Gio trnh Ti chnh doanh nghip

Chng 3

Qun l ngun vn ca doanh nghip

Vn l iu kin khng th thiu c mt doanh nghip c thnh lp v tin hnh cc hot ng sn xut - kinh doanh. V vy, qun l vn ca doanh nghip c ngha quan trng trong qun l ti chnh doanh nghip. Tuy nhin, trong qun l ngun vn, chng ta cp ch yu n cc hnh thc huy ng vn, xem xt nh hng ca cc nhn t ti cch thc la chn ngun vn ca doanh nghip. 3.1. Tng quan v vn ca doanh nghip Trong mi doanh nghip, vn u bao gm hai b phn: vn ch s hu v n; mi b phn ny c cu thnh bi nhiu khon mc khc nhau tu theo tnh cht ca chng. Tuy nhin, vic la chn ngun vn trong cc doanh nghip khc nhau s khng ging nhau, n ph thuc vo mt lot cc nhn t nh: Trng thi ca nn kinh t. Ngnh kinh doanh hay lnh vc hot ng ca doanh nghip. Quy m v c cu t chc ca doanh nghip. Trnh khoa hc - k thut v trnh qun l. Chin lc pht trin v chin lc u t ca doanh nghip. Thi ca ch doanh nghip. Chnh sch thu v.v... 3.2. Cc ngun vn ca doanh nghip v phng thc huy ng Tu theo loi hnh doanh nghip v cc c im c th, mi doanh nghip c th c cc phng thc huy ng vn khc nhau. Trong iu kin kinh t th trng, cc phng thc huy ng vn ca doanh nghip c a dng ho nhm khai thc mi ngun vn trong nn kinh t. Tuy nhin, cn lu rng, trong hon cnh c th ca Vit Nam, do th trng ti chnh cha pht trin hon chnh nn vic khai thc vn c nhng nt c trng nht nh. S pht trin nhanh chng ca nn kinh t v th trng ti chnh s sm to iu kin cc doanh nghip m rng kh nng thu ht vn vo kinh doanh. 50
Trng i hc Kinh t Quc dn

Chng 3: Qun l ngun vn ca doanh nghip

Sau y l cc ngun vn v cc phng thc huy ng vn (cn gi l phng thc ti tr) m cc doanh nghip c th s dng. 3.2.1. Ngun vn ch s hu ca doanh nghip i vi mi loi hnh doanh nghip, vn ch s hu ca doanh nghip bao gm cc b phn ch yu: Vn gp ban u Li nhun khng chia Tng vn bng pht hnh c phiu mi. 3.2.1.1. Vn gp ban u Khi doanh nghip c thnh lp bao gi ch doanh nghip cng phi c mt s vn ban u nht nh do cc c ng - ch s hu gp. Khi ni n ngun vn ch s hu ca doanh nghip bao gi cng phi xem xt hnh thc s hu ca doanh nghip , v hnh thc s hu s quyt nh tnh cht v hnh thc to vn ca bn thn doanh nghip. i vi doanh nghip Nh nc, vn gp ban u chnh l vn u t ca Nh nc. Ch s hu ca cc doanh nghip Nh nc l Nh nc. Hin nay, c ch qun l ti chnh ni chung v qun l vn ca doanh nghip Nh nc ni ring ang c nhng thay i ph hp vi tnh hnh thc t. i vi cc doanh nghip, theo Lut doanh nghip, ch doanh nghip phi c mt s vn ban u cn thit xin ng k thnh lp doanh nghip. Chng hn, i vi cng ty c phn, vn do cc c ng ng gp l yu t quyt nh hnh thnh cng ty. Mi c ng l mt ch s hu ca cng ty v ch chu trch nhim hu hn trn gi tr s c phn m h nm gi. Tuy nhin, cc cng ty c phn cng c mt s dng tng i khc nhau, do cch thc huy ng vn c phn cng khc nhau. Trong cc loi hnh doanh nghip khc nh cng ty trch nhim hu hn, cng ty c vn u t trc tip nc ngoi (FDI), cc ngun vn cng tng t nh trn; tc l vn c th do ch u t b ra, do cc bn tham gia cc i tc gp , v.v...T l v quy m gp vn ca cc bn tham gia cng ty ph thuc vo nhiu yu t khc nhau (nh lut php, c im ngnh kinh t-k thut, c cu lin doanh).

