YIQUAN

ZBIR ARTYKUW 1996-2007

AKADEMIA YIQUAN

SPIS TRECI
AUTOR Andrzej Kalisz TYTU Andegdoty yiquan Chengbao zhuang Dingbabu pingtui shili Dingbu mocabu Historia yiquan Hunyuan zhuang Hunyuan zhuang - kaihe mojin Hunyuan zhuang shang xia mojin Ilustrowana oferta Akademii Yiquan Metody treningowe yiquan Metoda zdrowotna zhan zhuang Pekiscy mistrzowie yiquan Pekiska szkoa Zongxun Wuguan Pekiskie Towarzystwo Badawcze Yiquan Pingbu pingtui shi li Podstawowe zasady praktyki zhan zhuang dla zdrowia Podstawy yiquan 1 Podstawy yiquan 2 Podstawy yiquan 3 Podstawy yiquan 4 Podstawy yiquan 5 Podstawy yiquan 6 Podstawy yiquan 7 Podstawy yiquan 8 Podstawy yiquan 9 Podstawy yiquan 10 Podstawy yiquan 11 Pokazy mistrza Cui Ruibin Pozycje le ce Pozycje siedzce Regulamin tui shou 1 Regulamin tui shou 2 Skuteczno zhan zhuang dla zdrowia 1 Skuteczno zhan zhuang dla zdrowia 2 Tui shou w yiquan W poszukiwaniu harmonii Wtpliwoci i pytania Yao Chengguang Yao Zongxun Yiquan Yiquan, a tai chi, chi kung, joga Yiquan, a filozofia wschodu Yiquan, a skuteczno w walce Yiquan aktywno mentalna Yiquan boks mentalny Yiquan (dachengquan) Yiquan dotrze do esencji sztuki walki Yiquan esencja kung-fu Yiquan F.A.Q. Yiquan, taiki-ken i... kyokushin karate Yiquan trening walki Yiquan siedem metod treningowych Yiquan zdrowie i samoobrona Yiquan ywa sia Yu Yongnian ekspert zhan zhuang Zrozumie yiquan pozna cao Dlaczego yiquan? Rozumienie ludzkiego ciaa Dlaczego yiquan? STRONA 3 12 15 17 19 24 30 33 35 37 46 49 51 52 54 57 60 61 63 65 67 68 70 71 73 75 77 79 81 84 87 88 90 93 95 98 99 102 106 110 114 120 122 133 136 140 142 147 150 165 170 174 177 182 184 185 188 192 202

Maciej Burdyski Leosz Horky Pawe Ostaszewski

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - OPOWIECI I ANEGDOTY

Wang Xiangzhai by dzieckiem sabym i chorowitym. To wanie spowodowao, i jego rodzice zadecydowali, e powinien wiczy dla wzmocnienia ciaa i zdrowia. Poniewa rodziny Wang i Guo byy spowinowacone, ojciec Wang Xiangzhai'a poprosi mieszkajcego wwczas w ssiedniej wiosce Guo Yunshen'a , by uczy syna. Guo jednak odmwi, twierdzc, e jest ju zbyt stary, by przyj nowego ucznia. W kocu jednak jeden z przyjaci przekona go i omioletni Wang rozpocz nauk. Jedna z opowieci mwi, e pewnego razu gdy przezibiony Guo wyszed z domu, nie zakadajc kurtki, zaniepokojony o zdrowie mistrza Wang, wzi kurtk i wyszed poszuka Guo. W kocu odnalaz go w jakim zacisznym miejscu, wykonujcego dziwne wiczenia, zupenie inne, ni te ktrych Guo normalnie naucza. Zdziwiony Wang cicho obserwowa mistrza, podczas gdy ten sta w bezruchu w pozycji, ktr Wang widzia po raz pierwszy. W pewnej chwili Guo usysza szelest i odwrci si - zobaczy, e to jego may ucze, przynis mu kurtk. Od tej pory Guo zacz zupenie inaczej traktowa chopca, uczc go rzeczy, ktre przed innymi trzyma w tajemnicy. W 1898 roku, jeden z uczniw Guo, ktry by szefem gildii konwojentw transportw kupieckich w Baoding poprosi, by Guo towarzyszy mu w jednym z konwoi. Poniewa ostatnio jeden z transportw zosta napadnity i wszystkie towary zrabowane, gildia utracia sw renom. Obecno Guo Yunshena miaa odstraszy ewentualnych napastnikw i jednoczenie zachci klientw do zlecenia ochrony transportu tej wanie gildii. Poniewa Guo by ju bardzo stary, wysa Wanga z listem, w ktrym wyjani swoj odmow i zaproponowa, by to chopiec poszed z konwojem. Gdy szef gildii czyta list, Wang czeka w hallu, przygldajc si umieszczonym na stojakach rozmaitym broniom. W kocu podszed do stojaka i wzi do rki kij. Jeden z czonkw gildii, widzc to, natychmiast pobieg zawoa szefa. Wzicie przez osob spoza gildii do rki broni znajdujcej si w jej siedzibie traktowano zazwyczaj jako wyzwanie do pojedynku na mier i ycie. Szef gildii natychmiast wybieg i zdajc sobie spraw, e chopiec nie mia takiej intencji, schwyci go za nadgarstek, krzyczc: "Co ty wyrabiasz chopcze!" Wang szarpn rk sprawiajc, e m czyzna zosta obalony. Gdy wsta z uznaniem rzek: "Znakomicie! Wida, e mistrz przekaza ci prawdziwe kung-fu. Musisz zosta i nauczy nas tego." Po powrocie do Guo, Wang opowiedzia mu wszystko. Guo z umiechem rzek: "Oni nie wiczyli zhan zhuang, jak e mogliby rozwin ten rodzaj siy?" W 1907 roku Wang zarazi si od jednego z krewnych zamiowaniem do hazardu. Po wywoanej tym awanturze, Wang uciek z domu i wraz z owym krewnym uda si do Pekinu. W drodze, spragnieni i godni wy ebrali posiek u sprzedawcy baozi (kluski z nadzieniem, gotowane na parze), ktry tak e napisa im list polecajcy do swojego przyjaciela su cego w wojsku w Pekinie. Tak rozpocza si kariera wojskowa Wang Xiangzhai'a. W wojsku Wang

by pocztkowo pomocnikiem kuchennym i zajmowa si gwnie rbaniem drew, noszeniem wody itp. Pewnego razu gdy szed, niosc wod, jeden z onierzy podstawi mu nog. Wang zrobi szybki krok i poszed dalej, jak gdyby nic si nie stao, nie rozlewajc nawet kropli wody, natomiast w onierz, gdy jego noga nie napotkaa spodziewanego oporu, przewrci si. Jeden z oficerw widzia to zdarzenie i domylajc si, e Wang musi posiada pewne umiejtnoci w walce, wezwa do siebie Wanga. Wang opowiedzia mu o swojej nauce u Guo Yunshena. Jaki czas pniej crka oficera - Wu Suzhen zostaa on Wanga. Swojej onie Wang, ktry wczeniej nie pobiera normalnej nauki, zawdzicza umiejtno czytania i pisania oraz swe pniejsze osignicia w kaligrafii. Ona z kolei uczya si od m a xingyiquan. Z tego ma estwa narodziy si pierwsza crka Yuzhen, druga crka Yufang oraz syn Daozhuang. W 1913 roku Wang cieszy ju si sporym uznaniem w pekiskim rodowisku sztuk walki. Jeden z wysokich oficerw, Xu Shuzheng na prob Yuan Shikai'a, ktry przej stanowisko prezydenta po Sun Yatsenie (Sun Zhongshan), zorganizowa przyjcie dla dostojnikw na ktrym odby si mia pojedynek pomidzy Wang Xiangzhai'em a Li Ruidongiem - instruktorem sztuki walki gwardii prezydenckiej, twrc stylu Li taijiquan, o miano najwikszego mistrza w Pekinie. Li Ruidong by uczniem Wang Lantinga (ktry by uczniem Yang Luchana), uczy si rwnie systemu wuxingchui - uderzenia piciu gwiazd od mnicha Longchan, pozna te systemy z grupyWudang oraz zapasy shuai-jiao i wiele innych systemw. Obydwaj byli niechtni tej prbie, ale zale noci, jakim podlegali, sprawiy e nie odwa yli si odmwi. Wang przyby pierwszy i czeka na Li przed wejciem. Gdy Li przyby, Wang przywita go i poprosi by wszed pierwszy. Oczywicie Li, rwnie peen kurtuazji wskaza, by Wang szed przodem. W pewnym momencie ich ramiona zetkny si. Pod Li ugiy si nogi, ale Wang natychmiast podtrzyma go. Wikszo obecnych nie bya tego wiadoma, ale rozegra si wanie pojedynek tui shou, ktrego rezultat by oczywisty dla Li i Wanga. Obydwaj weszli do sali, ale Li powiedzia, e le si czuje i musi na chwil wyj. Nie wrci ju z powrotem. Wkrtce opuci Pekin. Wang do koca ycia aowa, i do tego doszo i zawsze wyra a si o Li Ruidongu i jego uczniach z uznaniem. W 1918 roku Wang wyruszy z Pekinu na poudnie w poszukiwaniu najwikszych mistrzw sztuki walki. Najpierw uda si do klasztoru Shaolin, gdzie uczy si systemu xinyiba (zbli onego do xingyiquan) od mnicha Henglin (znanego te jako Changlin lub Xianglin - od tego samego mnicha uczy si pniej Doshin So, twrca Shorinji Kempo). Nastpnie w prowincji Hunan spotka ekscentrycznego mistrza Jie Tiefu, o ktrym mao kto wiedzia, e zna on sztuk walki, znany by za bardziej jako Wariat Jie. Nastpio dziesi star, z ktrych ka de zakoczyo si pora k Wanga. Wwczas Wang zaproponowa pojedynek przy u yciu broni. Jie powiedzia: "Bro jest tylko przedu eniem ramion. Nie udao Ci si bez broni, z broni te mnie nie pokonasz." Walka odbya si na kije i Wang znw przegra. Wang zawstydzony chcia odej, lecz Jie powiedzia: "I co, bdziesz wiczy trzy lata, po czym

wrcisz, by mnie pokona? Lepiej zosta u mnie. Mo emy uczy si od siebie nawzajem. Spotkaem w yciu wielu dobrych wojownikw, ale ty jeste z nich najlepszy." Wang uczy si od Jie ponad rok i miao to ogromny wpyw na pniejszy rozwj jego sztuki walki. Przy po egnaniu Jie powiedzia, e nie jest pewien co do poudnia, ale sdzi, e na pnoc od Jangcy nie ma nikogo kto mgby dorwna Wangowi. Pniej, w latach 40-ch przyby do Pekinu pewien czowiek w rednim wieku, ktry by podobno bratankiem Jie Tiefu. Twierdzi on, e przyby, by wykona wol Jie Tiefu zapisan w testamencie i sprawdzi, czy jego nauki s kontynuowane. Wang Xiangzhai poprosi jednego ze swych uczniw, Yao Zongxuna (pniejszego nastpc Wanga) o pokaz umiejtnoci, po ktrym bratanek Jie Tiefu stwierdzi, e jego stryj mo e spoczywa w spokoju. W 1923 roku Wang Xiangzhai uda si z Xu Shuzhengiem do prowincji Fujian i zosta instruktorem walki wrcz w armii tej prowincji. Spotka si tam z mistrzem stylu biaego urawia Fang Qiazhuang. Na dziesi potyczek Wang wygra cztery, a sze przegra. Fang stwierdzi jednak, e jego zwycistwo byo bardzo dyskusyjne - nie uwa a si za zwycizc, a Wang nie powinien uwa a si za pokonanego. W tym samym roku Wang spotka si tak e z innym mistrzem biaego urawia - Jin Shaofeng, z ktrym wiele wiczy i dyskutowa o sztuce walki. W 1928 roku razem z Zhang Zhankui'em (mistrz xingyiquan) z Tianjinu Wang pojecha do Hangzhou, gdzie wystpi jako sdzia na zawodach wushu (guoshu), a nastpnie na zaproszenie Qian Yantanga (ucze Guo Yunshena) do Szanghaju. Qian urzdzi przyjcie na powitanie Wanga, podczas ktrego zaproponowa mu przyjacielski pojedynek. Wang, nie chcc zawstydza Qiana w obecnoci innych, prbowa si wymwi. Gdy ten jednak nalega, w kocu zgodzi si, mwic: "Je eli starszy brat (chodzi o stosunki starszestwa wewntrz szkoy Guo Yunshena) chce zobaczy moje umiejtnoci, to poprosz go by usiad na rodkowej kanapie". Oznaczao to, e Wang jest w stanie rzuci Qiana na t wanie kanap, niezale nie od tego co ten zrobi. Qian zaatakowa Wanga technik beng quan. Wang wykona szybki, krtki ruch, nakrywajc doni pi Qiana i natychmiast Qian zosta odrzucony tak, e znalaz si wygodnie usadowiony na wskazanej wczeniej kanapie. Qian wsta po chwili i wzruszony, ze zami w oczach powiedzia: " Po tylu latach, mam wra enie jak gdybym znw spotka naszego nauczyciela. Tak si ciesz, e ma on prawdziwego kontynuatora!" Wang zamieszka u Qiana, ktry wyda wkrtce kolejne przyjcie, na ktre zaprosi wielu synnych mistrzw. Wtedy doszo do spotkania Wanga z mistrzem liuhebafa Wu Yihui, o ktrym wyra a si pniej z du ym uznaniem. Bokserski mistrz wiata wagi lekkiej, Wgier Yingge (zapis nazwiska w chiskiej transkrypcji pinyin) naucza boksu w Szanghajskim Zwizku Modzie y. Mwi on swoim uczniom, e chiskie sztuki walki nie maj adnej praktycznej wartoci. Wang oburzony wyzwa go na pojedynek. W momencie zetknicia ramion Yingge zosta odrzucony i upad na ziemi. Pniej relacja Yingge z tego pojedynku opisana zostaa w londyskim Timesie. 5

Wang Xiangzhai by mionikiem opery w stylu kunqu. Innym jej mionikiem by Jin Qiliang, mistrz tan tui (styl spr ystych ng). Wang i Jin czsto razem bywali na spektaklach i wiele rozmawiali o operze kunqu. Jin nie wiedzia jednak, e Wang jest mistrzem sztuki walki. Pewnego razu Jin przyszed w odwiedziny do Wanga. Zaczli rozmawia o malarstwie, pniej o poezji, a w kocu przeszli do opery kunqu. W pewnym momencie Jin stwierdzi, e Wang wyglda na sabowitego, mo e wic zaczby si uczy sztuki walki dla wzmocnienia ciaa i poprawy zdrowia. Wang powiedzia, e chciaby si uczy, ale nie mia do tej pory od kogo. Jin odpowiedzia, e chtnie bdzie go uczy. Wang stwierdzi, e interesuje go walka wrcz, a nie nauka form i zapyta, czy Jin umie walczy? Jin rozemia si i powiedzia, e zaraz Wangowi poka e swoje umiejtnoci. Przynis ceg, ktr trzymajc w lewej rce, rozupa uderzeniem prawej, po czym zapyta Wanga co o tym sdzi? Wang odpowiedzia, e takie uderzenie chocia rozbija cegy, nie jest w stanie wyrzdzi wielkiej szkody ludzkiemu ciau. Powiedzia, e kiedy wiczy troch sztuk przyjmowania uderze i zaproponowa, by Jin sprbowa go uderzy. W dalszym cigu siedzc odwrci si do Jina plecami. Jin powiedzia, e boi si wyrzdzi mu krzywd. Wang jednak nalega, by Jin uderzy go w plecy. Jin uderzy, nie u ywajc jednak penej siy. Na Wangu oczywicie uderzenie nie zrobio najmniejszego wra enia. Jin zapyta, czy mo e spbowa jeszcze raz. Wang oczywicie zgodzi si. Jin uderzy tym razem z caej siy. Plecy Wanga poruszyy si lekko i Jin zosta odrzucony do tyu, jakby przez spr yn. Jin zorientowa si, e ma przed sob mistrza wikszego od siebie. Wanie wtedy do Wanga przyszed jego przyjaciel, synny malarz Li Kuchan. Jin podniecony opowiedzia Li, ktrego spotka ju wczeniej kilka razy, co si wanie zdarzyo. Li oczywicie doskonale wiedzia, jak wielkim mistrzem jest Wang Xiangzhai. Gdy usysza opowie Jina, powiedzia: "Syszaem, e syniesz z kopni. Mo e sprbujesz jeszcze raz, u ywajc ng?" Wang, ktry popija wanie herbat, spojrza, na umiechajcego si Li. Jin wykona pot ne kopnicie i jak poprzednio zosta spr ycie odrzucony. Tymczasem z czarki, ktr Wang trzyma w rku nie wylaa si ani jedna kropla herbaty. Shang Yunxiang, ucze Li Cunyi, twrca stylu Shang xingyiquan by jednym z najbli szych przyjaci Wanga. Gdy mieszka na terenie wityni Boga Ognia, Wang czsto go odwiedza, by wsplnie wiczy. Pewnego razu Shang zosta wyrzucony wysoko w gr, tak e uderzy gow w sklepienie. Gdy opad na ziemi, spojrza zdumiony na Wanga, ktry by rwnie zdziwiony. Shang poprosi Wanga, by powtrzy to jeszcze raz. Wang odpowiedzia: "Raczej si nie uda, jeli bd stara si wiadomie powtrzy. Tak jak mawia Guo - gdy jest forma i intencja, nie s to jeszcze prawdziwe umiejtnoci. Gdy technika osignie poziom bezintencjalnoci, dopiero pojawiaj si rzeczy niezwyke." Wang by bardzo wysokiego mniemania od umiejtnociach Shang Yunxianga. Mwi swoim uczniom, e sia Shanga przekracza ich si dziesi tysicy razy. "Gdy u ywa on du ej siy, mo na j

porwna do grubej beczki, gdy u ywa maej siy, mo na j porwna do maego palca. Nasz si mo na co najwy ej porwna do miseczki na ry ." W latach trzydziestych du saw cieszy si w Pekinie Hong Lianshun, mistrz tan tui i xingyiquan. Hong by wysoki i mocno zbudowany. Prezentowa nieprzecitn si. Uderzeniem doni rozbija w py cegy. Gdy usysza o umiejtnociach Wang Xiangzhai'a przyby by si z nim zmierzy. Gdy jednak zobaczy niepozornego Wanga, uzna, e nie ma sensu z nim walczy, bo na pierwszy rzut oka wida, e Wang nie prze yby jego jednego ciosu - odwrci si wic i chcia odej. Wang powiedzia wwczas, e skoro ju przyszed, to mo e jednak porwnaj umiejtnoci. Hong zaproponowa wwczas, e zrobi may pokaz, by Wang mg oceni jego umiejtnoci. Wspaniale zademonstrowa form, a nastpnie wykona lekki pozornie nacisk na cian, w wyniku ktrego cay dom zadr a, po czym kopn cian czubkami palcw, tak e w tynku zrobio si wgbienie. Niezwykle z siebie zadowolony zapyta Wanga co sdzi o jego umiejtnociach. Nie spodziewa si odpowiedzi jaka nastpia. Wang powiedzia bowiem, e jego umiejtnoci s absolutnie bezu yteczne! Musiao doj do walki. Hong zaatakowa technik piquan. Wang sprzycie przyj atak i odrzuci Honga tak, e ten podobnie jak w Szanghaju Qian Guantang znalaz si w pozycji siedzcej na kanapie. Wang powiedzia: "To si nie liczy. Wsta i sprbujemy jeszcze raz. Tym razem znw rzuc ci na kanap." Hong wsta i prbowa zaatakowa Wanga, ustawiajc si tak, by znale si jak najdalej od kanapy. Pniej Hong opowiedzia swym uczniom: "Staraem si, eby jeli nawet zostan obalony, nie znale si na kanapie". Jednak Wangowi ponownie udao si "posadzi go" na kanapie. Hong zosta uczniem Wanga i przekaza mu rwnie swoich uczniw, wrd ktrych znalaz si m.in. pniejszy nastpca Wanga - Yao Zongxun. W 1940 roku Wu Peiqing - mistrz xingyiquan z prowincji Shanxi, przyby do Pekinu, ogaszajc siebie prawdziwym spadkobierc systemu xingyiquan. Wu by uczniem mistrza Li Fuzhen, ktry by uczniem mistrza Che Yizhai. Che Yizhai i Guo Yunshen obydwaj byli uczniami mistrza Li Luoneng (Li Nengran). Poniewa Wang Xiangzhai by najsynniejszym przedstawicielem gazi Guo Yunshen'a, Wu wyzwa go na pojedynek. Wang wystawi jednak do walki swego ucznia Yao Zongxun'a, stwierdzajc i mo e go on godnie reprezentowa. Wu zgodzi si i podjto przygotowania do pojedynku, ktry odby si na terenie wityni Boga Ognia (okolice bramy miejskiej Chongwenmen). Wu zaprosi wielu synnych mistrzw sztuk walki, by byli wiadkami jego zwycistwa. Po wzajemnym ukonie Wu zaatakowa nagle technik zuanquan. Yao lew rk przechwyci atak, praw doni zaatakowa za podbrdek Wu, zatrzymujc jednak uderzenie w ostatniej chwili. Wu by zaskoczony szybkoci uderzenia, bdnie jednak uzna, e Yao dysponuje tylko szybkoci, jego ciosom brakuje jednak siy. Gdy Wu zaatakowa technik piquan, Yao wykona unik i jednoczenie zaatakowa rami Wu, wykorzystujc tzw. spr yst si (tan jin) odrzuci Wu, tak e ten wpad w tum widzw. Teraz Wu zda sobie spraw, e przeciwnik znacznie go przewy sza

umiejtnociami. Trudno byo mu jednak pogodzi si z pora k w obecnoci wszystkich mistrzw, ktrych zaprosi. Ponownie zaatakowa, ale Yao zneutralizowa atak i jednoczenie zaatakowa ebra Wu, znw jednak powstrzymujc uderzenie, by nie okaleczy przeciwnika. Wu wykorzysta ten moment i natychmiast zaatakowa jeszcze raz, kierujc uderzenie palcami doni w tchawic Yao. Yao byskawicznie przechwyci atak, wykona unik ciaem i uderzy pici w twarz Wu. Zanim widzowie zd yli zauwa y co si stao, Wu le a nieprzytomny, krwawic z ust, a obok le ay cztery zby. Yao podszed do Wu, by pomc mu si podnie. W tym momencie zosta zaatakowany od tyu przez jednego z przyjaci Wu. Yao wyczu atak i natychmiast odwrci si w stron napastnika. Jednoczenie jednak Han Xingqiao (jeden z najlepszych uczniw Wang Xiangzhai'a), widzc co si dzieje, zd y podbiec do napastnika i rzuci go na cian. Niewiele brakowao, by zacza si powszechna bijatyka. Na szczcie obecni mistrzowie o wielkim autorytecie zdoali jej zapobiec. Gdy Kenichi Sawai (wwczas 5 dan judo, 4 dan kendo) przyby do Wanga, ktry mieszka na terenie Zhongnanhai, ten zamiata wanie dziedziniec. Sawai zapyta, czy Wang jest w domu, na co ten odpowiedzia, e go nie ma. Sawai powiedzia, e w takim razie poczeka. Po pewnym czasie zapyta Wanga, ktrego wzi za su cego, czy uprawia sztuk walki. Wang odpowiedzia, e wiczy troch. Sawai zaproponowa porwnanie umiejtnoci, na co Wang si zgodzi. Sawai schwyci Wanga za rce, prbujc wykona rzut. Wang lekkim ruchem sprawi, e Sawai opad do pozycji klczcej. Sawai zapyta, czy to nie on jest Wang Xiangzhai'em, na co Wang umiechn si i skin gow. Sawai zapyta, czy mog sprbowa jeszcze raz. Oczywicie znw zosta pokonany. Po kilku prbach, ktrych rezultat by cigle taki sam, zaproponowa walk na miecze. Sawai trzyma bambusowy miecz, a Wang krtki kij. Wang znw zwyci y, po czym powiedzia Sawai'owi to co kiedy sam usysza od Jie Tiefu: "Bro jest tylko przedu eniem rk." W 1941 roku, gdy Wang Xiangzhai w domu Yao Zonxuna rozmawia o malarstwie i poezji ze synnym malarzem Qi Baishi, przyszed Sawai w towarzystwie jeszcze jednego Japoczyka. Czowiek ten by pot nie zbudowany i robi wra enie bardzo wa nej osoby. Co wszystkich zdziwio, trzyma on przy piersi koguta. Sawai przedstawi go jako instruktora sztuk walki w japoskiej armii, synnego mistrza judo Riye (zapis nazwiska w chiskiej transkrypcji pinyin). Riye powiedzia, e sysza od Sawai'a o umiejtnociach Wanga, ale w nie nie uwierzy, dlatego przyby sam, by si o nich przekona. Wang zgodzi si na pojedynek i zapyta po co Riye przynis koguta? Riye odpowiedzia: "Gdy usyszaem od Sawai'a o twoich umiejtnociach, doszedem do wniosku, e wadasz czarn magi. Ten kogut jest po to by si przed ni obroni", a nastpnie przeci kogutowi szyj, i spywajc krwi wyznaczy krg na dziedzicu - "Bdziemy walczy w tym krgu, twoja magia nie bdzie tu miaa mocy". Wang rozemia si: "Znam tylko sztuk walki, nie znam magii. Dobrze, mo emy walczy w tym krgu", po czym wszed w krg i stan spokojnie, pewny siebie, po czym zamkn oczy. Riye widzc to powiedzia, e za chwil zaatakuje. Wang umiechn si i otworzy oczy -

spogldajc na Riye niesamowitym wzrokiem. Ten zaatakowa praw rk. Wang doni lekko klepn nadgarstek Riye, ktry wyda peen przestrachu krzyk i odrzucony zosta na drzewo, na ktrego gaziach Yao Zongxun powiesi worki do wiczenia uderze. Gdy upad, le a nieprzytomny. Sawai przestraszony, nie wiedzia co zrobi. Wang powiedzia do obecnego przy tym ucznia Dou Shiminga, eby pola go wod. Rzeczywicie Riye, polany wod oprzytomnia. Sawai podbieg, chcc pomc mu wsta. Riye powiedzia, eby go nie rusza, poniewa serce mu bije, jak gdyby chciao wyrwa si z piersi. Gdy doszed do siebie zacz powtarza: "Czary, czary". Pniej, gdy Sawai pomg mu wsta, powiedzia, e naprawd podziwia Wanga, a nastpnie szybko odszed wraz z Sawai'em. Na pocztku lat czterdziestych do Pekinu przyby sawny woski bokser Jiemushi (zapis w chiskiej transkrypcji pinyin). Gdy usysza o Wang Xiangzhai'u, uda si do niego, by odby pojedynek. Woch przyj typow boksersk postaw i czeka na dogodny moment do ataku. Wang lekko unis jedn do i powoli zrobi krok, spogldajc bokserowi w oczy "zatrutym wzrokiem". Na Jiemushim wywaro to tak ogromne wra enie, e z trudem zmusi si do kontynuowania pojedynku. Zaatakowa lewym prostym, po ktrym nastpi natychmiast prawy sierpowy, ale Wang zrobi unik i doni zaatakowa przedrami Wocha. Ten natychmiast straci rwnowag i upad. Nie by jednak przekonany. Uzna, e Wang przewy sza go technik, ale nie byby w stanie oprze si jego sile. Wang pozwoli mu by uderza go w brzuch i ebra. Jiemushi widzc, e jego uderzenia nie wywieraj na Wangu adnego wra enia, nagle zaatakowa z caej siy podbrzusze Wanga. Wang sprycie przyj cios i miniami podbrzusza odrzuci Wocha, tak e ten upad ze zwichnitym nadgarstkiem. Batian Yilang (zapis w chiskiej transkrypcji pinyin) - 8 dan, by znanym w caej Azji poudniowo-wschodniej mistrzem judo. Sysza wiele o Wang Xiangzhai'u, ale nie do koca wierzy w jego umiejtnoci. Gdy dowiedzia si, e w gazecie "Shibao" ukaza si tekst, w ktrym Wang stwierdza, e zachodni boks i japoskie judo, chocia maj swoje zalety, to brakuje im caociowej siy, postanowi spotka si z Wangiem i wykaza mu zalety judo. Napisa do Wanga list, w ktrym zaprosi go do jednej z restauracji w stylu europejskim. Wang przyj zaproszenie, doskonale wiedzc, e chodzi o pojedynek. Gdy wszed do restauracji, naprzeciw wyszed pot nie zbudowany czowiek, w ktrego postawie wida byo, e jest wojownikiem. Wang od razu domyli si, e to Batian Yilang. Batian widzc skromn postur Wanga, uzna e jego sawa musi by wyolbrzymiona. Nastpio do chodne powitanie, po ktrym Batian i Wang przeszli do mniejszej, odgrodzonej sali, ktr Batian zarezerwowa dla siebie. Gdy wniesiono przekski, Batian powiedzia, e cieszy si bardzo, e ma okazj pozna Wanga, z ktrym chciaby wypi i nawiza przyja, a tak e prosi go o udzielenie lekcji. Wang odpowiedzia, e nie jest przyzwyczajony do alkoholu, a jeli chodzi o lekcj, to mog obydwaj si od siebie czego nauczy. Batian zada wwczas otwarcie pytanie gdzie i kiedy mog odby pojedynek. Wang odpowiedzia, e nawet natychmiast i w tym miejscu. Stanli naprzeciwko siebie. Batian chcia chwyci Wanga, tak by mc wykona rzut.

Nim to zd y zrobi, Wang ju znalaz si za jego plecami, popychajc go i przewracajc. Batian wsta i zaatakowa jeszcze raz. Wang wykona szybki unik i zaatakowa ebra. Batian prbowa si zasoni, ale gdy jego rka spotkaa si z rk Wanga, zosta odrzucony, jakby przez spr yn, do tyu i jednoczenie wysoko w gr. Upad na may stolik, ktry rozpad si na kawaki. Natychmiast rzuci si, by schwyci nog Wanga, Wang nie tylko nie zrobi uniku, ale jak gdyby specjalnie unis nog, by Batian atwiej mg j schwyci. Gdy Baitian prbowa pocign nog Wanga i obali go, ten ju stop umieszczon na brzuchu Batiana odepchn go, tak e ten znw zosta odrzucony i przewrcony. Batian wsta i zapyta, czy Wang poradziby sobie, gdyby schwyci go za obydwa nadgarstki. Wang wycign przed siebie obie rce i pozwoli Batianowi je zapa. Nastpnie gwatownie wyzwoli energi caego ciaa ponownie odrzucajc Batiana, tym razem na cian, ktra a si zatrzsa. Pewnego razu - byo to w drugiej poowie lat czterdziestych - gdy Wang prowadzi zajcia w jednym z parkw, przyby starszy czowiek o siwych wosach. Powiedzia do Wanga, e chciaby odby z nim sparing, dodajc, e chodzi mu o wzajemn nauk, a nie o to, kto wygra. Wang spojrza na przybysza, syszc dziwny ton w jego gosie. Czowiek ten, chocia niemody, wyglda na silnego, emanowaa z niego sia ducha i pewno siebie. Chocia byo bardzo ciepo, mia on na rkach biae rkawice z owczej skry. Wang zapyta go o nazwisko, on jednak umiechn si tylko, gadzc rzadk siw brod. Wang zgodzi si na pojedynek. Czowiek ten powoli podszed do Wanga. Gdy znalaz si bli ej, nagle przyspieszy kroku i zaatakowa domi uo onymi w ksztat szponw ora. Wang w tym samym czasie zd y ju jednak wykona unik w lewo i prawym ramieniem zagarn napastnika w kierunku za siebie, tak e ten straci rwnowag i zosta rzucony na znajdujce si kilka krokw za Wangiem drzewo. Natychmiast rzuci si jednak do kolejnego ataku, prbujc wykona seri uderze w twarz Wanga. Wang, ktrego przedrami znalazo si pod ramionami przeciwnika, w momencie kontaktu przedramion wykona wstrzs caym ciaem, odrzucajc go do tyu i jednoczenie wysoko w gr. Gdy upad, Wang natychmiast podszed, by pomc mu wsta. Starzec zacz paka, mwic, e wszystko czego si przez cae ycie nauczy jest bezwartociowe. Zdj rkawice i pokaza swe donie, ktrych kostki pokryte byy pot nymi narolami. Okazao si, e czowiek ten, o nazwisku Wang jest jednym z najsynniejszych ekspertw stylu szponw ora, znanym jako Wang elazne Szpony. Na koniec powiedzia do zebranych wok widzw, e chocia przegra z Wangiem, zademonstruje im jeszcze co umie. Podszed do drzewa i szybko, kolejno palcami obydwu doni zerwa z pnia pokanie paty kory. Nastpnie przecisn si przez krg gapiw i odszed. W latach czterdziestych Wang w coraz wikszym stopniu powica si nauczaniu wicze dla zdrowia. W 1947 roku grupa zdrowotna, spotykajca si na terenie wityni Przodkw (obecnie Paac Kultury Ludu Pracujcego) liczya sobie okoo 100 osb. Dla wikszoci przechodzcych tamtdy osb charakterystyczne dla yiquan wiczenia zhan zhuang byy nowoci. Czsto nie rozumiejc co si dzieje komentowali: "Dlaczego tak stoj?

10

Ich nauczyciel musia ich chyba zahipnotyzowa!?" Wielu jednak widzc, e w wiczeniach bierze udzia coraz wicej osb dochodzio do wniosku, e co w tym musi by i przyczao si. Czsto udawao si im pozby schorze, ktrych nie mo na byo wyleczy w inny sposb. W pniejszych latach udowodniona zostaa skuteczno terapeutyczna tych wicze i brak niepo danych skutkw ubocznych.

11

ANDRZEJ KALISZ

CHENGBAO ZHUANG
Yiquan (dachengquan) jest systemem treningowym realnej walki wrcz, ktry w ostatnich latach szybko zdobywa sobie popularno w Chinach i stopniowo staje si znany poza nimi. Poniewa wywodzi si on z tradycyjnego "wewntrznego" stylu xingyiquan (hsing-i ch'uan), a zaczerpn pewne inspiracje tak e z innych systemw "wewntrznych": taijiquan (t'ai chi ch'uan) i baguazhang (pa-kua chang), cechuje go wybitny nacisk na wykorzystanie umysu, wyobrani, woli w trakcie treningu. W odr nieniu jednak od tradycyjnych systemw, yiquan nie odwouje si raczej do klasycznych chiskich koncepcji, czsto trudnych do zrozumienia przez wspczesnego czowieka, lecz opiera si na podstawowych prawach fizyki, biomechaniki, psychologii, du ej dozie zdrowego rozsdku, odczuciu ciaa i osobistym dowiadczeniu prostych zale noci pomidzy umysem i ciaem. By pozwoli Czytelnikom magazynu "wiat Nei Jia" lepiej zrozumie na czym opiera si trening yiquan (dachengquan), w kolejnych wydaniach zostan przedstawione podstawowe wiczenia z r nych grup metod treningowych tego systemu. wiczenia pozycyjne zhan zhuang s najbardziej podstawow i charakterystyczn z metod treningowych systemu yiquan. Dziel si one umownie na pozycje "zdrowotne" (jianshen zhuang) i "bojowe" (jiji zhuang). Najwa niejsz z pozycji "zdrowotnych" jest chengbao zhuang. Stanowi ona najlepsz podstaw dla praktyki gwnej pozycji "bojowej" hunyuan zhuang. Proponuj by Czytelnicy nie ograniczyli si tylko do przeczytania opisu tego wiczenia, ale sprbowali je wykona, gdy to znacznie uatwi uwiadomienie sobie jego wartoci. Opis zosta podzielony na akapity, w tym celu, eby nie zaprzta sobie gowy od razu zbyt wielk liczb elementw wiczenia. Po przeczytaniu jednego akapitu, prosz wykona wiczenie zgodnie z opisem. Po przeczytaniu kolejnego akapitu doda elementy w nim opisane, lub zmodyfikowa wiczenie, zgodnie z nowymi informacjami umieszczonymi w tym akapicie. W ten sposb nale y stopniowo wzbogaca wiczenie o elementy opisane w kolejnych akapitach. Sta w naturalnej pozycji, ze stopami rozstawionymi na szeroko barkw i palcami stp skierowanymi lekko na zewntrz. Kolana tylko lekko ugite. Ramiona naturalnie zwisaj wzdu ciaa. Cae ciao powinno by odpr one. Wyobra sobie, e twoje ciao jest jak paszcz, ktry wisi na wieszaku w szafie. Ciao jest zatem rozlunione (jak zwisajcy paszcz), ale nie bezwadne (nie przewraca si) - jak gdyby podtrzymywane przez wieszak. Barki i ramiona rozlunione. Gowa jest wyprostowana, jak gdyby podwieszona za czubek, szyja jest zatem rozluniona. Mo na te sobie wyobrazi, e ciao jest jak worek, wypeniony w dolnej czci, a pusty w grnej i podtrzymywany od gry. Wszystkie te wyobra enia nie s

12

celem samym w sobie, a tylko rodkiem pomagajcym odczu ciao w odpowiedni sposb. S pewnymi abstrakcjami, ktre tylko pomagaj w opanowaniu konkretw. Nie staraj si zatem dokadnie wyobrazi paszcza, worka itp., ale odczu to co jest w takim wyobra eniu istotne, to znaczy, eby ciao byo "solidne u dou, a delikatne u gry", eby byo "zrelaksowane, ale nie rozlunione, napite ale nie sztywne", eby (posugujc si tradycyjn terminologi) "yang si unosio, a jednoczenie yin opadao" (yang odnosi si tu do siy podtrzymujcej ciao - jak wspomniany wieszak, a yin do relaksu i odczucia "zwisania" jak paszcz na wieszaku). Bd pogodny, na twojej twarzy powinien zarysowa si delikatny umiech ("jak umiech - nie umiech"). Usta lekko rozchylone, zby grne i dolne niemal si stykaj (jak gdyby bya midzy nimi tylko cienka warstwa gumy), czubek jzyka kieruje si ku grnym dzisom. Oddychaj naturalnie przez nos. Nie staraj si kontrolowa oddechu. Pozwl mu swobodnie pyn. Wzrok skierowany do przodu (lub lekko skonie w gr) na punkt w oddali, ale nie wpatruj si tam, twoja uwaga powinna by zerodkowana na ciele. W tzw. "pozycjach zdrowotnych" oczy mog te by przymknite. Zale y to od Twoich preferencji.

CHENGBAO ZHUANG Najbardziej podstawowa z pozycji treningowych yiquan

Powoli unie ramiona przed sob do wysokoci barkw lub nieco wy ej, jak gdyby obejmowa du y, lekko spaszczony balon. Wewntrzne powierzchnie doni, rwnie obejmujc balon, skierowane s ku ciau. Palce obydwu doni skierowane s ku sobie, lekko rozchylone, jak gdyby trzyma pomidzy nimi cygara lub mae pieczki. Odlego pomidzy czubkami palcw przeciwstawnych doni ok. 2-3 szerokoci doni. okcie znajduj si ni ej ni donie i nadgarstki, jednoczenie skierowane s na zewntrz (jakby lekko rozpycha si okciami na zewntrz). Barki rozlunione, nie powinny si unosi. By atwiej byo utrzyma ramiona w tej pozycji, jednoczenie unikajc nadmiernego napicia, mo esz wyobrazi sobie, e twoje okcie i nadgarstki s podtrzymywane przez podprki lub piki pywajce na powierzchni wody. Wyobra sobie, e balon ktry obejmujesz ramionami jest bardzo delikatny. Musisz uwa a zatem, by nie ciska go zbyt mocno, gdy mo e pkn. Z drugiej strony nie mo esz nadmiernie rozluni ucisku, gdy balon mo e ci uciec. Znajdujesz si wic zatem na granicy pomidzy rozlunieniem, a delikatnym napiciem. Okrela si to jako "szukanie siy w rozlunieniu". Wyobra sobie, e z tyu ciaa znajduje si ciana lub drzewo, o ktre opierasz si lekko ca powierzchni ciaa. Jednoczenie wyobra sobie, e twoje poladki spoczywaj jak gdyby na krawdzi stou lub wysokiego stoka. Pomidzy kolanami trzymasz jeszcze jeden delikatny balon, uwa ajc by go nie zgnie, a jednoczenie nie mo esz zbyt rozluni 13

nacisku, by balon nie uciek. Wyobra sobie, e jeste olbrzymem, stojcym stopami na ziemi, a gow podpierajcym sklepienie niebieskie. Nie napinaj si, zachowaj relaks. Poniewa jeste olbrzymem, wspieranie sklepienia niebieskiego jest dla ciebie jak unoszenie na gowie kartki papieru. Wystpuje tu sia rozpierania pomidzy stopami i gow - shang xia zheng li (przeciwstawne siy gra-d). Nie oznacza to jednak, e masz si napina. Powinna to by sia delikatna, jak ta dziki ktrej przytrzymujesz balony w ramionach i midzy kolanami. Kolejne siy przeciwstawne wystpuj pomidzy czubkiem gowy, a biodrami (ktre opadaj - poladki "przysiadaj") i pomidzy podeszw stopy a kolanem (ktre jest lekko unoszone - jest to rwnoznaczne z tendencj do prostowania, jednak opadanie bioder tworzy jednoczenie tendencj od uginania kolan). Pozycja ktr tu omawiam nosi nazw chengbao, gdzie cheng oznacza rozpieranie na zewntrz, a bao - obejmowanie. Ju wiesz, e w wiczeniu tym wyobra amy sobie obejmowanie balona - bao. Jednak gdy opanujesz ten element, powiniene przej do bardziej zaawansowanego wariantu, gdzie masz jednoczenie odczucie obejmowania balona i rozpierania na zewntrz (jak gdyby znajdowa si wewntrz drugiego balonu, ktry otacza Ci od zewntrz). Innymi sowy, jeste w tym samym czasie gotowy do akcji w dwch przeciwstawnych kierunkach. Przy czym odczucie obejmowania powinno by silniejsze od uczucia rozpierania. Zwykle mwi si: "70% obejmowania, 30% rozpierania". Dlaczego tak? Poniewa jest to "faza akumulowania energii". Innymi sowy masz odczucie, jakby ciska do wewntrz spr ysty balon w tym celu, by wykorzysta jego spr yst si w ruchu na zewntrz. Powiniene mie ju pewn wiadomo "spr ystych napi" (przy obejmowaniu balonw midzy ramionami i midzy kolanami; przy trzymaniu cygar pomidzy palcami doni; przeciwstawnych si gra-d pomidzy stopami a gow, stopami a kolanami, rejonem bioder a gow; odczucia opierania si o cian, ktra z kolei popycha Ci lekko do przodu; odczucia spr ystoci pomidzy pit, a podo em, wynikajcego z lekkiego przeniesienia rodka ci koci do przodu). To jest dopiero wstp do tego o czym mwi Wang Xiangzhai: "Niech nie bdzie czci ciaa, ktra nie jest jak spr yna". Czujesz t spr ysto? Czujesz, e jeste zrelaksowany (nie sztywny), ale gotowy w ka dym momencie do natychmiastowego, dynamicznego wyzwolenia siy, energii? Oczywicie potrzebny jest pewien okres treningu, eby osign widoczne, trwae efekty. Ale mam nadziej, e w tym momencie masz ju pewne, choby jeszcze nie do koca jasne pojcie, jak wielki potencja kryje si w metodach trenigowych yiquan, i e chtnie zapoznasz si z kolejnymi odcinkami tego cyklu. Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 11 (kwiecie 2000).

14

ANDRZEJ KALISZ

DINGBABU PINGTUI SHILI

W poprzednim numerze magazynu "wiat Nei Jia" przedstawione zostao wstpne wiczenie pingbu pingtui shi li, nale ce do grupy wicze w powolnym ruchu - shi li ("testowanie siy"). Tym razem przejdziemy do jego nieco bardziej zo onego, "waciwego" wariantu - dingbabu pingtui shili. Dingbabu to nazwa pozycji w jakiej wykonuje si to wiczenie. Nazywamy j pozycj T-8 lub T-V, gdy znak ding przypomina liter T, natomiast znak ba (oznaczajcy liczb 8) przypomina odwrcone V - / \. Skoncentrujmy si najpierw na wymogach dotyczcych ng i ciaa. Ci ar spoczywa w 70% na tylnej i 30% na przedniej nodze. Przednia stopa opiera si na podo u na przedniej czci podeszwy. Pita przedniej stopy jest nieco uniesiona ponad powierzchni. Kolano tylnej nogi jest ugite. Biodra i tuw s naturalnie skrcone (ustawione skonie).. Teraz zaczynamy prostowa tyln nog, odpychajc si od podo a i wypychajc ciao do przodu. Towarzyszy temu uczucie oporu. Ruch ten koczy si, gdy rozo enie ci aru na obydwie nogi wynosi 50/50. Kolano przedniej nogi powinno nieco "wskazywa" do przodu, nie powinno si jednak przemieszcza, pozostajc cay czas niemal w tym samym miejscu. Kolano tylnej nogi zbli a si do kolana przedniego. Tylne udo nieco skrca si do wewntrz. Powiniene mie uczucie oporu wyobra onych spr yn, ktre ciskasz midzy nogami. Jednoczenie ciskana jest wyobra ona spr yna midzy tylnym biodrem, a przednim kolanem. Masz uczucie, e rozcigana jest spr yna rozpostarta pomidzy czubkiem gowy a tyln pit. Jednoczenie nastpuje uczucie "wciskania" przedniej czci przedniej stopy w powierzchni. Teraz zacznij przysiada na tylnej nodze, zginajc jej kolano. Masz przy tym uczucie przysiadania na spr ystej desce, ktra uginajc si, jednoczenie stawia opr. Cae ciao napiera do tyu, czemu rwnie towarzyszy uczucie oporu. Przednie kolano zgina si, ale pozostaje w miejscu. Tylne kolano odchyla si w bok. Nastpuje uczucie rozcigania spr yn midzy nogami i midzy tylnym biodrem, a przednim kolanem. Rozcigana jest wyobra ona spr yna midzy czubkiem gowy, a przedni stop. Przednie kolano jest jak gdyby unoszone, a jednoczenie palce i przednia cz podeszwy przedniej stopy jak gdyby "chwytay" podo e (w rzeczywistoci jednak cay czas przednia stopa jest w pewnym stopniu obci ona). Gdy koczymy ruch do tyu, rozo enie ci aru ponownie wynosi 70% na nog tyln i 30% na przedni. Opisany ruch tuowia i ng czymy z ruchem rk, ktry znamy z wiczenia pingbu pingtui shili, opisanego w poprzednim numerze magazynu "wiat Nei Jia". R nica polega na

15

tym, e poniewa ciao jest lekko skrcone, jedna rka jest nieco bardziej wysunita do przodu (okoo p dugoci doni). Gdy przenosimy ci ar ciaa do przodu, nastpuje jednoczenie ruch rk do przodu, z lekkim naciskaniem w d i do wewntrz, tak jak w wiczeniu w pozycji pingbu. Gdy ci ar ciaa przenosimy do tyu, nastpuje ruch rk do tyu, lekko w gr i lekko na zewntrz. Wszystkie wymogi dotyczce rk s identyczne jak w wiczeniu pingbu pingtui shili (zobacz w poprzednim numerze magazynu "wiat Nei Jia".

Zbigniew Nejtardt w wiczeniu dingbabu pingtui shili

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 16 (luty 2001).

16

ANDRZEJ KALISZ

DINGBU MOCABU
Moca bu to wiczenia krokw, wykonywane w sposb podobny jak shi li. Mo na powiedzie, e jest to shi li dla ng. Tu rwnie obok rozlunienia, nale y jednoczenie odczuwa pewien opr, jakby tarcie (sowo moca oznacza wanie tarcie). Wa ne jest jednak, e opr powinnimy odczuwa na caym ciele (podobnie zreszt jak w wiczeniach shi li). Nie mo e on ogranicza si tylko do ng. Naszym celem jest odczuwanie "siy" w ka dej czci ciaa. Jak okreli to Wang Xiangzhai: "Niech nie bdzie czci ciaa, ktra nie jest jak spr yna". Cae ciao porusza si skoordynowane: "Gdy gra si porusza, d samoistnie za ni pod a, gdy d si porusza, gra samoistnie go prowadzi". Podobnie jak w shi li ruch nie mo e by "mechaniczny". W ka dej chwili pozostajemy czujni, gotowi do zatrzymania ruchu (gdyby napotka na przeszkod) lub zmiany kierunku ruchu. Mentalne nastawienie powinno by takie jakbymy poruszali si na krawdzi przepaci lub po cienkiej tafli lodu. Dziki tym wiczeniom "tworzymy warunki" do dynamicznego wyzwolenia siy w dowolnej sytuacji.

Yao Zongxun w wiczeniu mocabu.

Wyobra sobie lini narysowan na podo u. Sta tak, e pity Twych stp stykaj si, a kt pomidzy stopami wynosi okoo 80. Twoje ciao i gowa ustawione s na wprost w kierunku ktry wskazuje linia. Przenie ci ar cakowicie na lew stop, lekko uginajc kolano. Praw stop unie nieco nad podo e (ok. 1 cm), rwnolegle do podstawowej linii. Tuw i gowa powinny by wyprostowane, wzrok skierowany w przd. Cay czas powiniene mie uczucie "opadania bioder", jakby lekko przysiada. Jednoczenie masz uczucie unoszenia czego na gowie. Wyobra sobie, e na wysokoci bioder lub pasa, po obydwu stronach Twego ciaa znajduj si balustrady, na ktrych spoczywaj Twoje donie. Barki s rozlunione, okcie lekko ugite, donie uo one poziomo, skierowane wntrzami ku podo u. Powiniene zachowywa relaks, tak jak podczas wicze zhan zhuang i shi li. Oddech naturalny, swobodny, pynny i spokojny. Wyobra sobie, e znajdujesz si w wodzie, a Twoje nogi w gstym mule lub piasku na dnie. [Faza 1] Wysu praw, uniesion stop wprost przed siebie (nie prostujc jej jednak do koca). Wyobra sobie, e noga porusza si w gstym mule lub piasku. Powiniene wyranie odczuwa opr, jednoczenie zachowujc relaks.

17

[Faza 2] Nastpnie odchyl praw nog i stop o ok. 40 w prawo, odczuwajc przy tym opr z boku nogi. [Faza 3] Pniej przemie sw praw stop do tyu, odczuwajc towarzyszcy temu opr. [Faza 4] Docignij swoj praw nog do lewej, w trakcie tego ruchu skrcajc j lekko do rodka, tak e wraca ona do pozycji pocztkowej. Odczuwasz oczywicie opr towarzyszcy temu ruchowi. Powiniene odczuwa tak e opr na caym ciele. Napierasz do przodu w fazach 1, 2 i 4, do tyu za w fazie 3. Wyobra sobie, e pomidzy czubkiem gowy, a poruszajc si stop rozpita jest spr yna lub guma, nacignita w ka dej fazie ruchu. Powiniene wykonywa wszystkie ruchy bardzo powoli, w ka dym punkcie ruchu zachowujc odczucie oporu rodowiska w ktrym si poruszasz. Powiniene porusza si bardzo uwa nie, czujnie, jakby znajdowa si na cienkiej warstwie lodu, ktra w ka dym momencie mo e si zaama. Mo esz wyobrazi sobie, e na podo u znajduje si maa kulka, ktr przesuwasz przy pomocy maego pkolistego wgbienia w przedniej czci podeszwy. Nie wiesz jednak jakie jest podo e. By mo e znajduj si w nim wgbienia lub wystpy. Jeli kulka wpadnie we wgbienie, nie mo esz utraci z ni kontaktu. Jeli uniesie si na wystpie, nie mo esz zwikszy nacisku (powiniene unie lekko stop). Do sytuacji takich nie dochodzi, musisz jednak zachowa czujno, uwag, bdc gotowym na ich zaistnienie. Wykonuj to wiczenie po kilka minut na ka d stron. Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 17 (kwiecie 2001).

18

ANDRZEJ KALISZ

HISTORIA YIQUAN

Wang Xiangzhai - twrca yiquan (dachengquan)

Wang Xiangzhai (1885-1963), znany rwnie pod imionami Nibao, Zhenghe, Yuseng (Kosmiczny mnich) nale a do najwybitniejszych uczniw synnego mistrza wewntrznego stylu xingyiquan (hsing-i ch'uan), Guo Yunshena. Podobno tylko Wangowi, ktry zosta uczniem Guo, gdy ten by ju w podeszym wieku, ten przekaza wszystkie tajniki wicze zhan zhuang. Stay si one pniej najbardziej charakterystycznym elementem yiquan. W 1907 roku Wang opuci dom i zacign si do wojska. Pocztkowo by pomocnikiem kuchennym. Dopiero gdy jeden z oficerw odkry, e posiada niezwyke umiejtnoci, zosta instruktorem sztuki walki. W 1913 roku wsawi si pokonaniem Li Ruidonga, twrcy stylu Li taijiquan, instruktora walki wrcz gwardii prezydenckiej. W tym samym roku zosta szefem Sekcji Walki Wrcz Armii Ldowej. Jako instruktorw Sekcji zatrudni tak synnych mistrzw z krgu xingyi/bagua jak: Sun Lutang (mistrz xingyiquan i baguazhang, twrca stylu Sun taijiquan), Shang Yunxiang (twrca stylu Shang xingyiquan), Liu Wenhua (syn Liu Qilana, ktry wraz z Guo Yunshenem by uczniem Li Luonenga). W 1915 roku Wang pokona mistrza stylu modliszki - Zhou Ziyana, ktry zosta nastpnie uczniem Wanga. W 1918 roku, gdy z powodu zmian politycznych Sekcja Walki Wrcz zaprzestaa dziaalnoci. Wang wyruszy na poudnie w poszukiwaniu najwikszych mistrzw sztuki walki. Najpierw uda si do klasztoru Shaolin, gdzie uczy si systemu xinyiba (zbli onego do xingyiquan) od mnicha Henglin (znanego te jako Changlin lub Xianglin - od tego samego mnicha uczy si pniej Doshin So, twrca Shorinji Kempo). W prowincji Hubei Wang uczy si od ekscentrycznego mistrza Jie Tiefu. W prowincji Fujian ponownie zosta zatrudniony jako instruktor sztuki walki w armii tej prowincji. W tym czasie zetkn si z mistrzami poudniowego stylu biaego urawia - Fang Qiazhuang i Jin Shaofeng. Wracajc na pnoc spotka synnego mistrza xinyi - Huang Muqiao, od ktrego nauczy si "taca zdrowotnego". W Xi'anie zetkn si ze synnym z szybkich kopni mistrzem Liu Peixian. Uczy si te baguazhang od Liu Fengchuna. Spotka tak e mistrzw taijiquan Yang Shaohou i Yang Chengfu. S to oczywicie tylko niektrzy z mistrzw od ktrych Wang si uczy lub z ktrymi wymienia dowiadczenia.

19

Okoo 1925 roku, nauczajc xingyiquan w Pekinie i Tianjinie Wang stwierdzi, e jego uczniowie zbyt wielk wag przywizuj do zewntrznej formy, okrelonego zestawu technik, a zbyt ma do aspektu umysowego, mentalnego. W treningu zacz wic w wikszym stopniu wykorzystywa wiczenia zhan zhuang, i inne zbli one do charakterystycznych metod treningowych wspczesnego yiquan/dachengquan, a mniej uwagi zwraca na trening form. Zmieni te nazw systemu na yiquan, eliminujc element xing (forma). Od tego momentu rozpocza si droga rozwoju nowego systemu. Pierwszym uczniem yiquan w Pekinie by Qi Zhidu, w Tianjinie doczyli: Zhao Enqing (Zhao Daoxin - zwycizca konkurencji wolnej walki podczas Trzecich Oglnochiskich Zawodw Sportowych, wsawi si te pokonaniem norweskiego boksera Andersena majc na nogach utrudniajce poruszanie klapki, twrca odmiany xinhuizhang, opartej w du ym stopniu na baguazhang), Gu Xiaochi, Ma Qichang, Deng Zhisong, Miao Chunyu, Zhang Zonghui, Zhang Entong (pniej, w latach pidziesitych, pokona mistrza Chin wagi ci kiej w zapasach Zhang Kuiyuana, ktry potem rwnie zosta adeptem yiquan), Qiu Zhihe, Zhao Fengyao, Zhao Zuoyao.

Mistrzowie xingyiquan - siedz od lewej: Zhang Zhanhua, Shang Yunxiang, Zhang Zhankui, Wang Xiangzhai.

W 1928 roku Wang pojecha wraz z mistrzem xingyiquan z Tianjinu Zhang Zhankui i swoim uczniem Zhao Enqing na Trzecie Oglnochiskie Zawody Sportowe do Hangzhou, gdzie by sdzi konkurencji wolnej walki, a tak e demonstrowa metody treningowe yiquan. Jego ucze Zhao Enqing (pniej znany jako Zhao Daoxin) zosta zwycizc turnieju wolnej walki. Natpnie Wang zaproszony zosta do Szanghaju, gdzie zao y Towarzystwo Yiquan. Po pojedynku Wanga z bokserskim mistrzem wiata, Wgrem Inge (pniej relacja o tym pojedynku ukazaa si w londyskim "Timesie") o yiquan zaczo by gono. Uczniami Wanga w tym okresie zostali m.in.: You Pengxi (twrca odmiany kong jin, pod koniec ycia wyemigrowa do USA, gdzie naucza w Kaliforni i zmar w 1983 roku), Gao Zhendong, Zhu Guolu, Zhu Guozhen, Bu Enfu (mistrz Chin w boksie i zapasach shuaijiao), Zhang Changxin (zwycizca zawodw bokserskich w Szanghaju), Zhang Changyi, bracia Han Xingqiao i Han Xingyuan, Wang Shuhe, Ma Jianzhao, Ning Dachun.

