CHNG XIII: LC BI V TIU M

13.1 LC BI
13.1.1 Khi nim
trong sch ca khng kh l mt trong nhng tiu chun quan trng cn c khng ch trong cc khng gian iu ho v thng gi. Tiu chun ny cng quan trong i vi cc i tng nh bnh vin, phng ch bin thc phm, cc phn xng sn xut in t, thit b quang hc .. vv Bi l nhng phn t vt cht c kch thc nh b khuch tn trong mi trng khng kh. Bi l mt trong cc cht c hi. Tc hi ca bi ph thuc vo cc yu t: Kch c bi, nng bi v ngun gc bi. Phn loi bi - Theo ngun gc ca bi + Hu c: Do cc sn phm nng nghip v thc phm nh thuc l, bng vi, bi g, cc sn phm nng sn, da, lng sc vt. + Bi v c: C ngun gc t kim loi, khong cht, bi v c, t, , xi mng, aming. Theo kch c ht bi: Bi c kch c cng b tc hi cng ln do kh nng xm nhp su, tn ti trong khng kh lu v kh x l. Theo kch c bi c phn thnh cc dng ch yu sau: + Siu mn: L nhng ht bi c kch thc nh hn 0,001m. Loi bi ny l tc nhn gy mi trong cc khng gian thng gi v iu ho khng kh. + Rt mn : 0,1 1 m + Mn : 1 10 m + Th : > 10 m - Theo hnh dng ht bi Theo hnh dng c th phn thnh cc dng bi sau: + Dng mnh (dng tm mng) + Dng si + Dng khi Tc hi ca bi Bi c nhiu tc hi n sc kho v cht lng cc sn phm - i vi sc kho ca con ngi bi nh hng n ng h hp, th gic v nh hng n cuc sng sinh hot khc ca con ngi. c bit i vi ng h hp, ht bi cng nh nh hng ca chng cng ln, vi c ht 0,5 10m chng c th thm nhp su vo ng h hp nn cn gi l bi h hp. Mc nh hng ca bi ph thuc nhiu vo nng bi trong khng kh (mg/m3). Nng bi cho php trong khng kh ph thuc vo bn cht ca bi v thng c nh gi theo hm lng xit silic (SiO2). - Nhiu sn phm i hi phi c sn xut trong nhng mi trng ht sc trong sch. V d nh cng nghip thc phm, cng nghip ch to thit b quang hc, in t .. - Nng : + Nng bi cho php trong khng kh thng cho theo nng xit silic

271

Bng 13.1. Nng cho php ca bi trong khng kh

Hm lng SO2, % Z > 10 2 10 <2 Bi aming Nng bi cho php ca khng kh trong khu lm vic Zb < 2 mg/m3 24 46 <2 Nng bi cho php ca khng kh tun hon Zb < 0,6 mg/m3 < 1,2 < 1,8

13.1.2 Thit b lc bi, phn loi v cc thng s c trng ca n

Trong k thut iu ho khng kh v thng gi thng ngi ta c trang b i km theo cc h thng lc bi cho khng kh. C nhiu kiu thit b lc bi hot ng da trn nhiu nguyn l rt khc nhau. Phn loi Thit b lc bi c nhiu loi, tu thuc vo nguyn l tch bi, hnh thc bn ngoi, cht liu ht bi vv. . . m ngi ta chia ra cc loi thit b lc bi nh sau: - Bung lng bi dng hp - Thit b lc bi kiu xiclon - Thit b lc bi kiu qun tnh - Thit b lc bi kiu ti vi. - Thit b lc bi kiu li lc. - Thit b lc bi kiu thng quay - Thit b lc bi kiu si bt - Thit b lc bi bng lp vt liu rng - Thit b lc bi kiu tnh in Cc thng s c trng ca thit b lc bi Cc thng s c trng cho mt thit b lc bi bao gm: Hiu qu lc bi, Ph ti khng kh v tr lc ca thit b lc bi. - Hiu qu lc bi b: L t l phn trm lng bi c x l so vi lng bi c trong khng kh ban u.

- Ph ti khng kh: Lu lng lu thng khng kh tnh cho 1m2 din tch b mt lc. L (13-1) L f = , m3/h.m2 F L - Lu lng lu thng khng kh, m3/h F - Din tch b mt lc bi, m2 - Tr lc thy lc: Mt trong nhng ch tiu quan trng ca thit b lc bi l tr lc cc b do b lc gy ra i vi dng khng kh khi i qua n. Tr lc ca b lc c tnh theo cng thc. . 2 , N/m2 (13-2) p = . 2 Trong - H s tr lc cc b ca b lc; - Khi lng ring ca khng kh qua b lc, kg/m3 ; - Tc khng kh qua b lc, m/s.
272

g/m3

G 'b G"b Z ' Z" .100% = b ' b .100% G 'b Zb G'b, G"b - Lng bi vo ra thit b trong mt n v thi gian, g/s z'b, z"b - Nng bi vo ra thit b trong khng kh u vo v u ra thit b, b =

- Ngoi ra i vi cc b lc bi cn c cc ch tiu nh gi khc na nh: Mc tiu th in nng, gi c, mc gn vv. . .

13.1.3 Mt s thit b lc bi
13.1.3.1 Bung lng bi.
Bung lng bi c cu to dng hp, khng kh vo 1 u v ra u kia. Nguyn tc tch bi ca bung lng bi ch yu da trn: - Gim tc hn hp khng kh v bi mt cch t ngt khi vo bung. Cc hi bi mt ng nng v ri xung di tc dng ca trng lc. - Dng cc vch chn hoc vch ngn t trn ng chuyn ng ca khng kh, khi dng khng kh va p vo cc tm chn cc ht bi b mt ng nng v ri xung y bung. - Ngot dng khi chuyn ng trong bung. Di y trnh by cu to mt s kiu bung lng bi * Bung lng bi loi n gin: Bung n gin c cu to hnh hp, rng bn trong, nguyn l lm vic da trn gim tc t ngt ca dng khng kh khi i vo bung. Bung c nhc im l hiu qu lc bi khng cao, ch t 50 60% v ph ti khng ln do khng th ch to bung c kch thc qu to, tc vo ra bung i hi khng qu cao. Thc t t s dng bung lc kiu ny.
u H L v

Hnh 13.1. Bung lng bi dng hp loi n gin * Bung lng bi nhiu ngn hoc mt ngn c tm chn khc phc c nhc im ca bung lng bi loi n gin nn hiu qu cao hn. Trong cc bung lng bi ny khng kh chuyn ng dch dc hoc xoy trn nn khi va p vo cc tm chn v vch ngn cc ht bi s mt ng nng v ri xung. Hiu qu c th t 85 90%.

a) Bung lng bi nhiu ngn

b) bung lng bi c tm chn

Hnh 13.2. Cc loi bung lng bi

Tnh ton bung lng bi hnh hp n gin - Chiu di ti thiu cn thit ca bung lng bi gi li ht bi c ng knh d:

273

L min =

18..L ,m m .d 2 .B

(13-3)

trong : - nht ng hc ca khng kh, kg.s/m2; L - Lu lng khng kh i qua bung lng, m3/s; m - Trng lng n v ca bi, kg/m3; d - ng knh ht bi, m; B - Chiu rng bung lng, m - Ngc li, khi kch thc bung xc nh, ta c th xc nh ng knh ht bi b nht m bung c kh nng gi li: 18..L d min = ,m (13-4) m .B.l Cc cng thc trn y ch tnh trong trng hp khng kh chuyn ng trong bung l chy tng. Thc t khng tc khng kh chuyn ng trong bung thng chn l 0,6 m/s. Khi dng khng kh ang chy tng. Khi chuyn sang ch chy ri cng thc trn khng cn ng na.

13.1.3.2 B lc bi kiu xicln

B lc bi xiclon l thit b lc bi c s dng tng i ph bin. Nguyn l lm vic ca thit b lc bi kiu xiclon l li dng lc ly tm khi dng khng kh chuyn ng tch bi ra khi khng kh Nguyn l lm vic ca thit b lc bi xiclon nh sau: Khng kh c bi ln i qua ng 1 theo phng tip tuyn vi ng tr 2 v chuyn ng xoy trn i xung di pha di, khi gp phu 3 dng khng kh b y ngc ln chuyn ng xoy trong ng 4 v thot ra ngoi. Trong qu trnh chuyn ng xoy c ln v xung trong cc ng cc ht bi di tc dng ca lc ly tm va vo thnh, mt qun tnh v ri xung di. y xiclon ngi ta c lp thm van x x bi vo thng cha. Van x 5 l van x kp 2 ca 5a v 5b khng m ng thi nhm m bo lun cch ly bn trong xiclon vi thng cha bi, khng cho khng kh lt ra ngoi.