Trng i hc Kinh t Quc dn

51

Gio trnh Ti chnh doanh nghip

3.2.1.2. Ngun vn t li nhun khng chia Quy m s vn ban u ca ch doanh nghip l mt yu t quan trng, tuy nhin, thng thng, s vn ny cn c tng theo quy m pht trin ca doanh nghip. Trong qu trnh hot ng sn xut - kinh doanh, nu doanh nghip hot ng c hiu qu th doanh nghip s c nhng iu kin thun li tng trng ngun vn. Ngun vn tch lu t li nhun khng chia l b phn li nhun c s dng ti u t, m rng sn xut - kinh doanh ca doanh nghip. T ti tr bng li nhun khng chia - ngun vn ni b l mt phng thc to ngun ti chnh quan trng v kh hp dn ca cc doanh nghip, v doanh nghip gim c chi ph, gim bt s ph thuc vo bn ngoi. Rt nhiu doanh nghip coi trng chnh sch ti u t t li nhun li (retained earnings), h t ra mc tiu phi c mt khi lng li nhun li ln nhm t p ng nhu cu vn ngy cng tng. Ngun vn ti u t t li nhn li ch c th thc hin c nu nh doanh nghip v ang hot ng v c li nhun, c php tip tc u t. i vi cc doanh nghip Nh nc th vic ti u t ph thuc khng ch vo kh nng sinh li ca bn thn doanh nghip m cn ph thuc vo chnh sch khuyn khch ti u t ca Nh nc. Tuy nhin, i vi cc cng ty c phn th vic li li nhun lin quan n mt s yu t rt nhy cm. Khi cng ty li mt phn li nhun trong nm cho ti u t, tc l khng dng s li nhun chia li c phn, cc c ng khng c nhn tin li c phn (c tc) nhng b li, h c quyn s hu s vn c phn tng ln ca cng ty. Nh vy, gi tr ghi s ca cc c phiu s tng ln cng vi vic t ti tr bng ngun vn ni b. iu ny mt mt, khuyt khch c ng gi c phiu lu di, nhng mt khc, d lm gim tnh hp dn ca c phiu trong thi k trc mt (ngn hn) do c ng ch nhn c mt phn c tc nh hn. Nu t l chi tr c tc thp, hoc s li rng khng hp dn th gi c phiu c th b gim st. Khi gii quyt vn c tc v ti u t, chnh sch phn phi c tc ca cng ty c phn phi lu n mt s yu t c lin quan nh : - Tng s li nhun rng trong k. - Mc chia li trn mt c phiu ca cc nm trc. 52
Trng i hc Kinh t Quc dn