Zhao Daoxin

20

Han Xingqiao, Zhao Daoxin, Zhang Changxin i Gao Zhendong wkrtce zasynli w Szanghaju jako "czterej diamentowi wojownicy". Wang napisa wwczas pierwszy traktat o swym systemie: "Prawidowa cie ka yiquan". W tym czasie yiquan Wang Xiangzhai'a znacznie ju r ni si od tego co prezentowali inni przedstawiciele xingyiquan. W swym dziele Wang wyranie krytykuje niektre koncepcje powszechne wwczas w rodowisku xingyiquan, jednoczenie jednak wiele swych wywodw opiera na tradycyjnych ideach, z ktrych w pniejszych latach zrezygnowa. W niektrych rdach na temat xingyiquan spotka mo na termin "szkoa naturalna" xingyiquan, w odniesieniu do tego, czego Wang naucza w okresie szanghajskim. W tym czasie jeden z szanghajskich bankierw namwi Wanga, by zorganizowa grup, ktra wyjedzie na tournee zagraniczne i bdzie demonstrowa potg chiskiej sztuki walki. Niestety wkrtce perturbacje polityczne sprawiy, e bankier mia wa niejsze sprawy na gowie i pomys upad. Podczas pobytu w Szanghaju Wang Xiangzhai spotka mistrza liuhebafa - Wu Yihui, ktrego zaliczy do trzech najwikszych mistrzw, jakich spotka podr ujc po Chinach (pozostali dwaj to wspomnieni ju wy ej Jie Tiefu i Fang Qiazhuang). W 1935 roku Wang Xiangzhai z Bu Enfu, Zhang Entongiem, Zhang Changxinem i Han Xingqiao uda si do rodzinnego powiatu Shen. Tam skoncentrowali si na treningu i studiach nad teori sztuki walki. Wypracowano wwczas wikszo metod treningowych, stosowanych obecnie w yiquan. Praktyka wykazaa, e uczniowie nauczani wedug tych metod robili znacznie szybsze postpy. W 1937 roku Wang osiad w Pekinie. Naucza yiquan i pracowa nad teori systemu. W tym czasie du saw cieszy si w Pekinie Hong Lianshun, mistrz tan tui i xingyiquan. Gdy usysza o niezwykych umiejtnociach Wanga, przyby by si z nim zmierzy. Po pora ce Hong zosta uczniem Wanga i tak e swoich uczniw przekaza Wangowi. Wrd nich by m.in.: pniejszy nastpca Wanga - Yao Zongxun (1917-1985).. Inni uczniowie z okresu pekiskiego to: Dou Shiming (znany z tego, e pokona jednym uderzeniem Gao Yanwanga, ochroniarza generaa Fu Shuangying), Dou Shicheng, Li Yongzong, Yang Demao, Zhang Zhong, Zhang Fu, Wang Binkui, Yang Shaoqing, Li Wentao, Li Jianyu, Wang Shichuan, Jiao Jingang, Ao Shuopeng, Ao Shuohong, Tong Guocao. W 1939 roku Wang opublikowa w gazecie "Shibao" tekst w ktrym zaprasza wszystkich mistrzw sztuk walki do wymiany dowiadcze. Przybywajcy z reguy chcieli przekona si o umiejtnociach Wanga w pojedynku z nim. Wang wytypowa czterech uczniw, z ktrymi mieli walczy przybyli. Byli to Han Xingqiao, Hong Lianshun, Yao Zongxun i Zhou Ziyan (byy mistrz stylu modliszki, ktry zosta uczniem Wang Xiangzhai'a ju w 1915 roku, gdy ten reprezentowa jeszcze xingyiquan, przed utworzeniem yiquan).

21

Dopiero po pokonaniu jednego z tych czterech uczniw, przybyy mistrz mia przystpi do pojedynku z Wangiem. Jednak nikomu si to nie udao. W 1940 roku w Tokio odby si wielki festiwal sztuk walki do udziau w ktrym zaproszono delegacj chisk. Pojechao tam szereg osb kolaborujcych z okupantem. Przewodniczcy delegacji prbowa namwi do udziau Wang Xiangzhai'a, ktrego uwa a za najwikszego wwczas mistrza. Wang odmwi, lecz w trakcie festiwalu chiska delegacja wiele o nim opowiadaa Japoczykom, tak e wkrtce wielu z nich zaczo przybywa do Pekinu, by spotka si z Wangiem. Wang nie odmawia tym, ktrzy chcieli z nim odby pojedynek. adnemu nie udao si pokona Wanga. Wielu z tych Japoczykw chciao zosta jego uczniami, lecz tylko jednego Wang zaakceptowa - by to Kenichi Sawai, ktry pniej stworzy swoj odmian yiquan, znan w Japonii jako taiki-ken (Sawai by jednym z najsynniejszych mistrzw w Japonii, by on midzy innymi konsultantem twrcy karate kyokushin Masutatsu Oyamy). Chocia Sawai by uczniem Wang Xiangzhai'a, zwykle lekcji udziela mu Yao Zongxun.

Wachlarz, ktry Yao Zongxun otrzyma od Wang Xiangzhai'a

"Wstyd mi, e moje wysiki s tak niezrczne i trudno mi sign szczytu. Mog tylko mie nadziej, e moi nastpcy osign sukces. Uczniowi Yao nadaj imi Jixiang (sukcesor Xianga), oznaczajce, e ziarno nauki o sztuce walki nie zaginie. Od dziecistwa by biedny i bez oparcia, dlatego zastpiem mu rodzicw. On jest z natury studentem, uczonym, ale nie nie przypomina typowych moli ksi kowych. Ma otwarty, miay umys, jak mao kto na wiecie. Gdy mam takiego ucznia jak Zongxun, wiem, e moja nauka nie zaginie. Wierz, e bdzie dokada wszelkich stara, by duch naszego narodu nie upad. Chc, by wo y wysiek w to, by sztuka walki przyniosa korzy ludziom. Pragn by adne trudnoci nie zamay jego woli, by jego postawa i aspiracje sigay tczy na niebie. Nie mwi wiele, milcz, skrycie czujc dum. Pogardliwie patrz na woy, ktre chc si rwna ze smokiem. Kto o tak m nym sercu jak mj przybrany syn potrafi okiezna tygrysa, ale skromny i pokojowo usposobiony ustpi kotu." W 1941 roku Wang Xiangzhai nada szeciu najlepszym uczniom honorowe imiona, wyra ajc w ten sposb swe uznanie dla ich zdolnoci i umiejtnoci. Zhao Enqing otrzyma imi Daoxin, Han Xingqiao - Daokuan, Bu Enfu - Daokui, Zhang Entong - Daode, Zhao Fengyao - Daohong. Szczeglnie wyr niony zosta Yao Zongxun, ktry chocia modszy i o mniejszym sta u od innych, wykaza si niezwykymi zdolnociami do nauki. Otrzyma on imi Jixiang, oznaczajce, e jest sukcesorem Wang Xiangzhai'a (ji - kontynuowa, xiang 22

element imienia Xiangzhai). Wang podarowa Yao tak e wachlarz, na ktrym wykaligrafowa wiersz, ktry dowodzi, e wytypowa Yao na swego gwnego nastpc. Yao Zongxun wykaza swe umiejtnoci w wielu walkach, czsto wystpujc w zastpstwie Wang Xiangzhai'a, gdy kto chcia si z nim zmierzy. W latach 40-ch stoczy te wiele pojedynkw z panoszcymi si wwczas w Pekinie gangami ulicznymi, przez co uzyska ogromne dowiadczenie w zakresie realnej walki. Yiquan by wwczas ju systemem cakowicie odrbnym od xingyiquan. Uczniowie Wanga zaproponowali nadanie mu nowej nazwy: dachengquan (boks wielkiej peni). Wang by przeciwny, gdy nazwa ta sugerowaa, e jest to system doskonay, a przecie nie istnieje granica w rozwoju sztuki walki. Poniewa jego sprzeciw nie by jednak zbyt stanowczy, nazwa przyja si i bya w powszechnym u yciu przez kilka lat, a przez niektrych jest stosowana do dzi. Wikszo uczniw powrcia jednak do pierwotnej nazwy yiquan. Wang napisa w tym czasie drugi traktat teoretyczny: "Centralna o drogi pici" znany tak e jako "Teoria dachengquan". Oparty jest on w pewnym stopniu na "Prawidowej cie ce yiquan". Wang zrezygnowa jednak ju cakowicie z wielu tradycyjnych idei. Metody treningowe zostay oparte na innych koncepcjach. Wang stwierdzi bowiem, e jego nowe metody pozwalay osign takie same, a nawet lepsze rezulaty w atwiejszy sposb i w krtszym czasie ni tradycyjne metody treningowe. Wang stopniowo ogranicza si zacz do nauczania starych uczniw, nowo przybyych kierujc do Yao Zongxuna. W poowie lat czterdziestych Wang coraz wicej uwagi zacz powica zdrowotnemu wykorzystaniu wicze yiquan i osobicie naucza grup "zdrowotn". Uczniami tej grupy byli m.in. Chen Haiting, Qin Zhongsan, Yu Yongnian, Bu Yukun, Mi Jingke, Sun Wenqing, Zhang Yuheng, Qi Zhenlin i crka Wang Xiangzhai'a - Wang Yufang. W 1947 roku grupa zdrowotna, spotykajca si na terenie wityni Przodkw (obecnie Paac Kultury Ludu Pracujcego) liczya sobie okoo 100 osb. Czsto udawao si im pozby schorze, ktrych nie mo na byo wyleczy w inny sposb. Udowodniona zostaa skuteczno terapeutyczna tych wicze i brak niepo danych skutkw ubocznych.

Wang Xiangzhai (w dugim paszczu) z uczniami

Po1949 roku sytuacja nie sprzyjaa uprawianiu yiquan jako sztuki walki. Chocia w 1950 roku Wang zosta wiceprzewodniczcym sekcji wushu Oglnochiskiej Komisji Kultury Fizycznej, wkrtce zrezygnowa z tego stanowiska. W nastpnych latach ogranicza si niemal cakowicie do nauczania wersji zdrowotnej. Grupa zdrowotna przeniosa si do

23

Parku Sun Yatsena i dziaaa swobodnie. Yu Yongnian przedstawi wadzom raport o walorach zdrowotnych wicze zhan zhuang, w wyniku czego metod t wprowadzono w wielu szpitalach w caych Chinach. Tak e Wang Xiangzhai'a zaproszono do nauczania w szpitalach. W 1958 roku zosta zatrudniony w Pekiskim Instytucie Badawczym Chiskiej Medycyny. W 1961 roku przenis si do Szpitala Tradycyjnej Chiskiej Medycyny w Baoding w prowincji Hebei. Grup zdrowotn z Parku Sun Yatsena przej Yao Zongxun, ktry wybranych uczniw naucza tak e wersji bojowej w swoim domu. W 1962 roku Wang wzi udzia w konferencji powiconej qigong, gdzie da pokaz, ktry spotka si z du ym zainteresowaniem. 12 lipca 1963 roku zmar w Tianjinie.

Bracia Yao Chengguang i Yao Chengrong z ojcem

Podczas gdy wersja zdrowotna rozwijaa si swobodnie, system bojowy spotyka si przez dugi okres z niechci wadz. Uprawiano go tylko w niewielkich zaufanych krgach. Szczeglnie trudny by okres Rewolucji Kulturalnej (1966-1976), gdy nastpca Wang Xiangzhai'a - Yao Zongxun zosta zesany z rodzin na wie. Nawet w tym bardzo niesprzyjajcym okresie Yao nadal wiczy i naucza swoich synw, bli niakw - Yao Chengguanga i Yao Chengronga. Pod koniec lat siedemdziesitych Yao powrci do Pekinu i w coraz bardziej sprzyjajcej atmosferze zacz intensywnie propagowa yiquan. W tym czasie Yao pracowa tak e nad wykorzystaniem metod treningowych yiquan w r nych dyscyplinach sportu. Wiele swych sukcesw chiscy sportowcy zawdziczaj, przynajmniej czciowo, metodom treningowym wypracowanym przy wspudziale Yao Zongxuna. W 1984 roku powstao Pekiskie Stowarzyszenie Badawcze Yiquan, ktrego Yao Zongxun zosta pierwszym przewodniczcym.

Mody Yao Chengguang z ojcem

Obecnie yiquan ma w Chinach "zielone wiato" i staje si stopniowo jedn z najpopularniejszych odmian chiskich sztuk walki. Dzieo, ktre Wang Xiangzhai przekaza Yao Zongxunowi (zmaremu w 1985 roku), teraz kontynuuj m.in jego synowie - Yao Chengguang (przewodniczcy Stowarzyszenia Yiquan, ma uczniw w caych Chinach, naucza w Japonii i Hongkongu, ma uczniw w Polsce) i Yao Chengrong (razem z bratem naucza w Japonii i Hongkongu, wiceprzewodniczcy i wicesekretarz Stowarzyszenia

24

Yiquan). W Pekinie dziaaj tak e inni uczniowie Yao Zongxuna, m.in. Bo Jiacong (przewodniczcy komisji rewizyjnej Stowarzyszenia Yiquan, ma uczniw m.in. w Japonii), Cui Ruibin (wiceprzewodniczcy Stowarzyszenia Yiquan, naucza w Wielkiej Brytanii, Szwecji i Francji), Liu Pulei (czonek rady Chiskiego Stowarzyszenia Wushu, wiceprzewodniczcy Stowarzyszenia Yiquan, ma uczniw w Malezji).

Yao Chengguang i Zhao Daoxin

Yiquan nauczany jest przede wszystkim jako sztuka realnej walki, lecz organizowane s tak e zawody sportowe w konkurencjach tui shou (pchajce rce) i san shou (wolna walka). Oprcz penego systemu yiquan, popularna jest tak e wersja zdrowotna. Do najsynniejszych jej ekspertw nale : Yu Yongnian, Wang Yufang (crka Wang Xiangzhai'a) i Sun Changyou (ucze Yao Zongxuna). Yiquan staje si obecnie coraz bardziej popularny na caym wiecie.

Niektrzy uczestnicy konferencji powiconej YIQUAN, ktra odbya si w 1997 roku w Pekinie. Od lewej: Han Jingchen, Han Jingyu, Bo Jiacong, Yao Chengrong, Cui Ruibin, Yao Chengguang

25

ANDRZEJ KALISZ

HUNYUAN ZHUANG
W numerze 11 magazynu "wiat Neija" opisana zostaa pozycja chengbao zhuang, najbardziej podstawowa w grupie tzw. pozycji zdrowotnych systemu yiquan. Stanowi ona podstaw dla nauki bardziej zaawansowanych, tak zwanych pozycji bojowych, z hunyuan zhuang na czele. Jak wiadomo podstawowe pojcie yiquan to sia. Midzy innymi doskonaleniu umiejtnoci posugiwania si si su podstawowe metody treningowe yiquan. Si o ktrej tu mowa, a ktra odpowiada pojciu nei jin w klasycznych systemach wewntrznych nazywamy tu hunyuan li. Hunyuan to bezforemna jedno. Taka powinna by sia, do rozwinicia ktrej d ymy. Innymi sowy naszym celem jest rozwinicie umiejtnoci efektywnego u ycia siy w dowolnym momencie, w dowolnym kierunku, przy u yciu prawie wszystkich czci ciaa ("bezforemno"), i w skoordynowany sposb ("jedno"). Nauka nie polega na zwykym opanowaniu zestawu technik, lecz raczej na doskonaleniu umiejtnoci specyficznego u ycia siy w praktycznie dowolnej sytuacji. "W momencie kontaktu nastpuje wyzwolenie siy" (yi chu ji fa). Pozycji bojowych w yiquan jest cay szereg, lecz pozycja hunyuan zhuang jest najbardziej podstawowa i najistotniejsza. W uproszczeniu mo na powiedzie, e jest to nieco bardziej zaawansowany wariant opisanej ju pozycji zdrowotnej chengbao zhuang. Podstaw hunyuan zhuang jest pozycja stp nazywana dingbabu - pozycj T-8. Nazwa ta bierze si std, e stanowi ona pewn wypadkow pozycji T (ding) i pozycji 8 (ba). 70% ci aru ciaa spoczywa na nodze zakrocznej, ktra jest lekko ugita. Pita przedniej stopy jest lekko uniesiona. Kolano lekko zgite. Caa przednia noga jest jak spr yna. Biodra i barki ustawione s nieco skonie, w naturalny sposb. Gowa zwrcona jest w kierunku ktry wskazuje linia wzdu wewntrznej strony przedniej stopy. Ramiona uniesione podobnie jak w chengbao zhuang ("obejmowanie balonu"). Przednia do znajduje si na wysokoci szczki, tylna do o p szerokoci doni ni ej. Odlego midzy palcami obydwu doni - 2 do 3 szerokoci doni, podobnie jak w pozycji chengbao zhuang. okcie obydwu rk powinne by ugite w tym samym stopniu. Nale y zwrci uwag na to by okie tylnej rki nie zgina si bardziej. Powiniene zachowywa uczucie krgoci i peni, jak przy obejmowaniu balonu. okcie znajduj si ni ej od nadgarstkw i s lekko skierowane na zewntrz, jakby rozpiera lekko dwie ciany - po lewej i po prawej stronie ciaa. Wyobra sobie, e jeste olbrzymem - twoje ciao jest wielkie, pot ne. Stoisz za wewntrz jeszcze wikszego drzewa. Ramionami jak gdyby obejmujesz centrum, jdro drzewa. Rwnie kolana i nogi jak gdyby obejmoway rodek drzewa. Poladki jak gdyby przysiaday na jakiej powierzchni, a gowa jakby para lekko do gry. Caa powierzchnia ciaa styka si z drzewem,

26

jakby w nie wrs, stanowic z nim jedno. Na zewntrz Twojego ciaa i ramion znajduj si zewntrzne warstwy soi drzewa.

Mistrz Yao Zongxun w pozycji "hunyuan zhuang"

Czujesz spr yste powizanie pomidzy obydwoma kolanami i pomidzy przednim kolanem a tylnym biodrem. Takie samo uczucie masz pomidzy czubkiem gowy i przedni czci przedniej stopy, oraz pomidzy czubkiem gowy i tyln pit. Kolano przedniej nogi jak gdyby unosi si, a palce jak gdyby trzymay si podo a. Spr yste powizania o ktrych tu mowa okrelane s mianem zheng li - si antagonistycznych. S one bardzo istotnym elementem praktyki. Dziki tym wyobra eniom i odczuciom na zaawansowanym poziomie osiga si stan gdy "nie ma czci ciaa, ktra nie zachowywaaby si jak spr yna". wiadomo tych spr ystych napi nie powinna powodowa nadmiernego napicia i sztywnoci. Cay czas balansujemy tu na granicy relaksu i minimalnego napicia. Jest to tak zwane "poszukiwanie siy w rozlunieniu". Dlatego w pierwszej fazie nauki, w wiczeniach pozycji zdrowotnych tak ogromn wag przywizuje si do zagadnienia relaksu. Kto lekcewa y pozycje zdrowotne i relaks, nie bdzie w stanie rozwin zaawansowanych umiejtnoci. Po przyjciu pozycji, jak opisano powy ej, zaczyna si tzw. szukanie siy - mo jin (dosownie: macanie siy). Tym czego szukamy jest hunyuan li, lecz by doj do celu musisz zacz od rzeczy najprostszych. Zwykle nauk hunyuan zhuang zaczyna si od qian hou mo jin - szukania siy w kierunku przd-ty. Wyobra sobie, e prbujesz poruszy si do przodu, wraz z drzewem w ktre wrose. Napierasz caym ciaem do przodu, ale drzewo powstrzymuje Ci i ulega tylko nieznacznie. Nastpnie prbujesz ruchu do tyu i drzewo reaguje tak samo. W trakcie ruchu do przodu prostujesz lekko tyln nog, odpychajc si lekko od podo a. Czujesz jak rozciga si spr yna pomidzy czubkiem gowy, a tyln pit. Na caej przedniej powierzchni lekko pochylajcego si ciaa i na skierowanych do przodu czciach przedramion oraz grzbietach doni czujesz opr drzewa. Przednia cz przedniej stopy jest jak gdyby wciskana lekko w podo e, skonie do przodu. Nastpuje jak gdyby ciskanie spr yn pomidzy kolanami i pomidzy tylnym biodrem a przednim kolanem. Przednie kolano pozostaje w miejscu, ruch odbywa si na tylnej nodze. Tylne kolano nie

27

powinno by jednak zginana w paszczynie bocznej. Ruch odbywa si przez obrt w stawach: biodrowym i skokowym. Jednoczenie z ruchami opisanymi wy ej, wystpuje tak e uczucie ciskania rodka drzewa ramionami i napierania ramionami w d (poniewa tuw lekko pochyla si do przodu). Nastpnie zaczynasz lekko przysiada na tylnej nodze, z uczuciem przygniatania czego poladkami. Wyobra one spr yny pomidzy kolanami i pomidzy tylnym biodrem i przednim kolanem s rozcigane. Rozcigana jest te spr yna midzy czubkiem gowy i przedni stop. Kolano przedniej nogi pozostaje w miejscu, wystpuje tylko uczucie jakby byo unoszone. Palce przedniej stopy jak gdyby chwytaj lub przyklejaj si do podo a. Tuw prostuje si lekko i napiera do tyu. Uczucie napierania do tyu wystpuje tak e na wewntrznych czciach przedramion i doni. Nastpuje rwnie unoszenie przedramion i ich lekkie rozwieranie. Obydwu tym dziaaniom towarzyszy oczywicie uczucie odpowiednich oporw. Jeszcze raz nale y podkreli, e chocia powinnimy odczuwa opr, nie nale y si spina i usztywnia. Jak mwili dawni mistrzowie: "U ywaj umysu, a nie siy". Czy ciao ma by zatem napite, czy rozlunione? Ani jedno, ani drugie. Albo, ujmujc inaczej, to i to jednoczenie. Jak powiedzia Wang Xiangzhai: "Zrelaksowany, ale nie rozluniony, napity, ale nie sztywny". Staramy si pozostawa zrelaksowani, ale jednoczenie staramy si u y siy, inaczej mwic - "macamy si". Jest to wspomniane ju "szukanie siy w rozlunieniu". Jak du y powinien by ruch? We wstpnej fazie nauki pozycji hunyuan zhuang, mo emy wykonywa stosunkowo du e, kilkucentymetrowe ruchy, by lepiej uwiadomi sobie kierunki ruchw i si i ich sposb koordynacji. Nastpnie ruch zmniejszamy. Mwi si, e: "im mniejszy i wolniejszy ruch, tym lepiej". Jest to tak zwane "poszukiwanie ruchu w bezruchu". Stoimy wewntrz drzewa i staramy si poruszy, lecz drzewo przeciwstawia si i ulega tylko nieznacznie (lub inaczej to ujmujc - niemal nie ulega). Mo na powiedzie, e pracujemy tu z bardzo krtkim odcinkiem, niemal e punktem ruchu. W ten sposb mo emy skoncentrowa si na istocie treningu (poszukiwaniu odczucia siy - jin), nie bdc rozpraszani przez kwiecisto skomplikowanych ruchw i form. Mo emy bez trudu zauwa y jak wspdziaaj poszczeglne czci ciaa, i czy w ogle wspdziaaj, czy ciao stanowi jedno, czy "wszystkie minie s jak jeden misie". Tak wic wiczenia pozycyjne w yiquan nie polegaj po prostu na staniu. Nie polegaj te tylko na samej mentalnej wizualizacji. Nastpuje tu koordynacja umysu z ciaem. Pracujemy nad faz przejcia od rozlunienia do napicia, od bezruchu do ruchu, a wszystko to dzieje si przy gbokim mentalnym zaanga owaniu, dziki ktremu efektywno treningu znacznie si zwiksza (co zreszt wykorzystuje si obecnie w wielu dyscyplinach sportu). W wiczeniach pozycyjnych zhan zhuang osigamy odczucie jin w sytuacji niemal statycznej. wiczenia shi li, ktre zostan w magazynie "wiat Neijia" dokadniej opisane w przyszoci, su przeniesieniu tego odczucia do ruchu. Wang Xiangzhai powiedzia: "Shi li to rozcignite w przestrzeni wiczenia zhan zhuang, zhan zhuang za to skrcone shi li". 28

Innymi sowy ruch shi li to jakby przejcie przez niezliczon liczb odcinkw (czy wrcz punktw) zhan zhuang. W ka dym punkcie zachowujemy odczucie siy (jin). Oczywicie to o czym tu pisz to tylko pocztek nauki. Im dalej wchodzimy w wiat yiquan, tym robi si ciekawiej. Zapraszam wic do lektury kolejnych odcinkw, w ktrych opisz inne wiczenia yiquan. Powrc te jeszcze w przyszoci do wiczenia hunyuan zhuang w jego bardziej zaawansowanych wariantach. Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 14 (padziernik 2000).

29

ANDRZEJ KALISZ

HUNYUAN ZHUANG - KAIHE MO JIN

W numerze 14 magazynu "wiat Neijia" (padziernik 2000) opisana zostaa ju podstawowa z tzw. "pozycji bojowych" yiquan - hunyuan zhuang. Omwiona zostaa tam pierwsza najbardziej podstawowa z metod "szukania siy" (mo jin) - "szukanie siy w kierunku pr d ty" (qian hou mo jin). Tym razem zajmiemy si "szukaniem siy w otwarciu i zamkniciu" (kaihe mo jin). Przyjmijmy pozycj tak sam jaka zostaa opisana poprzednio. Stopy znajduj si w pozycji dingbabu. 70% ci aru ciaa spoczywa na nodze zakrocznej, ktra jest lekko ugita. Pita przedniej stopy jest lekko uniesiona. Kolano lekko zgite. Caa przednia noga jest jak spr yna. Biodra i barki ustawione s nieco skonie, w naturalny sposb. Gowa zwrcona jest w kierunku ktry wskazuje linia wzdu wewntrznej strony przedniej stopy. Ramiona uniesione podobnie jak w chengbao zhuang ("obejmowanie balonu"). Przednia do znajduje si na wysokoci szczki, tylna do o p szerokoci doni ni ej. Odlego midzy palcami obydwu doni - 2 do 3 szerokoci doni, podobnie jak w pozycji chengbao zhuang. okcie obydwu rk powinny by ugite w tym samym stopniu. Nale y zwrci uwag na to by okie tylnej rki nie zgina si bardziej ni przedniej. Powiniene zachowywa uczucie krgoci i peni, jak przy obejmowaniu balonu. okcie znajduj si ni ej od nadgarstkw i s lekko skierowane na zewntrz, jakby rozpiera lekko dwie ciany - po lewej i po prawej stronie ciaa. Wyobra sobie, e jeste olbrzymem - twoje ciao jest wielkie, pot ne. Stoisz za wewntrz jeszcze wikszego drzewa. Ramionami jak gdyby obejmujesz centrum, jdro drzewa. Rwnie kolana i nogi jak gdyby obejmoway rodek drzewa. Poladki jak gdyby przysiaday na jakiej powierzchni, a gowa jakby para lekko do gry. Caa powierzchnia ciaa styka si z drzewem, jakby w nie wrs, stanowic z nim jedno. Na zewntrz Twojego ciaa i ramion znajduj si zewntrzne warstwy soi drzewa. Czujesz spr yste powizanie pomidzy obydwoma kolanami i pomidzy przednim kolanem a tylnym biodrem. Takie samo uczucie masz pomidzy czubkiem gowy i przedni czci przedniej stopy, oraz pomidzy czubkiem gowy i tyln pit. Kolano przedniej nogi jak gdyby unosi si, a palce jak gdyby trzymay si podo a. Spr yste powizania o ktrych tu mowa okrelane s mianem zheng li - si antagonistycznych. S one bardzo istotnym elementem praktyki. Dziki tym wyobra eniom i odczuciom na zaawansowanym poziomie osiga si stan gdy "nie ma czci ciaa, ktra nie zachowywaaby si jak spr yna". wiadomo tych spr ystych napi nie powinna powodowa nadmiernego napicia i sztywnoci. Cay czas balansujemy tu na granicy relaksu i minimalnego napicia. Jest to tak zwane "poszukiwanie siy w rozlunieniu". Dlatego w pierwszej fazie nauki, w wiczeniach pozycji zdrowotnych tak ogromn wag przywizuje si do zagadnienia relaksu. Kto

30

lekcewa y pozycje zdrowotne i relaks, nie bdzie w stanie rozwin zaawansowanych umiejtnoci. Po przyjciu pozycji, jak opisano powy ej, zaczyna si tzw. szukanie siy - mo jin (dosownie: macanie siy). Tym czego szukamy jest hunyuan li, lecz by doj do celu musisz zacz od rzeczy najprostszych. Zwykle nauk hunyuan zhuang zaczyna si od qian hou mo jin - szukania siy w kierunku przd-ty. Wyobra amy tam sobie, e prbujemy przepchn drzewo do przodu, a nastpnie pocign do tyu. Zostao to ju opisane poprzednio. Tym razem zajmiemy si "otwarciem i zamkniciem". Wyobra sobie, e prbujesz drzewo "rozcign na boki", "rozerwa je na dwie czci". Jednak drzewo oporuje i ulega tylko nieznacznie - gdzie porodku pnia zaczyna si pojawia tylko nieznaczna szczelina. Nastpnie zaczynasz "dociska dwie powki drzewa do siebie", czujc opr jaki stawia. Otwarcie (rozciganie na boki) i zamknicie (ciskanie do rodka) to gwne kierunki dziaania siy w tym wariancie wiczenia. Towarzysz im oczywicie, podobnie jak w wariancie opisanym poprzednio, kierunki uzupeniajce. Pracuj nie tylko rce, ale cae ciao. Gdy robisz "zamknicie" jako gwny kierunek, jednoczenie lekko pchasz drzewo do przodu i lekko naciskasz ramionami w d. Gdy robisz "otwarcie", jednoczenie cigniesz drzewo do tyu i lekko unosisz ramionami do gry. Przy ruchu zamknicia prostujesz lekko tyln nog, odpychajc si lekko od podo a. Czujesz jak rozciga si spr yna midzy czubkiem gowy, a tyln pit. Na caej przedniej powierzchni lekko pochylajcego si ciaa i na skierowanych do przodu czciach przedramion oraz grzbietach doni czujesz opr drzewa. Przednia cz przedniej stopy jest jak gdyby wciskana lekko w podo e, skonie do przodu. Nastpuje jak gdyby ciskanie spr yn pomidzy kolanami i pomidzy tylnym biodrem a przednim kolanem. Przednie kolano pozostaje w miejscu, ruch odbywa si na tylnej nodze. Tylne kolano nie powinno by jednak zginana w paszczynie bocznej. Ruch odbywa si przez obrt w stawach: biodrowym i skokowym. Jak ju wspomnielimy ramiona ciskaj do rodka, pchaj do przodu, i poniewa ciao si nieco "pochyla", naturalnie naciskaj w d. Drzewo jest ciskane nie tylko ramionami, ale i nogami, i przednia powierzchnia ciaa te jakby si "skada", biorc udzia w "zamkniciu". Nastpnie, przy "otwarciu", zaczynasz lekko przysiada na tylnej nodze, z uczuciem przygniatania czego poladkami. Wyobra one spr yny pomidzy kolanami i pomidzy tylnym biodrem i przednim kolanem s rozcigane. Rozcigana jest te spr yna midzy czubkiem gowy i przedni stop. Kolano przedniej nogi pozostaje w miejscu, wystpuje tylko uczucie jakby byo unoszone. Palce przedniej stopy jak gdyby chwytaj lub przyklejaj si do podo a. Tuw prostuje si lekko i napiera do tyu. Ramiona rozcigaj drzewo na boki, jednoczenie cignc nieco do tyu i unoszc (co w naturalny sposb wynika z powrotu tuowia do pionu). Chocia powinnimy odczuwa opr, nie nale y si spina i usztywnia. Jak mwili dawni mistrzowie: "U ywaj umysu, a nie siy". Czy ciao ma by zatem napite, czy 31

rozlunione? Ani jedno, ani drugie. Albo, ujmujc inaczej, to i to jednoczenie. Jak powiedzia Wang Xiangzhai: "Zrelaksowany, ale nie rozluniony, napity, ale nie sztywny". Staramy si pozostawa zrelaksowani, ale jednoczenie staramy si u y siy, inaczej mwic - "macamy si". Jest to wspomniane ju "szukanie siy w rozlunieniu". We wstpnej fazie nauki pozycji hunyuan zhuang, mo emy wykonywa stosunkowo du e, kilkucentymetrowe ruchy, by lepiej uwiadomi sobie kierunki ruchw i si i ich sposb koordynacji. Nastpnie ruch zmniejszamy. Mwi si, e: "im mniejszy i wolniejszy ruch, tym lepiej". Jest to tak zwane "poszukiwanie ruchu w bezruchu". Stoimy wewntrz drzewa i staramy si poruszy, lecz drzewo przeciwstawia si i ulega tylko nieznacznie (lub inaczej to ujmujc - niemal nie ulega). Mo na powiedzie, e pracujemy tu z bardzo krtkim odcinkiem, niemal e punktem ruchu. W ten sposb mo emy skoncentrowa si na istocie treningu (poszukiwaniu odczucia siy - jin), nie bdc rozpraszani przez kwiecisto skomplikowanych ruchw i form. Mo emy bez trudu zauwa y jak wspdziaaj poszczeglne czci ciaa, i czy w ogle wspdziaaj, czy ciao stanowi jedno, czy "wszystkie minie s jak jeden misie". Jak ju wiemy, wiczenia pozycyjne w yiquan nie polegaj po prostu na staniu. Nie polegaj te tylko na samej mentalnej wizualizacji. Nastpuje tu koordynacja umysu z ciaem. Pracujemy nad faz przejcia od rozlunienia do napicia, od bezruchu do ruchu, a wszystko to dzieje si przy gbokim mentalnym zaanga owaniu, dziki ktremu efektywno treningu znacznie si zwiksza. Zapoznalimy si ju z dwiema formami "szukania siy" w pozycji hunyuan zhuang. Jest to oczywicie dopiero wstp do rozwoju tzw. siy hunyuan li, czyli siy caociowej, ktr powinnimy by w stanie u y w dowolnym momencie, przy pomocy dowolnej czci ciaa, w dowolnym kierunku i w dowolny sposb. Kolejne warianty wicze pozycyjnych, wraz z innymi metodami treningowymi yiquan, coraz bardziej przybli aj nas do tego celu. Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 24 (czerwiec 2002).

32

ANDRZEJ KALISZ

HUNYUAN ZHUANG - SHANG XIA MO JIN

Czytelnicy magazynu "wiat Neijia" mieli ju okazj zapozna si z niektrymi z podstawowych wicze yiquan, w tym z bdcymi wizytwk tego systemu wiczeniami pozycyjnymi. W numerze 11 (kwiecie 2000) opisana zostaa najczciej wykorzystywana z tzw. pozycji zdrowotnych - chengbao zhuang. W numerze 14 (padziernik 2000) przedstawiona zostaa podstawowa z grupy tzw. pozycji bojowych - hunyuan zhuang. Omwione zostao wwczas tzw. "szukanie siy" w kierunku przd-ty. W numerze 24 (czerwiec 2002) wrcilimy do tej pozycji omawiajc "szukanie siy" w kierunku otwarciezamknicie. Proponuj, by Czytelnicy przypomnieli sobie te wczeniejsze opisy, zanim zapoznaj si z kolejnym wariantem. Tym razem w pozycji hunyuan zhuang bdziemy "szuka siy" w kierunku gra-d. Przyjmijmy pozycj tak sam jaka zostaa opisana poprzednio (numer 14. i 24. "wiata Neijia"), stosujc si do takich samych podstawowych wymogw. Po przyjciu pozycji i przywoaniu podstawowych odczu (co opisane zostao poprzednio), zaczyna si tzw. szukanie siy - mo jin (dosownie: macanie siy). W qian hou mo jin wyobra alimy sobie, e prbujemy drzewo w ktre jestemy wronici, a nastpnie pocign do tyu, odczuwajc opr jaki stawia. W przypadku kaihe mo jin prbowalimy drzewo "rozupa na dwie czci" a nastpnie te dwie czci docisn do siebie. Teraz wiczc shan xia mo jin, czyli "szukanie siy w kierunku gra-d" wyobra amy sobie, e prbujemy unie drzewo, wyrwa je z korzeniami, a nastpnie wcisn z powrotem w podo e. Gra (unoszenie) i d (nacisk w d) to gwne kierunki dziaania siy w tym wiczeniu. Oczywicie, tak samo jak poprzednio, oprcz kierunkw gwnych wystpuj tu tak e kierunki uzupeniajce. A zatem oprcz siy do gry (podnoszcej) wystpuje te dodatkowa sia do przodu (pchanie drzewa) oraz sia zamykajca - do wewntrz (ciskanie drzewa). Nastpnie oprcz siy gwnej do dou (nacisk) wystpuje te dodatkowa sia do tyu (cignicie) oraz otwierajca - na zewntrz (rozupywania drzewa). Oczywicie stosujemy si do tych samych zasad, jak w poprzednich wariantach wiczenia. Przy unoszeniu drzewa do gry dziaaj rce, nogi i cae ciao. Cae ciao napiera do przodu. Pomidzy czubkiem gowy a okolic tylnej pity jak gdyby bya rozcigana spr yna. Jednoczenie jakby zwiksza si nacisk na przedni stop (jej przedni cz). Miedzy obydwiema nogami nastpuje "zamykanie" (jakbymy ciskali rozpostarte midzy nimi spr yny). ciskana jest te spr yna midzy tylnym biodrem, a przednim kolanem. Gdy naciskamy w d, jakbymy przysiadali na spr ystej desce, jednoczenie napierajc caym ciaem nieco do tyu. Tym razem rozcigana jest spr yna pomidzy czubkiem gowy, a okolic palcw przedniej stopy. Palce przedniej stopy jakby "chwytay" podo e. Spr yny pomidzy nogami s tym razem 33

rozcigane. Rozcigana jest rwnie spr yna pomidzy tylnym biodrem, a przednim kolanem. Chocia powinnimy odczuwa opr, pamitajmy, by si nie usztywnia. W wiczeniach zhan zhuang "szukamy siy w rozlunieniu i ruchu w bezruchu". Szukanie siy w podstawowych kierunkach (przd-ty, otwarcie-zamknicie, gra-d) to podstawa dla bardziej zaawansowanego treningu. To pierwsze kroki na drodze do rozwoju charakterystycznej dla yiquan percepcji ciaa i siy oraz umiejtnoci ich u ycia. Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 27 (grudzie 2002).

34

ANDRZEJ KALISZ

ILUSTROWANA OFERTA AKADEMII YIQUAN

Nasze oferta przeznaczona jest dla osb w szerokim zakresie wiekowym, zarwno zainteresowanych wiczeniami dla zdrowia, poznaniem chiskiej kultury i filozofii, jak i nauk sztuki walki. Sposb wiczenia i zakres stosowanych metod treningowych mo e by w du ym stopniu dostosowany do potrzeb i mo liwoci wiczcych. Wszyscy adepci yiquan rozpoczynaj nauk od wicze podobnych do jogi, qigong i tai chi. Wspaniale su one kultywowaniu zdrowia i poprawie samopoczucia.

Podstawowe metody ucz relaksu, wiadomoci ciaa, przygotowuj do bardziej zaawansowanych wicze.

Wykorzystujemy pozycje stojce, siedzce, le ce, zawsze odnajdujc komfort.

Pozycje bardziej zaawansowane przypominaj asany jogi. Mimo pozornej statycznoci zawarta jest w nich wewntrzna dynamika. wiczc statycznie, zachowujemy gotowo do ruchu.

wiczenia ruchowe wykonujemy uwa nie i powoli, jak tai chi. Od ruchw prostych do zo onych. Stopniowo czy si je w improwizowane formy, przechodzc do specyficznego taca jian wu.

Wikszo adeptw zainteresuje si te bezpiecznymi wiczeniami z partnerem tui shou.

wiczcy dla zdrowia i dobrego samopoczucia znajd tu metod pracy nad gbsz koordynacj umysu i ciaa.

Szukanie harmonii i komfortu w zmieniajcej si sytuacji sprawia mnstwo frajdy wiczcym u nas paniom.

35

Dla zainteresowanych rozwojem umiejtnoci walki wrcz te same wiczenia stanowi przygotowanie do treningu bardziej kontaktowego.

Stopniowo poznajemy zasady oddziaywania na rwnowag przeciwnika, neutralizacji jego siy, szukania luk w jego obronie.

Osoby zainteresowane doskonaleniem umiejtnoci walki wrcz przechodz do bardziej wymagajcych metod treningowych.

Poza treningiem dynamicznej emisji siy (uderze oraz ruchw szarpicych) bez przyrzdw, wiczymy te uderzenia na apach, tarczach i worku bokserskim.

Uderzamy pici/doni, okciami, kolanami, wykorzystujemy tak e barki, biodra, gow, oraz kopnicia stop.

Trening sparingowy rozpoczynamy od lekkiego kontaktu i ograniczonych formu zadaniowych. Poza uderzeniami, istotne jest wpywanie na rwnowag.

Osoby, ktrych stan zdrowia i sprawno na to pozwala mog przej do sparingw w mocniejszym kontakcie, tak e z wykorzystaniem okci i kolan

Wszyscy adepci yiquan poznaj wiczenia najbardziej podstawowe. Trening metod bardziej wymagajcych (lub zakres uczestnictwa w takim treningu) uzale niony jest od sprawnoci, stanu zdrowia, chci wiczcego. Ka dy mo e doskonali si, robi postpy, koncentrujc si na tych aspektach, ktrymi jest najbardziej zainteresowany. Powy sze zdjcia pochodz z naszych zaj, seminariw i obozw.

36

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - METODY TRENINGOWE

Na system yiquan (dachengquan) skada si siedem gwnych grup wicze: zhan zhuang, shi li, moca bu, fa li, shi sheng, tui shou i san shou (shi zuo).

ZHAN ZHUANG

Zhan zhuang (zhan - sta, zhuang - wbity w ziemi pal), to w pewnym uproszczeniu, wiczenia medytacyjne w pozycjach statycznych. Dziel si one na dwie gwne grupy: jianshen zhuang (zhuang zdrowotny) i jiji zhuang (zhuang bojowy). Jianshen zhuang Nauk yiquan (dachengquan) rozpoczyna si zawsze od tzw. "pozycji zdrowotnych" jianshen zhuang. wiczenia te obejmuj zarwno pozycje stojce, jak i siedzce oraz le ce, a tak e stojce z podparciem. Kadzie si tu nacisk gwnie na relaks i wyciszenie. Stopniowo pogbia si stan psychicznego odpr enia i fizycznej "wygody". W lad za tym poprawia si samopoczucie i stan zdrowia. Do celw terapeutycznych nauczyciel dokonywa mo e wyboru najbardziej odpowiednich pozycji i mentalnych wizualizacji. Osoby zdrowe najwicej uwagi powicaj pozycji chengbao zhuang, ktr tu opisz w du ym skrcie: Stajemy ze stopami rozsunitymi na szeroko barkw, z palcami stp skierowanymi nieco na zewntrz. Nogi powinny by minimalnie ugite w kolanach. Rce swobodnie zwieszone. Gow nale y trzyma prosto, jak gdyby bya zawieszona od gry. Wzrok skierowany w przd i lekko w gr (uatwia to koncentracj). Mo na te lekko przymkn oczy. Usta nieco rozchylone, lecz oddycha nale y przez nos (w przypadku kataru, "zatkanego nosa" dopuszcza si oddychanie przez usta). Uspokajamy si i wyciszamy, rozluniajc ciao. Na twarzy pojawi powinien si agodny umiech ("si xiao fei xiao"). Uatwia to osignicie stanu pogodnego wyciszenia i przyjemnego relaksu. Powoli unosimy rce na wysoko barkw, uginajc je tak by tworzyy elips - jak gdyby obejmujc du y, spaszczony nieco balon. Wntrza doni skierowane ku ciau, oddalone od niego na stop lub nieco wicej. Palce lekko ugite. Odlego pomidzy czubkami palcw obydwu donie okoo trzy szerokoci pici. okcie lekko opuszczone, ale jednoczenie skierowane lekko na zewntrz. Utrzymanie takiej pozycji wymaga oczywicie pewnego wysiku, nale y jednak

37

unika nadmiernego u ycia siy. By uatwi sobie utrzymanie rozlunienia mo emy sprbowa wyobrazi sobie, e co podtrzymuje nasze ramiona, np. e okcie i nadgarstki opieraj si na pikach, unoszcych si na powierzchni wody. Wyobra ony balon znajdujcy si pomidzy ramionami, a klatk piersiow nale y trzyma lekko, nie pozwalajc mu wypa, ale jednoczenie nie naciskajc, by go nie uszkodzi. W trakcie wiczenia, by pogbi stan relaksu i wyciszenia, mo na wyobrazi sobie, e znajdujemy si w piknym otoczeniu, czujc zapach kwiatw, piew ptakw, agodny powiew wiatru. Mo emy n.p. sprbowa wyobrazi sobie, e nasze ciao zanurzone jest w przyjemnie ciepej wodzie - czujemy si lekko i coraz bardziej rozlunieni. Pomocne mo e by wyobra enie, e woda agodnie falujc delikatnie masuje ciao. Innym popularnym sposobem jest wyobra enie sobie, e stoimy pod prysznicem, a ciepa woda spywajc w d przyjemnie rozgrzewa i rozlunia nasze ciao. Czsto wykorzystywanym sposobem jest kierowanie uwagi kolejno na poszczeglne czci ciaa poczwszy od czubka gowy, w d, a do stp i ich wiadome rozlunianie. Utrzymujc jak pozycj zhan zhuang, obserwujemy swoje ciao i gdy w jakiej jego czci zauwa ymy nadmierne napicie, agodnie, ze spokojem rozluniamy ja. Od czasu do czasu mo emy wykona jeden do trzech pogbionych oddechw, koncentrujc si na uczuciu gbokiego relaksu nastpujcego podczas wydechu. Mo na wyobra a sobie e poszczeglne czci ciaa (plecy, poladki, rce) opieraj si o mikkie, spr yste przedmioty. Istnieje wiele r nych form wizualizacji, jakie mo na wykorzysta w wiczeniach jianshen zhuang. Nie s one jednak celem samym w sobie, lecz tylko pomoc w osigniciu stanu relaksu i wyciszenia. Nie nale y wic stara si za wszelk cen opanowa jak form wizualizacji, gdy mo e to powikszy napicie i zamt w umyle. Lepiej jest stosowa te wyobra enia, ktre przychodz nam bez trudu i atwiej pozwalaj osign odpowiedni stan umysu. W jianshenzhuang stosuje si te w pewnym stopniu sposb wiczenia charakterystyczny dla pozycji bojowych jijizhuang, czyli tzw. "macanie siy" (mo li). Jiji zhuang wiczenia jianshen zhuang stanowi podstaw dla bardziej zaawansowanych jiji zhuang. Stan relaksu jest podstaw dla "szukania siy" (mo li - dosownie: "macanie siy"). Nie jest to ju tylko stanie bez ruchu. Mwi si o "wzgldnym bezruchu", "szukaniu siy w rozlunieniu" i "szukaniu ruchu w bezruchu". Najbardziej podstawow pozycj jest tu hunyuan zhuang. W pewnym uproszczeniu mo na powiedzie, e jest to odmiana pozycji chengbao zhuang, lecz stopy nie s ustawione w jednej linii, lecz jedna jest wysunita do przodu, a druga pozostaje z tyu. Wiksza cz ci aru ciaa spoczywa na tylnej nodze (pozycj t nazywamy w yiquan dingbabu). Rce, podobnie jak w chengbao zhuang tworz krg, jakby obejmoway balon, z tym e jedna jest umieszczona nieco ni ej a druga wy ej. Wyobra amy sobie, e znajdujemy si wewntrz

38

wielkiego drzewa, rkoma obejmujc jego jdro, a jednoczenie obejmowani jestemy przez zewntrzne soje. W wyobrani napieramy caym ciaem i rkoma do przodu, a nastpnie do tyu, lecz drzewo stawia opr. U ywamy tutaj tylko wyobrani i niemal nie poruszamy si ("nie ujawniamy formy" - bu luo xing), nie stosujemy te niemal siy - ciao pozostaje zrelaksowane. Nie polega to na cakowitym bezruchu i rozlunieniu, lecz na tym, e niemal nie poruszamy si i niemal nie stosujemy siy. Celem jest osignicie stanu koordynacji umysu i ciaa, a byoby to niemo liwe, gdyby zaanga owany by tylko umys, a ciao nie. Oczywicie jest to tylko bardzo oglny opis tego wiczenia, bez wielu bardzo istotnych szczegw. Ponadto jest to te tylko najprostszy wariant hunyuan zhuang. Pracuje si te z dziaaniem siy w innych kierunkach, a pniej zmieniajc kierunki w jednym wiczeniu, a nawet, cho by mo e zabrzmi to niezrozumiale, z dziaaniem siy w r nych kierunkach jednoczenie. D ymy bowiem do rozwinicia siy hunyuan, ktr mo na okreli jako si "bezforemn". Opisuje si to sowami: "xing wu xing" (forma bez formy), "yi wu yi" (intencja bez intencji). Poza hunyuan zhuang istnieje te wiele innych pozycji jiji zhuang. Niektre z nich to: fuhu zhuang (pozycja "oswajania tygrysa"), xianglong zhuang (pozycja "ldujcego smoka"), duli zhuang (pozycja na jednej nodze). wiczenia jiji zhuang maj wiele wsplnego z opisanymi dalej wiczeniami w powolnym ruchu shi li. Te dwie grupy wicze znakomicie si wzajemnie uzupeniaj. Wang Xiangzhai powiedzia: "Shi li s rozcignitymi w przestrzeni wiczeniami zhan zhuang, zhan zhuang za s skrconymi wiczeniami shi li". Dlaczego stosujemy wiczenia statyczne zhan zhuang, a nie ograniczamy si do wicze w ruchu? Ot praktyka wykazuje, e pod wieloma wzgldami wiczenia zhan zhuang s skuteczniejsze i pozwalaj robi szybsze postpy. W pozycjach statycznych stosunkowo atwo jest osign stan wyciszenia i skupienia. Z tego wzgldu wiele praktyk medytacyjnych pochodzcych z r nych tradycji odbywa si w pozycjach statycznych. W sytuacji wzgldnego bezruchu (bezruchu na granicy ruchu), przy wykorzystaniu odpowiednich form wizualizacji, stosunkowo atwo jest osign stan "jakby rozlunienia, ale nie rozlunienia", "relaksu, ale jednoczenie siy", a nastpnie cisego powizania wszystkich czci ciaa. Mo emy skoncentrowa si na istocie wiczenia, zamiast skupia si na "kwiecistej" formie. wiczenia zhan zhuang stanowi bardzo skuteczn metod rozwoju siy. Chodzi tu nie tyle o zwyk si fizyczn, co w wikszym stopniu o to, co w tradycyjnych systemach wewntrznych okrelane jest mianem nei jin - "energii wewntrznej". wiczenia te maj jednak rwnie bardzo znaczcy wpyw na wzmocnienie konstytucji fizycznej adepta. Chocia podkrela si znaczenie relaksu, utrzymanie okrelonych postaw wymaga pewnego wysiku. wiczenia zhan zhuang stanowi nie tylko podstaw, ale i istotny element treningu yiquan na ka dym poziomie zaawansowania. Stopniowo wprowadzane s inne metody treningowe, ale towarzyszy temu nieustanne podnoszenie poziomu zhan zhuang. Tak wic s to wiczenia najbardziej podstawowe, ale i najbardziej zaawansowane.

39

SHI LI

Shi li su y badaniu w ruchu dziaania owej specyficznej "siy" lub "energii", rozwijanej w gwnej mierze dziki wiczeniom jiji zhuang. W ruchu staramy si zachowa takie same odczucia jakie osigamy wiczc zhan zhuang. Czujemy "si", w ka dej chili gotowi do jej u ycia. Postronny obserwator, widzc adepta yiquan wykonujcego shi li, sdzi mo e, e jest to taijiquan (t'ai chi ch'uan). Stosuje si tu tak samo powolne (nawet wolniejsze), pynne i delikatne ruchy, "jak rozwijanie nici z jedwabnego kokona". Ciao musi porusza si jako skoordynowana cao. W odr nieniu jednak od taijiquan, w yiquan nie wystpuj zo one, skodyfikowane formy. Trening polega na wielokrotnym powtarzaniu pojedynczych ruchw. Na wy szym etapie nauki r ne ruchy mo na czy w dowolny sposb (w swego rodzaju formy improwizowane). Podobnie jak w zhan zhuang, szuka si tu siy w rozlunieniu. Oznacza to w istocie nie cakowite rozlunienie, ale niemal rozlunienie u ycie bardzo niewielkiej siy. By to osign, adept z jednej strony musi pozostawa zrelaksowany, a z drugiej wyobra a sobie, e jego ruchy napotykaj pewien opr (na przykad, e do naszych palcw przyczepione s spr yny, drugim kocem zaczepione np. o odlege drzewo i spr yny te najpierw rozcigamy, a nastpnie ciskamy). Nie mo emy si jednak napina, u ywajc nadmiernej siy. "U ywamy umysu, a nie siy". Im wolniej poruszamy si w shi li, tym lepiej, tym wiksze korzyci odnosimy. Okreli to mo na jako "poszukiwanie bezruchu w ruchu". Poruszamy si, jednoczenie w ka dej chwili gotowi do zatrzymania si lub zmiany kierunku ruchu - "Poruszaj si jak gdyby chcia si zatrzyma, ale nie zatrzymuj si". Na wy szym etapie przechodzi si do mentalnego "poszukiwania szybkoci w powolnoci". Istnieje wiele r nych wicze shili, wykonywanych w pozycji pingbu (stopy rozstawione na szeroko barkw), dingbabu (podstawowa pozycja "bojowa") i w ruchu (w poczeniu z moca bu - krokami). Najprostszym jest ping tui shi li, gdzie, opisujc to w uproszczeniu, wykonujemy ruchy rkoma do przodu i do tyu, ciskajc i rozcigajc wyobra one spr yny rozpite pomidzy naszymi palcami a odlegym drzewem. Oprcz siy przd-ty wystpuj tu te siy do d-gra i zamknicie-otwarcie (wykorzystujemy wic wyobra enie kolejnych spr yn, lub inne wizualizacje pozwalajce odczu opr). Poza tym cae ciao porusza si, rwnie napotykajc opr na caej powierzchni. Tak e nogi maj tu wa ny udzia - ich odpowiednie ruchy te napotykaj opr (np. ciskanie-rozciganie pomidzy kolanami). W przypadku pozycji dingbabu nastpuje przenoszenie ci aru ciaa od obci enia gwnie tylnej nogi do rozo enia obci enia w stosunku p na p. Odczuwamy spr yste powizanie wszystkich czci ciaa. Oczywicie nie jest to dokadny opis wiczenia.

40

Moim celem jest tylko przybli enie czytelnikowi, na czym te wiczenia w oglnym zarysie polegaj. Pocztkujcy mog zacz tylko od podstawowego ruchu rk, stopniowo doczajc dodatkowe skadowe ruchu i wczajc do ruchu pozostae czci ciaa, w myl zasady "od czci do caoci".

MOCA BU

Moca bu to wiczenia krokw, wykonywane w sposb podobny jak shi li. Mo na powiedzie, e jest to shi li dla ng. Tu rwnie obok rozlunienia, nale y jednoczenie odczuwa pewien opr, jakby tarcie (sowo moca oznacza wanie tarcie). Wa ne jest jednak, e opr powinnimy odczuwa na caym ciele (podobnie zreszt jak w wiczeniach shi li). Nie mo e on ogranicza si tylko do ng. Naszym celem jest odczuwanie "siy" w ka dej czci ciaa. Jak okreli to Wang Xiangzhai: "Niech nie bdzie czci ciaa, ktra nie jest jak spr yna". Cae ciao porusza si skoordynowane: "Gdy gra si porusza, d samoistnie za ni pod a, gdy d si porusza, gra samoistnie go prowadzi". Podobnie jak w shi li ruch nie mo e by "mechaniczny". W ka dej chwili pozostajemy czujni, gotowi do zatrzymania ruchu ("gdyby napotka na przeszkod") lub zmiany kierunku ruchu. Mentalne nastawienie powinno by takie jakbymy poruszali si na krawdzi przepaci lub po cienkiej tafli lodu.

FA LI

Fa li s to wiczenia pozwalajce rozwin umiejtno u ycia siy w "eksplozywny" sposb. Umiejtnoci tej nie da si rozwin z pominiciem podstawowych metod treningowych: zhan zhuang, shi li, moca bu. Nie znaczy to, e sam trening metod podstawowych pozwoli j rozwin. Niezbdny jest tak e specjalny trening fa li. Wszystkie metody treningowe s z sob cile powizane. Poznajc bardziej zaawansowane formy treningu, jednoczenie mo emy coraz lepiej rozumie metody podstawowe. Yiquan nie polega na staniu latami w pozycjach zhan zhuang, by dopiero gdzie w odlegej przyszoci zacz si uczy walki wrcz. Tym co przycigno do yiquan wiele osb, byo m.in. to, e

41

uczniowie Wang Xiangzhai'a w krtkim czasie, rzdu 2-3 lat osigali wysoki poziom umiejtnoci bojowych. Chocia wic rozpoczcie nauki fa li wymaga posiadania podstaw w zhan zhuang, shi li i moca bu, nie ma potrzeby odsuwania nauki tej metody gdzie w odleg przyszo. Kluczem do fa li jest odpowiednia koordynacja zmian napicia i rozlunienia. Napicie i rozlunienie s rwnie wa ne. Poniewa jednak wikszo ludzi ma tendencj do nadmiernego napicia, uniemo liwiajcego rozwinicie penej dynamicznej siy i szybkoci, konieczne jest szczeglne podkrelanie znaczenia relaksu. Cay akt emisji siy jest procesem zmian napicia i rozlunienia r nych grup miniowych. Sama faza emisji, czy oddziaywania siy na obiekt powinna by mo liwie krtka (chocia w yiquan stosuje si te si "odrzucajc", dziaajc na obiekt du ej). Sia w fa li musi by "cakowita" (zheng), a nie "rozproszona" (san), co oznacza e sia caego ciaa musi by u yta w sposb skoordynowany i zrwnowa ony. W yiquan szczeglnie podkrela si znaczenie aktywnoci mentalnej w treningu. Dotyczy to nie tylko podstawowych metod, jak zhan zhuang czy shi li, ale w rwnym stopniu fa li. Zaanga owanie w treningu umysu, wyobrani pozwala peniej wykorzysta nasz naturalny potencja, i rwnie znacznie uatwia rozwinicie umiejtnoci eksplozywnej emisji siy. By prawidowo wyzwoli si, umys musi by w stanie czujnej, aktywnej gotowoci, jakbymy stali przed gronym przeciwnikiem, gotowi do akcji, czujc e sia ktr wyzwalamy jest w stanie rozbija deski i kamienie. W zale noci od konkretnego wariantu fa li stosuje si r ne formy wizualizacji. Nauk fa li czsto rozpoczyna si od fangsong fali (fa li w relaksie). Jest to w zasadzie wiczenie wstpne, w ktrym szczeglnie du y nacisk kadzie si na relaks, w celu zapobie enia nadmiernej sztywnoci. Wyobra amy sobie e chwytamy dwie garci piasku z misy znajdujcej si na wysokoci brzucha (nie zaciskamy jednak pici) i pynnym, okr nym ruchem wyrzucamy piasek skonie do przodu i do gry, po czym w dalszym cigu w sposb pynny i okr ny opuszczamy donie, by chwyci kolejne garci piasku. Ruch rk musi by skoordynowany z ruchem caego ciaa, ktre musi w odpowiednim momencie lekko si unosi i opada, prostowa i pochyla. Sia musi by przenoszona przez cae ciao, poczwszy od stopy, a do czubka gowy i kocw palcw. W momencie wyzwolenia siy ("wyrzucenia piasku") przednia stopa "przydeptuje" podo e. wiczc pocztkowo stosunkowo powoli, pynnie, stopniowo mo emy rozwija umiejtno gwatownego, "impulsowego" u ycia siy. Pocztkujcy nie powinni si zbyt spieszy, by nie rozwin nawyku sztywnoci, nadmiernego napicia, zamiast umiejtnoci o jak tu chodzi, a ktr porwna mo na do strzau z bicza.

