www.vncold.

vn Trang tin in t Hi p ln Vit Nam

KT QU NGHIN CU CI TO T PHN PHC V PHT TRIN KINH T X HI VNG NG BNG SNG CU LONG
TS. Lng Vn Thanh1, ThS. L Th Sing2

Tm tt: Trong nhng nm qua vn khai thc tim nng cc vng t phn cho pht trin kinh t - x hi vng ng bng sng Cu Long ngy cng c m rng v nhiu d n ln c xy dng phc v cng cuc ci to cc vng t phn, nng cao mc sng cho ngi dn. Da trn cc kt qu th nghim c tin hnh trn cc vng t phn, tc gi mun tng hp xut cc gii php qun l khai thc v ci to t phn phc v cng tc pht trin kinh t nng nghip v bo v mi trng vng ng bng sng Cu Long. 1. t vn ng bng sng Cu Long c bit n nh l ni sn xut la go ln nht ca c nc, vi din tch t nhin 4 triu ha trong t phn v t phn mn chim mt din tch khong 1,6 triu ha, tng ng vi 40% tng din tch t nhin ca ton ng bng. Din tch t phn ny ch yu phn b 3 vng l ng Thp Mi, T gic Long Xuyn v bn o C Mau. Trong din tch t phn tp trung ln nht ng Thp Mi vi 356.000 ha, chim 22,3% tng din tch t phn ca ng bng sng Cu Long. Trong giai on hin nay, vn chuyn i c cu cy trng vng ng bng sng Cu Long ang din ra mnh m th vn nghin cu, s dng hiu qu nhng vng t phn rng ln ca ng bng sng Cu Long cho mc tiu pht trin kinh t v bo v mi trng l nhim v quan trng, cn thit. Trong bi vit ny chng ti ch cp ti mt s kt qu nghin cu thc nghim ci to t phn trng la vng ng bng sng Cu Long. 2. Kt qu v tho lun 2.1. Mt s kt qu nghin cu ci to t phn 2.1.1. S dng nc nhim mn ra phn Th tch khi nc nhim mn c s dng trong th nghim c mn 8 pha long vi lng nc chua (200ml nc tiu t trong t phn) c pH = 3,0 nhm xc nh th tch khi nc mn cn thit theo t l t gi tr pH thch hp cho tng giai on sinh trng ca cy la. Kt qu th nghim th hin trong biu Hnh 1. ________________
1, 2. Vin Khoa hc Thy li min Nam.

www.vncold.vn Trang tin in t Hi p ln Vit Nam

9 8 7 y 6 = 0.4728x + 2.5395 2 R = 0.9517 5 y = 3.1569Ln(x) + 0.3152 2 4 R = 0.987 3 2 1 0 0 50 100 150 200 300 400 500 600 700 800 L g n nhie ma (8% o ) s ng (ml) n c m n du pH S%o Log. (S%o) Linear (pH) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 o man (S% o)