Chng 3: Qun l ngun vn ca doanh nghip

- S xp hng c phiu trn th trng v tnh n nh ca th gi c phiu ca cng ty, tm l v nh gi ca cng chng v c phiu . - Hiu qu ca vic ti u t. 3.2.1.3. Pht hnh c phiu Trong hot ng sn xut - kinh doanh, doanh nghip c th tng vn ch s hu bng cch pht hnh c phiu mi. Mt ngun ti chnh di hn rt quan trng l pht hnh c phiu huy ng vn cho doanh nghip. Pht hnh c phiu c gi l hot ng ti tr di hn ca doanh nghip. Chng ta s xem xt mt s yu t c bn lin quan n vic pht hnh v kim sot cc loi c phiu khc nhau. a- C phiu thng (Common Stock/Share) C phiu thng (cn gi l c phiu thng thng) l loi c phiu thng dng nht v n c nhng u th trong vic pht hnh ra cng chng v trong qu trnh lu hnh trn th trng chng khon. C phiu thng l chng khon quan trng nht c trao i, mua bn trn th trng chng khon, iu cng minh chng tm quan trng ca n so vi cc cng c ti chnh khc. Gii hn pht hnh: mc d vic pht hnh c phiu c nhiu u th so vi cc phng thc huy ng vn khc nhng cng c nhng hn ch v cc rng buc cn c doanh nghip cn nhc k lng. Gii hn pht hnh l mt quy nh rng buc c tnh php l. Lng c phiu ti a m cng ty c quyn pht hnh gi l vn c phiu c cp php. y l mt trong nhng quy nh ca y ban chng khon Nh nc nhm qun l v kim sot cht ch cc hot ng pht hnh v giao dch chng khon. Ti nhiu nc, s c phiu c php pht hnh c ghi trong iu l ca cng ty; tuy nhin, mt s nc khc khng quy nh ghi s lng trong iu l cng ty. Mun tng vn c phn th trc ht cn phi c i hi c ng cho php, sau phi hon tt nhng th tc quy nh khc. Hu ht cc nc u s dng gii hn pht hnh nh mt cng c quan trng kim sot v hn ch cc ri ro cho cng chng. Thng thng, mt cng ty c th pht hnh mt ln hoc mt s ln trong gii hn s c phiu c cp php pht hnh. V d, cng ty X c php pht hnh 400 triu c
Trng i hc Kinh t Quc dn

53

Gio trnh Ti chnh doanh nghip

phiu, gi s nm trc cng ty pht hnh 117 triu c phiu th cng ty ng nhin cn c pht hnh thm 283 triu c phiu na (400 - 117 = 283). Tuy nhin, trn thc t, vic qun l v kim sot qu trnh pht hnh chng khon ty thuc vo chnh sch c th ca nh nc v ca y ban Chng khon Nh nc. Vit Nam hin nay, h thng vn bn php quy v chng khon mi c xy dng v ang trong qu trnh hon thin to iu kin tt hn cho hot ng huy ng vn ca doanh nghip v lu chuyn vn trong nn kinh t. Sau khi pht hnh, phn ln nhng c phiu nm trong tay cc nh u t - cc c ng (shareholder). Nhng c phiu ny gi l nhng c phiu ang lu hnh trn th trng. Tuy nhin, c th chnh cng ty pht hnh mua li mt s c phiu ca mnh v gi chng nhm mc ch no . Nhng c phiu c cng ty mua li nh vy gi l c phiu ngn qu. Nhng c phiu ny c coi nh tm thi khng lu hnh. Vic mua li hoc bn ra nhng c phiu ny ph thuc vo mt s yu t nh: Tnh hnh cn i vn v kh nng u t Tnh hnh bin ng th gi chng khon trn th trng. Chnh sch i vi vic sp nhp hoc thn tnh cng ty (chng thn tnh)

- Tnh hnh trn th trng chng khon v quy nh ca U ban chng khon Nh nc. Mnh gi v th gi Gi tr ghi trn mt c phiu gi l mnh gi (par value), gi c ca c phiu trn th trng gi l th gi. Gi tr ca c phiu c phn nh trong s sch k ton ca cng ty gi l gi tr ghi s (book value), cng chnh l mnh gi ca cc c phiu pht hnh. Mnh gi khng ch c ghi trn mt c phiu m cn c ghi r trong giy php pht hnh v trn s sch k ton ca cng ty. Tuy nhin, mnh gi ch c ngha khi pht hnh c phiu v i vi khong thi gian ngn sau khi c phiu c pht hnh. Th gi phn nh s nh gi ca th trng i vi c phiu, phn nh lng tin ca cc nh u t i vi hot ng ca cng ty. Quyn hn ca c ng 54
Trng i hc Kinh t Quc dn