42

SHI SHENG Shi sheng - badanie gosu, dotyczy pracy z emisj gosu wspierajc u ycie siy. Okrzyk ma te wpyw na psychik przeciwnika (wywoujc przestrach lub wahanie), chocia nie to jest podstawowym celem wicze shi sheng. W momencie wyzwolenia siy oddech gwatownie "opada", "jak gdyby gaz wpad do studni" - nastpuje krtki, gwatowny wstrzs mini podbrzusza. W treningu czsto wykorzystuje si dwa dwiki : yi i yo. Pocztkowo artykuuje si je oddzielnie, pniej czy z sob. Chocia w pocztkowej fazie nauki wykonuje si gony okrzyk, to stopniowo przechodzi si do wiczenia bezgonego, osigajc taki sam efekt wsparcia siy jak w wiczeniu z gonym okrzykiem.

TUI SHOU

W walce wrcz wielokrotnie dochodzi do sytuacji, gdy nasze rce s w kontakcie z rkami przeciwnika. Przygotowaniu do takiej wanie sytuacji su y wykorzystanie specyficznej metody treningowej, znanej jako tui shou (przepychanie rk). Osoby ktre widziay wiczenia tui shou z taijiquan (t'ai chi ch'uan) lub chi sao z Wing Chun (zwaszcza szk przekazw innych ni Yip Mana) mog mie pewne wyobra enie, czym jest tui shou w systemie yiquan. Jak wiadomo trening yiquan polega przede wszystkim na pracy z tak zwan si hunyuan li. Tym samym, w gruncie rzeczy, zajmujemy si podczas wicze tui shou. Z tego punktu widzenia okreli je mo na jako wiczenia shi li wykonywane z partnerem. Podczas praktyki tui shou uczymy si m.in. wyczuwania siy przeciwnika, jej wielkoci i kierunku, jego sabych i mocnych punktw, jego zdolnoci utrzymania rwnowagi. Wszystko to w tym celu, by go kontrolowa, doprowadzajc do niekorzystnej dla niego sytuacji, zmieniajc kierunek dziaania jego siy, pozbawiajc go rwnowagi, "otwierajc" przestrze do ataku. Niektre istotne zasady praktyki tui shou to m.in.: Dian (punkt). Oznacza punkt kontaktu koczyn obydwu partnerw. Jest to punkt w ktrym mo emy odczuwa si przeciwnika, jej kierunek, czy jest stabilny, czy nie, itp. W tym punkcie nasza sia dziaa na przeciwnika. Zhi li (sia wskazujca). W punkcie kontaktu powinnimy utrzymywa pewn si skierowan ku linii centralnej przeciwnika.

43

Jie (sekcja). Sformuowanie to odnosi si do poszczeglnych partii ciaa i koczyn. Istotne jest rozumienie jak sia przenosi si pomidzy "sekcjami". Xie mian (skona paszczyzna). Przyjcie siy przeciwnika w odpowiedni sposb, pozwala rozo y j na mniejsze skadowe. Ganga li (sia dwigni) i Luoxuan de yunyong (wykorzystanie ruchu rubowego). Pozwalaj na zastosowanie wikszej siy przy mniejszym wysiku. Gong fang he yi (poczenie w jedno ataku i obrony). Atak niespodziewanie przechodzi w obron, obrona okazuje si atakiem. Czsto jeden ruch stanowi jednoczenie obron i atak. Shou zhong, yong zhong (pilnowa rodka, u ywa rodka). Staramy si kontrolowa lini centraln i rodek ci koci przeciwnika, jednoczenie nie pozwalajc mu zaatakowa naszej linii centralnej, ani pozbawi rwnowagi. Quan shen zhi fa (metoda u ycia caego ciaa). Tui shou to nie tylko "przepychanie rk". Zaanga owane powinno by cae ciao, dziaajc w skoordynowany sposb. Kroki powinny wspiera ciao i rce. Chocia w tui shou wprowadza si pewne okrelone ukady ruchw, to w gruncie rzeczy s one tylko punktem wyjcia do praktyki san tui shou (swobodne tui shou), gdzie nie liczy si znajomo zestawu technik, lecz umiejtno wykorzystania podstawowych zasad w niezliczonej iloci sytuacji.

SAN SHOU (SHI ZUO)

San shou (shi zuo) jest form treningu walki wrcz. Wykorzystuje si wszystkie czci ciaa. Do atakowania u ywa si nie tylko doni (pici), ale tak e okci, barkw, gowy, bioder, kolan i stp. Wykorzystywane s rwnie rzuty i duszenia. Nie uczymy si form, ani skomplikowanych "chwytw". Interesuje nas prosta samoobrona, bez zbdnych ruchw i ozdobnikw. San shou cile czy si z tui shou: "W tui shou jest san shou, w san shou jest tui shou". Tui shou, w ktrym koncentrujemy si na sytuacji gdy nasze ramiona s w kontakcie z ramionami przeciwnika (mo emy wwczas zmieni kierunek dziaania jego siy, pozbawi go rwnowagi lub otworzy sobie przestrze do ataku), stanowi wprowadzenie do san shou i dopenienie tej metody treningu.

44

Do san shou odnosi si wikszo wymogw, ktre omwione zostay przy opisie tui shou. Uczymy si prostych, podstawowych uderze, kopni, wiczc je nie tylko "w powietrze", ale rwnie na workach treningowych. wiczenia na workach w yiquan rozumiane s jako metoda testowania siy rozwijanej poprzez trening zhan zhuang, shi li, fa li, czyli su kontroli ich efektywnoci. Ogromne znaczenie ma szybka, zwinna, nie powodujca utraty stabilnoci praca stp. Dlatego traktujc jako punkt wyjcia wiczenia moca bu, du wag przywizujemy do wicze szybkich krokw. Stopniowo r ne kroki czymy w jednym wiczeniu w r ne kombinacje. Tak e r ne uderzenia i kopnicia wiczymy w r nych, improwizowanych kombinacjach, w poczeniu z r norodn prac stp. San shou (shi zuo) w pierwotnym znaczeniu odnosio si do realnej walki wrcz. Oczywicie sparing treningowy, chocia w zao eniu przygotowywa ma do sytuacji realnej, nie jest z walk realn to samy. Obydwaj wiczcy powinni mie na uwadze bezpieczestwo swoje i partnera. Wskazane jest wykorzystanie sprztu ochronnego, zwaszcza w pierwszym etapie praktyki san shou. Pocztkowo stosuje si zwykle ograniczone formy sparingu, np. wolno atakowa tylko korpus, lub wolno u ywa tylko pici, lub wolno stosowa tylko kopnicia, a nie wolno uderza. Stopniowo wprowadza si coraz wicej mo liwoci, by upodobni sparing do walki realnej. wiczy si wwczas w praktyce tak e uderzenia okciem, kolanem, biodrem, barkiem, gow itp. Praktyka sparingowa stanowi niezwykle wa ny element treningu. By osign wysoki poziom w wolnej walce, nie mo emy zapomina jednak o pozostaych metodach treningowych yiquan. Chocia wiczc tylko san shou mo na osign wpraw w walce, to bez wykorzystania metod takich jak zhan zhuang, shi li, moca bu, fa li itp. niemo liwe jest osignicie naprawd wysokiego poziomu umiejtnoci. W yiquan istniej tak e wiczenia z broni. Najczciej wykorzystywane s wiczenia z kijem. Pewne uzupenienie podstawowych metod treningowych stanowi wiczenia rozcigajce, nauka przyjmowania uderze, wiczenia wzroku itp.

45

ANDRZEJ KALISZ

METODA ZDROWOTNA ZHAN ZHUANG

"W staro ytnoci wielcy mistrzowie stojc na ziemi wspierali niebo, kontrolujc yin i yang, oddychajc esencj qi, stali samotnie, chronic ducha, z ciaem bdcym jednoci." Powy sze sowa, pochodzce z "Wewntrznej ksigi tego Cesarza" (Huang di nei jing), s by mo e najwczeniejsz w chiskich rdach wzmiank o metodzie wicze zhan zhuang. Metoda ta nie nale aa jednak nigdy do najpopularniejszych, prawdopodobnie przekazywana w sekrecie tylko nielicznym adeptom. To, e staa si ona jedn z czciej wykorzystywanych w Chinach form wicze zawdziczamy mistrzowi Wang Xiangzhai (1885-1963). wiczenia zhan zhuang w formie takiej, jaka wykorzystywana jest w wielu chiskich szpitalach i sanatoriach w celach terapeutycznych, r ni si znacznie od bardziej znanych i czsto wykorzystywanych w "zewntrznych" systemach kung-fu wicze okrelanych t sam nazw, a su cych gwnie wzmocnieniu ng, dla uzyskania mocnej stabilnej pozycji (te byy popularne od stuleci i s do dzi wykorzystywane w wielu stylach). wiczenia zhan zhuang o ktrych tu mowa wywodz si jednak z "wewntrznego" systemu xingyiquan (hsing-i ch'uan). W niewielu jednak z istniejcych dzi szk tego systemu s one nauczane. Czsto stosowany w nich zhan zhuang ogranicza si tylko do jednej pozycji - santishi. Pierwotnie pozycji tych byo wicej, lecz traktowane one byy jako zaawansowana, "sekretna" forma treningu, w zwizku z czym wiedz o nich przekazywano tylko najlepszym, wybranym uczniom. Mody Wang Xiangzhai mia ogromne szczcie, e mistrz xingyiquan Guo Yunshen (Kuo Yun Shen), u ktrego pobiera nauki, szczeglnie updoba go sobie i przekaza mu wszelkie tajniki tych wicze. Wang Xiangzhai, dokonujc w latach dwudziestych XX wieku modyfikacji xingyiquan i tworzc yiquan, z poznanych pod okiem Guo Yunshena wicze zhan zhuang uczyni najbardziej podstawowy element swego systemu. Gdy yiquan sta si popularn sztuk walki, wielu wiczcych mogo osobicie przekona si, e wiczenia zhan zhuang s bardzo korzystne dla zdrowia. W latach czterdziestych coraz wicej osb uczyo si od Wang Xiangzhai'a z myl o korzyciach zdrowotnych, a nie w celu rozwinicia umiejtnoci walki wrcz. Po utworzeniu Chiskiej Republiki Ludowej Wang Xiangzhai skoncentrowa si gwnie na wykorzystaniu wicze zhan zhuang w celach terapeutycznych, pracujc w szpitalach w Pekinie i Baodingu. Zwykle system wicze dla zdrowia rozwinity przez Wang Xiangzhai'a okrelany jest mianem zhan zhuang (stojcy pal), poniewa wiczenia pozycyjne w staniu s tu

46

wykorzystywane najczciej. Stosuje si jednak tak e wiczenia w pozycji siedzcej, le cej, bd stojcej z podparciem oraz uzupeniajce wiczenia ruchowe shi li i moca bu. Zhan zhuang jest niezwykle oryginaln metod, anga ujc umys i ciao, i co szczeglnie ciekawe, czc w jedno wysiek z odpoczynkiem. Podstaw zhan zhuang jest relaks, zarwno psychiczny, jak i fizyczny. Szczeglnie podkrela si znaczenie umysu, psychiki. Czsto wykorzystywane s r ne formy wizualizacji, majce su y pomoc w osigniciu stanu relaksu i wyciszenia, oczyszczenia umysu z natoku natrtnych myli, w celu odpoczynku i regeneracji si mentalnych. Wizualizacje te nie s celem samym w sobie, lecz tylko rodkiem pomocniczym. Nie d y si za wszelk cen do opanowania jakiej formy wizualizacji, lecz wykorzystuje raczej te, ktrych opanowanie nie sprawia wikszych trudnoci, w celu atwiejszego osignicia stanu relaksu i wyciszenia. Gdy cel ten zostanie osignity, stosowanie danej wizualizacji staje si zbyteczne. Mwi si, e jest to tak jak z dk su c do przepynicia rzeki - gdy znajdziemy si po drugiej stronie, idziemy dalej, nie zabierajc z sob dki. Chocia podkrela si znaczenie relaksu ciaa, to utrzymanie przez pewien czas okrelonych pozycji wymaga pewnego wysiku. Nie chodzi wic o absolutne rozlunienie. Mwi si: "Zrelaksowany, lecz nie rozluniony, napity, lecz nie sztywny" (song er bu xie, jin er bu jiang). Relaks pozwala unikn sztywnoci zakcajcej swobodny przepyw krwi (i qi, zgodnie z tradycyjnymi teoriami chiskimi), a jednoczesny minimalny wysiek umo liwia umiarkowanie intensywn, zrwnowa on stymulacj caego organizmu. wiczcy o pewnej praktyce odczuwa wwczas stan odpr enia i przyjemnej wygody, dowiadcza "jednoci" ciaa. Duch jest skupiony, "zerodkowany", nie zaprztnity mylami. Oddech "przepywa" swobodnie, bez wymuszonej kontroli (z czasem oddech samoistnie pogbia si i staje bardziej przeponowy). Organizm stopniowo powraca do stanu naturalnej rwnowagi, bdcej podstaw zdrowia. Po pewnym czasie wicze mo na zacz stosowa tak e bardziej zaawansowane formy praktyki, bardziej zbli one do metod "bojowych" yiquan. Szuka si wwczas "ruchu w bezruchu" i "siy w rozlunieniu". Nazywa si to "macaniem siy" (mo li). Dowiadczamy wwczas krtkiego ruchu (niemal niewidocznego z zewntrz), ktry napotyka na wyobra ony opr (jednoczenie jednak starajc si zachowa relaks). W wiczeniach shi li ruch staje si widoczny, du szy, ale pozostaje bardzo wolny. W przypadku shi li mwi si o poszukiwaniu "bezruchu w ruchu". Oznacza to ogromn subtelno ruchu i wiadomo "ka dego punktu ruchu". wiczenia zhan zhuang i shi li dopeniaj si wzajemnie. Wang Xiangzhai powiedzia, e: "Shi li to rozcignite w przestrzeni wiczenia zhan zhuang, a zhan zhuang to skrcone shi li". W obydwu przypadkach kultywujemy jedno, caociowo wykorzystania 47

energii caego ciaa. Osigamy wy szy poziom harmonii, koordynacji umysu i ciaa. W wielu szkoach zdrowotnego zhan zhuang nie dochodzi si do tego etapu. Praktyka dowodzi jednak, e chocia ograniczajc si do najprostszych wicze, osign mo na znakomite efekty zdrowotne, to wykorzystanie po pewnym czasie praktyki metod typu mo li (w wiczeniach zhan zhuang) i shi li (wraz z moca bu, ktre jest odpowiednikiem shi li dla ng) pozwala osign jeszcze wicej. Sam spotkaem osoby, ktre uprawiay pocztkowo wersj "zdrowotn" yiquan, a gdy po pewnym czasie zaczy uczysi wersji "bojowej", stwierdzay, e zaczy odnosi znacznie wiksze korzyci zdrowotne. Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Karate Kung-fu" 5/99

48

ANDRZEJ KALISZ

PEKISCY MISTRZOWIE YIQUAN

DRUGIE POKOLENIE YIQUAN Do drugiego pokolenia mistrzw yiquan zalicza si bezporednich uczniw twrcy systemu - Wang Xiangzhai'a. Pozostao ich ju niewielu, a i ci nie prowadz ju z reguy aktywnej dziaalnoci. Uwzgldnieni zostali tu tylko przedstawiciele penego systemu. Oprcz nich dziaaj w Pekinie tak e przedstawiciele tzw. wersji zdrowotnej, m.in. crka Wang Xiangzhai'a - Wang Yufang. Dou Shiming (ur. 1921), absolwent wydziau prawa, jeden z gwnych uczniw Wang Xiangzhai'a z "okresu pekiskiego" (po 1937 roku). Pocztkowo by uczniem synnego mistrza tradycyjnego xingyiquan (hsing-i ch'uan) - Hong Lianshun'a. Gdy Hong Lianshun po przegranej w pojedynku z Wang Xiangzhai'em zosta jego uczniem, rwnie swoich uczniw przekaza Wangowi. Dou Shiming by bardzo pilnym uczniem. Korzysta zarwno z bezporednich nauk Wang Xiangzhai'a, jak i jego asystenta i pniejszego nastpcy - Yao Zongxun'a. Podobno codziennie powica 3 godziny na wiczenia statyczne, 3 godziny na podstawowe wiczenia ruchowe i 2 godziny na tui shou (pchajce rce) i san shou (wolna walka). Zasyn po zwyciskim, rewelacyjnie krtkim pojedynku z ochroniarzem pewnego generaa. Obecnie jest honorowym wiceprzewodniczcym Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan. W 1993 roku naucza w Argentynie. Zhang Zhong (ur. 1924), studiowa filozofi.Uczy si bezporednio od Wang Xiangzhai'a i jego nastpcy - Yao Zongxun'a. Wraz w Yao Zongxun'em w latach 40. bra udzia w pojedynkach z gangami ulicznymi w Pekinie. Wsawi si zwycisk walk z trzema wprawnymi w sztuce walki bandytami grasujcymi w okolicy Xisi (centrum Pekinu). Jest obecnie wiceprzewodniczcym Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan. Chocia z powodu skromnoci i maomwnoci nie jest postaci powszechnie znan, jest jednak bardzo ceniony w pekiskim rodowisku yiquan. Li Jianyu (ur. 1924), muzumanin, malarz i kaligraf. W 1943 roku zosta uczniem Wang Xiangzhai'a. W 1960 roku zosta zatrudniony w Pekiskim Instytucie Badawczym Chiskiej Medycyny jako asystent Wang Xiangzhai'a. Pracowa tam a do przejcia na emerytur w 1985 roku. W latach 1988-89 naucza w Singapurze i Hongkongu. Przebywa tak e we Francji, nauczajc w okolicach Lyonu.

49

TRZECIE POKOLENIE YIQUAN Trzecie pokolenie mistrzw yiquan to uczniowie uczniw Wang Xiangzhai'a. Poniewa gwnym spadkobierc nauk Wang Xiangzhai'a by Yao Zongxun (1917-1985), wymienieni zostali poni ej gwni przedstawiciele tej linii przekazu (uczniowie Yao Zongxun'a). Bracia bliniacy Yao Chengguang i Yao Chengrong (ur. 1953) s synami mistrza Yao Zongxun (1917-1985), ktry by gwnym sukcesorem Wang Xiangzhai'a - twrcy systemu yiquan. Rozpoczli nauk w wieku 8 lat. Kontynuowali j nawet w trudnym okresie Rewolucji Kulturalnej. Uwa ani s za reprezentantw najbardziej autentycznego yiquanu. Odbyli wiele zwyciskich walk w Chinach, Hongkongu, Japonii. Yao Chengguang jest obecnie przewodniczcym Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan, a Yao Chengrong jednym z wiceprzewodniczcych. Yiquan w Polsce rozwija si pod opiek mistrza Yao Chengguang. Cui Ruibin (ur. 1949), kulturoznawca, nale a od ulubionych uczniw Yao Zongxun'a. Naucza w Szwecji, Wielkiej Brytanii, Hongkongu. Ma te uczniw w Argentynie i Francji. W 1990 roku podczas pobytu w Wielkiej Brytanii wykaza wysoki poziom praktycznych umiejtnoci, zwyci ajc m.in. w pojedynkach z przedstawicielami boksu tajskiego. Dowid wwczas tak e umiejtnoci z zakresu zdrowotnego wykorzystania wicze zhan zhuang, pomagajc w powrocie do zdrowia m.in. jednemu z najsynniejszych fizykw dwudziestego wieku - Davidowi Bohmowi. Cui Ruibin jest wiceprzewodniczcym i sekretarzem Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan. Liu Pulei (ur. 1950), w 1963 roku rozpocz w szkole o profilu sportowym nauk changquan pod kierunkiem synnego mistrza Wu Bin (ktrego uczniem by rwnie Li Lianjie - "Jet Li"). Uczy si tak e systemw liuhequan (styl szeciu harmonii) i longhu luohanquan (styl luohan smoka i tygrysa), chiskich zapasw shuai-jiao i zachodniego boksu. W 1967 roku po przegranym pojedynku z Wang Jinmingiem (ucze Yao Zongxuna), zacz si od niego uczy yiquan. Pniej zosta bezporednim uczniem Yao Zongxuna. Jest wice-sekretarzem Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan, czonkiem zarzdu Chiskiego Stowarzyszenia Wushu. Naucza w Malezji. Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Nei Jia" Nr 8, Padziernik 1999

50

ANDRZEJ KALISZ

PEKISKA SZKOA ZONGXUN WUGUAN

Andrzej Kalisz i Tomasz Bugajny z mistrzem Yao Chengguang i uczniami szkoy Zongxun Wuguan, tu po prbnym turnieju tui shou, Pekin 2002

W 1994 roku w ramach Pekiskiego Zwizku Wushu utworzono specjalistyczn szko yiquan - Zongxun Wuguan, ktrej dyrektorem i gwnym instruktorem zosta mistrz Yao Chengguang. W Zongxun Wuguan prowadzone s zajcia dla osb uprawiajcych yiquan amatorsko (zwykle uczestnicz oni w zajciach 2-3 razy tygodniowo), krtkoterminowe szkolenia intensywne dla osb przyje d ajcych do szkoy co jaki czas oraz szkolenia zawodowe o r nym czasie trwania. Ich absolwenci uzyskuj dyplomy uatwiajce uzyskanie zatrudnienia w Chinach np. jako ochroniarze. Absolwenci szkole dugoterminowych maj szans zosta zawodowymi instruktorami yiquan. W ostatnich latach do szkoy Zongxun Wuguan trafia coraz wicej osb z caego wiata, zainteresowanych nauk yiquan. Tak e uczniowie Akademii Yiquan regularnie uczestnicz w szkoleniach w Pekinie.

51

PEKISKIE TOWARZYSTWO BADAWCZE YIQUAN BeiJing YiQuan YanJiuHui

Mo liwo propagowania yiquan, jak i innych tradycyjnych chiskich sztuk walki, przez wiele lat bya ograniczona. Dopiero w okresie zmian, na przeomie lat 70. i 80. na sztuki walki zaczto w Chinach spoglda bardziej przychylnie i mo liwa staa si ich otwarta popularyzacja. W 1985 roku w ramach Pekiskiego Zwizku Wushu udao si utworzy Pekiskie Towarzystwo Badawcze Yiquan. Pierwszym przewodniczcym Towarzystwa zosta nastpca Wang Xiangzhai'a - Yao Zongxun. Obecnie funkcj t peni syn Yao Zongxun'a - Yao Chengguang.

Konferencja 30 marca 2002. Od lewej: Li Minsheng - sekretarz Towarzystwa Yiquan, Yao Chengguang - przewodniczcy Towarzystwa Yiquan (przemawia), Li Yapei - wiceprzewodniczca Chiskiego Zwizku Wushu, Huo Zhenhuan (Ian Fok) - wiceprzewodniczcy Azjatyckiej Federacji Wushu, Li Jie - przewodniczcy Chiskiego Zwizku Wushu

Pekiskie Towarzystwo Badawcze Yiquan jest najpowa niejsz organizacj yiquan w Chinach i na wiecie. Obecnie dziaa ona coraz pr niej przy wsparciu Pekiskiego Zwizku Wushu i Chiskiego Zwizku Wushu. Towarzystwo wsppracuje z wieloma innymi organizacjami, przede wszystkim z Towarzystwem Yiquan w Hongkongu, ktre aktywnie wspiera organizacj konferencji i zawodw w Pekinie. W roku 1997 odbya si pierwsza du a konferencja, ktra zgromadzia przedstawicieli wielu orodkw yiquan. Dyskutowano m.in. nad opracowaniem regulaminw walk sportowych yiquan w konkurencjach san shou i tui shou oraz perspektyw utworzenia systemu stopni zaawansowania. W 1998 roku odbyy si pierwsze, prbne zawody yiquan w san shou. W roku 2000 odbya si konferencja sprawozdawcza z okazji wyboru nowego zarzdu Towarzystwa (obecni byli Polacy) oraz konferencja upamitniajca 115 rocznic urodzin twrcy yiquan Wang Xiangzhai'a, ktrej towarzyszyy pierwsze prbne zawody yiquan w tui shou. W roku 2002 zorganizowano konferencj upamitniajc 85 rocznic urodzin Yao Zongxuna. Jednoczenie odbyy si kolejne prbne zawody tui shou, gdzie testowano zmodyfikowany regulamin.

52

Trenerzy, sdziowie, zwyciscy zawodnicy i zaproszeni gocie. Turniej tui shou, Pekin 2002. Pierwszy z prawej stoi Andrzej Kalisz

WADZE TOWARZYSTWA:
Przewodniczcy: Yao Chengguang Honorowi przewodniczcy: Wang Yufang, Huo Zhenhuan Wiceprzewodniczcy: Cui Ruibin, Yao Chengrong, Liu Pulei Sekretarz: Li Minsheng Wicesekretarze: Wu Xiaonan, Bai Xuezheng, Shang Jingtang, Yao Chengrong Szef komisji rewizyjnej: Bo Jiacong Czonkowie komisji Bai Xuezheng, Zhang Hongcheng rewizyjnej: Stay komitet: Cui Ruibin, Liu Pulei, Wei Yuzhu, Zhang Hongcheng, Bo Jiacong, Wu Xiaonan, Li Hongjin, Bai Jinjia

53

ANDRZEJ KALISZ

PINGBU PINGTUI SHILI

Shi li su y badaniu w ruchu dziaania owej specyficznej "siy", rozwijanej w gwnej mierze dziki wiczeniom jiji zhuang - pozycji bojowych. W ruchu staramy si zachowa takie same odczucia jakie osigamy wiczc zhan zhuang. Czujemy "si", w ka dej chwili gotowi do jej u ycia. Postronny obserwator, widzc adepta yiquan wykonujcego shi li, sdzi mo e, e jest to taijiquan (t'ai chi ch'uan). Stosuje si tu tak samo powolne (nawet wolniejsze), pynne i delikatne ruchy, "jak rozwijanie nici z jedwabnego kokona". Ciao musi porusza si jako skoordynowana cao. W odr nieniu jednak od taijiquan, w yiquan nie wystpuj zo one, skodyfikowane formy. Trening polega na wielokrotnym powtarzaniu pojedynczych ruchw. Na wy szym etapie nauki r ne ruchy mo na czy w dowolny sposb (w swego rodzaju formy improwizowane). Podobnie jak w zhan zhuang, szuka si tu siy w rozlunieniu. Oznacza to w istocie nie cakowite rozlunienie, ale niemal rozlunienie - u ycie bardzo niewielkiej siy. By to osign, adept z jednej strony musi pozostawa zrelaksowany, a z drugiej wyobra a sobie, e jego ruchy napotykaj pewien opr (na przykad, e do naszych palcw przyczepione s spr yny, drugim kocem zaczepione np. o odlege drzewo i spr yny te najpierw rozcigamy, a nastpnie ciskamy). Nie mo emy si jednak napina, u ywajc nadmiernej siy. "U ywamy umysu, a nie siy". Im wolniej poruszamy si w shi li, tym lepiej, tym wiksze korzyci odnosimy. Okreli to mo na jako "poszukiwanie bezruchu w ruchu". Poruszamy si, jednoczenie w ka dej chwili gotowi do zatrzymania si lub zmiany kierunku ruchu - "Poruszaj si jak gdyby chcia si zatrzyma, ale nie zatrzymuj si". Na wy szym etapie przechodzi si do mentalnego "poszukiwania szybkoci w powolnoci". Istnieje wiele r nych wicze shili, wykonywanych w pozycji pingbu (stopy rozstawione na szeroko barkw), dingbabu (podstawowa pozycja "bojowa") i w ruchu (w poczeniu z moca bu - krokami).

Tutaj chciabym przedstawi Czytelnikom jedno z najprostszych wicze z grupy shili - pingbu pingtui shili. Sta w pozycji ze stopami rozstawionymi na szeroko barkw i lekko rozchylonymi na zewntrz, jak w wiczeniu chengbao zhuang (opisanym w magazynie "wiat Neijia" nr 11). Podstawowa pozycja ng i tuowia jest taka sama jak w chengbao zhuang. Zachowane powinny by tak e podobne odczucia. Ramiona w pierwszej fazie pozostaw swobodnie opuszczone. Wyobra sobie, e stoisz w wodzie. Pochyl cae ciao nieznacznie do przodu i staraj si jednoczenie odczu towarzyszcy temu opr wody. Nastpnie wykonaj ruch ciaa do tyu, powracajc od pionu, tym razem odczuwajc opr wody od tyu. Przeniesienie ci aru ciaa nastpuje w zakresie 70% na tylnej czci stopy do 70% na przedniej czci stopy. Podczas ruchu do przodu nastpuje lekkie prostowanie ng w kolanach, jak gdyby odpychanie si od podo a pitami. Czubek gowy prze do gry i jednoczenie masz uczucie jak gdyby rozcigane byy dwie spr yny - rozpostarte pomidzy czubkiem gowy, a obydwiema pitami.

54

Nastpnie biodra lekko wycofuj si i przysiadaj. Masz uczucie, jakby przysiada na spr ystej desce, ktra stawia opr. W tym samym czasie nastpuje napieranie caym ciaem do tyu i odczuwasz opr wody, ktry temu towarzyszy. Podczas napierania ciaem do przodu i prostowania ng naturalnie nastpuje zbli anie si do siebie kolan. Wyobra sobie, e pomidzy kolanami znajduje si spr yna, ktra jest wwczas ciskana. Natomiast gdy ciao przysiada i napiera do tyu, kolana si oddalaj i wystpuje odczucie rozcigania spr yny lub gumy pomidzy kolanami. Jeszcze lepiej jest wyobrazi sobie cay szereg spr yn, rozpostartych poprzecznie nie tylko midzy kolanami, ale tak e udami i podudziami. Wykonaj ruch ciaa do tyu i zatrzymaj si. Teraz wyobra sobie, e woda w ktrej stoisz siga ci do okolic splotu sonecznego. Na powierzchni wody unosi si deska, na ktrej umieszczasz swoje przedramiona i donie. Donie skierowane s wntrzem do dou. Palce doni niemal wyprostowane, lekko tylko zgite i jednoczenie lekko rozpostarte, jak gdyby znajdoway si midzy nimi mae spr yste kuleczki. Odlego pomidzy domi wynosi ok. 2-3 szerokoci doni. okcie znajduj si poni ej nadgarstkw i s jednoczenie skierowane lekko na zewntrz. Twoje nadgarstki znajduj si okoo jednej stopy przed klatk piersiow (podobnie jak w wiczeniu chengbao zhuang). Gdy zaczynasz ruch ciaa do przodu (odczuwajc opr powstrzymujcy ten ruch) i jednoczenie prostujesz nogi w kolanach (rozcigajc wyobra one spr yny midzy czubkiem gowy a pitami) oraz ciskasz wyobra one spr yny midzy nogami, wwczas zacznij ruch przedramion i doni do przodu, jakby odsuwa od siebie desk unoszc si na powierzchni wody. Jednoczenie koczysz ruch ciaa do przodu i prostowanie ramion (zachowujc do koca pewne ugicie ramion w okciach). Gdy napierasz ciaem od tyu, przysiadajc na wyobra onej spr ystej desce i rozcigajc wyobra one spr yny midzy nogami jednoczenie uginasz ramiona, przycigajc do siebie wyobra on desk unoszc si na powierzchni wody.

Zbigniew Nejtardt w wiczeniu pingbu pingtui shili

Wyobra sobie, e do czubkw palcw przyczepione s spr yny, ktre drugimi kocami zaczepione s o drzewo lub cian w oddali. Gdy wykonujesz ruch napierania ciaem do przodu i prostowania ramion (odsuwania od siebie deski), jednoczenie wyobra sobie, e czubkami palcw ciskasz te spr yny. Nastpnie za, gdy napierasz ciaem do tyu i uginasz

55

ramiona, przycigajc do siebie desk, jednoczenie rozcigasz spr yny przyczepione do czubkw palcw. Podczas ruchu do przodu lekko naciskaj wyobra on desk, jakby chcia wcisn j pod powierzchni wody. Podczas ruchu do tyu wyobra sobie natomiast, jakby ta deska kleia si do twoich przedramion i doni i jednoczenie do wody, ktra si od ni znajduje. Wykonujesz wwczas lekko zaznaczony ruch jakby chcia t desk unie, a woda "klejc si" do deski nie pozwalaa na to. Wyobra sobie, e pomidzy Twymi ramionami rozpostarte s poprzecznie spr yny midzy odpowiadajcymi sobie punktami na obu ramionach - im wicej tych spr yn tym lepiej. Gdy wykonujesz ruch do przodu, jednoczenie masz uczucie ciskania spr yn midzy ramionami. Gdy wykonujesz ruch do tyu, jednoczenie masz uczucie rozcigania spr yn midzy ramionami. Podsumowujc: gdy gwnym ruchem jest ruch do przodu, jednoczenie nastpuje nacisk w d i do wewntrz. Gdy gwnym ruchem jest ruch do tyu, jednoczenie nastpuje unoszenie i rozciganie na zewntrz. W kocowej fazie ruchu ramion do tyu nastpuje pewne minimalne skrcanie obydwu doni do wewntrz (ograniczone choby przez spr yny przyczepione do kocw palcw). Mo na sobie wyobrazi e towarzyszy temu pewien opr, jakby tarcie doni o desk. W pierwszej fazie ruchu do przodu nastpuje ruch odwrotny i rwnie towarzyszy mu uczucie oporu. Nale y zwrci uwag, by wszystkie ruchy byy skoordynowane, zaczynajc si i koczc w tym samym czasie. Chocia wyobra amy sobie opory towarzyszce wszystkim ruchom, jednoczenie staramy si nie usztywnia. U ycie siy powinno by bardzo delikatne i rozo one rwnomiernie na wszystkie czci ciaa. Powiniene wykonywa wiczenie powoli i uwa nie, by nie utraci odczucia si i mie wiadomo, czy cae ciao bierze udzia w ruchu, czy wszystkie jego czci "otrzymuj si" (de li). Wszelkie wyobra enia spr yn, gum, wody itp. peni tylko funkcj pomocnicz. Nie s celem samym sobie, a tylko pomoc dla prawidowego odczucia si. Mwi si, e nale y d y "od abstrakcji do konkretu", gdzie "abstrakcja" to wspomniane wyobra enia, a "konkret" to prawidowe odczucia. Opisane tu wiczenie jest jednym z najprostszych z grupy shi li. Nie nale y go jednak w adnym wypadku lekcewa y. Daje ono bowiem podstaw dla bardziej zaawansowanego treningu yiquan.

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 15 (grudzie 2000).

56

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWOWE ZASADY PRAKTYKI ZHAN ZHUANG DLA ZDROWIA

Mistrz Yao Chengguang i pani Wang Yufang, crka twrcy yiquan, specjalizujca si w zdrowotnym wykorzystaniu metody zhan zhuang

RELAKS Relaks jest jednym z najbardziej istotnych elementw zarwno tzw. wewntrznych sztuk walki, jak i zdrowotnych form wicze qigong. Metoda zhan zhuang nie jest tu wyjtkiem. Tylko gdy ciao jest odpowiednio zrelaksowane, kr enie krwi mo e by swobodne. Tylko gdy wyeliminujemy nadmierne napicie mo liwy jest spr ysty, dynamiczny ruch, pene wykorzystanie siy mini i osignicie maksymalnej szybkoci. Niestety wikszo ludzi, zwaszcza dorosych, rozwina nadmierne nawykowe napicie niektrych partii miniowych. Jest to w du ej mierze rezultat akumulacji stresw jakim podlega wspczesny czowiek. Tych napi, usztywnie, czy blokad czsto bardzo trudno si pozby. Dlatego w yiquan i metodzie zhan zhuang do zagadnienia relaksu przywizuje si ogromn wag, wykorzystujc wiele form aktywnoci mentalnej (wizualizacji), ktre pomagaj pozby si nadmiernego napicia. Nale y zwrci uwag, e pojcia relaks nie nale y kojarzy z absolutnym rozlunieniem. Takie w gruncie rzeczy jest po prostu niemo liwe. Zawsze jakie minie musz by w pewnym stopniu napite, niezale nie od tego w jakiej pozycji si znajdujemy i jak zrelaksowani, odpr eni si czujemy. Zwaszcza w przypadku tak typowych dla metody zhan zhuang pozycji stojcych oczywiste jest, e relaks nie oznacza tu cakowitego rozlunienia (niemo liwe byoby wwczas utrzymanie pozycji), a po prostu eliminacj nadmiernego, niepotrzebnego napicia. Twrca yiquan mawia: Bd zrelaksowany ale nie rozluniony, napity ale nie sztywny. Gdy osigniesz ten waciwy stan bdziesz czu si przyjemnie, komfortowo, doznajc jednoczenie relaksu i poczucia siy. WYCISZENIE Wyciszenie ru jing (dosownie: wejcie w cisz) jest jednym z podstawowych elementw praktycznie wszystkich form qigong. Uwa a si, e im gbsze wyciszenie, tym wyraniejsze efekty praktyki. Stan optymalny jest wtedy, gdy umys jest spokojny, oczyszczony z natoku myli, wiadomo jest czysta i uwaga skupiona. Pocztkowo trudno

57

jest zachowa taki stan przez du szy czas, nastpuj okresy wyciszenia i okresy, gdy pojawiaj si myli na r ne tematy. W miar praktyki osignicie i utrzymanie takiego stanu staje si atwiejsze. Czasem okrela si go jako stan zapomnienia o sobie i o wiecie zewntrznym, gdy nie wystpuje poczucie zr nicowania. Nie jest to jednak stan odcicia si od otoczenia i wszelkich bodcw, jak sdz czsto osoby, ktre nie znaj tego rodzaju praktyki, lecz stan, gdy wiadomo jest spokojna, ale jednoczenie bardzo wra liwa, czujna. Jest to stan umysu uwa any za najbardziej sprzyjajcy kultywowaniu zdrowia poprzez wiczenia qigong. Jednoczenie jest to podstawa dla rozwoju czujnoci i wra liwoci niezbdnej w samoobronie. Proces dochodzenia do tego stanu umysu jest cile zwizany z procesem relaksu ciaa. Wzajemnie si one wspieraj. Dlatego zwykle mwi si cznie o relaksie ciaa i wyciszeniu umysu. POZYCJA Przyjcie waciwej pozycji jest niezbdnym warunkiem efektywnej praktyki zhan zhuang. Nie chodzi tu jednak o cise naladowanie pozycji instruktora, ale o zrozumienie na czym polega wiczenie i dostosowane pozycji do swoich indywidualnych warunkw. Inn kwesti jest wybr pozycji dostosowanej do indywidualnej kondycji i stanu zdrowia. W zwizku z tym osoby mode i silne mog wykorzystywa niektre z bardziej wymagajcych pozycji stojcych. Osoby starsze, sabsze, chore wykorzystaj raczej te wymagajce mniejszego wysiku, czsto bd to pozycje siedzce lub le ce. Rwnie stosownie do stanu samopoczucia i aktualnego poziomu zmczenia mo na dokonywa odpowiedniego wyboru pozycji. ODDECH We wszystkich wiczeniach o ktrych tutaj mowa oddech powinien by naturalny. Chocia r ne formy kontroli oddechu s powszechne w wielu odmianach qigong, twrca yiquan i przedstawionej tutaj metody zhan zhuang z nich zrezygnowa, poniewa w trakcie nauczania stwierdzi, e te same efekty osign mo na w znacznie prostszy sposb, nie stwarzajcy ryzyka wystpienia niepo danych skutkw, ktre s do czstym efektem wicze polegajcych na kontroli oddechu (dusznoci, zawroty gowy, ble klatki piersiowej, zakcenia oddechu), zwaszcza, gdy wiczenia te nie s wykonywane pod okiem naprawd kompetentnego eksperta. W metodzie zhan zhuang gboki, pynny, spokojny oddech jest bardzo istotny. Jednak dochodzi si do celu w sposb bardzo naturalny, nie uciekajc si do nadmiernie skomplikowanych rodkw. Sama natura wicze zhan zhuang, gdzie ramiona utrzymywane s w okrelonej pozycji, a klatka piersiowa i brzuch pozostaj rozlunione, sprawia i oddech pogbia si i staje bardziej przeponowy bez nadmiernej sztucznej ingerencji adepta. Kto powiedzia: To jest jak z wod, ktra sama spywa w najni ej poo one miejsce, zatem kierowanie jej tam byoby dziaaniem sztucznym.

58

W wiczeniach ruchowych, ktre stanowi niezbdne uzupenienie metody zhan zhuang rwnie wykorzystywana jest zasada naturalnoci oddechu. W odr nieniu od wielu innych form wicze, gdzie podkrela si znaczenie koordynacji oddechu z ruchami, tutaj taki wymg nie wystpuje. Zwaszcza, e wiczenia ruchowe shi li nale y wykonywa tak powoli, e prba koordynacji oddechu z ruchami powodowaaby jego nadmierne spowolnienie. Tak wic powinnimy pozwoli oddechowi pyn swobodnie w naturalnym tempie, bez nadmiernej kontroli. CZAS W przypadku metody zhan zhuang nie ma szczeglnych, cisych wymogw dotyczcych czasu wiczenia. Jest to kwestia bardzo indywidualna, zale na od wieku, stanu zdrowia, wytrzymaoci, poziomu zaawansowania, a tak e upodoba i iloci wolnego czasu jakim dysponuje adept. Zwykle zaczyna si od wiczenia od jednego razu do kilku razy dziennie, choby po kilka minut. W cigu dnia znajdzie si wiele okazji, by kilka minut przeznaczy na wiczenie. Nawet wiczc tylko raz dziennie 10 minut, wkrtce mo na zauwa y pozytywne efekty. Stopniowo czas pojedynczego wiczenia w naturalny sposb si wydu a, wwczas mo na przeznaczy na nie 20, 30 lub 40 minut rano. Co nie przeszkadza temu, by wykorzystywa tak e krtsze okazje w cigu dnia. Przed snem mo na wykona wiczenie w pozycji le cej.

Feng Dianzhen - powrcia do zdrowia dziki metodzie zhan zhuang

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 21 (grudzie 2001).

59

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (1)

Trening yiquan (boksu mentalnego) r ni si znacznie od tego, z czym do czynienia maj adepci wikszoci odmian kung-fu (wushu). Zamiast nauki form i okrelonych ukadw technik, wykorzystuje si tu zestaw specyficznych metod treningowych, z ktrych najwa niejsze okrela si mianem qi miao fa - siedem wybornych metod. Metody te to: 1. Zhan zhuang - wiczenia pozycyjne, ktre dziel si na dwie grupy: jianshen zhuang (pozycje zdrowotne) i jiji zhuang (pozycje bojowe). S to najbardziej podstawowe i najwa niejsze wiczenia systemu. Nale do najskuteczniejszych metod su cych rozwojowi wewntrznej "nei jin". 2. Shi li - wiczenia w powolnym ruchu, przypominajce nieco taijiquan (t'ai chi ch'uan), z tym, e wykonuje si wielokrotne powtrzenia pojedynczych ruchw, a nie zo one formy. Na zaawansowanym poziomie mo na swobodnie czy r ne powolne ruchy w rodzaj spontanicznej formy. Okrela si to zwykle jako jianshen wu (taniec zdrowotny). 3. Moca bu - kroki, wykonywane powoli, w skupieniu, podobnie jak shi li. 4. Fa li - gwatowne wyzwalanie energii. Na bardziej zaawansowanym poziomie ruchy shi li, moca bu i fa li mo na swobodnie czy w improwizowane formy, ktre zwane s jiji wu (taniec bojowy). 5. Shi sheng - praca z emisj gosu. 6. Tui shou - wiczenia z partnerem, tzw. "przepychanie rk", podobne nieco do tui shou w taijiquan lub chi sao w Wing Chun. 7. Shi zuo - praktyczna nauka walki. Na tym etapie wprowadzane s r ne techniki walki. Nacisk poo ony jest na praktyczn nauk przez sparing. W kolejnych odcinkach zostan dokadniej przedstawione wymienione tutaj metody i opisane przykady konkretnych wicze. Wyjanione te bdzie wykorzystanie w tych wiczeniach r nych form aktywnoci mentalnej (yinian huodong), bdcych szczeglnie charakterystycznym elementem yiquan.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 5/98

60

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (2)

JIANSHEN ZHUANG wiczenia pozycyjne zhan zhuang nale do najwa niejszych elementw treningu yiquan. Dziel si one na jianshen zhuang (pozycje zdrowotne) i jiji zhuang (pozycje bojowe). Nauka rozpoczyna si zawsze od jianshen zhuang. wiczenia te su y mog utrzymaniu i poprawie stanu zdrowia (s w tym celu wykorzystywane w wielu szpitalach w caych Chinach), jednoczenie jednak stanowi one niezbdn podstaw dla bardziej zaawansowanych wicze jiji zhuang. Jianshen zhuang obejmuje zarwno wiczenia w pozycji stojcej, jak i siedzcej i le cej. Szczeglny nacisk kadzie si na relaks i wyciszenie. By je osign czsto wykorzystuje si r ne formy mentalnych wizualizacji. By pozwoli Czytelnikom zrozumie na czym polegaj wiczenia jianshen zhuang, zostanie tu w du ym skrcie przedstawione jedno z nich. CHENGBAO ZHUANG Stajemy ze stopami rozsunitymi na szeroko barkw, z palcami stp skierowanymi nieco na zewntrz. Nogi powinny by minimalnie ugite w kolanach. Rce swobodnie zwieszone. Gow nale y trzyma prosto, jak gdyby bya zawieszona od gry. Wzrok skierowany w przd i lekko w gr (uatwia to koncentracj). Mo na te lekko przymkn oczy. Usta nieco rozchylone, lecz oddycha nale y przez nos (w przypadku kataru, zatkanego nosa, dopuszcza si oddychanie przez usta). Uspokajamy si i wyciszamy, rozluniajc ciao. Na twarzy pojawi powinien si agodny umiech (si xiao fei xiao - jak umiech, nie umiech). Uatwia to osignicie stanu pogodnego wyciszenia i przyjemnego relaksu. Powoli unosimy rce na wysoko barkw, uginajc je tak, by tworzyy elips - jak gdyby obejmujc du y, spaszczony nieco balon. Wntrza doni skierowane ku ciau, oddalone od niego na stop lub nieco wicej. Palce lekko ugite. Odlego pomidzy czubkami palcw obydwu doni - okoo trzy szerokoci pici. okcie lekko opuszczone, ale jednoczenie skierowane lekko na zewntrz. Utrzymanie takiej pozycji wymaga oczywicie pewnego wysiku, nale y jednak unika nadmiernego u ycia siy. By uatwi sobie utrzymanie rozlunienia, mo emy sprbowa wyobrazi sobie, e co podtrzymuje nasze ramiona, np. e okcie i nadgarstki opieraj si na pikach unoszcych si na powierzchni wody. Wyobra ony balon znajdujcy si pomidzy ramionami, a klatk piersiow nale y trzyma lekko, "nie pozwalajc mu wypa", ale jednoczenie nie naciskajc zbyt mocno, "by go nie uszkodzi". 61

W trakcie wiczenia, by pogbi stan relaksu i wyciszenia, mo na wyobrazi sobie, e znajdujemy si w piknym otoczeniu, czujc zapach kwiatw, piew ptakw, agodny powiew wiatru. Istnieje wiele r nych form wizualizacji, jakie mo na wykorzysta w wiczeniach jianshen zhuang. Nie s one jednak celem samym w sobie, lecz tylko pomoc w osigniciu stanu relaksu i wyciszenia. Nie nale y wic stara si za wszelk cen opanowa jak form wizualizacji, gdy mo e to powikszy napicie i zamt w umyle. Lepiej jest stosowa te wyobra enia, ktre przychodz nam bez trudu i atwiej pozwalaj osign odpowiedni stan umysu. Kolejnym etapem jest tzw. szukanie, czy bardziej dosownie "macanie" siy (mo li), bdce gwnym elementem wicze jiji zhuang, ale wprowadzane te w pewnym stopniu na poziomie jianshen zhuang. Pozycjom bojowym i "macaniu" siy zostanie powicony kolejny odcinek cyklu o yiquan.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj"

62

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (3)

JIJI ZHUANG Nauk yiquan rozpoczyna si zawsze od "pozycji zdrowotnych" - jianshen zhuang, o ktrych mowa bya w poprzednim odcinku. Stanowi one podstaw dla bardziej zaawansowanych "pozycji bojowych" - jiji zhuang. Stan relaksu jest podstaw dla "szukania siy" (mo li - dosownie: macanie siy). Nie jest to tylko stanie bez ruchu. Mwi si o "wzgldnym bezruchu", "szukaniu siy w rozlunieniu" i "szukaniu ruchu w bezruchu". Najbardziej podstawow pozycj tej grupy jest hunyuan zhuang. W pewnym uproszczeniu mo na powiedzie, e jest to odmiana pozycji chengbao zhuang, ale stopy nie s ustawione w jednej linii, lecz jedna jest wysunita do przodu, a druga pozostaje z tyu. Wiksza cz ci aru ciaa spoczywa na tylnej nodze (pozycj t nazywamy w yiquan dingbabu). Rce, podobnie jak chengbao zhuang tworz krg, jakby obejmoway balon, z tym e jedna jest nieco ni ej, a druga wy ej. Wyobra amy sobie, e znajdujemy si wewntrz wielkiego drzewa, rkoma obejmujc jego jdro, a jednoczenie obejmowani jestemy przez zewntrzne soje. W wyobrani napieramy caym ciaem i rkoma do przodu, a nastpnie do tyu, lecz drzewo stawia opr. U ywamy tutaj tylko wyobrani i niemal nie poruszamy si (nie ujawniamy formy - bu lu xing), nie stosujemy te niemal siy - ciao pozostaje zrelaksowane. Nie polega to na cakowitym bezruchu i rozlunieniu, lecz na tym, e niemal nie poruszamy si i niemal nie stosujemy siy. Celem jest osignicie stanu koordynacji umysu i ciaa, a byoby to niemo liwe, gdyby zaanga owany by tylko umys, a ciao nie. Oczywicie jest to tylko bardzo oglny opis tego wiczenia, bez wielu bardzo istotnych szczegw. Ponadto jest to te tylko najprostszy wariant hunyuan zhuang. Pracuje si te z dziaaniem siy w innych kierunkach, a pniej zmieniajc kierunki w jednym wiczeniu, a tak e z dziaaniem si w r nych kierunkach jednoczenie. D ymy bowiem do rozwinicia w kocowym efekcie siy hunyuan, ktr mo na okreli jako si "bezforemn". Opisuje si to sowami: xing wu xing (forma bez formy), yi wu yi (intencja bez intencji). Poza hunyuan zhuang istnieje te wiele innych pozycji jiji zhuang, z ktrych ka da daje specyficzne korzyci. Niektre z nich to: fuhu zhuang (pozycja oswajania tygrysa), jianglong zhuang (pozycja ldujcego smoka), duli zhuang (pozycja na jednej nodze). wiczenia zhan zhuang stanowi bardzo skuteczn metod rozwoju "siy". Chodzi tu nie tyle o zwyk si fizyczn, co w wikszym stopniu o to, co w tradycyjnych systemach wewntrznych okrelane jest mianem nei jin - siy wewntrznej. wiczenia te maj jednak rwnie bardzo znaczcy wpyw na wzmocnienie konstytucji fizycznej adepta.

63

wiczenia jiji zhuang maj wiele wsplnego z wiczeniami w powolnym ruchu - shi li, ktre opisane bd w kolejnym odcinku. Te dwie grupy wicze znakomicie si wzajemnie dopeniaj. Wang Xiangzhai powiedzia: "Shi li s rozcignitymi w przestrzeni wiczeniami zhan zhuang, zhan zhuang za s skrconymi wiczeniami shi li".

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 3/99

64

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (4)

SHI LI wiczenia shi li su badaniu w ruchu dziaania specyficznej "siy" lub "energii" rozwijanej w gwnej mierze dziki wiczeniom jiji zhuang, ktre opisane zostay w poprzednim odcinku. W ruchu staramy si zachowa takie same odczucia jakie osigamy wiczc zhan zhuang. Czujemy "si", w ka dej chwili gotowi do jej u ycia. Postronny obserwator, widzc adepta yiquan wykonujcego shi li, sdzi mo e, e jest to taijiquan (t'ai chi ch'uan). Stosuje si tu tak samo powolne (nawet wolniejsze), pynne i delikatne ruchy, jak "rozwijanie nici z jedwabnego kokona". Ciao musi porusza si jako skoordynowana cao. W odr nieniu jednak od taijiquan, w yiquan nie wystpuj zo one, skodyfikowane formy. Trening polega na wielokrotnym powtarzaniu pojedynczych ruchw. Na wy szym etapie nauki r ne ruchy mo na czy w dowolny sposb (w swego rodzaju formy improwizowane). Podobnie jak w zhan zhuang, szuka si tu siy w rozlunieniu. Oznacza to w istocie nie cakowite rozlunienie, ale niemal rozlunienie - u ycie bardzo niewielkiej siy. By to osign, adept z jednej strony musi pozostawa zrelaksowany, a z drugiej wyobra a sobie, e jego ruchy napotykaj pewien opr (na przykad, e do jego palcw przyczepione s spr yny, drugimi kocami zaczepione o np. odlege drzewo - spr yny te najpierw rozcigamy, a pniej ciskamy). Nie mo emy si jednak napina, u ywajc nadmiernej siy. "U ywamy umysu, a nie siy". Im wolniej poruszamy si w shi li, tym lepiej, tym wiksze korzyci odnosimy. Okreli to mo na jako "poszukiwanie bezruchu w ruchu". Poruszamy si, jednoczenie w ka dej chwili gotowi do zatrzymania si lub zmiany kierunku ruchu "Poruszaj si jak gdyby chcia si zatrzyma, ale nie zatrzymuj si". Na wy szym etapie przechodzi sie do mentalnego "poszukiwania szybkoci w powolnoci". Istnieje wiele r nych wicze shi li, wykonywanych w pozycji pingbu (stopy rozstawione na szeroko barkw), dingbabu (podstawowa pozycja bojowa) i w ruchu (w poczeniu z krokami moca bu).

Najprostszym wiczeniem jest ping tui shili, gdzie, opisujc to w uproszczeniu, wykonujemy ruchy rkoma do przodu i do tyu, ciskajc i rozcigajc wyobra one spr yny rozpite pomidzy naszymi palcami a odlegym drzewem. Oprcz siy przd-ty wystpuj tu te siy d-gra i zamknicie-otwarcie (wykorzystujemy wic wyobra enie kolejnych

65

spr yn lub inne wizualizacje pozwalajce odczu opr). Poza tym cae ciao porusza si, rwnie napotykajc opr na caej powierzchni. Tak e nogi maj tu wa ny udzia - ich odpowiednie ruchy, rwnie napotykaj opr (np. ciskanie-rozciganie pomidzy kolanami). W przypadku pozycji dingbabu nastpuje przenoszenie ci aru ciaa od obci enia gwnie tylnej nogi do rozo enia obci enia w stosunku p na p. Oczuwamy spr yste powizanie wszystkich czci ciaa. Pocztkujcy mog zacz tylko od podstawowego ruchu rk, stopniowo doczajc dodatkowe skadowe ruchu i wczajc do ruchu pozostae czci ciaa, w myl zasady "od czci do caoci".

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 4/99

66

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (5)

MOCA BU W sztuce walki znaczenie pracy ng jest nie do przecenienia. Chiskie powiedzenie mwi: "Gdy rka trafia, ale krok jej nie wspiera, nie ma mowy o prawdziwych umiejtnociach". W xingyiquan, systemie z ktrego wywodzi si yiquan, mwi si, e znaczenie ng i rk ma si jak 7 do 3. Nie oznacza to bynajmniej proporcji technik no nych do rcznych, lecz odnosi si do skoordynowanego u ycia energii caego ciaa, w czym nogi maj szczeglny udzia. Kontrola dystansu w walce jest wa nym czynnikiem zwycistwa. Dlatego praca ng ma tak wielkie znaczenie. Podstaw dla rozwoju umiejtnoci szybkiego, zwinnego poruszania si w walce stanowi moca bu - wiczenia krokw, wykonywane w sposb podobny jak shi li (opisane w poprzednim odcinku). Mo na powiedzie, e jest to shi li dla ng. Tu rwnie , obok rozlunienia, nale y jednoczenie odczuwa pewien opr, jakby tarcie (sowo moca oznacza wanie tarcie). Wa ne jest jednak, e opr powinnimy odczuwa na caym ciele (podobnie zreszt jak w shi li). Nie mo e on ogranicza si tylko do ng. Naszym celem jest odczuwanie "siy" w ka dej czci ciaa. Jak okreli to Wang Xiangzhai: "Niech nie bdzie czci ciaa, ktra nie jest jak spr yna". Cae ciao porusza si skoordynowane: "Gdy gra si porusza, d samoistnie za ni pod a, gdy d si porusza, gra samoistnie go prowadzi". Podobnie jak w "shi li" ruch nie mo e by mechaniczny. W ka dej chwili pozostajemy czujni, gotowi do zatrzymania ruchu ("gdyby napotka na przeszkod") lub zmiany kierunku ruchu. Mentalne nastawienie powinno by takie, jakbymy poruszali si na krawdzi przepaci lub po cienkiej tafli lodu.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 5/99

67

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (6)

FA LI Fa li s to wiczenia pozwalajce rozwin umiejtno u ycia siy w "eksplozywny" sposb. Kluczem do fa li jest odpowiednia koordynacja zmian napicia i rozlunienia. Napicie i rozlunienie s rwnie wa ne. Poniewa jednak wikszo ludzi ma tendencj do nadmiernego napicia, uniemo liwiajcego rozwinicie penej dynamicznej siy i szybkoci, konieczne jest szczeglne podkrelanie znaczenia relaksu. Cay akt emisji siy jest procesem zmian napicia i rozlunienia r nych grup miniowych. Sama faza emisji, czyli oddziaywania siy na obiekt, powinna by mo liwie krtka (chocia stosuje si te si "odrzucajc", dziaajc na obiekt du ej). Sia w fa li musi by "cakowita" (zheng), a nie "rozproszona" (san), co oznacza, e sia caego ciaa musi by u yta w sposb skoordynowany i zrwnowa ony. W yiquan szczeglnie podkrela si znaczenie aktywnoci mentalnej w treningu. Dotyczy to nie tylko podstawowych metod, jak zhan zhuang czy shi li, ale w rwnym stopniu fa li. Zaanga owanie w trenignu umysu, wyobrani pozwala peniej wykorzysta nasz naturalny potencja. By prawidowo wyzwoli si, umys musi by w stanie czujnej, aktywnej gotowoci, jakbymy stali przed gronym przeciwnikiem, gotowi do akcji, czujc e sia ktr wyzwalamy jest w stanie rozbija deski i kamienie. W zale noci od konkretnego wariantu fa li stosuje si r ne formy wizualizacji.