Hnh 1. Tng quan gi tr pH & S%o ca khi nc th nghim Din bin gi tr pH ca khi nc th nghim khi s dng ngun nc nhim mn ti c tnh ton theo phng trnh tuyn tnh (2-4). pH = 0,4728*x + 2,5395 R = 0,976 (2-4) Phng trnh (2-4) c h s tng quan R = 0,976 (tng quan kh cht), nh vy c th da vo phng trnh trn hoc biu Hnh 1 tnh ton c lng nc nhim mn cn thit ti nhm t c gi tr pH yu cu ca khi nc. Tng t ta cng tnh c hm biu din bin thin nng mn trong khi nc th nghim l dng ng cong logrit vi phng trnh m phng (2-5). R = 0,993 (2-5) S(%0) = 3,1569ln(x) + 0,3152 Thng qua kt qu th nghim trn chng ta c th kt lun rng gim chua ca nc v t trong vng phn trng la th c th dng nc nhim mn ha tan v pha long, nng gi tr pH trong nc v t p ng cho qu trnh canh tc la trn vng t phn trung bnh v phn nng nhng ni c nh hng ca thy triu. Cc phng trnh tng quan cho cc trng hp nghin cu u c h s tng quan t rt cht ti cht, nn c th s dng cc phng trnh ny tnh ton nh lng cho vic ly ngun nc mn, nhim mn vo rung pha long ra phn. 2.1.2. Nghin cu bin i thnh phn ho hc ca nc trong t theo khong cch knh tiu trn t phn Trn l th nghim b tr cc ng ly mu dch t thng gc vi hai knh tiu cp cui. Th nghim c tin hnh t nm 1991 ti nm 1999, trong thi gian ny khng c o lin tc gia cc nm m c s ngt qung. Kt qu cho thy, cht lng t c ci thin rt nhiu qua cc nm theo di, chua ca t gim nhiu p ng tt cho yu cu pht trin sn xut la trn t phn hot ng trung bnh v phn nh. Gi tr pH trung bnh ca tng t canh tc (tng 55 cm) trn l rung th nghim nm 1991 l 3,12 v nm 1999 l 4,04, tng 0,92 n v qua 8 nm tin hnh khai thc v ci to trng la. Hm lng st trong t o c thng qua dch t cho thy gim nhiu k t nm u

pH

www.vncold.vn Trang tin in t Hi p ln Vit Nam 2+

tin tin hnh th nghim (nm 1991) cho ti nm cui cng o c (nm 1999). Gi tr Fe trung bnh o c ca l rung th nghim nm 1991 l 372,4 mg/l v ca nm 1999 l 205,6 mg/l, gim 166,8 mg/l (vo khong 45%) v gi tr so vi nm u tin. Nh vy, ra thm trn ng rung nh h thng knh tiu hai bn c tc dng rt tt i vic gim hm lng Fe2+ trong t, ci thin dn cht lng t phc v qu trnh canh tc la trn t phn ca vng ng Thp Mi ni ring v ca ng bng sng Cu Long ni chung.

Bin thin v gi tr ca Al3+ theo khong cch knh tiu v theo thi gian ly mu trong Hnh 2 cho thy u c xu hng thp hai bn gip knh tiu v cao nht l gia l. Bin php s dng nc ra thm gim bt hm lng Al3+ trong t thng qua dng thm do s chnh lch u nc gia mt rung v mc nc knh tiu rt c hiu qu trong nhng nm u tin v gim dn vo cc nm sau. Hiu qu ca vic gim rt nhiu hm lng Al3+ trong t cng nh gia nhng v tr gip knh tiu so vi v tr gia l trong nm u tin l do cha hnh thnh tng cy, t phn cha nhiu mn, nhiu r cy phn hy v bn phn hy to thnh dng thm c cng ln.

200 180 160 140

Al 3+(meq/l)

120 100 80 60 40 20 0 6m 12m 25m 50m 25m 12m 6m

3/91 3/93 3/96 3/99

Knh tiu 1

Khoag cah t nh tie n c ke u

Knh tiu 2

Hnh 2. Bin i ca A13+ trong dch t tng 55 cm

Bin i v gi tr o c ca nng SO42- trong dch t theo khong cch knh tiu v theo thi gian tng t nh xu th bin i ca Al3+. Hm lng SO42- trong dch t o c trong cc nm th nghim v theo khong cch knh tiu c cho trong Bng 1.
Bng 1. Nng SO42- (mg/l) trong dch t tng 55cm, l trng la
Gi tr o Ln nht Nh nht Trung bnh Nm 1991 2.800 2.000 2.500 Nm 1993 2.000 1.200 1.600 Nm 1996 1.520 1.000 1.300 Nm 1999 1.250 850 1.050

Nh vy bng cch qun l, duy tr lin tc lp nc trn cc l rung trng la trong h thng thy nng ni ng c xy dng tt th theo thi gian s t c hiu qu cao

www.vncold.vn Trang tin in t Hi p ln Vit Nam

trong vic ci thin cht lng t phn phc v canh tc nng nghip v gp phn bo v c mi trng t v nc trn nhng vng t phn vng ng bng sng Cu Long.
2.2. xut cc bin php qun l nc ci to t phn

