Bin i Kh Hu

S Tay Hng Dn
Cho Gio Vin THCS & THPT






























Xut bn
Deutsche Gesellschaft fr
Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH
Qun l Ngun Ti nguyn Thin nhin
Vng Ven bin tnh Sc Trng

Tc gi
Daniel G. Spelchan, Isabelle A. Nicoll v Nguyn Anh Dng

nh ba:
Tranh minh ha ly t cuc thi v tranh do GZ t chc nm 2009, tc gi Ng Tuyt Qunh

giz, thng 1/2011

















Bin i Kh Hu
S Tay Hng Dn
Cho Gio Vin THCS & THPT

Daniel G. Spelchan, Isabelle A. Nicoll
v Nguyn Anh Dng







Thng 1/2011
1
Bin i Kh Hu
S Tay Hng Dn
Cho Gio Vin THCS & THPT

Li m du
Bin di kh hu l mt vn d mi trng nghim trng c nguy c
gy ra s thay di ln cho s sng trn hnh tinh ny, bao gm tt c
mi ngi v mi vt. Chnh v th, ai cng cn bit dc nhng tc
dng c th xy ra ca bin di kh hu v vai tr ca mnh trong vic
ngn chn v lm gim bin di kh hu. Tr em, mc d l nhm t
phi chu trch nhim nht v vic gy ra bin di kh hu, s l nhng
ngi phi dng du vi nhng hu qu ca bin di kh hu trong
tng lai.
D n hp tc k thut c (GIZ): Qun l Ngun Ti nguyn Thin
nhin Vng Ven bin tnh Sc Trng, phi hp vi cc di tc l S
Nng nghip v Pht trin Nng thn v S Gio dc v o to, cng
pht hnh cun s tay hng dn ny cho gio vin nh l mt cng
c d gip gio vin dy cho hc sinh v bin di kh hu v nhng
nh hng ca n.
Cun s tay dc chia lm 3 bi:
Bi 1: Bin di kh hu - n l g v nguyn nhn gy ra n?
Bi 2: nh hng ca bin di kh hu.
Bi 3: Lm th no chng ta c th ngn chn bin di kh hu?
Mi bi hc s bao gm kin thc c bn v kin thc b sung cho
hc sinh v gio vin. Ngoi ra, bi hc cn c nhng cu hi d hc
sinh tr li v mt danh sch nhng hot dng d ngh (v d nh
to/v ra cc s d, thc hin cc nghin cu nhng g chung quanh
em, cc cu d v.v.) d dc thit k d tng cng s hiu bit ca
hc sinh v bin di kh hu.
2
Bi 1: Bin di kh hu - n l g v nguyn
nhn gy ra n?
Tng quan: Sau bi hc ny, hc sinh s nm dc kin thc c bn
v: nn hiu nh th no v thut ng "bin di kh hu, v nhng
nguyn nhn gy ra bin di kh hu.
Mc tiu: Hc sinh s:
1. Khm ph thut ng "bin di kh hu mun ni dn diu g.
2. Xem xt nhng nguyn nhn gy ra bin di kh hu.
3. Khm ph thut ng "kh nh knh mun ni v ci g v nhng
kh nh knh chnh no cn quan tm.
Kin thc cn phi c trc khi vo bi 1 - Gio vin
"Bi dc c s di dy s cung cp cho gio vin mt ci nhn tng
th v bin di kh hu, kin thc khoa hc dng sau ca bin di kh
hu v nhng nguyn nhn chnh gy ra bin di kh hu.
Nhng phn "thng tin b sung d dc da vo d gio vin c th
tham kho trong trng hp gio vin nhn dc nhng thc mc t
hc sinh, hoc mun cung cp cho cc em nhng thng tin mi.
Kin thc cn phi c trc khi vo bi 1 - Hc sinh
Khng yu cu hc sinh phi c kin thc no trc cho bi hc ny.
Tuy nhin, trc khi bt du bi ging, gio vin nn kim tra xem
mc d hiu bit ca hc sinh mnh ti du v bin di kh hu. Vic
ny c th thc hin dc bng cch s dng Hot dng 1 ("Bt kh-
t duy) c trong phn ph lc 1 ca ti liu ny.
Nhng hot dng tim nng
Ph lc 1 bao gm mt danh sch cc hot dng dc thit k d
nng cao s hiu bit ca hc sinh v bin di kh hu. Hot dng 1
v 2 lin quan mt thit dn Bi 1, nhng hot dng 5, 6 v 8 cng c
th c ch.
3
'Bin di kh hu' l thut ng dc s dng khi kh hu ca mt
khu vc, hoc c tri dt, bt du thay di.

Cu hi dnh cho hc sinh
Sau khi hon tt bi hc, hc sinh s phi tr li dc nhng cu hi
sau:
1. Thut ng "bin di kh hu c ngha g?
2. Kh nh knh l gi? Ti sao nng d cc kh nh knh trong bu kh
quyn ca Tri dt li dang tng ln?
3. Nhng kh nh knh no c nh hng ln? (dn bin di kh
hu)
4. Nhng hot dng no ca con ngi to ra:
a. Kh cc-bo-nic?
b. Kh mtan hay xt nit?
5. Nhng hot dng no cc em thc hin ngy hm nay d to ra
cc kh nh knh?

Bi 1: Bi dc c s
1. Bin di kh hu l g?
"Kh hu l ni dn nhng diu kin thi tit trung bnh (nhit d,
lng ma, nng, d my, d m v gi,...) m mt khu vc tri qua
trong mt thi gian di (v d: 30 nm).




Thng tin b sung: Thi tit v Kh hu?
Thi tit l trng thi hng ngy ca bu kh quyn nh nhit d, d
m, v cc dng khng kh lu thng. Con ngi c th nhn bit
trc tip nhng s thay di v thi tit.
4
Ngc li, con ngi khng th nhn bit trc tip dc s
thay di ca kh hu. Kh hu l mt khi nim khoa hc. N lin
quan dn thng k, nh gi tr trung bnh ca nhng s kin thi tit
thng xut hin trong mt thi gian di (thng l 30 nm).
Chnh v vy, bin di kh hu khng th hin s thay di v cc diu
kin thi tit m chng ta tri nghim hng ngy hoc hng nm.
Thay vo d n l s khc nhau v nhng diu kin thi tit di hn
mt khu vc.
Trong sut chiu di lch s ca tri dt, kh hu d thay di mt cch
t nhin v nhit d d dao dng rt ln, gy ra nhng hin tng kh
hu nh "cc k nguyn bng h. Tuy nhin, nhit d ca tri dt
cha bao gi thay di nhanh nh hin nay.
Hin nay, trn khp tri dt, nhit d ngy cng tr nn nng hn
(thnh thong dc nhc dn di thut ng "tri dt nng ln) v cc
hnh thi thi tit dang thay di. Trong th k trc, nhit d d tng
ln 0,74C vt mc trung bnh trn ton th gii, trong d phn tng
ln din ra hu nh ch trong khong 40 nm qua
(1)
.
Nhit d dc d don s tip tc tng ln thm t 1,8 dn 4,0C
trong th k ny, v thm dn 6,4C th k sau
(1)
. Nhng s thay di
v kh hu s dn dn nhng nh hng to ln dn con ngi, hot
dng ca con ngi (nh nng nghip) v mun loi trn hnh tinh
ny.
Gn nh tt c cc nh khoa hc v chnh ph by gi d chp nhn
rng bin di kh hu hin nay d v dang dc gy ra bi nhng hot
dng ca con ngi v dng rng chng ta phi hnh dng d ngn
chn him ha bin di kh hu.