Hnh 13.3. Cu to lc bi kiu xiclon

Tnh ton Xiclon: tnh ton ngi ta gi thit 1- Cc ht bi c kch thc hnh cu. 2- Lc ly tm tc dng ln ht bi theo hng bn knh ca xiclon v b qua lc tc dng ca trng lc.
274

3- Ht bi c tch ra khi khng kh sau khi va chm vo thnh xiclon Da vo cc gi thit ngi ta xc nh c c ht bi nh nht c th gi li c trong xiclon v thi gian chuyn ng ca ht bi t lc vo n lc lng ng di y xiclon: R d = 3. . k . ln 2 , m (13-5) .n. m R1
= R 18. k . . ln 2 , s 2 2 R1 .d m

(13-6)

trong : - nht ng hc ca khng kh, m2/s k, m - Khi lng ring ca khng kh v bi, kg/m3 R1 - Bn knh ca ng thot kh, m R2 - Bn knh hnh tr ca xiclon, m - Vn tc trung bnh ca ht bi, s-1 n - S vng quay ca ht bi dc theo chiu cao xiclon nng cao hiu qu kh bi ca xiclon ngi ta cc gii php sau: - S dng xicln c mng nc: Pha trn thn hnh tr c lp cc mi phun nc. Nc phun theo chiu thun vi chiu chuyn ng ca khng kh trong xicln v phi to ra mng nc mng chy t trn xung v lng b mt trong ca thit b. ng thot gi ra v ng gi vo u c lp theo phng tip tuyn ng tr. Trong qu trnh khng kh c ln bi chuyn ng bn trong tr, cc ht bi vng ln b mt bn trong xiclon v lp tc b nc cun tri v theo nc ra ngoi. Kh nng ht bi b bn tr li t hn rt nhiu so vi xicln kiu kh. - S dng xicln t hp: Lc ly tm tc ng ln ht bi t l nghch vi ng knh xiclon. Nh vy tng hiu qu lc bi, tc tch c cc ht bi nh cn gim ng knh xicln. Tuy nhin khi gim ng knh xicln th lu lng gim, khng p ng yu cu. gii quyt mu thun trn ngi ta s dng xicln t hp hay cn gi l xicln chm. Trong xicln ny ngi ta ngi ta ghp t vi chc n hng trm xicln con.

13.2.3.3 B lc bi kiu qun tnh

Nguyn l hot ng ca thit b lc bi kiu qun tnh l da vo lc qun tnh ca ht bi khi thay i chiu chuyn ng t ngt. Trn hnh 13-4 trnh by cu to ca thit b lc bi kiu qun tnh. Cu to gm nhiu khoang ng hnh chp ct c ng knh gim dn xp chng ln nhau to ra cc gc hp vi phng thng ng khong 60o v khong cch gia cc khoang ng khong t 5 6mm. Khng kh c bi c a qua ming 1 vo phu th nht, cc ht bi c qun tnh ln i thng, khng kh mt phn i qua khe h gia cc chp v thot ra ng 3. Cc ht bi c dn vo cui thit b. Thit b lc bi kiu qu tnh c cu to v nguyn l hot ng tng i n gin nhng nhc im l hiu qa lc bi thp, tng hiu qu lc bi ngi ta thng kt hp cc kiu lc bi vi nhau, c bit vi kiu lc kiu xicln, hiu qu c th t 80 98%. Phn khng kh c nhiu bi cui thit b c a vo xicln lc tip.

275

Hnh 13.4. Cu to lc bi kiu qun tnh 13.2.3.4 B lc bi kiu ti vi.

Thit b lc bi kiu ti vi c s dng rt ph bin cho cc loi bi mn, kh kh tch khi khng kh nh lc qun tnh v ly tm. lc ngi ta cho lung khng kh c nhim bi i qua cc ti vi mn, ti vi s ngn cc ht bi li v khng kh i thot qua.
Khng khra 5

Khng kh+ bu i 1 2

3 4

Hnh 13.5. Cu to lc bi kiu ti vi

Qua mt thi gian lc, lng bi bm li bn trong nhiu, khi hiu qu lc bi cao t 90 95% nhng tr lc khi ln p = 600 800 Pa, nn sau mt thi gian lm vic phi nh k r bi bng tay hoc kh nn trnh nghn dng gi i qua thit b. i vi dng kh m cn sy kh trc khi lc bi trnh hin tng bt dnh trn b mt vi lc lm tng tr lc v nng sut lc. Thit b lc bi kiu ti vi c nng sut lc khong 150 180m3/h trn 1m2 din tch b mt vi lc. Khi nng bi khong 30 80 mg/m3 th hiu qu lc bi kh cao t t 9699%. Nu nng bi trong khng kh cao trn 5000 mg/m3 th cn lc s b bng thit b lc khc trc khi a sang b lc ti vi. B lc kiu ti vi c nhiu kiu dng khc nhau, di y trnh by kiu ti vi thng c s dng. Trn hnh 13-5 l cu to ca thit b lc bi kiu ti vi n gin. Hn hp khng kh v bi i vo ca 1 v chuyn ng xoy i xung cc ti vi 2, khng kh lt qua ti vi v i ra ca thot gi 5. Bi c cc ti vi ngn li v ri xung phu 3 v nh k x nh van 4 r bi ngi ta thng s dng cc cnh gt bi hoc kh nn chuyn ng ngc chiu khi lc bi, cc lp bi bm trn vi s ri khi b mt bn trong ti vi.
276

13.2.3.5 B lc bi kiu li
B lc bi kiu li c ch to t nhiu loi vt liu khc nhau nhm lm cho dng khng kh i qua chuyn ng dch dc nhm loi b cc ht bi ln trong khng kh. Loi ph bin nht gm mt khung lm bng thp, hai mt c li thp v gia l lp vt liu ngn bi. Lp vt liu ny c th l cc mu kim loi, s, si thu tnh, si nha, vv. . . Kch thc ca vt liu m cng b th khe h gia chng cng nh v kh nng lc bi cng cao. Tuy nhin i vi cc loi lc bi kiu ny khi hiu qu lc bi tng u km theo tng tr lc

Hnh 13.6. Cu to lc bi kiu li

Trn hnh 13-6 l tm li lc vi vt liu m l li kim loi hoc s. Kch thc thng thng ca tm lc l 500 x 500 x (75 80)mm, khu kim loi c kch thc 13 x 13 x 1mm. Li lc c tr lc kh b 30 40 Pa. Hiu qu lc bi c th t 99%, nng sut lc t 4000 5000 m3/h cho 1m2 din tch b mt li lc. Loi lc bi kiu li ny rt thch hp cho cc loi bi l si bng, si vi vv . . . Hm lng bi sau b lc t 6 20 mg/m3 Tu theo lu lng khng kh cn lc cc tm c ghp vi nhau trn khung phng hoc ghp nhiu tng tng hiu qu lc (hnh 13-7). Trong mt s trng hp vt liu m c tm du nng cao hiu qu lc bi. Tuy nhin du s dng cn lu m bo khng mi, lu kh v kh xi ho. Sau mt thi gian lm vic hiu qu kh bi km nn nh k v sinh b lc

Hnh 13.7. Lp ghp b lc bi kiu li

277

13.2.3.6 B lc bi kiu thng quay

B lc bi thng quay thng c s dng trong cc nh my dt lc bi bng trong khng kh. Trn hnh 13-8 trnh by cu to b lc kiu thng quay. Cu to gm mt khung hnh trng c qun li thp quay quanh trc vi tc 12 vng pht.

Hnh 13.8. Lp ghp b lc bi kiu li

Tc quay ca b lc kh thp nh hp gim tc v c th iu chnh tu thuc vo lng bi thc t. Khi quay cng chm, lng bi bm trn b mt tang trng cng nhiu, hiu qu lc bi cao nhng tr lc ca thit b ln. Nguyn l lm vic ca thit b nh sau: khng kh c a vo t pha di v x ln b mt ngoi ca trng. Khng kh i vo bn trong tang trng, bi c gi li trn b mt trng v khng kh sch i ra hai u theo cc khe h 4. tch bi trn b mt trng, ngi ta s dng c cu tch bi 5, c cu c tc dng bc lp bi ra khng b mt v ri xung ng 6 v ti gom bi 7. Ngoi ra ngi ta c th s dng h thng ng ht bi c ming ht t ln b mt tang trng v ht sch bi a ra ngoi. Trong trng hp trong khng kh u ra cn ln nhiu bi mn th c th kt hp vi b lc bi kiu ti vi t pha sau lc tinh. Khng kh ra thit b co hm lng bi thp c 0,5 mg/m3, nhng tr lc khc ln, c th ln n 1000 Pa, ph ti c th ti 70008000 m3/h cho mi b lc.

