Kt qu qun l bo v t ngp nc Lung Ngc Hong tnh Cn Th

Ky Quang Vinh
S Khoa Hoc Cong Nghe va Moi Trng Can Th

I. Hin Trng T Nhin

Lung Ngc Hong l tn mt vng t ngp nc nm pha ng Nam sng Hu thuc Huyn Phng Hip v Mt phn nh thuc Huyn Long M tnh Cn Th (Bn ) Cch Thnh Ph Cn Th 40 km v hng Nam.

1.1. V tr a l Lung Ngc Hong nm trong khong ta : 9O 38 n 9O 46 v Bc 105O 38 n 105O 48 kinh ng Lung c nhiu knh rch bao quanh nh hng bc c kinh Li Hiu, pha nam c Qun L Phng Hip, pha ng l kinh Xng B pha ty l rch Ch Ba ni vi rch Xo Xu.

64

1.2. a hnh v th nhng Tng din tch ca vng Lung c khong 6.000ha. Lung l vng t hnh thnh t qu trnh bi t ph sa ca h thng sng Mekong trong vng BSCL, do b sng Bassac v b bin ng c nng cao dn nn Lung tr thnh vng trng Nam sng Hu, nc ngp cao nht l vo ma ma l. y l vng t ph sa chu tc ng ca cc qu tnh bin tin, bin li v qu trnh chuyn i dng chy ca sng Bassac nn t c nhiu tng nhim mn, tng phn tim tng xen vi t ngt ha c giu cht hu c rt phc tp. Trong thi gian gn y t Lung b o mt s kinh thot nc nh kinh Hu Giang 3 thng vi sng ci ln v ci Tu ra bin Ty; kinh Ch Ba, xo xu ra bin ng.

1.3. Kh hu v thy vn Cng nh c ng bng sng Cu Long, Lung nm trong vng kh hu nhit i gi ma vi cc c trng kh tng sau: Trong nm Nhit bin ng t 19O cho n 38OC trung bnh khong 26OC. m t 77% n 95%, trung bnh khong 86%. Ma ma t thng 5 n thng 11 hng nm, vi lng ma bnh qun khong 2.000mm c nm ln n 2.400mm. T thng 8 n thng 10 ma tp trung vi lng nc ma hn 70% tng lng ma trong nm. Nm trong vng ng Bng sng Cu Long, Lung Ngc Hong chu nh hng ca thy triu bin ng, thy triu vnh Thi Lan v l t h thng sng Mekong. Nc 65

lun ngp su trn cc vng hoang ha v ng rung, trung bnh nc ngp 0,4m, ma l nc ngp 1,1m ma kh ngp 0,2m. Cht lng nc mt Lung c nhiu bin ng theo qu trnh khai thc t ai v khc nhiu so lc mi bt u qun l (c khi ngt, nhim mn, nhim phn). Hin nay cht lng nc c nhng c im sau: pH= 5,5-6; SS=50mg/l; Cl- <100mg/l; N-NH4<0,01mg/l; COD=5mg/l; P tng s<0,05mg/l; N tng <0,5mg/l. 1.4. Cc ti nguyn Lung Ngc Hong l vng t ngp nc vi sinh cnh t nhin l sinh cnh Lung bng c s an xen ca cc loi t ngt ha, nhim phn v nhim mn, mt sinh cnh c bit ca ng bng sng Cu Long. H sinh thi v th c tnh a dng sinh hc cao vi cc loi thc v ng vt c tnh thch nghi vi iu kin cht lng mi trng cao. Kt qu iu tra h thc vt thng 8 nm 2001 ca S NN v PTNT tnh Cn Th ghi nhn c 330 loi thc vt (gm 237 loi t nhin v 93 loi cy trng) thuc 92 h, 224 chi. Lung Ngc Hong c h thc vt c o che ph ch yu l cc loi cy thn tho cc loi n thc vt to phong cnh t nhin ca vng ng bng ngp nc. Qua thng k gn y, so snh vi cc khu vc bao tn t nhin trong vng BSCL cho thy s phong ph a dng ca h thc vt ca Lung: Bng 1: Thnh phn thc vt cc khu bo tn ca BSCL Khu vc Din tch S H S Chi S Loi T s Ngun ti liu (Ha) Loi/Ha 5 vng t ngp nc 64.536 95 225 363 0,0056 Trn Trit ca BSCL Lung Ngc Hong 2771 70 161 237 0,0855 V Vn Bin NN-H Tin-KG 14338 68 157 239 0,0168 Trn Trit VQG U Minh Thng 22.218 79 164 212 0,0095 Trn Trit VQG Trm Chim 7.740 48 92 122 0,0158 Phm Trng Thnh Xo Qut-ng Thp 43,2 58 120 157 3,634 Ths H Vn Phc
Ngun: D n u t xy dng khu bo tn thin nhin t ngp nc Lung Ngc Hong, 2001

