7 13 C quan Nh nc trong cc Hip nh u t quc t hoc trong hp ng u t (nu c) Vit Nam cn thit lp mt c quan chuyn trch/u 2 9 9 5 3 mi gii quyt nhng tranh chp ny Vit Nam cn to ra mt c ch GQTC cng khai, 2 3 2 8 12 minh bch v khch quan Vit Nam cn tham gia c ch GQTC u t quc t 1 0 6 13 7 a phng c tnh rng buc cao (nh c ch ICSID) Nhn t khc 2 0 0 1 1 Cc nhn t khc gm: Ch ng trong vic minh bch ha cc quy nh php lut trong nc v tha nhn nhng quy nh php lut nc ngoi i vi nhng tha thun lin quan n trng ti quc t; Vit Nam nn xy dng mt c ch c lp v GQTC trong u t; Mi trng php l r rng, minh bch v n nh: c v kha cnh quyn v ngha v ca NT cng nh vic x l tranh chp.

109

PH LC S 4
DANH SCH CC DOANH NGHIP THAM GIA KHO ST
STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 12 13 14 15 16 17 Tn doanh nghip Cng ty TNHH Seshin Vit Nam Cng ty lin doanh TNHH Khu cng nghip VSIP Cng ty thp VINA KYOEI Cng ty Beeahn Vit Nam Cng ty TNHH Bia Hu Cng ty TNHH TM DV K thut TS Cng ty Mitsubishi Heavy Industries Cng ty Fifth media coporation Cng ty c phn chng khon Kim Eng VN Cng ty TNHH LG Electronics Vit Nam Cng ty GTEL Cng ty TNHH Miwon Vit Nam Cng ty C phn Chng khon Kim Eng VN Cng ty TNHH May Hn Vit Cng Ty TNHH Canon Vit Nam Cng ty TNHH Biken Vit Nam Cng ty TNHH MTV Du lch v xc tin thng mi Cng ty TNHH ma ng Ngh An Tate&Lyle Cng ty TNHH SX TM DV Ph Lm Tng cng ty Thng Mi H Ni Cng ty Litori Furniture Km19, QL5A,Tn Quang,Vn Lm, Hng Yn 25 Ngc Khnh, Ba nh, H Ni B5 Ng 128 Thy Khu, Ba nh, H Ni 48 H Trung, Hon Kim, H Ni 38-40 L Thi T, Hon Kim, H Ni L 35, KCN Quang Minh, M Linh, H Ni a ch L 10 - KCN Thy Vn - Vit Tr - Ph Th 8 i L Hu Ngh, VSIP, Thun An, Bnh Dng 21-23 Nguyn Th Minh Khai, Qun 1, TP H Ch Minh, Vit Nam Th trn Trn Cao, Huyn Ph C, Hng Yn 243, Nguyn Sinh Cung, TP Hu

91C Trng nh, H Ni 71 ng s 2, P17, Qun G Vp, TP. H Ch Minh Tng 35, Ta nh Keangnam Lanmard, E6 Phm Hng, Cu Giy, H Ni Phng 501, B6, Thanh Xun Bc, H Ni Phng Th Sn, Vit Tr, Ph Th 71 ng s 2, Phng 17, Qun G Vp, TP H Ch Minh Khu Cng nghip Thy Vn, Vit Tr, Ph Th

19 20 21 22

110

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47

Hng lut Baker & Mckenzie Cng ty Iroso Electronic Vit Nam Cng ty AVL Vitnam Vn phng D n JICA Vn phng i din Berlin Chemie AG Cng ty Kintetsu Logistic Vit Nam Cng ty TNHH bo him nhn th Cathay Cng ty Metristar Technology Hng kim ton KPMG Cng ty TNHH Honda Vit Nam Cng ty Logistics Vit Nam Citibank Vn phng Donaldson Cng ty t vn xy dng Nht Vit cng ty TNHH KMC Trung tm o to FTMS Cng ty Alinson Trading LLC Cng ty Oneworld LTD Cng ty Kor China Cng ty Nippon Express Vit Nam Cng ty Meouks Line Cng ty TNHH Euroland Cng ty TNHH in t Sharp Cng ty CP Angel Cng ty Harveynash Vit Nam

VBC tower 198 Trn Quang Khi, H Ni KCN Tn Trng, Cm Ging, Hi Dng S 17, Ng 463 i Cn, Ba nh, H Ni S 1, ng Yersin, H Ni

L 38G, Quang Minh, M Linh, H Ni

Ta nh TechnoSoft, Duy Tn, Cu Giy, H Ni 83b L Thng Kit, Hon Kim, H Ni Ta nh 2E, s 38 Trn Thi Tng, H Ni Tng 1, 17 Ng Quyn, Hon Kim, H Ni P.1106 tng 10, ta nh o Duy Anh, ng a, H Ni 55 Gii Phng, H Ni 627 Lc Long Qun, H Ni Tng 2 ta nh Cland, 156 X n 2, ng a, H Ni 138 Thm, Phm Ng Lo, Q.1, TP HCM P906, 9F, S 6 L Thnh Tng, Qun 1 TP H Ch Minh 364 Cng ha, Q. Tn Bnh, TP H Ch Minh 325/51 Bch ng, phng 15, qun Bnh Thnh, TP H Ch Minh s9 inh Tin Hong, qun 1, TP H Ch Minh 194-196 Ung Vn Khim, phng 25, qun Bnh Thnh, TP H Ch Minh 417 Bch ng, phng 21, Bnh Thnh, TP H Ch Minh