Chng 3: Qun l ngun vn ca doanh nghip

Cc c ng nm gi c phiu thng chnh l nhng ngi s hu cng ty, do h c quyn trc ht i vi ti sn v s phn chia ti sn hoc thu nhp ca cng ty. C ng c quyn tham gia kim sot v iu khin cc cng vic ca cng ty. Tuy nhin, thng thng c mt s lng c ng ca cng ty, nn mi c ng ch c mt quyn lc gii hn nht nh trong vic b phiu hoc ch nh thnh vin ca ban gim c. Mt s cng vic hay nhng vn c bit cn c s nht tr ca i a s c ng. Tu theo vic quy nh trong iu l cng ty, c th hnh thnh cc phng thc b phiu khc nhau. Hai phng php c s dng rng ri l b phiu theo a s v b phiu gp. B phiu theo a s (majority voting) l vic c ng c th dng mi l phiu bu mt ngi qun l, cc chc danh s c bu ring r. iu ny r rng c li cho nhng ngi ang nm a s c phiu ca cng ty v h c th to p lc mnh hn bng s ln c phiu nm gi. C ch b phiu gp (cumulative voting) cho php cng b phiu cho mt s ng c vin no , tc l mt c ng c th dn ton b s phiu c trong tay cho mt ng c vin c a chung. y l l do ti sao mt s cc c ng thiu s ng h c ch b phiu gp. Trong iu l cng ty, c quy nh r v phm vi nhng s v cn c a s (trn 50%) c ng tn thnh v nhng vn cn c tuyt i a s (75% tr ln) c ng nht tr. Vn chng thn tnh, bo v cng ty trc s xm thc bng c phiu ca cc cng ty khc l mt kha cnh c bit. Huy ng vn qua pht hnh c phiu phi xt n nguy c b thn tnh. Do , phi tnh n t l c phn ti thiu cn duy tr gi vng quyn kim sot ca cng ty. b- C phiu u tin (Preferred Stock) C phiu u tin thng ch chim mt t trng nh trong tng s c phiu c pht hnh. Tuy nhin trong mt s trng hp, vic dng c phiu u tin l thch hp. C phiu u tin c c im l n thng c c tc c nh. Ngi ch ca c phiu ny c quyn c thanh ton li trc cc c ng thng. Nu s li ch tr c tc cho cc c ng u tin th cc c ng thng s khng c nhn c tc ca k . Vic gii quyt chnh sch c tc c nu r trong iu l cng ty.
Trng i hc Kinh t Quc dn

55

Gio trnh Ti chnh doanh nghip

Phn ln cc cng ty c phn qui nh r: cng ty c ngha v tr ht s li tc cha thanh ton ca cc k trc cho cc c ng u tin, sau mi thanh ton cho cc c ng thng. Cc c phiu u i c th c chnh cng ty pht hnh thu hi li (chuc li) khi cng ty thy cn thit. Nhng trng hp nh vy cn quy nh r nhng im sau: - Trng hp no th cng ty c th mua li c phiu. - Gi c khi cng ty mua li c phiu. - Thi hn ti thiu khng c php mua li c phiu (v d 5 nm) Trong thc t, mt s nc nh M chng hn, rt him khi c ng u tin c quyn b phiu mt cch y . Tuy nhin, nu c t nht 2/3 c ng u tin nht tr v mt vn no th ban lnh o cng ty phi xem xt kin ca h. Nu cc c phiu u tin khng c tr c tc th cc c ng ca nhng c phiu c th c quyn b phiu. Mt vn rt quan trng cn cp khi pht hnh c phiu u tin, l thu. Khc vi chi ph li vay c gim tr khi tnh thu thu nhp cng ty, c tc c ly t li nhun sau thu. l hn ch ca c phiu u tin. Mc d vy, nh cp, c phiu u tin vn c nhng u im i vi c cng ty pht hnh v c nh u t. Khi no cc hng pht hnh v thu hi c phiu ? tr li cu hi ny cn xem xt nhng kha cnh sau: Cc hng thng c gng cn bng gia n v vn ch s hu gi vng kh nng thanh ton, cng c uy tn ti chnh. Khi t l n mc thp, nu cn vn th cc cng ty thng chn cch pht hnh tri phiu tc l tng n (m khng tng vn bng pht hnh c phiu). Nu t l n mc cao, cng ty phi trnh vic tng thm t l n v chn cch pht hnh c phiu. Tuy nhin, thc t cc cng ty khng quan tm nhiu n vic gi mt mc cn bng chnh xc. Vic iu chnh vn ch s hu v cc khon n thng ngu hng v theo kiu linh hot "tu c ng bin". S phn ng trc cc bin ng ca th trng chng khon l mt yu t ng ch .