Bin di kh hu c th s nh hng MI NGI v MI VT
trn th gii.
Mt vi thay di c th tt, nhng rt nhiu thay di s xu!
5
Thng tin b sung: o dc bin di kh hu
T du nhng nm 1800, khi chic nhit k khoa hc hin di du
tin dc ch to, con ngi d c mt s ghi chp dy d v
nhit d tri dt. V th, t lc d chng ta c dc mt s hiu bit
r rng v s thay di nhit d trn khp hnh tinh din ra nh th
no.
Nhng Im sao chng ta bit dc nhit d ca tri dt thay
di nh th no trc thi gian d?
Cc nh khoa hc d s dng nhiu phng php d tr li cu
hi ny, bao gm:
Cc sng bng sng bng l nhng tng bng ln dc hnh
thnh nhng khu vc lnh gi, nh trn ni cao. Sng bng
to ra khi nhit d lnh v thu li khi nhit d nng. Bng cch
nghin cu nhng sng bng thay di nh th no qua cc
thi k, cc nh khoa hc bit dc khi no nhit d ca tri
dt d lnh hay nng.
S thay di mc nc bin mc nc bin tng ln khi nhit
d nng v gim xung khi nhit d lnh. Bng cch nghin
cu s di chuyn ca mc nc bin qua cc thi k, cc nh
khoa hc c th ni cho chng ta bit khi no nng v khi no
lnh.
Li bng mt li bng dc cc nh khoa hc khoan ra t
mt khi bng ln Nam Cc, Bc Cc hoc cc sng bng.
Bng cch nghin cu li bng ny, cc nh khoa hc c th
bit dc qu trnh tan hoc pht trin ca bng v v th bit
dc nhit d ton cu d nng hay lnh. Nghin cu cc
bng kh dc lu gi trong bng cng gip pht hin v cc
diu kin t nhin trong qu kh.
Vng tui cy hng nm, cy du pht trin thm 1 vng
thn, khi nhit d nng, vng cy pht trin nhanh hn (v dy
hn) l khi nhit d lnh. V th, bng cch nghin cu nhng
vng cy, cc nh khoa hc s bit dc nu nhit d l nng
hoc lnh nhng thi k khc nhau.
6
t v trm tch dt v trm tch lu gi nhng phn cn li
ca dng thc vt khi chng pht trin theo thi gian. Khi thc
vt v dng vt ti mt khu vc thay di theo kh hu, da vo
nhng phn cn li ca chng trong dt/trm tch, cc nh
khoa hc s bit dc kh hu thi k lch s d nh th
no.
Phn hoa mt vi cy a thi tit nng, mt s khc a lnh.
Bng cch nghin cu phn hoa tm thy trong cc li bng v
trm tch, v khm ph tui ca chng, cc nh khoa hc c
th cho bit loi cy no th ph bin ti nhng thi dim khc
nhau v kh hu tng ng thi k d l nng hay lnh.

Thng tin b sung: D don bin di kh hu
Cc nh khoa hc s dng nhng m hnh khoa hc v m phng
s d d don kh hu s thay di nh th no trong tng lai.
Nhng m hnh ny rt phc tp. Tht s l, hu ht nhng m
hnh nh sau thng dc kt hp d d don bin di kh hu:
M hnh kh quyn: d don s di chuyn khng kh, nhit d,
my, v cc yu t kh quyn khc;
M hnh di dng: d don nhit d di dng, d mn, v
vng tun hon nc;
M hnh bng: d don lng bng bao ph dt v bin;
M hnh v thc vt: d don thc vt s thay di v phn ng
qua li vi kh quyn nh th no.


7
Ghi ch










8
"Nh knh" I g?
Ti nhng vng lnh lo ca
tri dt, ngi ta s dng
nhng ngi nh bng knh
(hoc vt liu trong sut) d
trng cy v rau. Knh c tc
dng cho nh sng di vo
nhng khng cho nhit thot
ra bn ngoi.
2. Nguyn nhn gy ra bin di kh hu
Tri dt c mt lp hn hp cc loi khng kh (dc bit dn nh cc
kh nh knh) trong bu kh quyn ca mnh c kh nng gi nhit t
nh sng mt tri v v th lm cho Tri dt khng b lnh di. Nhng
hot dng ca con ngi, nh dt xng du v ph rng, d lm tng
lng kh nh knh trong bu kh quyn. iu ny khin cho ngy cng
c nhiu nhit b lu gi li trong bu kh quyn ca tri dt v v th
n tr nn nng dn (xem s d 1).
S d 1: Hiu ng kh nh knh
2.1 Cc kh nh knh
Cc kh nh knh tn ti t nhin trong bu kh quyn. Nu khng c
cc kh ny, nh sng mt tri mt tri s b di ngc li ngoi khng
gian khi chm vo b mt tri dt lm cho tri dt s rt lnh (nhit d
lnh hn so vi hin ti khong 33C)
(2)
.
Nhng kh nh knh chnh c trong
bu kh quyn l:
Hi nc (H
2
O)
Cc-bo-nc (CO
2
)
Mtan (CH
4
)
xt Nit (N
2
O)
zn (O
3
)
9
Thnh phn ca cc kh nh knh trong bu kh quyn d dc cn
bng trong mt thi gian di, to ra mi trng n dnh trn tri dt vn
ph hp nht cho s sng. Tuy nhin, cc hot dng ca con ngi
(dc bit t "Cuc cch mng cng nghip hay sau nm 1750) d v
dang lm tng ln lng kh nh knh c trong bu kh quyn (xem
Bng 1).
Bng 1: S tng In v cc kh nh knh trong bu kh quyn t
nm 1750
(1)

Kh Mc 1750 Mc hin ti Tng ln
Cc-bo-nc (ppm) 280 390
(3)
110
Mtan (ppb) 700 1.745 1.045
xt Nit (ppb) 270 314 44
(ppm = mt phn triu ; ppb = mt phn t)
Cng nhiu kh nh knh trong bu kh quyn, th tri dt ngy cng
nng ln. V s nng ln nhiu s nh hng rt xu cho con ngi
v cho mi sinh vt trn tri dt (xem Bi hc 2 v nh hng ca bin
di kh hu).

2.2 Nhng kh nh knh dc to ra bi con ngi nh th no?
Nhng kh nh knh do con ngi to ra c nh hng ln nht cho
vic bin di kh hu bao gm: cc-bo-nc, m-tan v -xt nit. Trong
nhng kh ny th cc-bo-nc dc xem l loi kh dng vai tr ln nht
gy bin di kh hu bi v n l kh nh knh dc thi ra nhiu nht
bi hot dng ca con ngi.

