Trng i hc kinh doanh v cng ngh h ni

Khoa K ton
-----------------------------



Gio trnh
Phn tch
Ti chnh doanh nghip

Dnh cho SV cc kha hc 3 VHT









H Ni , 2011








Mc lc

Phn th nht Trang
Chng 1:Nhng vn chung ca phn tch ti chnh doanh nghip 3
1.1. S cn thit ca phn tch ti chnh doanh nghip. 3
1.2. Ni dung phn tch ti chnh doanh nghip. 5
1.3. Phng php phn tch ti chnh doanh nghip. 6
1.4.T chc cng tc phn tch cc loi phn tch 15
Chng 2:phn tch kt qu hot ng kinh doanh 17
2.1. Phn tch mi trng kinh doanh v tc ng ca n n cc quyt
nh sn xut kinh doanh ca doanh nghip

19
2.2. Phn tch, nh gi khi qut kt qu hot ng kinh doanh ca
doanh nghip v cc nhn t ch yu nh hng n n

22
2.3. Phn tch li nhun bn hng 62
Chng 3:phn tch tnh hnh ti chnh ca doanh nghip 70
3.1. Phn tch nh gi thc trng tnh hnh ti chnh ca doanh nghip
thng qua cc ch tiu ch yu ca bng cn i k ton

71
3.2. Phn tch tnh hnh t chc huy ng vn ca doanh nghip 102
3.3. Phn tch nh gi kt qu ca vic qun l v s dng vn ca
doanh nghip
104
3.4. c im phn tch, nh gi kt qu ca vic qun l v s dng
vn trong cc doanh nghip lin doanh v doanh nghip c phn

111




Phn tch ti chnh doanh nghip

Chng 1
Nhng vn chung ca
phn tch ti chnh doanh nghip

1.1. S cn thit ca phn tch ti chnh doanh nghip.
Phn tch ti chnh doanh nghip c quan nim nh l mt tng th cc
phng php c s dng nh gi c thc trng tnh hnh ti chnh hin ti v
qu kh ca Doanh nghip, thng qua cung cp nhng thng tin cn thit cho nhng
i tc khc nhau h c nhng quyt nh phc v cho nhng mc tiu v li ch
khc nhau. Trong iu kin hin nay, phn tch ti chnh khng cn b gii hn cc d
liu ti chnh na m c thm cc d liu kinh t v th trng chng khon, do vy
s i tc quan tm, s dng cc bo co ti chnh v thng tin t kt qu phn tch ti
chnh doanh nghip cng ngy cng m rng v tng ln. Ngoi i tng quan trng l
ch doanh nghip, h bao gm.
- Cc c quan chc nng ca nh nc, c quan thu;
- Cc nh cho vay, nh cc ngn hng thng mi, cc nh ch ti chnh, nhng
ngi mua tn phiu, cc doanh nghip khc, cc cng ty m v.v...;
- Cc c ng hin ti v c ng tng lai;
- Nhng ngi tham gia vo hot ng ca doanh nghip, bao gm c nhng
ngi lm cng n lng;
- Cc i th cnh tranh ca doanh nghip v.v...
* Phn tch ti chnh i vi cc ch doanh nghip.
L ch doanh nghip, hn ai ht h l ngi rt quan tm n nhng thng tin c
cung cp thng qua kt qu ca phn tch ti chnh doanh nghip (c gi l phn tch ti
chnh ni b), nh kt qu cui cng ca hot ng kinh doanh, kt qu ca vic qun l v
s dng vn, kh nng sinh li, kh nng thanh ton, ri ro ti chnh doanh nghip v.v...
Nhng thng tin ni trn s l c s cc ch doanh nghip la chn, cn nhc a ra
cc quyt nh ng n v qun l trong tng lai, nh quyt nh v u t, v ti tr, v
phn b vn v s dng vn, v gii quyt tnh hnh cng n, v phn chia v s dng li
nhun, iu chnh c cu sn xut kinh doanh, m rng th trng, lin doanh lin kt v.v...
* Phn tch ti chnh i vi cc c quan chc nng ca nh nc, c quan
thu:
Theo ch ti chnh hin hnh, cc doanh nghip nh nc, cc doanh nghip
lin doanh, c phn c vn ca nh nc u qun l v s dng mt lng ti sn v tin
vn nht nh thuc s hu nh nc, do cc c quan chc nng ca nh nc, nh c
quan ti chnh, c quan ch qun u quan tm n nhng thng tin v tnh hnh phn b
v s dng vn, tnh hnh u t, kh nng to vn, kh nng sinh li, tnh hnh bo ton
vn v.v...; Vi c quan thu, vn quan tm vi h cn rng hn, c th nh kt qu
hot ng kinh doanh, vic thc hin cc ngha v vi nh nc, nh thu gi tr gia tng,
thu thu nhp, thu vn, thu t, thu ti nguyn v cc khon phi np khc...
* Phn tch ti chnh i vi cc nh cho vay, cc ch n ca doanh nghip,
cc c ng hin ti v c ng tng lai:
Hin nay, vn vay v n phi tr chim t trng ln trong tng s ngun vn ca
doanh nghip. Do vy cc nh cho vay, nh cc ngn hng thng mi, cc nh ch ti
chnh, nhng ngi mua tn phiu, tri phiu, cc nh bn chu cho doanh nghip u
rt quan tm n kt qu hot ng kinh doanh, kh nng sinh li, kh nng thanh ton,
kh nng tr n vay, hiu qu s dng vn, thu nhp ca c phiu, t sut li nhun trn
vn c ng, t l tr li c phn, t gi th trng trn thu nhp ca mi c phiuv.v...
* Phn tch ti chnh doanh nghip i vi nhng ngi tham gia vo hot ng
ca doanh nghip, bao gm c nhng ngi lm cng n lng: L nhng ngi trc
tip tham gia vo hot ng ca doanh nghip, do quyn li ca h gn lin v tu thuc
vo kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip. H quan tm n kt qu hot ng
kinh doanh, kh nng sinh li, tnh hnh u t, kh nng thanh ton (c bit l thanh ton
nhanh) v.v... i vi cc doanh nghip c phn, ngi hng lng cng quan tm n
hiu qu s dng vn c ng cng ging vi s quan tm ca c ng ca doanh nghip.
* Phn tch ti chnh i vi cc i th cnh tranh:
Hot ng trong iu kin ca kinh t th trng, c bit trong xu hng hi
nhp v ton cu ho, cnh tranh ngy cng tr nn khc lit. Trn cng mt th trng,
nhiu doanh nghip cng sn xut v kinh doanh mt hng (sn phm) ging nhau, v
d xe my, t, bia, dng gia dng v.v..., do cc i th cnh tranh rt mun bit
nhng thng tin lin quan n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip khc, nh kt qu
sn xut kinh doanh, kh nng sinh li, kh nng thanh ton, tnh hnh u t, tnh hnh
v kh nng to vn thng qua pht hnh tn phiu, tri phiuv.v...
T nhng vn phn tch trn, c th rt ra kt lun rng, c rt nhiu i tng quan
tm n cc bo co ti chnh v nhng thng tin c rt ra t phn tch ti chnh ca doanh
nghip. Nhng thng tin c c qua phn tch ti chnh doanh nghip l c s quan trng h
s dng trong vic a ra cc quyt nh c lin quan ti nhng mc ch khc nhau, nh:
- Quyt nh c lin quan n yu cu qun l doanh nghip;
- Quyt nh chp nhn hay t chi cho vay, bn chu;
- Quyt nh mua hay bn tn phiu ca doanh nghip;
- Quyt nh chuyn i quyn s hu doanh nghip (st nhp, c phn, lin
doanh, gii th v.v...) v.v...
Chnh v nhng ngha tc dng ni trn n khng nh s cn thit ca phn
tch ti chnh doanh nghip.

1.2. Ni dung phn tch ti chnh doanh nghip
thc hin c mc ch ca vic phn tch ti chnh doanh nghip, ni dung
ch yu ca n bao gm:
- Phn tch kt qu hot ng kinh doanh;
- Phn tch tnh hnh ti chnh ca doanh nghip;
1.3. Phng php phn tch ti chnh doanh nghip.
thc hin c cc mc ch, phn tch ti chnh thng s dng mt h
thng cc phng php khc nhau, nh phng php nh gi cc kt qu kinh t,
phng php tnh (xc nh) mc nh hng ca tng nhn t n kt qu kinh t,
phng php tng quanv.v...
1.3.1. Phng php nh gi cc kt qu kinh t
nh gi cc kt qu kinh t cng nh kt qu ca vic thc hin cc mc
tiu do chnh doanh nghip t ra, phn tch c th s dng phng php phn chia cc
hin tng v kt qu kinh t, phng php so snh, phng php biu, thv.v...
trong ch yu l phng php so snh.
* V phng php so snh: S dng phng php so snh, ngi ta s t c
cc mc ch sau y:
- Th nht, qua so snh, ngi ta bit c mc (kt qu) ca vic thc hin
cc mc tiu do chnh doanh nghip t ra. Mun vy, cn tin hnh so snh gia kt
qu thc t t c vi mc tiu hay k hoch t ra.
- Th hai, qua so snh, ngi ta bit c tc , xu hng pht trin ca cc
hin tng v kt qu kinh t; Mun vy cn so snh gia kt qu ca k ny vi kt qu
ca cc k trc.
- Th ba, qua so snh s bit c mc tin tin hay lc hu ca tng n v
trong qu trnh thc hin mc tiu ca mnh. t c mc ch ny, cn tin hnh
so snh gia kt qu ca n v ny vi kt qu ca n v khc c cng loi hnh v
qui m hot ng, ng thi so snh gia kt qu ca tng n v vi kt qu trung bnh
ca tng th.
Tin hnh vic so snh ni trn, c th so snh bng s tuyt i, c th so snh
bng s tng i (thng qua cc t l), ng thi phi c hai iu kin:
- Mt l phi c (tn ti) t nht hai ch tiu hoc hai i lng th mi c th so
snh c;
- Hai l cc ch tiu, cc i lng khi so snh vi nhau phi c cng mt ni
dung kinh t v cng mt tiu chun biu hin.
1.3.2. Phng php xc nh mc nh hng ca tng nhn t n kt
qu kinh t.
Nh ngi ta bit, cc hin tng v kt qu kinh t thng chu tc ng bi
rt nhiu cc nhn t khc nhau. Cc nhn t c th lm tng, c th lm gim cc kt
qu kinh t; n c th l nhn t khch quan, c th l nhn t ch quan; c th l nhn
t ch yu v c th l nhn t th yu v.v...Vic nhn thc c cc nhn t nh
hng, mc nh hng v tnh cht nh hng ca cc nhn t l vn bn cht
ca phn tch.
xc nh c mc nh hng ca tng nhn t n kt qu kinh t, phn
tch c th s dng mt h thng cc phng php khc nhau, nh phng php thay
th lin hon, phng php s chnh lch, phng php cn i, phng php ch s
v.v...
1.3.2.1. Phng php thay th lin hon.
Phng php thay th lin hon (cn gi l phng php thay th kiu mt xch)
c s dng xc nh (tnh) mc nh hng ca tng nhn t n kt qa kinh t
khi cc nhn t nh hng ny c quan h tch s, thng s hoc kt hp c tch v
thng vi kt qu kinh t. Ni dung v trnh t ca phng php ny nh sau:
- Trc ht, phi bit c s lng cc nhn tt nh hng, mi quan h ca
chung vi ch tiu phn tch, t xc nh c cng thc tnh ca ch tiu.
- Th hai, cn sp xp th t cc nhn t theo mt trnh t nht nh: Nhn t s
lng xp trc, nhn t cht lng xp sau; trng hp c nhiu nhn t s lng
cng nh hng th nhn t ch yu xp trc nhn t th yu xp sau v khng o ln
trnh t ny.
- Th ba, tin hnh ln lt thay th tng nhn t mt theo trnh t ni trn -
Nhn t no c thay th, n s ly gi tr thc t t , cn cc nhn t cha c
thay th phi gi nguyn gi tr k gc hoc k k hoch - Thay th xong mt nhn t,
phi tnh ra kt qu c th ca ln thay th , ly kt qu ny so vi (tr i) kt qu ca
bc trc n th chnh lch tnh c chnh l kt qu do nh hng ca nhn t va
c thay th.
- Cui cng, c bao nhiu nhn t phi thay th by nhiu ln v tng hp nh
hng ca cc nhn t phi bng vi i tng c th ca phn tch (chnh l chnh
lch gia thc t vi k hoch hoc k gc ca ch tiu phn tch).
lm r cc vn l lun trn, c th ly mt s v d khi qut nh sau:
V d 1: Gi nh ch tiu A cn phn tch; A tu thuc vo 3 nhn t nh hng,
theo th t a, b v c; cc nhn t ny c quan h tch s ch tiu A, t ch tiu A c
xc nh c th nh sau:
A = a.b.c
Ta quy c thi k k hoch c k hiu l s 0 (s khng) cn k thc t
c k hiu bng s 1 (s mt) - T quy c ny, ch tiu A k k hoch v k thc t
ln lt c xc nh nh sau:
A
0
= a
0
. b
0
. c
0
v
A
1
= a
1
. b
1
. c
1

i tng c th ca phn tch c xc nh l:
A
1
- A
0
= A
A

Chnh lch ni trn c th c gii thch bi nh hng ca ba nhn t c th
l a, b v c; bng phng php thay th lin hon, mc nh hng ca tng nhn t
ln lt c xc nh nh sau:
- Thay th ln 1: Thay th nhn t a:
a
1
. b
0
. c
0
- a
0
. b
0
. c
0
= Aa
Aa l nh hng ca nhn t a.
- Thay th ln 2: Thay th nhn t b.
a
1
b
1
c
0
- a
1
b
0
c
0
= Ab
Ab l kt qu nh hng ca nhn t b.
- Thay th ln 3: Thay th nhn t c.
a
1
. b
1
. c
1
- a
1
b
1
c
0
= Ac
Ac l nhn t nh hng ca nhn t c.
- Tng hp nh hng ca ba nhn t, ta c:
Aa + Ab +Ac = A
A
= A
1
- A
0
V d 2: Ch tiu B cn phn tch: B tu thuc vo ba nhn t, theo th t a, b, c;
cc nhn t ny c quan h kt hp c thng v tch vi ch tiu B, t B c xc
nh nh sau:
B =
b
a
. c
Ta cng quy c nh v d 1, t B
0
v B
1
ln lt c xc nh nh sau:
B
0
=
a
0

. c
0
v
b
0


B
1
=
a
1

. c
1

b
1

Khi so snh gia B
1
vi B
0
, ta c:
B
1
- B
0
= A
B

A
B
cng do nh hng ca ba nhn t a, b, c v bng phng php thay th lin
hon, mc nh hng ca tng nhn t ln lt xc nh c nh sau:
- Do nh hng ca nhn t a (thay th ln 1):
a
1

. c
0
-
a
0

. c
0
= Aa
b
0
b
0

- Do nh hng ca nhn t b (thay th ln 2):
a
1

. c
0
-
a
1

. c
0
= Ab
b
1
b
0

- Do nh hng ca nhn t c (thay th ln 3):
a
1

. c
1
-
a
1

. c
0
= Ac
b
1
b
1

- Tng hp nh hng ca c ba nhn t, ta c:
Aa + Ab + Ac = AB = B
1
- B
0

T th d 1 trnh by trn, ta nhn thy rng cc ln thay th, gia cc i
lng khi loi tr ln nhau tn ti cc tha s chung. V d ln thay th th nht, c
cc tha s chung l b
0
, c
0
; ln thay th th 2, cc tha s chung l a
1
, c
0
, cn ln
thay th th 3, cc tha schung l a
1
, b
1
. V mt ton hc, ngi ta c th nhm cc
tha s chung m khng lm thay i cc kt qu c tnh ton. Kt qu ca vic
nhm cc tha s chung, ta c phng php khc tnh ton mc nh hng ca
tng nhn t - l phng php s chnh lch (lu khi nhm cc tha s chung vn
phi tun theo cc quy tc v trnh t ca phng php thay th lin hon, c bit l
khng c lm o ln th t nh hng ca cc nhn t).
C th, bng phng php ni trn, mc nh hng ca tng nhn t v d
1 ln lt c xc nh nh sau:
- Do nh hng ca nhn t a:
Aa = (a
1
- a
0
)b
0
c
0

- Do nh hng ca nhn t b:
Ab = a
1
(b
1
- b
0
)c
0

- Do nh hng ca nhn t c:
Ac = a
1
b
1
(c
1
- c
0
)
- Tng hp nh hng ca c ba nhn t, ta cng c:
Aa + Ab + Ac = A
A
= A
1
- A
0

T kt qu tnh ton trn, ta nhn thy rng thc cht ca phng php s
chnh lch ch l hnh thc gin n ca phng php thay th lin hon v n thng
c s dng khi cc nhn t nh hng c quan h tch s vi ch tiu phn tch (vic
tnh ton khi s n gin hn).
1.3.2.2. Phng php cn i.
Khc vi phng php thay th lin hon v phng php s chnh lch,
phng php cn i c s dng tnh mc c nh hng ca tng nhn t khi
chng c quan h tng vi ch tiu phn tch, cho nn mc nh hng ca tng nhn
t l c lp vi nhau v vic tnh ton cng n gin hn.
C th, tnh mc nh hng ca nhn t no , ch cn tnh ra chnh lch
gia thc t vi k hoch (k gc) ca bn thn nhn t v khng cn quan tm n
cc nhn t khc.
V d:
Ch tiu E cn phn tch: E chu nh hng bi ba nhn t a, b, c v cc nhn t
ny c quan h tng vi ch tiu E. Ch tiu E c xc nh nh sau:
E = a + b - c
Cng qui c nh phn trc, ta c:
E
0
= a
0
+ b
0
- c
0

E
1
= a
1
+ b
1
- c
1

Tin hnh so snh gia ch tiu k thc t vi k k hoch ta c:
E
1
- E
0
= A
E

Khi s dng phng php cn i, mc nh hng ca tng nhn t ln lt
c xc nh nh sau:
- Do nh hng ca nhn t a:
Aa = a
1
- a
0

- Do nh hng ca nhn t b:
Ab = b
1
- b
0

- Do nh hng ca nhn t c:
Ac = -(c
1
- c
0
)
- Tng hp nh hng ca ba nhn t, ta c:
Aa + Ab + Ac = A
E
= E
1
- E
0

1.3.3. Phng php tng quan
Nh ngi ta bit, gia cc hin tng v kt qu kinh t thng tn ti nhng
mi quan h tc ng qua li mt thit v ph thuc ln nhau. c trng c bn ca cc
mi quan h ny l s thay i ca hin tng hoc kt qu kinh t ny s xc nh (ko
theo) s thay i ca cc hin tng hoc kt qu kinh t khc. Nu xt theo quan im
trit hc, gia chng tn ti mi quan h nhn qu, cn xt theo quan im ton hc,
gia chng c mi quan h gia bin c lp v bin ph thuc v n c th c biu
hin qua nhng hm tng quan khc nhau - Vn t ra l la chn phng trnh
tng quan nao biu th tt nht s ph thuc ln nhau hay l mi lin h cht ch
gia cc hin tng v kt qu kinh t - y cng l vn bn cht khi s dng cc
hm tng quan trong phn tch.
Mi tng quan gia cc hin tng v kt qu kinh t c th tn ti di hai
dng: Tng quan t l thun v tng quan t l nghch.
Trng hp tng quan t l thun - Trong trng hp ny, vic tng ca hin
tng hay kt qu kinh t ny s ko theo (xc nh) vic tng ca hin tng hay kt
qu kinh t khc v ngc li. Ngi ta c th gi l mi tng quan ng bin. V d,
mi quan h gia khi lng sn phm sn xut vi tng s chi ph sn xut c tnh cht
bin i - trong iu kin cc nhn t khc khng i (iu kin yu t sn xut khng
i), khi khi lng sn phm sn xut tng ln th tng s chi ph sn xut bin i
cng tng ln v ngc li. Nu biu hin v theo di s bin thin ca hai hin tng
ni trn trong nhiu nm lin tc (t nht l 5 nm) trn cng mt h trc to XOY -
trong OX l trc honh, biu th khi lng sn phm sn xut, cn OY l trc tung,
biu th tng s chi ph sn xut bin i, ngi ta nhn thy rng ng biu din ca
n c dng ng thng, gn trng vi ng biu din ca hm s m phng trnh
ca n c dng:
Y = a + bx
iu c ngha l, c th s dng hm hi quy m phng trnh ca n c dng y = a
+ bx biu th mi tng quan gia khi lng sn phm sn xut vi tng s chi ph
sn xut bin i; trong :
Ox l trc biu hin gi tr khi lng sn phm
Oy l trc biu hin tng s chi ph bin i.
th ca hm s y = a + bx c dng l ng thng - Hnh 1
y







Hnh 1
- Trng hp tng quan t l nghch - Trng hp ny ngc li vi trng
hp trn, ngha l vic tng ca hin tng hay kt qu kinh t ny s xc nh (ko
theo) vic gim ca hin tng hay kt qu kinh t khc v ngc li. C th gi n l
mi tng quan nghch bin. V d mi tng quan gia gi tr khi lng sn phm
sn xut vi t sut chi ph sn xut c tnh cht c nh: Trong iu kin ca nhn t
khc khng i, nu khi lng sn phm sn xut tng ln th tng s chi ph c nh
khng bin ng, cn t sut ca n th gim v ngc li. Cng theo di s bin ng
ca hai hin tng trn cng mt h trc ta xOy, trong Ox l trc honh, biu th
khi lng sn phm sn xut, cn Oy l trc tung, biu th t sut chi ph c nh, khi
ng biu din ca n c dng ng cong gn ging vi ng cong hypecbol
ng vi hm hi quy m phng trnh ca n c dng:
b
y a
x
= +
iu c ngha l c th s dng hm hi quy m phng trnh c dng
b
y a
x
= + biu th mi tng quan gia khi lng sn phm sn xut v t sut chi
ph c nh - Trong Ox l trc biu hin khi lng sn phm sn xut; cn Oy l
trc biu hin t sut chi ph c nh.
th ca hm s
b
y a
x
= + c biu th nh sau- Hnh 2


y




a





Hnh 2
Cc kt qu thu dc khi s dng cc hm hi quy thng qua ngoi suy ch yu
phc v cho phn tch d on lp cc ch tiu cho cc k hoch ngn hn v di hn.
Nhng khi s dng cc kt qu phi lu rng chng c tnh ton da trn cc
hin tng v kt qu kinh t xy ra trong qu kh v li c s dng cho hin ti
v tng lai gn, trong chng cn chu tc ng bi nhiu nhn t khc. Do , cn
phi tnh n s tc ng ca cc nhn t tin hnh iu chnh ph hp vi tnh
hnh bin ng ca thc t, m bo tnh hin thc, tnh khoa hc ca cc ch tiu, gip
cho cng tc qun l t c hiu qu cao nht.