13.2.3.7 B lc bi kiu si bt
Thit b lc bi kiu si bt nhm to mng nc, khng kh co ln bi i qua, cc ht bi b t v c mng nc gi li v a ra ngoi. Trn hnh 13-9 l cu to ca b lc kiu si bt. Khng kh c a vo thit b qua ng 1, sau n c thot ln pha trn qua tm thp c l 5 lm cho lp nc chy pha trn si bt. Mng bt 3 to ra s gi bi li. Nc sch c a vo t ng cp nc 2 v mang bi thot ra ngoi theo ng x 4. Lp bt cng dy th hiu qu lc bi cng ln, nhng tng tr lc dng khng kh. B dy hp l ca lp bt khong 80100mm v vn tc khng kh ra khi lp bt khong 22,5m/s l ti u. Nu tc qu ln s lm tng tr lc v c th cun theo c nc ln bi theo dng khng kh i ra. Lu lng nc cp khong 0,20,3 lt cho 1m3 khng kh.

278

a) B lc bi si bt 1 tng

b) B lc bi nhiu tng si bt

Hnh 13.9. B lc bi kiu si bt

Nhc im ca b lc si bt l tiu tn nc kh nhiu. khc phc nhc im ny ngi ta ch to thit b lc nhiu tng, nc tng trn c a xung tng di. Trong thit b ny tng th nht tm thp c c l d = 6mm v bc s = 12mm, tng di c l d=8mm, bc s = 16mm. Thit b lc bi nhiu tng bt nh vy hiu qu lc bi kh cao, t 99,7%, nng bi trong khng kh cn li kh thp, di 12 mg/m3.

13.2.3.8 B lc bi lm bng vt liu rng

C nhiu kiu thit b lc bi lm bng vt liu rng, nhng hiu qu hn hn l thit b kt hp ti nc. Trn hnh 13-10 l cu to ca thit b dng ny. C 02 lp vt liu rng bng nha. Khng kh i t di ln, nc c phun t trn xung. Cc vi phn nc t ngay pha bn di lp vt liu rng pha trn. Lp vt liu di c tc dng lc bi, lp trn ngoi tc dng lc bi, cn c nhim v quan trng l ngn cn cc git nc b cun theo dng khng kh. Thit b lc bi kiu vt liu rng c kh nng kh mi rt tt c bit kh cc mi v cht c hi trong kh thi cng nghip. Cc thng s k thut ca b lc bi bng vt liu rng nh sau: - Vn tc khng kh qua tit din ngang thit b: v = 1,82,0 m/s - Kch thc ht bi c th lc 25 m

279

Hnh 13.10. B lc bi bng vt liu rng

Di y l hiu qu kh cht c hi ca thit b lc hng Scrubber United Specialists. Inc (M): Bng 13.2. Hiu qu kh kh c ca thit b lc hng Scrubber United Specialists. Inc (M) TT 1 2 3 4 5 6 7 8 Cht kh Axit cromic Axit axtic Alkaline Xyanic HCl H2SO4, SO3, SO2 NO, NO2 HNO3 Hiu qu 98 99% 80 90% 85 90% 80 85% 75 85% 95 98% 65 85% 80 90% Cht lng ti Nc Dung dch kim

13.2.3.9 B lc bi kiu hp xp hoc kiu ti

Nhc im ca mt s loi thit b lc l khi bi bm trn b mt tuy hiu qu kh bi c nng cao nhng tr lc tng ln ng k, trong nhiu trng hp tr nn qu ln lm gim ng k lu lng gi tun hon. khc phc nhc im ngi ta thit k b lc kiu hp xp. B phn chnh ca b lc bi l mt tm lc bng vi, giy lc hoc si tng hp c xp dch dc nh vy tng din tch thot gi, ng thi bi c ngn li trn b mt ca tm lc c dn v cc gc cui ti, tr li b mt cho gi thot. nng cao hiu qu kh bi ngi ta ghp nhiu lp vi lc c mn khc nhau cng v pha cui cng mn.

13.2.3.10 B lc bi kiu tnh in

B lc tnh in c s dng lc ht gia cc ht nh np in m. Cc ht bi bn trong thit b lc bi ht nhau v kt li thnh khi c kch thc ln cc tm thu gp. Chng rt d kh b nh dng kh.

280

Thit b lc bi kiu in hnh trnh by trn hnh 13-11. Thit b c chia thnh 2 vng: Vng in ho v vng thu gp. Vng in ho c cng cc si dy mang in tch dng vi in th 1200V. Cc ht bi trong khng kh khi i qua vng in ho s mang in tch dng. Sau vng in ho l vng thu gp, gm cc bn cc tch in dng v m xen k nhau ni vi ngun in 6000V. Cc bn tch in m ni t. Cc ht bi tch in dng khi i qua vng thu gp s c bn cc m ht vo. Do gia cc ht bi c rt nhiu im tip xc nn lin kt gia cc ht bi bng lc phn t s ln hn lc ht gia cc tm cc vi cc ht bi. Do cc ht bi kt li v ln dn ln. Khi kch thc cc ht ln s b dng khng kh thi ri khi b mt tm cc m. Cc ht bi ln ri khi cc tm cc vng thu gp s c thu gom nh b lc bi th kiu trc quay t cui gom li.
Dy in hoa T n m i t B c th lo ki tru quay u c

Khng kh+ Bu i

Khng khsah c

Vu g thu go n p Vu g in hoa n

Hnh 13.11. B lc bi kiu tnh in

Thit b lc bi kiu tnh in rt hiu qu i vi cc loi bi kch c t 0,5 m 8m. Khi cc ht bi c kch c khong 10m v ln hn th hiu qu gim. Tn tht p sut khi i qua vng in ho v vng thu gp thp v nm trong khong t 0,15 n 0,25 in. WG (t 37 n 62 Pa) v tc khong kh t 300 n 500 fpm (1,5 n 2,5m/s). Cn lu vn an ton v in th s dng rt cao v nguy him n tnh mng con ngi.

13.2 TIU M
13.2.1 Khi nim.
Ting n l tp hp nhng m thanh c cng v tn s khc nhau sp xp khng c trt t, gy kh chu cho ngi nghe, cn tr con ngi lm vic v ngh ngi.

13.2.1.1 Cc c trng c bn ca m thanh

c trng ca ngun m bao gm cc i lng sau: Cng sut m thanh, p sut m, cng , vang vng, tn s, tc v hng a. Nng lng m thanh, cng m thanh, ngng nghe v ngng chi tai. Ngun m thanh pht ra nng lng di dng m thanh. Nng lng m thanh c o bng Watt. Mc nng lng m thanh 10-12W c coi nh ngng nghe thy ca tai mt

281

ngi tr bnh thng c th cm nhn c. n ca n c coi c gi tr l 0 dB (deciben). Gi tr n tng ng vi nng lng m thanh cho bn di y Nng lng m thanh ca cc ngun m c th hnh dung theo bng di y. Bng 13.3. Tiu chun n STT Ngun gy n Cng sut W 1 Ting n ca tn la 108 2 ng c phn lc (Pha sau ng c) 105 3 My bay phn lc khi ct cnh 104 4 ng c tua bin khi khi ng 103 5 My bay cnh qut khi khi ng 102 6 m thanh ca n organ ng ln 101 7 ng c my bay loi nh 100 8 Ting loa radio 10-1 9 t trn ng cao tc 10-2 10 Ting ht, ting ci 10-3 11 Ting n khi sp xp tha 10-4 12 Ni chuyn, tr chuyn 10-5 13 Thit b in, qut thng gi 10-6 14 Khng kh ra ming thi gi trong vn phng 10-7 15 ng h in c nh 10-8 16 Ni nh, ni thm, x xo 10-9 17 Ting lo xo 10-10 18 Hi th ca con ngi 10-11 19 Ngng nghe thy 10-12 n dB 200 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Cng sut ngun m khng th o trc tip m c tnh ton t kt qu o p sut. Ta hy hnh dung mt mt cu bao quanh mt ngun gy n (ngun ny t tm mt cu), tt c nng lng pht ra t ngun n i xuyn qua b mt cu. Cng sut ngun m qua mt n v din tch b mt cu gi l cng m thanh, biu din bng w/m2. Cng m thanh t l nghch vi khong cch t b mt n tm ngun m. m thanh l nhng dao ng c hc c lan truyn di hnh thc sng trong mi trng n hi, nhng khng phi bt c sng no n tai cng gy ra cm gic m thanh nh nhau. Cng m thanh nh nht mt sng m xc nh m tai ngi nghe thy c gi l ngng nghe. m thanh c tn s khc nhau gi tr ngng nghe cng khc nhau. Cng m thanh ln nht m tai ngi c th chu c gi l ngng chi tai. Nh vy ngng nghe l gii hn di v ngng chi tai l gii hn trn ca cng m thanh ng vi mt tn s no m tai ngi c th cm nhn hoc chu ng c. b. Tn s v vang di (loudness) ca m thanh m thanh lan truyn trong mi trng di dng sng. Chnh lch gia v tr pha trn v di gi l bin v c coi l vang ca ngun m. Mi m thanh c c trng bi mt tn s dao ng ca sng m. Tn s l s ln dao ng trong mt giy v c o bng Hz. Bnh thng tai ngi cm th c cc m thanh c tn s t 2020.000 Hz. c. Mc cng m L (dB) Mc cng m thanh c xc nh theo cng thc: I L = 10. lg , dB Io
282