Nauk fa li czsto rozpoczyna si od fangsong fa li (fa li w relaksie). Jest to w zasadzie wiczenie wstpne, w ktrym szczeglnie du y nacisk kadzie si na relaks, w celu zapobie enia nadmiernej sztywnoci. Wyobra amy sobie, e chwytamy dwie garci piasku z misy znajdujcej si na wykokoci brzucha (nie zaciskamy jednak pici) i pynnym, okr nym ruchem wyrzucamy piasek skonie do przodu i do gry, po czym w dalszym cigu w sposb pynny i okr ny opuszczamy donie, by chwyci kolejne garci piasku. Ruch rk musi by skoordynowany z ruchem caego cia, kte musi w odpowiednim momencie lekko si unosi i opada, prostowa i pochyla. Sia musi by przenoszona przez cae ciao, poczwszy od stopy, a do czubka gowy i kocw palcw. W momencie wyzwolenia siy ("wyrzucenia piasku") przednia stopa "przydeptuje" podo e. wiczc pocztkowo stosunkowo powoli, pynnie, stopniowo mo emy rozwija umiejtno gwatownego,

68

"impulsowego" u ycia siy. Pocztkujcy nie powinni si zbyt spieszy, by nie rozwin nawyku sztywnoci, nadmiernego napicia, zamiast umiejtnoci o jak chodzi, a ktr porwna mo na do strzau z bicza.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 6/99

69

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (7)

SHI SHENG W wikszoci wschodnich sztuk walki jednym z najistotniejszych celw treningu jest osignicie stanu, ktry okrelany jest jako "jedno umysu i ciaa". W yiquan jest to wrcz motyw przewodni, to na czym koncentrujemy si ju od samego pocztku nauki. W praktyce wszystkich metod treningowych yiquan szczeglny nacisk kadzie si na koordynacj aktywnoci mentalnej z ruchem (bd pozycj) ciaa. Zwykle mwic o jednoci umysu i ciaa, szczegln uwag zwraca si na oddech. Czytelnik niniejszego cyklu zauwa y jednak zapewne, e do tej pory zagadnienie oddychania w yiquan nie zostao nawet wspomniane. Nie oznacza to jednak, e w systemie tym oddech jest lekcewa ony. W yiquan mwimy o tzw. "oddychaniu naturalnym". Nie chodzi tu o sposb oddychania charakterystyczny dla wikszoci wspczesnych ludzi, ktry z oddychaniem naturalnym nie ma nic wsplnego. Nie stosujemy jednak specjalnych metod kontroli oddechu, poniewa czsto wywouje to negatywne nastpstwa w postaci zaburze oddechu, dusznoci itp. Praktyka dowodzi, e stosujc metody treningowe yiquan, wykorzystujc r ne formy indukcji mentalnej i stosujc si do wymogw poszczeglnych wicze, bez szczeglnego starania si, w naturalny sposb rozwija si sposb oddychania bardziej gboki, przeponowy, swobodny, pynny, czyli taki o jakim mwi si w wikszoci sztuk walki, a ktry w yiquan nazywany jest po prostu oddychaniem naturalnym. Tak oddychamy wiczc zhan zhuang, shi li czy moca bu. Z praktyk fa li (dynamiczna emisja siy - wiczenia te opisane zostay w poprzednim odcinku) wi e si bardziej dynamiczny sposb oddychania. By go rozwin wykorzystujemy prac z emisj gosu - shi sheng (dosownie: testowanie gosu) wspierajc u ycie siy. Okrzyk ma te wpyw na psychik przeciwnika (wywoujc przestrach lub wahanie), nie to jednak jest podstawowym celem tych wicze. Celem tym jest przede wszystkim generacja jak najwikszej siy w jak najkrtszym czasie. Chocia w pocztkowej fazie nauki czsto wykonuje si gony okrzyk, to stopniowo przechodzi si do wiczenia bezgonego, osigajc taki sam efekt wsparcia siy jak w wiczeniu z gonym okrzykiem.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 1/2000

70

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (8)

TUI SHOU W walce wrcz wielokrotnie dochodzi do sytuacji, gdy nasze rce s w kontakcie z rkoma przeciwnika. Przygotowaniu do takiej wanie sytuacji su y wykorzystanie specyficznej metody treningowej, znanej jako tui shou (przepychanie rk). Osoby ktre widziay wiczenia tui shou z taijiquan (t'ai chi ch'uan) lub chi sao z Wing Chun (zwaszcza szk przekazw innych ni Yip Mana) mog mie pewne wyobra enie, czym jest tui shou w systemie yiquan. Jak wiadomo trening yiquan polega przede wszystkim na pracy z tak zwan si hunyuan li. Tym samym, w gruncie rzeczy, zajmujemy si podczas wicze tui shou. Z tego punktu widzenia okreli je mo na jako wiczenia shi li wykonywane z partnerem. Podczas praktyki tui shou uczymy si m.in. wyczuwania siy przeciwnika, jej wielkoci i kierunku, jego sabych i mocnych punktw, jego zdolnoci utrzymania rwnowagi. Wszystko to w tym celu, by go kontrolowa, doprowadzajc do niekorzystnej dla niego sytuacji, zmieniajc kierunek dziaania jego siy, pozbawiajc go rwnowagi, "otwierajc" przestrze do ataku. Niektre istotne zasady praktyki tui shou to m.in.: Dian (punkt). Oznacza punkt kontaktu koczyn obydwu partnerw. Jest to punkt w ktrym mo emy odczuwa si przeciwnika, jej kierunek, czy jest stabilny, czy nie, itp. W tym punkcie nasza sia dziaa na przeciwnika. Zhi li (sia wskazujca). W punkcie kontaktu powinnimy utrzymywa pewn si skierowan ku linii centralnej przeciwnika. Jie (sekcja). Sformuowanie to odnosi si do poszczeglnych partii ciaa i koczyn. Istotne jest rozumienie jak sia przenosi si pomidzy "sekcjami". Xie mian (skona paszczyzna). Przyjcie siy przeciwnika w odpowiedni sposb, pozwala rozo y j na mniejsze skadowe. Ganga li (sia dwigni). Wykorzystanie zasady dwigni, pozwala na zastosowanie wikszej siy przy mniejszym wysiku. Luoxuan de yunyong (wykorzystanie ruchu rubowego). Podobnie jak zasada dwigni pozwala na zastosowanie du ej siy przy stosunkowo maym wysiku. Gong fang he yi (poczenie w jedno ataku i obrony). Atak niespodziewanie przechodzi w obron, obrona okazuje si atakiem. Czsto jeden ruch stanowi jednoczenie obron i atak.

71

Shou zhong, yong zhong (pilnowa rodka, u ywa rodka). Staramy si kontrolowa lini centraln i rodek ci koci przeciwnika, jednoczenie nie pozwalajc mu zaatakowa naszej linii centralnej, ani pozbawi rwnowagi. Quan shen zhi fa (metoda u ycia caego ciaa). Tui shou to nie tylko "przepychanie rk". Zaanga owane powinno by cae ciao, dziaajc w skoordynowany sposb. Kroki powinny wspiera ciao i rce. Chocia w tui shou wprowadza si pewne okrelone ukady ruchw, to w gruncie rzeczy s one tylko punktem wyjcia do praktyki san tui shou (swobodne tui shou), gdzie nie liczy si znajomo zestawu technik, lecz umiejtno wykorzystania podstawowych zasad w niezliczonej iloci sytuacji. To samo dotyczy san shou, o ktrym mowa bdzie w kolejnym odcinku.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 2/2000

72

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (9)

SAN SHOU San shou (shi zuo) jest form treningu walki wrcz. Wykorzystuje si wszystkie czci ciaa. Do atakowania u ywa si nie tylko doni (pici), ale tak e okci, barkw, gowy, bioder, kolan i stp. Wykorzystywane s rwnie rzuty i duszenia. Nie uczymy si form ani skomplikowanych "chwytw". Interesuje nas prosta samoobrona, bez zbdnych ruchw i ozdobnikw. San shou cile czy si z tui shou (ta metoda treningowa zostaa opisana w poprzednim odcinku cyklu): "W tui shou jest san shou, w san shou jest tui shou". Tui shou, w ktrym koncentrujemy si na sytuacji gdy nasze ramiona s w kontakcie z ramionami przeciwnika (mo emy wwczas zmieni kierunek dizania jego siy, pozbawi go rwnowagi lub otworzy sobie przestrze do ataku), stanowi wprowadzenie do san shou i dopenienie tej metody treningu. Do san shou odnosi si wikszo wymogw, ktre omwione zostay przy opisie tui shou. Szczeglnie istotna jest zasada "gong fang he yi" (poczenie w jedno ataku i obrony). Uczymy si prostych, podstawowych uderze, kopni, wiczc je nie tylko w "powietrze", ale rwnie na workach treningowych. wiczenia na workach w yiquan rozumiane s jako metoda testowania siy rozwijanej poprzez trening zhan zhuang, shi li, fa li, czyli su kontroli ich efektywnoci. Ogromne znaczenie ma szybka, zwinna, nie powodujca utraty stabilnoci praca stp. Dlatego traktujc jako punkt wyjcia opisane w jednym z poprzednich odcinkw wiczenia mocabu, du wag przywizuje si do wicze szybkich krokw. Stopniowo r ne kroki czymy w jednym wiczeniu w r ne kombinacje. Tak e r ne uderzenia i kopnicia wiczymy w r nych, improwizowanych kombinacjach, w poczeniu z r norodn prac stp. San shou (shi zuo) w pierwotnym znaczeniu odnosio si do realnej walki wrcz. Oczywicie sparing treningowy, chocia w zao eniu przygotowywa ma do sytuacji realnej, nie jest z walk realn to samy. Obydwaj wiczcy powinni mie na uwadze bezpieczestwo swoje i partnera. Wskazane jest wykorzystanie sprztu ochronnego, zwaszcza w pierwszym etapie praktyki san shou. Obecnie w Chinach stosowany jest zwykle komplet ochraniaczy taki jak do treningu walk sportowych san da (san shou). Pocztkowo stosuje si z reguy ograniczone formy sparingu, np. wolno atakowa tylko korpus, lub wolno u ywa tylko pici, lub wolno stosowa tylko kopnicia, a nie wolno uderza. Stopniowo wprowadza si coraz wicej mo liwoci, by upodobni sparing do walki realnej. wiczy si wwczas w praktyce tak e uderzenia okciem, kolanem, biodrem, barkiem, gow itp. Jak ju

73

wspomniano, wiczcy musz mie na uwadze bezpieczestwo partnera i wasne, dlatego niebezpieczne techniki na wra liwe na uraz strefy ciaa (zwaszcza jeli nie s one chronione odpowiednim sprztem) powinny by kontrolowane. R ni to sparing od walki realnej, ale jest niezbdne dla zachowania bezpieczestwa. By osign wysoki poziom w wolnej walce, nie mo emy zapomina o pozostaych metodach treningowych yiquan. Chocia wiczc tylko san shou mo na osign wpraw w walce, to bez wykorzystania metod takich jak zhan zhuang, shi li, moca bu, fa li itp. niemo liwe jest osignicie naprawd wysokiego poziomu umiejtnoci.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 3/2000

74

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (10)

SIA Podstawowym pojciem, ktrym posugujemy si w yiquan jest li (sia). W gruncie rzeczy chodzi tu dokadnie o to samo, co w klasycznych systemach wewntrznych okrelano mianem nei jin (sia lub energia wewntrzna). Tak wic istot nie tylko yiquan, ale rwnie xingyiquan (hsing-i ch'uan), baguazhang (pakua chang) i taijiquan (t'ai chi ch'uan ) jest nauka posugiwania si "si/energi", w odr nieniu od innych sztuk walki, ktre nacisk kad na "techniki". Stawianie w centrum zainteresowania umiejtnoci posugiwania si si nie oznacza, e s to style "siowe" (nikt kto widzia tai chi nie nazwie go chyba stylem siowym). "Posugiwania si si" nie nale y rozumie tylko i wycznie jako u ycie du ej siy, ale jako umiejtno doskonaego opanowania dziaania siy, zarwno sposobu dziaania, kierunku dziaania i jej wielkoci oraz byskawicznej zmiany tych cech siy stosownie do sytuacji. Chodzi tak e o umiejtno efektywnego u ycia siy, by osign po dany efekt bez nadmiernego wysiku (na przykad stosujc zasad dwigni oraz unikajc nadmiernego napicia nieodpowiednich mini, ktre tylko zmniejsza efektywnie dziaajc si) i umiejtno spr ystego u ycia wszystkich czci ciaa dla generacji tzw. siy eksplozywnej. Si o ktrej tu cay czas mwimy okrela si czsto mianem " ywej siy" (huo li) lub "zwinnej siy" (linghuo li). Oczywicie tak e systemy stawiajce na pierwszym planie techniki nie lekcewa zagadnienia umiejtnego posugiwania si si (warunkuje to bowiem efektywno technik), jednak systemy wewntrzne powicaj mu znacznie wicej uwagi i osigny w tym zakresie znacznie wy szy poziom wyrafinowania. Nie jest kwesti przypadku, e systemy koncentrujce si na pracy z si/energi przywizuj ogromn wag do wykorzystania umysu podczas treningu. Nie ulega wtpliwoci, e takie podejcie umo liwia uzyskanie najlepszych efektw w tym zakresie. Poniewa jednak tzw. systemy wewntrzne, gdy powstaway i rozwijay si, byy skazane na posugiwanie si tradycyjnym chiskim aparatem poj (w okresie, gdy chiska nauka, po dugim okresie bujnego rozwoju popada ju w stagnacj i skostnienie), klasyczne koncepcje nie przystaj poziomu wiedzy nie tylko czowieka Zachodu, ale i wspczesnego wyksztaconego Chiczyka. W Chinach badaniom nad sztukami walki powica si obecnie wiele uwagi i tradycyjne koncepcje s stopniowo weryfikowane z punktu widzenia wspczesnej nauki. Problem polega jednak na tym, e zazwyczaj ci, ktrzy prezentuj trzewe, naukowe podejcie nie znaj w peni tradycyjnych systemw, ci za ktrzy je dobrze znaj czsto nie potrafi wykroczy poza przebrzmiae, mao w gruncie rzeczy przydatne koncepcje. Powa na 75

nauka tradycyjnych systemw wewntrznych oznacza wic musi niestety przedzieranie si przez gszcz niezrozumiaych i czsto wprowadzajcych w bd poj, by dotrze do ich racjonalnego jdra. Na szczcie ju w pierwszej poowie XX wieku jeden z najwybitniejszych przedstawicieli tradycyjnego wewntrznego systemu xingyiquan (hsing-i ch'uan) - Wang Xiangzhai dokona tytanicznego dziea uwspczenienia i unaukowienia tego systemu, eliminujc to, co byo bezu yteczne, a zachowujc to co wartociowe, i tworzc swoj wersj, znan dzi jako yiquan lub dachengquan. Dzieo Wanga w drugiej poowie XX wieku kontynuowali tak wielcy mistrzowie jak Yao Zongxun i Han Xingqiao. Jest wic ju mo liwa nauka systemu posiadajcego wszelkie walory tradycyjnych systemw wewntrznych, pozbawionego jednak baga u przestarzaych, mao wartociowych koncepcji i metod. Niektrzy, zwaszcza w USA, kojarz niestety yiquan z tzw. "pust si" (kong jin). Tymczasem z prawdziwym yiquan nie ma to nic wsplnego. Yiquan jest dla ludzi trzewo mylcych, a nie dla oszoomw, ktrzy oszukuj samych siebie i sprowadzaj na manowce innych. Yiquan nie ma nic wsplnego z magi i nadprzyrodzonymi zjawiskami. Zastosowanie w treningu r nych form aktywnoci mentalnej su y peniejszemu wykorzystaniu naszych naturalnych mo liwoci. To co w yiquan nazywamy li (sia), a co w tradycyjnych systemach wewntrznych nazywano nei jin (sia wewntrzna), nie mo e by w adnym wypadku uwa ane za jaki rodzaj nieznanej nauce tajemniczej energii. To, o co nam chodzi, to po prostu bardziej efektywne wykorzystanie ukadu ruchowego. Tak zwana "sia wewntrzna" (nei jin) nie powinna by uwa ana za co odrbnego od siy fizycznej.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 4/2000

76

ANDRZEJ KALISZ

PODSTAWY YIQUAN (11)

OD RELAKSU DO WALKI WRCZ Wiele spord osb, ktre miay okazj zobaczy pewne wiczenia yiquan, nie zdaje sobie nawet sprawy, e widziay fragment treningu sztuki walki. Jeli zaciekawieni zapytaj co to jest, i usysz odpowied, e sztuka walki, czsto pada kolejne pytanie: "No dobrze, to s wiczenia koncentrujce. A co wiczycie, by rozwin umiejtno walki?" Odpowied brzmica, e to co widzieli su y wanie rozwojowi umiejtnoci walki wrcz, zwykle sprawia, e dochodz do wniosku i maj do czynienia z szalecami i czym prdzej kocz rozmow. Tymczasem, chocia podstawowe metody treningowe yiquan s niezbyt podobne do tych, jakie wykorzystuje si w innych sztukach walki, to znakomicie speniaj one zadanie i s w gruncie rzeczy bardzo racjonalne i atwe do zrozumienia. W yiquan nie ma wicze, ktre nie su yyby rozwojowi umiejtnoci walki wrcz. Jest to spjny system cile z sob powizanych i wzajemnie dopeniajcych si metod treningowych. Podstaw dla treningu jest relaks ciaa (fangsong) i wyciszenie umysu (ru jing). Relaks jest niezbdny by mc unikn nadmiernego napicia zakcajcego ruch, zmniejszajcego szybko i efektywn si. Wyciszenie jest konieczne, by mc skutecznie wykorzysta r ne formy aktywnoci mentalnej (tzw. wizualizacje), jest to bowiem niemo liwe, gdy umys jest nkany przez chaotyczne myli. Tylko bdc zrelaksowanym mo na zacz poszukiwanie charakterystycznego dla systemw wewntrznych odczucia siy. Robimy to korzystajc z wicze pozycyjnych (we wzgldnym bezruchu) - zhan zhuang. Pozwalaj one lepiej zda sobie spraw z tego, czy i w jakim stopniu poszczeglne czci ciaa bior udzia w zainicjowaniu ruchu i generacji siy/energii. W wiczeniach w powolnym ruchu - shi li staramy si zachowa taki sam rodzaj odczucia w ka dej z pozycji przez ktre przechodzimy (w ka dym punkcie ruchu). Su one dalszemu rozwojowi odczucia siy/energii. Przygotowuj do rozwinicia doskonaego wyczucia wielkoci i sposobu dziaania siy. Kolejnym etapem jest nauka dynamicznej emisji siy, gdzie cae ciao porusza si w skoordynowany sposb, pozwalajc osign maksymalny efekt. Na tym etapie adept nie mo e ju mie wtpliwoci, co do wartoci treningu pozycyjnego zhan zhuang i w powolnym ruchu shi li. Wikszo wiczcych z wasnej inicjatywy wraca do tych wicze, widzc jak pomagaj one w prawidowym wykonywaniu wicze dynamicznych.

77

Pniej wszystkie te wiczenia cz si w jedno. Wykonujemy wwczas improwizowane ukady, gdzie czy si ruch wolny i szybki. Chocia ukady te nie s sformalizowane, zaawansowany adept potrafi poczy swobodn improwizacj z zachowaniem zasad, ktre pozna w trakcie wczeniejszej nauki. Cay czas mamy wiadomo sensu wykonywanych ruchw (to znaczy tego w jaki sposb i w jakim kierunku dziaa sia). wiczenia z partnerem tui shou (przepychanie rk) ucz przede wszystkim skutecznego dziaania w sytuacji, gdy nasze rce s w kontakcie z rkoma przeciwnika. W wiczeniach tych mamy okazj zbada relacj naszej siy do siy przeciwnika w niezliczonej iloci sytuacji. Nie nale y bdnie sdzi, e jest to lepe dziaanie si przeciw sile. Chodzi w du ej mierze o mikk neutralizacj siy przeciwnika i zastosowanie podstawowych praw fizyki (jak choby zasada dwigni), umo liwiajcych osignicie efektw przy stosunkowo maym wysiku. Tui shou okrela si czsto jako shi li z partnerem. W trakcie praktyki "pchajcych rk" wiczy si tak e zastosowanie dynamicznej siy - fa li. W san shou (wolna walka) wykraczamy poza ograniczenie zachowania kontaktu ramion. Do atakowania u ywa si wikszoci czci ciaa. wiczc san shou bez trudu zauwa a si jak ogromne znaczenie posiadaj podstawowe metody treningowe yiquan z wiczeniami pozycyjnymi zhan zhuang i wiczeniami w powolnym ruchu shi li na czele. Pocztkujcy maj bowiem co do tego wtpliwoci, a wiele osb, ktre dopiero chciayby rozpocz nauk sztuki walki, zupenie nie ma ochoty wykonywa tych wicze, chcc "nauczy si walczy" i nie potrafic zrozumie, e te bezsensowne w ich mniemaniu wiczenia s w gruncie rzeczy jedn z najprostszych, dajcych najszybsze efekty metod treningowych umo liwiajcych osignicie umiejtnoci efektywnego posugiwania si si (w tym umiejtnoci u ycia tzw. siy eksplozywnej), szybko i odpowiednie nastawienie psychiczne. W rezultacie yiquan pozwala adeptom w stosunkowo krtkim czasie rozwin umiejtno walki wrcz. Jej doskonalenie za nigdy nie ma koca. Dziki temu nauka sztuki walki mo e by pasj caego ycia. W niniejszym cyklu przedstawione zostay niektre podstawowe metody treningowe i koncepcje stosowane w yiquan. Mam nadziej, e pozwolio to Czytelnikom zrozumie, w pewnym przynajmniej przybli eniu, na czym polega nauka i trening w tym niezwykym systemie.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 5/2000

78

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - POKAZY MISTRZA CUI RUIBIN

Adepci ka dej z dalekowschodnich sztuk walki syszeli wiele opowieci o niewiarygodnych wyczynach wielkich mistrzw. Podobnie w krgu yiquan (dachengquan) wiele si mwi o demonstracjach niezwykych umiejtnoci twrcy tego systemu - Wang Xiangzhai'a, a tak e jego uczniw. Tyle tylko, e wydarzenia o ktrych mowa miay miejsce kilkadziesit lat temu. Czy wspczeni kontynuatorzy yiquan mog pochwali si podobnymi umiejtnociami? W marcu 1990 roku, na zaproszenie Stowarzyszenia Taijiquan w Leicester przyby do Wielkiej Brytanii i naucza przez kilka miesicy Cui Ruibin. Cui nauk yiquan pobiera u Yao Zongxuna, spadkobiercy Wang Xiangzhai'a. Jest wiceprzewodniczcym Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan. Na samym pocztku pobytu w Anglii da otwarty pokaz na ktry cignli zainteresowani z najodleglejszych zaktkw wysp brytyjskich. Po wstpnej prelekcji, Cui przystpi do pokazu. Demonstrowa wiczenia pozycyjne zhan zhuang, kroki, wiczenia w powolnym ruchu - shi li i dynamiczne - fa li. Gdy przysza kolej na wiczenia z partnerem - tui shou (pchajce rce) i san shou (wolna walka), postanowiono poprosi kogo z widowni, by partnerowa Cui'owi. Natychmiast zerwa si ze swego miejsca m czyzna, ktry przedstawi si jako Dave i powiedzia, e od 20 lat uprawia judo i karate, a od niedawna tak e taijiquan. Ku zdumieniu wszystkich w momencie gdy ich przedramiona si zetkny czowiek ten zosta natychmiast odrzucony do tyu i przez chwil "wisia jak obraz" na znajdujcej si ponad 3 metry za nim cianie, nim opad na podog. Nim Dave z pomoc Cui Ruibina podnis si z podogi, wystpi nastpny gotowy do prby. Tym razem liczcy sobie 192 cm wzrostu i 120 kg wagi policjant imieniem John. Wysun przed siebie otwarte donie, jedn nieco z przodu, drug troch cofnit. W momencie gdy prbowa wykona gwatowne pchnicie doni, Cui obydwiema domi wykona szybki, krtki nacisk na atakujce przedrami. M czyzna natychmiast opad na poladki. Jak pniej mwiono: "usiad jak posuszne dziecko, suchajce polecenia". Jednak gdy wsta ponowi prb, tym razem zadajc pot ny cios. Cui spokojnie przesun si nieco w bok i pynnym, okr nym ruchem, wykorzystujc rozpd m czyzny, pozbawi go rwnowagi, sprawiajc e ten walczc o jej zachowanie zrobi niepewny krok, po czym upad na brzuch, przelizgujc si jeszcze kawaek po podo u. Komiczny efekt sprawi, e caa sala wybuchna miechem. Chwil pniej do prby stan pewien trener boksu. Gdy zaatakowa lewym prostym, Cui wykona unik i jednoczenie uniesion stop "zastopowa" napastnika, sprawiajc e ten

79

upad. Na widowni zapanowaa wrzawa. Bokser po chwili zaproponowa jeszcze jedn prb, ale tym razem bez u ycia ng. Cui zgodzi si. Tym razem pierwsze uderzenie w gow byo zamarkowane, a waciwy cios zosta zadany w brzuch. Cui nie zrobi uniku. Spokojnie przyj uderzenie i w spr ysty sposb odbi je, tak e napastnik "odfrun jak latawiec zerwany ze sznurka" i upad pord widzw. Po chwili rozlegy si gromkie oklaski, widzowie zaczli gono komentowa umiejtnoci Cui'a, podchodzi do niego i wyra a swe uznanie uniesionym kciukiem. Ku swemu zaskoczeniu Cui zosta te serdecznie wyciskany przez pewn okoo pidziesicioletni kobiet. Innym razem w Londynie pewien Anglik prowadzcy szko kung-fu poprosi Cui'a o lekcj tui shou. Gdy Cui zetkn swe przedrami z jego i zacz wyjania zasady wiczenia, ten zaatakowa nagle jedn rk w gow, drug w korpus. Zanim obydwa ciosy zd yy dotrze do celu, donie Cui'a ju go odrzuciy daleko w ty. M czyzna przez du sz chwil siedzia na pododze poblady, przestraszony i zdumiony. Pewnego razu na zajcia przysza grupa woskich zawodnikw boksu tajskiego, ktrzy przebywali wanie w Anglii. Najlepszy z nich przystpi do pojedynku. W cigu kilku sekund "odfrun", rozbijajc swoim ciaem drzwi wejciowe. Zrobio to na nim takie wra enie, e pozosta w Anglii do koca pobytu Cui'a i sta si jego najpilniejszym uczniem. Podczas pobytu w Anglii Cui naucza tak e osoby zainteresowane wiczeniem zhan zhuang dla zdrowia. Najsynniejszym z jego uczniw sta si David Bohm - jeden z najwybitniejszych fizykw XX wieku, stawiany zwykle w jednym szeregu z Albertem Einsteinem. W tym czasie Bohm by bardzo chory, niemal sparali owany nie wychodzi z ka. Pod kierunkiem Cui'a Bohm zacz od praktyki wicze w pozycji le cej, pniej przeszed do pozycji siedzcych i wicze w staniu. Gdy Cui wraca do Chin, Bohm mg ju cakiem swobodnie porusza si i funkcjonowa. Na podstawie artykuu "Yiquan zhendong Yinglun san dao" w magazynie "Wuhun" 2/1991.

80

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - POZYCJE LE CE
Zhan zhuang to grupa najbardziej znanych wicze systemu yiquan. S to wiczenia pozycyjne, w staniu (zhan - sta, zhuang - wbity w ziemi pal). Jednak wiczenia pozycyjne w yiquan nie ograniczaj si do pozycji stojcych zhan shi. Istniej tak e pozycje siedzce zuo shi i le ce wo shi. Tutaj zajmiemy si pozycjami le cymi. Jak wiemy wiczenia pozycyjne w yiquan dziel si na dwie du e grupy: jianshen zhuang (lub yangsheng zhuang), czyli pozycje "zdrowotne" i jiji zhuang, czyli pozycje "bojowe". Podczas gdy w obydwu zawarte s pozycje stojce i siedzce, wszystkie wiczenia le ce nale do grupy jianshen zhuang. wiczenia w pozycji le cych nie s zbyt mocno podkrelanym elementem yiquan jako penego systemu sztuki walki. Czciej wykorzystywane s one w tak zwanej wersji zdrowotnej systemu. W wielu szpitalach i sanatoriach w Chinach stosowane s one w terapii ci ko chorych i osabionych pacjentw, ktrzy nie s w stanie wykonywa innych form treningu. Bardzo czsto zaczynajc od wicze w le eniu, po pewnym czasie przechodz oni do pozycji siedzcych, a nastpnie stojcych z podparciem i normalnych wicze w staniu. Osoby mode, zdrowe i sprawne najczciej wykorzystuj te wiczenia w przypadku du ego zmczenia, gdy nie s w stanie wykonywa bardziej typowych form treningu. wiczenia te mo na te wykonywa w ku tu przed snem. We wszystkich wiczeniach pozycyjnych, szczeglnie z grupy jianshen zhuang podkrela si znaczenie relaksu. Jednak pozycje stojce wymagaj w gruncie rzeczy sporego wysiku. Jest to tak zwany "relaks podczas wysiku, wysiek podczas relaksu". Umys jest spokojny, wyciszony, nadmiernie pobudzane czci kory mzgowej mog odpocz, dziki czemu ich funkcjonowanie ulega poprawie, a jednoczenie cay organizm jest stymulowany przez umiarkowany wysiek. W odr nieniu od typowych form wicze wysikowych nie nastpuje tu du y wzrost ttna i tempa oddechu. wiczenia te dziki temu s dostpne tak e dla osb ze schorzeniami serca i ukadu kr enia (oczywicie nie radz w takim przypadku wiczy bez nadzoru lekarza i kompetentnego instruktora). W pozycjach le cych wysiek ten jest znacznie mniejszy. Wiksze znaczenie ma tu zatem relaks, natomiast stymulacja organizmu jest znacznie mniejsza. Chocia istniej tu pewne mo liwoci dostosowania wysiku do potrzeb, czego ilustracj niech bd dwie opisane ni ej pozycje. Pamitajmy, e relaks i wysiek nie s tu nigdy pojciami bezwzgldnymi i zawsze si w r nych proporcjach dopeniaj. Generalnie relaks fizyczny nigdy nie oznacza absolutnego rozlunienia, ale eliminacj napicia zbdnego i nadmiernego w danej sytuacji - pozycji lub ruchu.

81

WO SHI FU'AN ZHUANG

Jest to pozycja najbardziej odpoczynkowa, relaksacyjna. Relaks i wyciszenie, tak jak i w przypadku wicze stojcych z grupy jianshen zhuang s tu elementami najbardziej podkrelanymi. W tej wanie pozycji relaks fizyczny jest mo liwy w znacznie wikszym stopniu ni w jakiejkolwiek innej z pozycji yiquan. wiczenie to mo na wykona zarwno na tapczanie, jak i na pododze. Kadziemy si na plecach, stopy znajduj si w pozycji podobnej jak w typowych wiczeniach w staniu. Pod gow podo y mo emy ksi k lub ma poduszk, tak by krgosup by prosty, a gowa nie bya odchylona do tyu. Obydwie donie i przedramiona spoczywaj na podo u obok ciaa. Jeli pozycja taka jest niewygodna, mo na uo y je na czym powy ej poziomu na ktrym spoczywa ciao. Umys powinien by spokojny, skupiony, a ciao zrelaksowane. Pamitajmy, e relaks nigdy nie oznacza tu absolutnego rozlunienia. Odczucie powinno by podobne do tego jakie rozwijamy przez trening pozycji stojcych. Z jednej strony relaks, a z drugiej odczucie pewnej siy, troch jakby ciao byo ze spr ystej gumy. By uatwi sobie osignicie relaksu i wyciszenia skorzysta mo emy z r nych form wizualizacji o ktrych pisaem ju w artykule "Yiquan - aktywno mentalna" w "wiecie Neijia" nr 12 (czerwiec 2000). W tym przypadku mo emy tak e wyobrazi sobie, e nasze ciao unosi si w powietrzu, lub np. e le ymy na mikkim biaym oboku ktry szybuje przez niebo, bd e le ymy w pytkiej wodzie, tylko twarz znajduje si ponad jej powierzchni, natomiast woda unosi nasze ciao, lekko nim porusza i masuje je. WO SHI CHENGBAO ZHUANG

Ta pozycja wymaga nieco wikszego wysiku i pozwala na intensywniejsz stymulacj organizmu. Nogi uginamy w kolanach. Stopy rozstawione s na tak sam szeroko jak w poprzednim wiczeniu (szeroko barkw). Pity spoczywaj na podo u, a palce stp s uniesione, tak jakbymy w zgiciu pomidzy podudziem a grzbietem stopy trzymali piki. Wyobra amy sobie, e pomidzy obydwoma kolanami rwnie trzymamy pik lub balon (podobnie jak to byo w wiczeniu chengbao zhuang, opisanym w "wiecie Neijia" nr 11/kwiecie 2000). Nasze ramiona rwnie obejmuj balon jak w wiczeniu chengbao zhuang. Obydwa okcie mo emy oprze o podo e, jednak zachowujc uczucie krgoci i

82

obejmowania balonu ramionami. Powinnimy czu si podobnie jak w pozycji chengbao zhuang. Eliminujemy nadmierne napicie i odczuwamy odpr enie. Mo emy wykorzysta formy wizualizacji typowe dla wicze jianshen zhuang, w tym opisane przy poprzednim wiczeniu.

Artyku ten ukaza si w magazynie "wiat Neijia" nr 19/sierpie 2001

83

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - POZYCJE SIEDZCE

Zwykle podstawow grup metod treningowych yiquan okrela si mianem zhan zhuang - sta jak wbity w ziemi pal. Oprcz pozycji stojcych wykorzystywane s tak e le ce (zobacz "wiat Neijia" nr 19) oraz siedzce. W ten sposb mo na wiczenia dostosowa do indywidualnych warunkw fizycznych, stanu zdrowia, aktualnego poziomu zmczenia. Jak ju mwilimy przy okazji pozycji le cych, we wszystkich wiczeniach pozycyjnych, szczeglnie z grupy jianshen zhuang podkrela si znaczenie relaksu. Jednak nigdy nie jest to absolutne rozlunienie, lecz stanowi odpr enia towarzyszy pewien umiarkowany wysiek fizyczny, najmniejszy w przypadku pozycji, le cych, najwikszy w przypadku pozycji stojcych. Pozycje siedzce sytuuj si porodku. ZUO SHI CAI MIAN TUOBAO ZHUANG Zuo shi - pozycja siedzca, Cai mian - depta bawen, Tuobao - unosi i obejmowa, Zhuang - wiczenie pozycyjne (dosownie: pal).

Usid wygodnie na krzele. Stopy spoczywaj na pododze. Odlego midzy stopami - szeroko barkw. Palce stp skierowane lekko na zewntrz. Pomidzy podog a podudziem zachowujemy kt prosty. Podobnie midzy podudziem, a udem. Wyobra sobie, e pomidzy kolanami delikatnie przytrzymujesz balon. Powiniene mie odczucie, e stopy spoczywaj na podo u bardzo delikatnie, tak jakby spoczyway na warstwie waty (cai mian deptanie baweny - chodzi o kaczki baweny zerwane z krzeww i tworzce grub warstw). Nie naciskaj stopami zbyt mocno, ani ich nie uno. Znajd taki stan, gdy minie ng s najbardziej rozlunione. Tuw i gowa wyprostowane. Wzrok skierowany w przd. Oczy mog by te przymknite. Ramiona, tworz krg, jakby obejmoway balon. Donie na wysokoci podbrzusza, wntrzami skierowane do gry, jakby podtrzymyway balon od dou. By zmniejszy wysiek mo na te nadgarstki umieci na udach.

84

Oddech powinien by swobodny, naturalny. Umys spokojny, ciao zrelaksowane. By uatwi sobie osignicie relaksu i wyciszenia skorzysta mo emy z r nych form wizualizacji o ktrych pisaem ju w artykule "Yiquan - aktywno mentalna" w "wiecie Neijia" nr 12 (czerwiec 2000). W tym przypadku mo emy tak e wyobrazi sobie, e nasze ciao unosi si w wodzie w takiej siedzcej pozycji. Woda unosi nasze ciao, lekko nim porusza i masuje je. ZUO SHI GOUTIAO CHENGBAO ZHUANG Zuo shi - pozycja siedzca, Goutiao - zahacza, Chengbao - rozpiera i obejmowa, Zhuang - wiczenie pozycyjne (dosownie: pal). Ta pozycja wymaga nieco wikszego wysiku i pozwala na intensywniejsz stymulacj organizmu.

Usid w fotelu lub na kanapie. Oprzyj si plecami o oparcie (tuw mo e by w tym wiczeniu odchylony do tyu - gowa w linii z tuowiem). Siedzisko fotela lub kanapy powinno by dostatecznie dugie, sigajc do zgi kolan, tak by cae uda byy podparte. Kolana znajduj si w takiej samej odlegoci od siebie jak w poprzedniej pozycji (jak w pozycjach stojcych). Mo esz wyobrazi sobie, e pomidzy kolanami delikatnie przytrzymujesz balon. Unie stopy ponad podo e (zachowane zostaje pewne ugicie kolan). Palce stp odwiedzione s nieco do gry (ale bez nadmiernego napicia), tworzc "zahaczenie" (goutiao). Wyobra sobie, e pomidzy grzbietami stp a piszczelami przytrzymujesz piki. Podeszwy stp z kolei oparte s na pikach le cych na podo u. Ramiona unie przed sob, jakby obejmoway spaszczony balon (identycznie jak w pozycji chengbao zhuang, opisanej w "wiecie Neijia" nr 11). Eliminujemy nadmierne napicie i odczuwamy odpr enie. Mo emy wykorzysta formy wizualizacji typowe dla wicze jianshen zhuang. Mo emy np. wyobrazi sobie, e w takiej siedzcej pozycji nie siedzimy na fotelu, ale jestemy "zawieszeni" w wodzie.

85

Nie tylko pozycje "zdrowotne" maj swoje warianty siedzce, ale rwnie pozycje "bojowe" wykonuje si w siedzeniu. S to jednak wiczenia znacznie bardziej zaawansowane i omwimy je przy innej okazji.

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 22 (luty 2002).

86

ANDRZEJ KALISZ REGULAMIN ZAWODW YIQUAN W TUI SHOU OBOWIZUJCY W ROKU 2000
W dniach 25 i 26 listopada 2000 w Pekinie odbyy si uroczystoci z okazji 115 rocznicy urodzin twrcy yiquan - Wang Xiangzhai'a. Po raz pierwszy rozegrane zostay prbne zawody yiquan w konkurencji tui shou (pchajce rce). Poni ej przedstawiam skrt regulaminu zawodw. Rozgrywanie konkurencji san shou jest jeszcze kwesti przyszoci (do tej pory rozegrano tylko prbne zawody w 1998 roku).

1. Pole zawodw. Zawody bd rozgryway si w krgu o rednicy 360 cm. Po rodku krgu znajdowa si bdzie mniejszy krg o rednicy 1m i kko o rednicy 20 cm.

2. Czas trwania pojedynku. Pojedyncza walka tui shou bdzie trwaa 70 sekund. 3. Rozpoczcie pojedynku. Obydwaj przeciwnicy znajduj si w centrum krgu, stykajc si obydwoma ramionami. Pojedynek rozpoczyna si po sygnale. 3. Ustalenie zwycizcy. Zwyci a ten z przeciwnikw ktry zdobdzie wicej punktw. Punktacja bdzie wygldaa nastpujco: cakowite przewrcenie przeciwnika - 3 punkty. Spowodowanie, e przeciwnik musi podeprze si rk - 2 punkty. Wyrzucenie przeciwnika z krgu - 2 punkty. Spowodowanie, e przeciwnik jedn nog wyjdzie poza krg - 1 punkt. 4. Czynnoci zabronione. - atakowanie krocza, szyi i gowy, - wykonywanie dwigni na stawy, - atakowanie pici, okciem, gow, kolanem, kopnicia, dganie czubkami palcw, - chwytanie za odzie , - celowe unikanie kontaktu, 5. Kategorie wagowe. Do 60 kg, 60-65 kg, 65-70 kg, 70-75 kg, 75-80 kg, 80-85 kg, powy ej 85 kg. 6. Kategorie wiekowe. Do 39 lat, 40-54 lat, 55 lat wzwy . 87

ANDRZEJ KALISZ NOWY REGULAMIN ZAWODW YIQUAN W TUI SHOU

26 listopada 2000 roku odbyy si w Pekinie pierwsze prbne zawody yiquan w tui shou. Wykorzystujc dowiadczenia wynikajce z tej prby, dokonano modyfikacji regulaminu i 30 marca 2002 roku rozegrano kolejne prbne zawody. Poni ej nowy, zmodyfikowany regulamin. GWNE ZASADY 1. Zawody rozgrywane sa w krgu o rednicy 6 metrw. W jego centrum znajduje si mniejszy krg, o rednicy 1,5 metra. 2. Podo e musi by wyo one mat o odpowiednim stopniu spr ystoci, umo liwiajcym z jednej strony efektywne wpzawodnictwo, a z drugiej bezpieczestwo zawodnikw w razie upadkw. 3. Pojedynki rozgrywane bd w systemie 3 rund. 4. Ka da runda trwa 70 sekund. Przerwy midzy rundami 60 sekund. 5. Zawodnicy po wejciu na mat wykonuj gest "przykrycia pici" w kierunku kierownictwa zawodw oraz publicznoci 6. Przed rozpoczciem pojedynku zawodnicy musz znale si wewntrz mniejszego krgu. Gdy sdzia wydaje komend 'da lun' (kr y), zawodnicy rozpoczynaj kr enia zczonymi ramionami. W momencie pocztkowym ka dy z zawodnikw ma jedn rk nad rk przeciwnika, a drug pod rk przeciwnika. Zawodnicy nie opuszczaj mniejszego krgu. 7. Gdy sdzia wydaje komend 'kaishi" (rozpocz), obydwaj zawodnicy rozpoczynaj akcje ofensywne. 8. Ten zawodnik, ktry jako pierwszy wypchnie przeciwnika poza du y krg, lub przewrci przeciwnika otrzymuje punkty. Postawienie stopy na linii krgu traktowane jest jako wyjcie z krgu. 9. Zwycizc rundy jest zawodnik ktry uzyska w niej wicej punktw. CZYNNOCI ZABRONIONE I ZASADY SDZIOWANIA 1. Zabronione jest celowe zrywanie kontaktu ramion. Zabronione jest zrywanie kontaktu ramion, by uderzy przeciwnika. W przypadku zerwania kontaktu sdzia powinien natychmiast wyda komend 'ting' (zatrzyma). Zawodnicy powinni ponownie poczy ramiona i wtedy pojedynek bdzie wznowiony. Jeli jeden z zawodnikw trzykrotnie zerwie kontakt, otrzymuje 3 punkty karne. 2. Zabronione s uderzenia pici, kopnicia, uderzenia gow, okciem. Zabronione s ataki skierowane na twarz, oczy, nos, ty gowy, krocze oraz inne stosunkowo niebezpieczne akcje. W przypadku wykonania ktrej z tych niebezpiecznych akcji, ale bez spowodowania zranienia przeciwnika, sdzia unoszc rk wydaje komend 'ting' (zatrzyma). Zawodnik

88

otrzymuje 2 punkty karne. W przypadku spowodowania uszkodzenia ciaa przeciwnika, zawodnik zostaje ukarany dyskwalifikacj, w stosunku do zawodnika i jego klubu zostanie przeprowadzone postpowanie odszkodowawcze oraz krytyka. Informacja o wydarzeniu zostanie podana do wiadomoci publicznej. 3. Zabronione jest chwytanie za gardo oraz pchanie podbrdka. Zawodnik ktry je wykonuje otrzyma 2 punkty karne. 4. Jeli po objciu szyi lub ramienia przeciwnika, zawodnik nie wykona skutecznej akcji w cigu 2 sekund, nie otrzymuje punktu (nawet jeli wykona rzut po upywie 2 sekund) 5. Zawodnik ktry chwyta ramiona lub ubranie przeciwnika i trzyma du ej ni 2 sekundy, otrzymuje 2 punkty karne. W przypadku trzykrotnego zaistnienia tej sytuacji w czasie jednej rundy, przegrywa rund. 6. Gdy przeciwnicy jednoczenie opuszczaj krg, nie otrzymuj punktw. Postawienie stopy na linii - utrata 1 punktu. Postawienie obydwu stp na linii - utrata 2 punktw. Gdy jedna stopa znajduje si poza lini - utrata 1 punktu. 7. W przypadku nie zastosowania si do komendy sdziego i kontynuowania akcji - utrata 1 punktu. Jeli nastpi uszkodzenie ciaa przeciwnika - dyskwalifikacja. 8. Przewrcenie si - utrata 2 punktw. Przyklknicie lub podparcie si rk - utrata 1 punktu. Gdy obydwaj zawodnicy przewracaj si - brak punktw. 9. Zabronione jest zachowanie bierne. W przypadku wystpienia, za pierwszym razem nastpuje ostrze enie, za drugim razem utrata 1 punktu, za trzecim - utrata 2 punktw. W przypadku wystpienia tej sytuacji 4 razy w trakcie rundy, zawodnik przegrywa rund. 10. Punktacja metod i akcji charakterystycznych dla yiquan: - Zawodnik ktry aktywnie atakuje otrzymuje dodatkowe 2 punkty w rundzie - Zawodnik stosujcy "przejrzyste" akcje otrzymuje dodatkowe 2 punkty w rundzie - Zawodnik stosujacy akcje "przejrzyste", "pikne", "skuteczne" otrzymuje dodatkowe 3 punkty w rundzie - do akcji kwalifikujcych si do otrzymania dodatkowej punktacji nale wszelkie formy typowych dla yiquan akcji fa li i poruszania si (kroki). Nie kwalifikuj si podcicia, rzuty przez chwycenie przeciwnika itp.

89

ANDRZEJ KALISZ

SKUTECZNO ZHAN ZHUANG JAKO WICZE DLA ZDROWIA

CZ I W tym cyklu artykuw chciabym przedstawi Czytelnikom relacje dotyczce zdrowotnych walorw wicze zhan zhuang systemu yiquan. Zapraszam do zapoznania si z relacjami dotyczcymi indywidualnych przypadkw, jak i wynikami bada na wikszych grupach. W pierwszej czci zawarte zostay opisy przypadkw, doczone przez braci Yao Chengguang i Yao Chengrong do ksi ki ich ojca Yao Zongxuna - "Yiquan yangsheng". Prosz pamita, e chocia wiele osb osigno popraw zdrowia dziki yiquan, nie jest to magiczne lekarstwo. Jest to metoda, ktra wymaga wytrwaoci i czasu. Z tego co widziaem w Pekinie, bardzo czsto osoby wiczce dla poprawy zdrowia przychodz do parkw wczesnym rankiem i spdzaj tam wiele godzin, wiczc zhan zhuang, shi li, moca bu, spacerujc w przerwach i znw wracajc do wicze. Duan Bohai, m czyzna, 56 lat, pracownik kierownictwa partyjnego jednego z wydawnictw w Pekinie. Pi lat temu pojawiy si powtarzajce si ble obszaru serca, dusznoci, wzmo one pocenie. Objawy te ustpoway po za yciu nitrogliceryny. Zdiagnozowano chorob wiecow. Lekarstwa nie przynosiy poprawy. Dwa lata temu pan Duan rozpocz nauk pozycji zdrowotnych yiquan. Po dwch miesicach ble ustpiy, elektrokardiogram wykaza normalny stan. Wang Yingcai, m czyzna, 35 lat, lekarz jednego z pekiskich szpitali. W 1986 roku wystapiy u niego dusznoci i zaburzenia rytmu serca. Leczenie farmakologiczne nie przynioso wyranych efektw. W 1987 roku rozpocz nauk pozycji zdrowotnych yiquan. Po trzech miesicach objawy ustpiy. Wielokrotnie powtarzane badania EKG wykazyway stan poprawny. Zhang Yuqing, m czyzna, 50 lat, pracownik kierownictwa partyjnego w przedsibiorstwie w Weihai w prowincji Shandong. W 1985 roku wystpiy ble serca, diagnoza brzmiaa: zawa minia sercowego. W efekcie terapii szpitalnej nastpia poprawa, ale po nieco bardziej intensywnej aktywnoci nastpoway zaburzenia rytmu serca, niespokojny sen, puchnicie ng. W 1986 roku przyjaciel poleci mu nauk yiquan. Rozpocz od pozycji le cych, stopniowo przechodzc do stojcych. Po p roku wicze nastpia poprawa i mg powrci do normalnej pracy. Li Huilan, kobieta, 35 lat, Przez 20 lat cierpiaa na astm oskrzelow. Objawy wzmagay si zim, nastpoway trudnoci w oddychaniu, niespokojny sen, odkrztuszanie biaej flegmy. Za ka dym razem trafiaa na leczenie do szpitala. W 1989 roku rozpocza

90

nauk yiquan. Po trzech miesicach problemy ustpiy. W cigu ostatnich piciu lat wytrwale wiczya i objawy nie powrciy. Gao Quyong, m czyzna, pracownik izby przemysowej w Changzhi. Przez dwa lata cierpia be w grnej czci brzucha. Stwierdzono wrzody dwunastnicy. Po leczeniu farmakologicznym (lekarstwo "Tai Wei Mei") objawy nie ustpoway. Dwukrotnie przebywa w szpitalu. Ju miesic po rozpoczciu nauki yiquan ble ustpiy i nie powrciy ponownie. Meng Yuekun, m czyzna, 48 lat. Przez kilka lat cierpia na nadcinienie. Zwykle pomiar wykazywa okoo 180/110. Po dwch miesicach praktyki zhan zhuang, cinienie spado do 140/90. Znikny ble i zawroty gowy. Sun Yueguang, m czyzna, 27 lat. Przez dwa lata cierpia na ble i zawroty gowy, bezsenno, osabienie pamici, apatia, polucje. adna forma terapii nie pomagaa. Po miesicu wicze yiquan polucje ustpiy. Wytrwale kontynuowa wiczenia i pozostae problemy rwnie ustpiy. Wang Xiaoyu, kobieta, 24 lata, robotnica. Przez 10 lat cierpiaa na bezsenno. Zwykle za ywaa lekarstwo "Zhen Jing", ale wci miaa trudnoci z zaniciem, co wpywao na jej normaln prac. Po rozpoczciu nauki yiquan, efekty byy bardzo wyrane, problemy ze snem ustpiy. Qian Yongli, m czyzna, 49 lat. Du o jad, du o pi, chud, wydala du o moczu. Badanie wykazao cukrzyc drugiego typu. Leczenie farmakologiczne nie przynosio wyranych efektw. Po jednym miesicu treningu yiquan nastpia wyrana poprawa. Po dwch miesicach odstawi leki. Do dzi nie nastpi nawrt. Zhong Qingyun, kobieta, 30 lat. Robotnica. Pi lat temu pojawio si obrzmienie brzucha, biegunka, osabienie, chudnicie. Zdiagnozowano wrzodowe zapalenie okr nicy. Po rozpoczciu praktyki zhan zhuang objawy osaby, waga wzrosa. Po dwch miesicach wydalanie kau powrcio do normy (raz dziennie), waga powrcia do normy. Liu xx, m czyzna, 46 lat, robotnik fabryki maszyn elektrycznych w Pekinie. W 1986 roku cierpia na rw kulszow, ble lewej strony ciaa, od ramienia do kolana i podudzia. Nie mg du ej sta, siedzie, chodzi. R ne formy leczenia nie przynosiy efektu. Po miesicu wykonywania wicze yiquan objawy ulegy osabieniu. Po trzech miesicach mg si normalnie porusza. Yan xx, kobieta, 30 lat. Przez 4 lata wydalany stolec by twardy, po opr nieniu wystpowao krwawienie. Stwierdzono, e ze wzgldu na kompleksowo schorzenia, leczenie ukierunkowane nie przynosi efektw. Po rozpoczciu wicze pozycji zdrowotnych yiquan nastpi powrt to normalnego wypr niania, bez krwawienia.

91

Deng xx, kobieta, 32 lata, robotnica fabryki nawozw sztucznych w prowincji Henan. Przez 10 lat cierpiaa na bolesne miesiczki. Po rozpoczciu nauki yiquan, ble znikny. Przez kilka lat, gdy wytrwale wiczya, problem nie powrci. Li xx, m czyzna, 28 lat, policjant z Pekinu. Cierpia przez pi lat na zo one schorzenie nerek. Za ywa lekarstwa, ale wci mia zawroty gowy, odczuwa osabienie, badanie wykazywao zbyt wysoki poziom biaka w moczu. Dwa lata temu rozpocz nauk yiquan. Po miesicu ustpiy zawroty gowy, zawarto biaka w moczu zmniejszya si. Po p roku wytrwaych wicze nastpi powrt do normalnego stanu. Gong xx, m czyzna, 50 lat, prowincja Jiangsu. Przez 15 lat cierpia na reumatoidalne zapalenie staww. Mia trudnoci z chodzeniem. W obydwu kolanach odczuwa bl. Krgosup by przesadnie wyprostowany. Leczenie nie przynosio poprawy. Przed dwoma laty rozpocz nauk yiquan (w poczeniu z leczeniem farmakologicznym). Dzi mo e normalnie si porusza. Wu xx, m czyzna, 46 lat, pracownik kierownictwa partyjnego w przedsibiorstwie dystrybucji produktw zbo owych w Wuhan. Cierpia na raka przewodu pokarmowego. Po operacji odczuwa dolegliwoci brzucha, miewa czarny stolec, zawroty gowy, osabienie. Po chemioterapii odczuwa nudnoci, wymiotowa. Po rozpoczciu uczestnictwa w zajciach yiquan zawroty gowy i nudnoci osaby, apetyt wzrs, waga ciaa wzrosa. Po p roku powrci do normalnej pracy. Zhang xx, m czyzna, 36 lat, robotnik fabryki maszyn w Pekinie. Wykryto kamienie ciowe. Po dwch miesicach treningu yiquan w poczeniu z leczeniem farmakologicznym stwierdzono rozpuszczenie kamieni. Su xx, kobieta, 19 lat, studentka Uniwersytetu Pekiskiego. Gdy uczya si w szkole redniej jej wzrok uleg znacznemu pogorszeniu. Ju po miesicu wicze zhan zhuang zauwa ya popraw. Po p roku poprawa bya znaczca. Yang xx, kobieta, 30 lat. Wykadowczymi szkoy pedagogicznej w Harbinie. Cierpiaa na chroniczne zapalenie garda. Zwykle odczuwaa niewygod w gardle, bl garda, sucho garda, kaszel. Ani chiskie, ani zachodnie lekarstwa nie przynosiy wyranej poprawy. Po rozpoczciu wicze yiquan stwierdzia ustpienie bw i suchoci w gardle, dziki dalszemu wytrwaemu treningowi problemy ustpiy.

92

ANDRZEJ KALISZ

SKUTECZNO ZHAN ZHUANG JAKO WICZE DLA ZDROWIA

CZ II W tym cyklu artykuw chciabym przedstawi Czytelnikom relacje dotyczce zdrowotnych walorw wicze zhan zhuang systemu yiquan. Zapraszam do zapoznania si z relacjami dotyczcymi indywidualnych przypadkw, jak i wynikami bada na wikszych grupach. W drugiej czci zawarte zostao podsumowanie efektw szkolenia zhan zhuang przeprowadzonego przez pani Wang Yufang dla oddziau zwizkw zawodowych w Pekinie w 1981 roku. Na podstawie ksi ki "Wang Xiangzhai zhan zhuang gong" pod redakcj Wang Yufang, Pekin 1989.

Tabela 1
Liczba uczestnikw 51 % W tym M czyzn 32 62,7% Kobiet 19 37,25% Robotnikw 21 41% Pracownikw technicznych 24 47% Pracownikw administracji 1 Pracownikw kierownictwa partyjnego 5

93

Tabela 2
Przed rozpoczciem zaj Schorzenie Liczba osb Opis wiczcego Zakcenia rytmu serca Choroby serca 3 Dr enie serca Bl serca 210/120 Nadcinienie 9 190/110 140/90 Ble krzy a Rwa kulszowa Ble krzy a i ng 13 Zapalenie staww 3 Liczba osb 1 1 1 2 5 2 6 4 W trakcie zaj Opis wiczcego Bl klatki piersiowej Bl klatki piersiowej Bl klatki piersiowej Ustpienie zawrotw gowy Obni enie cinienia Stan niestabilny Uczucie blu Uczucie puchnicia i blu 3 Liczba osb 1 1 1 2 3 2 Po trzech miesicach zaj Opis wiczcego Poprawa Poprawa Ustpienie blu 160/90 120/80-90 Poprawa Ustpienie blu Zmniejszenie objaww, poprawa Zmniejszenie objaww, poprawa, ustpienie blu atwe zasypianie, dobry nastrj W cigu 6 miesicy wiczenia atak nastpi 2 razy Ustpienie blw gowy Powrt do normalnego stanu Ustpienie blw Wyrana poprawa Poprawa, odstawienie lekarstw Liczba osb 1 1 1 2 5 2 4 3

Uczucie blu

Apatia, osabienie Ukad nerwowy Epilepsja, kilka atakw w miesicu Ble gowy na tle nerwowym Zaburzenia trawienia Ukad trawienia 15 Bl odka Wrzody Schorzenia wtroby Bl w rejonie wtroby

Poprawa po 10 dniach

Widoczna poprawa Poprawa po dwch tygodniach Poprawa po tygodniu Poprawa po tygodniu Poprawa po 40 dniach Nastpia reakcja

4 3

? 1

3 2

? - W tabelce nie podano liczby, lub liczba bya wiksza ni we wczeniejszej rubryce.