1.4. T chc cng tc phn tch v cc loi phn tch
Cng nh bt k cng tc no ca doanh nghip, cng tc phn tch ti chnh
cng cn c t chc mt cch c h thng v khoa hc thc hin c cc mc
tiu ca n. C th t chc cng tc phn tch thng bao gm 4 khu (giai don) c
bn sau y:
- Khu lp k hoch: Ni dung c bn ca khu ny bao gm: Ni dung, ch tiu
cn phn tch; khong thi gian m cc ni dung, ch tiu pht sinh (trong qu, nm
v.v...); thi hn bt u v kt thc v cui cng l ngi, n v thc hin.
- Khu su tm, la chn kim tra ti liu s liu. Tu thuc vo ni dung v ch
tiu phn tch m tin hnh su tm, la chn v kim tra s liu, ti liu sau y:
+ Ti liu k hoch, bao gm h thng cc nh mc kinh t k thut hin
hnh,cc mc tiu, ch tiu di hn v ngn hn do chnh doanh nghip t xc nh.
+ Ti liu hch ton, bao gm ti liu ca hch ton nghip v, hch ton thng k
v hch ton k ton, trong ch yu l hch ton k ton. C th phn tch ti chnh
doanh nghip cn s dng s liu, ti liu c rt ra t bo co kt qu hot ng kinh
doanh (mu s B02 - DN), Bng cn i k ton (mu s B01-DN), thuyt minh Bo co
ti chnh - mc chi tit mt s ch tiu trong bo co ti chnh (mu s B09-DN).
+ Ti liu ngoi hch ton, bao gm cc bin bn thanh tra, kim tra, kim ton,
cc bo co tng kt hot ng ca doanh nghipv.v.. V cc s liu, ti liu c su
tm la chn t nhiu ngun khc nhau nn cn kim tra xc nh tnh chnh xc,
tnh thng nht ca chng.
- Khu x l, tnh ton ch tiu v tin hnh phn tch. y l khu quan trng
nht ca cng tc phn tch, do cn c tin hnh theo phng php ph hp
m bo kt qu ca cng tc phn tch.
- Khu lp bo co phn tch: Kt thc cng tc phn tch, cn lp bo co phn
tch. Ni dung ch yu ca bo co phn tch bao gm:
+ Nhng kt lun c rt ra t cng tc phn tch.
+ Nhng nguyn nhn ch yu nh hng n cc kt qu kinh t ca doanh
nghip;
+ Nhng bin php c bn cn p dng khc phc c nhng tn ti qua,
ng vin v khai thc kh nng tim tng ca k sp ti.
* Cc loi phn tch: Tu theo mc ch v phm vi khc nhau, phn tch ti
chnh c th c phn thnh phn tch thc hin v phn tch d on; Trong phn tch
thc hin c th bao gm phn tch ton din v phn tch chuyn . Ni chung, phn
tch chuyn thng tin hnh thng xuyn (hoc nh k), cn phn tch ton din
ch c th tin hnh theo nh k. nng cao c gi tr ca nhng kt lun c rt
ra t phn tch, cn kt hp s dng cc kin thc ca cc mn hc c lin quan, nh
thng k, kinh t, ti chnh doanh nghip, k tonv.v... v p dng nhng thnh tu ca
cc phng tin k thut tnh ton hin i sao cho kt qu thu c ngy cng cao hn,
phc v tt nht cho cc mc tiu ca qun l doanh nghip.
Chng 2
Phn tch kt qu hot ng kinh doanh

Nh ngi ta bit, c rt nhiu i tc quan tm v s dng cc s liu c
phn nh trn cc bo co ti chnh ca doanh nghip, trong c bo co "kt qu hot
ng kinh doanh" - mu s B02-DN.
* Vi cc nh u t, v mc tiu ca h l li nhun, do h rt quan tm
n kt qu kinh doanh ca doanh nghip quyt nh tip tc hay ngng vic u t
vo doanh nghip (v d tip tc mua hay quyt nh bn tn phiu ca doanh nghip).
* Vi cc nh cho vay, h quan tm n kt qu hot ng kinh doanh ca
doanh nghip quyt nh cho vay hay t chi tn dng, bi v kt qu hot ng kinh
doanh ca doanh nghip l c s m bo hon tr c vn v li tin vay cho h.
* Vi cc nh cung cp, da vo kt qu hot ng kinh doanh, h nh gi
c kh nng thanh ton, kh nng tr n ca doanh nghip, do vy n l c s h
quyt nh c tip tc hay ngng vic cung cp (bn hng) thit b, vt t cho doanh
nghip;
* Vi c quan thu, kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip l c s
c quan thu xc nh c cc khon thu t doanh nghip, trong c thu thu nhp
doanh nghip; Vi cc c quan chc nng ca nh nc, thng qua kt qu hot ng
kinh doanh, h c cc quyt nh iu chnh cc c ch chnh sch ti chnh, c ch
qun l sao cho ph hp vi thc t sn xut kinh doanh ca doanh nghip, v d chnh
sch u i v Ti chnh - Tn dng, vic st nhp, c phn, bn, cho thu, gii th
doanh nghipv.v... Vi nhng ngi tham gia vo hot ng ca doanh nghip, ng
nhin kt qu hot ng kinh doanh trc tip lin quan n thu nhp ca h v.v...
* Vi bn thn doanh nghip:
Trong iu kin hin nay, ng nhin tn ti v pht trin, cc doanh nghip
phi bn c sn phm do doanh nghip sn xut ra. Vic bn c sn phm c ngha
l sn phm do doanh nghip lm ra c th trng chp nhn, do doanh nghip
s thc hin c gi tr v gi tr s dng ca sn phm, t mi c iu kin b
p c nhng chi ph b ra, tip tc qu trnh ti sn xut ca doanh nghip. Mt
khc, tn ti v pht trin, s tin thu v do bn sn phm phi ln hn s tin m
doanh nghip b ra sn xut v bn c sn phm . Ni cch khc, sn xut
kinh doanh ca doanh nghip phi c hiu qu tc l phi thu c li nhun. Nh vy,
li nhun phn nh kt qu cui cng ca hot ng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip. C c li nhun, doanh nghip mi thc hin c vic b xung thm vn, t
mi c iu kin m rng hot ng u t ti chnh v u t pht trin, to ra
nhng tin c bn tip tc nng cao hiu qu ca sn xut kinh doanh, ng thi
khng ngng ci thin i sng vt cht v tinh thn cho ngi lao ng, thc hin
c cc ngha v vi nh nc, gp phn vo s nghip cng nghip ho, hin i ho
ca ngnh ni ring, ca t nc ni chung. Vi tt c nhng ngha ni trn, ngi ta
thy rng cn thit phi tin hnh phn tch, nh gi kt qu hot ng kinh doanh ca
doanh nghip khi tin hnh phn tch ti chnh doanh nghip.
* Ni dung ch yu ca phn tch kt qu hot ng kinh doanh bao gm:
- Phn tch mi trng kinh doanh v tc ng ca n n kt qu hot ng
kinh doanh ca doanh nghip.
- Phn tch, nh gi khi qut kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
- Phn tch ch tiu li nhun bn hng.
* Ti liu ch yu dng phn tch:
- Bo co kt qu hot ng kinh doanh (mu s B.02-DN).
- Thuyt minh bo co ti chnh (mu s B.09-DN).
- Bo co chi tit v kt qu sn xut, chi ph v gi thnh sn phm, v tiu th
sn phm v.v...
Sau y s ln lt tin hnh phn tch cc ni dung ni trn.
2.1. Phn tch mi trng kinh doanh v tc ng ca n n cc quyt
nh sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Mi trng kinh doanh l tp hp nhng lc lng " bn ngoi" m cc doanh
nghip u phi tnh n khi xc nh chin lc kinh doanh, v cc doanh nghip
khng th l mt thc th c lp v hot ng ca n khng th t ng kn vi mi
trng kinh doanh. Mi trng kinh doanh ca doanh nghip thng a dng, sinh ng
v s bin ng ca n c th tc ng tch cc hoc tiu cc n kt qu kinh doanh
ca doanh nghip. Do vy cn thit phi phn tch mi trng kinh doanh thng qua
gip cho cc nh qun l c th d on c kh nng c th xy ra hng cho
doanh nghip ng ph c kp thi, trnh c nhng ri ro khng cn thit cho hot
ng sn xut kinh doanh ca mnh.
Nh ngi ta bit, cu hi u tin t ra vi cc nh qun l l v chin lc
sn phm. C th trong giai on hin ti, u l sn phm ch yu ca doanh nghip v
trong tng lai, hng pht trin sn phm mi ca doanh nghip nh th no... tr
li cu hi , cn thit phi nghin cu, phn tch cc vn sau y:
- Vn th trng tiu th sn phm ca doanh nghip;
- i th cnh tranh v kh nng cnh tranh ca doanh nghip;
- Quan h vi cc nh cung cp;
- Cc yu t v chnh tr, kinh t, t nhin, x hi, vn ho, khoa hc k thut v.v...
* Trc ht l vn th trng tiu th sn phm: Trc khi quyt nh v
qui m, khi lng, cht lng, chng loi, mu m sn phm cn sn xut kinh doanh
th phi bit r khch hng ca doanh nghip l ai (i tng phc v ca doanh
nghip). V d nu ngi tiu dng thuc cc khu th c thu nhp cao th vn ch
yu i vi h l mu m, cht lng v tnh nng ca sn phm, cn gi c ca sn
phm c cao hn, h vn chp nhn c. Trong trng hp ny, cc doanh nghip cn
phi u t chiu su, hin i ho thit b, s dng cng ngh cao, tm ngun cung cp
nguyn liu ng chng loi m bo cht lng, s dng i ng lao ng c tay ngh
to ra sn phm c cht lng cao, mu m p, chng loi phong ph. Trng hp
ngi tiu dng thuc vng nng thn, min ni, kinh t chm pht trin, thu nhp tin
t thp, khi h quan tm ch yu n gi bn ca sn phm. Trng hp ngi tiu
dng l cc c quan, t chc, tp th th cc yu t gi c, th hiu khng phi l trng
yu; Trng hp ngi tiu dng l cc nh bun, nhu cu ca h thng rt ln v h
mua bn kim li, do h quan tm n tt c cc yu t c lin quan ni trn.
Trng hp doanh nghip sn xut sn phm xut khu th yu cu v cht lng,
qui cch, mu m, bao b ng gi v thi hn giao hng i hi doanh nghip phi tun
th nghim ngt theo hp ng k kt. Cui cng nu ngi tiu dng l cc doanh
nghip khc, sn phm ca ta li l nguyn liu ca h th ci h quan tm li l s
lng, cht lng v gi c ca sn phm. Nh vy tu thuc vo i tng phc v m
doanh nghip c cc quyt nh thch ng kp thi, sao cho va p ng c nhu cu
ca ngi tiu dng, va tng c li ch cho bn thn doanh nghip.
* V i th cnh tranh v kh nng cnh tranh ca doanh nghip.
Trong nn kinh t th trng, cnh tranh l xu th tt yu m cc doanh nghip
u phi chp nhn. i th cnh tranh l cc doanh nghip hin ti cng sn xut v
tiu th sn phm cng loi v cc doanh nghip s hnh thnh tng lai gn, bao gm
c doanh nghip trong v ngoi nc. S lng cc doanh nghip cng loi hnh sn
xut cng nhiu, qui m cng ln th mc cnh tranh cng khc lit, v th ngi ta
mi ni "thng trng l chin trng".
Sc mnh ca cnh tranh c th hin thng qua cht lng, mu m, gi tr s
dng, gi bn ca sn phm cng nh thng qua phng thc bn, hnh thc bn, phng
php tip th, qung co v.v.... Hot ng trong mi trng cnh tranh i hi doanh nghip
phi tm bin php gim chi ph, nng cao cht lng, thng xuyn ci tin mu m,
thay i c cu mt hng, tm kim th trng mi v cui cng nng cao kh nng cnh
tranh ca doanh nghip, cn xy dng v bo v c thng hiu ca doanh nghip.
* V quan h vi cc nh cung cp: tin hnh sn xut ( p ng u vo),
doanh nghip cn xc lp mi quan h thng xuyn tin cy vi cc nh cung cp, bao gm
cc nh cung cp thit b, vt t, lao ng, tin vn, thng tin v.v.... Mi quan h cng rng,
mc cng bn vng th tnh n nh ca u vo cng cao v do n l tin rt quan
trng m bo cho sn xut kinh doanh ca doanh nghip n nh v pht trin.
* V cc yu t thuc mi trng v m:
- Yu t chnh tr: Tuy tin hnh hot ng kinh doanh, nhng kt qu ca hot
ng kinh doanh li tu thuc khng nh vo yu t chnh tr. l s n nh v chnh
tr, vai tr ca nh nc trong nn kinh t th trng, cc quan im, cc chnh sch, ch
ca nh nc v hi nhp, v u t ca nc ngoi, v ti chnh, tn dng, gi c,
thu v.v... Nhn thc c cc yu t ni trn s gip cho doanh nghip xc nh c
gii hn ca hnh lang php l, t a ra c cc quyt nh thch hp cho hot
ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. (V d khi nh nc a ra cc bin php
m bo an ton giao thng, gim lng xe my lu thng trn ng th cc nh sn
xut xe my cn xc nh li qui m sn xut v c cu mt hng cho ph hp).
- Yu t kinh t: V sc mua c tc ng rt ln n kt qu sn xut kinh doanh, do
khi quyt nh m rng hay thu hp qui m sn xut kinh doanh, quyt nh u t chiu
su hay quyt nh thay i c cu mt hng sn xut kinh doanh, cc nh qun l doanh
nghip u phi tnh n yu t kinh t hin thi, nh tc tng trng ca ngnh, ca ton
b nn kinh t, chnh sch li sut ngn hng, chnh sch khuyn khch hay hn ch u t
vo mt lnh vc no , vic i mi c ch qun l i vi doanh nghip nh nc v.v...
- Yu t t nhin: Tu thuc vo c im ca sn phm, cc nh qun l phi tnh
n ngun lc v ti nguyn thin nhin v n l yu t c bn m bo cung cp u
vo, nh in nc, du m, qung, rng, t aiv.v.... Mt khc, bo v mi trng sinh
thi, cc doanh nghip cn c quyt nh la chn thit b, cng ngh sn xut ph hp
trong qu trnh sn xut n m bo c cc tiu chun do v sinh mi trng qui nh.
- Yu t vn ho, x hi: V i tng phc v ca doanh nghip suy n cng
u l nhu cu tiu dng ca con ngi, do vy cc quyt nh lin quan n sn xut
u phi tnh n yu t vn ho v x hi. Yu t ny bao gm: s gia tng v dn s,
c cu v vic phn b dn c, thi quen, truyn thng vn ho v tiu dng, vn th
hiu tiu dng, nhn thc, thi ca con ngi trc cuc sng hin ti, cc quan
nim, li sng v cc gi tr vn ho, o c x hi v.v...Cc yu t ni trn s nh
hng khng nh n cc quyt nh sn xut v s lng c cu, cht lng, mu m
ca sn phm.
- Yu t khoa hc k thut: Ngy nay, khoa hc k thut ang pht trin vi tc
rt nhanh, do vy khng b lc hu, tng kh nng cnh tranh, cc doanh
nghip cn c bit ch n yu t khoa hc k thut c quyt nh ng n trong
vic la chn thit b, cng ngh, vic ng dng cc tin b ca khoa hc k thut vo
sn xut to ra bc thay i c bn v cht lng, mu m, tng nng sut lao ng,
gim chi ph u vo, tng kh nng cnh tranh cho doanh nghip.

2.2. Phn tch, nh gi khi qut kt qu hot ng kinh doanh ca doanh
nghip v cc nhn t ch yu nh hng n n.
2.2.1 nh gi chung kt qu hoat ng kinh doanh
Theo ch qui nh hin hnh, cc ch tiu ch yu ca bo co kt qu hot
ng kinh doanh ca cc doanh nghip bao gm:
- Doanh thu bn hng v cung cp dch v;
- Cc khon gim tr;
- Doanh thu thun;
- Gi vn hng xut bn;
- Doanh thu hot ng ti chnh;
- Chi ph ti chnh;
- Chi ph bn hng;
- Chi ph qun l doanh nghip;
- Li nhun thun t hot ng kinh doanh;
- Thu nhp khc;
- Chi ph khc;
- Li nhun khc v cui cng l;
- Tng li nhun trc thu.
Da vo mu s bo co ni trn, ngi ta nhn thy rng, tng s li nhun
trc thu tu thuc vo 9 nhn t nh hng, trong nhn t doanh thu bn hng v
cung cp dch v, doanh thu hot ng ti chnh, thu nhp khc, l nhng nhn t nh
hng (tc ng) thun chiu, cn cc nhn t: cc khon gim tr, gi vn ca hng
xut bn, chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip, chi ph ti chnh, chi ph khc
u tc ng ngc chiu n tng s li nhun trc thu.
* Trc ht l doanh thu bn hng v cung cp dch v.
Doanh thu bn hng v cung cp dch v phn nh s tin thu c hoc s thu
c v bn sn phm hng ho v cung cp dch v ca doanh nghip cho khch hng,
bao gm c khon ph thu v ph thu thm ngoi gi bn (nu c).
Nh trn ch r, nhn t ny nh hng thun chiu n tng li nhun
trc thu, do vy doanh nghip cn tm mi bin php tng doanh thu bn hng v
cung cp dch v.
Nh ngi ta bit, doanh thu tu thuc vo khi lng hng ho (dch v) bn ra
v gi bn ca n. Trong iu kin hin nay, khi cnh tranh ngy cng tr nn khc lit
th tr nhng hng ho v dch v do nh nc qui nh gi bn, ni chung gi bn bin
ng l tu thuc vo th trng v c xu hng gim. Do vy tng doanh thu bn
hng v cung cp dch v, cc doanh nghip ch c th p dng nhng bin php ch
yu tng c khi lng ca hng ho (dch v) bn ra. Vic tng hay gim khi
lng hng ho (dch v) bn ra n li tu thuc vo vic tng hay gim khi lng,
cht lng ca sn xut v tu thuc vo kt qu cng tc bn hng ca doanh nghip.
* i vi cc khon gim tr:
Cc khon gim tr, theo qui nh hin hnh bao gm:
- Chit khu thng mi;
- Gim gi hng bn;
- Tr gi hng bn b tr li;
- Thu xut khu, thu tiu th c bit, thu gi tr gia tng tnh theo phng
php trc tip.
+ Chit khu thng mi pht sinh khi khch hng mua vi khi lng ln; Nh
vy gim chit khu thng mi th phi hn ch khch hng mua hng vi khi lng
ln, iu l tri vi yu cu ca cng tc qun l sn xut kinh doanh ni chung, qun
l bn hng ni ring. Ni cch khc, tng doanh thu bn hng, cn khuyn khch
ngi mua vi khi lng ln, do chit khu thng mi s c xu hng tng ln.
+ i vi gim gi hng bn: Trong iu kin cnh tranh ngy cng khc lit,
chim lnh c th trng nhm tng c doanh thu, cc doanh nghip thng s
dng gi bn nh l mt cng c quan trng. Do vy xu hng thc t l cnh tranh
cng khi lit, gi bn ca sn phm cnh tranh cng c xu hng gim. Ni cch khc,
trong iu kin hin nay, tng doanh thu, khng th p dng bin php tng gi bn
m ngc li, cn thc hin chnh sch gim gi. i vi hng bn b tr li, y l
nhng hng ho khng tho tmn c nhu cu ca ngi tiu dng, khng ph hp vi
nhng iu khon trong hp ng, nh cht lng khng m bo, mu m khng ph
hp, giao hng khng ng thi hn v.v... Ni chung trong kinh doanh, cn hn ch,
loi tr pht sinh ca yu t ni trn v n lm gim uy tn ca doanh nghip trn
thng trng.
+ i vi cc loi thu: Theo lut nh, np thu l ngha v ca doanh nghip
i vi nh nc, do khng th trn lu thu tng doanh thu.
Qua phn tch chi tit trn, c th rt ra kt lun rng khng th a ra cc
quyt nh gim cc khon gim tr (tr tr gi hng bn b tr li) tng doanh thu
bn hng cho doanh nghip.
* i vi gi vn ca hng xut bn: nh hng ca nhn t ny l ngc
chiu n li nhun bn hng. Trong cc doanh nghip sn xut, gi vn ca hng xut
bn chnh l gi thnh sn xut ca sn phm xut kho. Nh vy, y l nhn t ch yu
lm tng (gim) li nhun bn hng ca doanh nghip, do n l trng im ca cng
tc qun l sn xut kinh doanh ni chung, qun l li nhun ni ring. Nhn t ny s
c phn tch chi tit v c th hn khi phn tch ch tiu li nhun bn hng.
* i vi doanh thu hot ng ti chnh: Vic pht sinh doanh thu hot ng
ti chnh s lm tng doanh thu bn hng v cung cp dch v, do n l yu t lm
tng li nhun thun t hot ng kinh doanh.
Trong iu kin hin nay, i vi cc doanh nghip va v nh, thu nhp hot
ng ti chnh cn chim t trng nh v n c xu hng tng dn trong tng lai.
* i vi chi ph ti chnh: Vic pht sinh chi ph ti chnh l ngc chiu vi
ni dung pht sinh doanh thu hot ng ti chnh, ngha l nu hot ng ti chnh b l
th chnh l cc khon chi ph ti chnh v n s lm gim li nhun thun t hot
ng kinh doanh.
* i vi chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip
i vi doanh nghip sn xut kinh doanh, chi ph bn hng v chi ph qun l
doanh nghip l yu t cu thnh gi thnh ton b ca sn phm tiu th. i vi cc
doanh nghip c hot ng ti chnh v hot ng khc th chi ph qun l doanh nghip
c lin quan n cc hot ng ni trn v khi cn phn b cho tng hot ng, c th
da vo doanh thu ca tng hot ng. Cc loi chi ph ni trn khi pht sinh u lm
gim kt qu kinh doanh ca doanh nghip.
* i vi thu nhp khc: Vic pht sinh thu nhp khc s l iu kin tng li
nhun khc, n bao gm thu t nhng bn, thanh l ti sn c nh, thu tin pht, thu n
kh i, thu c hon li, tin thng, qu biu, thu nhp kinh doanh b b st hoc cha
ghi s k ton ca nm trc. Thc t cc khon thu ni trn cng chim t trng khng
ng k ca cc doanh nghip, do khng phi l trng im ca cng tc qun l.
* i vi chi ph khc: y l nhng chi ph ca cc hot ng ngoi hot ng
sn xut kinh doanh, nh l do cc s kin hay nghip v ring bit vi hot ng thng
thng ca doanh nghip, chi ph b b st ca k trcv.v. v ni chung n pht sinh
ngc chiu vi s pht sinh ca thu nhp khc. Nhn t ny nh hng ngc chiu
n kt qu kinh doanh.
* V v d phn tch: Gi nh ti Cng ty X c cc s liu nh sau:
(n v: 1 triu ng)
Ch tiu
D kin
(k hoch)
Thc hin
1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v 50.000 52.000
2. Cc khon gim tr
Trong : Chit khu thng mi
2.000
2.000
2.500
2.500
3. Gi vn ca hng xut bn 38.000 39.500
4. Doanh thu hot ng ti chnh 1.000 1.200
5. Chi ph ti chnh 800 900
6. Chi ph bn hng 2.000 2.050
7. Chi ph qun l doanh nghip 3.000 3.050
8. Thu nhp khc - 250
9. Chi ph khc - 150
10. Tng li nhun trc thu 5.200 5.300
Da vo s liu ca Bng 2.1 ta c th lp bng phn tch nh sau:
(Bng 2.2.)
Ch tiu
D
kin
(K
hoch)
Thc
hin
Chnh lch (+ -) Lm
tng (+)
gim (-)
li
nhun
S tin
(tr)
%
1. Doanh thu n hng v cung cp
dch v
50.000 52.000 +
2.000
+ 4 + 2.000
2. Cc khon gim tr.
- Trong : Chit khu thng
mi
2.000
2.000
2.500
2.500
+ 500
+ 500
+ 25
(+25)
- 500
(- 500)
3. Gi vn ca hng xut bn 38.000 39.500 +
1.500
+ 3,94 - 1.500
4. Doanh thu hot ng ti chnh 1.000 1.200 + 200 + 20 + 200
5. Chi ph ti chnh 800 900 + 100 + 12,5 - 100
6. Chi ph bn hng 2.000 2.050 + 50 + 2,5 - 50
7. Chi ph qun l doanh nghip 3.000 3.050 + 50 + 1,66 - 50
8. Thu nhp khc - 250 + 250 - + 250
9. Chi ph khc - 150 + 150 - - 150
10. Tng li nhun trc thu 5.200 5.300 + 100 + 1,92 -
Cn c vo cc s liu ca bng 2.2 ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
- So vi mc tiu t ra (d kin), tng s li nhun trc thu trong k tng
100 triu ng, vi t l tng l 1,92%. Vic tng c tng s li nhun trc thu s
to iu kin thun li n v thc hin cc mc tiu kinh t x hi khc, nh np
ngn sch, trch lp cc qu, b xung thm vn, ci thin i sng vt cht v vn ho
cho ngi lao ng. nh gi chnh xc, c th kt qu ni trn, cn da vo mc
v tnh cht nh hng ca tng nhn t.
- Trc ht, vic tng doanh thu bn hng v cung cp dch v trong k 2000
triu ng, iu kin cc nhn t khc khng i lm tng tng ng tng li nhun
trc thu l 2000 triu ng. Xt v mc th y l nhn t ch yu lm tng li
nhun trong k. Xt v tnh cht, ta thy vic tng doanh thu phn nh kt qu tng c s
lng v cht lng ca sn xut, ng thi n v t chc ti cng tc bn hng, do
n l tc ng ca nhn t ch quan.
- Cc khon gim tr trong k tng 500 triu ng lm gim li nhun tng
ng l 500 triu ng. Theo ti liu cho th y l s tng ca chit khu thng mi,
chng t khi lng hng ho bn bun trong k tng v do vic gim li nhun
ni chung, li nhun bn hng ni ring l ng nhin.
- Gi vn ca hng xut bn trong k tng 1500 triu ng lm gim tng ng
li nhun trong k l 1500 triu ng. Xt v mc th y l nhn t ch yu lm gim
li nhun ca n v. Thc cht nh hng ca nhn tt ny l nh hng ca gi thnh sn
xut; nh vy c th suy ra rng gi thnh sn xut trong k tng hay l n v qun
l, s dng cha hp l lao ng, vt t, tin vn trong qu trnh sn xut. c nh gi
chnh xc, c th hn, cn thit phi i su phn tch i vi gi thnh theo tng khon mc,
qua mi bit c nguyn nhn no lm tng gi thnh, t mi c cc quyt nh
thch hp ca qun l. Vic phn tch ni trn s c tin hnh ni dung tip theo.
- Doanh thu hot ng ti chnh tng 200 triu ng lm tng li nhun tng
ng 200 triu ng; nh gi c c th, chnh xc tc ng ca nhn t ny, cn
da vo ti liu hch ton chi tit xc nh c ni dung cu thnh ca ch tiu ni
trn, v doanh thu hot ng ti chnh nh cp phn trc n bao gm rt nhiu
cc yu t c ngun gc pht sinh khc nhau, do vic nh gi cng khc nhau, v d
li tin vay, li tin gi, li bn hng tr chm, thu nhp do cho thu ti sn, li tc, c
tc c chia, thu nhp v hot ng u t, chnh lch t gi...
- Chi ph ti chnh trong k tng 100 triu ng lm gim li nhun tng
ng 100 triu ng. Nu so vi thu nhp t hot ng ti chnh th kt qu ca hot
ng ti chnh vn mng li li ch cho doanh nghip, c th lm tng tng s li nhun
l 100 triu ng (100tr = + 200 tr - 100 tr). Nh vy xu hng trn cn tip tc
ng vin v khai thc trong k ti.
- Chi ph bn hng trong k tng 50 triu ng, chi ph qun l doanh nghip
cng tng 50 triu ng lm li nhun gim tng ng 100 triu ng; Vic tng chi
ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip cng phn nh vic qun l s dng lao
ng, vt t, tin vn trong qu trnh sn xut kinh doanh ni chung, qu trnh bn hng
ni ring l cha hp l. Phi da vo ti liu hch ton chi tit ca cc yu t ni trn
bit c c th chi ph tng ni dung no, v d chi ph tin lng, chi ph
qung co, chi ph vn phng v.v..., t mi c kt lun chnh xc v c th hn v
mi c cc quyt nh qun l thch hp.
- Trong k pht sinh thu nhp khc l 250 triu ng, chi ph khc l 150 triu
ng, t lm tng li nhun trc thu tng 100 triu ng; y cng l xu hng
tch cc cn c ch ng vin v khai thc trong k ti.
Tm li, qua phn tch chi tit trn, c th i n kt lun nh sau:
Vic tng c tng li nhun trc thu trong k ti ch yu l do n v tng
c doanh thu bn hng. nh gi chnh xc tc ng ca nhn t ny, cn tip tc i
su phn tch lm r, trong tng s tng th bao nhiu l tng khi lng, bao
nhiu l do iu chnh gi bn, t mi c cc quyt nh qun l thch hp tng
c kt qu kinh doanh mt cch tch cc v bn vng. Mt khc, nhn t ch yu lm
gim li nhun trong k li l vic tng gi vn ca hng xut bn, cng chnh l gi thnh
sn xut thc t tng, do vy cng cn tip tc i su phn tch lm r trong tng s
tng ca gi thnh th tng c th khon mc chi ph no v v sao khon mc li
tng, t mi c cc bin php thch hp, cn thit hn ch, loi tr c tc ng
ca cc nhn t tiu cc (lm tng gi thnh) ng vin v khai thc c tc ng ca
cc nhn t tch cc (lm gim ga thnh) vi mc ch cui cng l tng c li nhun
cho n v. Nhng vn nu trn s c nghin cu, phn tch ni dung tip theo.
2.2.2. Phn tch cc nhn t ch yu nh hng n kt qu kinh doanh.
2.2.2.1. Phn tch doanh thu bn hng.
Doanh thu v bn hng (k hiu l D) l doanh thu m doanh nghip c hng
(sau khi loi tr cc khon gim tr ra khi doanh thu bn hng). Ni mt cch c
th hn, y l s tin m doanh nghip thu c (hoc s thu c) do bn nhng
sn phm do doanh nghip sn xut ra, do n c th c xc nh nh sau:
D =
1
n
i
Sli gi
=

Da vo cng thc xc nh ni trn, ta nhn thy doanh thu tu thuc vo hai
nhn t nh hng c th.
- S lng (khi lng) hng ho bn ra.
- Gi bn bnh qun n v ca hng bn ra.
Nh vy, tng doanh thu, ngi ta c th p dng cc bin php tng c
s lng hng ho bn ra v tng gi bn ca hng ho bn ra.
Nhng trong iu kin hin nay, khi cnh tranh ngy cng tr nn khc lit th gi
bn ca hng ho cnh tranh li c xu hng gim v thc t cho thy, chim lnh th
trng, cc doanh nghip thng s dng gi bn nh l mt cng c ch yu. H da
vo tm l ca ngi tiu dng, s dng chiu bi "h gi" nhn cc "ngy n", "ngy kia"
khuyn mi v i khi h thc hin s cnh tranh khng lnh mnh bng chiu di "h
gi" khng ph hp vi thc t. Nh vy, trong iu kin nh phn tch trn, cc doanh
nghip khng th p dng bin php tng gi tng doanh thu bn hng m bin php
ch yu cn p dng ch c th l tng c s lng (khi lng) hng ho bn ra.
tng c s lng (khi lng) hng ho bn ra, vn c bn t ra phi
nm c vic tng (gim) s lng hng ho bn ra tu thuc ch yu vo nhng
nguyn nhn no, trn c s xc nh c nhng nguyn nhn ch yu lm tng (gim)
s lng hng ho bn ra, ngi ta mi a ra c cc quyt nh iu chnh thch
hp, kp thi hn ch, loi tr c tc ng ca nguyn nhn, nhn t lm gim,
ng vin v pht huy c tc ng ca nguyn nhn, nhn t lm tng, thng qua
m lm tng c doanh thu bn hng cho doanh nghip.
* Phn tch nhng nguyn nhn ch yu nh hng n s lng (khi
lng) hng ho bn ra.
Sn phm do doanh nghip sn xut ra bn c hay khng bn c l tu
thuc vo tc ng ca rt nhiu cc nguyn nhn khc nhau v c th khi qut li
thnh 3 loi (nhm) nguyn nhn ch yu sau y:
- Mt l thuc v bn thn doanh nghip (k bn).
- Hai l tu thuc vo ngi mua (th trng).
- Ba l tu thuc vo tc ng ca Nh nc.
Sau y s ln lt phn tch nhm cc nguyn nhn ch yu lm tng (gim) s
lng hng ho bn ra.
* Trc ht l nhng nguyn nhn thuc v bn thn doanh nghip.
- Thuc v bn thn doanh nghip, trc ht l tu thuc vo kt qu ca khu
sn xut c v s lng, cht lng ca sn phm, chng loi mt hng, mu m sn
phm v thi hn ca sn xut.
- Th hai: Khi c lc lng hng ho bn ra vi cht lng cao, chng
loi phong ph, mu m p th vic bn c sn phm hay khng bn c l tu
thuc vo cc phng tin vt cht m bo cho cng tc bn hng, nh h thng kho,
ca hng, i l, phng tin vn chuyn, bao b ng gi, phng tin cn, ong, m
v.v..).
Th ba l tu thuc vo phng thc bn, hnh thc bn v i theo n l i ng
nhng ngi lm cng tc bn hng;
- Cui cng, tu thuc vo bn thn doanh nghip l cng tc thng t,
qung co, tip th v.v...