(13-7)

I - Cng m thanh ang xt, W/m2 Io - Cng m thanh ngng nghe: Io = 10-12 W/m2 d. Mc p sut m (dB) Mc p sut m thanh c xc nh theo cng thc: p (13-8) L p = 10. lg , dB po p - p sut m thanh, Pa po - p sut m thanh ngng nghe: po = 2.10-5 Pa e. Mc to ca m (Fn) Mc to ca m l sc mnh cm gic do m thanh gy nn trong tai ngi, n khng nhng ph thuc vo p sut m m cn ph thuc vo tn s m thanh. Tn s cng thp th tai ngi cng kh nhn thy. Ngi ta xc nh c rng mc to ca m thanh bt k o bng Fn, c gi tr bng mc p sut m ca m chun c cng mc to vi m . i vi m chun, mc to ngng nghe l 0 Fn, ngng chi tai l 120 Fn. Cc m c cng gi tr p sut m nu tn s cng cao th mc to cng ln. f. Di tn s m thanh C quan cm gic ca con ngi khng phn ng vi tng tuyt i ca tn s m thanh m theo mc tng tng i ca n. Khi tn s tng gp i th cao ca m tng ln 1 tng, gi l 1 cta tn s. Ngi ta chia tn s m thanh ra thnh nhiu di, trong gii hn trn ca ln gp i gii hn di. Ton b di tn s m thanh m tai ngi nghe c chia ra cc cta tn s v c gi tr trung bnh l 31,5; 63; 125; 250; 500; 1000; 2000; 4000; 8000; 16.000 Cc di c ta tn s c th nh sau:

STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bng 13.4: Cc di c ta Di c ta, Hz Tn s trung bnh, Hz 63 45 90 125 90 180 250 180 355 500 355 710 1000 710 1400 2000 1400 2800 4000 2800 5600 8000 5600 11.200 16000 11.200 `22.400

Tiu chun v sinh v mc cho php ca ting n c quy nh 8 cta: 63; 125; 250; 500; 100; 200; 400; 800 Bng 13.5 S thc t cta Tn s (Hz) 1 2 3 4 5 6 7 8 5600 11200 2800 1400 335 180 90 45 Gii hn trn 8000 4000 2000 1000 250 125 63 31,5 Trung bnh 5600 2800 1400 710 180 90 45 22,4 Gii hn di Cc my o n, o mc to ca m n v l xibenA (dBA) l mc cng m chung ca tt c cc di cta tn s qui nh v tn s 1000 Hz. Ta gi m thanh l dBA
283

l m thanh tng ng. Khi dng dBA ch m thanh ta khng cn ni m thanh tn s bao nhiu. Tr s dBA gip ta nh gi s b xem n c vt qu mc cho php hay khng.

13.2.1.2 nh hng ca n
Ting n c nh hng nhiu n sc kho con ngi. Mc nh hng tu thuc vo gi tr ca n. Bng 13-2 di y a ra cc s liu v mc nh hng ca n ti sc kho ca con ngi. Mc n, (dBA) 0 100 110 120 130 135 140 150 160 190 Bng 13.6 Tc dng ln ngi nghe - Ngng nghe thy - Bt u lm bin i nhp tim - Kch thch mnh mng nh - Ngng chi tai - Gy bnh thn kinh, nn ma lm yu xc gic v c bp - au chi tai, gy bnh mt tr, in - Nu nghe lu s thng mng tai - Nu nghe lu s nguy him - Ch nghe trong thi gian ngn nguy him

13.2.1.3 n cho php i vi cc cng trnh

Bng thc nghim ngi ta lp c h cc ng cong th hin mc n cho php ca ting n di rng cc cta tn s. Nhng ng ny gi l ng NC (Noise Criteria Curves), th hin mc n cho php ca ting n di rng cc cta tn s

284

Hnh 13.12. Mc n cho php ca ting n di rng cc cta tn s

Trn bng 13.7 trnh by cc tiu chun NC ca cc cng trnh Bng 13.7: Tiu chun n Khu vc Tiu chun Nc 1. T dinh 25 30 2. Nh cho thu, chung c 25 30 3. Hotel, motel a. Phng ring, phng ng 30 35 b. Phng Hi hp, phng tic 25 30 c. Phng khnh tit, hnh lang 35 40 d. Khu vc phc v, gip 40 45 4. C quan a. Phng iu hnh 25 30 b. Phng hp 25 30 c. Phng ring 30 35 d. Din tch m 35 40 e. Phng my vi tnh 40 45 f. Phng lun chuyn cng cng 40 45 5. Bnh vin, nh iu dng a. Phng ring 25 30 b. Phng iu tr 30 35 c. Phng m 35 40 d. Hnh lang
285

e. Khu vc cng cng 6. Nh th 7. Trng hc a. Phng ging, lp hc b. Phng hc mt bng m 8. Phng th nghim 9. Phng ho nhc 10. Nh ht 11. Phng thu m 12. Rp chiu bng 13. Phng th nghim

35 40 25 30 25 30 30 35 35 40 20 25 30 35

13.2.2 Tnh ton n

13.2.2.1 Ngun gy n v cc bin php tiu m chng n 1. Cc ngun gy n:
Ngun n gy ra cho khng gian iu ha c cc ngun gc sau: a. Ngun n do cc ng c qut, ng c, my lnh t trong phng gy ra b. Ngun n do kh ng ca dng khng kh. c. Ngun n t bn ngoi truyn vo phng + Theo kt cu xy dng + Theo ng ng dn khng kh + Theo dng khng kh + Theo khe h vo phng d. Ngun n do khng kh ra ming thi

2. Cc bin php tiu m chng n

a. Ngun n do cc ng c, thit b gy ra. - Chn thit b (dn lnh, FCU, AHU, my nn . .) c n nh lp t trong phng. y l cng vic u tin m cc nh thit k cn lu . n ca hu ht cc thit b c cc nh sn xut cho sn trong cc ctlogue v ti liu k thut. Tuy nhin trc khi lp t cn cn chnh v kim tra li. - Lp t cc cm my v thit b phng ring bit cch ly khi khu vc lm vic. Gii php ny thng c p dng cho cc cm my ln, chng hn cac AHU, cm my my chiller cng sut ln. Cc phng my c th bc cch m hoc khng tu thuc vo tng trng hp c th. - Thng xuyn bo dng nh k cc thit b, bi trn cc c cu chuyn ng gim ma st gim n, cn chnh v thay th cc dy ai. i vi cc thit b b hao mn qu nhiu cn thay th hoc sa cha. - Bc cch m cm my v thit b: Trong trng hp bt kh khng, khi phi b tr cm my cng sut ln trong phng hoc trn cc trn gi th c th bc cch m cc b cc thit b (hnh13-).

286

1 8

6 7

1- ng ni mm; 2- Vt n; 3- Hp cch m; 4- B m l xo gim chn; 5- Khung treo; 6- Trn gi; 7- AHU (FCU); 8- Qut dng ng Hnh 13.13. Bc cch m cc thit b lp t trong phng b. Ngun n do kh ng ca dng khng kh Dng khng kh chuyn ng vi tc cao trn ng ng, c bit qua cc chi tit c bit nh cc van iu chnh, on r nhnh, ngot dng, on m rng, thu hp dng vv . . thng to ra ting n ng k. khc gim n do dng khng kh chuyn ng gy ra cn phi: - Chn tc chuyn ng hp l. V mt lgic m ni gim n cn gim tc cng thp cng tt. Tuy nhin khi tc qu thp, ng ng gi s c kch thc ln, tng chi ph u t, tn tht nhit tng v rt kh lp t. V vy cn chn tc hp l. Tc c gii thiu chng 9, l kt qu tnh ton kinh t k thut v c lin quan n yu t gy n ca dng khng kh. V vy tc hp l c chn theo tnh nng ca phng, cc phng i hi tc thp l cc phng thu m, thu li, phng pht thanh vin, phng phom trng, phng ng, th vin vv . . . Ngc li trong cc phn xng, x nghip, nh hng, siu th c th chn tc cao hn. Bng 13.8. Tc gi trn ng ng gi ng cp ng nhnh Khu vc n nh ng i ng v ng i ng v - Nh - Phng ng - Phng ng k.s v bnh vin - Phng lm vic - Phng gim c - Th vin - Nh ht - Ging ng - Vn phng chung - Nh hng, ca hng cao cp - Ngn hng - Ca hng bnh thng - Cafeteria - Nh my, x nghip, phn x 3 5 6 4 7,6 9,1 12,7 5 7,6 10,2 6,6 10,2 10,2 15,2 4 6,6 7,6 5,6 7,6 7,6 9,1 3 6 8,1 5 8,1 8,1 11,2 3 5 6 4 6 6 7,6