Tabela 3 - Podsumowanie
Podczas wiczenia Odczucie normalnego stanu i poprawy 29 Zmienne odczucia poprawy i pogorszenia 22 Wyrana poprawa 47 Po 3 miesicach Brak wyranej poprawy 4

Prosz pamita, e chocia wiele osb osigno popraw zdrowia dziki yiquan, nie jest to magiczne lekarstwo. Jest to metoda, ktra wymaga wytrwaoci i czasu. Z tego co widziaem w Pekinie, bardzo czsto osoby wiczce dla poprawy zdrowia przychodz do parkw wczesnym rankiem i spdzaj tam wiele godzin, wiczc zhan zhuang, shi li, moca bu, spacerujc w przerwach i znw wracajc do wicze.

94

ANDRZEJ KALISZ

TUI SHOU W YIQUAN

Tui shou jest jedn z gwnych metod treningowych yiquan. wiczenia tui shou w du ej mierze pozwalaj skontrolowa efekty praktyki bardziej podstawowych metod treningowych, i w rezultacie skorygowa i poprawi swj trening podstawowy. Najprostsze wiczenia tui shou mo na zaliczy do podstawowych metod treningowych (czyli jiben gong), tutaj jednak wiczy si z partnerem. Jeli mwimy o tak zwanym swobodnym tui shou (san tui shou) jest to pewna cz wolnej walki. W walce nieustannie zdarzaj si sytuacje, gdy dochodzi do kontaktu midzy ramionami przeciwnikw. Dziki treningowi tui shou adept yiquan jest w stanie dziaa efektywnie w takich wanie sytuacjach. Uczymy si tu wyczuwania przeciwnika, wpywania na jego rwnowag, wykorzystania dziur w jego obronie, ale tak e ich tworzenia. Oczywicie tui shou to nie to samo co wolna walka. Jednak bez praktyki tui shou umiejtnoci adepta w wolnej walce nie byyby kompletne. Mwi si, e: "Tui shou wspiera san shou, a san shou wspiera tui shou".

Yao Zongxun udziela lekcji tui shou Tang Rukun'owi

Tui shou jest metod treningow opart na bardziej podstawowych formach wicze: zhan zhuang, shi li, moca bu i fa li. Pojcie hunyuan li jest tu motywem przewodnim. W wikszoci systemw wewntrznych stosuje si termin nei jin ("sia wewntrzna"). Gdy w yiquan mwimy o hunyuan li, chodzi w gruncie rzeczy o to samo. Oczywicie jest to pojcie ktre ma wiele aspektw. Jednym z nich jest "odczucie siy, ale jest te oczywicie aspekt mechaniki ciaa, a tak e ling zwinno, pynno i zrczno, majce rdo w umyle, koordynacji umysu i ciaa. Hunyuan li oznacza si caociow, holistyczn. Hunyuan znaczy caociowy, jednolity, pierwotny. Czasem u ywa si innego znaku dla zapisania yuan, i wwczas dochodzi dodatkowe znaczenie krgoci. By wyjani to w prostych sowach, hunyuan li oznacza, e istnienie specyficzna koordynacja pomidzy umysem a ciaem, a tak e zdolno do wykorzystania specyficznej mechaniki ciaa, i co jest najwa niejsze zdolno do u ycia tej siy w ka dym momencie, w dowolnym kierunku, przy u yciu dowolnej czci ciaa i oczywicie zdolno do pynnych, swobodnych zmian w tym zakresie. Wyobramy sobie sportowca, na przykad biegacza. Jest gotowy do biegu i czeka na sygna. Jego intencja jest ju skierowana w przd. Nie jest on kompletnie nieruchomy to jest raczej

95

tak jakby ju startowa, ale zatrzymywa si i znw jakby zaczyna ruch. Hunyuan li to co podobnego, jednak tu mamy do czynienia z jednoczesn gotowoci ruchu lub u ycia siy w dowolnym kierunku i przy u yciu dowolnej czci ciaa. W tui shou sytuacja zmienia si nieustannie, lecz w ka dym punkcie ruchu nale y zachowa ustawienie i prac ciaa odpowiednie dla tej sytuacji, i by zdolnym do dostosowania si do zmieniajcych si warunkw. Nie chodzi tu o opanowanie zestawu ruchw, lecz o gotowo do odpowiedniej reakcji w zmieniajcej si sytuacji. To jest hunyuan li - "sia caociowa". Gdy czasem syszy si o kim z ust mistrza systemu wewntrznego lapidarn opini: "On ma t si" ("Ta you zhege jin"), chodzi tu o bardzo wysoki poziom "wewntrznych" umiejtnoci, a nie o to, e ten kto jest osikiem. Shi li, s to wiczenia w powolnym ruchu, w ktrych testuje si odczucie siy, wyobra ajc sobie, e w trakcie ruchu pokonuje si pewien opr, jednoczenie starajc si zachowa relaks. Odczucie siy oporu w gruncie rzeczy oznacza odczucie siy przy pomocy ktrej si ten opr pokonuje. Jest to tak zwana yi zhong zhi li "sia wewntrz umysu", tradycyjnie znana jako nei jin "sia wewntrzna", a w yiquan, jak ju wiemy, nazywana hunyuan li. Podstawowe tui shou nazywane jest czsto "shi li z partnerem", poniewa wiczy si tak samo jak shi li, tu jednak zamiast wyobra onego oporu mamy do czynienia z realnym oponentem. Na nieco wy szym poziomie zaawansowania w tui shou wiczy si tzw. bianhua "zmiany". Wykorzystuje si tu fa li metody "emisji siy", w innych systemach wewntrznych okrelane mianem fa jin. Najwa niejsza jest jednak praktyka swobodnego tui shou, stanowica pewn form ograniczonego sparingu. Wykorzystuje si r ne warianty czasem koncentrujemy si na przepychaniu pozbawianiu przeciwnika rwnowagi i odrzucaniu go, czasem natomiast na szukaniu dziur w jego obronie i uderzaniu (waciwie stosuje si lekkie klepnicia doni). Oczywicie mo na te czy obydwa warianty. Dziki tej praktyce, podczas san shou (trening wolnej walki) adept jest w stanie nie tylko uderza, ale rwnie wykorzystywa umiejtnoci rozwinite poprzez tui shou pozbawianie rwnowagi, odrzucanie i obalanie, zmienianie kierunku dziaania siy przeciwnika, szukanie i tworzenie dziur w jego obronie. Czasem kontakt pomidzy ramionami przeciwnikw jest stosunkowo dugi, i wwczas jest to sytuacja bardzo zbli ona do tej podczas praktyki tui shou. Czasem jednak kontakt trwa uamek sekundy, jednak i wwczas adept yiquan powinien by w stanie reagowa tak jak podczas tui shou. Niektrzy wiczcy zapominaj czasem o cisym zwizku pomidzy tui shou i san shou. Tui shou to nie przepychanie dla przepychania. Praktyka tui shou powinna by podporzdkowana wymogom san shou. Tak wic podczas praktyki tui shou nale y pamita, e jest to pewien aspekt san shou, a nie co odrbnego. Jednak uwaga niektrych uczniw kieruje si na szukanie pewnych trikw lub metod, ktre dziaaj tylko dziki ograniczeniom tui shou, nie miayby natomiast najmniejszego sensu w wolnej walce. Na przykad, gdy wiczymy swobodne przepychanie, niektrzy staraj si przyj niskie,

96

rozcignite pozycje, tak by przeciwnikowi trudno byo ich pchn. W tej ograniczonej sytuacji to czsto dziaa. Jednak gdyby kto zachowa si tak w wolnej walce, jego mobilno zostaaby ograniczona i staby si atw ofiar dla szybko poruszajcego si przeciwnika z dobr prac stp. Dlatego nale y pamita, eby nie szuka w tui shou rozwiza, ktre bd si sprawdzay tylko w tui shou, a nie w san shou. W tui shou zajmujemy si po prostu pewnym aspektem san shou, a nie czym niezale nym. Niektrzy zastanawiaj si jaka jest r nica pomidzy tui shou w yiquan, a na przykad w taijiquan. Yiquan wywodzi si z xingyiquan, std nacisk poo ony jest przede wszystkim na rozwj mocnej, ale jednoczenie elastycznej siy (oczywicie mowa jest tu cay czas o tzw. sile nei jin, a nie o sile w rozumieniu laika). Chocia jest w tej sile rwnie mikko, to nie kadziemy na ni takiego nacisku jak to czyni wikszo przedstawicieli taijiquan. Wicej jest tu "eksplozywnej siy" ni wcigania przeciwnika w pustk. Oczywicie stopniowo umiejtnoci adepta staj si bardziej wyrafinowane i subtelne. Jednak w przypadku pocztkujcego to co jest proste i bezporednie dziaa najlepiej. Dlatego w yiquan pocztkujcy s w stanie rozwin praktyczne umiejtnoci stosunkowo szybko, natomiast pniej stopniowo doskonal je i czyni bardziej subtelnymi. Ta r nica w podejciu jest widoczna gdy porwnuje si nauk tui shou w yiquan i w wikszoci szk taijiquan.

Artyku ten ukaza si w magazynie "wiat Neijia" nr 20/padziernik 2001

97

ANDRZEJ KALISZ

W POSZUKIWANIU HARMONII
Jest to fragment jednego z rozdziaw ksi ki "Zhan Zhuang Qigong Wspomniaem ju w rozdziale pierwszym, e relaks z ktrym pracujemy w metodzie zhan zhuang nie oznacza kompletnego rozlunienia, e nauka relaksu, to w gruncie rzeczy nauka eliminacji napicia nadmiernego. W rozdziale drugim zaczem jednak mwi o celowej pracy z si, z odczuciem delikatnego, elastycznego napr enia. Czy to nie jest nadmierne, zbdne napicie? Ot nale y pamita, e waciwym celem jest pewna harmonia, a nie sam tylko relaks. Harmonia w bezruchu, harmonia w ruchu wolnym, harmonia w ruchu dynamicznym, harmonia w ka dej, nawet bardzo zo onej sytuacji w yciu, w pracy, w sporcie, gdy nastpuj zmiany midzy bezruchem a ruchem, zmiany tempa ruchu, a nawet zmiany rytmu tych zmian, a tak e mniej i bardziej zo one zmiany toru ruchu. Chcesz czu si wygodnie, swobodnie w r nych sytuacjach i umie swobodnie dostosowa si do zmiennych, czsto zaskakujcych sytuacji. Zatem waciwym celem jest szukanie dynamicznej rwnowagi pomidzy napiciem i rozlunieniem, nauka nieustannej adaptacji. wiczenia statyczne nie s celem samym w sobie, ale przygotowaniem do ruchu, dziki uproszczeniu sytuacji dajc mo liwo dokadniejszej, bardziej subtelnej pracy z aspektami, ktre atwo przeoczy w ruchu, nawet jeli wykonywany jest wzgldnie powoli. Jeli chcesz umie zachowa harmoni w ruchu, w tym w sytuacjach dynamicznych, gdy konieczna jest szybka reakcja w odpowiedzi na gwatown zmian sytuacji, jeli chcesz tak e wtedy umie zachowa pewien relaks, by mc porusza si zwinnie, mikko, a jednoczenie dynamicznie jak kot, jak tygrys, jak mityczny smok, nie mo esz myle tylko o rozlunieniu. Istotne jest by nie by sztywnym, ale nie mo na te by zbyt lunym. Gdy stoisz, wykonujc wiczenia o ktrych tutaj mowa, waciwy stan, do ktrego stopniowo dojdziesz polega nie na tym, e po prostu stoisz, ale e stoisz w gotowoci, bdc w stanie natychmiast wykona ruch w dowolnym kierunku. Taki stan zwizany jest w gruncie rzeczy z pewnym pobudzeniem wszystkich mini. Nadmierne, bezwadne rozlunienie, spowoduje opnienie reakcji, tak samo jak i nadmierne usztywnienie. Twrca Yiquan wielokrotnie powtarza: jeli zrelaksowany, to nie luny, jeli napity, to nie sztywny. W takim stanie ciao jest zrelaksowane, ale z delikatnym odczuciem ywej siy huo li, umys jest skupiony i odpr ony, odczuwa si jednoczenie wygod i wigor.

98

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - WTPLIWOCI I PYTANIA

Yiquan (dachengquan) - odmiana kung-fu (wushu), ktrej rozwj zapocztkowany zosta w latach dwudziestych XX wieku przez synnego mistrza Wang Xiangzhai (1885-1963), jest sztuk walki niepodobn do innych, oferujc system metod treningowych jedyny w swoim rodzaju. Wielu osobom trudno jest jednak zrozumie na czym polega nauka yiquan. To z czym si tu spotykaj zbyt odbiega od ich wyobra e o sztuce walki. PO CO ONI TAK STOJ? wiczenia pozycyjne zhan zhuang stanowi najbardziej podstawowy element treningu yiquan. wiczcym inne sztuki walki trudno zapewne zrozumie dlaczego przywizujemy do nich tak wielk wag. Ot dzieje si tak, poniewa dowiadczenie dowodzi, i jest to stosunkowo prosta, a jednoczenie bardzo efektywna metoda su ca rozwiniciu tego, co w tradycyjnych systemach wewntrznych okrelane jest mianem nei jin (sia wewntrzna). By rozwin ten specyficzny sposb u ycia siy ciaa, niezbdna jest intensywna, skupiona i precyzyjna praca, podczas ktrej szczeglnie zaanga owany jest umys. Jaki sposb treningu najbardziej temu sprzyja? Mistrz Wang Xiangzhai mawia: "Ruch krtki jest tu lepszy od ruchu dugiego, bezruch jest lepszy od ruchu krtkiego, ruch w bezruchu jest wiecznie rodzcym si i nigdy nie ustajcym ruchem". Ten cytat wskazuje, e wbrew pozorom, zhan zhuang nie s zwykymi wiczeniami statycznymi (chocia mo e tak by w przypadku wicze zhan zhuang wykorzystywanych w innych systemach). Innymi sowy, zhan zhuang to nie nieruchoma pozycja, ale raczej bardzo krtki odcinek, wrcz punkt ruchu. Dziki tym wiczeniom mo emy wypracowa skoordynowane u ycie siy caego ciaa w bardzo prostej sytuacji, koncentrujc si na tym co najistotniejsze, a nie na skomplikowanej formie ruchu, i dziki temu bdc w stanie zwrci uwag na znacznie wicej istotnych szczegw, nie "przelizgujc si" ponad nimi. Z kolei wiczenia w powolnym ruchu - shi li, potraktowa mo na jako cay cig krtkich odcinkw, czy wrcz punktw zhan zhuang. Jak powiedzia Wang Xiangzhai: "Shi li to rozcignite w przestrzeni wiczenia zhan zhuang, a zhan zhuang to skrcone shi li". W shi li w ka dym punkcie ruchu powinnimy zachowywa odczucie takie jak w zhan zhuang. Te wiczenia pozwalaj nam skontrolowa, czy w ruchu, w ka dym jego momencie, jestemy w stanie zachowa takie samo odczucie "siy" jak w zhan zhuang. Zhan zhuang i shi li pozwalaj rozwin "cige" odczucie ciaa/siy. Stanowi one w yiquan niezbdn podstaw dla bardziej zaawansowanych metod treningowych, jak fa li (dynamiczna emisja siy), tui shou ("przepychanie rk") i san shou (wolna walka). SIA, ENERGIA, TECHNIKA? 99

Owa charakterystyczna dla systemw wewntrznych "sia wewntrzna" nie powinna by uwa ana za jaki niezwyky, nieznany nauce rodzaj energii. W rozumieniu yiquan jest to po prostu specyficzny, efektywny sposb u ycia naturalnych mo liwoci ludzkiego ciaa. Doskonalenie u ycia tej siy stanowi centralny motyw nauki yiquan. Natomiast posugiwanie si w odniesieniu do yiquan kategori "systemu technik" pozbawione jest wikszego sensu. wiczcym niektre sztuki walki prawdopodobnie trudno jest to zrozumie, ale powinno by oczywiste przynajmniej dla uprawiajcych style wewntrzne. Nieco upraszczajc zagadnienie mo na powiedzie, e chodzi tu nie o opanowanie okrelonego zestawu, czy systemu technik, lecz o umiejtno "zmian siy" (jin de bianhua) nieustannych zmian kierunkw i sposobw dziaania si w ka dej czci ciaa, w ka dym punkcie ruchu, w niezliczonej liczbie sytuacji. A GBSZE IDEE? Od lat, zajmujc si najpierw taijiquan (t'ai chi ch'uan), a pniej yiquan, nieustannie spotykam si z ludmi, ktrzy nie dowierzaj, i s to normalne sztuki walki, tak jak np. karate, taekwondo, czy "zewntrzne" odmiany kung-fu. Metody treningowe zarwno taijiquan, jak i yiquan s tak odmienne (kadc nacisk na specyficzn koordynacj umysu i ciaa, a nie na typowo rozumiany trening fizyczny), e laik rzeczywicie mo e by mocno zdumiony, gdy syszy, e nie s to tylko "wiczenia zdrowotne". W rezultacie takiej sytuacji, podkrela wci musz, e s to sztuki walki, a te nietypowe wiczenia su wanie rozwojowi umiejtnoci walki wrcz. Niestety, jak si okazuje, niektrzy z kolei wycigaj std wniosek, e jedynym celem treningu jest tu sprawno w walce. Ot jest to ogromne nieporozumienie.

Wang Xiangzhai tak okrela 3 gwne cele treningu yiquan: Zdrowie, Przyjemno nauki, Samoobrona.

Walory moralne adepta s niezwykle istotne. "Cnoty wojownika" (wude) to podstawowe pojcie w kung-fu (wushu). Mwi si: "Uczc si sztuki walki, przede wszystkim trzeba uczy si by dobrym czowiekiem". Twrca yiquan w eseju "Korzy z uprawiania sztuki walki" napisa: "Jeli chodzi o samodoskonalenie, to zacz nale y od zasad charakteru, czterech cech zewntrznych i omiu wymogw. Zasady charakteru to: szanowa starszych, opiekowa si modszymi, mie poczucie sprawiedliwoci, dba o innych, by mdrym i odwa nym, by szczodrym, by solidnym, by konsekwentnym, by

100

wytrwaym. Cztery cechy zewntrzne to: wyprostowana gowa, prosty wzrok, dostojna postawa, spokojny gos. Osiem wymogw to: spokj, pokora, skromno, rozsdek, szacunek, uwa no, wiadomo, pokojowo".

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 18 (czerwiec 2001) oraz w magazynie "Samuraj" 8/2001

101

ANDRZEJ KALISZ

YAO CHENGGUANG - MISTRZ YIQUAN

Wang Xiangzhai (1885-1963), jeden z najsynniejszych mistrzw xingyiquan (hsing-i ch'uan) i twrca systemu yiquan (dachengquan) wiele lat swego ycia spdzi w Pekinie. Tutaj wanie w poowie lat dwudziestych zacz naucza yiquan. Wkrtce jednak przenis si do Tianjinu, a nastpnie do Szanghaju. W Szanghaju wyszkoli pierwsz wiksz grup adeptw yiquan (wwczas okrelanego te przez niektrych mianem szkoy naturalnej xingyiquan). Dopiero jednak, gdy w kocu lat trzydziestych Wang przenis si na stae do Pekinu, dojrzay ju wtedy system yiquan (dachengquan) zdoby tu sobie prawdziw popularno. Pekin sta si gwnym orodkiem tego systemu i pozostaje nim do dzi.

Wang Xiangzhai - twrca yiquan

Gwnym spadkobierc nauk Wang Xiangzhai'a by Yao Zongxun (1917-1985). Yao w stopniu wikszym ni ktokolwiek inny przyczyni si do tego, e yiquan przetrwa w latach, gdy nauczanie prawdziwej, efektywnej sztuki walki nara ao na zarzuty propagowania chuligastwa (a yiquan by wtedy przez osoby nieprzychylne nazywany "stylem chuligaskim" - liumangquan). Yao Zongxun w 1984 roku zao y Pekiskie Stowarzyszenie Badawcze Yiquan - do dzi gwn, najbardziej autorytatywn organizacj tego systemu. Wyksztaci wielu uzdolnionych uczniw.

Bracia Yao Chengguang i Yao Chengrong z ojcem

Do najwybitniejszych obecnie przedstawicieli yiquan nale synowie Yao Zongxuna bracia bliniacy Yao Chengguang i Yao Chengrong. Okrela si ich czsto mianem "podwjnej gwiazdy yiquan". Yao Chengguang prowadzi szko "Zongxun Wuguan" (Zongxun - imi ich ojca, wuguan - szkoa sztuki walki), a Yao Chengrong - "Zhongyi Wuguan". Yao Chengguang jest przewodniczcym Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan, a Yao Chengrong jednym z wiceprzewodniczcych..

102

Obydwaj bracia rozpoczli nauk yiquan w wieku 8 lat i kontynuowali j nawet w trudnym okresie Rewolucji Kulturalnej, gdy caa rodzina zostaa zesana do pracy na wie. wiczyli, chocia cierpieli wwczas z godu i zimna. Yao Zongxun, nie mogc w tym czasie utrzymywa staego kontaktu z innymi swoimi uczniami, cay wysiek skierowa na nauczanie synw. Rwnie po zakoczeniu Rewolucji Kulturalnej, gdy rodzina powrcia do Pekinu i Yao Zongxun rozpocz intensywne propagowanie yiquan, swoim synom powica wyjtkowo wiele uwagi. Obydwaj bracia w peni poznali wszelkie tajniki systemu. Yao Chengguang poddany zosta dodatkowo wyjtkowo intensywnemu, trwajcemu okoo 10 lat okresowi specjalnego treningu koncentrujcego si na tui shou (pchajce rce) i san shou (wolna walka). Yao Chengguang rozpocz nauczanie ok. 1980 roku, propagujc yiquan w r nych czciach Chin. Odby wiele pojedynkw, w ktrych bezspornie dowid swoich umiejtnoci. W 1982 roku wzi udzia w jednym z pierwszych turniejw san da, lecz ju po pierwszej walce, gdy mimo stosowania ochraniaczy, w pierwszej rundzie gronie znokautowa przeciwnika, zakazano mu dalszych startw w zawodach, ze wzgldu na to e dysponowa zbyt niebezpieczn eksplozywn si (w yiquan okrelan mianem "siy wybuchu" - baozhali). Pniej naucza m.in. w Hong Kongu i Japonii, wszdzie odbywajc wiele zwyciskich pojedynkw. Sukcesor legendarnego w Japonii Kenichi Sawai'a, twrcy taiki-ken, gdy pozna umiejtnoci Yao Chengguanga, stwierdzi e ma wra enie, jak gdyby znw spotka swego, nie yjcego ju mistrza, i od tej pory co roku przyje d a do Pekinu, by kontynuowa nauk u Yao Chengguanga.

Mistrz Yao Chengguang (z lewej) podczas pokazu yiquan w Hongkongu

Mistrz Yao Chengguang jest dyrektorem i gwnym instruktorem szkoy "Zongxun Wuguan" w Pekinie, honorowym dyrektorem "Zhongyi Wuguan" w Pekinie, przewodniczcym Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Yiquan, doradc technicznym Stowarzyszenia Yiquan w Hongkongu, honorowym przewodniczcym i gwnym instruktorem Stowarzyszenia Yiquan Rodu Yao w Hongkongu, honorowym przewodniczcym Stowarzyszenia Taiki-ken w Tokio, honorowym przewodniczcym Stowarzyszenia Taiki-ken w Yokohamie, czonkiem zarzdu Stowarzyszenia Wushu w Pekinie, honorowym przewodniczcym i gwnym instruktorem Stowarzyszenia Yiquan w Guizhou, honorowym przewodniczcym i gwnym instruktorem Stowarzyszenia Yiquan w Changzhi, honorowym przewodniczcym Stowarzyszenia Yiquan w Kaifeng, honorowym przewodniczcym 103

Stowarzyszenia Yiquan w Xinye, honorowym przewodniczcym Stowarzyszenia Kultury Fizycznej Rolnikw Prowincji Shandong, honorowym przewodniczcym Stowarzyszenia Yiquan w Jinan. Po kilku latach praktyki yiquan i kontakcie z r nymi wersjami systemu, stopniowo zaczem zdobywa pewno, e linia przekazu rodziny Yao jest najbardziej wiarygodna. Dlatego nawizaem kontakt z mistrzem Yao Chengguang i rozpoczem nauk bezporednio u niego. Ju w pierwszych dniach intensywnej nauki zdobyem cakowit pewno, co do wartoci nauk Yao. Mogem przekona si jak przejrzysty, spjny system tworz tu wszystkie metody treningowe, i jednoczenie, e s one w peni spjne z koncepcjami, ktre pozostawi Wang Xiangzhai w swoich traktatach teoretycznych. Oczywicie Yao Chengguang zrobi na mnie ogromne wra enie tak e swymi umiejtnociami. Rwnie jego uczniowie prezentuj bardzo wysoki poziom. Czsto przyje d aj przedstawiciele r nych sztuk walki z caych Chin, a tak e z zagranicy, by osobicie przekona si o umiejtnociach Yao. W wikszoci wypadkw jednak nie s w stanie przebrn przez pierwsz prb - walk z jednym z jego uczniw. Sam byem wiadkiem dwch takich pojedynkw. Obydwa zostay zdecydowanie wygrane przez ucznia Yao - jeden z przedstawicielem innej szkoy yiquanu, drugi za z japoskim czempionem shoot-wrestlingu. Zajcia szkoy "Zongxun Wuguan" mistrza Yao Chengguang odbywaj si w jednym z pekiskich parkw. Zarwno wiczenia podstawowe, jak i bardziej zaawansowane, cznie ze sparingiem, maj miejsce na betonowym placyku, w jednym z zaktkw parku. Nacisk na realizm walki "ulicznej" mgby wiele osb uprawiajcych sztuki walki w Polsce zaszokowa. Sam miaem okazj tego dowiadczy, wprawdzie nie w wolnej walce, ale w sparingu pchajcych rk (tui shou), gdy moi partnerzy nie wahali si skorzysta z "warunkw naturalnych rodowiska", ju to by mn rzuci o pie drzewa, ju to by popchn mnie na kamienn aweczk. Szczeglnie pamitam, gdy mistrz udziela prywatnej lekcji mnie i jeszcze jednemu uczniowi u siebie na podwrku. Na niewielkiej przestrzeni, ograniczonej murami, o ktre oparte byy miski i inne przedmioty, wiczylimy tui-shou (bardzo dynamicznie, z szybk prac ng - r ni si to znacznie od tui-shou znanego z taijiquan), poruszajc si po nierwnym podo u, z ktrego wystaway kamienie i cegy sterczce pod r nymi ktami, a le ay tam jeszcze pyty chodnikowe, ktre chybotay si przy ka dym nastpniciu na nie. Przy wykonywaniu ustalonych ukadw tui-shou, utrzymanie jednoczenie uwagi na nogach, by si nie potkn byo ju trudne. O wiele trudniejsze, gdy przeszlimy do sparingu tui shou.

Yiquan nie ogranicza si tylko do umiejtnoci walki wrcz. Jest to tak e sztuka samorozwoju, samodoskonalenia oraz forma wicze dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Zdrowie i samoobrona - te dwa aspekty sztuki yiquan s zdaniem mistrza Yao Chengguang nierozdzielne. Chocia niektre osoby ze wzgldu na ograniczon sprawno, bd zy stan 104

zdrowia nie mog bra udziau we wszystkich formach treningu yiquan, to bdem jest wedug mistrza Yao, rezygnacja w tzw. wersjach "zdrowotnych" yiquan (znanych jako zhan zhuang, jianshen zhuang, yangsheng zhuang, zhuang gong) z niektrych wymogw i zasad wiczenia charakterystycznych dla penego systemu. W szkole mistrza Yao spotkaem kilka osb, ktre wiczyy dla zdrowia. Wczeniej wiczc jedn z tzw. wersji "zdrowotnych", stwierdzay one, e wiksze korzyci zdrowotne zaczy odnosi, gdy zaczy uczy si wersji "bojowej" u mistrza Yao. Mistrz Yao Chengguang ma obecnie wielu uczniw w caych Chinach, Hongkongu, Japonii. Tak e w Polsce yiquan ma szans na rozwj dziki naukom i wsparciu mistrza Yao.

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Nei Jia" Nr 7, Czerwiec 1999

105

ANDRZEJ KALISZ

YAO ZONGXUN - MISTRZ YIQUAN

W latach 20. naszego wieku, Wang Xiangzhai - wybitny ucze synnego mistrza xingyiquan, Guo Yunshena, zapocztkowa rozwj nowego systemu kung fu yiquan (i-ch'uan), znanego od lat 40. rwnie jako dachengquan (ta ch'eng ch'uan). Wang by prekursorem nowego podejcia do nauki sztuki walki. Trening "wewntrzny" zosta cile poczony z praktyczn sztuk walki. Pominita zostaa natomiast cakowicie nauka form. Pojedynki jaki stoczy Wang Xiangzhai oraz jego uczniowie dowiody skutecznoci nowej formy treningu. Yiquan/dachengquan jest mod sztuk walki, liczc sobie zaledwie kilkadziesit lat. Jest ona ju jednak do popularna w caych Chinach. Wielkie zasugi dla jej popularyzacji poo y kontynuator Wang Xiangzhai'a - Yao Zongxun. Yao Zongxun (1917-1985) urodzi si w Hangzhou, w prowincji Zhejiang. Wczenie straci rodzicw i zosta wysany do krewnych do Pekinu. By zdolnym dzieckiem i znakomicie radzi sobie z nauk. Czas wolny najchtniej za spdza na wiczeniach sportowych. Pasjonowa si chiskimi sztukami walki, ale uprawia tak e zachodnie dyscypliny sportu. W 1933 roku Yao zosta uczniem Hong Lianshuna, synnego eksperta xingyiquan i tan tui (styl "spr ystych ng"). Dziki du emu zaanga owaniu w trening, w krtkim czasie zdoby solidne podstawy. Jednoczenie studiowa teori sztuk walki, osigajc imponujc wiedz z tego zakresu. W 1937 roku Wang Xiangzhai osiedli si na stae w Pekinie i tu zacz propagowa swj system. Zaprasza ekspertw wszystkich sztuk walki do dyskusji i porwnania umiejtnoci. Nikt z tych ktrzy przybyli nie zdoa pokona Wanga. Wkrtce zaczo by o nim gono. W pekiskich gazetach zaczy regularnie pojawia si powicone mu artykuy. Jesieni tego roku Wanga odwiedzi tak e Hong Lianshun. Efekt spotkania by taki, e Hong, ktry cieszy si ju saw wielkiego mistrza, zosta uczniem Wang Xiangzhai'a. Tak e wszystkich swoich uczniw przekaza Wangowi. Wrd nich by Yao Zongxun. Pewnego razu Wang zaproponowa Yao porwnanie umiejtnoci. W momencie, gdy ich przedramiona zetkny si, Yao zosta natychmiast odrzucony i obalony. Widzc, e Yao nie jest jeszcze przekonany, Wang zaproponowa kolejn prb, mwic e pierwsza si nie liczy, poniewa Yao nie by jeszcze przygotowany do walki. Tym razem Yao gwatownie zaatakowa i w rezultacie jeszcze gwatowniej zderzy si z podo em. Zapytany, czy chce jeszcze raz sprbowa, odpowiedzia e nie ma sensu porwnywa umiejtnoci, gdy on nie ma nawet pojcia w jaki sposb zosta pokonany.

106

W cigu kilku nastpnych lat Yao Zongxun osign nieprzecitne umiejtnoci i zosta ulubionym uczniem Wang Xiangzhai'a. W latach 40. Wang nada kilku swoim najlepszym uczniom honorowe imiona. Yao otrzyma imi Jixiang, ktre oznaczao, e jest kontynuatorem Wang Xiangzhai'a. Pod koniec lat 40., gdy Wang zacz koncentrowa si na nauczaniu wicze zdrowotnych, wielu ze swoich uczniw, zainteresowanych sztuk walki, kierowa do Yao, sam tylko z rzadka udzielajc im wskazwek. W tym okresie uczniami Yao Zongxuna byli m.in. Zhang Zhong, Zhang Fu, Dou Shiming, Dou Shicheng, Yang Demao, Li Wentao i Wang Binkui. Formalnie pozostawali oni bezporednimi uczniami Wang Xiangzhai'a, ale faktycznie naucza ich Yao Zongxun, ktry zgodnie z tradycyjn hierarchi kung-fu by ich "starszym bratem". W latach 40. Yao wielokrotnie mia okazj odbywa walki z r nymi przeciwnikami. Oprcz pojedynkw o okrelonych reguach, czsto byy to brutalne walki z ulicznymi gangami. Dziki temu zdoby ogromne dowiadczenie. W 1940 roku mistrz xingyiquan z prowincji Shanxi - Wu Peiqing przyby do Pekinu, ogaszajc siebie prawdziwym spadkobierc tradycji systemu xingyiquan. Wyzwa na pojedynek Wang Xiangzhai'a, jako najsynniejszego przedstawiciela gazi mistrza Guo Yunshen. Wu Peiqing za by uczniem Li Fuzhena, ktry z kolei by uczniem Che Yizhai'a. Che Yizhai i Guo Yunshen obaj byli uczniami Li Luonenga. Wang jednak wystawi do walki swego ucznia Yao Zongxuna, stwierdzajc, e mo e on go godnie reprezentowa. Wu zgodzi si i podjto przygotowania do pojedynku, ktry odby si na terenie wityni Boga Ognia, w pobli u bramy miejskiej Chongwenmen. Wu zaprosi wielu synnych mistrzw, by byli wiadkami jego zwycistwa. Po wzajemnym ukonie, Wu zaatakowa nagle technik zuanquan. Yao lew rk przechwyci atak, praw doni zaatakowa za podbrdek Wu, zatrzymujc jednak uderzenie w ostatniej chwili. Wu zaskoczony by szybkoci uderzenia, bdnie jednak uzna, e Yao dysponuje tylko szybkoci, jego ciosom brakuje jednak siy. Gdy Wu zaatakowa technik piquan, Yao wykona unik i jednoczenie zaatakowa rami Wu, wykorzystujc tzw. "spr yst energi". Odrzuci Wu tak, e ten wpad w tum widzw. Teraz Wu zda sobie spraw, e przeciwnik znacznie przewy sza go umiejtnociami. Trudno byo mu jednak pogodzi si z pora k w obecnoci mistrzw ktrych zaprosi. Ponownie zaatakowa, ale Yao sparowa atak i jednoczenie zaatakowa ebra Wu, znw jednak powstrzymujc uderzenie, by nie okaleczy przeciwnika. Wu wykorzysta ten moment i natychmiast zaatakowa jeszcze raz, kierujc uderzenie palcami doni w tchawic Yao. Yao byskawicznie przechwyci atak, wykona unik ciaem i uderzy pici w twarz Wu. Zanim widzowie zd yli zauwa y, co si stao, Wu le a nieprzytomny, krwawic z ust, a obok le ay cztery zby. Yao podszed do Wu, chcc mu pomc podnie si. W tym 107

momencie zaatakowa go od tyu jeden z przyjaci Wu. Yao wyczu atak i natychmiast obrci si w stron napastnika. Jednoczenie jednak Han Xingqiao (jeden z najlepszych uczniw Wang Xiangzhai'a), widzc co si dzieje, pobieg za napastnikiem i pchn go od tyu, tak e ten wpad na przeciwleg cian. Niewiele brakowao, by zacza si powszechna bijatyka. Na szczcie obecni mistrzowie o wielkim autorytecie potrafili jej zapobiec. W latach 40. Japoczyk Kenichi Sawai (w tym czasie 5 dan judo, 4 dan kendo) po pora ce z rki Wang Xiangzhai'a zosta jego uczniem. Tak jak innym, jemu te nauk udziela gwnie Yao Zongxun. Kenichi pocztkowo nie by zbytnio przekonany do umiejtnoci Yao. Gdy jednak po kilkunastu prbach ataku z zaskoczenia Yao za ka dym razem obroni si, Sawai uzna jego umiejtnoci i sta si jego pilnym uczniem. Po powrocie do Japonii stworzy wasn odmian yiquan, znan jako taiki-ken. Yao cae ycie powici praktyce i doskonaleniu yiquan. Niestety przez dugi okres nie mg otwarcie naucza. Gdy na pocztku lat 60. Wang Xiangzhai wyjecha z Pekinu, by naucza wicze zdrowotnych w Szpitalu Tradycyjnej Chiskiej Medycyny Prowincji Hebei w Baoding, poprosi by Yao przej oficjaln grup, z ktr Wang prowadzi zajcia w Parku Sun Yatsena (Zhongshan Gongyuan). Otwarcie nauczano tam tylko wicze zdrowotnych. Tylko niektrych, sprawdzonych adeptw Yao naucza sztuki walki w swoim domu. Wrd nich byli m.in. Zhang Hongcheng, Bai Jinjia, Wang Jinmin, Zhao Xuquan, Bo Jiacong. W okresie Rewolucji Kulturalnej Yao, zesany na wie, straci kontakt z wikszoci uczniw i musia ograniczy si do nauczania w tajemnicy swoich synw. Dopiero w latach 70. rozpocz si ponowny rozkwit yiquan. Wymienieni wy ej uczniowie zostali teraz asystentami Yao Zongxuna, do ktrego zaczo przybywa coraz wicej nowych uczniw. Najwybitniejszymi w kolejnym pokoleniu okazali si m.in. synowiebliniacy Yao Zongxuna - Yao Chengguang i Yao Chengrong, oraz Cui Ruibin, Liu Pulei, Wu Xiaonan, Peng Zhendi. Yao nie ogranicza si do praktyki i nauczania poznanych metod, ale podobnie jak Wang Xiangzhai wykazywa wielk inwencj i kreatywno. Tak jak Wang stosowa zasad indywidualizacji nauki, stosownie od osobowoci i predyspozycji ucznia. Nauka nie polegaa zatem na dostosowaniu si od jakiego systemu, czy wzorca, lecz na indywidualnym rozwoju. R ne metody stosowano odpowiednio do potrzeb. Yao kad nacisk nie tylko na nauk walki, ale tak e na rozwj osobowoci, charakteru, poszerzanie wiedzy. Od opatologicznego wykadania wola inspirowanie uczniw, tak by do pewnych rzeczy dochodzili sami. W 1984 roku powstao w Pekinie Stowarzyszenie Badawcze Yiquan, ktrego kierownictwo obj Yao Zongxun. Istniay w tym czasie wahania co do nazwy systemu. W latach 40. zaczto go bowiem z inicjatywy niektrych uczniw nazywa dachengquan (styl

108

wielkiego osignicia). W zwizku z tym niektrzy wol nazw yiquan okrela tylko pierwotn wersj systemu, a pniejsz, poczwszy od lat 40. nazywa dachengquan. Yao wychodzc z zao enia, e nazwa dachengquan nie brzmi zbyt skromnie, natomiast nazwa yiquan znakomicie podkrela znaczenie aktywnoci mentalnej w treningu tego systemu (yi oznacza bowiem umys, myl, wol), zadecydowa o u yciu tej ostatniej nazwy. Na podstawie: 1. Zhang Hongcheng - "Cheng qian qi hou de yiquan dashi - Yao Zongxun" (kontynuator i prekursor, wielki mistrz yiquan - Yao Zongxun) w "Beijing wulin yishi" (Anegdoty pekiskiego rodowiska sztuk walki), pod redakcj Zhang Baorui, Beijing 1987. 2. Cui Ruibin - "Yiquan fazhan yu Yao Zongxun" (Rozwj yiquan i Yao Zongxun), w magazynie "Wuhun" 3/1991.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Karate Kung-fu" 3/97

109

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN
Jednym z ciekawych systemw kung-fu, ktry cieszy si obecnie w Chinach spor popularnoci, ale pozostaje jeszcze niemal nieznany poza nimi jest yiquan (i ch'uan), zwany tak e dachengquan (ta ch'eng ch'uan). Powszechnie znane s trzy systemy tzw. "wewntrzne": taijiquan (t'ai chi ch'uan), baguazhang (pakua chang) i xingyiquan (hsing-i ch'uan). W przypadku tego ostatniego mwi si niekiedy o trzech szkoach: klasycznej, naturalnej i syntetycznej. Podzia ten jest ju jednak przestarzay. To co w latach dwudziestych naszego stulecia nazywane byo szko naturaln xingyiquan, wyewoluowao bowiem w kierunku cakiem nowego, odrbnego systemu - yiquan (dachengquan). Twrc yiquan (nazw mo na przetumaczy jako: pi umysu lub boks mentalny) by Wang Xiangzhai (1886-1963). Jego historia zaczyna si podobnie jak wielu innych wybitnych mistrzw. W dziecistwie by saby i chorowity. Rodzice zdecydowali wic, e dla wzmocnienia ciaa i poprawy zdrowia bdzie pobiera lekcje kung-fu. May Wang Xiangzhai (w dziecistwie nazywany imieniem Nibao) mia szczcie, e w ssiedniej wiosce mieszka Guo Yunshen (Kuo Yun Shen), wielki ekspert xingyiquan, jeden z najwybitniejszych mistrzw w historii kung-fu. Guo Yunshen mia wielu uczniw, ale podobno tylko Wang Xiangzhai, ktry zacz nauk, gdy Guo by ju w podeszym wieku, pozna jego peny system. Guo traktowa go jak wasnego syna (jego jedyny syn zmar po pechowym upadku z konia). Jednym z elementw systemu xingyiquan, dawniej otoczonym tajemnic i przekazywanym tylko nielicznym zaawansowanym adeptom byy wiczenia zhuang gong. Wang Xiangzhai jako jedyny pozna wszystkie tajniki utrzymywanych w sekrecie wicze zhuang gong mistrza Guo Yunshen, Zhuang gong to, w uproszczeniu, statyczne wiczenia w pozycji stojcej. Taki jednak opis niczego nie wyjania, a jedynie budzi wtpliwoci jak wiczenie polegajce tylko na nieruchomym staniu mo e mie jakkolwiek warto. Ot tajemnica tkwi w tym, e zhuang gong wcale nie ogranicza si do nieruchomego stania. Podstawowe znaczenie ma tu odpowiednia aktywno mentalna. W gr poza podstawowym relaksem i "wejciem w cisz" (ru jing) wchodz tak e r norodne kontemplacje i wizualizacje. Ciao nie jest po prostu rozlunione i nieruchome, lecz znajduje si w specyficznym stanie pomidzy rozlunieniem i napiciem, pomidzy bezruchem i ruchem. Dziki tym wiczenion w stosunkowo krtkim czasie rozwija si szczegln si, zwan w systemach wewntrznych nei jin (sia lub energia wewntrzna).

110

Po mierci Guo Yunshena Wang Xiangzhai du o podr owa po caych Chinach, doskonalc sw wiedz i umiejtnoci poprzez kontakt w wieloma wybitnymi mistrzami. Przez kilka miesicy pobiera nauki sztuki walki i buddyzmu chan (jap. zen) u mnich z klasztoru Shaolin imieniem Henglin (wedug niektrych rde Changlin). W prowincji Hunan uczy si u mistrza Jie Tiefu. W prowincji Fujian korzysta z nauk mistrzw stylu biaego urawia - Fang Qiazhuang i Jin Shaofeng. W prowincji Sichuan studiowa taoizm. Mia kontakt z mistrzami baguazhang. Jego przyjacielem by Yang Shaohou, synny mistrz taijiquan, twrca odmiany xiaojia stylu Yang. Wang stacza wiele pojedynkw. Pocztkowo niektre z nich koczyy si jego przegran. Poczwszy jednak od drugiej poowy lat 20. nie spotkaa go podobno nigdy pora ka. Koniec lat 20. to pocztek ksztatowania si systemu yiquan. Pod wpywem Guo Yunshena, ktry przekaza mu metody treningu medytacyjnego zhuang gong, a tak e w rezultacie wielu stoczonych pojedynkw, Wang doszed do wniosku, e w sztuce walki wa niejszy jest trening ducha (shen) i umysu (yi) ni nauka cile okrelonej formy (xing). Nauczajc w Szanghaju xingyiquan, stwierdzi, e jego uczniowie nadmiern wag przywizuj do formy, technik, lekcewa c aspekt wewntrzny, mentalny. W treningach zacz wic wikszy nacisk ka na wiczenia zhuanggong, odrzucajc formy, goszc, e w ten sposb atwiej i szybciej rozwija si umiejtnoci walki. Z nazwy xingyiquan (xing - forma, yi - umys, quan - pi) odrzuci element xing. Od tego czasu, to czego naucza znane byo pod nazw yiquan. Nie uwa ano tego jednak za odrbny system, lecz tylko nowe podejcie do nauki xingyiquan. Std wzio si okrelenie: szkoa naturalna xingyiquan. Podejcie Wanga stanowio wyzwanie dla wielu mistrzw tradycyjnych systemw, kadcych nacisk na nauk form. Doszo do serii pojedynkw, w ktrych Wang wykaza sw wy szo. W krtkim czasie wrd jego uczniw znalazo si wielu zaawansowanych adeptw, a nawet uznanych ekspertw r nych szk. Wsplnie z nimi Wang doskonali swj system. Najwybitniejszymi uczniami Wanga w tym okresie byli: Gao Zhendong, Zhao Daoxin (zwycizca konkurencji wolnej walki podczas Trzecich Oglnochiskich Zawodw Sportowych), Zhang Entong (w 1955 roku pokona mistrza Chin wagi ci kiej w zapasach - Zhang Kuiyuana, ktry po tym zosta adeptem yiquan), Han Qiao, Han Yuan, Bu Enfu (mistrz Chin w boksie i zapasach shuai jiao), Zhang Changxin (zwycizca zawodw bokserskich w Shanghaju). Uczniem Wanga by wwczas tak e synny lekarz You Pengxi, ktry na bazie jego nauk stworzy pniej metod kong jin qigong (w pniejszych latach You przenis si do USA, zmar w 1983 roku w Kalifornii). Pod koniec lat 30. Wang przenis si do Pekinu. Sawny by wwczas mistrz xingyiquan Hong Lianshun. Po pojedynku, ktry zakoczy si bezapelacyjnym zwycistwem Wanga, Hong zosta jego uczniem, wraz z caym gronem swych wczeniejszych uczniw, 111

wrd ktrych znaleli si Dou Shiming (pewnego razu jednym uderzeniem pokona Gao Yanwanga, ochroniarza generaa Fu Shuangyinga), Li Yongzong (zwyci y woskiego mistrza boksu) oraz Yao Zongxun (w latach 40. asystent Wang Xiangzhai'a, pniej uznany za jego nastpc, synny z wielu zwyciskich pojedynkw). W tym czasie yiquan by ju do dojrzaym systemem. Z ka dym rokiem zdobywa sobie w Pekinie coraz wiksz popularno. Wang pracowa intensywnie na dopracowaniem teorii i propagowa szeroko swoje pogldy, zwracajc uwag na niepokojcy fakt, e chiskie sztuki walki trac swoj warto bojow, zmieniajc si stopniowo w form gimnastyki. Okupujcy Chiny Japoczycy, ktrzy do chiskich sztuk walki odnosili si z reguy lekcewa co, wysoko oceniali umiejtnoci Wang Xiangzhai'a i nawet prbowali cign go do Japonii, by tam naucza, jednak bez powodzenia. Tylko jednemu Japoczykowi udao si zosta jego uczniem. By to Kenichi Sawai (wwcza 5 dan judo, 4 dan kendo), ktry na bazie nauk Wang Xiangzhai'a stworzy pniej system taiji-ken. W latach 40. uczniowie Wanga, zachwyceni jego systemem, zaproponowali zmian nazwy na dachengquan (pi wielkiego osignicia). Wangowi nazwa nie spodobaa si, jako nazbyt chepliwa, ale wkrtce przyja si i do dzi jest stosowana zamiennie z yiquan. W poowie lat 40. coraz wicej osb zaczo uprawia yiquan ze wzgldu na korzystny wpyw wicze na zdrowie. Po 1949 roku na yiquan, jako system realnej walki wadze patrzyy podejrzliwie. Nauczanie penego systemu odbywao si tylko na niewielk skal. Wang Xiangzhai skupi si wwczas na propagowaniu zdrowotnych walorw yiquan, wybierajc wiczenia najlepiej su ce celom kultywacji zdrowia, profilaktyce i terapii. Yao Zongxun, uznawany ju wwczas za nastpc Wang Xiangzhai'a mia niewielu uczniw. W latach Rewolucji Kulturalnej ograniczy si musia tylko do samodzielnego treningu i nauczania synw, oczywicie w tajemnicy. Dopiero w latach 70. sytuacja ulega poprawie. Yiquan pozbawiony jest form i cile okrelonych sekwencji technik. Nacisk kadziony jest na rozwj specyficznej siy, charakterystycznej dla systemw wewntrznych i umiejtno posugiwania si ni. Podstaw treningu stanowi wiczenia pozycyjne zhuang gong. Dziel si one na dwie gupy: jianshen zhuang - su ce bardziej kultywacji zdrowia i jiji zhuang - rozwijajce bardziej umiejtno ukierunkowania energii przydatn w walce. Shi li to wiczenia w powolnym ruchu, przypominajce nieco tajiquan, z tym e wykonuje si wielokrotne powtrzenia pojedynczych ruchw, lub czy je w dowolnej kolejnoci, nie ma natomiast skodyfikowanych form. wiczenia krokw s wersj shi li dla ng. Fa li to wiczenia gwatownego wyzwalania energii. Shi sheng to wiczenia okrzykw. Wszystkie te metody su rozwojowi i wyzwoleniu swoich potencjalnych mo liwoci, szczeglnie umiejtnoci

112

skutecznego wykorzystania wasnego ciaa, jego energii. Nie chodzi tu o umiejtnoci zwizane z nauk technik. Yiquan odrzuca bowiem rozumienie sztuki walki jako systemu cile okrelonych technik. Wymienione wy ej wiczenia daj podstaw, a dalszy rozwj umiejtnoci walki odbywa si poprzez praktyk sparingow. wiczenia z partnerem rozpoczyna si od przepychania rk - tui shou, podobnego nieco do tui shou w taijiquan lub chi sao w Wing Chun. Stopniowo przechodzi si do sparingu, pocztkowo bardzo ograniczonego, pniej stopniowo zwiksza si repertuar stosowanych metod. I chocia nauczyciel mo e pokazywa pewne metody (techniki), to jest to raczej wskazanie na pewne mo liwoci wykorzystania swego ciaa. Nie ma mowy o nauczaniu systemu technik. Sztuka yiquan posiada dwa gwne aspekty: zdrowotny (yangsheng fangmian) i bojowy (jiji fangmian). S one ze sob cile zwizane. Mo na jednak uprawia wiczenia zawarte w yiquan dla zdrowia, nie interesujc si sztuk walki (podobnie jak taijiquan). Z drugiej strony niemo liwa jest tutaj nauka sztuki walki z pominiciem wicze zdrowotnych. Cay system (mowa os systemie metod treningowych, a nie systemie technik walki) skonstruowany jest tak, e wiczenia szczeglnie korzystne dla zdrowia stanowi jednoczenie podstaw dla rozwoju umiejtnoci walki. Pekin stanowi gwny orodek yiquan. Dziaa tu Stowarzyszenie Badawcze Yiquan zao one przez Yao Zongxun'a. Tak e w ramach Pekiskiego Stowarzyszenia Badawczego Qigong wiczy si metody zdrowotne yiquan. W Hongkongu yiquan uprawiany jest od lat 70. Adeptw systemu spotka mo na tak e na Tajwanie, w Japonii, Malezji, USA, Argentynie, Wielkiej Brytanii i w Polsce.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Karate Kung-fu" 4/96

113

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN, A TAI CHI, CHI KUNG I JOGA

ODPOWIEDZI NA PYTANIA Waciwie myl o nauce tai chi. Przypadkowo trafiem na strony internetowe powicone yiquan i zastanawiam si, czy nie zdecydowa si na nauk tej sztuki. Czy mgbym prosi o porad? Dzi na caym wiecie wiele osb wiczy co co nazywane jest tai chi. W wikszoci wypadkw jest to system wicze polegajcy na wykonywaniu w sposb stosunkowo zrelaksowany krtszych lub du szych ukadw powolnych ruchw. Celem wikszoci wiczcych jest relaks, odpr enie, uzyskanie dobrego samopoczucia, utrzymanie lub poprawa stanu zdrowia. Ze wzgldu na wykonywanie wicze w stanie wyciszenia i skupienia mwi si czasem o tai chi jako o "medytacji w ruchu". By jednak udzieli porady dotyczcej wyboru "tai chi czy yiquan?", musimy zwrci uwag na kilka kwestii. wiczenia, ktre dzi nazywane s powszechnie tai chi i speniaj funkcj tak jak opisano wy ej, wywodz si ze sztuki walki taijiquan (tai chi chuan), zaliczanej do grupy tak zwanych systemw wewntrznych kung-fu (wushu, jeli posu y si bardziej waciwym terminem u ywanym w Chinach). Std gdy mowa o tai chi nie zawsze do koca jest jasne, czy chodzi tylko o wiczenia dla relaksu, dobrego samopoczucia i zdrowia, wywodzce si z taijiquan (tai chi chuan), stanowice uproszczony fragment penego systemu, czy te wanie o waciwy taijiquan, ktry posiadajc walory uproszczonego tai chi, jest tak e swoist sztuk walki o nieco nietypowych metodach treningowych. W Chinach t sztuk walki nazywa si taijiquan (tai chi chuan), natomiast gdy mowa o podobnych i wywodzcych si z taijiquan wiczeniach dla zdrowia u ywa si nazwy taijigong (tai chi kung), taiji qigong (tai chi chi kung) lub jianshen taijiquan (chien shen tai chi chuan). Szkoda, e ta klasyfikacja nie zostaa przeniesiona na Zachd, czego efektem s czste nieporozumienia. Zatem by mc udzieli wskazwek, nale aoby ustali, czy mwic o tai chi, ma Pan na myli taijiquan (sztuka walki), czy taijigong (wiczenia dla zdrowia, dobrego samopoczucia itp.) Chodzi mi tylko o relaks, odpr enie po pracy, popraw samopoczucia. Zupenie nie mam ochoty uczy si czegokolwiek zwizanego z walk. Zatem mwic o tai chi mia Pan na myli taijigong (taiji qigong). Podobnie jak taijigong stanowi ograniczony wariant penej sztuki taijiquan, w przypadku yiquan rwnie istnieje taki "wariant zdrowotny", jest to tak zwana metoda zhan zhuang. Mo e to stanowi ciekaw alternatyw w stosunku do taijigong. Akademia Yiquan oferuje odrbne zajcia dla

114

osb o takich zainteresowaniach. Uzupeniajco s zreszt podczas nich wprowadzane tak e elementy taijigong. A gdybym chcia tak e uczy si pewnych elementw dotyczcych samoobrony lub walki, ale w ograniczonym zakresie, tak by troch pozna ten aspekt, ale nie chciabym uczestniczy w sparingach? W takiej sytuacji proponujemy udzia w zajciach penego systemu yiquan. Osoby obawiajce si treningu sparingowego, lub w przypadku ktrych byby on niewskazany ze wzgldw zdrowotnych, mog wybra opcj nauki z pominiciem sparingw san shou (wolna walka) i ewentualnie powizanego z nimi treningu na tarczach i workach bokserskich. Jeli chodzi o trening z partnerem, odnoszcy si do walki/samoobrony, proponujemy wwczas skupienie si na tak zwanych wiczeniach "pchajcych rk" (tui shou). Ja natomiast mylaem o wiczeniu taijiquan jako sztuki walki. Ostatnio usyszaem o yiquan i system ten nieco mnie zaintrygowa. Teraz nie wiem co wybra. Czy mgbym poprosi o kilka argumentw na rzecz yiquan? Yiquan jest systemem, ktry podobnie jak taijiquan kadzie nacisk na wykorzystanie pracy umysu w treningu. Podobne s te niektre z metod treningowych, np. wiczenia statyczne zhan zhuang (bardziej rozwinite i szerzej wykorzystywane w yiquan), wiczenia shi li wykonywane powoli, jak formy taijiquan, czy wiczenia "pchajcych rk", Powstanie yiquan byo efektem krytycznego podejcia jego twrcy do klasycznej spucizny. On i jego nastpcy dokonali krytycznej weryfikacji dawnych koncepcji i metod, starajc si zachowa to co wartociowe, a wyeliminowa to co bezu yteczne lub wprowadzajce w bd. W rezultacie, w odr nieniu od niektrych klasycznych koncepcji taijiquan i innych bardziej tradycyjnych systemw wewntrznych, koncepcje teoretyczne yiquan s atwiejsze do zaakceptowania przez przecitnego wspczesnego czowieka, co znacznie uatwia nauk i robienie postpw, przy mniejszym ryzyku zbdzenia na manowce. W porwnaniu z taijiquan, yiquan znacznie szybciej przynosi efekty w postaci rozwoju praktycznych umiejtnoci walki wrcz. Ale bardzo pocigaj mnie formy taijiquan - te dugie ukady piknych, pynnie poczonych ruchw, co co okrelibym jako "poezj". Syszaem, e w yiquan nie ma form. To sprawia, e jednak taijiquan pociga mnie bardziej. To prawda, e w yiquan nie ma klasycznych form, takich jak w taijiquan. Jednak uwa amy, e osobom, ktre pociga wiczenie takich ukadw yiquan oferuje co jeszcze ciekawszego. W yiquan zaczynamy od nauki bardzo prostych wicze, dziki czemu atwo jest o uzyskanie swoistej koordynacji pomidzy umysem a ciaem - mo emy bowiem skoncentrowa si na istocie wiczenia, a nie na prbie opanowania bardziej zo onych ruchw (co odsunoby w czasie mo liwo pracy na gbszym poziomie). Gdy w prostym

115

wiczeniu pozycyjnym lub w prostym ruchu rozwiniemy zdolno tej psychiczno-fizycznej koordynacji, odczucie ciaa, odczucie ruchu, odczucie siy, energii (w du ej mierze mwimy tu o tym, co w bardziej klasycznych systemach okrelone byoby jako czucie qi), mo emy to przenie do ruchw bardziej zo onych. Kolejny etap to czenie tych e ruchw w dowolnej kolejnoci. Pracujemy wwczas wic z czym co wyglda jak forma, tyle e za ka dym razem inna, poniewa mo liwoci zmiany kolejnoci ruchw s niezliczone. Ju na tym etapie osoby, ktre pocigao wiczenie form w taijiquan stwierdzaj, e taki sposb wiczenia jest jeszcze ciekawszy. A dalsze etapy s jeszcze bardziej fascynujce. Po poznaniu i opanowaniu podstawowych zasad i zdobyciu pewnego dowiadczenia w wiczeniach z partnerem, przechodzimy do r norodnych modyfikacji ruchw, zmian ich zakresu, zmian sposobu koordynacji ruchw ciaa, rk i krokw, pniej tak e pynnych zmian tempa i rytmu ruchw. Zachowane zostaj podstawowe zasady, a forma staje si nieuchwytna, wykracza poza schematy. Ka dy wiczcy jest wwczas artyst, oryginalnym twrc. To jest naprawd wspaniae! Wiele szk chiskich sztuk walki reklamuje si, e dodatkowo naucza qigong. Bardzo czsto twierdzi si, e bez qigong nauka wushu (kung-fu) nie jest pena. Dlaczego Akademia Yiquan nie oferuje zaj qigong? Pojcie qigong niemal nigdy nie byo u ywane w dawnych Chinach. Oczywicie istniay rozmaite systemy wicze, ktre dzi s tak okrelane. Miay one jednak r ne nazwy, opieray si na r nych zao eniach i su yy r nym celom (np. praktyki religijne, wiczenia dla zdrowia, trening uzupeniajcy w sztukach walki). Szerzej termin ten zaczto stosowa w XX wieku, a szczeglnie w jego drugiej poowie. Zosta on oficjalnie uznany w ChRL w latach 50. Nazwa skada si z dwch czci: qi (w przybli eniu: energia lub witalno) oraz gong (wiczenie). Zatem chodzi o wiczenia, ktrych obiektem jest qi. Jednak w Chinach stosuje si tak e znacznie szersz definicj qigong, obejmujc wszelkie wiczenia, ktre cz w r ny sposb i w r nych proporcjach nacisk na trening mentalny, ruch lub pozycje ciaa oraz oddech. Do tak szeroko rozumianego qigong zalicza si wic tak e metody, ktre nie opieraj si na koncepcji qi. W chiskich publikacjach czsto tak e o jodze, medytacji zen, medytacji transcendentalnej, a nawet o europejskich wiczeniach relaksacyjnych, jak np. trening autogenny, mwi si jako o formach qigong. Wrd chiskich sztuk walki s i takie, ktre okrela si zwykle jako "systemy wewntrzne". Ich metody treningowe s jednoczenie pewnymi formami wicze qigong. Poniewa trening podstawowy w tych systemach mo na uzna za trening qigong, jaki sens miaoby wiczenie jeszcze qigong dodatkowo? Interesuj si qigong. Dlatego zainteresowaa mnie nauczana w Akademii Yiquan metoda zhan zhuang, o ktrej syszaem, e jest jedn z odmian qigong. Z drugiej strony

116

podobno yiquan odrzuca nawet samo pojcie qi. Czy zatem naprawd mog si u Pastwa nauczy qigong? Przy zao eniu bardzo szerokiej definicji, stanowica element yiquan metoda zhan zhuang mo e by uznana za odmian qigong. Natomiast rzeczywicie nasza metoda nie odwouje si do koncepcji qi. Wic przy zastosowaniu w szej definicji zhan zhuang to nie jest qigong. Uwa amy, e to czym si zajmujemy wykracza poza tradycyjne klasyfikacje, e jest to nowy etap w rozwoju chiskich sztuk walki i systemw wicze dla zdrowia. Czy brak teorii qi nie sprawia, e metoda ta jest mniej skuteczna od bardziej klasycznych odmian qigong np. gdy chodzi o wiczenie dla zdrowia? Przedstawiciele metody zhan zhuang w Chinach wskazuj na spostrze enia zwizane z efektami praktyki r nych form qigong, w tym wynikami bada porwnawczych. Metody qigong s bardzo r ne - r ne s formy wicze, r ne teorie, nawet interpretacje pojcia qi i zao enia dotyczce "przepywu qi". A jednoczenie okazuje si, e mimo tych wszelkich r nic, a nawet sprzecznoci w teoriach i metodach, osigane efekty, niezale nie od metody s w du ej mierze podobne. To skania do zastanowienia si, co w tych wiczeniach jest naprawd istotne, co przynosi efekty, a co mo na pomin. Elementy wsplne wikszoci tych wicze to przede wszystkim: relaks psychiczny w poczeniu ze stanem skupienia, koncentracji, stan pogody ducha, umiarkowany wysiek jednoczenie z wzgldnym relaksem fizycznym, pynny, gboki, niezakcony oddech.