* Nhng nguyn nhn ch yu thuc v ngi mua:
- Nguyn nhn u tin thuc v ngi mua l sc mua ca dn c m sc mua
ca dn c li tu thuc vo thu nhp ca h. Nh phn trc ch r, doanh nghip
phi xc nh trc i tng phc v ca doanh nghip l ai (bn cho ai) quyt nh
u t ng hng v mang hng n ng a ch.
- Nguyn nhn th hai thuc v ngi mua l thi quen, truyn thng v th hiu
tiu dng ca tng vng dn c, ca tng tng lp x hi. Tuy nhin, tu thuc vo iu
kin c th ca tng tng lp x hi, ca tng vng dn c v tu thuc vo trnh
pht trin v kinh t - x hi, thng qua cng tc bn hng, ngi bn (doanh nghip) c
th thay i c thi quen tiu dng c, to ra thi quen mi v hng th hiu tiu
dng ph hp hn vi thc t ca x hi.
* Nhng nguyn nhn ch yu thuc v Nh nc:
Nh ta u bit, d thc hin c ch qun l no th Nh nc vn c vai tr rt
quan trng, tc ng tch cc hoc tiu cc n c ngi bn v ngi mua thng qua
cc chnh sch ban hnh. C th tc ng ca Nh nc bao gm:
- Chnh sch tiu dng;
- Chnh sch thu;
- Chnh sch gi.
Cc chnh sch ni trn c th khuyn khch, c th hn ch tiu dng, do s
tc ng trc tip n kt qu bn hng ca doanh nghip. Qua phn tch chi tit cc
nguyn nhn ch yu thuc v bn thn doanh nghip, thuc v ngi mua, thuc v
Nh nc, ngi ta nhn thy chng c mi lin h rt mt thit vi nhau. V d gia s
lng, cht lng ca sn phm c lin quan mt thit n phng thc bn, hnh thc
bn, nhn vin bn hng, n cng tc thng tin qung co, n sc mua, th hiu tiu
dng v cc chnh sch ca Nh nc. Thng qua vic nhn thc c tc ng ca cc
nguyn nhn ni trn, ngi qun l s a ra c cc quyt nh iu chnh thch hp
kp thi tng c s lng hng ho bn ra, t tng c doanh thu v li
nhun cho doanh nghip.
2.2.2.2. Phn tch gi vn hng xut bn.
* i vi doanh nghip sn xut
Nh ngi ta bit, thc cht nh hng ca gi vn hng xut bn chnh l nh
hng ca gi thnh sn xut sn phm bn ra, do vic tng (gim) gi vn hng xut
bn l do vic tng (gim) gi thnh sn xut to ra, cho nn thc cht ca phn tch gi
vn li l phn tch gi thnh sn xut. i vi cc nh qun l, nhng cu hi t ra
cn c lm r l:
- Mt l trong k, gi thnh thc t tng hay gim (so vi k trc, so vi s
kin).
- Hai l gi thnh thc t tng (gim) l loi sn phm (mt hng) no?
- Ba l loi sn phm (mt hng) , gi thnh tng (gim) c th khon mc
no v nguyn nhn no; nhn t no lm tng (gim) khon mc nu v.v.., c
vy ngi qun l mi a ra c cc quyt nh iu chnh thch hp, kp thi hn
ch, loi tr c tc ng ca cc nhn t lm tng, ng vin v pht huy nh hng
ca nhn t lm gim, thng qua m tit kim c chi ph, h gi thnh, gim gi
vn ca hng xut bn v tng c li nhun bn hng cho doanh nghip.
Qua nghin cu, ngi ta thy rng tr li cu hi mt v cu hi hai, ch cn
so snh gia gi thnh thc t k ny vi gi thnh thc t k trc (hoc d kin - k k
hoch) ca ton b sn phm, ca tng loi sn phm v thng qua s bit c tc
ng c th ca n n li nhun bn hng, ngha l vic tng gi thnh s lm gim
tng ng li nhun v ngc li. Nhng p ng yu cu ca qun l gi thnh ni
chung, qun l vic s dng lao ng, vt t, tin vn trong qu trnh sn xut ni ring,
cn phi tr li c th cu hi th ba. Mun vy cn thit phi phn tch chi tit gi
thnh theo khon mc. Ni cch khc, vic phn tch gi thnh sn xut sn phm xut
bn ch tp trung v gii hn vic phn tch gi thnh theo khon mc.
Theo qui nh hin hnh, nu phn loi theo mc ch v cng dng ca chi ph
th chi ph sn xut c phn thnh 3 khon mc:
- Chi ph nguyn vt liu trc tip.
- Chi ph nhn cng trc tip v
- Chi ph sn xut chung.
(i vi doanh nghip xy lp, do c th ca n, ngoi 3 khon mc ni trn,
gi thnh sn phm xy lp cn bao gm khon mc chi ph s dng my thi cng).
Nh vy 3 khon mc ni trn c mc ch, cng dng, ngun gc pht sinh
khc nhau, do yu cu qun l i vi tng khon mc cng khng ging nhau.
Trong tng gi thnh cng nh trong gi thnh n v ca sn phm, chi ph
nguyn vt liu thng chim t trng ln nht, do vic tit kim chi ph nguyn vt
liu s gp phn quyt nh n vic tit kim ton b chi ph sn xut ni chung v h
gi thnh sn phm ni ring. Do vy qun l chi ph nguyn vt liu tr thnh trng
im ca cng tc qun l gi thnh v khi tin hnh phn tch gi thnh theo khon
mc, trc ht cn tin hnh phn tch chi ph nguyn vt liu trong gi thnh sn phm.
2.2.2.2.1. Phn tch chi ph nguyn vt liu trong gi thnh.
* Mc ch phn tch:
i vi cc nh qun l, mc ch ca phan tch chi ph v nguyn vt liu l
trong thc t sn xut sn phm, n v qun l, s dng nguyn vt liu tit kim
hay lng ph, nguyn nhn, nhn t no nh hng n kt qu ni trn, t ngi
ta c cn c khoa hc a ra cc quyt nh qun l thch hp kp thi nhm tit
kim c chi ph v nguyn vt liu ni ring, chi ph sn xut ni chung.
Nh ngi ta bit, mi loi sn phm (mt hng) thng c ch to t nhng loi
vt liu khc nhau, vi mc tiu hao v gi xut dng khc nhau; mi doanh nghip li sn
xut nhiu loi sn phm (mt hng) khc nhau, do khng th tin hnh phn tch cng
mt lc tt c chi ph nguyn vt liu ca ton b sn phm m phi tin hnh phn tch chi
ph nguyn vt liu trong gi thnh ca tng sn phm (mt hng), sau mi tng hp li
thnh ton b chi ph nguyn vt liu trong gi thnh sn phm ca doanh nghip.
* Ch tiu phn tch.
i vi tng loi sn phm (mt hng), chi ph vt liu tnh trong gi thnh c
k hiu l Cv v n c xc nh theo cng thc tng qut sau y.
C
v
= SL x
1
n
i
i
i
x F
g
m
=

E

Trong :
- SL l s lng sn phm;
- m
i
l mc tiu hao bnh qun ca tng loi vt liu cho mt loi sn phm;
- g
i
l gi bnh qun ca tng loi vt liu xut dng;
- F l gi tr t ph liu thu hi (nu c)
* Trnh t v phng php phn tch: Tin hnh phn tch chi ph vt liu trong
gi thnh theo cc bc c th sau y:
* Bc 1: Xc nh ch tiu k hoch (k gc).
T cng thc tng qut ca ch tiu, nu thay k k hoch s xc nh ch tiu k
hoch; nhng trong thc t, ngi ta khng s dng khon chi k hoch lm chun
cho vic so snh m li s dng khon chi k hoch iu chnh theo sn lng thc
t ca sn phm nhp kho. Bi v nh mc ch ca phn tch ch r, ngi ta mun
bit trong thc t sn xut, n v s dng tit kim hay lng ph nguyn vt liu,
nguyn nhn no dn n hin tng ni trn v bng cch no khc phc c
hin tng ... Vic s dng lng ph hay tit kim nguyn vt liu s c phn nh
s bin ng ca mc tiu hao v nguyn vt liu m theo cng thc tnh chi ph
nguyn vt liu tnh trong gi thnh th mc tiu hao l nhn t cht lng, cn sn
lng sn phm sn xut v nhp kho li l nhn t s lng, do vy nh ni dung
chng 1 cp, khi nghin cu s bin ng ca nhn t cht lng (mc tiu hao)
th nhn t s lng (sn lng sn phm nhp kho) c nh k thc t.
Khon chi vt liu k k hoch iu chnh theo sn lng nhp kho thc t - k
hiu l C

Vk
c xc nh nh sau:
F g
m
Sl C
d
k
ki
ki
n
i
d
vk
=
E
=
. .
1
1

Trong : F
k

l gi tr ph liu thu hi k hoch cng c iu chnh theo sn

lng thc t.
F
k

=
F
k
. Sl
1
Sl
k
* Bc 2: Xc nh ch tiu thc t:
Khon chi vt liu tnh trong gi thnh k thc t xc nh nh sau:
F g
m
Sl C
i
i
n
i
v 1
1
1
1
1 1
. . =
E
=

* Bc 3: Xc nh kt qu ca vic thc hin ch tiu:
S dng phng php so snh, ta c:
A
CV
= C
v1
- C

Vk
; Mt cch chi tit, ta c:
A
CV
=
F g
m
Sl F g
m
Sl
d
k
ki
ki
n
i
i
i
n
i
+
E E
= = 1
1 1
1
1
1
1
; Hay l
A
CV
= ( )
F F g
m
Sl g
m
Sl
d
k
ki
ki
n
i
i
i
n
i

E E
= =
1
1
1
1
1
1
1
)
(
;
* Bc 4: Xc nh cc nhn t nh hng:
T cng thc xc nh ca ch tiu v thng qua kt qu so snh ca bc 3,
ngi ta nhn thy khon chi vt liu trong gi thnh thay i trc ht tu thuc vo s
bin ng ca 3 nhn t:
- Mc tiu hao v nguyn vt liu;
- Gi ca vt liu xut dng v
- Gi tr ph liu thu hi (nu c).
Mt khc ngi ta nhn thy rng, trong thc t v nhiu nguyn nhn khc nhau,
tin hnh sn xut, doanh nghip phi s dng vt liu thay th. Mi loi vt liu khi
a vo sn xut c mc tiu hao v gi xut dng khc nhau, do nu dng vt liu c
mc tiu hao thp, gi r hn thay th trong sn xut th khon chi vt liu trong k s
gim v ngc li. Nh vy trong thc t, khon chi ca vt liu trong k tng ln hay
gim i l tu thuc vo tc ng ca 4 nhn t nh nu trn. Cc nhn t nh hng
ny c mi quan h khc nhau vi ch tiu phn tch, do bng cc phng php thch
hp, ngi ta c th xc nh c mc nh hng ca tng nhn t. C th ta c:
- Do nh hng ca mc tiu hao :
A ( )
g
m m
Sl
ki
ki i
n
i
m . .
1
1
1
=
E
=

- Do nh hng ca gi vt liu xut dng:
A ( )
g g
m
Sl
ki i
i
n
i
g =
E
=
1
1
1
1
.
- Do nh hng ca gi tr ph liu thu hi.
A
F
= - (F
1
- F
k

);
- Do nh hng ca vt liu thay th (Vt)
A
Vt =

Khon chi thc t ca vt liu
c thay th (C
1
)
-
Khon chi k hoch iu chnh ca vt
liu b thay th (Cb
k

)
* Bc 5: Phn tch thc cht nh hng ca tng nhn t.
- i vi nhn t mc tiu hao v nguyn vt liu:
+ Xt v mc : Quan h ca nhn t mc tiu hao vi khon chi vt liu trong gi
thnh l quan h tch s, do vy nhn t ny nh hng t l thun n ch tiu phn tch.
+ Xt v tnh cht: Mc tiu hao v nguyn vt liu thay i c th do tc ng
ca nhn t khch quan v nhn t ch quan.
Trng hp thit k sn phm lm thay i mu m sn phm (thay i quy m
kch thc, khi lng, kiu dng ca sn phm...), t c th lm tng hoc gim
mc tiu hao v nguyn vt liu th l tc ng cua nhn t khch quan.
Trng hp thit k sn phm khng i, mu m sn phm khng i, vic
thay i mc tiu hao v nguyn vt liu c th tu thuc vo cht lng ca cng tc
sn xut ni chung, cht lng ca sn phm ni ring, tu thuc vo kt qu ca vic
qun l, s dng nguyn vt liu trong qu trnh sn xut v.v...th nhng tc ng ni
trn li l tc ng ca nhn t ch quan trong cng tc qun l ca doanh nghip.
+ ngha ca vic phn tch: Qua phn tch thc cht nh hng ca nhn t mc
tiu hao v nguyn vt liu, ta c th rt ra kt lun nh sau: vic gim c mc tiu hao
v nguyn vt liu l bin php quan trng ca qun l gim chi ph v nguyn vt liu
ni ring, gim gi thnh sn phm ni chung. Mun vy, cc doanh nghip cn thng
xuyn nghin cu ci tin mu m sn phm sao cho va tho mn c th hiu ca
ngi tiu dng, va to iu kin gim c mc tiu hao v nguyn vt liu, gim
chi ph sn xut, h c gi thnh sn phm; Mt khc cn ch trng nng cao cht
lng ca sn xut ni chung, cht lng ca sn phm ni ring, qun l v s dng hp
l, tit kim nguyn vt liu xut dng trong qu trnh sn xut ca doanh nghip.
- i vi nhn t gi vt liu xut dng:
+ Xt v mc : Cng ging nh nhn t mc tiu hao, nh hng ca nhn t
gi vt liu xut dng n khon chi ca vt liu tnh trong gi thnh l hh hng t l
thun v n cng c quan h tch s vi ch tiu phn tch.
+ Xt v tnh cht: Nhn t gi vt liu xut dng l mt nhn t rt phc tp v
bn thn n li tu thuc vo tc ng ca rt nhiu cc nhn t khc nhau; Trong c
nhn t mang tnh cht khch quan, c nhn t mang tnh cht ch quan. Do vy cn
cp v phn tch chi tit ni dung cu thnh ca gi vt liu xut dng v thng qua
mi nh gi c thc cht nh hng ca n n khon chi vt liu trong gi thnh.
Nh ngi ta bit, gi ca vt liu xut dng trc ht tu thuc vo gi mua v
chi ph mua ca nguyn vt liu.
Trc ht, gi mua nguyn vt liu li tu thuc vo ngun mua, vo phng
thc mua (mua nhiu hay mua t, mua tr tin ngay hay tr chm) v trong mt s
trng hp, n cn tu thuc vo chnh sch gi do Nh nc qui nh. (i vi mt s
loi nguyn vt liu, do tm quan trng ca n m Nh nc vn cn khng ch gi bn
cho cc i tng s dng khc nhau).
i vi chi ph mua, bn thn n li tu thuc vo rt nhiu cc nhn t khc,
nh chi ph vn chuyn, chi ph bc xp, chi ph thu kho bi, chi ph ca b phn hay
cn b, nhn vin i mua hng v.v...nu tip tc i su phn tch th tng yu t ni trn
li tu thuc vo rt nhiu cc yu t khc, v d chi ph vn chuyn tu thuc vo loi
ng vn chuyn, phng tin vn chuyn, gi cc vn chuyn; chi ph ca b phn,
nhn vin mua hng li tu thuc vo chi ph i, chi ph (cng tc ph) v.v... Do tnh
phc tp ca nhn t gi vt liu xut dng nh trnh by trn, nh gi c tnh
cht nh hng ca n, cn phi da vo ti liu hch ton chi tit v gi mua, v chi
ph mua mi c c cc kt lun chnh xc v c th hn.
+ Xt v ngha: Thng qua vic phn tch thc cht nh hng ca nhn t gi
vt liu xut dng, ngi qun l c th rt ra kt lun nh sau: Cn khai thc c
ngun cung cp nguyn vt liu hp l, n nh, la chn phng tin vn chuyn,
phng tin bc xp hp l, c gng xp xp t chc vn chuyn hp l, khoa hc,
xc nh mc chi ph thu mua hoc khon chi ph cho b phn, nhn vin mua hng,
qun l gim st kim tra cc ho n, chng t c lin quan n nghip v mua hng
v.v... nhm ch cui cng l gim c gi vt liu xut dng, gim chi ph nguyn vt
liu ni ring, gi thnh sn phm ni chung cho doanh nghip.
- i vi nhn t gi tr ph liu thu hi.
+ Xt v mc nh hng: T quan h ca nhn t vi ch tiu phn tch, ta
nhn thy rng nhn t gi tr ph liu thu hi nh hng ngc chiu n khon chi vt
liu trong gi thnh, ngha l vic tng gi tr ph liu thu hi s lm gim chi ph vt
liu tnh trong gi thnh v ngc li.
+ Xt v tnh cht: nh hng ca nhn t gi tr ph liu thu hi cng c nh
gi l nh hng ca nhn t phc tp, bi v trong mt s trng hp, gi tr ph liu thu
hi tng lm khon chi vt liu trong gi thnh gim cha hn c nh gi l yu t
tch cc. V d, do p dng cng ngh mi, ti cng ty In. "X" gim giy l sinh ra trong
qu trnh ct giy, ng v, do gi tr ph liu thu hi t giy l s gim so vi k trc,
trong trng hp vic gim tuyt i ni trn khng th c nh gi l yu t tiu cc
trong cng tc qun l m phi nh gi ngc li. Vi tnh cht phc tp ni trn, nh
gi chnh xc c tnh cht nh hng ca nhn t ny, cn kt hp vi s bin ng ca
ch tiu t l thu hi ph liu - k hiu l Tf v n c xc nh nh sau: Tf =
Ft
F
x 100
Trong : Ft l tr gi ph liu thi ra.
T l phn nh mi tng quan gia gi tr ph liu thu c so vi tr gi ph
liu thi ra, do t l by cng cao v xu hng cng tng, chng t n v lm tt
cng tc qun l vt liu ni chung, thu hi ph liu ni ring v ngc li.
* ngha ca phn tch: Qua nghin cu, phn tch thc cht nh hng ca nhn t
gi tr ph liu thu hi, ngi qun l rt ra c kt lun nh sau: cn p dng cc bin
php k thut v cng ngh sn xut tin tin nng cao cht lng sn phm, hn ch v
loi tr sn phm hng, gim lng ph liu thi ra trong qu trnh sn xut, lm tt cng
tc tn thu ph liu gim chi ph vt liu, h gi thnh sn phm cho doanh nghip.
- i vi nhn t vt liu thay th.
+ Xt v mc : Vic pht sinh vt liu thay th c th theo hai xu hng khc nhau.
Nu thc t n v s dng vt liu r tin thay th cho vt liu t tin (mc tiu hao khng i
hoc thay i khng ng k) th chi ph vt liu trong gi thnh s gim i v ngc li.
+ Xt v tnh cht: Trong thc t, vic s dng vt liu thay th l do tc ng ca
nhiu nguyn nhn khc nhau; V d do ngun cung cp vt liu thay i, c bit l i
vi vt liu nhp t nc ngoi, do thay i cng ngh, iu chnh thit k mu m sn
phm, do khu t chc cung ng nguyn vt liu ca bn thn doanh nghip v.v... Do vy,
nh gi c tnh cht nh hng ca nhn t ny, cn phi xc nh c nguyn nhn
c th no dn n n v phi s dng vt liu thay th tin hnh sn xut v chnh
nguyn nhn s gii thch c tnh cht ch quan hay khch quan ca nhn t vt liu
thay th.
+ ngha ca phn tch.
T vic phn tch thc cht nh hng ca nhn t vt liu thay th, cc nh
qun l nhn thy rng, c th s dng vt liu trong nc thay th cho vt liu phi
nhp t nc ngoi ch ng hn v ngun cung cp, dng vt liu r tin hn thay
th cho vt liu t tin phn u gim chi ph v vt liu v.v... nhng cn tun theo
mt yu cu ca qun l, l vic thay th vt liu khng c lm gim cht lng
ca sn phm sn xut trong k ca doanh nghip.
* V d phn tch. minh ho, gii thch c th cho nhng vn l lun c
t ra trn, c th ly v d phn tch nh sau:
Gi nh ti cng ty X, tin hnh sn xut sn phm M, ngi ta c cc ti
liu, s liu nh sau.
Tnh hnh sn xut sn phm M
Bng 2.3
Ch tiu K hoch Thc t
1. S lng sn xut v nhp kho (chic) 500 510
2. Khi lng vt liu xut trong k (kg)
- Vt liu a 5.000 5.220
- Vt liu b 10.000 -
- Vt liu c 25.000 24.480
- Vt liu d - 10.100
3. n gi vt liu xut dng (1000/ -kg)
- Vt liu a 200 198
- Vt liu b 100 -
- Vt liu c 200 201
- Vt liu d - 102
4. Tr gi ph liu thi ra (1000) 50.000 40.000
5.Tr gi ph liu thu hi (1000) 40.000 36.000
Ti liu b sung: Cui k vt liu a nhp li kho 18kg; vt liu d nhp li kho 155kg.
Cn c vo cc s liu ca bng 2.3, ta ln lt tnh ton cc ch tiu cn thit
sau y.
- Bc 1: Xc nh cc ch tiu k hoch.
T s liu ca bng 2.3 ta c:
; 10
500
5000
kg
kg
m
a
k
= = ; 20
500
000 . 10
kg
kg
m
b
k
= = ; 50
500
000 . 25
kg
kg
m
c
k
= =
nd x
nd
x
F T
d
k fk
800 . 40 5410
500
000 . 40
; % 80 100
000 . 50
000 . 40
= = = =
C

vk
= [(510x10x200) + (510x20x100) + (510 x 50 x 200)] - 40.800n
C

vk
= 7.099.200n
- Bc 2: Tnh cc ch tiu thc t:
T
f1
=
36.000
x 100 = 90%
40.000
; 2 , 10
510
18 5220
1
kg
m
a
=