- Thit k v lp t cc thit b ng ng cn tun th cc tiu chun nghim ngt. Cc tiu chun c quy nh kh chi tit trong cc ti liu v thit k ng ng gi nh DW/142 v SMACNA. i vi cc chi tit c bit cn phi thit k theo ng cc tiu chun k thut (v d nh hnh 13-4). V d i vi cc ct 90o, bn knh cong ngoi v trong phi ng theo quy nh nh trn hnh 13-14, trng hp khng un cong th phi c cc cnh hng dng.
287

R2

R1 =
R1

3 W 4

R2 = R1 + W C nh hu ng

Hnh 13.14. Mt s chi tit ng ng c. Ngun n truyn qua kt cu xy dng - i vi ngun gy n truyn xuyn qua tng vo phng. Hu ht cc phng u p ng yu cu trong iu kin bnh thng. Trong trng hp yu cu n ca phng nh, c th tin hnh bc cch m bn trong phng. Chng hn i vi cc phng thu m, thu li, phng pht thanh vin, phng phim trng cc i pht thanh v truyn hnh, ngi ta u bc cch m bn trong. - i vi cc phng c bit, ngi thit k xy dng phi tnh ton v cu trc sao cho cc ngun n khng c truyn theo kt cu xy dng vo phng, bng cch to ra cc khe ln, khng xy lin dm, lin trc vi cc phng c th to ra chn ng, tc l tch bit hn v mt kt cu so vi phng lm vic. - Mt trong nhng trng hp hay gp l cc ng c, bm v my lnh t trn sn cao. kh cc rung ng do cc ng c to ra lan truyn theo kt cu xy dng lm nh hng ti cc phng di, ngi ta t cc cm thit b ln cc b qun tnh t trn cc b l xo gim chn. Qun tnh ca vt nng v sc cng ca l xo s kh ht cc chn ng do cc ng c gy ra. V vy khi lng v cng l xo cn chn ph hp vi chn ng m my v thit b c th to ra. - i vi cc FCU, AHU v qut dng treo, thng ngi ta treo trn cc gi c m cao su hoc l xo (hnh 13-13).
3 2 2 4 5 1 1

1- B l xo gm chn; 2- ng ni mm ng nc; 3- Cm my nn; 4- B qun tnh

Hnh 13.15. Gim chn cho cm my v bm t trn sn cao

d. Ngun n truyn theo cc ng dn gi, dn nc vo phng Cc ng dn gi, dn nc c ni vi qut v bm l cc c cu chuyn ng v lun lun to ra cc chn ng gy n. Cc chn ng ny c th lan truyn theo vt liu ng ng i vo phng cng c th to nn nhng m thanh th cp khc khi lan truyn. Mt khc cc chn ng ny cng c th gy ra t, v ng ng. kh cc chn ng truyn t cc bm, qut, my nn theo ng ng ngi ta thng s dng cc on ng ni mm bng cao su, vi bt ni trn u ra ca cc thit b ny trc khi ni vo mng ng ng (hnh 13-13 v 13-15).
288

e. Ngun n do truyn theo dng khng kh trong ng dn. Do knh dn gi dn trc tip t phng my n cc phng, nn m thanh c th truyn t gian my ti cc phng, hoc t phng ny n phng kia theo dng khng kh. kh truyn m theo cong ng ny ngi ta s dng cc bip php: - Lp t cc hp tiu m trn cc ng ng ni vo phng bao gm c ng cp ln ng hi gi. C nhiu kiu hp tiu m, nhng ph bin nht l loi hp ch nht, tr trn hoc dng tm (hnh 13-16)

a)

b)

c)

a- Hp tiu m ch nht; 2- Hp tiu m hnh trn; 3- Hp tiu m dng tm

Hnh 13.16. Cc dng hp tiu m

- Bc cch nhit bn trong cc ng ng. Trong k thut iu ho ngi ta c gii php bc cch nhit bn trong ng ng. Lp cch nhit lc ngoi chc nng cch nhit cn c chc nng kh m. - Tng di ng ng bng cch t xa hn cng trnh. Nu t cc cm my ngay cnh cc phng vi ng ng rt ngn rt kh tiu m trn ng ng, trong nhiu trng hp bt buc phi t xa cng trnh. f. Ngun n bn ngoi truyn theo khe h vo phng Ngun gy n truyn theo cc khe h vo phng l ngun gy n kh xc nh, kh x l v mang tnh ngu nhin. i vi cc phng bnh thng, ngun gy n bn ngoi c th b qua, ch c cc phng c bit ngi ta s dng cc bin php sau: - i vi cc phng bnh thng, nu cc ngun gy n bn ngoi khng thng xuyn v lin tc th khng cn phi c bin php c bit v cc phng iu ho thng c kn ti thiu c th khc phc c. - i vi cc phng c bit i hi n nh hoc trng hp gn ngun gy n thng xuyn, lin tc v c cng ln th cn phi bc cch m bn trong phng ng thi cc ca ra vo, ca s phi c lm kn bng cc m cao su, mt. g. Ngun n do khng kh ra ming thi Khi tc khng kh ra ming thi ln, c th gy n. V vy phi chon tc khng kh ra ming thi hp l. gim n cn phi: - Chn loi ming ht, ming thi gi c n nh. Cc ming gi kiu khuch tn thng c n kh nh. - Gim tc gi vo ra ming thi hoc tng kch thc ca chng.

13.2.2.2 Tnh ton cc ngun n.

- Nu c nhiu ngun n vi mc m l L1, L2, ... Ln th mc m tng c tnh theo cng thc: L = 10.lg.100,1Li (13-9) - Nu cc ngun n c mc m ging nhau th (13-10) L = L1 + 10lgn Di y ch ra mc n ca mt s thit b:

1. n ca qut
Ting n do qut gy ra ph thuc vo nhiu yu t, nh chng loi qut, vn tc, hng qut, ch lm vic, tr lc h thng, bn cht mi trng...vv
289

 n do qut gy ra c xc nh theo cng thc: L = KW + 10.lgV + 20.lgH + C, dB (13-11) KW - Mc cng m ring (dB) ph thuc loi qut v xc nh theo bng 13-4 di y. V - Lu lng th tch ca qat, CFM (1 m3/s 2120 cfm) H - Ct p ton phn ca qut, in.WG C - H s hiu chnh ly theo bng 13-3 di y: Bng 13.9. H s hiu chnh C (dB) T l % vi hiu H s hiu chnh C sut ln nht dB 0 90 100 3 85 89 6 75 84 9 65 74 12 55 64 15 50 54

Loi qut

Bng 13.10. Tr s Kw ca cc loi qut

Tn s trung tm, Hz 63 125 250 500 1K 2K 4K 23 28 31 32 33 44 45 36 47 46 51 52 19 24 26 29 29 41 38 30 43 39 43 46

8K 17 19 21 26 26 38 34 28 40 37 40 42

BF 1 3 3 2 7 8 8 6 6 6 7 7 5

a. Qut ly tm: AF, BC v BI 40 40 39 34 30 - ng knh gung cnh D trn 900mm 45 45 43 39 34 - ng knh gung cnh di 900mm 53 53 43 36 36 - Cnh hng tin, D bt k 56 47 43 39 37 - Cnh hng knh, h p 58 54 45 42 38 - Cnh hng knh, trung p 61 58 53 48 46 - Cnh hng knh, cao p b. Qut dc trc - Loi c cnh hng 49 43 53 48 47 + T s rh t 0,3 0,4 49 43 46 43 41 + T s rh t 0,4 0,6 53 52 51 51 49 + T s rh t 0,6 0,8 - Loi dng ng + ng knh gung cnh trn 1000mm 51 46 47 49 47 + ng knh gung cnh di 1000mm 48 47 49 53 52 48 51 58 56 55 - Loi dng chn vt thng gi Ghi ch: AF - Qut ly tm cnh rng profile kh ng BC - Qut ly tm c cnh hng bu cong BI - Qut ly tm c cnh hng bu xin BFI - tng ting n (dB) do tn s dao ng ca cnh fc quay ca qut trong 1 giy)

( fc = s cnh x s vng

2. n pht ra t my nn v bm
Nu c catalogue ca thit b c th tra c n ca n. Trong trng hp khng c cc s liu v n ca thit b do nh sn xut cung cp, ta c th tnh theo cng sut c th nh sau: - i vi my nn ly tm LpA = 60 + 11.lg(USTR), dBA (13-12) trong : USTR - Tn lnh M: 1 USTR = 3024 kCal/h
290

- i vi my nn pttng LPA = 71 + 9.lg(USTR), dBA (13-13) Khi my lm vic non ti th tng t 5 n 13 dB cc di tn khc nhau. Nu cn tnh mc p sut m thanh Lp cc tn s trung tm th cng thm cng thc tnh LPA (13-7) cc gi tr bng di y: Bng 13.11 Tn s trung tm 63 125 250 500 1000 2000 4000 - My chiller ly tm -8 -5 -6 -7 -8 -5 -8 - My chiller pttng -19 -11 -7 -1 -4 -9 -14 4. i vi bm nc tun hon LPA = 77 + 10.lgHP, dBA (13-14) HP Cng sut ca bm, HP Lu : Tt c cc gi tr tnh trn l khong cch 1m t ngun m.