Spenienie tych zasad umo liwia osignicie wikszoci efektw przypisywanych wiczeniom qigong. Metoda zhan zhuang od lat 50. XX wieku wykorzystywana jest w szpitalach i sanatoriach w Chinach, i mimo wzgldnej prostoty, braku zo onych praktyk z qi, okazuje si jedn z metod przynoszcych znakomite efekty terapeutyczne. By mo e metoda zhan zhuang umo liwia uzyskanie wikszoci korzyci zdrowotnych, ktre daj tradycyjne formy qigong. Jednak czy nie jest tak, e zagubione zostaj jakie efekty, ktre mogyby by osignite, przy wykorzystaniu bardziej tradycyjnych metod, opartych na koncepcjach zwizanych z "przepywem qi"? Mo na zao y, e adna metoda lub teoria nie jest absolutnie doskonaa. Zalet metody zhan zhuang jest to, e przynosi naprawd wiele korzyci, przy zastosowaniu stosunkowo prostych rodkw, a jest mo liwa do zaakceptowania praktycznie przez ka dego wspczesnego czowieka, podczas gdy bardziej tradycyjne odmiany qigong to dla wielu bzdury i zabobony. Dlatego uwa amy, e metoda zhan zhuang jest godna szerokiej popularyzacji. Ponadto w cigu kilkudziesiciu lat propagowania metody zhan zhuang w Chinach nie zostao stwierdzone, by powodowaa ona niepo dane skutki uboczne, podczas 117

gdy s one do powa nym problemem w przypadku tych bardziej skomplikowanych, tradycyjnych metod. By mo e niektre z tych tradycyjnych metod godne s gbszego zbadania. I takie badania s zreszt w Chinach prowadzone. Trudniej jednak poleca szerszemu ogowi co wok czego jest jeszcze wiele niejasnoci i kontrowersji. Dlatego propagujemy metod zhan zhuang, atw do zaakceptowania przez wspczesnego czowieka, a bardzo wartociow. A ja zetknem si z informacjami dotyczcymi yiquan, gdzie bya mowa o qi. Dlaczego tutaj czytam co innego? Twrca yiquan - Wang Xiangzhai, zacz naucza systemu pod t nazw w poowie lat 20. XX wieku. W tym czasie system ten wyranie r ni si od klasycznego xingyiquan, z ktrego si wywodzi, wci jednak posugiwa si wieloma klasycznymi pojciami. Std osoby, ktre nauczaj yiquan wedug przekazu ktrego z uczniw Wang Xiangzhai'a z tego wczesnego okresu posuguj si tymi pojciami. Jednak w kolejnych latach Wang Xiangzhai dokona wielu modyfikacji, zarwno w zakresie koncepcji, jak i metod. Uwa a si, e dojrza posta jego system uzyska w latach 40. Yiquan, ktrego nauczamy wywodzi si z tej pniejszej wersji i rozwinity zosta dalej przez sukcesora Wang Xiangzhai'a - mistrza Yao Zongxun. Tak wic to, czym si zajmujemy jest ju bardzo r ne od tego czego uczyli si uczniowie Wang Xiangzhai'a z wczesnego okresu rozwoju yiquan. Ponadto zdarzao si tak e w pniejszym okresie, e pobierali u Wang Xiangzhai'a nauki przedstawiciele tradycyjnych systemw sztuk walki lub qigong, ktrzy byli przywizani do tych klasycznych koncepcji. Bywao wic i tak, e gdy nauczali elementw yiquan, ktre poznali, dokonywali modyfikacji idcych w odwrotnym kierunku w stosunku do rozwoju gwnego nurtu yiquan. Yiquan, ktrym my si zajmujemy pochodzi z gwnej linii przekazu. Czy yiquan ma co wsplnego z hatha jog? W Chinach pewne wiczenia analogiczne do hatha jogi powstaway wczeniej ni zaistniay kontakty z kultur Indii o ktrych nam wiadomo. Niewtpliwe pewne praktyki trafiy do Chin z Indii wraz buddyzmem i wpyny na rozwj chiskich systemw wicze. W gruncie rzeczy nie zostao to jednak niemal zupenie udokumentowano, wic trudno powiedzie co wicej. Metody treningowe systemu yiquan wywodz si z bardziej klasycznych form wicze rozwinitych w Chinach, na ktre by mo e wpyny jakie metody zapo yczone z Indii. Niektre wiczenia pozycyjne stosowane w yiquan nasuwaj skojarzenia z asanami hatha jogi. Mo na powiedzie, e jest to w jakim stopniu co analogicznego. Trudno jednak mwi o bezporednich zwizkach. A gdybym mia wybiera pomidzy hatha jog, a yiquan, czym powinienem si kierowa?

118

Metoda zhan zhuang, stanowica element yiquan jest stosunkowo prosta, atwa do opanowania, mo liwa do wiczenia niemal zawsze i wszdzie. Jest zatem godna polecenia dla osb, ktre nie mog powici na nauk zbyt wiele czasu. Hatha joga wydaje si metod bardziej zo on, by mo e ciekawsz dla osb, ktrych nie interesuje sztuka walki, a chc powici nauce i wiczeniu cale ycie. Natomiast yiquan, jako cakowity system, oferuje tak mo liwo nieustannej nauki i rozwoju osobom, ktre interesuje tak e trening sztuki walki.

119

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN, A FILOZOFIA WSCHODU

ODPOWIEDZI NA PYTANIA Ostatnio zainteresowaem si nauk yiquan. Syszaem jednak, e yiquan powsta w wyniku krytyki tradycyjnej chiskiej filozofii. Czy naprawd tak jest? Szczerze mwic, zniechcioby mnie to do nauki yiquan, poniewa uwa am, e chiska filozofia jest bardzo wartociowa. Nauka jest czym co podlega nieustannemu rozwojowi i doskonaleniu. W myli ludzkoci istniej r ne nurty. Ka dy ma jakie osignicia. Na styku r nych idei pojawiaj si zwykle nowe, o ywcze prdy. Dzisiaj na Zachodzie spotyka si niestety do czsto osoby, ktre rozczarowane wasn tradycj, bezkrytycznie przyjmuj inne dogmaty i przesadnie idealizuj inne tradycje, ktrych tak naprawd nie znaj, czczc w gruncie rzeczy swoje fantazje na ich temat. Twrca yiquan - Wang Xiangzhai, by osob o bardzo krytycznym umyle. Przedstawiciele tradycyjnych szk wysoko oceniali zarwno jego wiedz, jak i umiejtnoci. Yiquan powsta wtedy, gdy silny by ju w Chinach wpyw kultury i nauki zachodniej. Tak jak my mo emy dostrzec niedostatki naszych paradygmatw w lustrze kultury Dalekiego Wschodu, podobnie przedstawiciele tamtych kultur dostrzegaj braki swojej wiedzy dziki konfrontacji z podejciem Zachodu. Wiele mo emy si od siebie nawzajem nauczy. Nonsensowne byoby negowanie dziedzictwa jednej kultury i bezkrytyczne "przejcie na drug stron". Yiquan nie oznacza odrzucenia tradycji, tego co w niej wartociowe. Yiquan to prba krytycznego spojrzenia na chiskie dziedzictwo, nowej oceny tego co w nim wartociowe, a co nie. Tak naprawd w praktyce yiquan bardzo czsto odwoujemy si do koncepcji klasycznej chiskiej nauki lub filozofii. Uwa amy, e sigamy w ni znacznie gbiej, ni ci, ktrzy bezkrytycznie powtarzaj egzotyczne slogany, tworzc tylko pozory wiedzy. Ale spotkaem si z takimi stwierdzeniami, e yiquan to tylko prosta fizyka, bez duchowoci, bez medytacji, bez czego gbszego. Takie stwierdzenia s z pewnoci wywoane brakiem wiedzy na ten temat. Oczywicie bardzo czsto, gdy mowa o pewnych kwestiach poruszanych w klasycznych teoriach, a przez niektrych niepotrzebnie interpretowanych w kategoriach mistycznych, czy tajemnych mocy, my wskazujemy na stosunkowo proste mechanizmy, dajce si wytumaczy na gruncie elementarnej fizyki. Tak si skada, e dawniej Chiczycy nie mieli pojcia o tej fizyce, ktrej uczymy si dzisiaj w szkole. Pewnymi pojciami posugiwali si w odniesieniu do kwestii mistycznych i religijnych, a a jednoczenie prbowali je odnosi tak e do kwestii bardziej praktycznych, poniewa nie mogli posu y si innymi. Nale y sobie z

120

tego zdawa spraw, by w sytuacjach, gdy pewne koncepcje atwo jest przeo y na jzyk wspczesnej nauki, nie gmatwa si niepotrzebnie w mistycyzm. Co nie znaczy, e uwa amy, e wszystko na wiecie daje si bardzo prosto wytumaczy, i e wspczesna nauka jest doskonaa. To nieporozumienie. Ale czy w yiquan stosuje si medytacj? Sowo medytacja pierwotnie odnosio si po prostu do rozmylania. Dzisiaj jednak, gdy mowa o medytacji, chodzi zwykle o rozmaite formy praktyk pochodzcych z Dalekiego Wschodu, anga ujcych w r ny sposb umys. Praktyki te s bardzo r norodne, opieraj si na r nych zasadach, r ne te s ich cele. Medytacja staa si wic pewnym "sowemwytrychem", oznaczajcym jednoczenie wszystko i nic. Z tego wzgldu posugujemy si nim niechtnie. Natomiast wykorzystanie pracy umysu jest najbardziej podstawowym elementem yiquan, majcym zastosowanie we wszystkich metodach treningowych. Na stronach Akademii Yiquan nie mogem znale informacji o doskonaleniu etycznym adeptw, a przecie jest to bardzo wa ne we wschodnich sztukach walki i zawsze mocno podkrelane. Mam wic wra enie, e yiquan to jest jaki styl dla chuliganw i bandytw. W Chinach mwi si: "Uczc si sztuki walki, przede wszystkim powiniene stara si by dobrym czowiekiem". To jest oczywiste. Uwa amy, e cige mwienie o czym, co powinno by oczywiste jest objawem obsesji. Normalni ludzie pragn przebywa wrd normalnych ludzi. W takim rodowisku osobie nie potraficej dostosowa si do oglnie przyjtych norm trudno bdzie znale miejsce. Normalny nauczyciel nie zaakceptuje ucznia, ktry nie potrafi zrozumie rzeczy najbardziej podstawowych. Czy dziki praktyce yiquan osign owiecenie? Yiquan nie jest praktyk religijn. Jego koncepcje i metody oczywicie odwouj si do niektrych teorii klasycznej chiskiej nauki i filozofii. Jest to bardzo pasjonujce zagadnienie. Yiquan jest jednak pewn nauk, dotyczc czowieka, jego mo liwoci, jest pewn drog poznawania siebie. Nie rocimy sobie natomiast najmniejszych pretensji do wskazywania absolutnych prawd. Nie chcemy wchodzi w kompetencje religii. Uwa amy, e osoby, ktre w sztuce walki szukaj substytutu religii, najpewniej maj du e problemy z sob. Mo emy mie tylko nadziej, e nie stan si one ofiarami toksycznych sekt. My natomiast oferujemy mo liwo ciekawej nauki (interesujce hobby), w tym zapoznania si z wieloma koncepcjami klasycznej chiskiej nauki i ich interpretacjami z punktu widzenia wspczesnej nauki, treningu dla poprawy samopoczucia, sprawnoci psychofizycznej, zdrowia, dla rozwoju umiejtnoci samoobrony.

121

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN, A SKUTECZNO W WALCE

ODPOWIEDZI NA PYTANIA Czy yiquan jest skuteczny jako sztuka walki wrcz? Uwa amy, e yiquan jest systemem pozwalajcym w stosunkowo krtkim czasie rozwin podstawowe umiejtnoci walki wrcz, a nastpnie doskonali je i uzupenia. Mo liwo rozwoju skutecznych umiejtnoci nie jest wic tutaj ograniczana. Nie bardzo rozumiem t odpowied. Czy to znaczy, e yiquan jest otwarty na zapo yczenia z innych styli? Yiquan jest systemem otwartym. Jego twrca powtarza zawsze, e nie istnieje granica w rozwoju sztuki walki. Nie oznacza to jednak, jak niektrzy bdnie sdz, e yiquan jest mieszank technik, czy innych elementw zaczerpnitych z r nych styli. Oczywicie yiquan jest otwarty tak e na takie bezporednie zapo yczenia, je eli oka si po dane. Jednak w wielu wypadkach mo e chodzi o modyfikacje systemu, ktre nie s zapo yczeniami, ale s zainspirowane przez kontakt z przedstawicielami innych systemw, s reakcj na nowe wyzwania. Taka otwarto systemu jest bardzo ciekawa, przypomina to nieco jeet kune do, ale czy nie sprawia to, e ka dy mo e robi co zupenie innego, tak e nie bdzie wiadomo czy to yiquan, czy nie? Podstaw yiquan jest wykorzystanie aktywnoci mentalnej w treningu oraz czne zastosowanie kilku specyficznych grup metod treningowych: zhan zhuang (wiczenia wzgldnie statyczne, w ktrych zaczynamy rozwija percepcj ciaa, ruchu, siy), shi li (wiczenia powolnym ruchu, w ktrych t percepcj jeszcze bardziej rozwijamy i "testujemy") i fa li (wiczenia dynamiczne, "eksplozywne", wrd ktrych s m.in. uderzenia doni, pici, okciami, gow, barkiem, biodrem, kolanem, kopnicia, a tak e szarpnicia majce na celu wpywanie na rwnowag przeciwnika, zmiany kierunku jego akcji, otwarcie jego obrony itp.), tui shou (wiczenia z partnerem, w wersji podstawowej stanowice rodzaj shi li z partnerem, a nastpnie zmieniajce si w co przypominajcego rodzaj uproszczonego sparingu zapaniczego, mamy te wariant z u yciem uderze) i san shou (trening wolnej walki, z wieloma wiczeniami uzupeniajcymi oraz r norodnymi wariantami sparingw od prostych, zadaniowych do bardziej swobodnych, w zale noci od potrzeb i poziomu wiczcych z u yciem sprztu ochronnego lub bez). W yiquan wszystkie te metody treningowe wzajemnie si ze sob wi i uzupeniaj, stanowic pewien spjny system. To jest pewne jdro systemu. Natomiast konkretne rozwizania, czy dodatkowe metody treningowe mog by r ne w r nych szkoach/odmianach yiquan, a nawet u zaawansowanych przedstawicieli tej samej szkoy. Yiquan z zao enia kadzie nacisk na

122

indywidualny rozwj, a nie na narzucanie sztywnych schematw. Oczywicie by mc podchodzi do systemu kreatywnie potrzebny jest najpierw pewien poziom jego zrozumienia. Pocztek drogi, to zatem nauka dla zrozumienia zasad i opanowania charakterystycznych dla yiquan umiejtnoci. Podoba mi si to, e yiquan kadzie taki nacisk na wiczenia z partnerem, wiczenia na tarczach, na worku, sparingi. Jednak te wiczenia w staniu, w powolnym ruchu nie przekonuj mnie. Nie rozumiem dlaczego nie mo na ich pomin, a zaj si konkretami? Obecnie jest wiele szk sportw walki, gdzie nacisk kadzie si na "konkrety", czyli du o wicze z partnerem, sparingi, tarcze, worki itp. Popularny jest boks, kick-boxing, boks tajski, r ne systemy mieszane. Jednak prosz zwrci uwag, e tam trening nigdy nie ogranicza si do tych "konkretw", a obejmuje zawsze wiele wicze rozwijajcych atrybuty fizyczne, a czsto tak e wiczenia odnoszce si do psychiki (relaks, koncentracja, wizualizacja wzmacniajca skuteczno wicze). Nie mo na tego wszystkiego odrzuci i ograniczy si do samych sparingw. Podobnie jest w yiquan. Nie mo na ogranicza si do wiczenia sparingu. Nie mo na te wyeliminowa treningu podstawowego yiquan i zastpi go tylko typowym dla innych systemw treningiem atrybutw fizycznych. W ten sposb nie zostaoby wiele z tego co istotne w yiquan, co stanowi jdro tego systemu. W zasadzie rozumiem. Ale co waciwie daj te dziwne wiczenia? Rzeczywicie wiczenia takie nie s spotykane w popularnych dyscyplinach sportu, w tym w sportach walki, natomiast w chiskich sztukach walki nie s zwykle wykorzystywane w a tak szerokim zakresie i nie s tak rozwinite jak w yiquan. O tym co te wiczenia daj mo na napisa wiele ksi ek, a jednoczenie mo e to by pole dla ciekawych bada. Tutaj sprbujemy w du ym skrcie omwi niektre aspekty tego zagadnienia. wiczenia zhan zhuang (wzgldnie statyczne) i shi li (w powolnym ruchu), cho wydaj si tak nietypowe, pozwalaj midzy innymi efektywnie rozwija zdolnoci motoryczne (np. sia, wytrzymao, szybko, zwinno, koordynacja ruchowa, gibko). Dowodzi tego kilkadziesit lat praktyki oraz wyniki nielicznych jeszcze bada dotyczcych podobnych zagadnie. Bdziemy starali si stopniowo przedstawia w naszym serwisie wyniki bada, artykuy traktujce na ten temat, linki do informacji zamieszczonych w sieci. Mamy te nadziej, e rodowiska naukowe specjalizujce si w zagadnieniach kultury fizycznej, wkrtce bardziej zainteresuj si tymi metodami treningu i powa nych bada bdzie wicej. Ale czy metody te s w tym zakresie skuteczniejsze od typowych stosowanych obecnie form treningu? Nie mo emy tak twierdzi. Uwa amy, e metody wspczesnego sportu s bardzo wartociowe, s one zreszt stale doskonalone. Przekonani jestemy, e jeli chodzi o

123

zdolnoci motoryczne, to podstawowe metody yiquan s szczeglnie cenne w zakresie doskonalenia koordynacji ruchowej, w tym na bardzo gbokim i subtelnym poziomie. Przy czym mwimy teraz tylko o pewnym aspekcie tych wicze. Uwa amy, e by waciwie wyjani znaczenie tych wicze, nie mo na ich rozpatrywa w oderwaniu od caoci systemu i powizania z kolejnymi formami wicze. Na czym wic waciwie polega ten sposb treningu? Takie nieruchome stanie, albo powolne ruchy nie robi wra enia szczeglnie skutecznej metody wicze. Mo e dla relaksu, dla koncentracji, ale trudno dostrzec w tym co wicej? Pewien relaks, a jednoczenie stan skupienia, s rzeczywicie najbardziej podstawowymi wymogami wicze zhan zhuang i shi li. Ale to jest tylko punkt wyjcia, co elementarnego. Zasad jest jednoczesne zaanga owanie psychiczne i fizyczne. Dzi w wyczynowym sporcie zaczyna si do pracy mentalnej podczas treningu przywizywa coraz wiksz wag. Nie powinno to zatem by uwa ane za co dziwnego. Po prostu specyfik yiquan jest szczeglny nacisk na to zagadnienie. Uprawiajcy yiquan pracuje przede wszystkim nad doskonaleniem wyczucia ciaa, ruchu, rwnowagi, siy, energii. Najpierw robimy to w sytuacjach mo liwie prostych, std wiczenia statyczne, czy wzgldnie statyczne (poniewa faktycznie pracujemy w nich nad wiadomoci bardzo subtelnych ruchw i zmian). A wcale nie jest to atwe, gdy uwaga musi obejmowa cale ciao jednoczenie. Pamitajmy, e w walce musimy by skupieni, ale nasza uwaga musi obejmowa cae ciao i otoczenie (zwaszcza naszego przeciwnika). Tylko wtedy mo emy skutecznie i szybko reagowa. Ograniczenie uwagi do jakiej czci koczy si zwykle tym, e nie zauwa amy akcji, ktra bya skierowana gdzie indziej. Std nacisk na caociowo uwagi we wszystkich wiczeniach yiquan, poczynajc od tych najbardziej podstawowych, podczas ktrych staramy si zdawa sobie spraw, jak w tym samym momencie wsppracuj wszystkie czci ciaa, jakie wykonuj ruchy, w jakich kierunkach dziaaj siy, ktre s siami gwnymi, a ktre uzupeniajcymi. Tak percepcj przenosimy od sytuacji niemal statycznych do powolnych ruchw i do ruchw dynamicznych. Ruchy pocztkowo s proste, pniej bardziej zo one, a czymy je w swobodnie zmieniajcej si kolejnoci, potem swobodnie modyfikujemy (odpowiednik adaptacji do zmieniajcych si sytuacji w wiczeniach sparingowych z partnerem - tui shou i san shou). W ten sposb od pozornie dziwacznych wicze podstawowych, idc krok po kroku, dochodzimy do czego, co przypomina czasem do zudzenia boksersk walk z cieniem, z tym, e z u yciem tak e okci, gowy, barkw, bioder, kolan i kopni, a czsto rwnie zawiera pewne niekiedy pynne, a niekiedy gwatowne ruchy, ktre dla przygodnego widza obserwujcego wiczenie mo e s mniej zrozumiale, ale odnosz si zwykle po prostu do sytuacji grapplingowych w stjce.

124

Rozumiem, e czucie jest wa ne, e praca mentalna mo e pomc w doskonaleniu technik, ale dlaczego robi to w wiczeniach zhan zhuang, a nie od razu np. przy treningu uderze? wiczenia podstawowe s jednoczenie proste i wielofunkcyjne. Innymi sowy to nie jest tak, e np. do wicze uderze pici mamy jakie wiczenia wstpne, a do uderze okciem inne, do uderze gow jeszcze inne, i jeszcze inne stanowice podstaw dla rzutw, czy obale i tak dalej. Podstawy dla tego wszystkiego s zintegrowane praktycznie w jednym wiczeniu z kilkoma wariantami. Praca mentalna wymaga stopniowej nauki, tak jak i zwyke opanowanie umiejtnoci ruchowych. Yiquan proponuje rwnoleg prac nad tymi dwoma aspektami. W prostym ruchu (a w najprostszym przypadku bdzie to sytuacja bliska statycznej, czyli zhan zhuang) zaczynamy od prostej pracy mentalnej. Gdy robimy w tym zakresie postpy, atwo jest przechodzi do coraz bardziej zo onych sytuacji, zarwno jeli chodzi o ruch, jak i prac wiadomoci. Wwczas w tych wiczeniach bardziej zaawansowanych jestemy w stanie lepiej czu co robimy i jak mo emy zareagowa, zachowujc gotowo do dowolnych zmian, do u ycia r nych czci ciaa, do zadziaania si w dowolnym punkcie w rozmaite sposoby. Jest to taka totalna czujno, gotowo do podjcia dziaania lub zmiany dziaania stosownie do sytuacji, ktra za chwil mo e si zmieni w nieprzewidziany sposb. Szybko reagujemy, a gdy akcja zostaje podjta mamy dobre wyczucie tego co robimy. Podobno podstawowe wiczenia yiquan pozwalaj zwikszy si? Trudno w to uwierzy. wiczenia zhan zhuang szczeglnie anga uj tak zwane minie antygrawitacyjne - te odpowiedzialne za utrzymanie pozycji ciaa, uczc jednoczenie wyeliminowania niepotrzebnego napicia mini, ktrych wykorzystanie w tym celu jest zbdne i ich funkcja powinna by inna. Jednoczenie jednak te inne minie nie s przesadnie rozlunione, ale znajduj si w stanie pewnego pobudzenia, gotowe do natychmiastowego skurczu, ulegajc nieustannie minimalnym skurczom i rozkurczom, o stopniowo (w miar praktyki) coraz wy szej czstotliwoci. Trudno znale odpowiednik takiego wiczenia w typowych metodach sportowych. Mo na wiczenia te uzna za izometryczne, jako e dugo minia nie zmienia si znaczco. Jednak stosowane obecnie wiczenia izometryczne polegaj na utrzymywaniu maksymalnego napicia przez kilka sekund. Tymczasem w przypadku zhan zhuang we wczesnym etapie treningu napicia s bardzo minimalne. Mog wwczas trwa kilka sekund. Stopniowo czas trwania napicia zmniejsza si (do uamkw sekundy) a jego amplituda mo e wzrosn, jednak wci bardziej zaanga owane powinny by minie antygrawitacyjne - odczuwa si przede wszystkim intensywn prac gbszych partii mini, bli ej krgosupa, bli ej koci.

125

Tym niemniej minie "zewntrzne" te podlegaj wiczeniu i daje si zaobserwowa wzrost siy. Informacje podawane przez chiskich ekspertw mwi o zwikszeniu liczby wkien miniowych zaanga owanych w prac. Dobrze byoby, gdyby przeprowadzono wicej bada wicze typu izometrycznego przy zastosowaniu mniejszych napi, a zamiast tego wikszych czstotliwoci skurcz-rozkurcz. Byoby to pomocne w lepszym wyjanieniu tego aspektu wicze zhan zhuang. Efekty wicze zbli onych do shi li (dugotrwaa praca izotoniczna przy stosunkowo maym napiciu) w zakresie rozwoju siy zostay do szeroko udokumentowane w odniesieniu do taijiquan (przyrost siy mniejszy ni w przypadku typowego treningu ukierunkowanego na jej rozwj, ale wyrany). Proponuj wic zapoznanie si z materiaami na ten temat. Poniewa podstawowe wiczenia shi li opieraj si na podobnej zasadzie, wyniki mo na odnie tak e do yiquan. Przy czym specyfik bardziej zaawansowanego shi li jest poczenie dugiego, powolnego ruchu, przy wzgldnie stabilnym maym napiciu, z nastpujc w ka dym punkcie ruchu minimaln oscylacj podobn do tej o ktrej mwilimy przy wiczeniach zhan zhuang (jej amplituda te stopniowo mo e rosn). A wic mamy tu kolejne pole dla dalszych bada. Ponadto, w praktyce sia to nie tylko kwestia siy mini jako takiej. Efektywnie dziaajca (oddziaujca na przeciwnika) sia, czy przenoszona energia, to tak e kwestia odpowiedniej koordynacji i tak zwanej struktury ciaa (wzajemny ukad pomidzy poszczeglnymi czciami ciaa i odpowiednie zaanga owanie partii miniowych, w momencie dziaania siy na przeciwnika). Pracujemy nad tym we wszystkim metodach treningowych, a zhan zhuang stanowi do tego podstaw. Osoby, ktre na pocztku lekcewa zhan zhuang, pniej gdy musz nad tym pracowa w bardziej zaawansowanych formach wicze same zauwa aj, e wiczenia najprostsze pozwalaj najlatwiej osign po dane efekty. Jeli zatem te metody mog su y rozwojowi siy i innych zdolnoci motorycznych, czy to znaczy, e nie wykorzystuje si typowych dla innych sztuk i sportw walki wicze? Odmiana yiquan ktr reprezentujemy jest najbardziej otwarta na osignicia wspczesnej nauki i docenia warto nowoczesnej metodyki sportowej. Dlatego "klasyczne" metody yiquan staramy si uzupenia o typowy trening sportowy. Poniewa jednak wiemy, e te nasze metody przynosz w du ej mierze efekty tego samego typu, co typowy trening sportowy, a jednoczenie oferuj mo liwoci nie spotykane w takiej skali w innych formach treningu, koncentrujemy si przede wszystkim na naszych specyficznych metodach. Mwi si, e yiquan nie uczy technik. Czy z tego nie wynika, e przedstawiciel yiquan w walce po prostu chaotycznie macha koczynami, a nie stosuje umiejtnoci technicznych? Oczywicie, e tak nie jest. Oczywicie nie nale y patrze na yiquan jako na system technik do zastosowania na zasadzie: "w tej sytuacji zastosuj tak technik, a gdy przeciwnik 126

zrobi to, to ja wykorzystam tak technik". Walka nie daje si sprowadzi do takich schematw. Takie wyobra enie o walce mo e mie tylko laik. Walka to dynamiczny ukad, w ktrym wystpuj nieoczekiwane zmiany, potrzebna jest wic zdolno adaptacji. Dlatego mwimy, e w yiquan nie stosuje si cile ustalonych schematw technicznych. Yiquan opiera si bardziej na wykorzystaniu w r nych sytuacjach podstawowych zasad, ni cile okrelonych technik. Nie znaczy to, e yiquan jest nietechniczny lub chaotyczny. Oznacza to tylko, e staramy si by jak najmniejsza liczba zasad-metod dala si stosowa w jak najwikszej liczbie mo liwych sytuacji. Trudno to wszystko wyjani w kilku zdaniach, bo normalnie uczymy si tego przez du szy czas, od rzeczy podstawowych do zaawansowanych. Podamy jednak pewien przykad, ktry powinien pozwoli w pewnym minimalnym stopniu uwiadomi sobie t zasad. Wemy na przykad cztery podstawowe wiczenia uderze: zhiquan (prosty), hengquan (sierp), zuanquan (hak do gry), zaiquan (hak do dou). Te cztery uderzenia nie s okrelonymi technikami "do stosowania", a tylko wiczeniami pozwalajcymi pracowa nad efektywn prac caego ciaa, waciw koordynacj i sposobem generowania siy uderze w czterech "skrajnych" sytuacjach. Po zrozumieniu i opanowaniu zasad na ktrych si te wiczenia opieraj mo liwe s niezliczone modyfikacje, zmieniaj si paszczyzny uderze, kty ugicia okcia w momencie uderzenia itp. Czasem hak, czy sierp zaczyna przypomina cios prosty, czasem prosty staje si hakiem, czasem to bardziej sierp, czasem bardziej hak, bli ej, dalej, krtszy, du szy. Wiele mo liwoci, ale nie musimy rozbija nauki na kilkadziesit "technik". Wystarczy, e adept pozna i opanuje zasady wicze podstawowych i bez trudu bdzie mg eksperymentowa i adaptowa je do zmieniajcych si sytuacji. Czy na zajciach yiquan naucz si skutecznej samoobrony na ulicy? Nauka yiquan pozwala przede wszystkim rozwija atrybuty motoryczne (np. sia, szybko - w tym w du ej mierze sia i szybko zwizane z poziomem koordynacji), psychomotoryczne (np. wyczucie ciaa, jego ruchu, siy, energii, szybko reakcji) i czysto psychiczne (np. odwaga) oraz umiejtnoci efektywnej reakcji na zmieniajce si sytuacje w kontakcie z przeciwnikiem, rozwijana m.in. w r nych formach sparingw. To niewtpliwie znacznie zwiksza szanse wyjcia cao z sytuacji krytycznych. Czy yiquan uczy walki w parterze? Yiquan jest systemem otwartym. Jednak jak dotd przedstawiciele yiquan (jak i wielu innych sztuk i sportw walki) nie zajmowali si w zasadzie zagadnieniem walki w parterze. Skoro yiquan jest systemem otwartym, to czy mo na liczy na to, e w Akademii Yiquan zagadnienie walki w parterze zostanie uwzgldnione? Podstawow misj Akademii Yiquan na obecnym etapie jest jak najpeniejsze przekazanie, bez przekama, tego czego naucza mistrz Yao Chengguang, czoowy przedstawiciel gwnej linii przekazu tego systemu. Chcemy mie jak najlepsz baz dla 127

dalszego rozwoju, mo liwie najlepiej opanowa zasady yiquan i specyficzne dla tego systemu umiejtnoci. Zakadamy wic, e osoby zaawansowane w yiquan, ktre dobrze opanuj zasady tego systemu, bd otwarte na r norodne poszukiwania, dotyczy to tak e m.in walki w parterze, zagadnienia samoobrony na ulicy, walki broni itp. Jestemy otwarci na wspprac z innymi systemami i przewidujemy organizacj dodatkowych szkole dla naszych zaawansowanych adeptw i instruktorw. Wszyscy ci z uczniw Akademii, ktrzy maj takie zainteresowania i odczuwaj tak potrzeb, mog rwnolegle uczy si innych sztuk i sportw walki. Niektrzy mog nauk innych systemw traktowa jako uzupenienie. Dla innych yiquan mo e stanowi uzupenienie nauki systemu na ktrym si koncentruj. Na przykad w Japonii w wikszoci szk karate kyokushin wykorzystuje si uzupeniajco metody treningowe yiquan. Ta tendencja dociera ju tak e do Polski. Czy przedstawiciele yiquan zademonstrowali swoje umiejtnoci w kontakcie z przedstawicielami innych sztuk i sportw walki, czy wzili udzia w jakich turniejach? Twrca yiquan - Wang Xiangzhai odby wiele pojedynkw z przedstawicielami r nych sztuk walki, nie tylko chiskich, ale rwnie z japoskimi przedstawicielami judo i jiu-jitsu oraz z europejskimi bokserami. W wielu takich pojedynkach udzia brali jego uczniowie. Uczestniczyli oni tak e w turniejach walki w Chinach, w tym turniejach zapasw shuai-jiao (wiczc rwnolegle yiquan i shuai-jiao) oraz w turniejach boksu. Zdobywali medale, czsto zajmowali pierwsze miejsce. Pomylne wyniki pojedynkw z utytuowanymi europejskimi bokserami, ktrzy docierali do Chin, sprawiy, e w latach 30. Wang postanowi stworzy dru yn, ktra miaa odby wiatowe tournee, uczestniczc w walkach bokserskich w Europie i Ameryce. Cao sponsorowa mia jeden z bankierw z Szanghaju. Niestety sytuacja polityczna (konflikty pomidzy parti nacjonalistyczn i komunistyczn, oraz agresja Japonii) sprawia, e wycofa swoj ofert i pomysu nie zrealizowano. Po wycofaniu si Japoczykw, poniewa sytuacja polityczna bya niestabilna, Pekin zosta opanowany przez gangi uliczne. Wiadomo, e przedstawiciele yiquan, w obronie zwykych mieszkacw, wielokrotnie uczestniczyli w walkach z tymi gangami. Nastpne 30 lat to okres bardzo trudny dla yiquan, gdy nie mo na byo kompletnego systemu otwarcie propagowa, nie mwic ju o jakichkolwiek turniejach. Oficjalnie uprawiana bya tylko tak zwana wersja zdrowotna (metoda zhan zhuang), a tylko niewielkie grupki zaufanych osb wiczyy waciwy yiquan w tajemnicy. Sytuacja zacza si stopniowo zmienia po zakoczeniu tak zwanej rewolucji kulturalnej, czyli pod koniec lat 70. Wtedy nastpca Wang Xiangzhai'a - Yao Zongxun mg wrci do Pekinu i otwarcie

128

naucza. Wtedy te chiskie wadze sportowe skieroway do niego trenerw r nych dyscyplin sportu, ktrzy mieli za zadanie pozna podstawowe metody treningowe yiquan i zaadaptowa je do swoich potrzeb. Yao wybra te z modszego pokolenia uczniw tych najbardziej obiecujcych, wrd ktrych byli m.in. jego synowie Yao Chengguang i Yao Chengrong, Cui Ruibin, Liu Pulei, Peng Zhendi i Wu Xiaonan, i podda ich wyjtkowo intensywnemu treningowi pod ktem walki. Na przeomie lat 70. i 80. zaczto w Chinach rozwija konkurencj sportow san shou (sanda). W roku 1982 wadze sportowe zatwierdziy regulamin walk sportowych i odby si eksperymentalny oglnokrajowy turniej. Yao Chengguang ci ko znokautowa swojego przeciwnika. Chocia nie wykona adnej niedozwolonej akcji, zabroniono mu udziau w jakichkolwiek zawodach san shou (sanda). Jednoczenie do regulaminu wprowadzono poprawk, zakazujc uderze seriami na gow. W jednym z kolejnych eksperymentalnych turniejw (zanim zaczto rozgrywa oficjalne mistrzostwa Chin, co miao miejsce w 1989 roku) zwycizc zosta Peng Zhendi. W ostatnich latach notowano zwycistwa przedstawicieli yiquan na zawodach w Pekinie i w prowincji Henan. Zawodnicy yiquan zdobyli te medale w konkurencji lei tai (san shou rozegrane zostao na platformie umieszczonej nad wod) w Pierwszych Mistrzostwach Chin w Tradycyjnym Wushu w 1999 roku. Chiscy przedstawiciele yiquan nie startowali w innych formuach walk, poniewa w Chinach nie s one rozgrywane. Dopiero niedawno rodowisko brazylijskiego jiu-jitsu w Pekinie zaczto organizowa tak zwane konferencje mixed martial arts (pierwsza odbya si w padzierniku 2003 roku). A dlaczego nie startuj w turniejach poza Chinami? Wrd wiczcych yiquan w Chinach du a cz robi to amatorsko, hobbystycznie. Trudno oczekiwa od nich odpowiedniego przygotowania do udziau w turniejach na najwy szym poziomie, gdzie startuj ludzie zajmujcy si tym zawodowo. Poza tym, niezale nie od poziomu, kwestie finansowe praktycznie wykluczaj mo liwo wyjazdw na jakiekolwiek turnieje. Druga grupa, to modzi ludzie, ktrzy do szk yiquan trafiaj na krtkie, intensywne szkolenia, rzdu kilku miesicy. Po ich ukoczeniu i uzyskaniu dyplomu staraj si o przyjcie do policji lub wojska (ochotnicza su ba zasadnicza), gdzie jest wielu kandydatw na miejsce, wic taki dyplom jest pewnym atutem, bd rozpoczynaj prac w ochronie (zatrudnienie odpowiadajce w naszych realiach np. stra nikowi w supermarkecie, czy portierowi przy bramie zakadu pracy), gdzie taki dyplom jest podstawowym wymogiem. Zarwno poziom umiejtnoci jak i kwestie finansowe wykluczaj mo liwo i sens ich startu w turniejach.

129

Wreszcie trzecia grupa, to ludzie zdolni, ktrzy dysponuj rodkami (zwykle w gr wchodz po yczki od rodziny i znajomych, bd karkoomne prby poczenia treningu full time z jak prac) na du sz intensywn nauk (rzdu minimum 2-3 lat). S to kwoty tego rzdu (w proporcji do typowych zarobkw), jakie na Zachodzie paci si za studia. Po 2-3 latach mog reprezentowa poziom, ktry umo liwia im sukcesy w zawodach san shou, i to mimo tego, e wikszo ich treningu nie jest podporzdkowana reguom tych zawodw, a przeciwnikami s zawodnicy specjalizujcy si w treningu pod takie reguy. Tacy przedstawiciele yiquan, po 2-3 latach treningu zostaj zwykle asystentami w swoich szkoach, a pniej instruktorami, i powoli spacaj dugi zacignite na nauk. Trudno im nawet myle o sfinansowaniu wyjazdu na jakikolwiek turniej za granic. Szkoy yiquan nie otrzymuj dotacji, poniewa te przeznaczone s na rozwj nurtu tak zwanego sportowego wushu (konkurencje form oraz standardowego san shou). Zawodnik yiquan, nawet startujcy w zawodach san shou jest na gorszej pozycji, poniewa sam finansuje swoj nauk, oszczdzajc nawet na jedzeniu, czsto z trudem czc trening i prac, podczas gdy zdolny (wybrany w wyniku selekcji) ucze klubu sportowego wushu mo e korzysta ze stypendiw i skoncentrowa si na treningu, i to dokadnie ukierunkowanym na uczestnictwo w zawodach o okrelonych reguach, co daje mu przewag w tym zakresie. Oczywicie wyr niajcy si w zawodach san shou przedstawiciel yiquan te mo e zosta przyjty do takiego klubu, czy szkoy sportowej i korzysta z takich samych udogodnie. Wiele byo takich przypadkw. Jednak wtedy zostanie poddany standardowemu treningowi sportowego san shou i mae s szanse, eby pozosta mu czas, by choby dodatkowo uprawia yiquan. Wtedy trudno ju uzna go za przedstawiciela yiquan. A zawodnicy yiquan poza Chinami? Yiquan do niedawna poza Chinami by niemal nieznany. W drugiej poowie XX wieku tylko pojedynczy przedstawiciele trafiali do Hongkongu (wwczas kolonia brytyjska), na Tajwan, do Japonii, czy do USA. Przy czym niekoniecznie reprezentowali oni najwy szy poziom, i zwykle byli przedstawicielami wczesnej wersji yiquan, ktr w wietle dalszego doskonalenia tego systemu przez jego twrc Wang Xiangzhai'a uwa amy za mniej dojrza. Nawet gdy kto na Zachodzi uczy yiquan, czsto byy to tylko jego podstawowe metody treningowe, a nie kompletny system. Do USA trafi wariant kong jin (empty force), ktry rozwin si w kierunku wrcz odwrotnym w stosunku do gwnego nurtu yiquan. Prawdziwy wzrost zainteresowania yiquan na Zachodzie, to dopiero kwestia ostatnich kilku lat. Przy czym du a cz osb, ktre podejmuj nauk, zainteresowana jest bardziej aspektem "medytacyjnym" i zdrowotnym tego systemu. Nawet jeli zainteresowane s one kwesti samoobrony i walki, to czsto s to ju osoby w rednim wieku, ktrych stan zdrowia i warunki fizyczne nie pozwalaj na rozpoczcie wyczynowego treningu pod ktem udziau w turniejach. Bywaj to te cakiem czsto osoby, ktre odnosiy ju wczeniej sukcesy w

130

sportach walki, ale gdy do nas trafiaj s ju w wieku "emerytalnym" z punktu widzenia wyczynowego sportu. Wrd adeptw stosunkowo mao jest takich, ktrzy s w odpowiednim wieku, dysponuj odpowiednimi predyspozycjami i stanem zdrowia, by mogli kwalifikowa si do wyczynowego wspzawodnictwa. Specyfika treningu yiquan, pozorna dziwaczno jego gwnych metod treningowych, sprawiaj, e nie przyciga on raczej, przynajmniej jak ba razie, tych, ktrzy stanowiliby najlepszych kandydatw do treningu ukierunkowanego na wyczyn. Mamy nadziej, e z czasem nasze metody przestan by traktowane jako egzotyczne dziwactwo i ta sytuacja si zmieni. Wtedy atwiej bdzie nam wykaza warto tych metod tak e poprzez udzia we wspzawodnictwie sportowym. Skoro jednak w yiquan nie wiczy si parteru, czy tacy zawodnicy, nawet na bardzo wysokim poziomie mieliby szanse w turnieju, gdzie zasady obejmuj tak e walk w parterze i gdzie wystpuj zawodnicy wyspecjalizowani w walce w parterze? Trudno sdzi, ze kto, kto zupenie nie ma pojcia o parterze, mgby mie jakiekolwiek szanse w walce w parterze z kim, kto si w tym specjalizuje. Jestemy przekonani o wartoci metod yiquan, w tym ich adaptowalnoci do zmiennych sytuacji, jednak nie uwa amy, by by to system absolutnie doskonay. aden system nie jest absolutnie doskonay. Twrca yiquan mawia, ze nie istnieje ostateczna granica w rozwoju sztuki walki. Na yiquan skadaj si metody podstawowe oraz trening walki. Nie mo na rozwin praktycznych umiejtnoci bez treningu walki. W yiquan trening walki koncentruje si na uderzaniu (przy pomocy wielu czci ciaa) w poczeniu z czym, co do pewnego stopnia przypomina grappling w stjce. To wpywa na ksztat koncepcji i metod yiquan. Parter jest zupenie innym zagadnieniem, gdzie tych koncepcji nie da si atwo przenie. Uwa amy zatem, e zawodnik yiquan o odpowiednich warunkach i predyspozycjach, i dobrze wyszkolony, powinien sobie bardzo dobrze radzi w stjce, i lepiej od typowych uderzaczy radzi sobie z prbami sprowadzenia do parteru. Jednak by mc z powodzeniem wystpowa na turniejach mixed martial arts musiaby trenowa tak e walk w parterze, czyli na przykad czy yiquan z brazylijskim jiu jitsu. Czy organizowane s w ogle jakie zawody wewntrzne, dla zawodnikw yiquan? Dopiero pod koniec lat 70. yiquan mg by w Chinach otwarcie nauczany. Przy czym pierwsza oficjalna organizacja - Pekiskie Towarzystwo Badawcze Yiquan (komrka wewntrz Pekiskiego Zwizku Wushu), powstaa dopiero w 1985 roku. Szkoy yiquan mistrzw Yao Chengguang, Yao Chengrong i Cui Ruibin zaczy oficjalnie dziaa (rwnie jako komrki wewntrz Pekiskiego Zwizku Wushu) okoo 1994 roku. W 1997 roku pod patronatem Chiskiego Zwizku Wushu odbya si pierwsza konferencja yiquan zorganizowana przez Pekiskie Towarzystwo Badawcze Yiquan, przy finansowym wsparciu

131

Towarzystwa Yiquan z Hongkongu. Udzia w niej wzili przedstawiciele r nych gazi yiquan z Chin i Japonii. Dyskusja dotyczya 3 zagadnie: wprowadzenia systemu stopni zaawansowania w yiquan, regulaminu zawodw yiquan w konkurencji tui shou, regulaminu zawodw yiquan w konkurencji san shou.

Zr nicowanie odmian yiquan sprawio, e do dzi nie zostay ustalone jednolite wymogi na stopnie. Pierwsze eksperymentalne zawody san shou odbyy si w 1998 roku. Jak dotd Chiski Zwizek Wushu nie wyrazi zgody na zorganizowanie kolejnych. Eksperymentalne zawody w konkurencji tui shou odbyy si dwukrotnie: w 2000 roku, i po modyfikacji regulaminu w 2002 roku. Poza Chinami, o ile nam wiadomo, tylko jedna szkoa yiquan we Francji zacza rozwija konkurencje sportowe yiquan w wersji tui shou i san shou. Odbywa si to w kierunku niezale nym od opinii chiskich ekspertw yiquan. W Polsce natomiast planujemy rozwj konkurencji tui shou i san shou w yiquan, zgodnie ze wskazwkami najwikszych chiskich ekspertw tego systemu. Organizowanie takich zawodw bdzie miao sens, gdy powstanie wicej orodkw yiquan w naszym kraju. Wraz ze wzrostem liczby wiczcych liczymy na napyw kandydatw w odpowiednio modym wieku i predyspozycjach umo liwiajcych selekcj do grup wyczynowych. Zakadamy, e zawodnicy yiquan bd prbowali swoich si tak e w innych formuach, w zawodach innych organizacji. Zapraszamy do wsppracy kluby, trenerw, instruktorw i wszystkich zainteresowanych rozwojem yiquan.

132

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - AKTYWNO MENTALNA

Nazwa systemu yiquan (yi - umys, quan - pi) jednoznacznie wskazuje jak wa n w tym systemie pozycj zajmuje wykorzystanie umysu, aktywnoci mentalnej w treningu. R ne formy wizualizacji, zwikszajce efektywno treningu wykorzystywane s zarwno w trakcie wicze pozycyjnych zhan zhuang, w powolnym ruchu - shi li i dynamicznych - fa li. Formy aktywnoci mentalnej (yinian huodong) wykorzystywane w wiczeniach jianshen zhuang (tzw. pozycje zdrowotne) su y maj przede wszystkim osigniciu stanu relaksu (fangsong) i wyciszenia (ru jing). Natomiast te stosowane w jiji zhuang (pozycje bojowe) pozwalaj rozwin koordynacj umysu i ciaa, wiadomo siy, energii ciaa (okrelanej w systemach wewntrznych nei jin) i umiejtno efektywnego posugiwania si ni, szczeglnie umiejtno eksplozywnej emisji siy (fa li lub, posugujc si tradycyjn terminologi - fa jin), szybko reakcji, a tak e odwag. Te bardziej zaawansowane formy yinian huodong zostan opisane w jednym z kolejnych wyda magazynu "wiat Neijia". Tym razem zajmijmy si podstawami, czyli zagadnieniem fangsong i ru jing. Relaks jest podstaw efektywnoci w sztuce walki. Nadmierne napicie przeszkadza zarwno w osigniciu du ej szybkoci ruchu, jak i rozwiniciu penej dynamicznej siy. Warunkiem efektywnego u ycia ciaa jest koordynacja zmian pomidzy rozlunieniem i napiciem r nych grup mini, niemo liwa, gdy nie posiadamy umiejtno relaksu. Rozlunienie nie jest zatem celem samym w sobie. Mistrz Yao Chengguang mawia: "Rozlunienie jest po to, by si lepiej napi". By zaawansowane formy aktywnoci mentalnej (te wykorzystywane w jiji zhuang) byy efektywne, umys powinien znajdowa si w stanie gbokiego wyciszenia, nie rozpraszany natokiem myli. Dlatego w pierwszej fazie nauki du y nacisk kadzie si na "wejcie w cisz" (ru jing) lub "pozbycie si chaotycznych myli" (paichu zanian). Podstawowe formy aktywnoci mentalnej o ktrych tutaj mowa s narzdziem, ktre ma pomc w osigniciu stanu relaksu i wyciszenia. Nie s one celem samym w sobie. Stosujemy je wic stosownie do potrzeb. Jeli cel zostanie osignity, to znaczy stosunkowo atwo osigamy stan relaksu i wyciszenia, wwczas u ycie specjalnych metod nie jest konieczne. Stojc w jednej z pozycji jianshen zhuang (zdrowotnych), np. chengbao zhuang (pozycja ta zostaa opisana w poprzednim wydaniu magazynu "wiat Neijia"), stosujc si do wszystkich wymogw danego wiczenia, jednoczenie staramy si pozostawa zrelaksowani i wyciszeni. Jeli stwierdzamy, e pewne partie ciaa nadmiernie si napinaj lub, e "atakuj" nas myli na r ne tematy, wwczas mo emy uciec si do odpowiednich form aktywnoci mentalnej.

133

Najprostsz metod mo liw do zastosowania, gdy stwierdzimy, e jaka cz cia jest zbyt napita, jest zwyke skierowanie tam uwagi, uwiadomienie sobie napicia i agodne usunicie go. Nie nale y si zbyt niecierpliwi, przesadnie stara lub walczy z napiciem, gdy spowoduje to skutek odwrotny od po danego. Nale y raczej "pozwoli" by napicie ustpio. W przypadku, gdy trudno jest osign relaks, korzystne mo e by zastosowanie prostego wiczenia relaksacyjnego (fangsong gong), w ktrym kierujemy uwag na kolejne czci ciaa, poczynajc od czubka gowy w d, a do stp i wiadomie te partie ciaa rozluniamy. Proces relaksu mo emy podzieli na fazy, w ka dej z nich koncentrujc si na ktrej stronie ciaa. Np. najpierw mo emy zaj si przodem ciaa (od gowy do stp), pniej tyem, a nastpnie bokami, po czym dopiero nastpi caociowy relaks z gry do dou (wszystkie powierzchnie i wntrze ciaa). Po pewnym czasie mo emy ograniczy si tylko do relaksu caociowego, bez rozbicia na poszczeglne strony ciaa. Mo na wwczas zacz stosowa wizualizacj "kpieli pod prysznicem". Wyobra amy sobie, e przyjemnie ciepa (lub letnia, jeli jest zbyt gorco) woda spywa po ciele z gry na d, omywajc je i delikatnie masujc. Uwag kierujemy znw kolejno na poszczeglne partie ciaa z gry do dou i zwracamy uwag na przepyw wody po danych partiach ciaa. Stopniowo mo emy doda tak e wyobra enie, e woda przepywa przez wntrze ciaa, masujc je i rozluniajc (tzw. "wewntrzny prysznic"). Tego typu wiczenie pozwala osign jednoczenie dwa cele o ktrych bya mowa wy ej - wiadomie relaksujemy poszczeglne partie ciaa (fangsong) i dziki koncentracji na procesie relaksacji atwo pozbywamy si zbdnych, chaotycznych myli, "wchodzc w cisz" (ru jing). Jest to okrelane sowami "yi yi nian dai wan nian" (jedn myl zastpi dziesi tysicy myli). Czsto w osigniciu relaksu i wyciszenia pomc mo e wyobra enie, e znajdujemy si w piknym otoczeniu, czujc si rzeko, przyjemnie. Mo na wyobrazi sobie, e znajdujemy si w piknym ogrodzie, penym zieleni i kolorowych kwiatw, ktrych zapach roznosi si dookoa, ptaki piknie piewaj, wieje lekki wietrzyk, owiewajc delikatnie ciao, rozwiewajc wosy, przenikajc przez pory skry, sprawiajc, e ciao staje si bardziej rozlunione. Jeli kiedy bylimy w jakim piknym miejscu, gdy bya pikna pogoda, powietrze byo rzekie, mo emy przywoa to wspomnienie, by uatwi sobie osignicie po danego stanu. Mo na wyobrazi sobie, e znajdujemy si na pokadzie aglowca, spokojnie suncego przez morze. Stoimy w okolicy dziobu i spogldamy na agodne fale, bkitne niebo zasane biaymi obokami, czujemy powiew agodnej bryzy. Pokad statku unosi si i opada, i nasze ciao jest delikatnie koysane, przez co atwiej osiga stan przyjemnego, wygodnego relaksu.