T cc kt qu th nghim trnh by nhng phn trc cho thy rng nc ngt l mt yu t ng vai tr quyt nh thnh cng hay tht bi trong vn pht trin sn xut la trn cc vng t phn ca ng bng sng Cu Long. Tuy nhin, nu hm lng cc mui phn v c t trong t phn ca mt vng rng ln c ra ra cng nhiu phc v cho thm canh trong nng nghip th li gy ra tnh trng nhim nng n mi trng nc v nh hng xu cho sn xut v dn sinh ca nhng vng pha di h lu.
2.2.1. Xy dng h thng thy nng ni ng

i vi vng ng bng sng Cu Long chng ti a ra xut xy dng h thng ti tiu kt hp, Hnh 3 th hin knh ti ng thi l knh tiu cp cui trong trng hp cn tiu. Khi cht lng nc trn h thng knh ti, tiu tt ta c th m ng thi c ca ly nc v ca tiu nc ly nc ti.
B l Knh ti Knh Ca ti tiu Rnh tiu nng Ca tiu ti Knh ti, tiu

L Hnh 3. S tha rung vi knh ti, tiu kt hp v rnh tiu nng thot phn 2.2.2. Bin php s ngm Bin php s ngm li dng c nc l pha long v ra bt lng phn trong tng t mt v tn dng c lp nc l cui v c cht lng tt cung cp cho giai on u pht trin ca cy la v gim chi ph cho bm nc ra chun b t, bm ti gp phn lm gim gi thnh sn phm. Ngoi ra, kt qu nghin cu, iu tra cho thy s ngm (s sm) gp phn gim bt lng c t t trong t thot ra knh mng trong giai on lm t gy nhim mi trng, s dng hiu qu ngun ti nguyn nc l ca sng M Kng ng thi gim c p lc su bnh ng k do mt s tch ly su bnh sau ma l s cao nu s mun. Hnh thc s ngm ch nn p dng i vi cc vng t phn xa sng b ngp l, ph sa khng truyn ti nn nc trn ng trong, nh nng mt tri c th truyn xung ti lp t

www.vncold.vn Trang tin in t Hi p ln Vit Nam

mt rung khi ht ny mm vn c th quang hp v cy la pht trin bnh thng trong nc khi mc nc l rt dn. Vi hnh thc canh tc s ngm th cn tin hnh cy rung trc l v trong qu trnh l rt, cn lp nc mt trn ng khong 30 - 40cm th tin hnh ba trc t, vt c v san bng mt rung, lng ng cc cht l lng, bn ct cho ti nc trong th tin hnh gieo s ht ging ny mm. 2.2.3. Dng nc l ra phn

Vi kt qu th nghim s dng nc l ra phn c trc t u ma l o c ti trm Tn Thnh nm 1999 cho thy kh nng ra cc c t trong t phn nh bin php s dng nc l cui v ra phn c hiu qu rt ln (Bng 2), hm lng nhm di ng gim 45%, hm lng st tng s gim 42% v hm lng SO42- gim 55%. Qua kt qu nghin cu v iu tra thc t vng ng Thp Mi, nghin cu sinh xut mt s bin php dng nc l cui v ra phn bng cch ba trc theo cng thc sau: Cng thc 1 (1:1:1): Cy trc l 1 ln (sau khi thu hoch); trc trc l 1 ln; trc sau l lm t 1 ln; Cng thc 2 (1:1:2): Cy trc l 1 ln (sau khi thu hoch); trc trc l 1 ln; trc sau l lm t 2 ln; Cng thc 3 (1:2:2): Cy trc l 1 ln (sau khi thu hoch); trc trc l 2 ln; trc sau l lm t 2 ln.
Bng 2. Kt qu phn tch mt s thng s chnh trong t phn trc v sau l c p dng bin php ba, trc t u ma l v cui l (1:1:2)
Thi gian Trc ma l Sau ma l su tng t 0 30cm 0 30cm pH 3,52 4,45 Al3+ 1.763 965 FeTS ppm 1.103 635 SO421.900 843 Ghi ch Ly mu 7/1999 Ly mu 12/1999