2.2.1 Cc-bo-nc (cacbon dioxit)
Hu nh tt c chng ta du bit kh cc-bo-nc (CO
2
) dc thi ra t
qu trnh h hp ca con ngi. Con ngi ht vo kh xi (O
2
) v th
10
ra kh cc-bo-nc, trong khi d thc vt li lm diu ngc li, ly kh
cc-bo-nc v thi ra kh xi (diu ny lm cho chng tr nn quan
trng trong vic ngn chn bin di kh hu). Chng ta cng d c th
bit dc l kh CO
2
c trong nhng thc ung c gas nh nc ngt
(coca-cola, soda, 7up) di dng bong bng kh si ln.
Mt lng ln kh CO
2
dc sinh ra t nhin di vo bu kh quyn
thng qua nhng qu trnh nh: s phn hy cc vt cht hu c,
thot ra t ni la, hay h hp ca cc sinh vt sng. Mt lng kh
CO
2
tng dng cng b loi ra khi bu kh quyn thng qua cc
qu trnh quang hp bi thc vt v cc phiu sinh vt bin, hoc s
phn hy d do thi tit. Kt qu ca qu trnh cn bng ny, l lng
kh CO
2
trong bu kh quyn lun trng thi n dnh trong 650.000
nm qua (vo khong 180-300 ppm)
(1)
.
Tuy nhin, cc hot dng ca con ngi d lm cho qu trnh ny
khng cn cn bng, v nng d CO
2
trong bu kh quyn d v dang
tng tn (dt ti mc 390 ppm vo nm 2010)
(3)
. Nhng hot dng
chnh ca con ngi dn dn s thi ra kh CO
2
bao gm:
t xng/du d chy dng c ca xe my, -t, but, ti v nh
my;
t cc nhin liu khc nh than v du (v d d sn xut ra din
trong cc nh my din) v ci (g);
Tn ph rng.
Vic dt nhin liu ha thch (nh than, du, xng du v kh thin
nhin) "dng gp dn 75% lng CO
2
m con ngi thi ra trong vng
20 nm qua
(4)
.
Vic ph rng (cht, dt hoc tn ph cy rng) l nguyn nhn cho
khong 20% lng CO
2
thi ra bi con ngi
(5)
. Hot dng ph rng
dang din ra trn ton th gii vi tc d 10 triu hecta mi nm
(5)
. Khi
cy rng b dn h hoc b dt n thi ra rt nhiu kh CO
2
vo bu kh
quyn. Nu mt vng rng ln cy ci b cht di v khng dc trng
li, CO
2
s b lu li trong bu kh quyn, dy l mt trong nhng l do
v sao ngn chn mt rng l mt hot dng quan trng.


11
2.2.2 Mtan v xt nit
Mtan (CH
4
) dc pht thi vo bu kh quyn t rt nhiu ngun khc
nhau: c t nhin (da s t cc vng dt ngp nc) v do con ngi
(khai khc v sn xut nhin liu c ngun gc ha thch, dt chy
mtan d to ra nng lng, chn nui gia sc v r r t cc bi chn
lp rc). Kh mtan phn gii t nhin tng thp ca bu kh quyn,
nhng tc d thi kh mtan t cc hot dng ca con ngi nhanh
hn kh nng phn hy ca t nhin. Nng d ca mtan trong bu
kh quyn d tng ln xp x 148% t nm 1750 (xem bng 1).
xt nit (N
2
O) dc sinh ra t cc ngun t nhin nh di dng v
dt (dc bit l vng nhit di), ni chng s b phn hy mt cch
t nhin v mt di. Nhng hot dng ca con ngi, nh bn phn
cho dt, chn nui gia sc, cc nh my cng nghip, d lm tng
nng d ca xt nit trong bu kh quyn t 270 ppb nm 1750 ln
319 ppb hin nay (xem bng 1).

Thng tin b sung: C phi cc kh nh knh du ging nhau?
Mt s kh nh knh th nguy him hn nhng kh nh knh khc:
Mt vi kh c tc dng lm m tri dt mnh hn nhng kh
khc;
Mt vi kh c th tn ti trong kh quyn lu hn nhng kh
khc;
Mt vi kh c th c hai dc tnh trn.
Kt qu l, cc nh khoa hc d dnh gi nhng kh nh knh d
xem xt mc d nguy him ca cc kh nh knh. S dnh gi ny
dc gi l "tim nng lm tri dt nng ln. Bi v kh CO
2
dc
thi ra nhiu nht bi con ngi, n dc chn lm mc c bn, v
dc gn cho gi tr 1.
Mtan c mc 25 v tim nng lm nng tri dt, c ngha l gp 25
ln kh CO
2
. Mc dnh gi ny cn dc bit dn nh "CO
2
tng
dng. xt nit dc dnh gi mc 298.
12

V th, ch cn mt lng nh mtan v xt nit dc thi ra so vi
kh cc-bo-nc, chng vn c th to ra nh hng ln v bin di
kh hu.

Ghi ch




















13
Bi 2: nh hng ca bin di kh hu
Tng quan: Khi kt thc bi hc ny, hc sinh s nm dc kin thc
c bn v nhng nh hng ca bin di kh hu ln mi trng v
con ngi.
Mc tiu: Hc sinh s:
1. Xem xt nhng nh hng ca bin di kh hu trn:
a) Mc nc bin;
b) Thi tit;
c) Nng nghip;
d) Sc khe con ngi;
e) ng thc vt.
2. Khm ph xem bin di kh hu s nh hng dn khu vc cc
em sinh sng nh th no.
Kin thc cn phi c trc khi vo bi - Gio vin
"Bi dc c s di dy s cung cp cho gio vin mt ci nhn tng
th v nhng nh hng khc nhau ca bin di kh hu.
Nhng phn "thng tin b sung d dc da vo d gio vin c th
tham kho trong trng hp gio vin nhn dc nhng thc mc t
hc sinh, hoc mun cung cp cho cc em nhng thng tin mi.
Kin thc cn phi c trc khi vo bi - Hc sinh
Hc sinh cn mt s hiu bit c bn v bin di kh hu v cc
nguyn nhn gy ra n. Nhng kin thc ny d dc trnh by trong
Bi 1: Bin di kh hu - n l g v nguyn nhn gy ra n?
Nhng hot dng tim nng
Ph lc 1 bao gm mt danh sch cc hot dng c th dc thit k
d tng cng s hiu bit ca hc sinh v bin di kh hu. Hot
dng 3-8, 10 v 11 du c th hu ch cho Bi 2.
14
Cu hi cho hc sinh tr li
Khi hc xong bi ny, hc sinh s phi tr li dc cc cu hi sau:
1. Mt s tc dng ton cu ca vic tng nhit d ln?
2. Suy ngh v ni mnh dang . Nhng tc dng ca bin di kh
hu cho da phng mnh?
3. Xem xt Biu d 2 v Bng 2. Nhng tc dng no ca vic
nc bin dng 1 m c th nh hng dn th trn hoc tnh
ca mnh?
4. Theo em, tc dng no ca bin di kh hu l trm trng nht
cho Vit Nam?

Bi 2: Bi dc c s
1. nh hng ca bin di kh hu
S tng nhit d ton cu do bin di kh hu de da s lm thay di
nhiu diu kin v qu trnh t nhin vn tn ti trn hnh tinh ca
chng ta. Nhit d trung bnh ton cu dc d don s tng ln thm
2,5C trc nm 2070
(6)
, v c th s tng dc 4C trc khi kt thc
th k ny
(1)
. Nhit d trung bnh trn khp Vit Nam dc d don s
tng t 1,1-3,6C trc nm 2010 do bin di kh hu trong d khu vc
min Nam nhit d dc d don s tng ln t 1,4-2,6C
(7)
. Khi nhit
d tng ln, rt nhiu qu trnh t nhin trn tri dt s b nh hng
(cc qu trnh trong kh quyn, kh hu, v di dng), vn c th l
thm ha di vi con ngi, dng v thc vt. Nhng thng tin tip
theo s nu ra nhng nh hng ln ca bin di kh hu.