3. Ting n ca dng khng kh chuyn ng

Ting n do dng khng kh chuyn ng sinh ra do tc dng qu ln, do qua cc on chi tit c bit ca ng ng v cc u vo ra qut. Ting n ca dng khng kh chuyn ng l kt qu ca hiu ng xoy quanh vt cn, gy ra s thay i v vn tc, bin dng t ngt v dng chy v do to ra sc p ng lc cc b ca khng kh. C cc dng gy n ca dng khng kh chuyn ng nh sau: a. Ting n ca dng khng kh thi thng Trong on ng thng, khi tc qu ln th n s c gi tr ng k. Tuy nhin khi thit k tc gi c chn v m bo yu cu. Thng khi tc trn ng ng < 10 m/s th n ny khng ng k. b. n ti cc v tr c bit ca ng ng Ti cc v tr c bit nh: R dng, co tht dng, v tr lp t van n c gi tr ng k ngay c khi tc dng khng kh khng cao. l do hin tng xoy to nn. n ti cc v tr c tnh nh sau: Laf = Ks + 50lgVcon + 10.lgS + 10.lgD + 10.lgf + K, dB (13-15) trong Laf Mc cng m pht sinh ra, dB Ks Thng s ring ca kt cu ng ng; - Vi van iu chnh: Ks = -107 - Ct cong c cnh hng : KS = -107 + 10.lgn vi n l s cnh hng dng - Ch ng chia nhnh: Ks = -107 + L1 + L2 + L1 H s hiu chnh cong r nhnh, dB. H s ny ph thuc t s gia bn knh cong r ca ch chia nhnh vi ng knh ng nhnh d Nu r/d 0 ly L1 = 46 dB Nu r/d 0,15 ly L1 = 0 + L2 H s hiu chnh ri, dB . Bnh thng ly L2 = 0. Nu v tr u ngun cch v tr ang xt 5 ln ng knh ng c lp t van iu chnh th ngi ta mi xt ti i lng ny. Trong trng hp ny ly L2 = 1 5 dB tu theo mc ri lon ca dng kh u ngun.. Vcon- Tc khng kh ti ch tht, hoc ti ng nhnh, FPM; V (13-16) Vcon = S.FTL V Lu lng khng kh qua ng, cfm FTL h s cn tr

291

i vi van iu chnh nhiu cnh: FTL = 1 nu h s tn hao p sut Cpre = 1. Nu Cpre 1 th: (13-17) 2 V S trong : CPRE L h s tn hao p sut, l i lng khng th nguyn v c tnh theo cng thc: i vi van iu chnh ch c 1 cnh: Nu CPRE < 4 th FTL tnh nh i vi van nhiu cnh 0,15 Nu CPRE > 4 th FTL = 0,68.CPRE 0,22 S- Din tch tit din ng ni tht c lp t van iu chnh, ca ct hoc ca ng nhnh, ft2 D Chiu cao ca ng hoc ct cong, ft f Tn s trung bnh ca di cta, Hz K h s tra theo ng tuyn tnh ca kt cu ng ng, dB (hnh 13-17) Tr s c tnh K ca kt cu c xc nh da vo chun s Strouhal:
D.f (13-18) V br Vbr Tc khng kh trong nhnh, fpm - i vi van iu chnh: K = -36,3 10,7 lg.St nu St < 25 K = -1,1 35,9.lg.St nu St > 25 - i vi ct cong c cnh hng dng K = -47,5 7,69 (lg.St)2.5 - i vi ch chia nhnh gi tr K c xc nh theo th hnh 13.17 vi Vmax l tc dng kh t ng ng chnh (fpm) St = 60.D. con = 60.

CPRE =

15,9.106.Pt

Hnh 13.17. Quan h gia h s K vi s St v t s Vma/Vbr ti ch chia nhnh c. Ting n u vo v u ra ca qut:

292

Ting n sinh ra trong qut do nhiu nguyn nhn. Tuy nhin ch yu vn l do thay i hng t ngt v i qua ch thu hp. Ting n do qut gy ra thng ln v kh khc phc.

4. Ting n do khng kh thot ra ming thi.

Ting n do dng khng kh ra ming thi ph thuc vo tc ca dng khng kh khi ra ming thi v kt cu ca n. Trong cc catalogue ca cc ming thi u c dn ra n ca n tng ng vi tc u ra no . V th khi thit k cn lu khng c chn tc qu ln Bng 13.12: Tc u ra ming thi Khng gian iu ho 1. Phng studio 2. Nh , dinh th 3. Nh cho thu 4. Nh th 5. Phng khch sn 6. Nh ht truyn thng 7. Vn phng ring c kh m 8. Vn phng ring khng kh m 9. Nh ht ri 10. Vn phng chung 11. Kho tng ngm, lu trn Kho tng ngm, tng chnh Vn tc FPM 300 500 500 750 500 750 500 750 500 750 500 750 500 750 500 800 1000 1000 1250 1500 2000 m/s 1,5 2,5 2,5 3,8 2,5 3,8 2,5 3,8 2,5 3,8 2,5 3,8 2,5 3,8 2,5 4,0 5,0 6,35 7,5 10

13.2.2.3 Tn tht m trn ng truyn dc trong lng ng dn. 1. Tn tht trong ng dn:
S gim m l s gim cng m tnh bng Watt trn mt n v din tch khi m i t ni pht ti ni thu. S gim m do cc nguyn nhn chnh sau: - Nh vt liu ht m hp th nng lng sng m - Do phn hi sng m trn b mt ht m - Qu trnh truyn m di dng sng lan truyn trong khng kh di dn tt dn do ma st. Mc gim m c c trng bi i lng IL (Insertion Loss). Tr s IL mi tn s ring cho ta bit s gim cng m (dB) trn ng truyn t ni pht n ni thu nhn. Kh nng hp th nng lng s m ca vt liu gi l kh nng ht m. Khi sng m va chm vo b mt vt liu xp khng kh s dao ng trong nhng l h nh, s cn tr ca dng kh v s dao ng ca dng kh trong khe h bin mt phn nng lng sng m thnh nhit v lm gim nng lng sng m i n. Cc vt liu c kh nng ht m tt l vt liu ti xp v mm. Cc sng m khi i vo lp vt liu s b lm yu mt phn. Vt liu ht m thng s dng l: Bng thu tinh, bng vi, vi vn. Cc tm vi dy, mm khi treo trn tng c kh nng chng phn x m rt tt. tiu m trn ng ng, thng ngi ta bc cc lp bng thu tinh bn trong ng ng. Lp bng s ht m rt tt. Khi trong ng ng khng c lp vt liu ht m, vn tn ti s gim m t nhin do ma st.

293

a. ng ng trn khng c lp ht m Khi sng m lan truyn trong khng kh, do tnh cht n hi ca mi trng khng kh nn dao ng song m l dao ng tt dn, mc nng lng m gim dn Ngi ta tnh c rng trung bnh n gim t nhin l 0,03 dB trn 1feet chiu di ng tn s di 1000 Hz v tng khng u n 0,1 dB/ft tn s 1000Hz. b. i vi ng ch nht khng c lp ht m v cch nhit i vi ng ng ch nht gim m t nhin c tnh theo bng 13-6 di y: Bng 13.13. gim m thanh dB/ft Tn s trung bnh di c ta (Hz) T s P/A (in/in2) > 250 63 125 0,1 0,3 > 0,31 0 0,1 0,1 0,3 0,31 0,13 0,1 0,1 0,1 < 0,13 P - Chu vi ng, in A - Din tch tit din ng, in2 c. ng ch nht khng c lt lp ht m, nhng c bc cch nhit bn ngoi i vi loi ng ng ny, th mc gim m ly gp i s liu nu trong bng 13-6. d. ng trn c lt lp ht m gim m ph thuc vo din tch tit din ngang ca ng ng v tnh cht vt liu ht m. Cc s liu c dn ra bng 13-7.

Bng 13.14. gim m thanh dB/ft

ng knh ng, in 6 12 24 48 63 0,38 0,23 0,07 0 125 0,59 0,46 0,25 0 Tn s trung tm di cta, Hz 250 500 1000 2,17 1,53 0,93 2,18 1,45 0,81 1,71 1,28 0,57 0,26 0,63 0,18 2000 2,31 1,91 1,24 0,34 4000 2,04 1,48 0,85 0,45

e. i vi ng ng ch nht c lt lp ht m - i vi tn s di m di 800 Hz gim m c tnh nh sau: IL = t 0,8 .h 0,357.(P/ A ).L .f (1,17+ 0,19d ) , dB 1190d 2,3 .