= ; 48
510
480 . 24
1
kg
m
c
= =
; 5 , 19
510
155 100 . 10
1
kg
m
d
=

=
C
v1
= [(510x10,2x198)+(510x48x201)+(510x19,5x102)] - 36.000 =
C
v1
= 6.928.866
- Bc 3: Xc nh kt qu ca vic thc hin ch tiu:
Qua so snh, ta c:
A
CV
= 6.928.866n - 7.099.200n = - 170.334n
- Bc 4: Xc nh mc nh hng ca tng nhn t:
+ Do nh hng ca mc tiu hao v vt liu.
Am = [510(10,2 - 10) x 200 + 510 (48 - 50) x 200] = -183.600n;
+ Do nh hng ca gi vt liu xut dng.
Ag = [510 x 10,2 (198 - 200) + 510 x 48 (201 - 200)] = + 14.076n
+ Do nh hng ca gi tr ph liu thu hi.
A
F
= - (36.000n - 40.800n) = + 4.800n
+ Do nh hng ca vt liu thay th.
A
Vt
= (510 x 19,5 x 102) - (510 x 20 x 100) = - 5610n
Tng hp nh hng ca cc nhn t:
- 183.000n + 14.076n + 4.800n - 5.610n = - 170.334n
- Bc 5: Nhn xt, phn tch.
Cn c vo cc kt qu tnh c trn, c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
So vi mc tiu t ra, chi ph thc t v vt liu tnh trong gi thnh sn phm
trong k gim c l 170.344 ngn ng. Vic gim chi ph vt liu ni trn s lm
gi thnh gim tng ng v ng nhin s lm tng li nhun cho doanh nghip.
c kt lun chnh xc c th hn, cn da vo mc v tnh cht nh hng ca tng
nhn t n kt qu ni trn.
- Trc ht, do thay i mc tiu hao v vt t lm khon chi vt liu gim l
183.600; R rng y l nhn t ch yu lm gim khon chi vt liu trong k. Vic
thay i mc tiu hao v vt t lm gim chi ph trong trng hp s lng sn phm
nhp kho thc t tng 10 sn phm so vi d kin, chng t rng do tng c khi
lng v cht lng ca cng tc sn xut ni chung, ca cht lng sn phm ni ring
l nguyn nhn ch yu n v tit kim c chi ph vt liu trong k v do vy,
y l tc ng ca nhn t ch quan trong cng tc qun l ca doanh nghip.
- Th hai, gi vt liu trong k thay i lm tng chi ph vt liu l 14076n;
y l tc ng ca nhn t phc tp, do vy phi da vo ti liu hch ton chi tit v
gi mua, v chi ph mua mi c c kt lun chnh xc v c th hn.
- Th ba, gi tr ph liu thu hi trong k gim lm tng khon chi tng ng
l 4800; Tuy vy, nu phn tch kt hp vi t l thu hi ph liu trong k th tnh hnh
c xu hng ngc li.
Theo d kin, t l thu hi ph liu l 80% so vi gi tr ph liu thi ra, nhng
thc t t l thu hi l 90%, tng 10% so vi d kin.Vi vic tng c t l thu hi ph
liu, chng t n v lm tt cng tc tn thu ph liu v tng ng vi t l tng
thm 10%, gi tr ph liu tn thu thm c l:
40.000n x 10% = 4.000n
- Cui cng, trong k n v s dng vt liu "d" thay th cho vt liu "b"
lm khon chi gim l 5610 n. Vic thay th vt liu lm gim chi ph trong trng
hp sn lng nhp kho thc t tng so vi d kin (t 500 ln 510 sn phm) chng t
vic thay th ny khng lm gim cht lng ca sn phm, do vy xu hng trn cn
c ng vin v khai thc trong k ti.
Tm li, qua phn tch chi tit cc nhn t nh hng ni trn, c th i n kt
lun rng, vic gim khon chi vt liu trong k, trc ht l do n v tng c
cht lng ca cng tc sn xut ni chung, tng cht lng sn phm ni ring, ng
thi s dng vt liu thay th thch hp, va m bo tin ca sn xut, va gim
c chi ph vt liu cho doanh nghip. ng thi cng qua vic phn tch chi tit ni
trn, c th kin ngh mt s gii php sau y:
- a vt liu "d" tr thnh vt liu chnh sn xut (loi b vt liu b);
- Tip tc tm kim cc gii php m bo v nng cao cht lng sn phm;
- Kim tra, xem xt c th gi xut dng ca vt liu "c" xc nh vic tng
gi xut dng l do gi mua hay tng chi ph mua v.v.... t mi quyt nh c bin
php thch hp trong qun l vi mc ch cui cng l tit kim chi ph vt liu ni
ring, chi ph sn xut ni chung, tng hiu qu sn xut cho doanh nghip.
2.2.2.2.2. Phn tch chi ph nhn cng.
Trong tng gi thnh cng nh trong gi thnh sn phm n v ca sn phm, chi
ph nhn cng cng thng chim t trng tng i ln, do vic gim c chi ph nhn
cng cng l bin php rt quan trng gim oc ga thnh sn phm. gim c chi
ph nhn cng, cn phi bit c n tu thuc vo s tc ng ca cc nguyn nhn, nhn
t no. Trong qun l tr li cc cu hi , cn thit phi phn tch chi ph nhn cng.
Trong cc doanh nghip sn xut, ngi ta ang p dng hai hnh thc tr lng ph bin.
- Hnh thc tr lng sn phm v
- Hnh thc tr lng thi gian
Nh vy qu lng ca doanh nghip s bao gm cc qu lng sn phm v qu
lng thi gian. Do tnh cht phc tp ni trn, t c mc ch ca qun l, phn
tch chi ph nhn cng phi lm r 2 yu cu sau y:
- Mt l so vi k trc (hoc so vi d kin), chi ph nhn cng thc t trong k
tng hay gim, vi mc tng (gim) c th l bao nhiu;
- Hai l trong tng s tng (gim) , c th l tng (gim) lng sn phm
hay lng thi gian v nguyn nhn, nhn t no nh hng n kt qu tng (gim)
v bng cch no khc phc c nhng tn ti ca nhng k qua, ng vin v
khai thc c kh nng tin tng ca k sp ti.
bit c mc tng (gim) ca tng chi ph nhn cng, ca chi ph nhn
cng theo tng hnh thc tin lng, ngi ta ch vic so snh gia chi ph thc t k
ny vi chi ph k gc; nhng p ng c yu cu ca qun l gi thnh ni
chung, qun l chi ph nhn cng ni ring (m thc cht l tnh hnh s dng lao ng
v s lng, v thi gian, v kt qu ca sn xut c v khi lng v cht lng v.v...),
cn thit phi phn tch chi ph nhn cng theo tng hnh thc tr lng ca doanh
nghip.
* Trc ht cn phn tch qu lng ni chung ca doanh nghip
Qu lng ca doanh nghip l tng tin lng v cc khon ph cp lng m
doanh nghip tr cho ngi lao ng.
Mt cc tng qut, tng qu lng k hiu QL c xc nh nh sau:
Tl CN QL . = (1)
Trong : - CN l s cng thc nhn sn xut bnh qun trong danh sch;
- Tl l tin lng bnh qun ca mt cng nhn
Theo cng thc ny, qu lng ca doanh nghip khng phn nh c mi
quan h ca qu lng vi kt qu ca sn xut v vi nng sut lao ng, do vy vic
phn tch s khng c ngha vi qun l.
Nh ngi ta bit, s cng nhn sn xut bnh qun trong danh sch ( CN )c th
c xc nh nh sau:
NS
G
CN
sx
=
; Trong
sx
G l gi tr sn sut; NS l nng sut lao ng bnh qun.
Nu thay gi tr ca CN vo cng thc (1), ta c:
Tl
NS
G
QL
sx
= (2)
Theo cng thc (2), qu lng ni chung ca doanh nghip tu thuc vo 3
nhn t: gi tr sn xut; nng sut lao ng bnh qun v tin lng bnh qun. Ngha l
kt qu ca sn xut nh hng t l thun n qu lng, nng sut lao ng t l
nghch u qu lng.
Do cc nhn t nh hng c quan h kt hp vi c tch v thng i vi qu
lng, tnh nh hng ca tng nhn t, ngi ta s dng phng php thay th lin
hon.
C th, khi so snh qu lng thc t vi qu lng k gc, ta c:
QL QL Ql A =
0 1
.
Chnh lch qu lng ( QL A ) c gii thch bi cc nhn t c th sau:
- Do nh hng ca gi tr sn xut:
0 0
0
1
. QL Tl
NS
G
G
sx
sx
= A ;
- Do nh hng ca nng sut lao ng bnh qun:
0
0
1
0
1
1
. . Tl
NS
G
Tl
NS
G
NS
sx sx
= A ;
- Do nh hng ca tin lng bnh qun:
0
1
1
1
.Tl
NS
G
QL Tl
sx
= A
Qua phn tch nhn t, c th rt ra kt lun: Vic tng nng sut lao ng s l
bin php c bn chi ph tin lng ca doanh nghip
* Phn tch qu lng theo hnh thc lng thi gian.
Theo hnh thc lng thi gian, doanh nghip cn c vo thi gian lm vic v
lng cp bc, chc v tr cho ngi lao ng; theo , qu lng thi gian (Qlt) c
th c xc nh nh sau:
Qlt = N CNt . ln
Trong : - CNt l s cng nhn hng lng thi gian;
- N l s ngy lm vic bnh qun ca 1 cng nhn
sn xut hng lng thi gian;
- ln l lng bnh qun ngy.
Qua cng thc xc nh trn, ngi ta nhn thy qu lng theo thi gian (chi
ph nhn cng trc tip theo hnh thc lng thi gian) tu thuc vo tc ng ca 3
nhn t, khi s dng phng php s chnh lch, mc nh hng ca tng nhn t
ln lt c xc nh nh sau:
- Do s cng nhn hng lng thi gian:
- ACN
t
= (CN
t1
- CN
tk
) . N
k
x ln
k

- Do s ngy lm vic bnh qun:
AN = CN
t1
. (N
1
- N
k
). ln
k

- Do lng bnh qun ngy:
Aln = CN
t1
. N
1
. (ln
1
- ln
k
)
Thng qua phn tch tc ng ca tng nhn t ni trn, ngi ta s rt ra c
nhng kt lun cn thit cho cng tc qun l ca doanh nghip.
* Trc ht l i vi s cng nhn sn xut.
Vic tng hay gim s cng nhn sn xut s lm tng hay gim gi tr sn xut
ni chung v qu lng ni ring. ng t gc qun l, tit kin chi ph sn xut
ni chung, chi ph tin lng ni ring th tc tng ca gi tr sn xut phi ln hn
tc tng ca qu lng. Mun t c yu cu ni trn, v mt qun l, doanh
nghip cn ch gii quyt cc vn ch yu sau y:
- Vic tuyn dng lao ng l tu thuc vo quy m, nhim v sn xut ca
doanh nghip, vo trnh trang b k thut v ti sn c nh;
- Phi c chnh sch ch s dng lao ng hp l, ph hp vi lut lao ng,
lun to iu kin thun li nng cao c trnh tay ngh cho ngi lao ng,
ng thi gip h nhn thc c trch nhim v ngha v ca ngi lao ng i vi
doanh nghip ni ring v vi s nghip pht trin kinh t ca t nc ni chung. Ni
cch khc, ngi s dng lao ng (doanh nghip) v ngi lao ng c s dng cn
thng nht c vi nhau trn quan im sau y: khi doanh nghip cn tn ti v pht
trin vng chc th ngi lao ng mi c cng n vic lm; ngc li doanh nghip
tn ti v pht trin th i hi ngi lao ng phi xc nh c ngha v lao ng,
ngha l phi lao ng (lm vic) c k lut, c k thut v nng sut cao, sut i gn
b vi doanh nghip hay l "c an c mi lc nghip".
* V s ngy lm vic ca cng nhn sn xut: Trong iu kin nng sut lao
ng khng i, vic tng (gim) s ngy lm vic ca cng nhn sn xut s lm tng
(gim) gi tr sn xut v do cng lm tng (gim) chi ph tin lng. Nh vy
thng qua vic nghin cu s bin ng ca nhn t ngy cng, khng nhng ngi ta
bit c nh hng c th ca n n qu lng theo thi gian m cn bit c kt
qu ca vic qun l, s dng thi gian lao ng ca doanh nghip.
Nh ngi ta bit, theo thng k lao ng ni chung v thi gian lao ng ni
ring, s ngy lm vic ca cng nhn sn xut c th c xc nh nh sau:
S ngy lm vic = s ngy ch - s ngy vng mt v ngng vic + s ngy
lm thm.
Theo cng thc xc nh ni trn th s ngy ch l i lng khng i, do
vy s ngy lm vic ch tu thuc vo 2 nhn t:
- S ngy vng mt v ngng vic;
- S ngy lm thm
Thc t qun l cho thy trong iu kin bnh thng (khi ngi lao ng
lm ngy cng, gi cng) th cc doanh nghip khng nn huy ng cng nhn lm
thm, v khi ch c th huy ng cng nhn lm vic vo ngy l, ngy ch nht hoc
ngy ngh cui tun. Lm vic vo cc ngy ngh ni trn y va nh hng n thi
gian ngh ngi ca ngi lao ng, va phi tr tin cng cao hn v do lm tng chi
ph tin lng, tng gi thnh v gim li nhun. Ni cch khc, bin php qun l ni
trn va tc ng tiu cc n ngi lao ng, va tc ng tiu cc n kt qu kinh
doanh ca doanh nghip, do n khng c khuyn khch trong qun l.
Qua phn tch ni trn, c th i n kt lun rng m bo v tng s ngy
lm vic hp l, bin php c bn ch c th l gim r ngy vng mt v ngng vic. S
ngy vng mt v ngng vic bao gm nhiu loi ngy c ngun gc pht sinh khac
nhau, do yu cu qun l khc nhau. V d s ngy vng mt do ngh php, do hi
hp, do i hc, i an dng, do b m au, do ngh thai sn (i vi n cng nhn),
ngng vic do thiu nguyn liu, do thit b hng, do thin tai, do tai nn lao ng, do
cng nhn t ngh vic v.v... Nh vy phi nm c ni dung c th ca s ngy
vng mt, ngng vic thc t th mi c cc bin php qun l thch hp gim c
n, tng c s ngy lm vic cho doanh nghip. V d, gim s ngy ngh v thai
sn, ngi qun l khng th a ra bin php hn ch tuyn dng n cng nhn m
phi lm tt cng tc k hoch ho gia nh.
* V lng bnh qun ngy: Lng bnh qun ngy tng hay gim, cao hay thp s
nh hng t l thun n qu lng theo thi gian v n tu thuc vo lng cp bc, chc
v ca ngi lao ng. Do vy thng qua s bin ng ca lng bnh qun ngy, ngi ta
s bit c s bin ng v cu thnh ca lc lng lao ng ni chung v s bin ng
ca h s cp bc cng nhn bnh qun ni ring. V d nu lng bnh qun ngy k ny
gim so vi k trc, chng t s lao ng c tay ngh cao, lu nm gim, s lao ng
hc ngh, mi c tuyn dng tng v chnh s bin ng theo xu hng ny c th
lm cht lng sn phm ni ring, cht lng cng tc sn xut ni chung gim i v
ng nhin nh hng tiu cc n kt qu hot ng ca doanh nghip. Nh vy thng
qua nhn t lng bnh qun ngy c th gip cho cc nh qun l doanh nghip c cc
quyt nh iu chnh hp l, thch hp v c cu lc lng lao ng ca doanh nghip.
V d: Gi nh ti cng ty X c s liu sau y:
Bng 2.4
Ch tiu K hoch Thc t
1. S cng nhn vin hng lng thi gian 200 205
2. S ngy lm vic bnh qun mt cng nhn. 200 202
3. Lng bnh qun ngy ca cng nhn 65.000 60.000

Ti liu b sung:
- Trong k, s ngy vng mt, ngng vic bnh qun ca 1 cng nhn tng 2
ngy l do thiu nguyn vt liu.
- Cui nm nguyn vt liu c cung cp y , n v huy ng cng
nhn lm thm bnh qun 4 ngy/ngi.
- Cng cui nm mt s lao ng n tui v hu, n v tuyn dng
mt s lao ng mi.
Da vo cc s liu cho, ta ln lt tnh ton nh sau:
Bc 1: Tnh ch tiu k hoch:
QL
TK
= 200 ngi x 200 ngy x 65.000 = 2.600.000.000
Bc 2: Tnh ch tiu thc t:
QL
t1
= 205 ngi x 202 ngy x 60.000 = 2.484.600.000
Bc 3: Tnh i tng c th ca phn tch:
AQL
t
= 2.484.600.000 - 2.600.000.000 = - 115.400.000
Bc 4: Tnh mc nh hng ca tng nhn t:
- Do s cng nhn hng lng thi gian:
ACN
t
= (205- 200) x 200 x 65.000 = 65.000.000
- Do s ngy lm vic:
AN = 205 x (202 - 200) x 65.000 = 26.650.000
- Do lng bnh qun ngy:
Aln = 205 x 202 x (60.000 - 65.000) = - 207.050.000
Tng hp nh hng ca cc nhn t:
65.000.000 + 26.650.000 - 207.050.000 = - 115.400.000
Bc 5: Nhn xt:
Da vo cc kt qu tnh c trn, ta rt ra mt s nhn xt nh sau:
Qu lng theo thi gian trong k gim so vi d kin (k hoch) l
115.400.000, vic gim qu lng s lm gim chi ph nhn cng trc tip, gim gi
thnh sn phm. Tuy vy c nh gi chnh xc v c th hn, cn cn c vo mc
v tnh cht nh hng ca tng nhn t.
- Do tng s cng nhn hng lng thi gian t 200 ln 205 ngi (tng 5
ngi) lm qu lng tng 65.000.000. Vic tng s cng nhn lm tng qu lng
l hin tng bnh thng ca qun l.
- Do tng s ngy lm vic bnh qun ca cng nhn sn xut 2 ngy/ 1 ngi
lm qu lng tng 26.650.000. Da vo ti liu chi tit, ta thy:
S ngy vng mt, ngng vic bnh qun trong k tng 2 ngy l do thiu NVL,
cho nn n v phi ngng sn xut; Cui k khi nguyn liu c cung cp y n
v huy ng cng nhn lm thm 4 ngy/ngi. Nh vy vic tng s ngy lm vic
khng phi do gim s ngy vng mt, ngng vic, m l do n v huy ng cng nhn
lm thm. Kt qu trn l hin tng cha hp l ca cng tc qun l lao ng ni
chung, qun l thi gian lm vic ni ring. V vic huy ng cng nhn lm thm ch
c th huy ng vo cc ngy l, ngy ngh cui tun v ngy ch nht, va nh hng
n thi gian ngh ngi ca ngi lao ng, va lm tng chi ph nhn cng, tng gi
thnh, gim li nhun ca doanh nghip.
- Cui cng,lng bnh qun ngy gim 5000/ ngy/ 1 ngi lm gim qu
lng l 207.050.000. Da vo ti liu cho, trong k mt s lao ng c cao tui,
lng cp bc cao ngh vic, n v tuyn dng mt s lao ng mi hng lng
khi im, do lm gim lng bnh qun ni ring, qu lng ni chung. Vic
gim ni trn cng l hin tng bnh thng ca cng tc qun l lao ng ni chung,
qun l qu lng ni ring.
Tm li, qua phn tch chi tit ni trn, ta c th i n kt lun rng, vic gim
qu lng theo thi gian ch yu l do gim lng bnh qun ngy, m vic gim lng
bnh qun ngy li l do thay i c cu ngi lao ng, do qu lng gim l hin
tng bnh thng ca qun l. Vn cn quan tm y l, khng vic thay i
c cu i ng cng nhn nh hng n khi lng v cht lng ca sn xut ni
chung, ca sn phm ni ring v n v cn c k hoch bi dng, km cp nng
cao tay ngh cho s lao ng mi c tuyn dng h m ng c cng vic
c giao.
* Phn tch qu lng theo hnh thc lng sn phm (Qls).
Theo hnh thc tin lng ny th doanh nghip tr lng cho ngi lao ng
cn c vo s lng (khi lng) sn phm nhp kho v n gi lng cho tng loi
sn phm. V doanh nghip thng sn xut nhiu loi sn phm (mt hng), nn qu
lng theo hnh thc lng sn phm c th c xc nh nh sau:
QLs = x Sli
n
i

=1

i

Trong : - Sli l s lng nhp kho ca tng loi sn phm;
-
i
l n gi lng ca tng loi sn phm.
- Da vo cng thc xc nh trn, ta thy qu lng trong trng hp tr
lng theo sn phm tu thuc vo 3 nhn t:
- S lng sn phm nhp kho;
- Kt cu sn phm (mt hng) sn xut.
- n gi lng ca sn phm.
Cc nhn t nh hng ni trn c quan h tch s vi ch tiu, do bng
phng php thay th lin hon, ngi ta c th tnh c mc nh hng ca tng
nhn t. C th bng phng php thay th lin hon, mc nh hng ca tng nhn
t ln lt c xc nh nh sau:
+ Do s lng sn phm nhp kho:
1
1
1
.
n
i
ki
i
n
Sk Sk
ki
ki
i
SL
g
Sl
QL QL
g
Sl
=
=
A =
E
E

+ Do kt cu mt hng sn xut:
1
1
1
1
1
. .
n
n i
ki
i
n i ki
Sk
i
ki
ki
i
K
g
Sl
QL
Sl d
g
Sl
=
=
=
A =
E
E
E

+ Do n gi lng thay i:
1
1
1
.
n
i ki
S
i
d
QL
Sl d
=
A =
E

Tin hnh phn tch i vi tng nhn t ni trn, ta thy nh sau:
* i vi s lng sn phm nhp kho: S lng sn phm nhp kho tng
(gim) s lm tng (gim) qu lng theo sn phm. nhp c kho, sn phm lm ra
phi t c nhng yu cu bt buc v cht lng sn phm. Ni cch khc, phi qua
s kim tra ca b phn kim tra cht lng sn phm mi c nhp kho. Nh vy
thng qua s bin ng v s lng sn phm nhp kho, ngi qun l c th nh gi
c s bin ng v cht lng ca sn phm ni ring, cht lng ca cng tc sn
xut ni chung, t mi c cc quyt nh qun l thch hp tc ng vo khu sn xut
tng c cht lng ca sn xut ni chung, ca sn phm ni ring v cui cng l
tng c khi lng sn phm nhp kho. Khi khi lng sn phm nhp kho tng trong
iu kin lao ng, vt t, tin vn b ra khng i th chi ph sn xut ni chung, chi ph
nhn cng ni ring tnh cho n v sn phm s gim xung v ngc li.
Nh ta bit, mun tng cht lng ca sn xut ni chung, ca sn phm ni
ring, cn phi xc nh c nhng nguyn nhn ch yu no tc ng n n, t
mi a ra c cc bin php thch hp m bo v tng c cht lng ca
sn xut ni chung v ca sn phm ni ring.
Thc t ca sn xut cho thy c rt nhiu nguyn nhn lm tng (gim) cht
lng cng tc sn xut ni chung, cht lng sn phm ni ring, nhng c th khi
qut li thnh 5 loi (nhm) nguyn nhn ch yu sau y:
- Nhng nguyn nhn thuc v tnh hnh trang b ti sn c nh ni chung, my
mc, thit b sn xut ni ring v tnh trng k thut ca n;
- Nhng nguyn nhn thuc v khu cung cp nguyn vt liu c v s lng,
cht lng, chng loi, thi hn;
- Nhng nguyn nhn thuc v lc lng lao ng, bao gm s lng lao ng,
trnh tay ngh, thc v thi ca ngi lao ng;
- Nhng nguyn nhn thuc v khoa hc k thut, nh vic p dng, s dng cc
thnh tu mi nht ca khoa hc k thut (v thit b, cng ngh v.v...) vic p dng cc
sng kin ci tin v k thut;
- Nhng nguyn nhn thuc v cng tc qun l sn xut ni ring, qun l
doanh nghip ni chung, nh vic p dng h thng qun l cht lng theo tiu chun
quc t (h thng ISO), cc bin php qun l cht lng ca doanh nghip, vic a ra
v vn dng cc chnh sch v cht lng v.v...
Khi nhn thc c cc nguyn nhn nh hng, tu trng hp m ngi qun l s
a ra cc quyt nh thch hp hn ch, loi tr c tc ng ca cc nguyn nhn lm gim,
ng vin v khai thc c tc ng ca cc nguyn nhn lm tng cui cng t c mc
ch l tng c cht lng ca sn xut ni chung, cht lng ca sn phm ni ring.
* i vi nhn t kt cu mt hng sn xut:
Mi loi sn phm c n gi lng khc nhau (c coi l mt nh mc kinh t -
k thut ca doanh nghip). Trong thc t, nu tng t trng sn xut sn phm c n gi
lng cao, gim t trng sn xut sn phm c n gi lng thp th tng chi ph tin lng
sn phm s tng v ngc li, mc d khi n gi lng ca tng loi sn phm khng
i. Chi ph tin lng thay i ni trn l do tc ng ca kt cu mt hng sn xut.
Xt v tnh cht th vic tng (gim) t trng sn xut mt hng no trc ht
l do tc ng ca nhu cu th trng, tc l tc ng ca nhn t khch quan. Nhng
p ng c nhu cu tiu dng ca th trng thng xuyn bin ng, cc doanh
nghip phi t iu chnh hot ng ca mnh, nh iu chnh trang thit b, nguyn vt
liu, b tr xp xp li lao ng, o to li tay ngh cho ngi lao ng, thay i
phng php qun lv.v..., ngha l n li tu thuc vo yu t ch quan trong cng tc
qun l ca doanh nghip.
Thng qua vic nghin cu tc ng ca nhn t kt cu mt hng sn xut, ngi
ta c th rt ra kt lun rng, ngi qun l phi thng xuyn nghin cu nm bt c
nhu cu ca th trng t c cc quyt nh iu chnh thch hp, kp thi sao cho va
p ng c nhu cu ca th trng, va tng c li ch cho bn thn doanh nghip.
* i vi nhn t n gi lng: n gi lng c xc nh l mt nh
mc kinh t - k thut ca doanh nghip, trong khong thi gian nht nh n t bin
ng, do n khng l trng im ca qun l. Tuy vy cng cn kim tra, xem xt
vic xy dng n gi lng n m bo tnh khoa hc, tnh hp l v n thc s c
tc ng tch cc trong qun l doanh nghip.
V d phn tch:
Gi nh ti cng ty Y, ta c cc ti liu sau y
Bng 2.5
Tn sn
phm
Sn lng sn xut (ci) Gi bn n v (1000)
n gi lng
(1000)
K hoch Thc t K hoch Thc t
A 1000 1200 100 110 10
B 800 700 80 82 8
C 500 400 50 50 4
T s liu ca bng 2.5, ta ln lt tnh ton nh sau:
Bc 1: Tnh ch tiu k hoch:
QL
Sk
= (1000 x 10) + (800 x 8) + (500x 4) = 18.400 (n)
Bc 2: Tnh ch tiu thc t:
QL
S1
= (1200 x 10) + (700 x 8) + 400x 4) = 19.200 (n)
Bc 3: Tnh i tng c th ca phn tch:
AQl
S
= 19.200 - 18.400 = +800n.
Bc 4: Tnh mc nh hng ca cc nhn t:
- Do nh hng ca sn lng sn phm.
ASL = 18.400 x
(1.200 100) (700 80) (400 50)
(1000 100) (800 80) (500 50)
x x x
x x x
+ +
+ +
- 18.400
= 19.080,8 - 18.400 = + 680,8 (n).
- Do nh hng ca kt cu mt hng sn xut.
AK = 19.200 - 19.080,8 = + 119,2 (n)
Trong k do n gi lng khng i nn khng nh hng n qu lng sn
phm.
Tng hp mc nh hng ca cc nhn t:
680,8 + 119,2 = 800 (n).
Cn c vo kt qu tnh c trn, ta nhn thy rng, qu lng sn phm
thc t tng ln so vi d tnh ch yu l do tng sn lng sn xut v nhp kho, do
vic tng qu lng l hp l. Th hai, n v thay i kt cu mt hng sn xut
trong k, c th mt hng A l mt hng c n gi lng cao th thc t sn xut
vt k hoch, trong khi li gim sn xut hai mt hng B v C l nhng mt c n
gi lng thp hn. Vic thay i ny lm cho qu lng sn phm tng thm v
vic tng l bnh thng nu nh n thch ng vi nhu cu ca th trng v mt
hng B v C khng phi l nhng mt hng c sn xut theo n t hng.
2.2.2.2.3. Phn tch chi ph sn xut chung
tin hnh sn xut, ngoi nhng chi ph trc tip v nguyn vt liu, v nhn
cng nh trnh by trn, n cn pht sinh chi ph lin quan n vic phc v, qun
l sn xut, nh cc loi chi ph sau y:
- Chi ph nhn vin phn xng.
- Chi ph nguyn vt liu, cng c phc v sn xut.
- Chi ph khu hao ti sn c nh phc v sn xut.
- Chi ph dch v mua ngoi.
- Chi ph khc bng tin.
Nhng chi ph trn l chi ph sn xut chung c lin quan n nhiu loi sn
phm c tp hp v phn b cho tng loi sn phm, tng loi cng vic, dch v
hon thnh theo nhng tiu thc thch hp. Do tnh cht phc tp ca chi ph sn xut
chung, tin hnh phn tch, nh gi chi ph ny t c mc ch ca qun l, v
phng php trc ht c th thng qua vic lp bng phn tch nh sau
Ch tiu
K hoch Thc t
Chnh lch
()