1.1 Mc nc bin dng
Khi nhit d ton cu tng ln, bng nhng sng bng v hai cc l
Bc v Nam Cc s tan chy, sinh ra mt lng nc khng l chy
xung bin. Khi d, mc nc bin s dng ln, gy ngp nhng vng
dt thp duyn hi v su trong dt lin trn khp th gii. Thm vo
15
Bn c bit?
Nu Nam Cc b tan chy hon
ton, mc nc bin s b dng
ln thm 60 m
(10)
.
Din tch mt nc bin dc
bao ph bi bng d b thu hp
10% trong nhng thp k gn
dy, v d dy ca lp bng ny
cng d gim khong 40%
(5)
.
Hai phn ba (2/3) cc thnh ph
ln trn th gii (thnh ph c
hn 5 triu dn) nhng vng
dt thp ven bin v s b nh
hng bi mc nc bin dng.
d, vic tng nhit d dn dn s gin n ca nc cn khin cho
mc nc bin dng cao hn.
Mc nc bin c th dng ln cao dn 1 m trc nm 2100
(8)
, v
diu ny s tc dng khng nh dn nhng ngi dn sng cc
vng dt thp ven bin. Mt vi hn do bin Thi Bnh Dng v
n Dng (nh quc gia Maldives) c th s bin mt hon ton.
Nhng thnh ph c da hnh thp nh Singapore, Lun n, v New
Orleans, s b nh hng nng n bi vic nc bin dng ln.
Rt nhiu ngi trn tri dt s phi ri b nh ca v dt dai ca
mnh cng nh nhng vng dt nng nghip rng ln s b h hi do
nhng s dng ln ca mc nc bin. Nhng vng dt trc dy
khng d b nh hng do ngp lt s b ngp thng xuyn hn,
khin nhng dn c sng d gp nguy him.
Ch cn mc nc bin tng ln thm 1 mt th s c 100 triu ngi
Chu , hu ht Vit Nam, pha dng Trung Quc, v Bangladesh
s mt ch
(8)
. Mt cu hi m tt c cc chnh ph s phi tr li l:
Nhng ngi ny s phi di di du?
Hu nh nhng hot dng dt nng nghip ng Nam du din ra
nhng vng dt thp dc b
bin v v th s b nh hng
nng n bi nc bin dng.
Cc nh khoa hc d don
rng Vit Nam l mt trong
nhng quc gia s chu nh
hng nng n nht ca bin
di kh hu. Trong sut hn
30 nm qua, mc nc bin
Vit Nam d tng ln 5 cm
(1)
.
Mc nc bin cn dc d
don tip tc tng ln thm:
33 cm trc 2050;
45 cm trc 2070; v
1 m vo nm 2100
(9)
.
16
Vit Nam, ng bng sng Cu Long s l mt trong nhng vng b
tc dng nhiu nht do mc nc bin dng. 12.376 km
2
dt v gn
5 triu ngi trong 12 tnh s b nh hng
(11)
(xem bng 2) nu mc
nc bin dng ln 1 m. 43,7% din tch ca tnh Sc Trng s b
ngp, lm nh hng dn 458.000 ngi
(11)
. Hnh 2 cho ta thy nhng
vng (xanh dm), hin c d cao thp hn 1 m trn mt nc bin, v
c th s b ngp khi mc nc bin dng ln 1 m.

Hnh 2: Vng mu xanh dm l vng ng bng sng Cu Long
s b ngp khi mc nc bin dng 1 m HM NAY
17
Bng 2: Cc tnh ng bng sng Cu Long b ngp khi mc
nc bin dng ln 1m HM NAY
(11)

Tnh
Din tch
ngp (km
2
)
% din tch
tnh
S ngi b
nh hng
% dn s
tnh
An Giang 192 5,45 197.000 8,3
Bc Liu 961 38,87 383.000 44,8
Bn Tre 1.131 50,14 759.000 54,6
C Mau 1.183 22,75 183.000 15,2
Cn Th 758 24,75 427.000 20,8
ng Thp 389 11,53 222.000 13,4
Kin Giang 1.757 28,22 296.000 18,6
Long An 2.169 49,42 581.000 39,1
Sc Trng 1.425 43,71 458.000 35,0
Tin Giang 783 32,68 497.000 28,8
Tr Vinh 1.021 45,72 418.000 37,9
Vnh Long 606 39,69 364.000 31,6
Tng cng 12.376 31.0 4.785.000 26,7

Thng tin b sung: Tng Iai c th thay di
Hnh 2 v bng 2 cho ta thng tin v nhng nh hng ca vic
nc bin dng 1 m di vi ng bng sng Cu Long. Tuy nhin,
mc d don dng ln 1 m ny s khng xy ra trc nm 2100 v
nhiu diu c th thay di trong thi gian d.
V d, nhng hot dng chng ta thc hin ring l, nh n lc ca
quc gia hay cng dng quc t d gim lng kh nh knh c th
lm gim nhng nh hng ca bin di kh hu v kt qu l mc
dng ca nc bin cng gim di.
Thm vo d, nhng n lc d cng c v nng cao h thng d
bo v b bin v trng rng ngp mn s cng lm gim cc tc
dng ca mc nc bin dng.
18
Bn c bit?
Sn xut nng nghip
trn th gii dc d
don s gim 40%
vo th k ny do bin
di kh hu
(8)
. iu
ny s khin ngy
cng nhiu ngi b
di.

1.2 Cc hin tng thi tit cc doan tng In
Ngi ta d don rng s tng nhit d ton cu s lm thay di
nhng loi hnh thi tit khp th gii khin cho nhng hin tng thi
tit cc doan s gia tng nh bo, lc xoy v hn hn. Nhng khu
vc khc nhau ca th gii s gnh chu nhng s bin di khc nhau
v thi tit, mt s ni s xut hin nhiu bo v lc xoy hn trong
khi nhng ni khc hn hn v nhng dt sng nhit (ngha l nhng
giai don c thi tit cc nng ko di) din ra thng xuyn hn.
vng ng bng sng Cu Long, bin di kh hu s gy ra nhiu
ma hn trong sut ma ma, vi nhiu cn bo nhit di cng d
ln, vn s gy ra ngp lt cc vng thp dc b bin. Bin di kh
hu cng lm tng ln v cng d v tn sut ca hn hn trong ma
kh.

1.3 nh hng ln nng nghip
Nc bin dng v thay di nhng loi hnh thi tit s nh hng dn
s sn xut nng nghip trn khp th gii. Mt s khu vc, v d
nhng vng lnh ca da cu, nng nghip
c th c nng sut cao hn khi nhit d
tng. Tuy nhin, rt nhiu vng dt nng
nghip s gim nng sut bi v chng s b:
ngp bi nc bin;
nh hng bi hn hn;
Nhng loi cy bn da c th s khng
cn mc dc do s thay di thi tit v
nhit d;
Nc ngt s tr nn khan him.
S kt hp trong vic tng cng hn hn v mc nc bin dng s
lm mc d nhim mn tng ln cho vng ng bng sng Cu Long
v cc loi dt dng d canh tc nng nghip. iu ny s c nh
hng tiu cc dn cc cy nng nghip (la) vn cn nc ngt d
pht trin.
19
1.4 nh hng dn sc khe con ngi
Bin di kh hu s c nh hng rt to ln di vi sc khe ca con
ngi trn ton th gii. N s:
Lm gia tng nhit d trn khp th gii dn dn nhng bnh dch
nhit di ngy cng m rng nh st rt v st xut huyt, v mui
mang mm cc mm bnh ny sng nhng khu vc nng.
Ngi ta c tnh rng t 5 dn 6 t ngi s c nguy c mc
bnh st xut huyt trc nm 2080 do bin di kh hu (v s gia
tng dn s)
(5)
;
S suy gim ngun nc ngt mt s khu vc ngha l s c
mt s ngi khng c nc d ung hoc trng trt;
Gim sn lng nng nghip trn khp th gii s dn dn c rt
nhiu ngi b di;
Cc hin tng thi tit cc doan s cc k c hi cho sc khe
v tnh mng ca con ngi.