IL - gim m thanh, dB t - dy ca lp vt liu ht m, in h - Cnh ngn lng ng, in P - Chu vi lng ng, in A- Din tch lng ng, in2 L Chiu di on ng, ft f- Tn s m thanh, Hz d- Khi lng ring vt ht m, lb/ft3 - i vi tn s trn 800 Hz IL = k.(P/ A ).L .f .[1,511,61lg( P / A )] , dB W 2,5 .h 2,7

trong : k = 2,11.109 W - Cnh di ca lng ng, in

294

L - Chiu di on ang xt, ft Cng thc 9-11 tnh khi L < 10 ft. Khi L > 10ft th ly L = 10ft

Bng 13.15. gim m trn on ng hnh ch nht c lt lp ht m dy 1in, dB/ft

Kch thc T s P/A Tn s trung tm di cta, Hz 2 lng ng, in (in/in ) 63 125 250 500 1000 2000 4000 2,95 6,08 5,82 2,12 0,77 0,28 0,10 0,5 8x8 2,17 3,89 4,37 1,59 0,58 0,22 0,08 0,375 8 x 16 2,67 4,48 4,48 1,64 0,60 0,22 0,08 0,33 12 x 12 1,97 2,89 3,36 1,23 0,45 0,16 0,06 0,25 12 x 24 2,42 3,37 3,45 1,26 0,46 0,17 0,06 0,22 18 x 18 1,78 2,15 2,59 0,94 0,34 0,13 0,05 0,17 18 x 36 2,26 2,73 2,87 1,05 0,38 0,14 0,05 0,165 24 x 24 1,66 1,75 1,90 0,78 0,29 0,10 0,04 0,125 24 x 48 2,04 2,03 2,01 0,81 0,29 0,11 0,04 0,111 36 x 36 1,50 1,30 1,02 0,60 0,22 0,08 0,03 0,083 36 x 72 1,90 1,65 1,30 0,67 0,24 0,09 0,03 0,08 48 x 48 1,40 1,05 0,66 0,50 0,18 0,07 0,02 0,063 48 x 96 trnh lm cho IL qu ln, i vi ng ng ch nht c lt ht m, th IL khng c vt qu 40 dB bt k tn s no. gim IL nu trn khng tnh ti gim m thanh t nhin, nn khi tnh cn phi cng vo f. i vi ng ng van - i vi ng ng van vi t s hai trc l 3: 1 th IL c ly ging ng ng trn c ng knh bng trc ngn ca ng van. dy lp ht m c nh hng n tr s IL. tn s 800 HZ, khi chiu dy lp ht m l 2in th hiu qura gim m tng 2 ln so vi lp dy 1in. V vy cn lt lp ht m dy t 2in n 3in nng cao hiu qu ht m.

2. Tn tht ti ct cong v ch chia nhnh

a. gim m ti ct cong trn Ti v tr ct cong m thanh b phn hi ngc li mt phn. V th cc ct cong c hay khng c lp ht m th u c tc dng gim n nht nh Tn tht ti ct cong ph thuc vo kch thc ca n v tn s m v cho bng 13.16 di y: Bng 13.16. gim m qua ct trn, dB Trng hp f.D < 1,9 1,9 < f.D < 3,8 3,8 < f.D < 7,5 f.D > 7,5 f - Tn s m, kHz D- ng knh ng trn, in b. gim m ti ct cong ch nht Ct vch nht lm gim ti a nhng m thanh trong di cta m tn s trung tm gn bng hoc ln hn 125 Hz. Bng 13-10 a ra cc kt qu gim m khi dng khng kh i qua ct ch nht c v khng c lp ht m.
295

Tn tht m IL (dB) 0 1 2 3

13.17. gim m qua ct ch nht, dB Trng hp Khng c lp ht m C lp ht m Ct ch nht khng c cnh hng dng 0 0 f.W < 1,9 1 1 1,9 < f. W < 3,8 6 5 3,8 < f. W < 7,5 11 8 7,5 < f. W < 15 10 4 15 < f. W < 30 10 3 30 < f. W Ct ch nht c cnh hng dng 0 0 f. W < 1,9 1 1 1,9 < f. W < 3,8 4 4 3,8 < f. W < 7,5 7 6 7,5 < f. W < 15 7 4 15 < f. W W - Cnh ln ca ng ch nht, in f - Tn s m tnh bng, kHz c. gim m ti ch chia nhnh gim m do chia nhnh c tnh theo cng thc:
L WB = 10. lg A br , dB A br

LWB - gim nng lng m do chia nhnh, dB Abr - Din tch nhnh r ang xt, ft2 Abr - Tng din tch cc nhnh r, ft2

3. Tn tht m do phn hi cui ng ng

Khi sng m thot ra cui ng ng vo phng, do m rng t ngt nn gy ra s phn hi m ngc li. iu ny gim ng k cc m thanh tn s thp. Tn tht m do phn hi khng cn tnh nu: - Ming thi kiu khuych tn gn trc tip ln trn - Ming thi khuych tn ni vi on ng ng thng di hn 3 ln ng knh ng - Ming thi khuych tn ni vi ng ni mm Tn tht m do phn hi cui ng ng c tnh theo bng di y:

Bng 13.18. Tn tht do m phn hi cui ng ng, dB

Chiu rng ng chnh, in 6 8 10 12 16 20 24 28 Tn s trung bnh ca di cta, dB 63 125 250 500 1000 1 4 8 12 18 0 2 6 11 16 0 1 5 9 14 0 1 4 8 13 0 0 2 6 11 0 0 1 5 9 0 0 1 4 8 0 0 1 3 7
296

0 0 0 2 6 32 0 0 0 1 5 36 0 0 0 1 4 48 0 0 0 0 1 72 Ch : Cc s liu bng 9-8 khng s dng cho ming thi c lt lp ht m hoc ming thi gn trc tip ln ng ng. Nu u cui cng ca ng ng l ming thi khuych tn th phi tr i t nht 6 dB

13.2.2.4 S truyn m kiu pht x v tn tht trn ng truyn 1. S pht x m

Ting n do sng m hoc s ri lon ca dng khng kh bn trong ng ng c th xuyn qua thnh ng lm thnh ng dao ng. S truyn m theo cch gi l s pht x m. Ting n ngc li cng c th truyn vo bn trong ng, chy theo h thng ng ng v vo phng hoc ra ngoi.

2. Tn tht m pht x trn ng truyn

a. Khi nim. - Mc suy gim m thanh do truyn TL (Transmission loss) khi qua tng, vch ngn hoc cc vt cn khc trong trng hp tng qut c tnh theo cng thc: TL = 10.lg.(Wvao/WCL), dB (13-13) TL - Tn tht m trn ng truyn, dB Wvao - Nng lng sng m ti, W WCL - Nng lng cn li ca sng m khi qua vch, W Tn tht do truyn m ph thuc vo khi lng ring ca vt liu vch v tn s m thanh. i vi tng b tng hoc ng kim loi khi tng gp i khi lng vch th tr s TL tng t 2 3 dB cho ting n di 800 Hz v tng t 5 6 dB cho ting n trn 800 Hz. Quan h gia TL v khi lng vt liu b nh hng ca nhiu yu t khc nh khe nt, cng, cng hng, s khng ng nht ca vch ngn ...vv - Tn tht m do pht x t trong ng ra trong trng hp tng qut:
TL R = L V L R + 10. lg AN AT

(9-14)

trong : LV - Mc nng lng m thanh u vo ng, dB LR - Mc nng lng m pht x sau khi xuyn qua ng, dB AN, AT - Din tch pht x mt ngoi ng v din tch tit din ngang bn trong ng, in2 - Tn tht pht x m vo ng ng trong trng hp tng qut: (13-15) TLV = 10.lg(WV/2.WR), dB WV - Cng m truyn ti ng, dB WR- Cng m c truyn qua ng, dB b. Tn tht m do pht x qua thnh ng ch nht ra ngoi tnh tn tht trn ng truyn qua ng ch nht ngi ta gii hn tn s m thanh sau y lm mc:

fL =
trong :

24,134 (a.b) 0,5

297

fL gi l tn s m mc. a, b l hai cnh ca ng ch nht, in - Khi tn s f < fL th kiu sng phng l ch yu v gim m tnh theo cng thc: TLR = 10.lg[fm2/(a+b) + 17], dB (13-17) - Khi f > fL th sng m l kiu hn hp c tnh theo cng thc: TLR = 20.lg(mf) - 31, dB (13-18) trong : m - Khi lng trn 1 n v din tch thnh ng, lb/ft2 Theo cng thc trn, tn tht m do truyn qua ng ch nht khng ph chiu di ng m ph thuc vo khi lng trn 1 n v din tch thnh ng m. Di y l tn tht m khi truyn qua ng ng cc di tn s khc nhau.