S
tin
T
trng
(%)
S
tin
T
trng
(%)
S
tin
%
T
trng
(%)
1. Chi ph nhn cng
2. Chi ph nguyn vt liu
3. Ch cng c dng c
4. Chi ph khu hao TSC
5. Chi ph dch v mua ngoi
6. Chi ph khc bng tin

Cng
Thng qua cc s liu tnh c bng trn, ngi ta nh gi c khi qut
tnh hnh bin ng ca chi ph sn xut chung v xc nh mc nh hng ca n
n chi ph sn xut ni chung, gi thnh sn xut ca sn phm ni ring.
Sau khi nh gi khi qut tnh hnh bin ng ca chi ph sn xut chung, cn
c vo t trng ca tng yu t chi ph, ngi ta s xc nh c trng im ca qun
l v tip tc i su phn tch i vi chi ph :
- Vi chi ph nhn cng: y l tin lng ca nhng ngi lao ng trong cc
phn xng, t i sn xut nhng khng trc tip sn xut m ch phc v sn xut,
nh qun l phn xng, t i, nhn vin qun l phn xng, t i v.v..., do vy vic
phn tch chi ph nhn cng cng c tin hnh ging vi phn tch chi ph tin lng
tr theo hnh thc lng thi gian.
- Vi chi ph nguyn vt liu, cng c: y l nhng nguyn vt liu, cng c
xut dng phc v cho cng tc qun l cc phn xng, t i sn xut, do vic
phn tch cng da vo mc tiu hao, gi ca vt liu xut dng nh gi tnh
hnh qun l ca doanh nghip.
- Vi chi ph khu hao ti sn c nh: Chi ph khu hao tu thuc vo nguyn
gi bnh qun ca ti sn c nh v t l khu hao, do vy khi phn tch chi ph ny cn
xc nh r:
+ Tnh hnh tng (gim) v ti sn c nh trong k.
+ Vic xc nh s nm s dng (thi gian s dng) ca ti sn c nh.
Thng qua vic phn tch ni trn nh gi c vic xy lp, mua sm ti
sn c nh c thuc loi khng cn dng, cha cn dng v h hng cn thanh l
hay khng, t m nh gi c cng tc qun l ca doanh nghip v ti sn c
nh ni chung, v chi ph khu hao ni ring.
- Vi chi ph dch v mua ngoi, chi ph khc bng tin: cn xc nh ni dung
c th ca tng loi chi ph nh gi tnh cn thit v tc ng ca n n chi ph sn
xut chung cng nh n gi thnh sn xut ca sn phm ni ring.
*i vi doanh nghip thng mi
Khc vi doanh nghip sn xut, c hng ho bn ra, ch yu cc doanh nghip
thng mi phi mua vo. Do vy thc cht ca gi vn hng xut bn ca cc doanh nghip
thng mi l tr gi mua ca hng xut bn ra v chi ph thu mua phn b cho hng bn ra.
- Trc ht l tr gi mua ca hng sut bn:
Thc cht tr gi mua ca hng sut bn li l tr gi mua ca hng mua vo, do
vy n ph thuc vo cc yu t sau y:
+ Tu thuc vo ngun mua ( ngun gn hay xa, ngun cung cp thng
xuyn hay bt k)
+ Tu thuc vo phng thc mua: Nu mua vi s lng ln, n v s c
hng chit khu thng mi , do vy s gim gi mua
+ Tu thuc vo phng thc thanh ton: Tr ngay, tr chm, hng i hng
+ Tu thuc vi chnh sch gi vn ca nh nc ( i vi mt s hng ho do
nh nc khng ch gi)
Nh vy, phn tch nh gi s bin ng v tr gi mua ca hng sut bn,
trc ht phi phn tch cc ni dung cp trn, thng qua vic phn tch m
xut cc bin php ginh c gi mua mt cch hp l
S bin ng ca tr gi mua ca hng xut bn , xt t phng din k thut
tnh ton n cn tu thuc vo phng php tnh tr gi mua vo ca hng xut bn.
Theo k ton , c th c nhng phng php tnh tr gi mua ca hng xut bn:
_ Phng php nhp trc xut trc;
_ Phng php nhp sau xut trc;
_ Phng php gi ch danh
_ Phng php bnh qun gia quyn
ng nhin, cng mt s liu, ti liu ging nhau, nhng nu p dng phng
php khc nhau s cho bit kt qu khc nhau. Vic p dng phng php no l quyn
la chn ca doanh nghip, nhng phi tun theo phng php nht qun ca k ton
-V chi ph thu mua phn b cho hng bn ra:
Chi ph thu mua phn b cho hng bn ra c xc nh theo cng thc:
Chi ph thu
mua phn b
cho hng
bn ra

=
CPTM ca hng tn
u k
+ CPTM pht sinh
trong k
Tr gi mua ca hng
tn u k
+ Tr gi mua ca hng
nhp trong k


x
Tr gi
mua ca
hng xut
bn

Nh vy chi ph mua ca hng xut bn tu thuc ch yu vo chi ph pht sinh
trong k. Chi ph thu mua pht sinh trong k bao gm cc chi ph ch yu sau y:
_Chi ph vn chuyn;
_Chi ph bc xp;
_Chi ph thu kho bi;
_Chi ph ca cn b, b phn mua hng.
n lt chng, cc chi ph ni trn li tu thuc vo rt nhiu cc yu t khc.
V d chi ph vn chuyn tu thuc vo phng tin vn chuyn, loi ng; loi hng
vn chuyn; chi ph ca cc b phn mua hng tu thuc vo chi ph i li, chi ph n,
chi ph (Lu tr) .v.v..,do vy a ra c bin php qun l chi ph thu mua nhm
tit kim chi ph, cn phn tch chi tit i vi tng ni dung chi ph ni trn .
2.2.3. Phn tch doanh thu hot ng ti chnh v chi ph ti chnh.
* i vi doanh thu hot ng ti chnh: phn tch doanh thu hot ng ti
chnh,cn phi phn tch ni dung cu thnh ca n.
Doanh thu hot ng ti chnh bao gm:
- Tin li: Li cho vay, li tin gi, li bn hng tr chm, tr gp, li u t tri
phiu, tn phiu, chit khu thanh ton c hng.
- C tc, li nhun c chia (ca DNCP, DNLD)
- Thu nhp v hot ng u t mua, bn chng khon ngn hn, di hn.
- Thu thp v thu hi hoc thanh l cc khon vn gp LD, u t vo Cng ty
lin kt, vo Cng ty con, u t khc,
- Li do chnh lch t gi hi oi, do bn ngoi t, do chuyn nhng vn.
- Cc khon doanh thu HTC khc.,
Nh vy, phn tch doanh thu HTC l phn tch cc yu t cu thnh ni trn
thng qua phng php so snh ( so snh c s tuyt i v s tng i xc nh
chnh lch v t cc chnh lch tnh c m rt ra cc kt lun cn thit ).
* i vi chi ph ti chnh: Chi ph ti chnh l nhng chi ph pht sinh ngc
li vi doanh thu thu ti chnh - ngha l cc hot ng (nghip v) cp trn nu
pht sinh l th chnh l chi ph ti chnh v cc khon chi chi khi pht sinh s
lm gim kt qu kinh doanh.
Vi ni dung cu thnh ngc li vi ni dung cu thnh ca doanh thu ti
chnh th vic phn tch, nh gi chi ph ti chnh cng tin hnh ngc vi phn tch
doanh thu HTC.
2.2.4. Phn tch chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip.
Chi ph bn hng l nhng chi ph pht sinh phc v vic bn hng; cn chi
ph qun l doanh nghip l nhng chi ph pht sinh phc v cng tc qun l ca doanh
nghip trong c qu trnh sn xut kinh doanh, ch yu bao gm:
- Chi ph nhn cng: lng chnh, lng ph, cc khon trch theo lng ca cn
b qun l, nhn vin bn hng....
- Chi ph nguyn vt liu phc v cho bn hng v qun l doanh nghip.
- Chi ph khu hao TSC phc v cho bn hng, cho qun l.
- Chi ph dch v mua ngoi: in, nc...
- Chi ph bng tin khc
- Chi ph bo hnh, chi ph d phng (n phi thu kh i, tr cp mt vic lm)
Nh vy, qun l chi ph bn hng, CPQLDN,phi qun l cc yu t cu
thnh ni trn.
i vi doanh nghip sn xut, chi ph bn hng v chi ph qun l doanh
nghip c tnh ht cho s hng bn ra; Cn vi doanh nghip thng mi c quy m
ln, nu s lng hng tn kho cui k pht sinh ln th cn phn b cc chi ph ni
trn cho hng tn kho cui k theo cng thc sau y:

CPBH (QLDN) phn
b cho hng tn CK

=
CPBH (QLDN)
ca hng tn K
+
CPBH (QLDN) cn
phn b pht sinh
trong k

x

Tr gi hng
tn cui k Tr gi hng tn
K
+
Tr gi hng nhp
trong k
* Trn c s xc nh c chi ph bn hng (QLDN) phn b cho hng tn
CK, ngi ta xc nh CPBH, QLDN phn b cho hng bn nh sau:
CPBH (QLDN)
phn b cho hng
bn ra
=
CPBH (QLDN)
ca hng tn
+
CPBH (QLDN)
pht sinh trong k
-
CPBH (QLDN)
phn b cho hng
tn cui k

2.2.5. Phn tch thu nhp khc v chi ph khc..
* Thu nhp khc ca doanh nghip bao gm:
- Thu t nhng bn, thanh l TSC;
- Chnh lch li do nh gi li vt t, ti sn khi a i gp vn LD, u t vo
Cng ty lin kt....
- Thu t vic bn, cho thu li ti sn;
- Thu tin pht do khch hng vi phm hp ng;
- Thu t n kh i x l xo n;
- Cc khon thu c hon li;
- Thu t n phi tr khng ai i;
- Thu tin thng, qu biu tng;
- Cc khon thu nhp khc;
* Chi ph khc l nhng chi ph pht sinh ngc la vi thu nhp khc. V d
thanh l TSC, doanh nghip phi b ra chi ph, hoc khi nh gi li vt t, ti sn
m c chnh lch l, hoc bn thn doanh nghip b pht, b truy np thu v pht tin
thu....
Nh vy vic phn tch thu nhp khc v chi ph khc l tin hnh phn tch
tng yu t cu thnh ca n v cng p dng phng php so snh.

2.3. Phn tch li nhun bn hng.
2.3.1. Phn tch tng s li nhun bn hng.
Trong tng s li nhun trc thu, li nhun bn hng chim t trng ln nht
v iu n cng c biu hin r trong cc doanh nghip va v nh, do vy n l
mc tiu phn u ch yu, l trng im qun l ch yu ca cc doanh nghip. Vi
ngha trn, sau khi khi qut nh gi ch tiu tng s li nhun trc thu, cn thit i
su phn tch, nh gi ch tiu li nhun bn hng.
i vi cc doanh nghip va v nh, khi sn xut kinh doanh vi s lng mt
hng hn ch (v d Cng ti Hon da sn xut 3 loi xe my, Cng ty xe p sn xut 3
loi xe p, Cng ty xi mng sn xut 2 loi xi mng, Cng ty Bia sn xut 3 loi bia
v.v...), khi vic phn b chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip cho hng
ho bn ra khng qu phc tp, k ton c th hch ton, theo ri chi tit s lng hng
bn, gi bn, gi vn ca hng xut bn cho tng loi mt hng ring bit th ch tiu li
nhun bn hng c th c xc nh nh sau:
L
b
=
( )
1 1
n n
bi
bi qi
i vi
i i
Sli
g g Slil
c c
= =
=
E E

Trong :
- Sli l s lng sn phm bn ra ca tng mt hng;
- Lbi l li nhun n v ca tng mt hng;
- g
i
, g
vi
, C
bi
, C
qi
l gi bn n v, gi vn n v, chi phia bn hng n v, chi
ph qun l doanh nghip n v ca tng mt hng.
Trong trng hp ny, mc nh hng ca cc nhn t ln lt c xc nh nh
sau:
+ Do s lng (khi lng) hng ho bn ra.
ASL = L
bk
x
1
1
1
n
i
ki
i
n
ki
ki
i
g Sl
g Sl
=
=
E
E
- L
bk
+ Do nh hng ca kt cu hng ho bn ra:
Ak =
1
1
n
i bki
i
Sl l
=
E
- L
bk
1
1
1
n
i
ki
i
n
ki
ki
i
g Sl
g Sl
=
=
E
E


+ Do nh hng ca li nhun n v:
Al
b
= Lb
1
-
1
1
n
i bki
i
Sl l
=
E

Trong :
* Do gi bn hng ho:
g A
=
( )
1
1
1
n
i
i ki
i
g g Sl
=

E

* Do gi vn ca hng xut bn.
gv A
=
( )
1
1
1
n
i
v i vki
i
g g Sl
=

E

* Do chi ph bn hng:
cv A
=
( )
1
1
1
n
i
b i bki
i
Sl
c c
=

E

* Do chi ph qun l doanh nghip phn b cho hng ho bn ra:

cq A
=
( )
1
1
1
n
i
q i qki
i
Sl
c c
=

E

V d phn tch: Gi nh ti cng ty X ngi ta c s liu, ti liu sau y:
Bng 4.1 (n v: Triu ng).
Ch tiu K hoch Thc t
1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v 270.000 300.000
Trong : + Ca sn phm A:
+ Ca sn phm B
215.000
55.000
248.700
51.300
2. Cc khon gim tr 20.000 36.300
Trong : + Ca sn phm A
+ Ca sn phm B
15.000
5.000
28.200
8.100
3. Doanh thu thun 250.000 263.700
Trong : + Ca sn phm A
+ Ca sn phm B
200.000
50.000
220.500
43.200
4. Tng gi vn hng xut bn 225.000 239.100
Trong : + Ca sn phm A
+ Ca sn phm B
180.000
45.000
199.500
39.600
5. Tng chi ph bn hng v chi ph QLDN 20.000 19.500
Trong : + Ca sn phm A
+ Ca sn phm B
16.000
4.000
16.800
2.700
6. Tng li nhun bn hng 5.000 5.100
Trong : + Ca sn phm A
+ Ca sn phm B
4.000
1.000
4.200
900




Ti liu 2: Kt qu bn hng v s lng sn phm c th ca cng ty nh sau:
Bng 4.2 (n v: Ci)
Tn sn phm (mt hng) K hoch Thc t
1. Sn phm A 2000 2100
2. Sn phm B 1000 900

T cc s liu ca cng ty, c th tnh ton v lp bng sau y (xc nh gi
bn n v, gi vn n v, chi ph bn hng v chi ph qun l n v, li nhun n
v).
Bng 4.3
Tn
sn
phm
bn
ra
S lng bn
ra (ci)
Gi bn n
v (triu
ng)
Gi vn n
v (triu
ng)
Chi ph bn
hng v chi
QLDN n v
(triu ng)
Li nhun
n v (triu
ng)
K
hoch
Thc
t
K
hoch
Thc
t
K
hoch
Thc
t
K
hoch
Thc
t
K
hoch
Thc
t
A 2000 2100 100 105 90 95 8 8 2 2
B 1000 900 50 48 45 44 4 3 1 1

T cc s liu ca bng 4.1, bng 4.2, bng 4.3, ta ln lt tnh ton v lp bng
phn tch nh sau:
- Bng phn tch, nh gi khi qut tnh hnh thc hin cc ch tiu ch yu ca
bo co kt qu HKD(B-02DN)


(n v: triu ng).
Ch tiu K hoch Thc t Chnh lch
nh hng
n li
nhun
1. Doanh thu bn hng v cung
cp dch v
270.000 300.000 + 30.000 + 30.000
2. Cc khon gim tr 20.000 36.300 + 16.300 - 16.300
3. Gi vn hng xut bn 225.000 239.100 + 14.100 - 14.100
4. Chi ph bn hng v chi ph
QLDN.
20.000 19.500 - 500 + 500
5. Li nhun bn hng 5.000 5.100 + 100

- Xc nh mc nh hng ca tng nhn t c th n li nhun bn hng.
+ Do nh hng ca khi lng (s lng) sn phm bn ra:
A
SL
= 5.000
(2100 x 100) + (900 x 50)
- 5000 =
(2000 x 100) + (1000 x 50)
= 5.000 x 1,02 - 5000 = + 100.
- Do nh hng ca kt cu mt hng bn ra:
A
k
= [2100 (+2) + 900 (+1)] - 5.000 x 1,02 = 5.100 - 5.100 = 0
- Do nh hng ca li nhun n v:
Al
b
= 5.100 - 5.100 = 0
Trong : + Do nh hng ca gi bn:
Ag = [2100 (105 - 100) + 900 (48 - 50)] = + 8700
+ Do nh hng ca gi vn hng xut bn:
A
-
gV
= -[2100 (95 - 90) + 900 (44 - 45)] = - 9600
+ Do nh hng ca chi ph bn hng v chi ph QLDN.
A
-
Cb
= - [2100 (8 - 8) + 900 (3-4)] = +900
Da vo kt qu tnh c trn, c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
* nh gi khi qut tnh hnh thc hin cc ch tiu:
- T cc s liu ca bng 4.4, ta thy tng s li nhun bn hng tng so vi
k hoch (d kin) l 100 triu ng, vi t l tng tng ng l 20% (
5000
100
x 100).
Vic tng c li nhun bn hng s to iu kin thun li cho doanh nghip thc
hin cc mc tiu kinh t v x hi khc, nh vic thc hin ngha v vi Nh nc,
vic trch lp cc qu, vic b xung vn u t m rng qui m sn xut kinh doanh
cng nh ci thin i sng vt cht v tinh thn cho ngi lao ng v.v...
- Xt cc nhn t tng qut: Vic tng li nhun trong k 100 triu ng l do:
+ Doanh thu bn hng v cung cp dch v lm tng 30.000 tr.
+ Cc khon gim tr lm gim 16.300 tr
+ Gi vn hng xut bn gim 14.100 tr
+ Chi ph bn hng v QLDN lm tng 500 tr.
Nu ti liu chi tit cho bit cc khon gim tr l chit khu thng mi hoc
gim gi hng bn th s tng thm ca n l bt kh khng v doanh thu thun thc t
ch tng l 13.700 triu ng, vi t l tng tng ng l 5,48% (
000 . 250
700 . 13
x100), trong
khi gi vn ca hng xut bn tng 14.100tr, vi t l tng tng ng l 6,26% (
000 . 225
100 . 14
x100); Nh vy tc tng ca chi ph l nhanh hn tc tng ca doanh
thu, do c th kt lun rng vic qun l sn xut kinh doanh cha c hiu qu v
nu khng gim c chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip th tng s li
nhun trong k s gim ch khng phi l tng.
* nh gi chi tit: Da vo mc nh hng c th tng nhn t ta thy,
khi lng bn hng trong k tng 2% (ch s bn hng l 1,02), t lm tng li
nhun tng ng l 100 triu ng; Vic tng c khi lng sn phm bn ra phn
nh mt c gng ch quan ca doanh nghip trong vic tng kt qu ca cng tc sn
xut cng nh lm tt cng tc bn hng.
- Kt cu sn phm bn ra khng nh hng g n li nhun bn hng, chng
t v c bn nhn t ny bin ng khng ng k.
- Gi bn sn phm trong k bin ng lm tng tng s li nhun l 8.700
triu ng; Vic iu chnh gi bn lm tng li nhun trong iu kin vn tng c
khi lng sn phm bn ra chng t vic iu chnh gi bn c th trng chp
nhn.
- Gi vn ca hng xut bn thay i lm tng li nhun gim 9.600 triu ng,
iu c ngha l gi thnh sn xut trong k tng ln, hay l n v s dng cha
hp l, cha tit kim lao ng, vt t, tin vn trong qu trnh sn xut. Nh phn
trc ch ra, tc tng ca chi ph nhanh hn tc tng ca doanh thu l iu
khng hp l trong qun l. C th y s liu ch ra rng, vic tng chi ph lm li
nhun gim 9.600 triu ng, trong khi vic tng khi lng hng ho bn ra ch lm li
nhun tng 100 triu ng; Nu xu hng trn khng c khc phc th mc bn cng
tng, chi ph cng cng tng v li nhun s gim.
- Chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip trong k gim lm li nhun
tng tng ng 500 triu ng. Tc ng ca nhn t ni trn l tch cc v cn tip tc
c ng vin v khai thc trong k ti.
Tm li, qua phn tch chi tit trn, cho php ta c th i n kt lun nh
sau:
Tuy tng s li nhun c tng 100 triu ng, nhng r rng n cha phi l xu
hng tch cc trong cng tc qun l ca doanh nghip, v thc t vic qun l, s
dng lao ng, vt t, tin vn trong qu trnh sn xut l cha hp l v cha c hiu
qu.
- kin xut: Cn kim tra, xem xt li vic qun l lao ng, vt t, tin vn
trong qu trnh sn xut xc nh r trong k, chi ph no tng (chi ph nguyn vt
liu, chi ph nhn cng, chi ph sn xut chung), nguyn nhn v nhn t c th no
lm tng n, t mi c cc quyt nh iu chnh thch hp, kp thi tit kim
c chi ph trong k sn xut tip theo, vi mc tiu cui cng l tng c li
nhun cho doanh nghip.
2.3.2. Phn tch t sut li nhun trn doanh thu.
nh gi mt cch ton din kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip,
ng thi c c s so snh vi kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc,
ngoi vic phn tch tng s li nhun bn hng, cn thit phi phn tch t sut li
nhun trn doanh thu.
T sut li nhun trn doanh thu - T
S
c xc nh nh sau:
Ts =
Lb
D
x 100
Cng thc ny gii thch rng c 100 ng doanh thu bn hng thun th doanh
nghip thu c bao nhiu ng li nhun. Do t sut ny cng cao v c xu hng
ngy cng tng chng t hiu qu ca vic qun l kinh doanh cng cao v ngc li.
V phng php phn tch: Ngi ta xc nh ch tiu ni trn thi im thc
t v k hoch (d kin) sau thng qua phng php so snh ngi ta c th nh gi
c kt qu kinh doanh ca doanh nghip mt cch ton din v chnh xc hn.
Chng 3
Phn tch tnh hnh ti chnh ca doanh nghip

* Mc ch ca phn tch:
Tin hnh phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip nhm mc ch ch yu l
nh gi c thc trng tnh hnh ti chnh ca doanh nghip ti thi im phn tch,
nh tnh hnh phn b vn v ngun vn, tnh hnh u t, tnh hnh cng n v kh
nng thanh ton, tnh hnh ri ro ti chnh ca doanh nghip, cng nh kt qu ca vic
t chc huy ng vn v s dng vn trong k ca doanh nghip. Thng qua vic phn
tch ni trn m cung cp nhng thng tin cn thit cho nhng i tng ang quan tm
n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip h a ra c cc quyt nh thch hp,
p ng c li ch ring ca tng i tng .
* Ni dung ch yu ca phn tch
t c mc ch, ni dung ca phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip
bao gm nhng ni dung ch yu sau y:
- Phn tch, nh gi thc trng tnh hnh ti chnh doanh nghip thng qua cc ch
tiu ch yu ca bng cn i k ton;
- Phn tch tnh hnh t chc huy ng vn ca doanh nghip;
- Phn tch, nh gi kt qu ca vic qun l, s dng vn ca doanh nghip.
* Ti liu dng phn tch: Ti liu ch yu dng phn tch tnh hnh ti
chnh doanh nghip bao gm:
- Bo co kt qu hot ng kinh doanh - B02DN;
- Bng cn i k ton - B.01.DN
- Bo co lu chuyn tin t -B.03DN
- Bo co gii trnh - B.09 - DN
- Cc bo co chi tit v tng, gim TSC, tng, gim vn, ngun vn, bo co
chi tit v cng n v cc bo co khc c lin quan.
- Cc bin bn v thanh tra kim tra, v kim ton nu c ...
* V phng php phn tch : Ch yu s dng phng php so snh.