1.5 nh hng In dng thc vt
Rt nhiu dng thc vt sng dt lin v di dng khp ni trn th
gii s b tc dng bi bin di kh hu. S sng d cn dn hng triu
nm d quen vi nhng diu kin trn Tri dt v bin di kh hu d
lm thay di nhng diu kin ny. Khi kh hu v nhit d thay di, ngi
nh ca dng thc vt (mi trng sng) s b thay di trn quy m
ton cu.
Rt nhiu loi dng thc vt c th s khng chu dc nhng s thay
di qu nhanh ny v b cht. iu ny c th gy ra s mt di vnh
vin (tuyt chng) ca mt s loi dng thc vt.
Thng tin b sung: im dnh (dim khng th quay li)
Rt nhiu nh khoa hc trn khp th gii tin rng nu bin di kh
hu khng dc ngn chn, th s c mt dim (dim dnh) m ti d
nhng nh hng ca bin di kh hu l khng th cu vn, c th
l thm khc v vt qu kh nng kim sot ca con ngi.
20
Mt gi thuyt dc da ra rng bng Bc v Nam Cc gi cho
tri dt dc mt, nu bin di kh hu lm tan chy nhng ngun
bng ny qu nhiu, chng s khng th lm mt tri dt dc na
v nhit d s tip tc tng khng kim sot.
Mt gi thuyt khc xoay quanh nhng dng hi lu (dng chy trn
bin). Mt s cc dng hi lu dng vai tr quan trng trong vic gi
cho nhit d ca hnh tinh dc n dnh. Nu bin di kh hu tip
tc xy ra, n c th khin cc dng hi lu ny ngng chy v s
nh hng nghim trng dn nhit d ca tri dt.
Hu ht cc nh khoa hc du dng rng d dm bo chng ta
khng chm dn "im dnh, ta cn ngn chn nhit d tri dt tng
ln thm 2C so vi mc ca nm 1750 (hay 1,2C trn mc nhit
d hin ti)
(8,,12)
.


21
Ghi ch














22
Bi 3: Lm sao d ngn chn bin di kh hu?
Tng quan: Sau bi hc ny, hc sinh s nm dc kin thc c bn
v nhng cch thc khc nhau d gip ngn chn bin di kh hu.
Mc tiu: Hc sinh s:
1. Tm hiu xem cng dng quc t dang lm g d chng li bin
di kh hu.
2. Tm hiu nhng cch thc khc nhau d bn thn mnh gp phn
vo ngn chn bin di kh hu.
Kin thc cn phi c trc khi vo bi - Gio vin
"Bi dc c s di dy s cung cp cho gio vin mt cch nhn
tng th v nhng vic lm c th gip ngn chn bin di kh hu,
bao gm nhng vic lm ca tng c nhn v nhng n lc ca cng
dng quc t.
Nhng phn "thng tin b sung dc da vo d gio vin c th
tham kho trong trng hp gio vin nhn dc nhng thc mc t
hc sinh, hoc mun cung cp cho cc em nhng thng tin mi.
Kin thc cn phi c trc khi vo bi - Hc sinh
Hc sinh cn phi c nhng hiu bit c bn v bin di kh hu,
nguyn nhn v nhng tc dng ca n. Nhng kin thc ny d
dc hc trong Bi 1: Bin di kh hu - n l g v nguyn nhn
gy ra n? v Bi 2: nh hng ca bin di kh hu.
Nhng hot dng tim nng
Ph lc 1 bao gm mt danh sch cc hot dng dc thit k d
nng cao s hiu bit ca hc sinh v bin di kh hu. Hot dng
9 lin quan mt thit dn Bi 3, nhng cc hot dng 2-8, 10 v 11 c
th cng c ch.

23
Cu hi cho hc sinh tr li
Khi kt thc bi ny, hc sinh s c th tr li nhng cu hi sau:
1. Lit k mt vi hot dng m cc nc trn th gii dang c gng
lm d hn ch bin di kh hu.
2. Em c th lm g trong cuc sng hng ngy d ngn chn bin
di kh hu?

Bi 3: Bi dc c s
1. Chng ta c th Im g d ngn chn bin di kh hu?
1.1 Khoa hc
dm bo nhit d khng tng hn 2C so vi nhit d ca nm
1750, chng ta phi gim lng kh nh knh pht thi vo bu kh
quyn bi cc hot dng ca con ngi, c th l gim 80% so vi
mc pht thi ca nm 1990
(8)
.

1.2 Cc chnh ph dang Im g?
Rt nhiu quc gia trn th gii dang hng ti vic gim lng kh
nh knh m h thi ra vo bu kh quyn bng cch:
Pht trin cc ngun nng lng c th ti to v thn thin vi
mi trng. Thng thng, din dc sn xut bng cch dt
nhin liu ha thch (than). Nhiu quc gia dang c gng pht
trin nhng cch thc d sn xut din m khng pht thi kh nh
knh (v d s dng nng lng gi, sng bin, nh sng mt tri
v nng lng da nhit trong lng dt);
Pht trin nhiu cng ngh s dng hiu qu nng lng din
dc s dng rng ri trn ton th gii v vic to ra n li thi
ra kh nh knh. Bng cch pht trin nhng cng ngh (nh cc
thit b dt hiu sut cao trong nh, vn phng, TV, my tnh, .)
s dng cng t din cng tt, s c t kh nh knh dc thi ra
bu kh quyn.
24
Pht trin h thng giao thng cng cng tt hn khi c nhiu
ngi di chuyn trn phng tin ring ca mnh, s c nhiu kh
nh knh dc thi ra. Bng cch pht trin h thng giao thng
cng cng tt hn (nh xe but, xe la, tu din), mi ngi s s
dng chung mt phng tin (khng phi phng tin c nhn) d
di chuyn khin lng kh nh knh thi ra s gim;
Gim nn tn ph rng (cht cy) v tng cng trng cy. Cy
loi b kh cc-bo-nc ra khi bu kh quyn, v th cng nhiu cy
dc trng th lng kh CO
2
dc ly di khi bu kh quyn cng
ln.
Chnh ph Vit Nam d bt du ln k hoch d gim tc dng ca
bin di kh hu v mc nc bin dng thng qua vic gia c v
nng cao d bin v thit lp nhng dai rng ngp mn pha trc d
v rng ngp mn gip gim tc dng ca nhng con sng v bo.

1.3 N lc quc t
Trn phm vi quc t, cc chnh ph d v dang tp trung li d da ra
nhng gii php d ngn cn bin di kh hu. Thng qua mt trong
nhng cuc hp d vo nm 1997 ngh dnh th Kyoto d dc dng
bi 184 nc (v 7 nc khc dng sau d). Ngh dnh th Kyoto dt
cc mc tiu gim lng pht thi ca kh nh knh cho cc nc thc
hin.
Mt y ban Lin chnh ph v Bin di kh hu (PCC) cng d dc
thnh lp d xy dng nhng thng tin khoa hc v bin di kh hu do
con ngi gy ra, v nhng bin php kh thi d lm gim v thch
ng vi n. y ban ny thng xuyn xut bn nhng bn dnh gi v
bin di kh hu, v nhiu quc gia c th tham kho d da ra cc
chnh sch v bin di kh hu ca mnh.
Trong nm 2009 hi ngh thng dnh Copenhagen (an Mch) d
dc t chc d pht trin hn na nhng n lc quc t nhm gim
lng pht thi kh nh knh. Ngoi ra, mt hi ngh quc t khc v
bin di kh hu cng d dc ln k hoch s din ra vo nm 2011.