134

Stosuje si tak e wyobra enie, i znajdujemy si po szyj w wodzie - woda lekko falujc omywa, masuje i koysze ciaem, pozwalajc osign gbszy relaks. Jeli nurtuj nas myli na "przyziemne" tematy, zwizane z prac, domem, problemami, wwczas mo emy wyobrazi sobie, e znajdujemy si na szczycie ogromnej gry, a ludzie, domy s gdzie nisko, odlegli od nas, nikli. W ten sposb osigamy pewien dystans do codziennych spraw. W przypadku natoku myli, walka z nimi nie ma sensu. Jeli prbujemy si ich pozby na si, napinamy si tylko i pojawia si jeszcze wicej myli. Lepiej wic traktowa je mo liwie obojtnie, lub "poba liwie", na zasadzie, ktr mo na wyrazi w sowach: "Przysza myl, to przysza, odesza to odesza, mnie to nie interesuje". Mo emy si agodnie umiechn, wyra ajc swe "poba anie" dla myli. W rezultacie natok myli powinien si zmniejszy, pozwalajc stopniowo osign gbsze wyciszenie. Jeli jednak myli wci przychodz, mo na posu y si metod, ktra pozornie wydawaaby si nieracjonalna, a mianowicie "przyciganiem myli". Wyobra amy sobie, e ciao jest kotem z ciep wod, a myli ktre wok nas "kr " s patkami niegu. W rezultacie ka da myl, ktra si do nas zbli y "wpada do kota i si roztapia, znikajc". Gdy osignimy ju pewn umiejtno relaksacji i wyciszenia, mo emy w pozycjach jianshen zhuang zacz stosowa wizualizacj "mrwek chodzcych po ciele". Pomaga to pogbi relaks, jednoczenie rozwijajc wra liwo i czujno, co w pniejszym treningu pomaga osign umiejtno szybkiej reakcji, okrelan "yi chu ji fa" (w momencie kontaktu nastpuje wyzwolenie siy). Wszystkie opisane tu formy wizualizacji s tylko przykadami. Nauka nie polega na opanowaniu ich wszystkich, lecz wykorzystaniu tych, ktre s skuteczne w przypadku konkretnego adepta, pozwalajc mu osign relaks, wyciszenie, stan wygody, "pewno" i "si" pozycji.

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 12 (czerwiec 2000).

135

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - BOKS MENTALNY

Yiquan (boks mentalny) nale y do mniej znanych, lecz szybko zdobywajcych sobie popularno odmian kung-fu (wushu). System ten zosta stworzony przez mistrza Wang Xiangzhai (1886-1963), ktry uczy si xingyiquan od synnego mistrza Guo Yunshen. Prawdopodobnie jako jedyny z uczniw Guo, Wang Xiangzhai pozna wszystkie tajniki utrzymywanych dawniej w cisej tajemnicy wicze zhan zhuang.

Wang Xiangzhai

Pniej Wang podr owa po caych Chinach, spotykajc wielu mistrzw i korzystajc z ich nauk. Najwikszy wpyw na Wanga wywarli: mnich Henglin (znany te jako Xianglin lub Changlin) z klasztoru Shaolin, Jie Tiefu z prowincji Hubei (system ktry reprezentowa wywodzi si prawdopodobnie z Wudang) i Fang Qiazhuang z prowincji Fujian (poudniowy styl biaego urawia). Wang czerpa te w du ym stopniu inspiracj z baguazhang i taijiquan. Pojedynki, jakie stoczy z japoskimi zawodnikami judo, a w jeszcze wikszym stopniu z europejskimi bokserami, tak e wpyny na oblicze systemu. Yiquan nie jest jednak sum elementw tych wszystkich sztuk walki. To czego dokona Wang mo na okreli raczej jako wydobycie ich esencji, lub sprowadzenie do wsplnego mianownika. W rezultacie jest to system niezwykle prosty, ale jednoczenie bardzo skuteczny. Najbardziej podstawowe metody treningowe yiquan, ze wzgldu na szczeglne podkrelenie znaczenia relaksu i wykorzystania umysu, okreli mo na jako "wewntrzne". Cay system czy jednak formy treningu charakterystyczne zarwno dla styli "wewntrznych", jak i "zewntrznych". Dlatego mwi si zwykle, e yiquan nie jest ani systemem "wewntrznym", ani "zewntrznym", nie da si te zakwalifikowa ani do rodziny Shaolin, ani Wudang. Wang Xiangzhai zacz naucza yiquan w poowie lat dwudziestych w Pekinie, Tianjinie i przede wszystkim w Szanghaju. Dziki wielu zwyciskim pojedynkom, ktre stoczy, zdoby uznanie i przycign do swego systemu wielu zaawansowanych adeptw, a nawet cieszcych si pewn saw ekspertw sztuk walki. Powsta wwczas pierwszy traktat teoretyczny yiquan: "Prawidowa cie ka yiquan". W cigu nastpnych kilkunastu lat nowe metody treningowe zostay dopracowane i sprawdzone w praktyce. Gdy w 1937 roku Wang przenis si na stae do Pekinu, skoncentrowa si na udoskonaleniu teorii systemu, piszc "Centraln o drogi pici". W 1940 roku grupa uczniw Wanga, zachwyconych szybko 136

osiganymi efektami treningu, zaproponowaa zmian nazwy systemu na dachengquan (boks wielkiej peni). Poniewa nazwa ta sugerowaa, e jest to system doskonay Wang Xiangzhai by jej przeciwny, ale mimo to przyja si i bya powszechnie u ywana. Tytu "Centralnej osi drogi pici" zmieniono wwczas na "Teori dachengquan". Pniej obydwie nazwy systemu byy stosowane zamiennie. W latach czterdziestych Wang Xiangzhai nada kilku swym najlepszym uczniom honorowe imiona. Yao Zongxun (1917-1985) otrzyma imi Jixiang, oznaczajce, e jest kontynuatorem Wang Xiangzhai'a (ji oznacza kontynuowa, xiang, to element imienia Xiangzhai). Nie oznaczao to wprawdzie wyznaczenia oficjalnego sukcesora (czego Wang nigdy nie zrobi, gdy by przeciwny, jak to okrela, "feudalnym" stosunkom wrd wiczcych sztuki walki), wiadczyo jednak dobitnie, jak wysoko ocenia Yao, modego czowieka, ktry by jego uczniem zaledwie od kilku lat, podczas gdy wielu innych miao znacznie du szy sta treningowy. W tym czasie Wang zacz si stopniowo w coraz wikszym stopniu koncentrowa na wykorzystaniu podstawowych metod treningowych yiquan w celach profilaktyki i terapii zdrowotnej. Uczniw zainteresowanych sztuk walki przekaza wanie Yao Zongxunowi, osobicie tylko sporadycznie udzielajc im wskazwek. Jednym z tych uczniw by Japoczyk Kenichi Sawai (w tym czasie 5 dan judo, 4 dan kendo), ktry pniej na bazie yiquan stworzy swj system taiki-ken.

Yao Zongxun

Kenichi Sawai

Po 1949 roku Wang ogranicza si ju niemal wycznie do nauczania wicze zdrowotnych, pod koniec ycia pracujc w szpitalu tradycyjnej chiskiej medycyny w Baoding w powincji Hebei. Yao Zongxun koncentrowa si na sztuce walki, lecz sytuacja nie sprzyjaa wwczas szerokiemu propagowaniu systemu bojowego. Grupa uczniw nie bya wic zbyt liczna. W okresie Rewolucji Kulturalnej Yao Zongxun zosta uwiziony i zesany do pracy na wie, gdzie nie mg nikogo naucza i sam wiczy w tajemnicy. W latach siedemdziesitych, gdy Yao przebywa jeszcze na zesaniu, Wang Xuanjie (ucze Yang Demao i Li Yongzonga - dwch z uczniw Wang Xiangzhai'a, ktrzy faktycznie wiczyli gwnie pod okiem Yao Zongxuna), zacz intensywnie propagowa system, u ywajc nazwy dachengquan. Niestety, nie bez wasnej winy, wykreowany zosta na "krla dachengquan" i "spadkobierc" Wang Xiangzhai'a. Bdce tego rezultatem bdne opinie na temat historii przekazu yiquan/dachengquan pokutoway pniej jeszcze wiele lat, nim powszechnie znanym sta si fakt, e Wang Xuanjie nie by wcale, jak przez pewien czas twierdzi, bezporednim uczniem Wang Xiangzhai'a.

137

Pod koniec lat siedemdziesitych Yao Zongxun powrci do Pekinu. Zgodnie z intencj Wang Xiangzhai'a, wielokrotnie przez niego wyra an w latach czterdziestych i pidziesitych, przesdzi o przywrceniu pierwotnej nazwy. W 1984 roku zao y Pekiskie Stowarzyszenie Badawcze Yiquan, ktrego zosta pierwszym przewodniczcym. Obecnie do najwikszych ekspertw systemu z tego przekazu nale m.in. synowie Yao Zongxuna bliniacy Yao Chengguang i Yao Chengrong oraz Cui Ruibin, Liu Pulei i inni. Poza wersj Yao Zongxuna, znan ju w wielu czciach Chin, rwnie rozpowszechniony jest dachengquan Wang Xuanjie (mimo, e wbrew temu co pocztkowo twierdzi, nie jest on spadkobierc, ani nawet bezporednim uczniem Wang Xiangzhai'a, nie mo na mu odmwi wiedzy i praktycznych umiejtnoci). Na poudniu Chin du popularnoci cieszy si wersja mistrza Wang Anping (ucze Wang Binkui'a, ktry by uczniem Wang Xiangzhai'a). W USA znana jest, chocia niezbyt rozpowszechniona, wersja mistrza You Pengxi, ktry pobiera nauki u Wang Xiangzhai'a w okresie, gdy ten naucza w Szanghaju. W Tianjinie wiczy si wersj mistrza Zhao Daoxin (rozpocz nauk w Szanghaju i poniej przez wiele lat by w kontakcie z Wang Xiangzhaiem), zbli on do baguazhang. Najpopularniejsze s jednak wiczenia zdrowotne, oparte na podstawowych metodach treningowych yiquan, wykorzystywane obecnie w szpitalach caych Chin. Do najwikszych ekspertw tej odmiany nale m.in. Wang Yufang (crka Wang Xiangzhai'a), Yu Yongnian (rozpocz nauk u Wanga w poowie lat czterdziestych) oraz Sun Changyou (ucze Yao Zongxuna).

Li Wentao, Zhao Daoxin i Yao Zongxun

Podstaw treningu yiquan stanowi wiczenia statyczne zhuang gong, ktre dziel si na dwie grupy: jianshen zhuang (su ce przede wszystkim poprawie i utrzymaniu zdrowia, ale stanowice te podstaw dla wicze drugiej grupy; obejmuj pozycje stojce, siedzce, w le eniu i z oparciem o cian, st, drzewo itp.), jiji zhuang (su ce gwnie rozwojowi specyficznej "siy", w tradycyjnych systemach wewntrznych nazywanej nei jin - "energia wewntrzna). Nauce posugiwania si specyficzn "si" rozwijan poprzez zhuang gong su : shi li - wiczenia w powolnym ruchu, wolniejszym nawet ni w taijiquan, moca bu - kroki wykonywane podobnie jak shi li,

138

fa li - wiczenia gwatownego, "eksplozywnego" u ycia siy. Wa nym elementem treningu s wiczenia okrzykw - shi sheng. Ogromne znaczenie we wszystkich wiczeniach ma odpowiednia aktywno mentalna, czsto w formie wizualizacji. Odzwierciedlone zostao to w nazwie systemu (yi umys, quan - pi). Rozwojowi praktycznych umiejtnoci walki su wiczenia: tui shou - zbli one nieco do tui shou w taijiquan, ale jeszcze bardziej do chi sao w Wing Chun, shi zuo (zwane te san shou) - nauka walki wrcz. Shi zuo obejmuje nauk podstawowych, bardzo prostych uderze i kopni (w mniejszym stopniu - rzutw), w tym wiczenia na workach i tarczach do uderze, wiczenia z partnerem uczce opanowania dystansu i szybkiej reakcji, r ne warianty ograniczonego sparingu oraz wolny sparing. wiczenia z zakresu shi zuo przypominaj nieco trening bokserski lub kick-bokserski, jednak nacisk kadziony jest nie na przygotowanie do zawodw, lecz do walki realnej. Nauka obejmuje uderzenia pici, doni, okciem, barkiem, gow, biodrem, kolanem. Kopnicia czsto kierowane s na piszczele i kolana. Od boksu, czy kickboxingu odr nia yiquan tak e to, e umiejtnoci walki budowane s na bazie wicze tui shou, uczcych dokadnego wyczucia przeciwnika, u ycia elastycznej siy, mikkiej neutralizacji i wykorzystania siy napastnika przeciwko niemu. Wyrafinowane umiejtnoci, prezentowane przez mistrzw, byyby niemal nie do pomylenia bez wykorzystania tak charakterystycznych dla tego systemu wicze zhan zhuang, shi li, moca bu. Yiquan jest z pewnoci ciekaw propozycj dla tych, ktrych zainteresowania kieruj si ku systemom "wewntrznym", ale jednoczenie chcieliby opanowa praktyczne umiejtnoci walki w czasie znacznie krtszym ni to ma zwykle miejsce w taijiquan. Trening yiquan jako sztuki walki jest nie do pomylenia bez wicze "zdrowotnych", gdy stanowi one w tym systemie niezbdn podstaw dla stosowania bardziej zaawansowanych metod treningowych. Oczywicie mo liwe jest wiczenie tylko dla zdrowia, bez nauki sztuki walki. W szkole mistrza Yao Chengguang ("Zongxun Wuguan") opanowanie podstaw systemu trwa okoo 2 lata. Oznacza to osignicie poziomu odpowiadajcego czarnemu pasowi w sztukach japoskich. Oczywicie dopiero od tego poziomu zaczyna si prawdziwa nauka.

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Nei Jia" Nr 3, Wrzesie 1998

139

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN
(DACHENGQUAN) Trzy gwne, tak zwane "systemy wewntrzne" kung-fu, to taijiquan (t'ai chi ch'uan), baguazhang (pakua chang) i xingyiquan (hsing-i ch'uan). Z tego ostatniego wyoni si w latach 20. naszego wieku nowy, niezwykle oryginalny system - yiquan. Twrc yiquan (i-ch'uan) by Wang Xiangzhai (1886-1963). By on uczniem synnego mistrza xingyiquan - Guo Yunshen (Kuo Yun Shen) i podobno jako jedyny pozna cao jego systemu, w tym otoczone dawniej tajemnic i przekazywane tylko nielicznym, wybranym uczniom wiczenia zhan zhuang (zhuang gong), ktre stay si pniej podstawowym elementem treningu yiquan. Po mierci Guo Yunshena Wang Xiangzhai du o podr owa po Chinach, doskonalc sw wiedz i umiejtnoci przez kontakt z najwybitniejszymi mistrzami sztuk walki. Pod koniec lat 20., nauczajc w Szanghaju xingyiquan, Wang stwierdzi, e jego uczniowie nadmiern wag przywizuj do formy, do technik, lekcewa c aspekt mentalny. W treningach zacz wic wikszy nacisk ka na wiczenia medytacji pozycyjnych zhuang gong, odrzucajc tradycyjne formy. Z nazwy xingyiquan (xing - forma, yi umys, quan - pi) odrzuci element xing. Tak powstaa nazwa yiquan. Nie by to wtedy jeszcze odrbny system, lecz raczej nowe podejcie do nauki xingyiquan. Std wzio si u ywane wwczas okrelenie: szkoa naturalna xingyiquan. Na przeomie lat 30. i 40. yiquan by ju dojrzaym systemem, posiadajcym oryginalne metody treningowe. Zachwyceni stosunkowo szybko osiganymi efektami treningu uczniowie Wanga zaproponowali zmian nazwy systemu na dachengquan (pi wielkiego osignicia). Wang by przeciwny, ale nazwa upowszechnia si i jest stosowana do dzi zamiennie z yiquan. Wang Xiangzhai stoczy wiele zwyciskich pojedynkw, dziki ktrym zdoby uznanie dla swego systemu. Jego uczniami zostao wielu cieszcych si ju wczeniej pewn saw ekspertw sztuk walki. Japoczyk Kenichi Sawai na podstawie nauk Wanga stworzy system taiki-ken. W latach 40. coraz wicej osb uprawiao yiquan nie tylko dla walorw bojowych tego systemu, ale tak e ze wzgldu na korzystny wpyw

140

wicze na zdrowie. Po powstaniu ChRL Wang Xiangzhai zacz szeroko propagowa zdrowotne walory yiquan, wybierajc wizenia najlepiej su ce celom kultywacji zdrowia, profilaktyce i terapii. Od pocztku lat 50. nauczanie yiquan jako sztuki walki odbywao si na bardzo ma skal. Dopiero w latach 70. yiquan/dachengquan zaczto intensywnie propagowa. Yiquan pozbawiony jest skodyfikowanych form. Nacisk kadziony jest na rozwj specyficznej siy i umiejtnoci posugiwania si ni. Podstaw treningu stanowi wiczenia zhuang gong. Dziel si one na jianshen zhuang - su ce w wikszym stopniu kultywacji zdrowia, ale jednoczenie stanowice w tym systemie niezbdn podstaw dla rozwoju umiejtnoci walki i jiji zhuang - wykorzystywane dla rozwoju umiejtnoci bojowych. Shi li to powolne wiczenia, przypominajce nieco taijiquan (t'ai chi ch'uan), z tym e wykonuje si wielokrotne powtrzenia pojedynczych ruchw, a na bardziej zaawansowanym poziomie czy si r ne ruchy w formy improwizowane, nie wiczy si natomiast form cile skodyfikowanych. wiczenia krokw - mocabu stanowi wersj shi li dla ng. Fa li to wiczenia gwatownego wyzwalania siy. Shi sheng, to praca z gosem. Wszystkie te metody su rozwojowi i wyzwoleniu swoich potencjalnych mo liwoci, tkwicych w ka dym zdolnoci efektywnego wykorzystania wasnego ciaa. Nie chodzi tu umiejtnoci zwizane ze zwyk nauk technik. Wymienione wy ej wiczenia daj podstaw, a dalszy rozwj umiejtnoci odbywa si przez praktyk z partnerem. Zaczyna si od tui shou (podobne nieco do tui shou w taijiquan lub chi sao w Wing Chun). Pniej przechodzi si do sparingu, pocztkowo bardzo ograniczonego, pniej stopniowo wzbogacanego o r norodne metody. Nie ma tu jednak mowy o nauce rozumianej jako opanowanie cile okrelonego systemu technik. Demonstrowanie pewnych metod (technik) ma su y raczej wskazaniu na pewne mo liwoci wykorzystania ciaa. Chocia w yiquan nie ma form, ani cile zdefiniowanych technik, to jednak mo na si tu dopatrzy pewnych do okrelonych cech, ktre podkrelane s w toku praktycznej nauki walki. Zwykle mwi si, e yiquan przej metod gwatownego wyzwalania energii caego ciaa z xingyiquan, r norodno i zwinno poruszania si z baguazhang oraz zasad mikkiej neutralizacji akcji przeciwnika z taijiquan.

Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Samuraj" 4/98

141

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN DOTRZE DO ESENCJI SZTUKI WALKI

Podczas Oglnopolskiego Zlotu Kung-Fu i Vo odbyy si warsztaty omiu chiskich i wietnamskich systemw. Ka dy z uczestnikw mg wzi udzia we wszystkich warsztatach, w ten sposb zapoznajc si przynajmniej z niektrymi aspektami r nych odmian kung-fu.

Warsztat powicony yiquan oparem na jednym tylko wiczeniu dingbu shuang tui shou: podwjne pchajce rce w miejscu. Celem krtkiego warsztatu nie byo opanowanie tego wiczenia, ale wykorzystanie go jako punktu wyjcia dla wyjanienia kilku podstawowych koncepcji yiquan. Mam nadziej, e artyku ten wszystkim Czytelnikom pozwoli poszerzy wiedz i nieco lepiej zrozumie yiquan. Jednak przede wszystkim kieruj go do uczestnikw warsztatu, jako pewne uzupenienie - dodatkowe wyjanienie kwestii, ktrych nie zd yem poruszy na zlocie. Zao eniem yiquan nie jest perfekcyjne opanowanie cile okrelonych schematw ruchowych, ale w du ej mierze rozwj umiejtnoci i zdolnoci ruchowych rozumianych bardziej oglnie. Posu si przykadem: wyobramy sobie trzy osoby jedna z nich praktycznie nie zajmuje si sportem, druga uprawia jedn wyspecjalizowan dyscyplin, trzecia uprawia rozmaite dyscypliny. Jeli te trzy osoby po raz pierwszy zetkn si z nieznan sobie dyscyplin, wymagajc nowych umiejtnoci technicznych, kto poradzi sobie najlepiej? Chyba zgodzimy si, i spodziewa si mo na, e osoba, ktra nie uprawia sportu bdzie miaa najwiksze trudnoci, a osoba zajmujca si r norodnymi dyscyplinami poradzi sobie najszybciej ta osoba bdzie dysponowaa najwy szym poziomem sprawnoci ruchowej, rozumianej jako zdolno do adaptacji do nowych potrzeb, do nauki nowych umiejtnoci technicznych. W obliczu cakowicie nowych wymaga, taka osoba bdzie jakby bardziej uzdolniona.

142

Ten rodzaj umiejtnoci-zdolnoci jest istotnym celem yiquan. Osoba robica postpy w nauce yiquan, po pewnym czasie bdzie sprawiaa wra enie wyjtkowo uzdolnionej ruchowo, atwo uzyskujc nowe umiejtnoci. Uczestnicy warsztatu mieli okazj przekona si, e dla pocztkujcego spenienie nawet najbardziej podstawowych wymogw wiczenia tui shou (jak np. wiadomo tego w jakim kierunku dziaamy w danym momencie si) stanowi ogromne wyzwanie. Niektrym zapewne nasuna si myl, e nale aoby t technik przewiczy najpierw bez partnera, mo e uczc si jej jako elementu formy tak przecie odbywa si nauka w wielu systemach. Jednak jednym z celw warsztatu byo wanie okazanie, e chodzi tutaj o umiejtnoci, ktrych nie da si uj w sztywnych schematach ruchowych i opanowa przez wiczenie form. W yiquan pewien nacisk poo ony jest na podnoszenie poziomu zdolnoci ruchowych, jednak nie przez trening r norodnych dyscyplin, a poprzez wykorzystanie specyficznego dla tego systemu zestawu metod, gdzie pracuje si bezporednio nad percepcj przestrzeni, ruchu, siy/energii, czasu nasze dziaania widzimy przede wszystkim w tych kategoriach. Gdy widzi si sztuk walki z tej perspektywy, wszelkie r norodne akcje staj si tylko wariantami prostych dziaa. W yiquan od samego pocztku nauki pracujemy mo liwie bezporednio nad zagadnieniem koordynacji umysu i ciaa, to wanie uwa ajc za esencj sztuki walki. Oczywicie wiczenie zademonstrowane na zlocie nie jest pierwszym wiczeniem wprowadzanym w trakcie normalnej nauki yiquan. Jednak nie wiczy si go najpierw bez partnera, czy jako element formy. Faktycznie byoby to niewykonalne. Tak samo jak rozpoczcie nauki rzutw judo od wiczenia tylko w powietrze, bez kontaktu z partnerem, byoby absurdem. Po przejciu do wicze z partnerem okazaoby si, e dotychczasowe wiczenie w powietrze byo w du ej mierze bezu yteczne, e dopiero dziki kontaktowi z partnerem mo na zacz rozumie na czym to polega i wtedy uzupeniajco wykorzystywa wiczenia bez partnera. W yiquan przygotowanie do wspomnianego podstawowego wiczenia tui shou nie polega na przewiczeniu techniki na sucho, ale raczej na przygotowaniu do percepcji, uwiadamiania sobie tego, co w tym wiczeniu jest istotne, swego rodzaju wyczucia co w danym momencie robimy. W centrum treningu yiquan jest praca z jin (dzin, lub w wymowie pekiskiej dzir) si, energi. Chodzi tutaj o specyficzny termin stosowany w chiskich sztukach walki. Sia, czy energia, to tylko tumaczenia przybli one. Trzeba sobie bowiem zdawa spraw, e terminologia chiskich sztuk walki nie powstaa w odniesieniu do zachodniej terminologii naukowej, ktra tam i wtedy po prostu nie bya znana. Jin to termin pochodzcy z zupenie innego ukadu odniesienia. Std przy tumaczeniu, zale nie od kontekstu, czasem waciwsze 143

jest u ycie terminu sia, czasem energia, czasem mo e chodzi o pd lub moment pdu, a czasem chodzi bardziej o subiektywne mentalne odczucie. Czasem w yiquan mwimy yi zhong zhi li sia w umyle lub sia w intencji. Ten termin najwyraniej wskazuje, e mowa jest o czym odnoszcym si do wiadomoci, percepcji. Zatem od samego pocztku nauki, koncentrujemy si na rozwoju percepcji jin. Chodzi tutaj faktycznie o wyczucie ciaa, wyczucie ruchu, wyczucie kierunku, wyczucie siy. Zaczynamy od wicze niemal statycznych - zhan zhuang, gdzie ruch jest maksymalnie uproszczony, po to wanie by jak najbardziej uatwi sobie prac nad wiadomoci istotnych elementw. wiczenia w powolnym ruchu - shi li opieraj si na tych samych zasadach, tyle e ruch jest du szy rozpoczynamy od torw prostych, przechodzc stopniowo do coraz bardziej zo onych. Ju nawet w najbardziej podstawowych wiczeniach zhan zhuang i shi li wprowadzamy element dziaania siy w kilku kierunkach rwnoczenie. Gdy mamy do czynienia z akcj, gdzie wystpuje tylko wyrana sia w jednym kierunku, nazywamy to si prost, pask. W yiquan, szczeglnie gdy dochodzi do bezporedniego kontaktu z przeciwnikiem, na przykad przez kontakt ramion, jak w tui shou, przewag uzyskujemy przez umiejtno wykorzystania tak zwanej siy okrgej, wielowymiarowej.

Oczywicie mwic tutaj o sile mam na myli pojcie jin, a nie pojcie siy w fizyce, gdzie sia ma okrelon warto, kierunek i zwrot, zatem nie mo e by okrga. Przechodzc z terminologii chiskich sztuk walki na terminologi fizyki, nale aoby raczej powiedzie, e chodzi o wielo rwnoczenie dziaajcych si. By lepiej uwiadomi Czytelnikowi o czym mwi, podam prosty przykad. Wyobramy sobie sytuacj w podwjnym tui shou, gdzie jeden z partnerw, ktrego przedramiona znajduj si nad przedramionami drugiego, prbuje sign klatki piersiowej tamtego, by go pchn. Jeli bdzie nastawiony tylko na to jedno dziaanie, po prostu pchajc do przodu, bdzie to tak zwana sia paska. Jeli pchajc, jednoczenie bdzie lekko naciska do dou na przedramiona partnera, otrzymamy ju pewien posmak tego, czym jest sia wielowymiarowa, okrga - chocia wci jest to pewne uproszczenie. Atakujc do przodu,

144

jednoczenie mo emy tutaj wczy akcj obronn, dziki naciskowi przekierowujc rk (ruch) przeciwnika, utrudniajc mu atak. Wa ne jest w tym ukadzie, by mie wiadomo, ktra akcja/sia jest gwna (atak pchnicie), a ktra uzupeniajca (nacisk, kontrolujcy rk przeciwnika), poniewa czsto wiczcy nie s tego wiadomi, nie panuj nad tym co robi, koncentrujc si na akcji uzupeniajcej, a zapominajc o gwnej czyli faktycznie robic co innego, ni im si wydaje. Dlatego ju nawet w najbardziej podstawowych wiczeniach zhan zhuang i shi li, by przygotowa do rozumienia i wykorzystania koncepcji siy okrgej, wprowadzamy zasad minimum trzech si jednej gwnej i dwch uzupeniajcych, by w ka dej sytuacji mie odniesienie do podstawowych kierunkw w trjwymiarowej przestrzeni. Istotna jest wiadomo proporcji midzy siami w podstawowych kierunkach. Czasami mo e chodzi nawet bardziej o sam potencjaln gotowo, ni faktyczne dziaanie. Gdy jest ta gotowo, to gdy wystpi potrzeba, dziaanie mo e nastpi znacznie szybciej, ni wwczas, gdy jestemy nastawieni tylko na jedno okrelone dziaanie i takiej gotowoci nie ma. Dziki takiemu podejciu mo emy zwikszy szybko reakcji w obliczu nieoczekiwanie zmieniajcych si sytuacji. Docelowo, w ka dej sytuacji chcemy zachowa gotowo do dziaania w dowolny sposb, w dowolnym kierunku, przy pomocy dowolnej czci ciaa - czujna uwaga obejmuje cao. Nazywamy to hunyuan li zjednoczon, krg si. Skupiam si tutaj tylko na aspekcie percepcji siy w intencji, jednak trzeba sobie zdawa spraw, e pracujemy nie tylko nad wiadomoci, ale i nad mechanik generowania jin. Yiquan to praca zarwno z umysem, jak i z ciaem, trening rwnoczenie mentalny i fizyczny. Ze wzgldu na ograniczenie czasowe warsztatu, jak i dla uproszczenia niniejszego wywodu, tym razem skoncentrowaem si bardziej na czci dotyczcej percepcji. Proste wiczenia zhan zhuang i shi li, to tylko wstp. Bardzo szybko wprowadzamy te pierwsze wiczenia z partnerem, a wwczas i praktyka solo wzbogaca sw tre, co byoby niemo liwe bez uzyskania minimum dowiadczenia w kontakcie z przeciwnikiem tylko dziki temu mo na zrozumie nad czym waciwie chcemy pracowa w wiczeniach pojedynczych. Ruchy zawarte w podstawowych wiczeniach zaczynamy przeplata i miesza, modyfikowa zakres, tory i proporcje ruchw pracujc nad caym spektrum mo liwoci, a nie tylko ograniczon liczb schematw. Gdy to wszystko czujemy, wwczas dostosowanie si do nowych potrzeb, opanowanie bardziej specyficznych umiejtnoci staje si atwe. Przynajmniej minimum przygotowania opartego na takim podejciu jest potrzebne do rozpoczcia w yiquan nauki wicze z partnerem. Jednak uzyskanie takiego przygotowania nie jest mo liwe w cigu 50 minut. W tak krtkim czasie mo liwe byoby co najwy ej tylko bardzo pobie ne wprowadzenie do jednego z najbardziej podstawowych wicze i 145

zakoczenie na tym. Zrezygnowaem zatem z takiego rozwizania, poniewa uczestnicy warsztatu nie byliby wwczas w stanie w ogle dostrzec, do czego takie wiczenie si odnosi. Wybraem jedno z podstawowych wicze z partnerem, by uwiadomi uczestnikom, jakie bogactwo treci, mimo pozornej prostoty jest tam zawarte. W czwartym numerze magazynu Kung Fu powrc jeszcze do niektrych kwestii zasygnalizowanych podczas zlotu.

146

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - ESENCJA KUNG-FU

Wang Xiangzhai

Yao Zongxun

Yao Chengguang

Twrc yiquan by Wang Xiangzhai (1885-1963) - jeden z najwybitniejszych w XX wieku mistrzw chiskich sztuk walki. Od dziecistwa uczy si on xingyiquan (hsing-i ch'uan) u synnego mistrza Guo Yunshen. Podr ujc po caych Chinach, spotyka mistrzw r nych systemw kung-fu (wushu), porwnujc z nimi wasne umiejtnoci i wymieniajc dowiadczenia. Poza xingyiquan/xinyiquan szczeglnie inspiroway go baguazhang (pakua chang), taijiquan (t'ai chi ch'uan), baihequan (pak hok kuen). Na pniejszy rozwj yiquan pewien wpyw mia tak e jego i jego uczniw kontakt z przedstawicielami zachodniego boksu. Po latach treningu i zebraniu wielu dowiadcze, w poowie lat 20. XX wieku Wang Xiangzhai doszed do wniosku, e xingyiquan jest zbyt czsto nauczany w niewaciwy sposb, powodujcy, e uczniowie koncentruj si na zagadnieniach mao istotnych, zamiast si faktycznie rozwija i doskonali. Wysun postulat powrotu do korzeni, do pierwotnej prostoty tego systemu. Protestujc przeciwko nadmiernemu naciskowi na "zewntrzn form", a lekcewa eniu "esencji", usun z nazwy xingyiquan element xing (forma), powracajc do jednej z wczeniejszych nazw - yiquan. Yi to umys, idea, intencja. Quan pi, czyli sztuka walki. Nazwa yiquan oznacza zatem sztuk walki szczegln wag przywizujca do wykorzystania pracy mentalnej w treningu. Wang Xiangzhai i jego uczniowie w wielu pojedynkach wykazali praktyczn skuteczno takiego podejcia. W kolejnych latach Wang Xiangzhai, wsplnie z uczniami nieustannie doskonali swj system. Pod wpywem kontaktu z kultur i nauk Zachodu nastpia stopniowa weryfikacja i reinterpretacja tradycyjnych koncepcji. Modyfikacji ulegy metody treningowe. Szczeglnie przyczyni si do tego sukcesor Wang Xiangzhai'a - Yao Zongxun (1917-1985). Obecnie jednym z najwikszych ekspertw yiquan jest Yao Chengguang, syn Yao Zongxuna, przewodniczcy Pekiskiego Towarzystwa Badawczego Yiquan, dyrektor szkoy yiquan Zongxun Wuguan w Pekinie. Z nauk mistrza Yao Chengguang korzysta nasza Akademia, jeden z gwnych orodkw yiquan poza Chinami. Obecnie yiquan zdobywa sobie coraz wiksz popularno na calym wiecie. 147

Uczniowie Wang Xiangzhai'a, zachwyceni jego systemem i efektami nauki, zaproponowali zmian nazwy na dachengquan (styl wielkiej peni, lub styl wielkiego osignicia). Sam Wang by jednak przeciwny u yciu tej nazwy, jako zbyt chepliwej, sugerujcej, e jest to system absolutnie doskonay. Chocia wic dzi niektrzy posuguj si nazw dachengquan, w naszym przekazie preferowana jest nazwa yiquan. W odr nieniu od innych sztuk walki, yiquan odrzuca zarwno wiczenie taolu (form - cile okrelonych, wyre yserowanych ukadw kombinacji ruchowych), jak i rozumienie sztuki walki jako zestawu ustalonych technik. Zamiast tego yiquan proponuje niezwyky, zakorzeniony w chiskiej tradycji, inspirowany filozofi taoistyczn i buddyjsk, a rwnoczenie bardzo nowoczesny system metod treningowych i wi cych je koncepcji, opierajcy si na doskonaleniu percepcji ciaa, jego ruchu i siy. Od samego pocztku pracuje si nad rozwiniciem doskonalej koordynacji umysu i ciaa, nad mo liwie penym i harmonijnym wykorzystaniem naturalnego potencjau.

wiczenia pozycyjne zhan zhuang

Najbardziej podstawowe metody treningowe yiquan to: Zhan zhuang - wiczenia wzgldnie statyczne, pozwalajce, dziki prostocie formy, skupi si maksymalnie na pracy nad subteln koordynacj oraz doskonaleniu percepcji siy jak si posugujemy, Shi li - wiczenia w powolnym ruchu, pozwalajce sprawdzi, czy subtelne odczucie ciaa i siy, rozwinite dziki zhan zhuang jestemy w stanie zachowa podczas ruchu. Moca bu - wykonywane podobnie jak shi li wiczenia krokw - shi li dla ng. Stopniowo nastpuje poczenie ruchw shi li z krokami moca bu, od pojedynczych wicze, do czenia ich w dowolnej, nieustannie zmieniajcej si kolejnoci. Na wy szym etapie nastpuje przejcie do ruchw cakowicie swobodnych - rwnie wwczas powinny zosta zachowane waciwe odczucia i zasady. Fa li - wiczenia dynamiczne - eksplozywna emisja siy - dalsze rozwinicie zhan zhuang i shi li. Uczymy si emisji siy przy pomocy dowolnej czci ciaa (np.: donie, przedramiona, okcie, barki, gowa, biodra, kolana, stopy), w r nych kierunkach, w dowolnym momencie ruchu. Jednoczenie z treningiem powy szych metod nastpuje rozwijanie praktycznych umiejtnoci poprzez wiczenia z partnerem: 148

Tui shou - wiczenia 'przepychania rk'. W wersji podstawowej s one wiczeniami shi li z partnerem - poza odczuciem wasnego ciaa i siy, zajmujemy si tak e ich relacj do ciaa i siy partnera, wykonujc wiczenia mo liwie spokojnie, powoli. Nastpnie wprowadzane s w wiczeniach tui shou r ne formy emisji siy - fa li, zarwno uderzenia, jak i metody wpywania na rwnowag przeciwnika. Wreszcie przechodzimy do swobodnego tui shou, ktre jest rodzajem sparingu - staramy si w jego trakcie pozbawia przeciwnika rwnowagi, odrzuca i przewraca. Poniewa tui shou jest pomostem do wolnej walki san shou, uzupeniajco wiczy si wersj, w ktrej dozwolone s lekkie uderzenia (klepnicia). San shou - trening walki wrcz. Poznaje si podstawowe, proste, dajce si dostosowa do r nych sytuacji zasady, nie ma natomiast w yiquan nacisku na du ilo rozbudowanych technik. Bazujc na umiejtnociach rozwinitych przez trening podstawowy oraz w wiczeniach tui shou, doskonali si umiejtno posugiwania si ciaem w sytuacjach walki, poprzez r ne formy sparingw, od prostych wariantw zadaniowych, do walki z minimum ogranicze (wykorzystuje si sprzt ochronny). Dodatkowo wykorzystywane s wiczenia dynamicznego oddechu shi sheng, wiczenia wzroku, wiczenia uderze na apach i na workach, wiczenia z kijem itp. Trening metod podstawowych yiquan jest bardzo holistyczny (pewn analogi stanowi mo e system hatha-yogi). Nie kadzie si tu nacisku na odrbne metody koncentrujce si na rozwoju poszczeglnych atrybutw fizycznych, lecz ka de z wicze spenia wiele zada jednoczenie. Motyw przewodni treningu stanowi zawsze praca nad specyficzn percepcj siy i umiejtnoci posugiwania si ni. Mimo swojej nietypowoci, wiczenia te wspaniale rozwijaj si, szybko, wytrzymao, skoczno, szybko reakcji, gibko, zrczno. Jednak odpowiednio do potrzeb, wykorzystywa mo na tak e uzupeniajco elementy typowego treningu oglnorozwojowego. Klejnotem yiquan jest taniec jianwu. Jest on syntez zaawansowanego, swobodnego shi li oraz zaawansowanego, swobodnego fa li. Jednoczenie w tym improwizowanym tacu zaawansowany adept yiquan wyrazi powinien swoje dowiadczenie, zdobyte w praktyce tui shou i san shou.

149

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN F.A.Q. - ODPOWIEDZI NA CZSTO ZADAWANE PYTANIA

1. Powa nie myl o rozpoczciu wicze wanie yiquan, ale... Ot pewien czas temu kupiem sobie ksi k pt. "Tai chi". Ksi ka ciekawie opisuje filozofi tai-chi, opisuje wiczenia itd. (ksi ka mwi o trzech stylach). Sk w tym, e nie ma tam ani sowa o yiquan. Oczywicie, poniewa yiquan nie jest odmian taijiquan. Yiquan wywodzi si z xingyiquan (nazywany by niegdy "szko naturaln" xingyiquan). Zwizek jest taki, e taijiquan (tai chi chuan), xingyiquan (hsing-i chuan) i baguazhang (pakua chang) zaliczane s do tej samej rodziny tzw. "systemw wewntrznych". Chocia raczej nale aoby mwi o lidze, a nie rodzinie, poniewa nie maj one wsplnych korzeni, ale s do siebie w pewnym stopniu podobne i wzajemnie na siebie w mniejszym lub wikszym stopniu oddziayway. 2. Jak wolny powinien by ruch w wiczeniach shi li? Jak dugo powinno trwa wykonanie jednego cyklu ruchu? Na pocztku nauki, im wolniejszy ruch, tym lepiej. Pniej, gdy wiczcy ma silne i wyrane odczucia, ruchy mog by szybsze. Na pocztku "szukamy bezruchu w ruchu". Ruch shi li jest zatem w gruncie rzeczy jak dugi cig pozycji zhan zhuang, jedna po drugiej, punkt po punkcie. Nale y by wiadomym przemieszczania si przez te wszystkie punkty. Nie nale y jednak zatrzymywa si. W ka dym punkcie ruchu powinno si mie odczucie pokonywania pewnego oporu. Jednoczenie jednak nie wolno si usztywnia, nadmiernie napina. Nale y porusza si tak jakbymy w tym samym czasie chcieli kontynuowa ruch i zatrzyma go. Nie nale y myle o tym ile sekund ma trwa ruch i wykonywa go w cile okrelonym tempie. Czasem jeden prosty ruch w jednym kierunku mo e trwa 5, a czasem 30 sekund. Czsto mwi si, e "ruch wolny jest lepszy ni szybki". W takim ruchu atwiej jest sprawdzi, czy ciao pracuje jako cao, czy wszystkie stawy w nim uczestnicz, czy ktra cz ciaa nie jest nadmiernie napita, lub zbyt rozluniona. Jeli "przelizgujesz si" nad jakimi punktami ruchu, nie zauwa ajc czy wszystko jest tak jak trzeba, powiniene zwolni. Wtedy mo esz zauwa y sabe punkty i dokona korekty. Jeli poruszasz si zbyt szybko, nie zauwa asz wielu istotnych szczegw. 3. Jak oddech powinien by skoordynowany z ruchami shi li? Wielu pocztkujcych, zwaszcza tych, ktrzy zetknli si z jak odmian qigong, prbuje skoordynowa oddech z ruchem. Jest to du y bd. Ruch w shi li jest z reguy tak wolny, e spowodowaoby to nadmierne spowolnienie oddechu. Dlatego w pocztkowym okresie nauki nie nale y koncentrowa si na oddechu, pozwalajc mu, by swobodnie pyn. Na prac z oddechem przyjdzie pora pniej (trening shi sheng). 4. Czy jest mo liwe nauczenie si yiquan z materiaw drukowanych i kaset video?

150

Nauka tylko i wycznie z video i ksi ek nie daje szansy na nauczenie si adnej sztuki walki. Natomiast ksi ki i video stanowi ogromn pomoc, szczeglnie w przypadku osb, ktre nie maj mo liwoci regularnego kontaktu z instruktorem. 5. Jaka jest istota wiczenia chengbao zhuang? Czemu ono su y? Korzystajc z okazji wywoanej tym pytaniem, odpowiem nieco szerzej, by przy okazji odnie si do pyta i wtpliwoci wielu pocztkujcych adeptw yiquan i osb, ktre rozwa aj rozpoczcie nauki. Przede wszystkim okrelmy przynajmniej z grubsza perspektyw, z jakiej nale y patrze na yiquan, zdajc sobie spraw, e pojedyncze wiczenie stanowi tylko element systemu, a wic, by w peni zrozumie znaczenie okrelonego elementu, niezbdna jest wzgldna znajomo caoci. Pocztkujcemu trudno to wyjani. Jak wiadomo, nauka czegokolwiek stanowi proces. Czsto spotykam si z ludmi, ktrzy zastanawiaj si nad rozpoczciem nauki yiquan, ale zanim si zdecyduj, chcieliby wpierw zrozumie w peni na czym yiquan polega. Ka dy rozsdny czowiek zda sobie w tym momencie spraw z faktu, i podejcie takie jest mao sensowne. To tak, jakby kto nie znajcy podstaw matematyki, chcia eby wyjani mu matematyk wy sz, to mo e wtedy zacznie j studiowa. Gdyby takie wyjanienie byo mo liwe, to studiowanie matematyki wy szej byoby pozbawione sensu. Niestety wielu potencjalnych kandydatw na uczniw yiquan prezentuje takie wanie podejcie. Mimo wszystko mam nadziej, e mj dalszy wywd pozwoli Czytelnikom tego tekstu na wyrobienie sobie pewnego generalnego, przybli onego obrazu yiquan. Kandydatom i pocztkujcym wiczcym proponuj zwrci uwag na podstawowe walory tego systemu: A. Trening yiquan jest korzystny dla zdrowia, co wykazano w trakcie bada prowadzonych w szpitalach i sanatoriach w Chinach, B. Trening yiquan pozwala w stosunkowo krtkim czasie rozwin wzgldnie wysoki poziom umiejtnoci w walce wrcz, a nastpnie doskonali je gwnie poprzez rozwj umiejtnoci specyficznego u ycia siy, rzadko spotykanego w innych sztukach walki, a umo liwiajcego zachowanie praktycznych umiejtnoci do pnego wieku, C. Nauka yiquan jest bardzo ciekawa, stanowic niezwyke wyzwanie intelektualne. Proces nauki jest tu niesamowit przygod, gdzie wci odkrywa si co wspaniaego. Im du ej trwa nauka, tym robi si ciekawiej. Ad A. Ze zdrowotnego punktu widzenia, wiczenia jianshen zhuang (wrd ktrych podstawowym jest chengbao zhuang) wpywaj korzystnie na stan zdrowia adepta, poziom odpornoci organizmu, poprzez wykorzystanie specyficznego, niespotykanego gdzie indziej rodzaju umiarkowanej stymulacji, gdzie wzgldny relaks czy si ze wzgldnym wysikiem. Cay organizm jest pobudzony do do intensywnego funkcjonowania, a jednoczenie dziki relaksowi umo liwiony jest swobodny przepyw krwi, oddech jest naturalny, niewymuszony. Jest to wiczenie "caociowe", a nie "fragmentaryczne". Mwi si, e jest to: "trening 151

podczas odpoczynku, odpoczynek podczas treningu". Badania i praktyka kliniczna w szpitalach i sanatoriach w Chinach dowiody du ej skutecznoci zhan zhuang jako metody profilaktyki i terapii. W porwnaniu z wieloma innymi odmianami qigong (chi kung) zalet zhan zhuang jest brak efektw ubocznych. Zdrowie jest bardzo wa nym elementem i jednym z podstawowych celw w treningu chiskich sztuk walki. Twrca yiquan - Wang Xiangzhai tak okreli trzy podstawowe cele nauki tego systemu: - zdrowie, - przyjemno nauki, - samoobrona. Ad B. Yiquan pozwala osign do wysoki poziom praktycznych umiejtnoci w walce wrcz w stosunkowo krtkim czasie. Dalsza, po wzgldnym poznaniu caego systemu, nauka polega przede wszystkim na doskonaleniu umiejtnoci specyficznego u ycia siy. Chodzi tu o to co nazywamy zhengti li - si caociow, ktrej cech charakterystyczn jest mo liwo u ycia duan jin - krtkiej siy. U ycie "krtkiej siy" wystpuje w wielu chiskich sztukach walki, z tym, e w du ej ich czci jej sposb u ycia jest do ograniczony. Najpeniej z "krtkiej siy" korzystaj tzw. style wewntrzne: taijiquan (tai chi), baguazhang (pakua) i xingyiquan (hsing-i) i oczywicie wywodzcy si z xingyiquan yiquan. Problemem jest zwykle jednak zrozumienie istoty systemw wewntrznych, poniewa powstay one dawno temu w innym krgu kulturowym i ich teorie posuguj si systemem pojciowym zupenie nieprzystajcym do stanu wiedzy wspczesnego czowieka. W zwizku z tym zwykle spotyka si dwa typowe podejcia: odrzucenie (z komentarzem typu: "Eee, to jakie kompletne bzdury") lub cakowita akceptacja. Moim zdaniem, obydwa s niezbyt waciwe. Style wewntrzne posiadaj ogromne walory, niespotykane gdzie indziej. Tyle tylko, e poniewa tradycyjnie posuguj si koncepcjami nale cymi do obcego nam (i w gruncie rzeczy cakowicie ju przebrzmiaego) systemu poj, niezbdny jest ogromny wysiek, by dotrze do ich racjonalnego jdra. Niestety z mojego dowiadczenia i wieloletnich kontaktw z najwikszymi chiskimi mistrzami wynika, e trudno im z reguy wykroczy poza ograniczenia tradycyjnych koncepcji. Z drugiej strony istniej chiscy instruktorzy, wyksztaceni w zakresie wspczesnych nauk, ktrzy prbuj unowoczeni interpretacj systemw wewntrznych. Tak si jednak skada, e oni z kolei nie nale do grona najwikszych mistrzw, nie s wic w stanie w swojej interpretacji i w trakcie nauczania w peni odda walorw systemw wewntrznych. Na szczcie synny mistrz tradycyjnego systemu xingyiquan (hsing-i) - Wang Xiangzhai, poza tym, e osign szczyty umiejtnoci, wiedzy i zrozumienia w klasycznym xingyiquan, potrafi dostrzec ograniczenia tradycyjnych koncepcji i metod i rozpocz nowe poszukiwania. Jego dzieo kontynuowa Yao Zongxun, ktry sprawi, e yiquan sta si systemem dajcym si atwo interpretowa z pozycji wspczesnej nauki i zdrowego rozsdku, zachowujc jednoczenie wszystko co wartociowe

152

w tradycyjnych systemach wewntrznych. Wracajc do zagadnienia "krtkiej siy". Jak wyglda jej praktyczne zastosowanie, przeczyta mo na m.in. w relacjach o pojedynkach Wang Xiangzhai'a. Jest to sposb u ycia siy, przy ktrym umiejtnoci techniczne i "zwyka sia" przeciwnika w wielu przypadkach przestaj mie znaczenie. Z Wang Xiangzhai'em prbowao zmierzy si wielu chiskich ekspertw sztuk walki, zachodni bokserzy i zapanicy, japoscy przedstawiciele judo, ju-jitsu i karate. Jednak wikszo pojedynkw byo rozstrzygnitych ju w momencie gdy nastpowa pierwszy kontakt jakichkolwiek czci ciaa obydwu przeciwnikw ("yi chu ji fa" - "w momencie kontaktu nastpuje wyzwolenie siy"). C z tego, e ci Japoczycy, ktrzy chcieli pokona Wang Xiangzhai'a znali dziesitki, setki, czy mo e tysice "technik" i "chwytw" na ka d okazj, skoro w konfrontacji z "zhengti li", czy "duan jin" yiquanu wszystko to przestawao mie wiksze znaczenie, a oni ldowali osupiali na ziemi, cianie lub drzewie, nie majc najmniejszego pojcia jak to si stao. Oczywicie rozwin ten rodzaj umiejtnoci u ycia siy nie jest atwo (chocia w yiquan jest to atwiejsze ni w klasycznych stylach wewntrznych). Yiquan mo na z grubsza pozna w stosunkowo krtkim czasie. Jednak rozwj i doskonalenie u ycia duan jin trwa lata i w zasadzie nigdy si nie koczy. Coraz wy szy poziom zaawansowania osiga si stopniowo, coraz lepiej rozumiejc i "czujc". Konieczny jest kontakt z nauczycielem i innymi wiczcymi, by mc si rozwija. Zalet jest to, e poziom umiejtnoci w walce wrcz nie zmniejsza si z wiekiem, poniewa ten rodzaj umiejtnoci nie jest cile powizany ze zwyk sprawnoci fizyczn. Wracajc do kwestii chengbao zhuang. Nie mo na traktowa tego wiczenia w oderwaniu od caego systemu. Stanowi ono po prostu niezbdn podstaw dla dalszego, bardziej zaawansowanego treningu, szczeglnie dla wiczenia hunyuan zhuang (gwnej spord "pozycji bojowych" - jiji zhuang). Przygotowuje fizycznie i mentalnie do bardziej zaawansowanych wicze. By w peni zrozumie znaczenie chengbao zhuang trzeba powiczy du ej, i nie mam tu na myli, e trzeba powiczy du ej tylko chengbao zhuang trzeba lepiej pozna cay system, bardziej zaawansowane wiczenia pozycyjne (jak hunyuan zhuang) i inne metody treningowe. Dopiero majc wzgldne rozeznanie w caym systemie mo na w peni doceni jego metody podstawowe. Ka da nauka stanowi proces. Wiedza i zrozumienie pogbiaj si stopniowo. Sprbuj jednak wyjani rzecz w sposb mo liwie przystpny. Niektre, istotne korzyci pynce z wiczenia chengbao zhuang: - prawidowa pozycja - wiczenie wymaga przyjcia prawidowej pozycji, niezbdnej dla efektywnego u ycia siy w charakterystyczny dla yiquan sposb. - jest to pierwsza faza przygotowania do nauki posugiwania si specyficznym dla yiquan rodzajem siy, o ktrym bya mowa wy ej. - pierwszy krok na drodze do odpowiedniego odczucia ciaa, niezbdnego dla rozwoju umiejtnoci posugiwania si charakterystycznym dla yiquan rodzajem siy. Odczucie ciaa jako jednoci, gdy "wszystkie minie s jak jeden misie".