3.1- Phn tch, nh gi thc trng tnh hnh ti chnh ca doanh nghip
thng qua cc ch tiu ch yu ca Bng cn i k ton.
nh gi c thc trng tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, cn tin hnh
phn tch cc ni dung sau y:
- Phn tch tnh hnh c cu (cu thnh) ca vn, ngun vn;
- Phn tch tnh hnh u t v ngun t ti tr;
- Phn tch tnh hnh cng n v kh nng thanh ton;
- Phn tch tnh hnh ri ro v ti chnh ca doanh nghip
3.1.1- Phn tch tnh hnh c cu (cu thnh) ca vn, ngun vn ca doanh
nghip.
* i vi vn ca doanh nghip.
Xt v cu thnh, vn sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip bao gm hai loi :
- Vn lu ng
- Vn c nh
i vi doanh nghip sn xut, vn c nh thng chim t trng ln hn vn
lu ng; ngc li trong cc doanh nghip thng mi- dch v th vn lu ng
thng chim t trng ln hn vn c nh. Do thng qua t trng ca tng loi vn,
ngi ta c th bit c vic phn b vn sn xut kinh doanh c ph hp vi yu cu
ca qun l khng, v vic phn b vn hp l hay khng hp l s nh hng tch cc
hoc tiu cc n kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
* Trc ht i vi vn lu ng: theo khu sn xut kinh doanh, vn lu ng
ca doanh nghip bao gm:
+ Vn trong khu d tr, biu hin c th l hng mua ang i trn ng,
nguyn vt liu tn kho, cng c dng c trong kho;
+ Vn trong khu sn xut, biu hin c th l chi ph sn xut kinh doanh d dang;
+ Vn trong khu thnh phm, biu hin c th l thnh phm, hng ho, hng
gi bn;
+ Vn trong khu thanh ton, biu hin c th l cc khon phi thu.
+ i vi vn d tr: Mc ch ca vn ny l m bo nhu cu d tr phc
v cho sn xut c tin hnh thng xuyn, lin tc, do lng d tr, chng loi
d tr l tu thuc vo nhu cu thc t ca sn xut. Ni chung, m bo
nguyn,nhin,vt liu, cng c,dng c cho sn xut, cc doanh nghip cn da vo nhu
cu ca sn xut, tnh hnh cung cp, ngun cung cp xc nh. Ngi ta thng xc
nh s ngy d tr hp l v mc tiu hao bnh qun ngy ca tng loi nguyn vt
liu xc nh lng d tr hp l (khng t, khng qu nhiu). S ngy d tr hp l
c xc nh theo quan im ca mn Ti chnh doanh nghip.
Do vy, i vi vn ny, ngoi vic so snh gia thc t cui k vi u nm,
ngi ta cn so snh gia thc t vi nhu cu ca vn d tr nh gi mc d tr
thc t c hp l khng. Ngoi vic xc nh lng d tr thng xuyn, cn thit phi
xc nh lng d tr cho nhu cu tm thi,lng d tr c bit. Nu d tr qu t, s
khng m bo cung cp cho nhu cu sn xut, do c th dn n thit hi v ngng
sn xut; ngc li nu d tr qu ln s gy hin tng ng vt t, lm tng chi ph
bo qun, tng hao ht, lm gim cht lng ca vt t, do s lm tng chi ph, gim
hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
+ i vi vn sn xut: Tu thuc vo c im sn xut v qua trnh cng ngh,
vic pht sinh chi ph sn xut kinh doanh d dang l mt thc t trong cng tc qun l
v vic xc nh, nh gi sn phm d dang l tu thuc vo phng php ca k ton
p dng. m bo lng hp l ca chi ph ny, cn m bo sn xut phi lin tc,
tn trng quy trnh cng ngh m doanh nghip ang p dng.
+ i vi vn thnh phm : qun l vn thnh phm l mt trng im ca qun l
vn sn xut ni chung, vn lu ng ni ring; vic tng, gim vn thnh phm c quan
h mt thit vi kt qu ca sn xut v kt qu ca cng tc bn hng v tu thuc mt
phn vo cng tc qun l ca doanh nghip. Do vy cn xc nh r, c th nguyn nhn
no lm tng, gim thnh phm, hng ho ca doanh nghip. Cng nh nguyn vt liu,
vic tng qu mc thnh phm, hng ho tn kho s lm tng chi ph bo qun, tng chi
ph vay, tng hao ht, d gy nn hin tng bin cht thnh phm hng ho, lm gim
tc lun chuyn vn v do s lm gim kt qu kinh doanh ca doanh nghip.
Nguyn nhn ch yu lm tng thnh phm hng ho thng l do khng bn c hng;
Trong thc t, vic u c trong kinh doanh cng l nguyn nhn rt quan trng ca qun
l.
+ i vi vn trong thanh ton : y l s vn b chim dng ca doanh nghip,
nh n phi i khch hng, tin ng trc cho ngi bn, thu gi tr tr gia tng c
khu tr, phi thu nhng ngi lm cng n lng... i vi loi vn ny, cn xcnh
tnh cht hp l ca n; Nu cc khon phi thu cn nm trong thi hn thanh ton th
l khon b chim dng hp l, ngc li qu hn thanh ton th vn b chim dng l
khng hp l v cn hn ch, loi tr s pht sinh ca vn ny. phn tch c vn b
chim dng, phi da vo bo co chi tit tnh hnh cng n ca doanh nghip.
* i vi vn c nh: Ni mt cch khi qut,vn c nh l biu hin bng tin
ca ti sn c nh, do khi phn tch c cu ca vn c nh ch yu ngi ta thng
thng qua t trng ca ti sn c nh hu hnh, ca chi ph xy dng c bn d dang
chim trong tng s TSC v u t di hn xem xt v nh gi.
* i vi TSC hu hnh: nh gi c cu ca TSC hu hnh, cn thit phi
xc nh t trng ca cc loi TSC sau y:
- T trng ca TSC dng vo sn xut kinh doanh;
- T trng ca TSC dng vo phc li;
- T trng ca TSC ch x l, trong li chia ra loi TSC khng cn dng,
cha cn dng v h hng ch thanh l.
R rng thng qua t trng ca tng loi ni trn, ngi ta c th nh gi c
vic xy dng, mua sm TSC c hp l hay khng hp l v do n tc ng tch
cc hay tiu cc n qu trnh v kt qu kinh doanh ca doanh nghip.
+ i vi chi ph xy dng c bn d dang: y l chi ph ca cc cng trnh,
hng mc cng trnh theo phng thc t lm, do gi tr sn lng xy lp thng
khng ln. Tuy vy t gc qun l, cn lm r thi hn bt u v thi hn kt thc
ca cng trnh, thng qua m xc nh thi hn ca cng trnh c b ko di khng,
nguyn nhn c th phi ko di thi hn (do thit k, do thi cng, do ngun vn...) t
m a ra cc quyt nh thch hp,kp thi y nhanh qu trnh thi cng, sm
a cng trnh vo s dng.
* Phn tch c cu ngun vn ca doanh nghip
Xt v tng th,ngun vn ca doanh nghip bao gm:
- Ngun vn vay;
- Ngun vn ch s hu;
- Ngun vn trong thanh ton(Ngun vn i chim dng thng qua n phi tr)
Thng qua t trng ca tng ngun vn ni trn, ngi ta c th nh gi c s
l thuc v ti chnh (hay ngc li l s t ch v ti chnh) ca doanh nghip.
+ i vi ngun vn vay, cn xc nh t trng ca vay ngn hn, vay di hn, v
ngun gc pht sinh ca n khc nhau, tnh cht khon vay cng khc nhau, do yu
cu qun l cng khc nhau. Khon vay ngn hn c lin quan n ti sn ngn hn,
cn vay di hn thng li lin quan n ti sn t di hn. T quan im ca qun l,
vay ngn hn cn c quan tm hn v thi hn phi hon tr khon vay thng l
ngn, sau mt nm sn xut kinh doanh m doanh nghip khng hon tr c th n tr
thnh khon vay qu hn v khi li vay phi tr s tng ln.
+ i vi ngun vn ch s hu:
i vi cc doanh nghip sn xut, ngun vn ch s hu ch yu bao gm ngun
vn - qu, do cn xc nh t trng ca ngun vn kinh doanh v t trng ca tng loi
qu chim trong tng s ngun vn - qu nh gi c cu ca ngun vn. Trong thc t,
c doanh nghip sn xut kinh doanh b l v s l ny ln hn ngun vn - qu, do
ngun vn ch s hu l m(-), ton b ngun vn b p cho ti sn ca doanh nghip
li l vn vay, doanh nghip khng t ch c v ti chnh, ri ro v ti chnh tng ln.
*i vi ngun vn i chim dng : Ngun vn trong thanh ton bao gm :N phi
tr khch hng ,cc khon phi np nh nc,n phi tr ngi lao ng, phi tr ni b v
phi tr khc .Khi phn tch cc khon n ni trn ,cn chi tit thnh 2 loi: n hn ,qu
hn v cha n hn .T quan im ca qun l,cn phu c cc bin php c th x l
n n hn v qu hn .V phng php phn tch ,cn tnh ra t trng ca tng loi n
v thng qua phng php so snh a ra cc kt lun chnh xc v c th hn
* V phng php phn tch: phn tch, nh gi c cu ca vn, ngun vn,
trc ht cn xc nh t trng ca tng loi vn, tng loi ngun chim trong tng s
ca n c thi im u nm (nm trc) v cui k (nm nay), thng qua so snh
gia cui k vi u nm, c v s titn, t trng v t l, ngi ta s khi qut nh
gi c s phn b ca vn, ngun c hp l hay khng, sau tu trng hp c th
m i su phn tch tng loi vn, tng loi ngun, c bit l vn thnh phm v vn
trong thanh ton c cc kt lun chnh xc hn v c cu vn, ngun vn ca doanh
nghip, t gip cho cc nh qun l a ra c cc quyt nh thch hp, kp thi
trong qun l vn v ngun vn ca doanh nghip, c bit l nhng quyt nh lin
quan n hng tn kho, cng n phi thu v phi tr.
* V d phn tch:
V s dng s liu trn Bng cn i k ton lm v d phn tch, cho nn phn c
cu ca vn trong v d chnh l c cu ca ti sn, n cng rt gn vi c cu ca vn
ca doanh nghip.
Da vo s liu ca Bng CKT v thuyt minh bo co ti chnh, ngi ta lp
bng phn tch sau y.
(Bng 3.1)
Ch tiu
u nm Cui k Chnh lch ()
S tin
(tr.)
T
trng
%
S tin
(Tr.)
T
trng
%
S tin %
T
trng
%
Ti sn 170.000 100 186.000 100 +16.000 + 9,4 -
A. Ti sn ngn
hn
68.000 40 80.000 43 +12.000 +17,
6
+3
I- Tin v tng
ng tin
4.000 5.88 2.400 3 -1.600 -40 -2,88
II- TTC ngn
hn
2.000 2.94 2.000 2,5 - - -0,44
III- Cc khon
phi thu ngn
hn
10.000 14,7 14.000 17,5 +4.000 +40 +2,8
IV- Hng tn
kho
50.000 74 60.000 75 +10.000 +20 +1
Trong :
- Cng c dng
c

2.000

4

3.000

5

+1.000

+50

+1
- NVL tn kho 10.000 20 10.000 16,6 - - -3,4
- CPSXKD d
dang
8.000 16 10.000 16,6 +2.000 +25 +0,6
- Thnh phm 25.000 50 30.000 50 +5.000 +20 -
- Hng ho 5.000 10 7.000 11 +2.000 +40 +1
II- TSNH khc 2.000 2,94 1.600 2 -400 -20 -0,94
B- Ti sn di
hn
102.000 60 106.000 57 +4.000 +3,9 -3
I. Cc khon
PTDH

II TSC( hu
hnh)
94.000 92,16 97.000 91,51 +3000 +3,2 -0,65
III. Bt ng sn
u t

IV- TTC di
hn
8.000 7,84 9.000 8,49 + 1000 +
12,5
+ 0,65
V. TSDH khc
Ngun vn 170.000 100 186.000 100 +16.000 +9,4 -
A- N phi tr 119.000 70 139.000 75 +20.000 +16,
8
+5
I- N ngn hn 74.000 62,2 92.000 65,9 +18.000 +24,
32
+3,7
II- N di hn 45.000 37,8 47.000 34,1 +2000 +4,4 -3,7
B- Ngun vn
CSH
51.000 30 47.000 25 -4.000 -7,8 -5
Trong :
ngun vn - qu
51.000 100 47.000 100 -4.000 -7,8 -


Da vo cc s liu ca Bng 3.1, ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
* V vic phn b ti sn (vn) hin c ca doanh nghip, t trng ca TSDH l
ln hn t trng ca ti sn ngn hn. C th v u nm, t trng ca n l 60%,cui
k l 57%, cn t trng ca ti sn ngn hn cc thi im tng ng ln lt l 40%
v 43%. Xt v tng th, vic phn b nh trn i vi mt doanh nghip sn xut c
coi l hp l.
* i vi ti sn ngn hn: trong ti sn ngn hn, hng tn kho v cc khon phi
thu (vn trong thanh ton) chim t trng ln nht. C th t trng hng tn kho u
nm l 74% cui k chim 75%, cn cc khon phi thu u nm chim 14,7% v cui
k l 17,5%. y l hai trng im cn i su phn tch v nh gi mt cch chi tit v
c th hn.
- i vi hng tn kho: Trong tng tr gi hng tn kho, ch yu li l tr gi ca
thnh phm, hng ho vi t trng ln lt l 60% u nm v 61,6% cui k; cn
khu d tr, t trng ca n ln lt l 24% thi im u nm v 21,6% thi im
cui k. khu sn xut, t trng ca n ln lt l 16% v 16,6% cc thi im
tng ng. Ni chung, vn trong cc khu ny thng c coi l vn "cht", do c
th ni rng c cu ca hng tn kho ni ring, ca vn lu ng ni chung l cha hp
l. Vi t trng qa ln ca vn thnh phm, ngi ta c th suy ra tnh hnh tiu th
sn phm trong k ca doanh nghip l khng thun li. c c cc kt lun chnh
xc v c th hn, cn xc nh c th trong tng s tr gi thnh phm v hng ho th
mt hng (sn phm) no c lng tn kho ln nht v kt hp vi kt qu ca phn
tch tnh hnh sn xut v bn hng ch ra c nguyn nhn no dn n ng
thnh phm v hng ho. V d do cht lng sn phm thp, mu m khng ph hp,
gi thnh sn xut cao dn n gi bn sn phm cao hn gi bn ca sn phm cng
loi trn th trng, hay y c hin tng u c tch tr khng hp l... Trn c
phn tch chi tit nh vy mi a ra c cc quyt nh thch hp i vi hng tn
kho, trnh c nhng tn tht cho doanh nghip. C th ni qun l hng tn kho,
trong qun l thnh phm, hng ho phi c xc nh l trng im ca cng tc
qun l vn lu ng ca doanh nghip.
- i vi cc khon phi thu : y l s vn ca doanh nghip b chim dng.
c kt lun chnh xc, c th, cn da vo s liu chi tit xac nh trong tng s cc
khon phi thu th khon no chim t trng ln nht, v d n phi thu khch hng
(ngi mua) hay phi thu ngi lm cng n lng, phi thu ni b...., ng thi lm r
khon n no qu hn, cha n hn, c vy cc nh qun l mi c c cc thng
tin cn thit a ra cc quyt nh thch hp. v d ny, vi t trng chim tng
i ln trong tng ti sn ngn hn v c xu hng tng dn v cui k, chng t vic
qun l cng n ca doanh nghip ni chung l cha hp l.
* i vi ti sn di hn:
Trong ti sn di hn, ti sn c nh hu hnh chim t trng ch yu, u nm l
92,16% v cui k l 91,51%. Nhn chung, c cu nh vy c coi l hp l.Tuy vy,
nh gi c th v chnh xc hn, cn da vo ti liu hch tonchi tit v TSC
xc nh r, trong tng ti sn c nh hu hnh th c bao nhiu phn dnh cho sn xut
kinh doanh, bao nhiu phn dnh cho TSC phc li v bao nhiu phn l ti sn c
nh ch x l (khng cn dng, cha cn dng, h hng cn thanh l). Da vo cc
s liu trn, ta mi nh gi c vic mua sm, xy dng TSC c hp l hay khng,
t mi a ra c cc quyt nh qun l thch hp.
c cc bin php qun l thch hp, trnh c tht thot trong xy dng c
bn v a cng trnh vo s dng ng thi hn.
* V c cu ca ngun vn:
Trong tng s ngun vn ca doanh nghip, ta nhn thy t trng u nm ca n
phi tr l 70%, cui k tng ln l 75%, chng t s l thuc v ti chnh ca cng ty
tng i ln v c xu hng tng dn, trong n ngn hn li l ch yu. i chiu
vi t trng ca hng tn kho, ta thy phi chng v tnh hnh bn hng ca cng ty gp
kh khn nn nh hng tiu cc n vic hon tr n vay ngn hn cng nh n
phi tr khch hng (ngi bn).Mt khc, cn da vo ti liu hch ton chi tit xc
nh trong tng s n ca doanh nghip, khon no cha n hn c cc quyt nh
thch hp trong vic x l i vi tng khon n tng ng.
i vi ngun vn ch yu s hu, cng cn chi tit ngun vn kinh doanh v
ngun cc qu vic phn tch, nh gi c chnh xc v c th hn.
3.1.2- Phn tch tnh hnh u t v ngun t ti tr.
Xt mt cch tng qut, theo phm vi, u t ca doanh nghip thng c phn
thnh 2 loi :
- u t ra ngoi doanh nghip v
- u t bn trong doanh nghip
u t ra ngoi doanh nghip l u t ti chnh, bao gm c u t ngn hn v
u t di hn; cn u t bn trong doanh nghip l u t pht trin, nh u t m
rng quy m sn xut, hin i ho thit b, dy truyn sn xut, i mi cng ngh... v
do lin quan trc tip n ti sn c nh ca doanh nghip.
Mc ch ca u t, suy n cng vn l tng c tng s li nhun cho doanh
nghip. Do vy thng qua vic phn tch tnh hnh u t v ngun t ti tr ngi ta c
th nh gi c mt kha cnh khc v thc trng ti chnh ca doanh nghip.
Ni dung ch yu ca phn tch tnh hnh u t v ngun t ti tr bao gm:
- Phn tch, nh gi khi qut tnh hnh u t,
- Phn tch, nh gi c th tnh hnh u t v ngun t ti tr;
- Phn tch , nh gi hiu qu ca vn u t
* Trc ht l phn tch, nh gi khi qut tnh hnh u t:
nh gi khi qut tnh hnh u t, ngi ta c th nh gi theo 3 ni dung
sau y:
+ nh gi v hng u t (u t vo u?)
+ nh gi v loi hnh u t (u t nh th no)
+ nh gi v quy m u t (u t bao nhiu?)
Trong 3 ni dung ni trn th vic nh gi v hng u t l khu khi u ,ng
thi cng l khu rt quan trng. Thc t cho thy rng, nu la chn ng hng u
t th n s to tin c tnh quyt nh cho hiu qu ca hot ng u t ni chung,
ca vn u t ni ring. ng nhin vic cn nhc i n quyt nh v loi hnh
u t (u t ti chnh hay u t pht trin, u t di hn hay u t ngn hn...), v
quy m u t cng c ngha quan trng m bo hiu qu ca hot ng u t
ca doanh nghip. Nu u t khng ng hng, ng nhin cc yu t loi hnh, quy
m u t u khng c ngha v do khng th tnh n hiu qu ca vn u t.
* Phn tch, nh gi c th tnh hnh u t v ngun t ti tr ca doanh
nghip.
Nh phn trn cp, doanh nghip c th u t ra ngoi (u t ti chnh
ngn hn v di hn), u t bn trong (u t pht trin c lin quan n ti sn c nh).
tin hnh u t, doanh nghip c th s dng vn t c (ngun vn ch s
hu) hoc vn vay. Nhng y ta ch cp n ngun t ti tr,do ngi ta
khng tnh n vic s dng vn vay u t. T nhng vn t ra trn, khi phn
tch nh gi c th tnh hnh u t v ngun t ti tr ca doanh nghip, ngi ta c
th s dng cc ch tiu sau y:
-T sut u t ti chnh ngn hn v di hn (u t tng qut);
- T sut u t v ti sn c nh hu hnh;
- T sut t ti tr tng qut;
- T sut t ti tr v u t TSC hu hnh.
( n gin trong tnh ton,phn u t pht trin ta ch gii hn vic u t c
lin quan n ti sn c nh hu hnh, cn i vi ti sn c nh v hnh n cha ng
qu nhiu ni dung phc tp, trong c ni dung t lin quan n u t, nh gi tr
quyn s dng t, giy php v giy php nhng quyn ...)


Cc ch tiu ni trn ln lt c xc nh nh sau:

T sut u t
tng qut

=
u t ti chnh ngn
hn
+ u t ti chnh di
hn
Tng ti sn

x

100
Ch tiu ny ni ln rng, c 100 ng ti sn th doanh nghip dnh ra bao
nhiu ng u t tng qut.

T sut u t
TSC hu hnh

=
TSC (hu hnh
+ Chi ph XDCB d
dang
Tng ti sn

x

100
Cng thc tnh trn gii thch rng, trong 100 ng ti sn, doanh nghip b
ra bao nhiu ng u t pht trin).

T sut t ti tr
tng qut

=

Ngun vn ch s hu
---------------------------------------
u t TC ngn hn + u t TC di hn

x


100

Ch tiu trn ni ln rng, c 100 ng vn u t tng qut, th c bao nhiu
ng c ti tr (b p) bng vn t c ca doanh nghip.

T sut t ti tr
v u tu TSC
hu hnh

=

Ngun vn ch s hu
-------------------------------------------
TSC hu hnh + Chi ph XDCB d
dang

x


100

Cng thc tnh trn gii thch rng, b p cho 100 ng vn u t pht trin th
vn t c ca doanh nghip chim bao nhiu phn.
* V trnh t v phng php phn tch:
- Trc ht cn xc nh cc t sut ni trn c thi im u nm v cui k,
sau qua so snh gia cui k vi u nm ca tng ch tiu, ta xc nh c cc
chnh lch v tu s chnh lch ca tng ch tiu m rt ra cc kt lun cn thit v tnh
hnh u t v ngun t ti tr ca doanh nghip.
* Phn tch, nh gi hiu qu (kt qu) ca hot ng u t:
Khi nh gi kt qu ca hot ng u t ni chung, hiu qu ca vn u t ni
ring ca cc doanh nghip, cn phi nh gi t hai gc (quan im) :
- T gc (quan im) kinh t v
- T gc (quan im) x hi
i vi vi cc doanh nghip c vn u t ca nc ngoi, khi nh gi hiu qu
ca vn u t cn phi tnh n quan h i ngoi v vn an ninh quc phng ca
t nc.
* T quan im kinh t, nh gi hiu qu ca vn u t, c th thng qua cc
ch tiu sau y:
* Nu vic u t ca doanh nghip thng qua cc d n u t ring bit, k ton
c th hch ton chi tit c tng s vn u t, li nhun thu c t vic s dng
cc vn u t th ch tiu c s dng l t sut li nhun trn vn u t v n c
xc nh nh sau:

T sut li nhun trn
vn u t


=
Tng s li nhun thu c t
vn u t
----------------------------------
Tng s vn u t


x 100
Ch tiu ny ni ln rng, c 100 ng vn u t b ra th thu c bao nhiu ng li
nhun,do nu t sut ny cng cao v c xu hng ngy cng tng, chng t hiu
qu s dng vn u t cng cao v ngc li.
* Trng hp vic u t lm tng quy m sn xut, hin i ho thit b, dy
truyn sn xut hoc thay i cng ngh t lm tng s lng, cht lng sn phm,
tng nng sut lao ng, gim chi ph, tng li nhun nhng k ton khng bc tch
c s li nhun tng thm th c th s dng ch tiu t sut li nhun trc thu trn
tng ti sn v n c xc nh nh sau:

T sut li nhun trc
thu trn tng ti sn


=

Tng s li nhun thun t
hot ng kinh doanh (trc
thu)
----------------------------------
Tng ti sn


x 100
Ch tiu ny ni ln rng, c 100 ng ti sn s dng trong k thu c bao
nhiu ng li nhun.
+ i vi u t ti chnh: nh gi ring hiu qu ca u t ti chnh, bao
gm c u t ti chnh ngn hn v u t ti chnh di hn, c th dng ch tiu t sut
li nhun trn vn u t ti chnh (tng qut) v n c xc nh nh sau:

T sut li nhun trn
vn u t ti chnh
ngn hn v di hn


=

Tng s li nhun thu c t
u t ti chnh
----------------------------------
u t TC ngn hn + T TC
di hn


x 100
Li nhun thu c t u t ti chnh bao gm:
+ Li nhun kinh doanh cc loi c phiu, tri phiu
+ Li nhun c chia do gp vn lin doanh;
+ Li nhun thu c t cc hot ng u t ngn hn, di hn khc.
Nh vy ch tiu ni ln rng, c 100 ng u t ti chnh th thu c bao
nhiu ng li nhun v t sut ny cng cao, xu hng ngy cng tng, chng t hiu
qu u t ti chnh cng cao v ngc li.
* Thi hn thu hi vn u t : i vi vn u t cho cc d n c lp m k
ton c th bc tch c s liu chi tit, nh gi c hiu qu ca vn u t, c
th s dng ch tiu thi hn thu hi vn v n c xc nh nh sau:


Thi hn thu hi vn u
t

=
Tng s vn u t
-------------------------------------------
Khu hao c bn+Li nhun thu c
t vn u t
Nh vy nu li nhun thu c ngy cng tng, thi hn thu hi vn cng ngn,
hiu qu vn u t cng cao v ngc li.
* Mc np cho ngn sch Nh nc do s dng vn u t:


Mc np ngn sch


=
Tng s tin np NS do s dng vn
u t
-------------------------------------------
Tng s vn u t



Ch tiu ny ni ln rng c 1 ng vn u t, doanh nghip np bao nhiu
ng cho ngn sch Nh nc.
* T quan im x hi : Vic u t pht trin nh m rng quy m sn xut, m
rng ngnh ngh s to ra cng vic lm cho ngi lao ng. Do vy thng qua s lao
ng c tuyn dng, ngi ta cng nh gi c hiu qu ca vn u t ca doanh
nghip. Vi cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, khi nh gi hiu qu ca vn
u t ni ring, tnh hnh u t ni chung cn phi tnh n vn an ninh quc
phng ca t nc.
* V d phn tch :
Da vo s liu trn bng cn i k ton, ngi ta lp bng phn tch tnh hnh
u t nh sau:


(Bng 3.2)
Ch tiu u nm (%) Cui k (%)
Chnh
lch
() %
1- T
sut u
t tng
qut
2000 + 8000
------------------ x 100= 5.99%
170.000
2000 + 9000
------------------- x100=5,91
186.000

-0,08
2- T
sut du
t TSC
hu hnh
90.000 + 4.000
--------------------- x 100 = 52,15
170.000
92.000+5.000
------------------- x 100=52,12
186.000

-0,03
3- T
sut t ti
tr tng
qut
51.000
------------------ x 100 = 510
2.000 + 8.000
47.000
----------------- x 100= 427
2000 + 9000

-83
4- T
sut t ti
tr v
u t
TSC
hu hnh
51.000
------------------- x 100 = 54,25
90.000 + 4.000
47.000
------------------- x 100= 48,45
92.000 + 500