25
Thng tin b sung: Cc quan dim
C rt nhiu kin khc nhau v bin di kh hu trn th gii. Cho
d c rt nhiu cc nh khoa hc d chng minh rng bin di kh
hu dang din ra do cc hot dng ca con ngi, mt s ngi vn
khng dng tnh hoc khng tin rng n dang din ra, hay khng
ngh rng hot dng ca con ngi chnh l nguyn nhn.
Trong khi c nhiu chnh ph cc nc trn th gii chp nhn rng
bin di kh hu xy ra do hot dng ca con ngi, rt nhiu nc
trong s d khng lm g d ngn chn n, thay vo d h tp trung
vo pht trin hn na nn kinh t ca nc mnh.
C mt vn d l cc nc pht trin thng dc xem nh l
nhng nc phi chu trch nhim v vic thi ra hu nh phn ln
cc kh nh knh do hot dng con ngi t nm 1750, v nhng
ngi dn sng cc nc ny vn thi ra nhiu kh nh knh hn
ngi dn sng cc nc dang pht trin. Tuy nhin mt s nc
dang pht trin (v d Trung Quc v n ) hin c tng lng kh
thi nh knh hn cc nc pht trin bi v dn s dng hn (v th
lng kh nh knh ln hn) v nhng cng ngh lc hu (nh my
din t than/du, xe ti, xe hi) vn dc s dng. Vic pht trin
v dng mt cch thc gim thi kh nh knh gia cc quc gia
vn cn l mt thch thc ln.
Sau cng th, bin di kh hu vn l mt vn d mang tnh ton cu
m mc d nh hng ca n l ton b nhn loi v v th chng
ta cn phi hnh dng d ngn chn bin di kh hu.

Thng tin b sung: Cc kch bn ca IPCC
Bi v nhng d don v bin di kh hu ph thuc phn ln vo
nhng hot dng ca con ngi trong tng lai, y Ban PCC d
xy dng mt s kch bn d gip cc nh khoa hc m phng v
bin di kh hu v cho thy s khc nhau gia cc hnh dng ca
chng ta nh mt cng dng ton cu. B Ti Nguyn v Mi
Trng d s dng nhng kch bn ny d d don nhng nh
26
hng ca bin di kh hu c th cho Vit Nam. bit thm thng
tin v cc kch bn ny, xem Ph lc 2.

1.4 Tt c chng ta c th lm g?
Tt c chng ta du c th gp phn ngn chn bin di kh hu bng
cch:
S dng t xng bi v s dng xe c dng c chy xng to ra
kh nh knh. S dng xe but, xe dp v di b nh l nhng
phng php thay th tt khi di chuyn nhng qung dng ngn
trong khi xe but cng rt ph hp cho cc qung dng di;
Trng nhiu cy v khng cht cy bi v cy gip ly di kh nh
knh trong bu kh quyn v khi cy b cht, chng s thi kh nh
knh tr li khng kh;
S dng din t nht c th bi v qu trnh lm ra din hin nay
da phn bng cch dt than, du vn sn sinh ra rt nhiu kh nh
knh;
Ti ch v ti s dng cc sn phm ti ch c ngha gip cho
lng din cn cho sn xut sn phm dc gim di, v gim
lng kh nh knh thi ra tng ng;
Hn ch s dng cc ti ny lng dng mt ln ri b - dng cc
loi ti c th s dng nhiu ln s gim lng din cn thit d
to ra thm cc ti ny lng;
Ni cho nhau nghe cng nhiu ngi bit, chng ta s ngn
chn bin di kh hu mt cch d dng hn.

nh hng ca bin di kh hu s ph thuc vo chng ta s
thch ng vi n nh th no v chng ta c th Im dc g d
gim bin di kh hu trn ton th gii.
27
Ghi ch









28
Ti liu tham kho
1
Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) 2007: Climate
change 2007: the Physical Science Basis. Summary for Policymakers.
Contribution of Working Group I to the Fourth assessment report of the
IPCC. IPCC Secretariat, Geneva, Switzerland.
2
IPCC 2007: Chapter 1: Historical Overview of Climate Change. IPCC
WG1 AR4 Report. IPCC Secretariat, Geneva, Switzerland.
3
NASA 2010: Carbon Dioxide Controls Earth's Temperature.
http://www.nasa.gov/topics/earth/features/co2-temperature.html.
Accessed 20/10/2010
4
Wikipedia 2010: Global Warming.
http://en.wikipedia.org/wiki/Global_warming Accessed 20/10/2010.
5
European Commission 2005: Climate Change What is it all About? An
Introduction for Young People. Office for Official Publications of the
European Communities, Luxembourg.
6
Mekong River Commission (MRC) 2009: Adaption to Climate Change in
the Countries of the Lower Mekong Basin: Regional Synthesis Report.
MRC Technical Paper No. 24. MRC, Vientiane, Lao.
7
Ministry of Natural Resources and Environment 2009: Climate Change,
Sea Level Rise Scenarios for Viet Nam. MONRE, Hanoi.
8
World Wide Fund for Nature (WWF) 2009: The New Climate Deal. A
Pocket Guide. WWF, Gland, Switzerland.
9
Ministry of Natural resource and the Environment (MONRE) 2003: Viet
Nam Initial National Communication under the United Nations
Framework Convention on Climate Change. MONRE, Hanoi.
10
Wikipedia 2010: Current Sea Level Rise.
http://en.wikipedia.org/wiki/Sea_level_rise. Accessed 20/10/2010.
11
Carew-Reid, J. 2008: Rapid Assessment of the Extent and Impact of Sea
Level Rise in Vietnam. International Centre for Environmental
Management, Hanoi.
12
European Commission 2005: Climate Change. Office for Official
Publications of the European Communities, Luxembourg.
29














Ph lc














30
Ph lc 1: Nhng hot dng tim nng
Phn ny bao gm mt danh sch nhng hot dng dc d xut m
gio vin c th da vo nhng bi hc v bin di kh hu. Nhng
hot dng ny dc thit k d nng cao s hiu bit ca hc sinh v
bin di kh hu, nguyn nhn, nh hng v nhng phng thc d
ngn chn n.
Gio vin cn chn ra nhng hot dng no gio vin thy thch hp
nht cho vic nng cao s hiu bit cho hc sinh ca mnh v bin di
kh hu. Danh sch ny khng phi l tt c. Gio vin cng cn t
da vo nhng hot dng ca mnh nu thy cn thit.
Nhng hot dng ny di lin vi 3 bi hc v bin di kh hu. Mt vi
hot dng ch dnh cho nhng bi hc nht dnh trong khi c mt s
hot dng c th dc thc hin bt k thi dim no trong qu trnh
hc.

Hot dng 1: Bin di kh hu 'Bt kh - t duy'
Hot dng ny nn dc thc hin ngay khi bt du Bi 1 bi v n s
gip cho gio vin hiu dc hc sinh ca mnh d c nhng nhn
thc no v bin di kh hu.
Lc bt du Bi 1, yu cu hc sinh vit ra nhng g cc em bit v
Bin di kh hu. Hc sinh c th tr li theo c nhn hay theo tng
nhm. Vit cm t "bin di kh hu vo trung tm ca mt hnh trn
(bt kh) trn 1 t giy trng kh ln hoc bng. Hi nhng g m hc
sinh d vit ra, tm tt nhng cu tr li ca hc sinh di dng nhng
chnh (t hoc cm t) ri vit vo nhng hnh trn khc chung
quanh hnh trn trung tm. Hnh v trang sau m t mi du n s
trng nh th no.
Cng c 'bt kh t duy' c th dc s dng trong sut bi hc ny,
hay nhng bi hc k tip v dc bit hu dng cho hc sinh d hnh
tng ha nhng g cc em hc dc.