111

48 49 50 51 52 53 54 55 56 57

Cng ty Hafele JSC Cng ty TNHH DI Cng ty TNHH Schindler Vn Cng ty TNHH Tenatex,Vit Nam Cng ty ti chnh i Vit Cng ty Millward Brown Cng ty Enduro Trends & Technologies Inc VN Beeline Telecom Cng ty TNHH MTV TM DV Minh Thanh Cng ty TNHH Box PAK Vit Nam Cng ty Total E&P Cng ty Sedovina Vn phng i din CCG Cng ty TNHH UCHIYAMAN DCT Partner Vietnam Co.Ltd Cng ty TNHH dng c in Vit Nam Cng ty NITTO DENKO Vit Nam Co.ltd Cngg ty TNHH Ovicables Vit Nam Cng ty YUWA Vit Nam

555Bis, ng 3 thng 2, qun 10, TP H Ch Minh 26/1, ng 40, khu ph 8, Hip Bnh Chng, Th c 33TER-33Bis Mc nh Chi, phng a Kao, Q 1, TP H Ch Minh l 567, khu CN Tn Thi Hip, phng Hip thnh, Q.12, TP H Ch Minh 274/3, Bi nh Thy, Qun Bnh Thnh, TP H Ch Minh 193 Nguyn C Trinh, Q.1, TP H Ch Minh 127 inh Tin Hong, Phng 3, Q. Bnh Thnh, TP H Ch Minh 337/219 L Vn S, Phng 1, Qun Tn Bnh 10/24 Nguyn Vn Lch, phng Linh Ty, qun Th c S 22 i l Hu Ngh, KCN Vit nam Singapore, huyn Thun An, tnh Bnh Dng Sailing Tower 111 A, ng Paster, Q.1, TP H Ch Minh Nguyn Th Minh Khai, Q1, TP H Ch Minh 25 ng s 6, KCN Vit Nam Singapore, Thun An, Bnh Dng DT743, khu ph Thng Nht, D An, Bnh Dng L D-7A-CN Khu Cng nghip M Phc3, Bn ct, Bnh Dng ng s 3, VSIP, Thun An, Bnh Dng l E-4A1-4B-CN, khu CN M Phc 2, Bn Ct, Bnh Dng S 15, ng s 6, KCN VSIP 2, Ha Ph, Bnh Dng

58

59 60 61 62 63 64 65 66 67

112

68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89

Cng ty Phil Inter Pharma Cng ty TNHH Uchiyama Cng ty TNHH Cng Nghip King Jade Fluid Power and Control Vit Nam Cng ty TNHH u M Cng ty TNHH G M Products Hoyolens Vit Nam Lin doanh Cng ty TNHH Lin doanh Tole Bnh Dng Cng ty TNHH HwaJong Cng ty TNHH VN M Thanh Khch sn Sopitel Metropol Khch sn InterContinental Cng ty TNHH Changsin Vit nam Winning Sportwear Co.Ltd Cng ty Tellbe Vit nam Cng ty TNHH Tin Phong Cng ty CP truyn thng Vmask Unitex (Vietnam) International Button Accessories WINNING Sportwear Co.ltd Cng ty TNHH lin doanh Ph M Hng Cng ty C Phn Cn Long Cng ty TNHH TV TM DV An

S 25, ng s 8, VSIP, Thun An, Bnh Dng nh Ho, Th x Th Du Mt, Bnh Dng 29 ng s 2, VSIP, Thun An, Bnh Dng L B9-B10-B15 KCN Vit Hng, x An Ty, Bn Ct, Bnh dng p Bnh Thun, Thun Dao, Thun An, Bnh Dng s 20, ng 04, VSIP II, Hoa Ph, TDM,Bnh dng D6 KCN M phc I, Bn Ct, Bnh Dng S 84 DX 63, KP 8 inh Ha, Th x TDM, Bnh Dng TT Tn Phc Thnh, Tn Yn, Bnh Dng 15 Ng Quyn, Hon Kim, H Ni 1A Lng Nghi Tm, u C, Ty H, H Ni X Thnh Ph, Huyn Vnh Cu, Tnh ng Nai Khu ph Bnh Ph, Phng Bnh Thun, Thun An, Bnh Dng 11109 p Ha Ln, Quc l 13, x Thun Giao, huyn Thun An, Bnh Dng 973 ng 3014, Phng 11, TP Vng Tu 17 L i Hnh, TP HCM L E, ng 2B, KCN ng An, Thun An, Bnh Dng Bnh Ph, Bnh Trun, Thun An, Bnh Dng Tng trt Loren S.ting, 801 i l Nguyn Vn Linh, Tn Ph, Q.7, HCM 12 Bn Li, P. Bnh Tr ng, Q.Bnh Tn, Bnh Dng 135B, in Bin Ph, phng 15, Bnh

113

Nam Ph 90

91 92 93 94 95 96 97

Thch, TP HCM L 25-27, ng Trung Tm, khu CN Tn Cng ty TNHH MTV k ngh lnh To, phng Tn To A, qun Bnh Tn, Chu Bnh Dng Cng ty TNHH Cng nghip Sansei L 101/2-7, ng 3B, KCN Amata, P. VN Long Bnh, ng Nai Cng ty vn chuyn kh ng Nam 101 L Li, phng 6, TP Vng Tu B Cng ty C Phn Pht trin nh B S 2, Trng Cng nh, phng 3, Vng ra Vng tu, Hodeco tu, B Ra - Vng tu Cng ty Lin doanh Vit X Petro 105 L Li, phng 6, thnh ph Vng Tu S 2, tng 8, Trung tm Saigon, 65 ng Keppel Land Vietnam Ltd L Li, Q.1, TP H Ch Minh S 37, Tn c Thng, Qun 1, TP H Ch Cng ty TNHH BHNT Prudential Minh 61A, ph Cao Thang, ng 3, qun 3, TP Ford Vietnam Co Ltd. H Ch Minh

You might also like