-5,8
- Da vo cc kt qu tnh c trn bng 3.2, ta thy so vi u nm, t sut u
t tng qut (u t ra ngoi) cui k tng 0,03%, mc tng ny l khng ng k,
trong khi t sut u t bn trong doanh nghip li gim 3,14%. Kt qu trn cha
phi l yu t tch cc ca hot ng u t.
- V tnh hnh t ti tr cho u t : ngun vn ch s hu tha kh nng (vi
mc rt ln) b p cho u t ti chnh, nhng li c xu hng gim dn v cui
k, vi t l gim l 83%; Trong khi , ngun vn ny ch c th b p vi t l
54,25% cho u t v ti sn c nh hu hnh vo thi im u nm v gim
xung cn 48,45% thi im cui k, vi t l gim c th l 5,8%. Hin tng trn
cng cn c nh gi, xem xt mt cch c th hn ch c cc tc ng tiu cc
n tnh hnh ti chnh ni chung, tnh hnh u t ni ring ca doanh nghip.
Trong thc t, cn tm hiu la chn, su tm ti liu, s liu cn thit d tin
hnh phn tch, nh gi hiu qu ca hot ng u t ni chung, ca vic s dng vn
u t ca doanh nghip ni ring
3.1.3- Phn tch tnh hnh cng n v kh nng thanh ton ca doanh nghip.
3.1.3.1- Phn tch tnh hnh cng n ca doanh nghip
Cng n ca doanh nghip bao gm:
- Cng n phi thu, phn nh s vn ca doanh nghip b chim dng v
- Cng n phi tr, phn nh s vn m doanh nghip i chim dng.
Thc t cho thy rng, trong qu trnh sn xut kinh doanh, gia cc doanh nghip
vi Nh nc, gia doanh nghip ny vi doanh nghip khc, gia doanh nghip vi
ngi lao ng (lm cng n lng) lun pht sinh cc quan h thanh ton, do vy cng
pht sinh vn b chim dng v i chim dng. V d nh k doanh nghip phi np
thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit, thu xut khu, thu thu nhp cho nh nc
... khi quyt ton c duyt, nu s np ln hn s phi np, coi nh vn ca doanh
nghip b chim dng v ngc li. Trong mi quan h xy dng c bn, khi d n
c duyt, n v ch u t mi thu v sau khi trng thu, n v thi cng ng vn
thi cng cng trnh, khi cng trnh hon thnh bn giao, n v ch d n cha c
cp vn, do vy khng th thanh ton cho n v thi cng, nh vy thc cht l
nh nc chim dng vn ca cc n v xy lp. Trong quan h gia cc doanh
nghip vi nhau, h va l ngi mua, va l ngi bn. Nu chp nhn thanh ton
chm hoc tr gp, doanh nghip ng nhin chp nhn n v khc (ngi
mua) chim dng vn ca mnh v ngc li l c chim dng vn ca n v khc.
Vi nhng ngi lm cng n lng, hng ngyh lao ng lm ra sn phm, trong
gi thnh sn phm c cha ng tin cng ca h, nhng thc t doanh nghip khng
th thanh ton lng hng ngy; nh vy gia cc k tr lng, doanh nghip chim
dng vn. Ngc li, do nhu cu thc t, ngi lao ng c th tm ng lng, khi
vn ca doanh nghip b chim dng...
Thng qua vic phn tch chi tit trn, c th thy rng cn thit phi phn tch,
nh gi tnh hnh cng n v r rng n l "Bc tranh" phn nh tng i r nt v
thc trng tnh hnh ti chnh ca doanh nghip.
V d, da vo s liu ca Bng cn i k ton, ta lp Bng phn tch, nh gi
tnh hnh cng n ca doanh nghip nh sau:
Bng phn tch tnh hnh cng n ca doanh nghip
Bng 3.3
Ch tiu
u nm
(Tr.)
Cui k
(Tr.)
Chnh lch ()
S tin
(Tr.)
%
A- N phi thu 10.000 14.000 +4.000 +40
- Trong n hn v qu hn 6.900 9.140 +2.240 +32,4
1- Phi thu ca khch hng 7.000 10.000 +3.000 +42,8
- Trong n hn v qu hn 6.000 8.000 +2.000 +33,3
2-Tin tr trc cho ngi bn 500 700 +200 +40
3-Thu GTGT c khu tr - - -
4- Phi thu ni b 500 800 +300 +60
- Trong n hn, qu hn 400 600 +200 +50
5- Phi thu ngi lao ng 200 220 +20 +10
- Trong n hn v qu hn 100 100 - -
6- Tm ng 400 480 +80 +20
- Trong n hn v qu hn 400 440 +40 +10
7- Phai thu khc 1.400 1.800 +400 +28,5
B- N phi tr 74.000 92.000 +18.000 24,3
- Trong n hn v qu hn 40.000 50.000 +10.000 +25
1. Phi tr khch hng: 9.000 11.000 +2.000 +22.,2
- Trong n hn v qu hn 7.000 8.000 +1.000 +14,2
2. Nhn tin ng trc ca ngi mua 500 600 +100 +20
3.Thu v cc khon phi np ngn sch: 1.000 1.400 +400 +40
- Trong n hn v qu hn 200 400 +200 +100
4. Vay ngn hn 58.000 72.000 +14.200 +24,4
5- Vay di hn n hn tr 3.500 4.400 +900 +25,7
6- Phi tr ngi lao ng 500 600 +100 +20
-Trong n hn, qu hn - - - -
7- Phi tr nib - - - -
- Trong n hn, qu hn
8- Phi tr, phi np khc 1.500 1.800 +300 +20
T sut cc khon phi thu trn tng ti
sn (%)
5,88% 7,52% - +
1.64%
*T sut cc khon phi tr trn tng
ngun vn (%)
43,52% 49,46% - +5,94
%


Da vo cc s liu ca bng 3.3, ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
* V n phi thu: Tng s n phi thu ca doanh nghip u nm l 10.0000 triu
ng, chim 5,88% so vi tng ti sn, cui k l 14.000 triu ng, chim 7,52% tng
ti sn; Nh vy so vi u nm,tng s n phi thu thi im cui k tng thm
4.000 triu ng, vi t l tng tng ng l 40%, t trng chim trong tng ti sn tng
1,64%. Vi kt qu tnh c trn, c th khi qut nh gi tnh hnh qun l n phi
thu ca doanh nghip l cha tch cc, vn b chim dng tng i ln v c xu hng
tng dn v cui k.
- Nu i su phn tch, ta thy trong tng s n phi thu (vn b chim dng) th
s n phi thu khch hng l ch yu : S u nm l 7.000 triu ng, chim t trng
70% tng s vn b chim dng ( ) 100
000 . 10
000 . 7
% 70 ( = , cui k tng ln l 10.000
triu ng, chim t trng 71,4% ( ) 100
000 . 14
000 . 10
% 4 , 71 %( 4 , 71 x = so vi tng s vn b
chim dng ca doanh nghip. Trong tng s n phi thu khch hng, s n hn v
qu hn chim t trng ch yu. Ta c th dng xc nh c t trng ca n
thi im u nm l 85,7% ) 100
000 . 7
000 . 6
( x v cui k l 80% ) 100
000 . 10
000 . 8
x . Vi kt qu
tnh c trn, r rng phn nh tnh hnh qun l n phi thu l cha tch cc. n v
cn thng k chi tit xc nh tng khch hng n, c bit i vi s n n hn,
qu hn c cc quyt nh thch hp, kp thi trong vic thu hi cng n, gim c
ri ro v ti chnh cho doanh nghip.
- i vi n phi thu nh tin tr trc cho ngi bn, phi thu ni b, phi thu ngi
lm cng n lng, phi thu tm ng, tuy pht sinh khng ln song cn quan tm n
s n n hn, qu hn, tu tng khon n pht sinh m c cc quyt nh ph hp
hn ch, loi tr c n nn dy da nh hng tiu cc n vic qun l v s
dng vn ca doanh nghip.
- i vi cc khon phi thu khc pht sinh cng tng i ln v c xu hng
tng dn v cui k (vi t l tng 28,5%), cn da vo ti liu hch ton chi tit
din gii ni dung c th ca s n phi thu ny, thng qua ngun gc, tnh cht pht
sinh ca tng khon n phi thu c cc quyt nh thch hp trong qun l.
* V n phi tr:
Tng s n phi tr ca doanh nghip u nm l 74.000 triu ng,chim t
trng 43,52% so vi tng ngun vn, v cui k tng ln thnh 92.000 triu ng, t
trng chim trong tng ngun vn l 49,46%, phn nh s vn m doanh nghip i
chim dng l rt ln. Trong tng s n phi tr (khng tnh s n di hn), s n
n hn v qu hn chim t trng tng i ln: u nm c xc nh l 63,7%
) 100
000 . 74
200 . 74
( , cui k l 63,45%( ) 100
000 . 92
400 . 58
chng t vic qun l ti chnh ni
chung, qun l cng n phi tr ni ring ca doanh nghip l cha tt. Vi kt qu tnh
c trn, c th thy rng kh nng t ch v ti chnh ca doanh nghip l cha cao
v do vy lm cho ri ro v ti chnh ca doanh nghip c xu hng tng ln.
-i su phn tch n phi tr, ta c nhn xt nh sau:
+ Trong tng s n phi tr, ch yu l vay ngn hn. C th s u nm ca vay
ngn hn l 58.000 triu ng, chim t trng 78,3% ) 100
000 . 74
000 . 58
( vo thi im u
nm v 78,4% ) 100
000 . 92
200 . 72
( vo thi im cui k, trong s n n hn, qu
hn li l ch yu. Vi s liu ca bng 5.3 ta d dng xc nh c t trng qu hn
u nm l 68,9% ) 100
000 . 58
000 . 40
( v v cui k t trng ca n l 69,4% ) 100
200 . 72
000 . 50 (
x .
Vi cc s liu tnh c trn, ta cng c c s kt lun rng tnh hnh qun l vn
vay ca doanh nghip l cha tch cc v chc chn n s c tc ng tiu cc n tnh
hnh ti chnh ca doanh nghip.
+ i vi s n phi tr khch hng : y l s n chim t trng ln th hai sau
vay ngn hn; T s liu ca bng 3.3, ta c th xc nh c t trng ca n chim
trong tng s n phi tr vo thi im u nm l 12% ) 100
000 . 74
000 . 9
( v thi im
cui k l 11,9% ) 100
000 . 92
000 . 11
( x , trong s n hn v qu hn li chim t trng
ch yu. Theo s liu cho th t trng n qu hn l 77,7% ( ) 100
000 . 9
000 . 7
x thi im
u nm v cui k t trng ca n l 72,72%( ) 100
000 . 11
000 . 8
( x . Vic s n qu hn, n
hn chim t trng ln v c xu hng tng biu hin xu hng khng tch cc trong
cng tc qun l ti chnh ni chung v qun l cng n phi tr ni ring. n v cn
c cc quyt nh thch hp hn ch, loi tr s tn ti ca s n n hn, qu hn
lm lnh mnh tnh hnh ti chnh ca doanh nghip.
+ Khon n phi tr cn quan tm th ba l thu v cc khon phi np, trong
cn c bit ch i vi n n hn v qu hn, v chng u c xu hng tng dn
v cui k. S n ny phn nh n v cha thc hin nghim tc ngha v vi Nh
nc v khng th ko di hin tng ni trn.
- i vi cc khon n phi tr cn li, cn i su tm hiu ti liu chi tit tu
tng khon n m c kt lun chnh xc, c th hn.
3.1.3.2- Phn tch kh nng thanh ton ca doanh nghip
Kh nng thanh ton ca doanh nghip phn nh mi tng quan gia hai yu t:
- S tin v tng ng tin m doanh nghip c th dng thanh ton.
- Tng s n ngn hn doanh nghip cn thanh ton.
Nh vy, khi cp n kh nng thanh ton, ngi ta ch cp n s n ngn
hn (c cp cc ch tiu thuc mc B ca Bng 5.3- Bng phn tch tnh hnh
cng n), bi v vic phn tch, nh gi kh nng thanh ton c th c tin hnh nh
k theo qu, 6 thng v cui nm, do i vi n di hn l cc khon n trn 1 nm
khng thuc phm vi phn tch kh nng thanh ton. Trng hp n di hn n hn tr
th n li l yu t cu thnh ca n ngn hn. Mt khc, qua phn tch ni dung cu
thnh ca cng n phi tr, ngi ta nhn thy s n ngn hn bao gm c s n n
hn, qu hn v n cha n hn, do vy khi phn tch kh nng thanh ton, cn thit
phi cp n kh nng thanh ton tng s n ngn hn (kh nng thanh ton chung -
hay kh nng thanh ton tng qut) v kh nng thanh ton s n ngn hn n hn
v qu hn (kh nng thanh ton nhanh).
thanh ton cc khon n ni trn th ngun thanh ton cng khng ging nhau:
- i vi tng s n ngn hn th tin v tng ng tin doanh nghip c th s
dng thanh ton bao gm:
+ Tin
+ Cc khon u t ti chnh ngn hn
+ Cc khon phi thu
+ Mt phn hng tn kho, bao gm thnh phm, hng ho, hng gi bn v
+ Ti sn ngn hn khc
Nh vy, cc yu t : hng mua ang i trn ng, cng c dng c trong kho,
nguyn vt liu tn kho, chi ph sn xut kinh doanh d dang thuc hng tn kho, tuy
chng c th c chuyn i thnh tin (cng l tng ng tin), nhng trong qu
trnh sn xut kinh doanh, doanh nghip khng th chuyn i n thnh tin hon tr
n v chng ch c chuyn i thnh tin thanh ton n khi doanh nghip b ph
sn, b bn hoc b chuyn quyn s hu.
- i vi n ngn hn n hn, qu hn:
V s n n hn, qu hn, cho nn doanh nghip phi thanh ton ngay (thanh ton
nhanh), do s tin v tng ng tin dng thanh ton nhanh ch bao bm 2 yu t:
+ Tin
+ Cc khon u t ti chnh ngn hn
Trong thc t, c mt s ch n thay v i tin, nhng doanh nghip li khng c
kh nng dng tin tr n, ch n c th chp nhn ly hng ho, thnh phm ca
doanh nghip tr vo s n phi tr th khi , tr gi ca s hng ho, thnh phm s
c xc nh tnh kh nng thanh ton nhanh ca doanh nghip.
T vic phn tch chi tit trn, ngi ta nhn thy rng, phn tch, nh gi
kh nng thanh ton ca doanh nghip, c th thng qua hai ch tiu sau y:
- H s thanh ton tng qut v
- H s thanh ton nhanh
Cc ch tiu ni trn ln lt c xc nh nh sau:


H s thanh
ton tng
qut



=
Tin


+
CK u
t TC
ngn
hn

+
Cc
khon
phi thu

+
Mt phn HTK
(thnh phm
hng ho ,hng
gi bn)

+
Ti sn
ngn
hn
khc
Tng s n ngn hn (cng IA ngun vn)

H s thanh ton
nhanh

=
Tin + CK u t TC ngn hn + Mt phn hng tn kho
N ngn hn n hn, qu hn
Ghi ch : Yu t * ny ch c xc nh khi ch n ng thanh ton hng i
hng.
T cch xc nh trn, ta thy nu cc h s ln hn 1, chng t doanh nghip tha
kh nng thanh ton, nu nh hn 1 l thiu kh nng thanh ton v n tin dn n 0,
chng t doanh nghip mt kh nng thanh ton v khi doanh nghip i din vi kh
nng b ph sn.
Nh vy,thng qua kh nng thanh ton, ngi ta cng nh gi c thc trng
trong tnh hnh ti chnh ca doanh nghip trong k.
* V d phn tch:
Da vo s liu ca Bng cn i k ton v s liu hch ton chi tit c xc
nh bng 3.3, ta ln lt xc nh nh sau:
- H s thanh ton tng qut:
+ u nm =
; 648 , 0
000 . 74
000 . 48
000 . 74
000 . 2 000 . 5 000 . 25 000 . 10 2000 4000
= =
=
+ + + + +

+ Cui k =
619 , 0
000 . 92
000 . 57
000 . 92
600 . 1 000 . 7 000 . 30 14000 2000 2400
= =
+ + + + +

Nu so snh cui k vi u nm, h s thanh ton tng qut gim : 0,619 - 0,648
= - 0,029
- H s thanh ton nhanh: (gi nh ch n ng thanh ton bng hin vt).
+ u nm :
72 , 0
200 . 47
000 . 34
200 . 47
000 . 5 000 . 25 2000 4000
= =
+ + +
=

+ Cui k
708 , 0
400 . 58
400 . 41
400 . 58
000 . 7 000 . 30 000 . 2 000 . 4 . 2
= =
+ + +
=
So vi u nm, h s thanh ton nhanh gim :
0,708 - 0,72 = - 0,012
T nhng kt qu tnh c trn, ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
- i vi s n ngn hn, vo thi im u nm, doanh nghip ch c kh nng
thanh ton c 64,8%, nhng cui k kh nng ny ch l 61,9%. Nh vy c hai
thi im, doanh nghip u thiu kh nng thanh ton i vi n ngn hn v xu
hng li tng dn v cui k.
- i vi n ngn hn n hn, qu hn, kh nng thanh ton ca doanh nghip
cng c hin tng nh trn. C th vo thi im u nm, doanh nghip ch c th
thanh ton c 72%, cui k t l ny ch l 70,8%; Nh vy c hai thi im, doanh
nghip u thiu kh nng thanh ton i vi s n ngn hn n hn v qu hn v
xu hng cng tng dn v cui k.
Thng qua vic phn tch, nh gi kh nng thanh ton nh trn, c th i n
kt lun rng, doanh nghip thiu kh nng thanh ton i vi s n ngn hn ni chung
v s n ngn hn n hn, qu hn ni ring v r rng n phn nh thc trng tnh
hnh ti chnh ca doanh nghip l khng tt. khc phc c hin tng ni trn,
doanh nghip cn p dng cc bin php cn thit y mnh bn ra i vi hng
ho, thnh phm tn kho, tch cc i chiu thu hi cc khon n n hn, qu
hn (theo s liu ca bng 3.3)..., c vy mi tng c kh nng thanh ton cho doanh
nghip k sau v ci thin c tnh hnh ti chnh ca doanh nghip.
3.1.4. Phn tch ri ro ti chnh ca doanh nghip.
Theo ngha hp, ri ro ngha l s "khng may"; cn theo ngha thng thng, ri
ro l s bt trc, l s khng n nh trong qu trnh hat ng v lm gim kt qu ca
hat ng. Nh vy, trong qu trnh sn xut kinh doanh, cc doanh nghip c th gp s
khng may, gp bt trc v do vy hat ng sn xut kinh doanh s khong n nh, nh
khi gp s khng n nh trong khu cung cp nguyn vt liu, n s to ra s khng n
nh trong khu sn xut c v khi lng v cht lng, k tip l s khng n nh
khu bn hng, v cui cng l s khng n nh vic hon li chi ph b ra, lm
gim li ch ca doanh nghip ni ring,e da s tn ti ca Doanh nghip ni chung.
Nh ngi ta bit, qu trnh sn xut kinh doanh, xt t quan im ti chnh l qu
trnh vn ng tun hon v chu chuyn ca vn lu ng, trong khi u l vn ng
trc (K.Mars gi l t bn ng trc) v kt thc l vn thu v. Trong qu trnh tun
hon v chu chuyn ca vn lu ng, ng nhin ngi ta mong mun vn thu v
phi ln hn vn ng trc. Mun vy, qu trnh tun hon v chu chuyn ca vn lu
ng phi gp thun li, tc l khng gp ri ro, khng c bt trc v lun lun n nh.
Nhng thc t cho thy, do nhiu nguyn nhn tc ng khc nhau, trong c c
nguyn nhn bn trong (nguyn nhn tim n ngay bn trong ca qu trnh tun hon v
chu chuyn ca vn lu ng, cn gi l nguyn nhn ch quan) v nguyn nhn bn
ngoi (nguyn nhn bt thng, tc ng ngoi mun ca ngi qun l, cn gi l
nguyn nhn khch quan), do lm cho qu trnh sn xut kinh doanh ni chung, s
vn ng, tun hon v chu chuyn vn lu ng ni ring s gp s "khng may", s
bt trc v khng n nh, ngha l gp ri ro, lm gim kt qu hat ng sn xut kinh
doanh ni chung, kt qu ca vic qun l, s dng vn lu ng ni ring. Nh vy ri
ro l vn tim tng, c bt c doanh nghip no trong qu trnh sn xut kinh
doanh ni chung, qu trnh tun hon v chu chuyn ca vn lu ng ni ring, do
n l vn cn c quan tm, cn c tnh n i vi cc nh qun l.
T vic phn tch ni trn, ngi ta nhn thy rng, trong c ch qun l hnh chnh
quan liu bao cp trc y, i vi cc doanh nghip nh nc, qu trnh sn xut kinh
doanh ni chung, qu trnh tun hon v chu chuyn ca vn lu ng ni ring, u do
nh nc chi phi v quyt nh, do vy nu qu trnh gp s "khng may", bt trc v
khng n nh th mi hu qu u do nh nc gnh chu v v c nh nc gnh chu
nn ngi ta khng t ra vn ri ro ni chung, ri ro ti chnh ni ring i vi doanh
nghip nh nc. Trong iu kin hin nay, cc doanh nghip ni chung, doanh nghip
nh nc ni ring u c quyn t ch v sn xut kinh doanh ni chung, t ch v ti
chnh ni ring, do nu qu trnh gp ri ro th doanh nghip t phi gnh chu.
Trong phm vi ca chng ny ta ch cp n vn ri ro ti chnh ca doanh nghip.
Khi phn tch qu trnh tun hon v chu chuyn ca vn lu ng, ngi ta nhn thy
nu ri ro ti chnh pht sinh th n s pht sinh khu cui cng, tc l khu bin hng
thnh tin (H'-T'), do nhng ch tiu no phn nh c lin quan n hai yu t ni trn
th u l nhng ch tiu phn nh ri ro ti chnh ca doanh nghip. Cc ch tiu bao
gm:
- T sut cc khon phi thu;
- T sut cc khon phi tr;
- H s thanh ton tng qut;
- H s thanh ton nhanh;
(Bn ch tiu ny c cp mc 3.1.3&do vy phn ny khng cn
cp n cch xc nh)
- H s n trn ti sn =
Tng s n (cng A ngun vn)
Tng ti sn (A+B ti sn)
Ch tiu ny ni ln rng, trong tn ti sn hin c ca doanh nghip, c bao ng
do vay n m c, do vy nu h s ny cng ln v c xu hng cng tng, chng t ri
ro ti chnh cng tng v ngc li.
- H s n ngn hn trn
TS ngn hn
=
N ngn hn (I
A
ngun vn)
TS ngn hn (Cng A ti sn)
ngha ca ch tiu ny cng gn ging vi ngha ca ch tiu trn, nhng t quan
im ca qun l, n cn c ch v quan tm nhiu hn do phm vi ca n to ra.
- H s thu hi n =
Doanh thu (thun, gi vn)

S d n phi thu bnh qun
(S d n phi thu bnh qun c xc nh da vo s d n phi thu u nm
v cui k)
Cng thc ny gii thch rng, nu doanh thu bn chu, bn tr chm cng gim,
s d n phi thu gim i th h s thu n cng tng v ri ro ti chnh cng gim v
ngc li. phn nh r hn, ngi ta s dng ch tiu thi gian thu hi n:
- Thi hn (k hn) thu hi
n
=
Thi gian trong k bo co

H s thu hi n
Thi hn trong k bo co l i lng c nh (mt nm l 360 ngy, qu 90
ngy), do vy thi hn thu hi n ty thuc vo h s thu hi n. Nh vy khi h s thu
hi n tng, thi hn thu hi n s gim, ri ro ti chnh gim v ngc li.
- H s quay vng
hng tn kho
=
Doanh thu (gi vn, thun)
Tr gi hng tn kho bnh qun


(Tr gi hng tn kho bnh qun c xc nh da vo tr gi hng tn kho u nm v cui k)
Ch tiu ny ni ln rng,vic rt ngn chu k sn xut, sn xut ra n u bn
ht n , hoc mua nhanh, bn nhanh th tr gi hng tn kho s gim hp l, do vy
H s quay vng s tng v ri ro ti chnh s gim v ngc li. phn nh c th
hn, ngi ta s dng ch tiu thi hn quay vng hng tn kho:
- Thi hn quay vng
hng tn kho
=
Thi gian trong k bo co

H s quay vng hng tn kho
Nh vy khi h s quay vng hng tn kho cng ln v c xu hng tng ln th
s ngy cn thit cho mt vng quay cng nh v c xu hng cng gim, khi ri ro
ti chnh cng gim v ngc li.
- H s thanh ton
li vay
=
Li thun t hat ng kinh doanh (li trc thu)
Li vay phi tr
Ch tiu ny ni ln rng, sn xut kinh doanh cng c hiu qu, li cng tng th
h s thanh ton li vay cng tng, ri ro ti chnh cng gim v ngc li.
* V trnh t v phng php phn tch.
Trc ht cn xc nh c cc ch tiu ni trn c thi im u nm v cui
k, sau tin hnh so snh gia cui k vi u nm, ty theo tng chnh lch tnh
c m rt ra cc kt lun cn thit v ri ro ti chnh ca doanh nghip.
* V d phn tch: Da vo kt qu tnh c mc 3.1.3. v s liu ca bng cn
i k ton, ta lp bng phn tch ri ro ti chnh nh sau:
Bng 3.4.
Ch tiu u nm Cui k
Chnh
lch(+, -)
1. T sut C.K phi thu 5,88% 7,52% + 1,64%
2. T sut C.K phi tr 43,52% 49,46% + 5,94%
3. H s thanh ton tng
qut
0,648 0,619 - 0,029
4. H s thanh ton nhanh 0,72 0,708 - 0,012
5. H s n trn ti sn 119.000
0, 7
170.000
= 75 , 0
000 . 186
000 . 139
=
+ 0,05
6. H s n ngn hn trn
TSNH
955 , 0
000 . 68
000 . 65
= 081 , 1
000 . 80
500 . 86
=
+ 0,126
7. H s thu hi n
44
2
000 . 10 000 . 8
000 . 396
=
+

9 , 33
2
000 . 14 000 . 10
000 . 407
=
+

- 10,1
8. Thi hn thu hi n
18 , 8
44
360
= 61 , 10
9 , 33
360
=
+ 2,43
9. H s quay vng HTK
8 , 8
2
000 . 50 000 . 40
000 . 396
=
+

4 , 7
2
000 . 60 000 . 50
000 . 407
=
+

-1,4
10. Thi hn quay vng
HTK
9 , 40
8 , 8
360
= 6 , 48
4 , 7
380
=
+7,7
11. H s thanh ton li
vay
59 , 1
200 . 5
300 . 8
= 45 , 1
500 . 5
8010
=
-0,14

Da vo cc s liu tnh c bng 3.4, ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
- T sut cc khon phi thu v t sut cc khan phi tr u c xu hng tng
dn v cui k n phn nh vn b chim dng v vn i chim dng c xu hng ngy
mt tng, do ri ro ti chnh cng c xu hng tng ln.
- Xt v kh nng thanh ton: Doanh nghip thiu kh nng thanh ton, k c kh
nng thanh ton tng qut v kh nng thanh ton nhanh v chng u c xu hng
gim dn v cui k, chng t ri ro ti chnh ca doanh nghip c xu hng tng ln.
- Xt v h s n: H s n tng qut v h s n ngn hay tng i ln v u
c xu hng tng dn v cui k, c bit h s n ngn hay cui k ln hn 1
(1,081) ni ln rng, trong tng ti sn ni chung, ti sn ngn hn ni ring, phn
c b p bng ngun vn ch s hu tng i nh v gim dn v cui k, chng
t s l thuc v ti chnh ca doanh nghip c xu hng tng ln, do ri ro ti chnh
ca doanh nghip cng tng ln.
- Xt v h s thu hi n v h s quay vng hng tn kho: Cc h s ny u c
xu hng tng dn v cui k, do vy thi hn thu hi n v thi hn quay vng hng
tn kho gim dn v cui k, chng t ri ro ti chnh tng dn v cui k.
- Cui cng, xt v h s thanh ton li vay:
H s thanh ton li vay gim dn v cui k, chng t kh nng hon tr li vay
gim dn, do ri ro ti chnh tng dn v cui k.
Tm li, qua phn tch s bin ng ca cc ch tiu, ta c th kt lun rng ri ro
ti chnh tng dn v nh vy thc trng ti chnh ca doanh nghip l khng tt. Vi
thc trng ni trn, phi xut phi t iu kin thc t v sn xut kinh doanh xc
nh c nguyn nhn c th nh hng n s bin ng ca tng ch tiu, qua
m c cc quyt nh iu chnh thch hp, kp thi ci thin c tnh hnh ti chnh
cho doanh nghip k sau.