31















Hot dng 2: Nhng cu chuyn da phng
hc sinh hi nhng ngi ln tui (v d b m, ng b,.) trong
cng dng v kh hu v mi trng da phng v nhng thay di g
m h d thy/cm nhn trong nhiu nm (v d thay di v ch d thi
tit, nhit d, thc vt, th gii hoang d, kch thc c,...). Sau d hc
sinh s lp nhng danh sch hoc bo co v nhng thay di m
nhng ngi ln tui d trng thy. Nhng kt qu t cc bui phng
vn ny s dc chia s trong cc bi hc k tip. Danh sch ny c
th dc treo trn tm bng hoc giy treo trc lp. Hc sinh c th
cng nhau tho lun d xc dnh nhng thay di no c th dc gy
ra bi bin di kh hu.


32
Hot dng 3: in vo ch trng
Di dy l mt don trch t mt bi pht biu ca Tng thng M
Barack Obama trong mt hi ngh thng dnh Lin Hp Quc v bin
di kh hu vo thng 9 nm 2009. Mt vi t d dc xa khi bi
pht biu. Hc sinh cn phi din vo cc ch trng s dng nhng t
c trong danh sch di dy.
"Xin cho qu v. Ti mun xin cm n ng Tng th k v d t chc
hi ngh ny, v tt c cc v lnh do d tham d. Rng cho rt nhiu
qu v dy hm nay chng ta du nhn ra rng mi de da t
__________ rt nghim trng, rt cp bch, v n dang ln dn. Nhng
g m th h ca chng ta lm d dng du vi thch thc ny s
dc phn xt bi lch s, v nu chng ta khng th gii quyt dc
n dng cm, nhanh chng v cng nhau chng ta c nguy c d li
cho nhng th h tng lai mt __________ khng th do ngc.
Khng mt quc gia no, d ln hay b, giu hay ngho, c th trnh
dc nhng tc dng ca bin di kh hu. S dng ln ca
__________ de da mi __________. Ngy cng nhiu __________ v
l lt de da mi chu lc. Nhng __________ v tht ma thng
xuyn hn gy ra nn di v xung dt nhng ni m chng d tn
ph. Trn nhng hn do dang b thu hp dn, cc gia dnh dang phi
ri b nh ca ca mnh nh nhng "ngi t nn kh hu. S an ninh
v n dnh ca mi quc gia v ton nhn loi s thnh vng,
__________ v an ton ca chng ta dang gp nguy him. V chng ta
khng cn nhiu thi gian d xoay chuyn tnh th.
Tuy nhin, chng ta vn c th chin du, John F. Kennedy d tng
nhn ra rng "Nhng vn d ca chng ta xut pht t con ngi, v v
th cng s gii quyt dc bi con ngi. Tht s m ni rng trong
nhiu nm qua, chng ta d chm trong vic phn ng hay thm ch
nhn ra tm quan trng ca __________kh hu. Nc M ca ti cng
khng l ngoi l. Chng ti tha nhn diu d. Nhng hm nay l mt
ngy mi. Mt k nguyn mi. V ti c th t ho ni rng nhng n
lc m nc M d v dang thc hin d pht trin nng lng sch v
gim nhim cacbon trong tm thng va qua ln hn bt k thi dim
no trong lch s ca chng ti.
33
in vo ch trng s dng nhng t v cm t trong danh sch
sau:
bo mc nc bin
bin di kh hu hn hn
mi nguy c b bin
mi thm ha sc khe

Hot dng 4: ng hay sai
hc sinh tr li nhng cu sau dy l dng hay sai:
1. 'Kh hu' ni v nhng hin tng thi tit (v d nhit d, ma,
nng, my, d m, v gi) m mt khu vc tri qua trong mt
thi gian ngn.
2. Nhit d dc d don s tip tc tng ln t 1,8-4,0C vo
th k ny, v ln dn 6,4C vo th k ti.
3. Cc hot dng ca con ngi, nh dt xng du v ph rng,
d v dang lm tng lng kh nh knh vo bu kh quyn.
4. L mt trong nhng hu qu ca bin di kh hu, mc nc
bin dc d don s tng ln 7 m trc nm 2100.
5. ng bng sng Cu Long s l mt trong nhng khu vc
Vit Nam t chu tc dng nht bi s dng ln ca mc nc
bin.
6. Nhng bnh nhit di, nh st rt v st xut huyt, c th tr
nn ngy cng ph bin nh mt hu qu ca s tng nhit d
trn ton cu.
7. Nu Nam Cc tan chy hon ton, mc nc bin s dng ln
60 m.
8. Tng lng kh nh knh thi vo bu kh quyn bi cc hot
dng ca con ngi s gip chng li bin di kh hu.
34
9. Pht trin nhng ngun nng lng sch v cng ngh s
dng hiu qu nng lng s gip chng li bin di kh hu.
10. Ti c th gp phn vo hn ch bin di kh hu bng cch s
dng t xng v ti ch cc d ph thi.
Tr li:
1. Sai 5. Sai 9. ng
2. ng 6. ng 10. ng
3. ng 7. ng
4. Sai 8. Sai

Hot dng 5: Bin di kh hu trn phng tin thng tin di
chng
hc sinh thu thp nhng bi vit t bo v bin di kh hu hoc s
kin (nh l lt/hn hn) c lin quan dn bin di kh hu. Hc sinh c
th ch thch vo nhng bi vit d nu bt nhng dim chnh ca n
hoc gii thch n c lin quan nh th no dn bin di kh hu. Hc
sinh c th chia s vi cc bn trong lp v nhng bi m cc em thu
thp dc. Sau d nhng bi vit ny c th dc dn ln bng thng
tin lp hc hoc dn vo s lu d tt c hc sinh du c th xem.

Hot dng 6: Nhng mu truyn v bin di kh hu
hc sinh vit nhng mu truyn v bin di kh hu (c th h cu)
m c lin quan dn bin di kh hu.

Hot dng 7: p phch v bin di kh hu
hc sinh thit k p phch v bin di kh hu. Tm p phch c th
s dng t hoc hnh nh d nng cao nhn thc v bin di kh hu.
Sau d p phch c th dc trnh din trng.
35
Hot dng 8: Tc phm ngh thut v bin di kh hu
hc sinh sng to nhng tc phm ngh thut vi ch d bin di
kh hu.

Hot dng 9: K hoch hng ngy d phng nga v gim thi kh
nh knh
hc sinh lit k tt c nhng hot dng ca mnh m c to ra kh
nh knh (v d: dn xe but v xe my ti trng, s dng din nh
v trng, tiu th nhng loi thc n d dc vn chuyn t xa
dn nh hoc lp hc). Tho lun trong lp v pht trin k hoch v
nhng g hc sinh c th lm khc di d gip gim lng kh nh knh
pht thi.

Hot dng 10: ch
S dng nhng gi dc dnh s di dy, d hc sinh din vo
nhng trng trong tr chi ch vi nhng t dng v bin di kh
hu. Sau khi dc da mt bn sao (co-py), hc sinh c th lm ring
hoc lm chung trong nhm nh.










36

























37

c

k
h

n
g

l

u

g
i

n
h
i

t

(
t

n
h

s

n
g

m

t

t
r

i
)

t
t
r

t
r

i
)

v

g
i

c
h
o

t
r

i

d

m



1
6
.

M

t

l
o

i

k
h

n
h

n
h

v

i

c

n
g

t
h

c

h

a

h

c
:

O
3

1
7
.

C
u
n
g

c

p

n

n
g

l

n
g

c
h
o

b

n
g

d

n

v

d
i

n

t

(
v

T
V
)

1
8
.

T
h
a
y

v

d
i

x
e

m

y
,

t

i

c

t
h

_
_
_

d

n

t
r

n
g

2
1
.