S H, Chi ca h thc vt ti Lung Ngc Hong u nhiu hn cc khu sinh thi ngp nc khc ca BSCL. H ng vt thng k c 206 loi ng vt thuc cc lp ch nhi, b st, chim, th nh bng sau: Bng 2: S loi ng vt c ti Lung Ngc Hong phn loI S b S h Lp th 4 8 Lp chim 16 29 Lp b st 2 15 Lp lng c 1 5 Tng s 23 56 S ging 13 64 24 6 107 s loi 23 135 37 11 206

Ngun: D n u t xy dng khu bo tn thin nhin t ngp nc Lung Ngc Hong, 2001

Lp chim c nhiu nht 135 loi. Da theo Sch Vit Nam thng k c 9 loi chim qu him nh Bc m, G y ln, Giang sen, Qum trng, C rn...; 5loi th

66

qu him nh Di ch, Chn mc, co mo...; c 10 loi b st qu him nh Tc k, k , trn mc, rn cp nong, ra np...

II. Hin Trng Kinh T X Hi

2.1. Qun l v Hnh chnh Lung Ngc Hong nm trn phm vi 4 x, 3 x thuc huyn Phng Hip:-X Phng Bnh, X Phng Ph, X Tn Bnh v 1 thuc huyn Long M: X Long Ph, 2.2. Dn s Lung c khong 4198 ngi trong 719 h gia nh, Trong ch yu thuc hai x Phng Bnh v Phng ph. Lao ng c 1831 ngi, hu ht l lao ng ph thng khng c chuyn mn, nghip v. 2.3. Trnh vn ha iu kin kinh t x hi trong vng cn rt yu km nn trnh dn tr khng c cao, a s ngi dn c trnh tiu hc, 3.359 ngi. Hin Lung ch c 2 trng tiu hc vi 42% em trong tui i hc, s hc sinh trung hc trong tui khong 10%, ch c 0,8% dn s c trnh i hc. 2.4. Lch s qun l v sn xut Trc thng 8 nm 1945, vng t Lung Ngc Hong do cc ch n in ngi Php, Hoa v Vit qun l v khai thc cc loi ti nguyn ng vt t nhin nh tm, c, ra, rn... Nhng sau cc ch t b i v chin tranh khng chin chng Php. Cho n nm1952 chnh ph cp t cho dn cy mi h c 10 ha lm rung. Nhng, nng dn sng ch yu l sn bt cc loi tm, c Sau nm 1959 dn b ui ra khi vng ny, t li b b hoang v tr thnh vng trng l ni t do bn ph ca chnh quyn c cho n nm 1975. Sau nm 1975 Nng trng Phng Ninh c thnh lp v Lung Ngc Hong c nm trong din tch 5,100 Ha ca Nng trng. Do canh tc la khng thun li, nng sut thp, t nm 1983 n 1984 Nng trng Phng Ninh c thay i v tn gi, t chc v din tch qun l tr thnh Lm trng Phng Ninh vi din tch 2,772 Ha v nhim v trng rng, kt hp nui tm, c v bo v mi trng, Ngi dn sng chung quanh hp ng vi lm trng lm cc vic: dn t trng, chm sc, bo v v khai thc rng, H vn sn bt c, tm v trng mt s loi cy nng nghip v chn nui c thm thu nhp, Nng sut la thp 0,2-0,6 tn/Ha v mi nm ch canh tc c mt v 2.5. Tnh hnh qun l bo v rng 2.5.1. B my t chc Cui nm 1984 khi Lm trng Phng Ninh c thnh lp lnh o tnh Cn Th, lnh o S Nng Nghip v Pht trin nng thn trin khai ngay phng n t chc b my gn nh rt nhiu so vi b my tin thn l Nng Trng Phng Ninh:

67

B my t chc lm trng ch cn khong 60 ngi. Ngoi ra lm trng cn t chc t phng chng chy rng t nguyn n tn cc p trong dn vi tng s 288 t vin t chc thnh 13 t. Hnh S t chc b my ca lm trng Ban gim c (3ngi)

Phng K Hoch K Thut (5ngi)

Phng T Chc Hnh Chnh v Bo v (9ngi)

Phng K ton ti v (5ngi)

tiu khu 1 (12ngi)

2.5.2. Phng thc bo v

tiu khu 2 (12ngi)

tiu khu 3 (12ngi)

Tng s ngi lm lm nghip 1367 ngi, trong lao ng chuyn trch ca lm trng l 101ngi. Bnh qun 1 lao ng nhn khon chm sc rng l 5.000m2, thi gian giao khon l 8 nm. Ngoi ra ngi dn cn c khon s dng t nng nghip v nui thy sn tng thu nhp, ly ngn nui di n nh cuc sng.

III. Kt Qu Qun L ca Lm Trng

3.1. V kinh t -K thut -x hi - Xy dng c b my qun l ngy cng tinh, gn hon thnh tt nhim v v hiu qu. - Xy dng trc giao thng ng b ni lin h giao thng chung trong tnh, - Tng thu nhp cho ngi dn, tng bc n nh cuc sng ti a phng nh trng v khai thc trm. - Tng thu ngn sch 300triu ng/nm - Xy dng thm 11 phng hc kin c. 3.2. V sinh thi-mi trng - Trng mi 1.500 Ha rng trm, hng nm trng mi 200Ha. - Chng c nn chy rng vo ma kh hng nm, - Bo v cc loi th hoang d, gim bt vic sn bt trm cc loi hoang d, qu him, - Bo v c Lung bo do khng phi thy li ha, thao chua ra mn nh trng la

68

3.3. nh gi 3.3.1. Cc mt lm c - Tng bc ci thin v tng cng tnh a dng sinh hc cho Lung Ngc Hong v c h thc vt v h ng vt. - Bo v c cc loi th hoang, b st do ngn nga c nn chy rng v sn bt trm. 3.3.2. Cc hn ch - Vic thy li ha trong lm thay i su sc ch thy vn v cht lng nc ca Lung, mt tnh cht mi trng t nhin ca t ngp nc. Nc ngt quanh nm, tr u ma ma c pH xp x 5. Tr nc nhiu hn v thot nc nhanh hn. L v nhiu hn, nhanh hn v c nhiu ph sa hn. - Mt giai on kh hn v nhim mn i vi mt s din tch t ca Lung trong nm lm nh hng sinh thi cc b v ton b. H sinh thi dn dn chuyn thnh h sinh thi nc ngt, mt i tnh cht a dng ban u. - Vic trng, chm sc cy rng v cy nng nghip c s dng mt lng ha cht nng nghip v lu di s nh hng n h sinh thi ngp nc t nhin ca Lung m hin cha nh gi ht tc hi. 3.3.3. Kt lun - Qu trnh lch s qun l s dng t cho thy vic sn bt th hoang v sn xut nng nghip t pht trn vng Lung Ngc Hong khng c li v mt kinh t thm ch cn gy nh hng xu ch thy vn, suy kit a dng sinh hc ph hy sinh thi t ngp nc. - Qun l Lung Ngc Hong theo m hnh lm trng kt hp trng trt v chn nui thy sn t ra c tin b hn nhng vn tim tng nguy c kh lng trc v sinh thi mi trng. Trong tng lai bo v vng t ngp nc Lung Ngc Hong, vic nghin cu v xut D n Xy dng m hnh khu bo tn t nhin t ngp nc, hoc m hnh Du lch sinh thi cho Lung Ngc Hong l mt yu cu bc thit nhm chn ra phng cch qun l ph hp cho vic v duy tr tnh a dng sinh hc t ngp nc ca Lung v caBSCL.

69