Bng 13.19. Tn tht m khi truyn t ng ra ngoi TLR, dB Kch thc lng ng, in 12 x 12 12 x 24 12 x 48 24 x 24 24 x 48 48 x 48 48 x 96 63 21 19 19 20 20 21 19 125 21 22 22 23 23 24 22 Tn s trung tm di cta, Hz 250 500 1000 2000 36 33 30 27 35 31 28 25 37 31 28 25 37 32 29 26 39 31 29 26 41 35 30 27 41 35 29 25 4000 41 41 43 43 45 45 45 8000 45 45 45 45 45 45 45

Bng 13.20. Tn tht m khi truyn vo ng ng TLV, dB Kch thc ng, in 12 x 12 12 x 24 12 x 48 24 x 24 24 x 48 48 x 48 48 x 96 63 16 15 14 13 12 10 11 125 16 15 14 13 15 19 19 Tn s trung tm di cta, Hz 250 500 1000 2000 33 30 25 16 32 28 25 17 34 28 25 22 34 29 26 21 36 28 26 23 38 32 27 24 38 32 27 22 4000 38 38 40 40 42 42 42 8000 42 42 42 42 42 42 42

c. Tn tht m do pht x qua thnh ng dn trn ra ngoi Tn tht m khi truyn qua ng dn trn khc vi ng dn ch nht. Khi tn s thp cc sng phng ngn cn s truyn m trong ng ra ngoi nn tn tht rt ln. Bng 13.20 di y trnh by cc tn tht do truyn m t ng dn ra ngoi Bng 13.21. Tn tht truyn m t ng trn ra ngoi TLR, dB Kch thc v kiu ng, in 63 1. ng ghp dc + D=8in, =0,022in, L=15ft >45 + D=14in, =0,028in, L=15ft >50 + D=22in, =0,034in, L=15ft 47 Tn s trung tm di cta, Hz 125 250 500 1000 2000 4000 8000 (53) 60 53 55 54 37
298

52 36 33

44 34 33

35 31 27

34 25 25

26 38 43

38 22 24 26 26 + D=32in, =0,034in, L=15ft (51) 46 2. ng ghp xon 46 56 56 + D=8in, =0,022in, L=10ft >48 >64 >75 >72 25 35 34 33 55 + D=14in, =0,022in, L=10ft >43 >53 36 22 25 26 26 >45 50 + D=26in, =0,028in, L=10ft 41 28 32 32 36 + D=26in, =0,028in, L=10ft >48 >53 40 24 26 25 28 >43 42 + D=32in, =0,034in, L=10ft trong D - ng knh ng, in - Chiu dy ca ng, in L - Chiu di ng, ft Trong trng hp tp m nn che khut ting n pht x, th gii hn thp c biu th bng du >. Cc s liu trong du ngoc n cho bit rng ting sinh ra mt gi tr ln hn s liu thng thng. d. Tn tht m TL ca ng van Mc tn tht m thanh khi truyn qua thnh ng van c dn ra bng Bng 13.21. Tn tht truyn m t ng van ra ngoi TLR, dB Kch thc trc axb, in 12 x 6 24 x 6 24 x 12 48 x 12 48 x 24 96 x 24 96 x 48 63 31 24 28 23 27 22 28 125 34 27 31 26 30 25 31

43 29 40 43 36 45

hn ca TL ng nn s

Tn s trung tm di cta, Hz 250 500 1000 2000 4000 8000 43 40 37 36 33 30 37 34 32 29 33 28 -

3. Tn tht m khi qua cu trc xy dng

Khi truyn m qua cc kt cu xy dng, nng lng m thanh b tn tht mt lng ng k, qua nghin cu ngi ta a ra cc kt qu xc nh tn tht m thnh. Tn tht qua tng, vch ngn, ca knh v khong trng trn trn c tnh theo bng 1316 di y: Bng 13.22. Tn tht m khi i qua kt cu xy dng, dB Kch thc trc axb, in - B tng c, dy 4 in, 48 lb/ft2 - B tng c kt hp b tng bt dy 4 in, 28 lb/ft2 - B tng c kt hp b tng bt dy 8 in, 28 lb/ft2 - Vch ngn tiu chun, khung g 2in, 4 in hai lp thch cao dy 5/8 in mi mt - Vch ngn tiu chun, khung kim loi 29/8 in, hai lp thch cao dy 5/8 in mi mt - Knh 1 lp dy 1 / 2 in 63 32 29 31 12 25 11
299

Tn s trung tm di cta, Hz 125 250 500 1000 2000 4000 49 42 37 35 34 55 42 37 34 33 32 49 33 17 36 16 35 34 43 23 36 35 50 27 41 42 50 32 48 38 44 28 54 44 55 32

- Knh 2 lp mi lp dy 1 /2in, 2 lp cch nhau 1 /2in. - Trn bng si v c - Trn thch cao - Tc dng kt hp ca khong trng trn trn vi trn c ph bng thu tinh dy 1 /2in, 6 lb/ft2 - Tc dng kt hp ca khong trng trn trn vi trn c ph lp si v c dy 5 /8in, 35 lb/ft2 - Ca g thng xuyn ng

12 1 9 4 1

16 2 15 8 5 23

23 4 20 8 9 27

27 8 25 8 10 29

32 9 31 10 12 27

30 9 33 10 14 26

35 14 27 14 15 29

4 Hiu ng lm gim m kt hp gia trn v khong trng trn trn

Trn v khong trng trn trn c tc dng gim m pht x t ng ng ra mt cch ng k, c bit l trn c cch m. i vi trn cch m bng si v c khi lng 35 lb/ft3 th mc gim m theo cc di tn cho bng 13-17: Bng 13.23. Tn tht m qua trn cch m, dB Tn s f, Hz gim m, dB 125 -5 250 -9 500 -10 1000 2000 4000 -12 -14 -15

13.2.2.5 Quan h gia mc p sut m trong phng vi cng m 1. Trng hp c mt hoc nhiu ngun m trong phng
Cn c vo thc nghim ngi ta a ra cng thc tnh mc p sut trong phng Lpr (dB) t mc cng m LWr Lpr = LWr - 5.lgV - 3.lgf - 10.lgr + 25 (13-19) trong : Lwr - Mc cng m trong phng, dB V - Th tch ca phng, ft3 f - Tn s trung tm ca di cta, Hz r - Khong cch t ngun m ti ni thu nhn, ft Nu trong phng c nhiu ngun m th tnh Lpr ring r v cng li tnh tng p su m ti ni thu nhn.

2. Trng hp c nhiu ming thi khuych tn t st trn

Trong cc vn phng v phng ln trong to nh thng c nhiu ming thi. Nu s lng ln hn hay bng 4 v cao lp t nh nhau th mc p sut m trong phng cao 5 ft cch sn c xc nh nh sau: Lp5 = LWS - 5.lgX - 28.lgh + 1,3.lgN - 3.lgf + 31 (13-20) LWS - Mc cng m thanh ca ming thi, dB h - cao ca trn, ft N - S ming thi X = F/h2: F - Din tch sn do 1 ming thi m nhn, ft2

3. Hiu ng khng gian

Hiu ng khng gian l s chnh lch gia mc p sut m thanh v mc cng m thanh trong phng Lp - Lw

300

13.2.3 Thit b tiu m

Trong k thut iu ho khng kh ngi ta thng s dng cc thit b tiu m nhm gim m thanh pht ra t cc thit b v dng khng kh chuyn ng truyn n khu vc xung quanh v c bit l truyn vo phng. i vi cc thit b nh nh cc qut, FCu v AHU ngi ta bc kn thit b bng cc hp tiu m ht ht cc m thanh pht x t thit b khng chng lan truyn ra chung quanh i vi cc AHU ln, phng my Chiller ngi ta t trong cc phng my kn c bc cch m. i vi dng khng kh ngi ta s dng cc hp tiu m t trn ng i. Cc hp tiu m ny c nhim v ht ht m lan truyn theo dng khng kh chuyn ng. Di y trnh by cu to ca hp tiu m t trn ng ng.
L A
D

W A-A

Hnh 13.18. Cu to hp tiu m Trn hnh 13-2 l cu to ca hp tiu m thng c s dng trong k thut iu ho khng kh. Cu to ca hp tiu m gm cc lp sau y (k t trong ra ngoi): - Lp tn c c l 6, a=20mm - Lp vi mng - Lp bng ht m - Lp tn v ngoi Hp tiu m c nh hnh nh khung g bao quanh. dy D ca lp bng thu tinh nm trong khong 100 300mm. dy cng ln kh nng ht m cng tt. Lp trong cng l lp tn c l, cc l c tc dng ht m thanh, trong mt s trng hp ngi ta s dng li st hoc li nha thay th.

301