2.2.4. K thut ln lip ra phn Phng php ln lip tun t c p dng cho nhng vng t phn trung bnh, nng, tng phn nng, thiu nc ngt, cha xy dng c h thng knh mng ni ng hon chnh. Trn b mt cc lip c ph bi rm, r nhm hn ch s bc thot hi nc b mt. Li dng nc ma u v ra phn trn cc lip v trng cc loi khm, khoai m, khoai m. Nc cha trong cc rnh lip lun gi mc 0,2 0,3m cch mt lip nm trn tng pyrite v jarosite nhm hn ch kh nng xy ha pyrite hnh thnh cc sn phm gy chua v hn ch kh nng mao dn cc mui phn t tng su ln tng t mt gy c cho cy trng v nh hng ti cht lng mi trng nc. Li dng thy triu ra phn, m phn: t phn nng c cha nhiu vt liu sinh phn hoc tng sinh phn nm nng nn tc

www.vncold.vn Trang tin in t Hi p ln Vit Nam

ng ca qu trnh tiu thot v qun l nc mt rung c nh hng rt ln n s hnh thnh cc c t trong t cng nh trong dch t lm gim nng sut cy trng v cht lng nc trong vng. Do vy nhng vng chu nh hng mnh ca thy triu (nhim mn) ta c th ly nc nhim mn ra phn trong t mt ln vo thi k u v (v h thu), sau dng nc ngt ra chua v mn trc khi s vi quy trnh nh sau: (i) a nc nhim mn vo lm t cy ba v trc sau lng t 4 7 ngy tho cn, (ii) a ngay nc ngt vo (sau khi tho cn) rung tin hnh trc t ln hai sau lng t 5 7 ngy tho cn v s ging, v (iii) cp nc t t (30 - 0 mm) gi m trn lp t mt hn ch s xy ha v mao dn cc sn phm chua t cc tng t bn di ln tng mt gy c cho m. 3. Kt lun - C th s dng ngun nc nhim mn ci to t phn trng la v thit lp cc phng trnh tng quan ng dng trong qu trnh thc hin. - T kt qu th nghim a ra cc c s khoa hc tnh ton khong cch knh tiu v cc cng trnh iu tit nc cho h thng thy nng ni ng cho canh tc la. - xut cc gii php qun l nc ci to t phn gp phn khai thc hiu qu nhng din tch t phn vng ng bng sng Cu Long.

TI LIU THAM KHO 1. L Sm v cs.,: "iu tra chua mn vng ng bng sng Cu Long", D n iu tra c bn, 1999. 2. Lng Vn Thanh v Phan Th Bnh Minh: "Kt qu nghin cu bin i ho hc trn t phn Tn Thnh", Bo co chn lc trnh by ti hi tho qun l t chua phn, thnh ph H Ch Minh, 1991. 3. Lng Vn Thanh v cs.,: "iu tra c bn cht lng nc, mi trng nc tc ng tiu cc ti sn xut v dn sinh kinh t vng U Minh Thng - U Minh H", 2001. 4. Lng Vn Thanh: "Nghin cu v xut cc bin php qun l nc hp l nhm ci to, s dng t phn trng la vng ng Thp Mi", Lun vn tin s, 2002.

Summary The exploitaion of the acid sulphate soil (ASSs) areas in the Mekong delta for socioeconomic development has been developed and many large project have been buit in its in order to improve ASSs areas and increase the living standard for farmers. Based on the experimental results in the ASSs areas, the authors would like to propose the management and exploitation of these soils for development of agriculture and protectiong of environment in the Mekong delta.