56

Trng i hc Kinh t Quc dn

Chng 3: Qun l ngun vn ca doanh nghip

Mt s nh phn tch ti chnh doanh nghip a ra nhng nhn xt nh sau: Phn ln cc c phiu c pht hnh b sung sau khi th gi c phiu ca doanh nghip tng trn th trng chng khon. Gi c phiu tng ln l mt du hiu c nhiu c hi u t m rng vo nhng d n c trin vng trong doanh nghip. Tuy nhin, ngi ta cha l gii c mt cch tng tn ti sao trn thc t cc cng ty thng la chn vic pht hnh c phiu sau khi c s tng gi c phiu. Mt s nguyn nhn c th l nhng yu t sau y: Do i hi cn bng t l n (nh ni trn) Do t l P/E (Price-Earnings Ratio) mc cao, tc l th gi c phiu tng mnh hn tc tng ca t sut li nhun rng. Do yu t tm l ca cng chng v cc nh u t trn th trng. Ngoi ra, vn ch s hu ca doanh nghip c th c b sung t phn chnh lch nh gi li ti sn c nh, chnh lch t gi. 3.2.2. N v cc phng thc huy ng n ca doanh nghip b sung vn cho qu trnh sn xut - kinh doanh, doanh nghip c th s dng n t cc ngun: tn dng ngn hng; tn dng thng mi v vay thng qua pht hnh tri phiu. 3.2.2.1. Ngun vn tn dng ngn hng v tn dng thng mi C th ni rng vn vay ngn hng l mt trong nhng ngun vn quan trng nht, khng ch i vi s pht trin ca bn thn cc doanh nghip m cn i vi ton b nn kinh t quc dn. S hot ng v pht trin ca cc doanh nghip u gn lin vi cc dch v ti chnh do cc ngn hng thng mi cung cp, trong c vic cung ng cc ngun vn. Khng mt doanh nghip no khng vay vn ngn hng hoc khng s dng tn dng thng mi nu doanh nghip mun tn ti vng chc trn thng trng. Trong qu trnh hot ng, cc doanh nghip thng vay ngn hng m bo ngun ti chnh cho cc hot ng sn xut - kinh doanh, c bit l m bo c vn cho cc d n m rng hoc u t chiu su ca doanh nghip.
Trng i hc Kinh t Quc dn