3.2. Phn tch tnh hnh t chc huy ng vn ca doanh nghip.
tn ti v pht trin, cc doanh nghip u phi c mt lng vn tin t nht
nh, bao gm c vn c nh v vn lu ng v gi chung l vn sn xut kinh doanh
v quy m sn xut kinh doanh quyt nh quy m v nhu cu vn ca doanh nghip.
p ng nhu cu v vn, cc doanh nghip cn lm tt vic t chc huy ng
vn. Vi cc doanh nghip c s hu khc nhau, loi hnh sn xut kinh doanh v quy
m sn xut kinh doanh khc nhau, s c cc chnh sch v phng php huy ng vn
khc nhau .
* i vi vn ch s hu: Vn ch s hu, cn c quan nim l vn t c ca
doanh nghip, c hnh thnh ch yu t vn gp ban u v vn t b xung.
- Vn gp ban u: Vi doanh nghip nh nc, vn gp ban u l vn u t
ln u ca nh nc. Trong qu trnh sn xut kinh doanh, nu do m rng quy m sn
xut, do thay i ngnh ngh kinh doanh lm tng vn iu l, nh nc c th xem xt
cp pht (u t) b sung p ng mt phn cho nhu cu tng vn, vi iu kin
sn xut kinh doanh ca doanh nghip phi t hiu qu v doanh nghip phi thc hin
y , nghim tc mi ngha v vi nh nc.
+ Vi cc doanh nghip c phn, vn gp ban u chnh l vn c phn do cc c
ng ng gp v gi tr ca mi c phn do i hi c ng quyt nh.
+ Vi cc doanh nghip lin doanh: Vn gp ban u l vn gp ca cc bn lin
doanh, t l vn gp do cc bn lin doanh tha thun.
- i vi vn t b sung: Trong qu trnh sn xut kinh doanh, m bo nhu
cu v vn, cc doanh nghip c th t b sung vn t cc ngun khc nhau. i vi
cc doanh nghip, ngun vn t b sung quan trng nht l t phn li nhun li ca
doanh nghip hnh thnh cc qu, trong c qu u t pht trin. Nh vy hiu
qu ca sn xut kinh doanh chnh l c s, l iu kin c bn to vn cho doanh
nghip.
+ i vi cc doanh nghip c phn ngoi ngun ni trn, vn t b sung c th
c huy ng do pht hnh c phiu, vi doanh nghip lin doanh, cc bn lin doanh
c th gp thm vn ty theo s tha thun.
* i vi vn vay v n phi tr.
Vn vay thng chim t trng ch yu trong tng s vn huy ng ca doanh
nghip, bao gm c vay di hn v vay ngn hn ca cc ngn hng thng mi v t
chc tn dng. Nh ngi ta bit, cc ngn hng thng mi cng l cc doanh nghip
v ly hat ng cho vay l hat ng kinh t ch yu ca h. Do vy quan h gia cc
ngn hng thng mi vi cc doanh nghip l quan h gia cc doanh nghip trn c
s cng hat ng theo lut doanh nghip. tn ti v pht trin, cc ngn hng
thng mi phi thu hi c vn vay v li vay ng k hn; mun vy, n v i vay
phi s dng vn vay ng mc ch v c hiu qu. Ni cch khc, c th huy ng
c vn vay, cc doanh nghip phi m bo v nng cao c hiu qu ca sn xut
kinh doanh v chp hnh nghim chnh k lut tn dng.
- Vic huy ng vn vay ca cc doanh nghip c th cn c tin hnh di
hnh thc pht hnh tri phiu. Tuy vy vic pht hnh tri phiu vn ty thuc vo kt
qu hat ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, cng chnh l ty thuc vo uy tn
ca doanh nghip trn thng trng.
- Cui cng,trong qu trnh SX kinh doanh, cc doanh nghip cn huy ng
c mt ngun vn t n phi tr, tc l vn i chim dng y cng l n phi tr,
xong khng phi l vn vay, do doanh nghip khng phi tr li cho s n . V d:
n phi tr khch hng, nhn tin ng trc ca ngi mua, thu v cc khon phi np
nh nc, lng v cc khon phi thanh ton cho ngi lao ng ...Nu cc khon phi
tr ni trn cha n hn phi np, phi thanh ton th vic s dng vn i chim dng
ca doanh nghip l hp l, ngc li nu doanh nghip c dy da khng np, khng
thanh ton khi n hn, qu hn th vic chim dng vn ca doanh nghip l khng
hp l v t quan im ca qun l, cn hn ch v loi tr vic pht sinh ca vn
chim dng ni trn.
* V phng php phn tch: Vic phn tch tnh hnh t chc huy ng vn
c tin hnh ging nh phng php phn tch c cp phn trc
( Mc 3.1.1 v mc 3.1.3)

3.3. Phn tch, nh gi kt qu ca vic qun l v s dng vn ca doanh
nghip.
Nh phn trn cp, vic t chc huy ng vn l khu khi u m
bo iu kin v vt cht cho qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip c tin
hnh bnh thng v lin tc, nhng vic qun l v s dng s vn nh th no mi
l vn sng cn ca doanh nghip. Ni cch khc, sau khi huy ng c vn, vic
qun l, s dng vn hp l, c hiu qu tr thnh yu cu bc thit v l nhim v ch
yu i vi cc nh qun l, cc nh cho vay, cc nh u t, ca nhng ngi lm
cng n lng ca doanh nghip. T nhng vn t ra trn, ta thy cn thit phi
phn tch, nh gi kt qu ca vic qun l, s dng vn ca doanh nghip, thng qua
ngi ta c th bit c ng vn c huy ng vo sn xut kinh doanh c mang
li li ch cho doanh nghip ni chung, cho cc i tng u t, gp vn hay khng,
gi tr ng vn c c bo ton khng ..., nguyn nhn, nhn t no tc ng lm tng
hoc lm gim hiu qu s dng vn, t gip cho cc nh qun l a ra c cc
quyt nh thch hp,kp thi hn ch, loi tr c cc tc ng ca cc nguyn
nhn, nhn t tiu cc, pht huy c tc ng ca cc nhn t tch ccvi mc ch
cui cng l tng c kt qu ca vic qun l v s dng vn cho doanh nghip.
Khi cp n vic nh gi kt qu ca vic qun l v s dng vn kinh
doanh ni chung , ca tng loi vn ni ring,cn phi xc nh c c mi ng vn
b ra trong qu trnh sn xut kinh doanh th doanh nghip thu v c bao nhiu
ng li nhun. Ring i vi vn lu ng, ngoi vic xc nh cc ch tiu ni trn,
ngi ta cn phi tnh n tc lun chuyn ca vn nhanh hay chm v do doanh
nghip tit kim hay lng ph v vn. Nhm t c mc ch ni trn,khi nh gi
kt qu ca vic qun l v s dng vn, ngi ta thng s dng cc ch tiu sau y:
Mc gi tr sn xut
tnh cho mt ng vn
(Vn SXKD, V
C
, V
L
) bnh qun

=
Gi tr sn xut

(V
SXKD
, V
C
, V
L
) bnh qun
n gin cch tnh ta c:
Vn SXKD bnh qun = V
C
bnh qun + V
L
bnh qun
Trong :

V
C
bnh
qun

=

Cng B ti
sn


:

u nm + cui k)

2

V
L
bnh qun =
Cng A ti
sn
:
(u nm+ cui k)
2
Cc ch tiu ni trn ni ln rng, c 1 ng vn b ra, doanh nghip thu v
c bao nhiu ng gi tr sn xut v doanh thu.Cc ch tiu ni trn mi ch phn
nh mt lng ca kt qu s dng vn, do cha phn nh chnh xc kt qu ca vic
qun l v s dng vn. khc phc nhc im trn, ngi ta s dng ch tiu sau

- Mc li nhun (trc thu)
tnh cho 1 ng vn

=
Tng li nhun trc thu

(V
SXKD
, V
C
, V
L
) bnh qun
Nh vy mc li nhun tnh cho 1 ng vn cng ln, c xu hng cng tng ,
chng t hiu qu ca vic qun l, s dng vn cng cao v ngc li.
- Mc doanh thu
thun
tnh cho 1 ng vn

=

Doanh thu thun
(V
SXKD
, V
C
, V
L
) bnh qun
* Ring vi vn lu ng, ngoi cc ch tiu ni trn, nh kt qu ca vic
qun l v s dng vn, ngi ta cn tin hnh nh gi thng qua ch tiu tc lun
chuyn vn.
Tc lun chuyn vn lu ng c phn nh thng qua s vng (s ln)
lun chuyn v s ngy cn thiit cho 1 vng (1 ln) lun chuyn. S vng (s ln) lun
chuyn cng nhiu, c xu hng cng tng th s ngy lun chuyn cng ngn v c xu
hng ngy cng gim, chng t tc lun chuyn vn lu ng cng nhanh v ngc
li. Khi tc lun chuyn vn nhanh ln hay chm i s to ra h qu kinh t tng
ng l doanh nghip tit kim haylng ph tng i v vn. Cc ch tiu ni trn ln
lt c xc ng nh sau:
- S vng (ln)
lun chuyn.(V)

=
Doanh thu (thun, gi vn).(D)

S d bnh qun ca vn lu ng ( S)
Trong :


S


=

S d
u qi
I/2

+
S d
cui qu I

+
S d cui
qu II

4

+
S d cui
qu III

+
S d cui
qu IV



Hoc n gin hn:

S

=
S d u nm + S d cui k

2
Nu ly s liu trn bng cn i k ton, s d bnh qun ca vn lu ng
chnh l vn lu ng bnh qun.
Thi gian trong k bo co(T)
- S ngy lun chuyn
ca vn lu ng N
LC


=
(nm l 360 ngy, qu l 90 ngy)

S vng (ln) lun chuyn ( V)
T cng thc xc nh s vng lun chuyn, ta suy ra:
N
LC
=
D
S T

H qu kinh t do tc lun chuyn vn nhanh (tit kim vn) hay chm (lng
ph vn):
- S vn tit kim (-)
hay lng ph (+) -S
V


=

1 d AN
lC
Trong :
+ 1 d l doanh thu bnh qun ngy k bo co (gi vn, thun)
+ AN
lC
l chnh lch gia s ngy lun chuy k ny (N
LC1
) vi s ngy lun
chuyn k trc (N
LC0
) suy ra AN
lC
= N
LC1
N
LC0
.
+ Cc nhn t lm tng (gim) tc lun chuyn vn lu ng:
* T cng thc xc nh s vng (ln) lun chuyn vn lu ng, ta nhn thy
tc lun chuyn vn lu ng tu thuc vo hai nhn t:
- Doanh thu (nh hngt l thun)
- S d bnh qun ca vn lu ng (nh hng t l nghch)
Mc nh hng ca tng nhn t ln lt c xc nh nh sau:


+ Do doanh thu A
D
=

D
1


S
0

- V
0

D1
+ Do s d bnh qun vn: AS = V
1


S
0

Nh vy tng tc lun chuyn vn lu ng, cn thit phi tng c
doanh thu bn hng, ng thi lm tt vic thu hi cng n, tng cng qun l
hng tn kho, gim d tr bt hp l tt c cc khu, cc qu trnh sn xut kinh
doanh ca doanh nghip.
* V trnh t v phng php phn tch ;
Trc ht cn xc nh c cc ch tiu phn tch c thi im u nm v cui
k, sau thng qua kt qu ca vic so snh gia cui k vi u nm m rt ra kt
lun cn thit v kt qu ca qun l vn ni chung, ca tng loi vn ni ring.
* V d phn tch: Da vo s liu ca bng CKT v cc s liu c lin quan,
ta tnh ton v lp bng phn tch nh sau: (V: triu ng)
- Vn c nh bnh qun: + u nm:
2
000 . 102 000 . 98 +
= 100.000
+ Cui k:
2
000 . 106 000 . 102 +
= 104.000
- Vn lu ng bnh qun: + u nm:
2
000 . 68 000 . 64 +
= 66.000
+ Cui k:
2
000 . 80 000 . 68 +
= 74.000
- Vn SXKD bnh qun: + u nm: 100.000 + 66.000 = 166.000
+ Cui k: 104.000 + 74.000 = 178.000
Bng phn tch kt qu ca vic qun l, s dng vn
Bng 3.5 (n v : triu ng)
Ch tiu u nm Cui k Chnh lch
1. Mc gi tr sn xut
tnh cho 1 ng vn:
- Vn SXKD B/q.

- VC bnh qun



166
000 . 415
= 2,5

000 . 100
000 . 415
= 4,15


000 . 178
200 . 427
= 2,4
000 . 104
200 . 427
= 4,1


- 0,1

- 0,05
2. Mc doanh thu
tnh cho 1 ng vn.
- VXSKD bnh qun

- VC bnh qun

000 . 166
000 . 396
= 2,385
000 . 100
000 . 396
= 3,96

000 . 178
000 . 407
= 2,286
000 . 104
000 . 407
=3,91

- 0,099

- 0,05
3. Mc li nhun
tnh cho 1 ng vn:
- VXSKD bnh qun

- VC bnh qun


000 . 166
300 . 8
= 0,05
000 . 100
300 . 8
= 0,083


000 . 178
8010
= 0.045
000 . 104
8010
= 0,077


- 0,005

- 0,006


* i vi tc lun chuyn ca vn lu ng:
- S vng lun chun k trc:
000 . 66
000 . 396
= 6 vng
- S ngy lun chun k trc:
6
360
= 60 ngy.
- S vng lun chuyn k ny:
000 . 74
000 . 407
= 5,5 vng.
- S ngy lun chuyn k ny:
5 , 5
360
= 65,45 ngy
+ Chnh lch s vng lun chuyn: Av = 5,5 vng 6 vng = - 0,5 vng
+ Chnh lch s ngy lun chuyn: ANlc = 65,45 ngy 60 ngy = + 5,45 ngy
+ S vn b lng ph:
360
000 . 407
(+ 5,45) = + 6161,225 triu ng.
+ nh hng ca doanh thu n s vng lun chuyn:
AD =
00 . 66
000 . 407
= - 6 = + 0,16 vng
+ nh hng ca s d bnh qun vn lu ng:
As = 5,5 -
000 . 66
000 . 407
= - 0,66 vng
T cc kt qu tnh c, ta c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
i vi s SXKD ni chung:
- Vo thi im nm trc, mi ng vn b ra to ra c 2,5 ng gi tr
sn xut cng nghip, 2,385 ng doanh thu thun v 0,05 ng li nhun;
- Nhng vo thi im nm nay, gi tr ng vn to ra u gim so vi nm
trc. Gi tr sn xut gim 0,1 ng, doanh thu thun gim 0,099 ng, li nhun gim
l 0,005 ng. Nh vy kt qu ca vic qun l,s dng vn ni chung u c xu
hng gim dn, chng t vic qun l, s dng vn cha hp l v hiu qu cha cao.
- i vi vn c nh: Vic qun l, s dng vn c nh cng c kt qu tng
t nh vn sn xut kinh doanh ni chung. cao hiu qu ca vic qun l, s dng
vn ni chung, trc kt cn nng cao hiu ququn l v s dng i vi tng loi vn.
V d: i vi vn c nh, cn p dng cc bin php nhm 2 hng.
- Mt l cc bin php tng c kt qu ca sn xut c v khi lng, cht
lng, tng doanh thu bn hng, tng li nhun cho doanh nghip;
- Hai l phi mua sm, xy dng ti sn c nh ng mc ch phc v sn
xut, phi ng b, hin i, bn, chuyn nhng loi ti snc nh khng cn dng,
cha cn dng, nhanh chng thanh l loi ti sn c nh h hng ...
+ i vi vn lu ng: Do qun l s dng vn cha hp l, cha c hiu qu, do
vy tc lun chuyn vn nm nay chm hn tc lun chuyn vn nm trc, vi kt
qu c th l s vng lun chuyn gim 0,5 vng, do vy mi vng lun chuyn vn
phi ko di thm 5,45 ngy v t s vn b lng ph tng i l 6161,225 triu ng.
Da vo mc nh hng ca tng nhn t, ta thy nhn t ch yu lm gim
tc lun chuyn vn l do s d bnh qun vn lu ng trong k tng. T kt qu
ny,ta thy khc phc c tn ti ni trn, cn phi lm tt cc nhim v sau y:
- Tch cc i chiu thu hi cng n n han, qu hn;
- Kim tra cu thnh ca hng tn kho khng d tr qu mc v nguyn vt
liu, cng c.
- y mnh bn ra gii phng lng tn kho v thnh phm, hng ho
- Gim lng hng ho bn chu, thanh ton chm...
Nu p dng c ng b cc bin php, n v s gim hp l vn c nh, vn
lu ng, tng hiu qu ca vic qun l, s dng ton b vn sn xut kinh doanh ni
chung, tng loi vn ni ring cho doanh nghip.

3.4. c im phn tch, nh gi kt qu ca vic qun l v s dng vn
trong cc doanh nghip lin doanh v doanh nghip c phn.
- i vi cc doanh nghip lin doanh:
dnh gi kt qu ca vic qun l v s dng vn ca cc doanh nghip lin
doanh, ngoi cc ch tiu c nu trn nh cc doanh nghip khc, ngi ta cn
s dng cc ch tiu: t l li nhun trn vn gp ca cc bn lin doanh.

- T l li nhun
trn Vn gp ca
cc bn lin doanh

=
Li nhun c chia

Vn gp lin doanh

100
Nh vy t l ny cng cao, c xu hng ngy cng tng chng t hiu qu ca
vic qun l v s dng vn gp cng cao v ngc li.
- i vi cc doanh nghip c phn:
Vn ca cc doanh nghip l vn gp ca cc c ng v huy ng vn, cc
doanh nghip c phn c th pht hnh c phiu. Do vy, dnh gi kt qu ca vic
qun l, s dng vn, cc doanh nghip c phn cng phi s dng cc ch tiu nh cc
doanh nghip khc c cp mc 5.3; Ngoi cc ch tiu , i vi cc doanh
nghip c phn, do c th ca vn gp, ngi ta cn kt hp nh gi thng qua cc
ch tiu c th v chng c xc nh nh sau:
- T sut (t l)
li nhun trn vn
c ng bnh qun

=
Li nhun sau thu

Vn c ng bnh qun

100
(Trong : Vn c ng bnh qun c xc nh theo phng php n gin l
ly vn c ng u k cng vi c ng cui k ri chia i)
Cng thc tnh trn gii thch rng, c 100 ng vn c ng c huy ng th
to ra c bao nhiu ng li nhun. Nh vy t sut ny cng cao, xu hng ngy
cng tng, chng t hiu qu ca vic qun lv s dng vn c ng cng cao v khi
doanh nghip d dng pht hnh c phiu huy ng vn nu cn thit.
- Thu nhp ca
mi c phiu
thng

=
Li nhun sau thu C tc c phiu u i

S lng c phiu thng ang lu hnh B/q
Nh vy thu nhp ca mi c phiu cng cao, chng t hiu qu ca vic qun
l v s dng vn cng cao v c phiu ca doanh nghip cng c sc hp dn, gi tr
ca c phiu cng cao v ngc li.
- Thu nhp
thc ca mi c
phiu thng

=
Li nhun sau thu - Thit hi bt thng

S lng c phiu thng
Khi tham gia vo th trng chng khon, cc doanh nghip c xu hng pht hnh
cc loa chng khon chuyn i thay v ch pht hnh cc loi c phiu thng, khi
ngi mua chng c th chuyn i thnh c phiu thng vo mt thi im nht nh v
khi cc chng khon chuyn i c mt trong thanh ton tn dng ca doanh nghip.
Trong trng hp ny cn xem xt cc chng khon chuyn i c k hin ti v
tng lai v nh vy, thu nhp ca mi c phiu thng li phn nh tng ng c thi
k hin ti v k tng lai, trong k tng lai phi phn nh s chuyn i thnh c
phiu thng, v khi phi xc nh c s bin ng ca thu nhp ca mi c phiu
thng thng qua mc gim thu nhp ca n. Mc gim ny c th c xc nh nh sau:
- Mc gim thu nhp
ca mi c phiu
thng

=
Thu nhp ca
mi c phiu thng

-
Thu nhp bin
ng ca mi
c phiu thng
Trong :
+ Thu nhp bin
ng ca mi
c phiu thng

=
Li nhun sau thu C tc c phiu u i

S lng c phiu thng tng ng
(S lng c phiu thng tng ng = S lng c phiu thng + S lng c
phiu thng do chuyn i tng ng t c phiu u i. V du: gi tr c phiu u i
gp 4 ln gi tr c phiu thng th 1 c phiu u i tng ng vi 4 c phiu thng).
Nh vy, thu nhp bin ng ca mi c phiu thng cng ln th mc gim
thu nhp ca mi c phiu thng cng nh v hiu qu ca qun l, s dng vn cng
cao v ngc li.
- T gi th trng trn thu
nhp ca mi c phiu

=
Gi tr th trng ca mi c phiu

Thu nhp ca mi c phiu thng
Nh ngi ta bit, gi ca mi c phiu trn th trng tu thuc vo kt qu kinh
doanh v cc nh kinh doanh chng khon rt quan tm n t gi thu nhp ca m c
phiu c cc quyt nh u t thch hp.
Cui cng ngi ta nhn thy rng, i vi cc nh u t kinh doanh chng
khon, trong nhiu trng hp h phi la chn a ra cc quyt nh trong vic u
t c phiu nh th no thu c li nhun ti a v khi h s tip tc ti u t
hi vng thu c li nhun cao hn. Trong trng hp ny, cc nh u t rt quan
tm ti mi tng quan gi tin li ca mi c phiu v thu nhp ca mi c phiu cng
nh gia tin li ca mi c phiu vi gi th trng ca mi c phiu. Cc mi tng
quan ni trn c phn nh c th thng qua cc ch tiu sau y:
- T sut li
ca mi
c phiu

=
Tin li ca mi c phiu

Thu nhp ca mi c phiu

100

T sut li ca mi
c phiu trn gi th
trng ca mi c phiu

=
Tin li ca mi c phiu

Gi th trng ca mi c phiu

100

Vi cc nh u t v kinh doanh chng khon, cc t sut ni trn l thngtin rt
quan trng h xem xt, quyt nh vic u t trong tng lai v cng l c hi
cc doanh nghip c th m rng vic huy ng vn thng qua pht hnh c phiu.
* V trnh t v phng php phn tch
Trc ht cn xc nh c cc ch tiu ni trn c thi im nm trc, nm
nay; sau d bng cch so snh gia nm nay vi nm trc ca tng ch tiu, tu theo
cc chnh lch tnh c m rt ra cc kt lun cn thit v hiu qu ca vic qun l v
s dng vn c ng ca doanh nghip.
Ph lc
Trch bng cn i k ton ngy 31/12 /2006 ca cng ty X
(V : Triu ng)
Ch tiu Cui k u nm
Ti sn 186.000 170.000
Loi A: Ti sn ngn hn 80.000 68.000
I-Tin 2.400 4.000
II- u t ti chnh ngn hn 2.000 2.000
III- Cc khon phi thu ngn hn 14.000 10.000
IV- Hng tn kho 60.000 50.000
V- Ti sn ngn hn khc 1.600 2.000
Loi B: Ti sn di hn 106.000 102.000
I-Cc khon phi thu di hn
II-Ti sn c nh (h hnh) 97.000 94.000
Trong CPXD d.d 5000 4000
III -BS u t-
IV u t ti chnh di hn 9000 8000
V-Ti sn di hn khc
Ngun vn

186.000 170.000
Loi A: N phi tr 139.000 119.000
I- N ngn hn 92.000 74.000
II- N di hn 47.000 45.000
Loi B- Ngun vn ch s hu 47.000 51.000
Trong : Ngun vn - qu 47.000 51.000

Ti liu b sung: - Doanh thu thun: Nm 2005 : 396.000 Tr; Nm 2006 :
407.000tr:
- Gi tr sn xut cng nghip : Nm 2005 : 415.000tr; nm 2006 : 427.000tr
- Tng s li nhun: Nm 2005 l 8.300 tr; nm 2006 l 8.010 tr.
- Tng s li vay: nm 2005 l 5.200 tr, nm 2006 l 5.500tr
- S cng loi A ti sn u nm 2005 l 64.000 tr,
- S cng loi B ti sn u nm 2005 l 98.000tr.
- u nm 2005 (01/01/2005), cc khon phi thu (III
A

TS
) l 8.000 triu ng; tr
gi hng tn kho (IV
A

TS
) l 40.000 triu ng.