C
h

n
g

t
a

c

t
h

_
_
_
_
_

c
h
a
i

l

,

h

p
,

v

g
i

y

d

g
i

m

r

c

t
h

i

2
2
.

M

t

l
o

i

n
h
i

n

l
i

u

h

a

t
h

c
h

d

c

d

t

d

n

x
u

t

r
a

d
i

n

2
3
.

K
h
i

c

n
h
i

u

n

c

c
h

y

t
r

n

v

b
a
o

p
h

t

d

t
.



2
4
.

M

t

l

p

n
h
i

u

l
o

i

k
h

n
g

k
h

b
a
o

q
u
a
n
h

t
r

i

d

t

1
1
.

M

t

n
g

i

s
a
o

c
u
n
g

c

n
h

s

n
g

v

n
g

l

n
g

t
h
i

t

y

u

c
h
o

t
r

i

d

t



1
5
.

N
h

n
g

d
i

u

k
i

n

t
h

i

t
i

t

t
r
u
n
g

b

n
h

m

t

k
h
u

v

c

t
r

i

q
u
a

t
r
o
n
g

m

t

t
h

i

g
i
a
n

d

i


1
9
.

M

t

s

k
i

n

b
a
o

g

m

g
i

n
h
,

m

a

t
o

v

m

c
h

p
.

2
0
.
M

t

l
o

i

k
h

n
h

n
h

t
h

i

r
a

t
r
o
n
g

q
u

t
r

n
h

n
u

i

g
i
a

s

c

N
g
a
n
g

2
.

K

t

q
u

a

v
i

c

b

n
g

t
a
n

n
g

b

n
g
,

G
r
e
e
n
l
a
n
d

v

N
a
m

C

c


4
.

c

d

t

c
h

y

d

o

n

n
g

l

n
g

c
h
o

x
e

t

i
,

x
e

h

i

v

x
e

m

y

7
.
T

n
h

t
r

n
g

t
h
i

u

n

c

l

u

n
g

y

8
.

K
h
i

k
h

u

c

a

m

t

k
h
u

v

c

b

t

d

u

t
h
a
y

d

i


9
.

C
h

t

d

n
g

d

g
i

p

c

y

m
a
u

l

n
,

n
h

n
g

c

n
g

s

s
i
n
h

r
a

n
h
i

u

N
2
O

v

o

b

u

k
h

q
u
y

n

1
2
.

H

n
h

d

n
g

c
h

t

c

y

h
o

c

d

t

r

n
g



1
3
.

n

v

d
o

l

n
g

n

n
g

h
a
y

l

n
h

1
4
.

M

t

l

p

h

n

h

p

c

c

k
h

t
r
o
n
g

b

u

k
h

q
u
y

n


D

c

1
.

M

t

l
o

i

k
h

c

s

n

s
i
n
h

k
h
i

d

t

n
h
i

n

l
i

u

h

a

t
h

c
h



3
.

T
r

n
g

l

a

h
a
y

c
h

n

n
u

i

g
i
a

s

c


4
.

M

t

l
o

i

x
e

h
a
i

b

n
h

k
h

n
g

t
h

i

r
a

k
h

n
h

n
h


5
.

T

n

c
h
u
n
g

c

a

m

t

l
o

i

k
h

i

c

n
g

t
h

c

h

a

h

c

l

N
2
O

6
.

K
h
i

m

t

l
o

i

c

y

h
o

c

c
o
n

k
h

n
g

t
h

m

t
h

y

d

c

t
r

n

t
r

i

d

t

n

y

n

a


1
0
.

M
u

i

p
h

t

t

n

c

c

_
_
_
_
_
_
_
_

n
h
i

t

d

i


38
Hot dng 11: Tm t
Hc sinh dc giao tm mt danh sch nhng t lin quan dn bin di
kh hu bn di trong tr chi Tm t. Nhng t dc n c th nm
theo hng dc hoc ngang, hoc cho. Sau khi dc da mt bn sao
(co-py), hc sinh c th lm ring hoc lm chung trong nhm nh.

Bin di kh hu Nhit d
Kh quyn Kh nh knh
Cy Phn bn
M tan dn
Mt tri Mc nc bin
Hn hn Bnh
Bo in
Than d Xe dp
i b Xng
39


x m o n h i t d b
a n y h c b m i
n i t x u p g l t
g t k h q u y n
m d r n n r i n d
h l c n h x
b k i d i b k d y e i
o d t n g t k
r g k h n h k n h
b o a l u d c n l
d r n p n q y h m h
n i h x e d p
h d x r b t d u
m c n c b i n m
40
Ph lc 2: Cc kch bn bin di kh hu
PCC d pht trin nhng kch bn khc nhau d gip m phng vin
cnh bin di kh hu trong tng lai vn ph thuc vo nhng hnh
dng ca loi ngi nh l mt cng dng quc t.
Hp thng tin sau miu t nhng kch bn chnh dc IPCC s dng.
A1 Mt th gii dng nht.
Kinh t pht trin nhanh.
Dn s ton cu dt 9 t
ngi vo nm 2050 v t t
gim dn.
S lan truyn nhanh chng v
cng ngh mi v tit kim.

A1FI

Vn ph thuc qu nhiu vo
nhin liu ha thch.
A1B

Cn bng gia cc ngun
nng lng.
A1T

Ch trng s dng cc ngun
nng lng phi ha thch.
A2 Mt th gii khng dng nht, cc quc gia hot dng khng phi hp.
S pht trin kinh t theo dnh hng khu vc.
Dn s tip tc tng.
Chm v ph bin cng ngh.
B1 Mt th gii dng nht.
Kinh t pht trin nhanh.
Dn s ton cu dt 9 t ngi vo nm 2050 v t t gim dn.
Con ngi s dng t ti nguyn hn v cng ngh sch v tit kim
dc pht trin.
Ch trng dn cc gii php ton cu cho s n dnh v kinh t, x hi
v mi trng.
B2 Mt th gii khng dng nht ca cc quc gia hot dng khng phi
hp.
S pht trin kinh t theo dnh hng khu vc, kinh t pht trin trung
bnh.
Dn s vn tng lin tc nhng chm hn kch bn A2.
41
Ch trng dn cc gii php da phng thay v ton cu v n dnh
kinh t, x hi v mi trng.
S ph bin v cng ngh chm v manh mn.
Cc kch bn B1 v A1T dc cho l nhng kch bn pht thi thp; B2
v A1B l pht thi va v; A1F1 v A2 l cc kch bn pht thi cao.
Hnh 3 bn di th hin mc tng nhit d trn ton cu vo nm
2100 trong nhng kch bn d don ca IPCC.

Hnh 3: Gi tr trung bnh ca nhiu m hnh kt hp v nhng
khong tng nhit d b mt dc tnh ton

42
Bng di dy cung cp s liu d don v mc dng ca nc bin,
phn tng ca nhit d v lng ma cho min Nam theo cc kch bn
khc nhau ca IPCC, so vi thi k 1980-1999
(7)
.

Kch bn Mc tng
nc bin
(cm)
Phn tng ca
nhit d (C)
Phn tng ca
Ing ma
(%)
Thp (B1) 65 1.4 1.0
Trung bnh (B2) 75 2.0 1.5
Cao (A2) 100 2.6 1.9


































Deutsche Gesellschaft fr
Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH

Qun l Ngun Ti nguyn Thin nhin Vng Ven bin tnh Sc Trng
134 Trn Hng o
Tp Sc Trng, Vit Nam
T: +84 79 3622164
F: +84 79 3622125
I: www.giz.de
www.czm-soctrang.org.vn