57

Gio trnh Ti chnh doanh nghip

V mt thi hn, vn vay ngn hng c th c phn loi theo thi hn vay, bao gm: vay di hn (thng tnh t 3 nm tr ln; c ni tnh t 5 nm tr ln), vay trung hn (t 1 nm n 3 nm) v vay ngn hn (di 1 nm). Tiu chun v quan nim v thi gian phn loi trong thc t khng ging nhau gia cc nc, v c th khc nhau gia cc ngn hng thng mi. Tu theo tnh cht v mc ch s dng, ngn hng cng c th phn loi cho vay thnh cc loi nh: cho vay u t ti sn c nh, cho vay u t ti sn lu ng, cho vay thc hin d n. Cng c nhng cch phn chia khc nh: cho vay theo ngnh kinh t, theo lnh vc phc v hoc theo hnh thc bo m tin vay. Ngun vn tn dng ngn hng c nhiu u im, nhng ngun vn ny cng c nhng hn ch nht nh. l cc hn ch v iu kin tn dng, kim sot ca ngn hng v chi ph s dng vn (li sut). iu kin tn dng: cc doanh nghip mun vay ti cc ngn hng thng mi cn p ng c nhng yu cu m bo an ton tn dng ca ngn hng. Doanh nghip phi xut trnh h s vay vn v nhng thng tin cn thit m ngn hng yu cu. Trc tin, ngn hng phi phn tch h s xin vay vn, nh gi cc thng tin lin quan n d n u t hoc k hoch sn xut - kinh doanh ca doanh nghip vay vn. Cc iu kin bo m tin vay: khi doanh nghip xin vay vn, ni chung cc ngn hng thng yu cu doanh nghip i vay phi c cc bo m tin vay, ph bin nht l ti sn th chp. Vic yu cu ngi vay c ti sn th chp trong nhiu trng hp lm cho bn i vay khng th p ng c cc iu kin vay, k c nhng th tc php l v giy t, v.v... do , doanh nghip cn tnh n yu t ny khi tip cn ngun vn tn dng ngn hng. S kim sot ca ngn hng: mt khi doanh nghip vay vn ngn hng th doanh nghip cng phi chu s kim sot ca ngn hng v mc ch v tnh hnh s dng vn vay. Ni chung, s kim sot ny khng gy kh khn cho doanh nghip, tuy nhin, trong mt s trng hp, iu cng lm cho doanh nghip c cm gic b kim sot. Li sut vay vn: li sut vay vn phn nh chi ph s dng vn. Li sut vn vay ngn hng ph thuc vo tnh hnh tn dng trn th trng trong tng thi k. Nu li sut vay qu cao th doanh nghip phi gnh chu chi ph s dng 58
Trng i hc Kinh t Quc dn

Chng 3: Qun l ngun vn ca doanh nghip

vn ln v lm gim thu nhp ca doanh nghip. C nhng thi k nc ta, li sut vay vn kh cao v thiu tnh cnh tranh do khng to iu kin cho cc cc doanh nghip u t m rng sn xut - kinh doanh. Cc doanh nghip cng thng khai thc ngun vn tn dng thng mi (commercial credit) hay cn gi l tn dng ca ngi cung cp (suppliers' credit). Ngun vn ny hnh thnh mt cch t nhin trong quan h mua bn chu, mua bn tr chm hay tr gp. Ngun vn tn dng thng mi c nh hng ht sc to ln khng ch vi cc doanh nghip m c i vi ton b nn kinh t. Trong mt s doanh nghip, ngun vn tn dng thng mi di dng cc khon phi tr (Accounts payable) c th chim ti 20% tng ngun vn, thm ch c th chim ti 40% tng ngun vn. i vi doanh nghip, ti tr bng ngun vn tn dng thng mi l mt phng thc ti tr r, tin dng v linh hot trong kinh doanh; hn na, n cn to kh nng m rng cc quan h hp tc kinh doanh mt cch lu bn. Cc iu kin rng buc c th c th c n nh khi hai bn k hp ng mua bn hay hp ng kinh t ni chung. Tuy nhin, cn nhn thy tnh cht ri ro ca quan h tn dng thng mi khi quy m ti tr qu ln. Chi ph ca vic s dng cc ngun vn tn dng th hn qua li sut ca khon vay, l chi ph li vay, s c tnh vo gi thnh sn phm hay dch v. Khi mua bn hng ho tr chm, chi ph ny c th "n" di hnh thc thay i mc gi, tu thuc quan h v tho thun c th gia cc bn. Trong xu hng hn nay Vit Nam cng nh trn th gii, cc hnh thc tn dng ngy cng c a dng ho v linh hot hn, vi tnh cht cnh tranh hn; do cc doanh nghip cng c nhiu c hi la chn ngun vn ti tr cho hot ng ca doanh nghip. 3.2.2.2. Pht hnh tri phiu cng ty Tri phiu l mt tn chung ca cc giy vay n di hn v trung hn, bao gm: tri phiu Chnh ph (government bond) v tri phiu cng ty (corporate bond). Tri phiu cn c gi l tri khon. Trong phn ny, chng ta ch xem xt tri phiu cng ty trn mt s kha cnh c bn. Mt trong nhng vn cn xem xt trc khi pht hnh l la chn loi tri phiu no ph hp nht vi iu kin c th ca doanh nghip v tnh hnh trn th trng ti chnh.
Trng i hc Kinh t Quc dn

59

Gio trnh Ti chnh doanh nghip

Vic la chn tri phiu thch hp l rt quan trng v c lin quan n chi ph tr li, cch thc tr li, kh nng lu hnh v tnh hp dn ca tri phiu. Trc khi quyt nh pht hnh, cn hiu r c im v u nhc im ca mi loi tri phiu. Trn th trng ti chnh nhiu nc, hin nay thng lu hnh nhng loi tri phiu doanh nghip nh sau: a- Tri phiu c li sut c nh Loi tri phiu ny thng c s dng nhiu nht, tc l ph bin nht trong cc loi tri phiu doanh nghip. Li sut c ghi ngay trn mt tri phiu v khng thay i trong sut k hn ca n. Nh vy c doanh nghip (ngi i vay) v ngi gi tri phiu (ngi cho vay) u bit r mc li sut ca khon n trong sut thi gian tn ti (k hn) ca tri phiu. Vic thanh ton li tri phiu cng thng c quy nh r, v d tr 2 ln trong nm vo ngy 30/6 v 31/12. huy ng vn trn th trng bng tri phiu, phi tnh n mc hp dn ca tri phiu. Tnh hp dn ph thuc vo nhng yu t sau: - Li sut ca tri phiu: ng nhin, ngi u t mun c hng mc li sut cao nhng doanh nghip pht hnh phi cn nhc li sut c th chp nhn c i vi tri phiu ca h, ch khng th tr tht cao cho nh u t. Li sut ca tri phiu phi c t trong tng quan so snh vi li sut trn th trng vn, c bit l phi tnh n s cnh tranh vi tri phiu ca cc cng ty khc v tri phiu Chnh ph. Gi s tri phiu kho bc Nh nc k hn 5 nm c li sut 7,0%/nm, tri phiu trung bnh ca mt s cng ty khc cng k hn: 8,0%/nm; khi pht hnh thnh cng tri phiu, cn quy nh li sut tri phiu sao cho c th cnh tranh c vi mc li sut . Tuy nhin, mt rng buc khc l chi ph li vay m cng ty phi tr cho cc tri ch. Nu a thm cc yu t khuyn khch vo tri phiu th c th khng cn nng cao mc li sut. - K hn ca tri phiu: y l yu t rt quan trng khng nhng i vi cng ty pht hnh m c i vi nh u t. Khi pht hnh, doanh nghip phi cn c vo tnh hnh th trng vn v tm l dn c mi c th xc nh k hn hp l. V d, trong thng 9-2001, Ngn hng u t v pht trin Vit Nam pht hnh cc loi tri phiu v danh v ghi danh vi k hn 5 nm v 7 nm. Loi tri phiu 5 nm bn c vi s lng rt ln nhng loi tri phiu 7 nm th khng hp dn cng chng. 60
Trng i hc Kinh t Quc dn

Chng 3: Qun l ngun vn ca doanh nghip

- Uy tn ca doanh nghip: Khng phi doanh nghip no cng c th thu ht c cng chng mua tri phiu v nh u t phi nh gi uy tn ca doanh nghip th mi quyt nh mua hay khng mua. Cc doanh nghip c uy tn v vng mnh th d dng hn trong vic pht hnh tri phiu ra cng chng huy ng vn. Trong vic pht hnh tri phiu, cng cn ch n mnh gi v n c th lin quan n sc mua ca dn chng. c bit, Vit Nam khi pht hnh tri phiu, doanh nghip cn xc nh mt mc mnh gi va phi nhiu ngi c th mua c, to s lu thng d dng cho tri phiu trn th trng. b- Tri phiu c li sut thay i Tuy gi l li sut thay i nhng thc ra loi ny c li sut ph thuc vo mt s ngun li sut quan trng khc. Chng hn, li sut LIBOR (Lodon Interbank Offered Rate) hoc li sut c bn (Prime Rate). Khi no nn pht hnh loi tri phiu th ni? Trong iu kin c mc lm pht kh cao v li sut th trng khng n nh, doanh nghip c th khai thc tnh u vic ca loi tri phiu ny. Do cc bin ng ca lm pht ko theo s giao ng ca li sut thc, cc nh u t mong mun c hng mt li sut tho ng khi so snh vi tnh hnh th trng. V vy, mt s ngi a thch tri phiu th ni. Tuy nhin, loi tri phiu ny c mt vi nhc im: Doanh nghip khng th bit chc chn v chi ph li vay ca tri phiu, iu ny gy kh khn mt phn cho vic lp k hoch ti chnh. Vic qun l tri phiu i hi tn nhiu thi gian hn do doanh nghip phi thng bo cc ln iu chnh li sut. c- Tri phiu c th thu hi (callable bond) Mt s doanh nghip la chn cch pht hnh nhng tri phiu c th thu hi, tc l doanh nghip c th mua li vo mt thi gian no . Tri phiu nh vy phi c quy nh ngay khi pht hnh ngi mua tri phiu c bit. Doanh nghip phi quy nh r v thi hn v gi c khi doanh nghip chuc li tri phiu. Thng thng, ngi ta quy nh thi hn ti thiu m tri phiu s khng b thu hi, v d trong thi gian 36 thng. Loi tri phiu c th thu hi c nhng u im sau:

Trng i hc Kinh t Quc dn

61

Gio trnh Ti chnh doanh nghip

C th c s dng nh mt cch iu chnh lng vn s dng. Khi khng cn thit, doanh nghip c th mua li cc tri phiu, tc l gim s vn vay. Doanh nghip c th thay ngun ti chnh do pht hnh tri phiu loi ny bng mt ngun ti chnh khc thng qua mua li cc tri phiu . Tuy nhin, nu khng c nhng hp dn no th tri phiu ny khng c a thch. d- Chng khon c th chuyn i Cc doanh nghip, c bit l cc cng ty M, thng pht hnh nhng chng khon km theo nhng iu kin c th chuyn i c. Ni chung, s chuyn i v la chn cho php cc bn (doanh nghip, ngi u t) c th la chn cch thc u t c li v thch hp. C mt s hnh thc chuyn i, y ch cp hai loi: Giy bo m (warrant): Ngi s hu giy bo m c th mua mt s lng c phiu thng, c quy nh trc vi gi c v thi gian xc nh. Tri phiu chuyn i (convertible bond) l loi tri phiu cho php c th chuyn i thnh mt s lng nht nh cc c phiu thng. Nu th gi ca c phiu tng ln th ngi gi tri phiu c c may nhn c li nhun cao.

Cu hi n tp 1. Vn ca doanh nghip v phng thc huy ng? Lin h thc tin Vit Nam. 2. i vi mt doanh nghip, s dng n ch c li ch khng c hi. Hy bnh lun. 3. i vi mt doanh nghip, chnh sch ti tr ti u l chnh sch ti tr bng vn ch s hu. Hy bnh lun.

62

Trng i hc Kinh t Quc dn