153

- rozwj cierpliwoci i wytrwaoci, niezbdnych jeli chcemy osign sukces. - umiejtno "relaksu", czyli w gruncie rzeczy znalezienia prawidowej rwnowagi pomidzy rozlunieniem i napiciem, co jest podstaw dla rozwoju zaawansowanych umiejtnoci. - umiejtno "wyciszenia", pozwalajca w przyszoci skupi si na istotnych elementach wiczenia i w peni wykorzysta mo liwoci tkwice w technikach wizualizacyjnych, w wybitny sposb wzmagajcych efektywno treningu. - chengbao zhuang przygotowuje do prawidowego odczucia siy w bardziej zaawansowanym wiczeniu hunyuan zhuang, gdzie pozycja rk zbli ona jest do tzw. "gardy" w walce wrcz. Nale y jednak zwrci uwag, e owa "garda" nie stanowi sztywnej pozycji, lecz pewne "urednienie" typowych pozycji rk w walce. Ad C. Nauka yiquan to w gwnej mierze poznawania zasad i praw dotyczcych funkcjonowania ciaa i umysu, szczeglnie w odniesieniu do zdrowia i umiejtnoci samoobrony. Yiquan osign w zakresie owych praw niezwyky poziom. Dla mnie osobicie stanowi to o olbrzymim uroku tego systemu - im du ej si go ucz, tym staje si ciekawszy. I tym peniej rozumiem istot jego podstawowych metod. Czego wszystkim ycz. 6.Jakie s wymagania wobec rozpoczynajcego nauk yiquan? Czy musi robi szpagat? Czy istnieje jaka granica wieku powy ej ktrej nie mo na rozpoczyna nauki yiquan? Czy 19 lat to nie jest zbyt pno? Niemal ka dy, niezale nie od wieku, pci i sprawnoci fizycznej mo e zajmowa si yiquan. Nie ma adnych szczeglnych wymogw. Yiquan to nie dyscyplina wyczynowego sportu, w ktrej wybiera si najsprawniejszych modych ludzi, poddaje tamowej obrbce, odrzucajc po drodze "niedorbki", ka e bi rekordy i medale, a po paru latach stwierdza, e czas zakoczy karier. Yiquan to zjawisko znacznie bardziej obszerne i wielowymiarowe. Jest to nauka, sztuka, dziedzina kultury, i to nie tylko kultury fizycznej (aspekt rekreacyjnoruchowy to tylko cz wikszej caoci). Niektrzy mog skoncentrowa si na treningu metod podstawowych dla zdrowia. Ci ktrych interesuje rozwijanie umiejtnoci przydatnych w samoobronie, mog w zale noci od swojego wieku, stanu zdrowia, poziomu sprawnoci wykorzystywa wiczenia z r nych grup metod treningowych yiquan. Niektrzy mog wykonywa np. wiczenia tui shou ale zrezygnowa z treningu san shou. Inni mog zajmowa si san shou, ale w ograniczonym zakresie, biorc pod uwag swoje mo liwoci, a jeszcze inni mog w peni stosowa wszelkie formy treningu. Dla zainteresowanych mo liwe jest tak e wspzawodnictwo (obecnie dopracowywane s w Chinach zasady rozgrywania zawodw yiquan w tui shou, a niektrzy przedstawiciele yiquan startuj tak e w zawodach sanda). A wszyscy mog po prostu poznawa, studiowa yiquan. 50 lat to nie jest zbyt pno. W Chinach s osoby, ktre zaczynaj wiczy dopiero po przejciu na emerytur. Caa kwestia sprowadza si do dostosowania wicze do mo liwoci danej osoby. 19 lat to z pewnoci nie jest wiek zbyt "podeszy". Wtpliwoci mog dotyczy jedynie tego, czy jest to 154

wiek dostatecznie dojrzay. Nauka yiquan to bowiem w gruncie rzeczy zaawansowane studia wymagajce sporej dojrzaoci intelektualnej i emocjonalnej. Nawet jeli komu zale y na rozwiniciu tzw. praktycznych umiejtnoci, przydatnych w samoobronie, mo e odnie korzyci z treningu nawet jeli zacznie go troch pniej ni w dziecistwie. Istnieje ogromne bogactwo sztuk walki. Chiskie sztuki walki, znane jako kung-fu lub wushu, dzieli si na tzw. "zewntrzne" (zdecydowana wikszo) i "wewntrzne" (niewielka grupa, m.in. taijiquan, baguazhang, xingyiquan, liuhebafaquan). Style "wewntrzne" opieraj si na zasadach i metodach mniej "typowych", lecz jednak rwnie skutecznych. S to systemy, ktre w wielu wypadkach nie wymagaj wysokiego poziomu sprawnoci w potocznym rozumieniu (czyli np. robienia salt, szpagatw itp.). W tych stylach mo liwe jest zachowanie wysokiego poziomu umiejtnoci do pnego wieku, a tak e co ciekawe, osignicie wysokiego poziomu umiejtnoci nawet jeli nauk zaczyna si stosunkowo pno. W taijiquan znany jest przykad Wang Maozhai'a, ktry rozpocz nauk majc 35 lat (nie uprawia wczeniej adnej sztuki walki) i zosta pniej uznanym mistrzem stylu Wu (by uczniem Quan You. Z kolei od niego uczy si Yang Yuting, ktrego uczniem jest cieszcy si dzi wielkim uznaniem Wang Peisheng). W xingyiquan Li Luoneng rozpocz nauk majc 37 lat, wczeniej nie tylko nie uprawiajc sztuki walki, ale i bdc sabego zdrowia i mizernej postury. Kilkanacie lat pniej zasyn jako jeden z najwikszych mistrzw swoich czasw. Wanie uczniem Li Luonenga by Guo Yunshen, znany z przekazu o trwajcym trzy dni, nierozstrzygnitym pojedynku z mistrzem baguazhang Dong Haichuanem. Z kolei uczniem Guo Yunshena by twrca yiquan Wang Xiangzhai. 7. Jak bardzo brak nauczania technik walki w yiquan ma wpyw na skuteczno tego systemu kung-fu? Podejcie yiquan opiera si w gruncie rzeczy na zdrowym rozsdku. Jednak gdy mwimy, e yiquan odrzuca rozumienie sztuki walki jako systemu technik, wiele osb nie jest tego w stanie zrozumie. Wedug nich, jeli nie opanuje si cile okrelonego zestawu technik, pozostaje tylko chaotyczne machanie koczynami. Tymczasem pogld taki jest zupenie nieuzasadniony. Chocia yiquan nie jest systemem technik, nauka obejmuje poznanie i praktyczne opanowanie pewnych zasad i pewnych stosunkowo prostych ale jednoczenie mo liwych do elastycznego dostosowania do sytuacji metod. W yiquan w ogromnej mierze wykorzystuje si mo liwoci tkwice w kontakcie dowolnej czci ciaa z dowoln czci ciaa przeciwnika (istotne jest tu zastosowanie tzw. "krtkiej siy"). Szczeglny nacisk kadzie si na wiczenia tui shou, w ktrych kontakt ten nastpuje pomidzy ramionami obydwu partnerw. Otwiera to mo liwoci takie jak: zmiana kierunku dziaania siy przeciwnika, otwieranie przestrzeni do ataku, niszczenie gardy, pozbawianie przeciwnika rwnowagi, co z kolei otwiera mo liwo rzutw (lub tak zwanych odrzuce) lub atwiejszego ataku przy pomocy uderze. Kto wiczy tui shou, temu stosunkowo atwo powinno by zrozumie charakterystyczne dla yiquan pojcie "bezforemnoci". Nie trzeba

155

dugiej praktyki, by zauwa y, jak atwo wykracza si tu poza cile okrelon form. Mo liwe s niezliczone warianty ruchw. Jest to co pynnego, cigego, elastycznego, nie za zestaw technik. To przede wszystkim tutaj ma zastosowanie tzw. sia hunyuan li, czyli gotowo do u ycia w dowolnym momencie siy w dowolnym kierunku. By to osign, wykorzystuje si swoisty, charakterystyczny dla yiquan proces nauki przy wykorzystaniu metod takich, jak zhan zhuang, shi li i fa li. 8. Jak wyglda trening walki w yiquan? Je eli w yiquan nie ma form to czy mo na mwi o wiczeniu zastosowa technik do realnej walki? Yiquan prezentuje inne podejcie do nauki walki ni wikszo sztuk walki. Podejcie to zapewne jest dla wikszoci ludzi zaskakujce, jest jednak w gruncie rzeczy atwe do zrozumienia i staje si stopniowo oczywiste dla ka dego, kto zdecyduje si powici choby kilka miesicy na nauk. Wszystkie metody treningowe yiquan su rozwojowi umiejtnoci walki wrcz (co z drugiej strony nie oznacza, e nauka yiquan su y tylko temu). Jeli miabym w du ym skrcie napisa jak wyglda trening walki w yiquan to powiem tak: 1. Metody podstawowe - zhan zhuang, shi li, moca bu, shi sheng, fa li, ktre daj podstawy dla treningu walki. 2. wiczenia z partnerem - tui shou i san shou. Trening " ywej siy", zwanej te "caociow si" jest tu motywem przewodnim. Oczywicie jest jeszcze kwestia tzw. podstawowych zdolnoci (ben neng), ktrej powic wicej uwagi w przyszoci. W wiczeniach z partnerem wprowadza si pewne podstawowe, proste metody (mo na powiedzie "techniki"), ale s to po prostu najprostsze, najbardziej naturalne i oczywiste ruchy, sposoby wykorzystania ciaa. Niewaciwe jest upatrywanie rozwoju umiejtnoci walki w nauce coraz bardziej skomplikowanych technik. Twrca yiquan, Wang Xiangzhai podejcie takie uzna za bdne. Myl, e mo na to wyjani przy pomocy porwnania do nauki prowadzenia samochodu. Powiedzmy, e istniayby tu dwa podejcia: 1 - tak jak normalnie ludzie ucz si prowadzi samochd - to jest podejcie ktre porwna mo na do nauki walki w yiquan (i jak wiadomo, poza podstawow nauk, w prowadzeniu samochodu te jest mo liwe doskonalenie, mo liwoci s tu nieograniczone). 2 - istniayby skodyfikowane "techniki" prowadzenia samochodu. Ludzie uczyliby si np. specjalnego zestawu ruchw, ktry su yby do pokonania wyimaginowanego zestawu zakrtw, skrzy owa, dziur na drodze, wzniesie i zjazdw. Polegaoby to na tym, e ucze wykonywaby skrt kierownic o 30 stopni w lewo, po czym naciskaby sprzgo, zmienia bieg, skrca kierownic o 10 stopni w prawo, wciska peda gazu o 3 centymetry. A instruktor by to korygowa: 30 stopni, nie 29. 3 centymetry, a nie 2,5. Odpowiadaoby to nauce form w sztukach walki. No i oczywicie mo na by cyzelowa poszczeglne techniki -

156

"Prosz obrci kierownic w lewo o 5 stopni. Nie! Za du o o jeden stopie! Prosz powtrzy t technik 50 razy!". A pniej kombinacje: 10 stopni w lewo, 30 stopni w prawo, i jeszcze 30 stopni w prawo i 20 stopni w lewo. I coraz bardziej zo one. A potem przyszed by czas na praktyczne zastosowanie technik. Ucze pokonuje zakrt, a instruktor na to: "Tu powinna by kombinacja numer 5, nie numer 4!" Ktre podejcie jest lepsze w nauce jazdy? Dlaczego w sztuce walki miaoby by inaczej? 9. Jak si ma yiquan do takich klasycznych koncepcji jak meridiany, qi, dantian itp, podstawowych w chiskiej medycynie, qigong i stylach wewntrznych kung-fu? Jak wiadomo s to koncepcje gboko wronite w klasyczny system poj jakimi posugiwali si (i wci posuguj si Chiczycy). Niewtpliwie nard ten w cigu dugiego czasu zgromadzi ogromn liczb dowiadcze i dokona odkry w zakresie zale noci jakim podlega szeroko pojmowany organizm - czowiek z ca jego sfer fizyczn i psychiczn. Okrycia te ujmowane byy w ramy pewnych podstawowych dla chiskiego sposobu mylenia koncepcji i w tych ramach rozwijay si klasyczne teorie. Jeszcze raz podkreli nale y, e Chiczycy mieli wiele niezwykych osigni naukowych i pod wzgldem rozwoju nauki i techniki bardzo dugo przecigali Europ. Jednak od ok. XVI wieku Europa zacza nadrabia zalegoci, natomiast chiska nauka zacza ulega skostnieniu i i przestaa si rozwija. Faktem jest, e nauka chiska, chocia by w zakresie medycyny, dokonaa odkrycia wielu ciekawych zale noci, ktrych nie potrafia zauwa y medycyna zachodnia. Z drugiej strony medycyna i nauka zachodnia dokonay niezliczonej liczby odkry, ktrych Chiczycy, wychodzc od rozwinitych przez siebie koncepcji nie byli w stanie dokona. Jaki std wniosek? Zastanwmy si choby nad podejciem ludzi Zachodu do takich zjawisk jak akupunktura i qigong. atwo zauwa y, e spotyka si w zasadzie tylko dwa podejcia: a) Cakowite odrzucenie: "to wszystko bzdury i szarlatastwo, to nienaukowe". b) Cakowit akceptacj: "staro ytni chiczycy ju dawno odkryli istnienie qi". Tymczasem obydwa podejcia s mao rozsdne. Pierwsze zakada "absolutn wiedz" Zachodu, drugie za "absolutn wiedz staro ytnych Chiczykw". Nauka z natury rzeczy jest w rozwoju, nie ma monopolu na absolutn prawd raz na zawsze. My, ludzie Zachodu, nie powinnimy by tak aroganccy, by negowa osignicia Wschodu. Z drugiej strony nie powinnimy by tak gupi, by bezkrytycznie akceptowa wszystkie stare chiskie koncepcje. Na styku r nych podej mo e zrodzi si co nowego, doskonalszego. Innymi sowy, nie mam wtpliwoci co do tego, e zarwno akupunktura, jak i qigong s rzeczami wartymi dogbnego zbadania. Jednak yiquan, jakim si zajmuj, nie jest zwizany z akupunktur, nie zajmuje si meridianami, ani nie opiera si na koncepcjach takich jak qi. Wang Xiangzhai wywodzi si z klasycznego wewntrznego systemu xingyiquan i uznawany by w rodowisku tej sztuki walki za jednego z najwikszych ekspertw. Mia jednak umys bardziej otwarty ni inni mistrzowie. Mia te zapewne szczcie, e by to okres otwarcia Chin na wpywy 157

kultury i nauki Zachodu (w tym samym okresie chiska literatura rozpocza poszukiwania inspirowane twrczoci europejsk). Na pocztku, w latach dwudziestych, gdy powstawa pierwowzr yiquan, Wang Xiangzhai wci jeszcze posugiwa si w teorii swojego systemu klasycznymi koncepcjami, z meridianami wcznie. Stopniowo jednak, dziki spojrzeniu tak e z innej perspektywy, by w stanie lepiej oceni zalety i ograniczenia tych e koncepcji. W latach 30-ch dokona porwnania metod treningowych opartych na starych i nowych wypracowanych przez siebie koncepcjach (r ne grupy uczniw nauczajc w r ny sposb) i stwierdzi, e nowe metody pozwalaj osign takie same, a nawet lepsze rezultaty i to w znacznie krtszym czasie. Okazao si, e chocia stare koncepcje i metody miay oczywicie swoj warto, to z punktu widzenia nowych koncepcji i metod byy po prostu przebrzmiae, przestarzae, niedopracowane, sprowadzajce wielu adeptw na manowce. Okazao si, e wartociowymi elementami treningu byy nie te, na ktrych koncentroway si klasyczne teorie, lecz te ktre byy w jakim stopniu zawarte w treningu, ale jakby nie w peni dotd uwiadamiane, wic nie do koca ujte w koncepcjach teoretycznych. Byy tam na przykad rzeczy stosunkowo atwo dajce si tumaczy na gruncie naszej najprostszej mechaniki (atwo dajce si tumaczy, ale nie dajce si atwo zauwa y - chodzi mi tu o rzeczy charakterystyczne tylko dla systemw wewntrznych, specyficzne pojcie "siy" nei jin specyficzn percepcj i jednoczenie specyficzny sposb generacji siy), nie dajce si jednak uj w prosty sposb przy u yciu klasycznych chiskich koncepcji. Powodowao to, e wielu adeptw bdzio po manowcach, postp w treningu by trudny, i tylko nieliczni, dziki dugotrwaej praktyce i korektom mistrza i by mo e wrcz przypadkowi osigali sukces. Tak wic, gdy Wang Xiangzhai zacz naucza od 1937 roku w Pekinie, zrezygnowa ju zupenie z posugiwania si tymi klasycznymi pojciami. Nie znajdziemy ich tak e w tekstach jego wybitnych uczniw, ktrzy w tym czasie pobierali u niego nauki lub utrzymywali jeszcze z nim kontakt (dotyczy wczeniejszego pokolenia uczniw). Tak wic w yiquan uwa amy, e chocia te klasyczne koncepcje mog mie zastosowanie w medycynie, a tak e w qigong (ich dogbn weryfikacj w tym zakresie pozostawiamy zajmujcym si gbiej tymi zagadnieniami), to u ycie ich w sztuce walki, w tym w systemach wewntrznych jest mao przydatne. Trening yiquan nie opiera si zatem na koncepcjach takich jak qi, dantian, czy meridiany. Z naszego punktu widzenia, u ycie tych koncepcji w klasycznych systemach wewntrznych jest przeszkod w rozwoju adepta, a nie pomoc. Mwi tutaj oczywicie o najlepszym yiquan, z przekazu nastpcy Wang Xiangzhai'a - Yao Zongxun'a, u ktrego syna Yao Chengguang'a mam zaszczyt pobiera nauki. Tak e inni uczniowie Wang Xiangzhai'a, zaliczani do najlepszych i wyr nieni przez niego nadaniem honorowych imion - jak Han Xingqiao i Zhao Daoxin prezentowali podobne podejcie. Niestety niektrzy uczyli si od Wang Xiangzhai'a tylko we wczesnym okresie i nie mieli okazji pozna dojrzaego yiquanu. W rezultacie, yiquan ich nastpcw nie ma wiele wsplnego z tym czym ja si zajmuj. 10. Czy w Yi Quan zawarta jest nauka 12 form zwierzcych i 5 elementw?

158

Nie. Z punktu widzenia twrcy yiquan, powstanie tych form byo przejawem degeneracji pierwotnego xinyiquan/xingyiquan. Jeli chodzi o 5 elementw, to pierwotnie chodzio raczej o pi sposobw dziaania siy, a nie konkretne techniki. Innymi sowy, ka dy z piciu "elementw" mo na byo wykorzystywa jednoczenie z innymi w tym samym ruchu. Przypisanie piciu cile okrelonych technik piciu elementom z tego punktu widzenia nie przysu yo si dobrze rozwojowi xingyiquan. Np. e taka technika jest skojarzona z takim elementem ( ywioem) i w zwizku z tym pokonuje inn technik, skojarzon z innym elementem (np. ogie niszczy metal). Niestety wielu tak naucza. Jednak najwiksi mistrzowie odrzucali takie podejcie. Wang Xiangzhai - jeden z najbardziej uznanych ekspertw xingyiquan na pocztku XX wieku, widzc jak szybko postpuje degeneracja xingyiquan, zdecydowanie zaprotestowa przeciwko panujcym wwczas tendencjom, czego efektem byo wyksztacenie si yiquan. Dobry xingyiquan nie koncentrowa si na piciu elementach i 12 formach zwierzcych, lecz na procesie rozwoju od ming jin (wyrana sia), przez hua jin (neutralizacja siy) do an jin (ukryta sia). Wang Xiangzhai odrzuci to co uwa a za pozbawione wartoci, a rozwin to co byo wedug niego w xingyiquan istotne. 11. Kiedy pocztkujcy ucze mo e zacz sparingi i jak one wygldaj? W aktualnym programie podstawowym szkoy Zongxun Wuguan dla uczcych si "w wolnym czasie" pierwsze wiczenia z partnerem zaczyna si od pierwszego poziomu (mniej wicej pierwszy miesic nauki). Bardziej zaawansowane wiczenia tui shou wprowadzane s na poziomach 11-15 (mniej wicej jedenasty do pitnastego miesica nauki). Wwczas wprowadza si sparingi tui shou. Na pitnastym poziomie (pitnasty miesic nauki) wprowadza si wiczenia ograniczonego sparingu san bu qiang shou (my to nazywamy "klepank"). W ostatniej czci programu podstawowego (okoo dwudziesty drugi miesic nauki) rozpoczyna si waciwe sparingi. A. Sparing tui shou ("pchajce rce") - wiczenia polegajce na panowaniu nad wasn rwnowag i jednoczesnym wpywaniu na rwnowag przeciwnika, pniej tak e wykorzystywanie dziur w obronie przeciwnika, i "klepanie". B. San bu qiang shou (potocznie nazywamy to "klepank"), czyli sparing ograniczony do uderze otwart doni - "z licia". C. San shou - sparing pocztkowo ograniczony od okrelonych metod, stopniowo rozszerzany, by stosowa tak wiele r nych metod jak to mo liwe (czyli m.in. uderzenia wszystkimi czciami ciaa, ktrymi daje si uderza, plus wpywanie na rwnowag przeciwnika dziki umiejtnociom rozwijanym poprzez tui shou). Stosuje si ochraniacze niezbdne dla zachowania bezpieczestwa.

159

12. Czytaem na Pana stronie opowiadanie o Wangu Xiangzhai'u. Zaciekawiy mnie momenty, ktre byy troch nielogiczne i niejasne, a mianowicie to jak Wang "spr ynowa" swoich przeciwnikw na niemae odlegoci. Nie ma w tym nic niejasnego i dziwnego. To jest to nad czym si pracuje w yiquanietzw. spr ysta sia. Odpowiednie u ycie wasnego ciaa w odpowiednim momencie. Oczywicie Wang Xiangzhai prezentowa wyjtkowo wysoki poziom. Niewielu z jego uczniw mu dorwnao. Yao Zongxun, Han Xingqiao, Zhao Daoxin. Dzi wysokie umiejtnoci prezentuj m.in. synowie Yao Zongxuna - Yao Chengguang i Yao Chengrong oraz Cui Ruibin, Liu Pulei. Na naszych videoklipach z Pekinu mo na zobaczy co robi jeden z asystentw mistrza Yao. Wida jak bardzo krtkimi ruchami odrzuca przeciwnikw o kilka metrw. I to si dziao w sytuacji wspzawodnictwa. To nie jest pokaz! To nie jest magia. Jeszcze raz powtarzam - opiera si to na umiejtnym u yciu swojego ciaa w odpowiednim momencie. Czy po zobaczeniu tego, opowieci o Wang Xiangzhai'u nadal wydaj si niewiarygodne? 13. wicz podstawow pozycj, ale mam problem z utrzymaniem ciaa z bezruchu. Chodzi o to, e co jaki czas robi (niechccy) mae pochylenie do przodu, a staram si zachowa uczucie, jakbym opiera si plecami o cian. Oglnie chwiej si na kierunku przd-ty. Poza tym chyba nie mam problemw z wiczeniem. Czy to jest prawidowe (to pochylanie si), czy powinienem jeszcze o czym pamita podczas wiczenia? Generalnie pewne koysanie si nie jest bdem. W pocztkowej fazie praktyki jest wrcz zjawiskiem naturalnym. Nie nale y z nim na si walczy, ani z drugiej strony stara si by wystpowao. Pozycja statyczna nigdy nie jest absolutnie statyczna. Jest to raczej dynamiczne poszukiwanie rwnowagi. Stopniowo zakres koysania powinien si zmniejsza. Jeli pozycja jest prawidowa, nie powinno wystpowa du e koysanie. Jeli wystpuje, nale y obserwowa siebie, gdzie wystpuj nadmierne napicia, gdzie jest brak rwnowagi. Bdy te nale y stopniowo eliminowa, nie spieszc si jednak zbytnio. Stopniowo mimowolne koysanie powinno si zmniejsza. 14. Chciabym uczy si yiquan, bo ze wzgldu na moj sprawno fizyczn nie mog uczy si np. Kung-fu. W kwestii cisoci terminologicznej. Terminem kung-fu (gongfu) przyjo si na Zachodzie (w gruncie rzeczy w rezultacie pomyki jzykowej - termin ten w zasadzie nie by u ywany w Chinach w znaczeniu sztuki walki) okrela wszelkie chiskie sztuki walki. Yiquan zatem, to rwnie kung-fu (gongfu), tak jak i wiele innych systemw opartych na r nych zasadach. Tylko cz z nich stawia przed adeptem wysokie wymagania jeli chodzi o typowo rozumian sprawno fizyczn. 15. Zastanawiaem si nad mo liwociami wykorzystania tych zadziwiajcych metod treningowych w innych dyscyplinach sportu. 160

Ju na pocztku lat 80., gdy Yao Zongxun wrci do Pekinu, jego metodami treningowymi zainteresowali si trenerzy sportowi. Prowadzi on dla nich specjalne szkolenia, oni za, odpowiednio modyfikujc te metody, zaczli je wykorzystywa w treningu swoich dyscyplin. Wrd dyscyplin do ktrych w jakim stopniu wprowadzono te metody s: m.in. skok wzwy , skok w dal, ale tak e strzelanie, pywanie, gimnastyka i podnoszenie ci arw. Dokadnie ktre metody stosowane s w ktrej dyscyplinie i w jaki sposb zostay dostosowane do wymogw danej dyscypliny pozostaje jednak cile strze on tajemnic. W kocu to jest jedna z przyczyn sukcesw chiskich sportowcw. 16. Od jakiego czasu trenuje kilka poznanych wicze z zakresu pierwszej czci programu szkoleniowego Yiquan. Zajmuje mi to ok. 1 h 45 min. Zastanawiam si do jakich ram czasowych rozrasta si trening w przypadku poznania nowych wicze. Jak wyglda sensowna struktura treningu? Czas mo na dostosowa do swoich mo liwoci, potrzeb, chci i ambicji. Nie ma potrzeby wykonywania wszystkich wicze codziennie. Byoby to niemo liwe. Tutaj mwimy o kilku wiczeniach z pierwszej czci programu, a czci tych jest 22, a nie jest to jeszcze cay yiquan. Na szczcie yiquan nie polega na opanowaniu tysicy technik, a bardziej na poznaniu, zrozumieniu i praktycznym opanowaniu pewnych zasad. Jeli chodzi o "pozycje zdrowotne", to skoncentrowa si mo na na chengbao zhuang, w przypadku zmczenia ramion, przechodzc do atwiejszej tuobao zhuang. Inne pozycje wystarczy pozna i stosowa od czasu do czasu, na zasadzie "tak jako mnie dzisiaj nasza ochota na tuituo zhuang". Generalnie mo na si tu skoncentrowa na tych pozycjach w ktrych si najlepiej, najwygodniej czujemy. W przypadku zmczenia ng, mo na wykorzysta pozycje siedzce. A w przypadku totalnego osabienia, rwnie le ce. Jeli chodzi o "pozycje bojowe", to najwa niejsza jest hunyuan zhuang. Program obejmuje pi podstawowych wariantw, ale nie ma potrzeby wykonywa cigle wszystkich. Poznajemy trzy podstawowe, a pniej czymy je w jedno wiczenie. To w zasadzie s jeszcze wiczenia wstpne. Pniej nastpuje przejcie do waciwego wiczenia hunyuan zhuang (wprowadzonego w trzeciej czci programu) i jego cige rozwijanie. Inne "pozycje bojowe" opieraj si w gruncie rzeczy na tych samych zasadach co hunyuan zhuang. Jednak ka da ma swoj specyfik, tak wic wiczenie ich wszystkich jest wa niejsze, ni to jest w przypadku pozycji "zdrowotnych". Nie musimy jednak codziennie wykonywa wszystkich. Na szczcie du a cz walorw ka dej z pozycji jest zawarta w pozostaych. Wybierajc, co wiczymy danego dnia mo na si zatem kierowa w du ym stopniu upodobaniem. Z drugiej strony dobrze jest te zwrci uwag na swoje sabe punkty, i wykorzystywa te wiczenia, ktre pozwalaj je przezwyci y. Jeli chodzi o moca bu, to gdy przechodzimy do wicze shi li z krokami, nie ma wikszej potrzeby zajmowa si moca bu. Jednak, gdy kto zauwa a swoje sabe punkty wanie w nogach, to mo e powici moca bu wicej uwagi. Jeli chodzi o shi li, to najpierw zajmujemy si pojedynczymi wiczeniami. Koncentracja na tych, ktre nam najbardziej

161

odpowiadaj, pozwala stosunkowo szybko robi w nich postpy i przenie to co osignlimy do innych wicze. Z drugiej strony warto powici te cz czasu na to co sprawia najwiksze trudnoci. Pniej czymy r ne wiczenia shi li w dowolnej kolejnoci w rodzaj improwizowanej formy. Wtedy w gruncie rzeczy wiczymy je wszystkie i nie ma problemu na co nale y powici wicej a na co mniej czasu. Chocia zawsze pewne rzeczy wiczy si chtniej, z wiksz przyjemnoci, a zauwa ajc problemy w innych, te powica si im sporo uwagi. Na wy szym etapie w ogle wykracza si poza podstawowe ruchy shi li, przenoszc poznane zasady do dowolnego ruchu, improwizujc, a jednoczenie zachowujc gboki sens wiczenia. Jeli chodzi o fa li, to jest tu podobnie jak z shi li. W pierwszej fazie nauki (czyli w okresie przerabiania programu podstawowego), najwicej czasu powica si na zhan zhuang i shi li, w mniejszym stopniu fa li, tui shou i san shou. Pniej z reguy czas dzielony jest na p pomidzy zhan zhuang i shi li z jednej, a fa li, tui shou i san shou z drugiej strony. Jeli kto ma czas, by wiczy du ej, wydu a si raczej trening podstawowy - zhan zhuang i shi li. 17. Jak nauczyciel ocenia postpy ucznia? Przecie w wielu wiczeniach w yiquan istotne jest to co si dzieje "wewntrz" - wyobra enia i odczucia. Czy jest mo liwa obiektywna ocena postpw? Yiquan to koordynacja tego co "wewntrz" i "na zewntrz". Nie wszystko jest widoczne z zewntrz, ale wiele jest. W bardzo wielu wypadkach na podstawie pozycji i ruchu mo na te stwierdzi niedostatki "wewntrzne". Natomiast mo e si zdarzy, e zewntrzna forma wyglda poprawnie, mimo e praca "wewntrzna" jest niedostateczna. Dlatego, eby mo liwe byo zweryfikowanie prawidowoci wiczenia i postpw, niezbdna jest cisa wsppraca nauczyciela i ucznia. To dlatego nauczyciel pyta ucznia, jakie ma problemy z wiczeniem i czy nie ma pyta? I oczekuje, e ucze wyrazi swoje odczucia, powie jakie ma problemy i czego nie rozumie. Wtedy atwiej jest poprowadzi ucznia dalej. W pierwszej fazie nauki najistotniejsze jest jednak zwyke zapamitanie wymogw danego wiczenia. Zwyke "jak"? Wwczas ucze mo e sam kontrolowa czy jest w stanie zrealizowa wymogi wiczenia, a jeli nie, to czego dotyczy problem? Natomiast gdy ucze rozpoczynajcy nauk zadaje nauczycielowi pytanie, czy dobrze wiczy, to jest to zupene pomieszanie poj. Gdy nauczyciel wyjania jakie wyobra enia w danym wiczeniu si stosuje i jakie odczucia powinny si pojawi, to ucze powinien wiedzie, czy osiga te odczucia. W zale noci od tego jakie trudnoci si pojawiaj, nauczyciel mo e wwczas su y pomoc. Stopniowe wprowadzanie bardziej zaawansowanych metod treningowych umo liwia zarwno uczniowi jak i nauczycielowi weryfikacj, czy efekty jakie przynie powinny metody bardziej podstawowe zostaj osignite. Jeli nie, wtedy ucze, korzystajc ze wskazwek nauczyciela powinien poprawi swj trening podstawowy. W wiczeniach z partnerem najwyraniej uwidaczniaj si niedostatki adepta. Stopniowo coraz lepiej rozumiejc zale no pomidzy r nymi metodami treningowymi, oraz pomidzy metodami treningowymi, a praktycznymi

162

umiejtnociami, ucze, z pomoc nauczyciela powinien by w stanie lepiej wykonywa wiczenia podstawowe. 18. Ciekaw jestem obecnoci koncepcji filozoficznych w chiskich sztukach walki. Zauwa yem, e istnieje podzia na te, ktre si opieraj na buddyzmie i taoistyczne. Jak jest w yiquan? Czy wszelkie motywy metafizyczne zostay uznane za niepraktyczne? W zasadzie nie ma rzeczy, ktrych nie daoby si odnie do filozofii. Jednak po co przesadza? Nie ma sensu dociekanie zwizku np. uprzejmego traktowania klientw przez sprzedawc z filozofi Kanta, Tomasza z Akwinu albo Husserla. Jeli kto by to robi, to chyba tylko w formie artu, a jeli na powa nie, to jego z kolei nikt nie traktowaby serio. Tymczasem, gdy chodzi o chiskie sztuki walki, niektrzy u nas nie wiedzie czemu uwa aj, e jeli kto nie doszukuje si w ka dym gecie klucza do najgbszych tajemnic istnienia, to jego kung-fu nie jest do gbokie. Natomiast inni traktuj uprawiajcych kung-fu jak "nawiedzonych" (i niestety w wielu wypadkach susznie). Nie powiedziabym, e chiskie sztuki walki opieraj si na buddyzmie, czy taoizmie, ale e zwizane s w mniejszym lub wikszy m stopniu z buddyzmem lub taoizmem, bd e s pod ich mniejszym lub wikszym wpywem. W gruncie rzeczy sam buddyzm w Chinach rozwija si po wielkim wpywem taoizmu. Buddyzm z kolei wpyn na taoizm, przyczyniajc si do wyksztacenia tzw. taoizmu religijnego. W gruncie rzeczy wikszo Chiczykw bya z reguy zarwno pod pewnym wpywem buddyzmu jak i taoizmu, a dodatkowo jeszcze zasad etyki konfucjaskiej. Jest oczywiste, e wszystko co si robi, odnosi si w jaki sposb do wizji wiata, pewnego systemu poj, wartoci. Dotyczy to oczywicie tak e chiskich sztuk walki. Powtarzam, e jest to oczywiste. A jako e jest to oczywiste, nie ma wikszego sensu szczeglne podkrelanie tego. W yiquan jest podobnie jak w wikszoci chiskich sztuk walki uprawianych przez normalnych ludzi, a nie "nawiedzonych". Na ka dym etapie praktyki spotykamy si z zasadami, ktre znale mo na i w filozofii taoistycznej i w buddyzmie chan (zen) i w filozofii neokonfucjaskiej (bdcej syntez konfucjanizmu, taoizmu i koncepcji buddyjskich - swoj drog, to wanie na filozofii neokonfucjaskiej opieraj si klasyczne teorie taijiquan, a nie, jak zwykle si twierdzi, bezporednio taoistycznej). W gruncie rzeczy wikszo tych istotnych koncepcji i zale noci atwo jest zrozumie odnoszc je do dowiadczenia podczas treningu i zwykego zdrowego rozsdku. W ten sposb mo na lepiej zrozumie chisk kultur, przyswajajc dla siebie, to co wzbogacajce. Natomiast, gdy ludzie, ktrzy przeczytali par artykuw zaczynaj na wszystkie strony trbi o gbokich filozofiach i powtarza sowa ktrych nie rozumiej, to jest to nieco mieszne. 19. Czy w yiquan wystpuje jaki charakterystyczny ceremonia (jak np. w aikido, kendo)? Jak jest z tradycyjnym ubiorem, czy w ogle si go nie u ywa w praktyce? Na wideoklipach wszyscy ubrani s raczej codziennie.

163

Chiczycy s troch bardziej podobni do Europejczykw ni Japoczycy (ponadto obecne rytuay w szkoach "japoskich" s w du ej mierze dziedzictwem militaryzmu z pocztku XX wieku, a w dodatku zachoway si w du o wikszym stopniu w szkoach japoskich sztuk walki na Zachodzie, ni w samej Japonii). To, e w niektrych szkoach kung-fu zwaszcza na Zachodzie, stosuje si podobne ceremoniay wynika w du ej mierze z tego, e japoskie sztuki walki wczeniej si tu pojawiy. Dlatego pniej ludzie oczekiwali od szk chiskich podobnego podejcia. Natomiast w Chinach tego typu ceremonia mia mniejsze znaczenie. Chyba, e chodzio o tajne sprzysi enia typu triad itp. Wystarczy obejrze kilka chiskich filmw kung-fu (choby "Przyczajonego tygrysa...", ktry aktualnie jest na ekranach kin), by zauwa y, e trudno tam odnale rytuay w stylu szk japoskich. Natomiast Chiczycy zawsze przywizywali ogromn wag do etyki - wude (cnoty wojownika). Czyli do tego co istotniejsze od samych ceremoniaw. Z tym, e s to po prostu rzeczy oczywiste. Nie ma potrzeby o tym trbi. Jeli kto nie rozumie rzeczy oczywistych, to nikt normalny nie bdzie go traktowa powa nie. Jeli kto nie jest przyzwoitym czowiekiem, to nie bdzie traktowany jak przyzwoity czowiek. Innymi sowy niczego si nie nauczy. Jeli chodzi o strj, to dlaczego niby trening kung-fu musi wyglda jak wystp zespou pieni i taca? W Chinach zwykle wiczono w normalnym ubraniu, takim jakie noszono w danej epoce, w danym rejonie. Nie byo do niedawna jakiego specjalnego "tradycyjnego stroju". Rwnie dzi wiczy si z reguy w zwykym, byle wygodnym ubraniu, w dresie, bd tylko krtkich spodenkach, zale nie od pory roku i pogody (bardzo rzadko zajcia odbywaj si na sali, nawet jeli szkoa dysponuje sal, to korzysta si z niej z reguy tylko przy wyjtkowo niesprzyjajcej pogodzie). Tylko na zawody, pokazy i inne uroczystoci zakada si specjalne stroje.

164

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN, TAIKI-KEN I...KYOKUSHIN KARATE

Czytelnicy magazynu "wiat Nei Jia" wielokrotnie mieli okazj przeczyta o sztuce yiquan. Tym razem chciabym powici nieco uwagi japoskiej odmianie yiquan, znanej pod nazw taiki-ken.

Wang Xiangzhai

Yao Zongxun

Sawai Kenichi

W okresie japoskiej okupacji Chin, Wang Xiangzhai (1885-1963) by jednym z najsynniejszych mistrzw sztuk walki w Chinach. Wielu Japoczykw, po przekonaniu si na wasnej skrze o umiejtnociach Wanga, chciao podj u niego nauk. On jednak zawsze zdecydowanie odmawia. By tylko jeden wyjtek. Kenichi Sawai (1903-1988), w tym czasie by ju posiadaczem 5 dan w judo, 4 dan w kendo i 4 dan w iaido (uczy si on m.in. iai-jitsu u Seicho Aoyagi, kendo u Takaharu Naito, jiu jitsu u Isagai w Butokuden w Kioto, judo u Mifune i Sanpo Toku w Tokio). Gdy usysza o Wang Xiangzhai'u, postanowi sprawdzi jego umiejtnoci. Gdy Sawai przyby do domu Wang Xiangzhai'a, ten zamiata wanie dziedziniec. Sawai wzi Wanga za su cego i zapyta go, czy Wang Xiangzhai jest w domu. Wang odpowiedzia, e go nie ma. Sawai powiedzia, e w takim razie poczeka. Po pewnym czasie zapyta "su cego", czy uprawia sztuk walki. Wang odpowiedzia, e troch. Sawai zaproponowa porwnanie umiejtnoci, na co Wang si zgodzi. Sawai schwyci Wanga za rce, prbujc wykona rzut. Wang lekkim ruchem sprawi, e Sawai opad do pozycji klczcej. Sawai spyta czowieka, ktrego wzi za su cego, czy to nie on jest Wang Xiangzhai'em. Wang umiechn si i skin gow. Sawai zapyta, czy mog sprbowa jeszcze raz. Znw zosta pokonany. Po kilku prbach, ktrych rezultat by cigle taki sam, Sawai zaproponowa walk na miecze. Sawai trzyma bambusowy miecz, a Wang krtki kij. Wang znw zwyci y, po czym powiedzia: "Bro jest tylko przedu eniem rk". Sawai natychmiast poprosi Wanga o mo liwo nauki. Wang, jak zwykle zdecydowanie odmwi. Po dugim czasie, gdy Sawai wielokrotnie ponawia prob, Wang w kocu zaakceptowa go jako ucznia. Chocia Sawai zosta uczniem Wang Xiangzhai'a, Wang przydzieli mu Yao Zongxun'a (1917-1985) jako osobistego nauczyciela. Yao Zongxun zosta ju wtedy wytypowany przez Wanga na nastpc. To Yao zwykle prowadzi treningi. Wang ogranicza si w tym czasie tylko do sporadycznego udzielania wskazwek wybranym uczniom. Gdy kto chcia zmierzy swe umiejtnoci z Wang Xiangzhai'em, zwykle musia najpierw odby

165

pojedynek z Yao Zongxunem. Jednak nikt nie zdoa pokona Yao. Poniewa Yao by wwczas jeszcze bardzo mody, Sawai pocztkowo nie traktowa go powa nie. Wielokrotnie prbowa udowodni, e jest lepszy od Yao. Gdy nie mg pokona Yao w normalnym starciu, ucieka si do prb ataku znienacka. Jednak Yao za ka dym razem by w stanie si obroni. Wwczas Sawai uzna jego umiejtnoci i zacz si od niego pilnie uczy. Sawai by uczniem zarwno pilnym, jak i bardzo zdolnym. Robi szybkie postpy, mimo, e jego znajomo chiskiego bya ograniczona i jak si wydaje wielu rzeczy nie rozumia do koca lub rozumia bdnie. Pniej nazwa swoj wersj yiquan - taiki-ken pi wielkiego ki (qi). Wida tu inne podejcie ni reprezentowane przez Wang Xiangzhai'a i Yao Zongxuna, dla ktrych podstawowym pojciem bya sia - jin (Japoczycy generalnie zdaj si mie trudno z rozr nieniem poj jin i qi). Z pewnoci wiele mgby si jeszcze nauczy, gdyby mia tak szans. Po zakoczeniu II wojny wiatowej Sawai wrci do Japonii, oczywicie zamierzajc utrzymywa kontakt ze swymi nauczycielami - Wang Xiangzhai'em i Yao Zongxun'em. Niestety najpierw powojenna sytuacja w Japonii, a pniej polityczne zmiany w Chinach sprawiy, e byo to niemo liwe. Sawai zdany by tylko na siebie, prbujc rozwija system, ktrego nauczy si w Chinach, wykorzystujc swoje wczeniejsze dowiadczenia z systemw japoskich. Przez kolejne 20 lat pilnie wiczy i doskonali swoj wasn wersj yiquan. Odby wwczas wiele pojedynkw, pokonujc uznanych ekspertw jiu jitsu, kobu jitsu, judo, kendo i karate. Wikszo z nich wymiewaa si z Sawai'a, widzc tego maego czowieczka, wykonujcego wiczenia, ktre jak im si wydawao nie miay nic wsplnego ze sztuk walki. Gdy wiczy kopnicia, szydzono z niego, e nie jest ich w stanie wykona nawet w przybli eniu tak jak pocztkujcy karateka. Dopiero gdy dochodzio do pojedynku, okazywao si jakimi umiejtnociami dysponuje "ten mieszny Sawai", i ile warte s jego pozornie nieudolne kopnicia. Dugo jednak nie mia on formalnych uczniw, dzie za dniem spdzajc na swoim indywidualnym treningu. Tak e pniej, gdy zacz naucza, grupa uczniw nigdy nie bya du a. Czciowo dlatego, e metody treningowe pochodzce z chiskiego yiquan byy zbyt nietypowe, czciowo za wynikao to z usposobienia Sawai'a, ktremu nie zale ao na tym by mie wielu uczniw. Wicej zainteresowanych zaczo przybywa, gdy opublikowana zostaa ksi ka "Taiki-ken chiska sztuka realnej walki" (w 1976 roku zostaa ona wydana tak e w jzyku angielskim), a pniej powicona Sawai'owi "Kensei" (Mdrzec Pici"), napisana przez jednego z jego wczesnych uczniw - Yoshimichi Sato.

"Taiki-ken"

"Kensei"

166

Odnotowania godny jest wpyw taiki-ken na karate kyokushin. Masutatsu Oyama wysoko ocenia Sawai'a i czsto korzysta z jego konsultacji. Cho u nas jeszcze niektrzy przedstawiciele kyokushinu nie zdaj sobie z tego sprawy, to wywodzce si z yiquan metody treningowe taiki-ken od dawna wykorzystywane s w japoskich dojo kyokushinu. Ju jeden z prekursorw kyokushinu w Europie, ucze Jona Bluminga - Jan Kallenbach z Holandii (7 dan w kyokushin, w 1974 roku mistrz Europy w kategorii open) w latach 60. zacz uczy si taiki-ken. W 1967 roku uda si on na rok do Japonii, by uczy si w Honbu-Dojo bezporednio u Masutatsu Oyamy. Pewnego razu, gdy Kallenbach wiczy na dziedzicu, zobaczy maego, starszego czowieka na rowerze. Czowiek ten podjecha do Kallenbacha i powiedzia: "Jeste zbyt silny. Nie powiniene wiczy siy. Prawdziw technik wiczy si bez siy". Nastpnie odszed, udajc si do pomieszczenia w ktrym przebywa Oyama. Czowiekiem tym by Kenichi Sawai. Kallenbach dowiedzia si, e Sawai od dawna jest doradc Oyamy, a dwaj z najlepszych uczniw Oyamy - Sato i Royama pobieraj tak e nauki taiki-ken u Sawai'a. W kocu rwnie Kallenbach rozpocz u niego nauk. Jak wspomina, Sawai opiera si na intuicji, przewidujc ruchy przeciwnika i odpowiednio reagujc. Trafienie go byo niemo liwe. Kallenbach ka de starcie koczy z twarz w trawie (zajcia odbyway si oczywicie w parku). Kallenbach stwierdza, e wtedy dopiero zacz rozumie gbi budo. By zdumiony jak wielk przewag nad nim, modym, sprawnym karatek ma ten 65 letni may czowiek. Pniej Kallenbach uprawia zarwno karate kyokushin, jak i taiki-ken, w 1974 roku otwierajc w Amsterdamie szko Shinbuken Budo. W ostatnich latach Kallenbach zainteresowa si tak e oryginalnym chiskim yiquan. Pocztkowo jednak zetkn si tylko z tzw. wersj zdrowotn. Std, gdy w 1998 roku udzielajc wywiadu zosta zapytany o r nice midzy taiki-ken a yiquan, stwierdzi, e yiquan wiczy si wycznie dla zdrowia, podczas gdy taiki-ken jest sztuk walki, kadc nacisk na kumite. Dopiero w 1999 roku Kallenbach mia okazj wzi udzia w seminarium z Cui Rubinem (jeden z najlepszych uczniw Yao Zongxuna, prowadzcy szko yiquan pod Pekinem) we Francji, co dao mu lepszy pogld na yiquan. Jan Kallenbach kontaktowa si rwnie ze mn, czego rezultatem by pomys zorganizowania w przyszoci forum-spotkania przedstawicieli r nych szk yiquan/dachengquan/taiki-ken. Zainteresowanie taiki-ken i yiquan zaczyna si pojawia tak e w polskim rodowisku kyokushinu. Jeden z instruktorw, ktry dwukrotnie by w Japonii, wiczc w Honbu dojo i Jonan Dojo, mia okazj zauwa y jak wielk wag przywizuje si tam do metod treningowych taiki-ken. W licie do mnie napisa on: "Bdc w Jonan Dojo braem udzia w treningach ritsuzen (odpowiednik zhan zhuang w oryginalnym yiquan - przypis mj A.K.), ktre prowadzi mistrz taiki-ken. W czasie tych zaj obok wicze statycznych wystpoway wiczenia w ruchu, od bardzo powolnych do bardzo dynamicznych. Zaauwa yem, e te wiczenia nie s tylko now mod w kyokushin, ale e traktowane s bardzo powa nie".

167

Jak ju wspomniano wy ej, Sawai po powrocie do Japonii utraci kontakt ze swoimi chiskimi nauczycielami. Chocia on sam rozwin wspaniay poziom umiejtnoci, to jednak jego metody treningowe i metodyka treningu nie zostay tak dobrze dopracowane jak to si dziao (mimo wielu przeszkd) w Chinach, w zwizku z czym jego uczniom trudno byo robi tak szybkie postpy, jak to miao w szkole Yao Zongxuna. Dopiero na pocztku lat osiemdziesitych Sawai'owi udao si nawiza ponowny kontakt z Yao Zongxunem. Gdy Sawai zobaczy film przysany mu przez Yao Zongxuna, mia powiedzie: "Ja jestem najlepszy w Japonii, ale Yao Zongxun jest najlepszy na wiecie". Niestety ju nie zd yli spotka si osobicie. Yao Zongxun, schorowany po ci kich prze yciach "rewolucji kulturalnej" zmar w 1985 roku. Sawai za trzy lata pniej.

Bracia Yao Chengguang i Yao Chengrong wrd adeptw taiki-ken w Japonii

Uczniowie Sawai'a zaczli wkrtce regularnie przyje d a do Chin, by kontynuowa nauk u chiskich mistrzw yiquan. Szczegln pasj poznania oryginalnego yiquan wyr ni si Isato Kubo - przewodniczcy Japoskiego Stowarzyszenia Taiki-ken. Poczwszy od 1989 roku corocznie przyje d a on do Chin. Nauczy si jzyka chiskiego i zacz odwiedza r nych mistrzw w Chinach. Wkrtce by w stanie oceni, ktrzy z nich nale do cisej czowki i nawiza sta wspprac z nastpc Yao Zongxuna - Yao Chengguangiem (ktrego uczniem zostaem pniej tak e ja - A.K.). W kocu, by mc du ej przebywa w Pekinie, zdecydowa si podj tu dwuletnie studia jzykowe, co daje mu mo liwo doskonalenia znajomoci jzyka chiskiego, chiskiej kultury, i przede wszystkim yiquan pod okiem Yao Chengguang'a. Chiscy przedstawiciele yiquan, z brami Yao na czele nauczali tak e w Japonii.

Kaseta video i ksi ka wydane w Japonii wsplnie przez mistrza Yao Chengguang i Kubo Isato

Jak stwierdza Kubo i inni przedstawiciele taiki-ken, yiquan ma du przewag wynikajc z lepszego dopracowania metod treningowych, ktre s dziki temu znacznie bardziej efektywne. Sawai zwyk demonstrowa wysokie umiejtnoci i kaza uczniom do

168

nich d y. Nie pokazywa jednak drogi prowadzcej do celu. Tymczasem Yao Zongxun potrafi podzieli nauk na prostsze etapy, dziki czemu ucze mg pod a do celu prost, atw do zrozumienia drog. Yao Chengguang i jego brat bliniak Yao Chengrong najlepiej poznali system swego ojca. Dlatego wanie przedstawiciele taiki-ken pobieraj nauki gwnie u nich.

Mistrz Yao Chengguang (stoi porodku), Kubo Isato (drugi od lewej) i Andrzej Kalisz (drugi od prawej).

Artyku powy szy opublikowany zosta w internetowym magazynie "wiat Neijia" nr 16 (luty 2001).

169

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN TRENING WALKI

Rozwj yiquan (dachengquan) systemu wywodzcego si z klasycznego xingyiquan, zapocztkowany zosta przez synnego mistrza Wang Xiangzhai w latach 20. XX wieku. W cigu 80 lat rozwoju yiquan zasyn zarwno jako skuteczna sztuka walki, jak i wartociowa metoda kultywowania zdrowia. W tym artykule skupimy si tylko na aspekcie bojowym.

Metody treningu yiquan podzieli mo na na dwie gwne grupy:

wiczenia podstawowe, Trening z partnerem.

wiczenia podstawowe ucz przede wszystkim:

Podstaw mechaniki ciaa efektywnego generowania siy statycznej i dynamicznej, Czucia ciaa i jego mechaniki, co jest niezbdne dla jego efektywnego u ycia, Pomagaj rozwin odpowiednie nastawienie psychiczne potrzebne w walce. Zasadniczym przedmiotem jest tutaj przede wszystkim praca z ciaem, ruchem oraz

si (pojcie to faktycznie obejmuje m.in. takie elementy fizyki jak sia, energia, pd, moment pdu). Odbywa si to w sytuacjach:
Statycznych i niemal statycznych nad niektrymi istotnymi elementami, przy zachowaniu koordynacji umysu i ciaa, znacznie atwiej jest pracowa w tak uproszczonej sytuacji. W powolnym ruchu sytuacja jest nieco bardziej zo ona, lecz wci atwiej jest tutaj zjednoczy umys i ciao ni w ruchu szybkim. W ruchu szybkim (dotyczy to tak e pracy stp krokw), podczas dynamicznych zmian i gwatownych eksplozji siy co jest oczywicie niezbdne w walce. Mo na tutaj zaliczy nauk podstawowych uderze, w tym z wykorzystaniem tarcz i workw. W tak zwanym tacu, gdzie nastpuj r norodne zmiany dotyczce ruchu, jego tempa i rytmu.

170

Wszystkie wiczenia podstawowe s bezporednio powizane z treningiem walki. Nie polega to jednak na opanowaniu cisego systemu technik walki jak sztuk walki wyobra aj sobie czasem laicy. Nacisk poo ony jest bardziej na prac nad koordynacj umysu i ciaa wiadomoci tego co si dzieje, w r nych sytuacjach, od prostych ruchw w podstawowych kierunkach, do bardziej zo onych torw i sposobw generowania siy, w coraz bardziej zo onych ukadach, a do poziomu swobodnej improwizacji. Osoba, ktra osignie ten poziom wydaje si innym wyjtkowo uzdolniona ruchowo. Przy czym praktyka wskazuje, e mog ten efekt uzyska osoby, ktre wczeniej nie wykazyway szczeglnych zdolnoci ruchowych. Podstawowe ruchy przede wszystkim widzimy w relacji do przestrzeni i czasu. Rwnoczenie maj one te pewne praktyczne odniesienie: do wicze z partnerem i sytuacji walki. Zao enie jest jednak takie, aby takich okrelonych metod byo jak najmniej oraz eby byy one takiego rodzaju, by da podstaw dla elastycznego dostosowania ich do wikszej liczby sytuacji. Jak mwi klasyczna maksyma: Jedna technika zmienia si w dziesi tysicy technik, dziesi tysicy technik wynika z jednego rda. Dziki treningowi podstawowemu, trening z partnerem staje si bardziej efektywny. Jego metody dzielimy na dwie gwne grupy:
Tui shou pchajce rce, San shou wolna walka.

Oczywicie umiejtnoci ktre rozwijamy powinny odnosi si do wolnej walki. Trening pchajcych rk jest temu podporzdkowany, a nie stanowi celu samego w sobie. Tui shou uczy zasad, ktre maj zastosowanie, gdy dochodzi do kontaktu ramion. Je eli zasady te s zrozumiane i opanowane, mo na je wykorzysta tak e gdy dochodzi do kontaktu innych czci ciaa.

Chocia w wiczeniach tui shou przez du szy czas utrzymujemy kontakt ramion, w praktycznym zastosowaniu w wolnej walce kontakt ten mo e trwa zaledwie uamek sekundy (wicej na ten temat ni ej, w odniesieniu do treningu san shou). Podstawowe wiczenia tui shou opieraj si natomiast na r norodnych kr eniach ramion, gdzie kontakt trwa du ej, po

171

to, by uatwi nauk zasad dostosowania si do ruchu i sposobu dziaania siy przeciwnika w r norodnych sytuacjach przy r nych ukadach ramion i pozycjach wzgldem przeciwnika. W tui shou uczymy si m.in. zasad:
Zakcania rwnowagi przeciwnika, Wyszukiwania i tworzenia dziur w jego obronie, Kontroli, neutralizowania i skutecznego kontrowania akcji przeciwnika.

Proces nauki tui shou podzieli mo na zgrubnie na nastpujce etapy:

Podstawowe wiczenia kr e w pojedynczym i podwjnym tui shou, w miejscu i z krokami, Nauka r nych form emisji siy w sytuacjach pojedynczych i podwjnych pchajcych rk: szarpnicia wytrcajce z rwnowagi, pchnicia, uderzenia doni, pici, przedramieniem, okciem, barkiem, gow, kolanem itp. Nauka zasad neutralizacji i kontrowania akcji przeciwnika, Trening sparingowy tui shou w miejscu i z krokami (szczeglny nacisk kadzie si na wiczenia z krokami), z celem pozbawienia przeciwnika rwnowagi lub rwnoczenie z uderzeniami i wpywaniem na rwnowag.

Trening wolnej walki san shou obejmuje wiczenia wprowadzajce i uzupeniajce, pomagajce lepiej zrozumie niektre aspekty walki, ale przede wszystkim wykorzystywane s r ne formy sparingw zadaniowych i swobodnych od lekkiego do penego kontaktu. Zale nie od potrzeb i poziomu umiejtnoci wiczcych wykorzystuje si sprzt ochronny. Nauka san shou jest zwykle stopniowana w nastpujcy sposb:
Tylko uderzenia doni/pici (w tym ruchy rbice), z naciskiem na obron poprzez prac stp (kroki), Poczenie powy szego z wykorzystaniem umiejtnoci rozwijanych poprzez trening tui shou. D ymy do przekierowania ataku przeciwnika, otworzenia przestrzeni do ataku, przeamania jego gardy, wpynicia na jego rwnowag, by atwiej byo go uderza lub obali. Mo e si to odby poprzez bezporedni atak na ramiona przeciwnika lub gdy do kontaktu dojdzie w wyniku akcji obronnej przeciwnika, Doczane s niskie kopnicia, Wprowadzane s tak e ataki kolanami i okciami.

Niektre z podstawowych zasad walki w yiquan:

Zdecydowany cigy atak przy pomocy r norodnych akcji, poczony z rwnoczesn obron - atak i obrona s jednym, Wpywanie na rwnowag przeciwnika zarwno poprzez wykorzystanie akcji ofensywnych, jak i defensywnych, wchodzenie w przeciwnika, Wykorzystanie siy przeciwnika jej neutralizowanie i przekierowanie, stosowanie zasady tun tu pokn i wyplu [si], U ycie ruchu i siy caego ciaa, Zwinna praca stp, umo liwiajca uniki i sprawn obron w trakcie ataku wykorzystanie poruszania po trjkcie i po uku, Niskie kopnicia, bezporednio wynikajce z krokw, wykonywane rwnoczenie z akcjami rcznymi,

172

Obali przeciwnika, samemu pozostajc w stjce, dynamiczna rwnowaga bez nadmiernego nacisku na statyczne zakorzenianie, W pocztkowym etapie nauki oparcie si w walce na najprostszych metodach i zasadach, wysubtelnianie umiejtnoci z czasem praktyki.

Tylko dziki treningowi z partnerem, bezporedniemu dowiadczeniu walki, mo na w peni zrozumie czemu su wiczenia podstawowe, kontrolowa efekty ich praktyki i odpowiednio do tego dokonywa korekt, zwikszajc efektywno treningu podstawowego, tak by faktycznie pomaga on rozwija umiejtnoci walki wrcz.

173

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - 7 METOD TRENINGOWYCH

W latach 20. naszego wieku z xingyiquan - jednego z popularnych systemw wewntrznych, wyoni si nowy system - yiquan, w ktrym zdecydowanie wikszy nacisk poo ono na trening "wewntrzny" w poczeniu ze sparingiem ni na nauk zewntrznej formy. W latach 40., gdy system ten osign ju pewn dojrzao, grupa adeptw zaproponowaa nadanie mu nowej nazwy - dachengquan. Obydwie nazwy s w u yciu do dzi. Charakterystyczne dla pniejszego yiquan/dachengquan jest wyraniejsze usystematyzowanie metod treningowych. Jedno z okrele systemu to "qi fa miao men" (wyborny system siedmiu metod). Te siedem metod to: zhan zhuang, shi li, moca bu, fa li, shi sheng, tui shou i san shou. ZHAN ZHUANG Zhan zhuang oznacza - w pewnym uproszczeniu - nieruchome stanie w miejscu. wiczenia te dzieli si na jianshen zhuang (zhuang zdrowotny) i jiji zhuang (zhuang bojowy). Nauka rozpoczyna si zawsze od jianshen zhuang. Osoby zdrowe i sprawne mog wkrtce rozpocz nauk jiji zhuang. Osoby cierpice na powa niejsze schorzenia mog przej do dalszego etapu nauki dopiero po uzyskaniu znaczcej poprawy zdrowia. W przypadku jianshen zhuang stosuje si wiczenia nie tylko w pozycji stojcej, ale tak e siedzcej i le cej. Osoby zdrowe mog ograniczy si do wiczenia chengbao zhuang w pozycji stojcej. W przypadku chorych r ne pozycje stosuje si zale nie od potrzeb. W pierwszym etapie nauki nacisk kadzie si na relaks i wyciszenie (uwaga jednak nadmierne staranie sie mo e wzmaga napicie!). Stopniowo pogbia si stan psychicznego odpr enia i fizycznej wygody. W lad za tym poprawia si samopoczucie i stan zdrowia. Dla potrzeb terapeutycznych nauczyciel dokonywa mo e wyboru okrelonych pozycji i mentalnych wizualizacji. Po opanowaniu umiejtnoci gbokiego relaksu i dowiadczeniu pozytywnych efektw podstawowych wicze stopniowo przechodzi si do "szukania siy". Wykorzystuje si tu gwnie pozycje jiji zhuang. Na tym etapie zhan zhuang nie oznacza ju stania w bezruchu i maksymalnym mo liwym w danej pozycji rozlunieniu. Chodzi tu o specyficzny stan bezruchu na granicy ruchu, relaksu na granicy napicia. Mwi si o "szukaniu ruchu w bezruchu i siy w rozlunieniu". Zhan zhuang stanowi skuteczn metod rozwoju siy. Chodzi tu nie tyle o zwyk si fizyczn, co w wikszym stopniu o to, co w tradycyjnych systemach wewntrznych okrelane jest mianem nei jin - energii wewntrznej. wiczenia te maj jednak rwnie znaczcy wpyw

174

na wzmocnienie konstytucji fizycznej adepta. Chocia podkrela si znaczenie relaksu, utrzymanie okrelonych postaw wymaga pewnego wysiku. Stopniowo osigane jest odczucie siy, stabilnoci i wygody, zrwnowa enia i jednoci caego ciaa, przepenienia energi, "solidnoci dou i delikatnoci gry". wiczenia zhan zhuang stanowi nie tylko podstaw, ale i najistotniejszy element treningu yiquan/dachengquan na ka dym poziomie zaawansowania. Stopniowo wprowadzane s inne metody treningowe, ale towarzyszy temu nieustanne podnoszenie poziomu zhan zhuang. Tak wic s to wiczenia najbardziej podstawowe, ale jednoczenie i najbardziej zaawansowane. SHI LI Shi li, czyli badanie siy, pozwala wyprbowa w ruchu dziaanie owej "siy" rozwijanej dziki wiczeniom zhan zhuang. Postronny obserwator widzc adepta yiquan wykonujcego shi li, sdzi mo e, e jest to taijiquan. Stosuje si tu tak samo powolne, pynne i delikatne ruchy. Ciao musi porusza si jako skoordynowana cao. W odr nieniu jednak od taijiquan, w yiquan nie wystpuj zo one, skodyfikowane formy. Trening polega na wielokrotnym powtarzaniu pojedynczych ruchw. Na wy szym etapie r ne ruchy mo na czy w dowolny sposb. Podobnie jak w zhan zhuang szuka si tu siy w rozlunieniu. Oznacza to w istocie, nie cakowite rozlunienie, ale niemal rozlunienie - u ycie bardzo niewielkiej siy. By to osign adept z jednej strony musi pozostawa zrelaksowany, a z drugiej wyobra a sobie, e jego ruchy napotykaj pewien opr. Rozwija to doskonae wyczucie siy. MOCA BU Moca bu to wiczenia krokw wykonywane w sposb podobny do shi li. Tu rwnie obok rozlunienia nale y jednoczenie odczuwa pewien opr, jakby tarcie (sowo moca oznacza wanie tarcie). Niekiedy stosuje si te zaczerpnit z baguazhang nazw tangni bu oznacza to pokonywanie oporu bota, w ktrym stopy zanurzone s po kostk (oczywicie chodzi o tak wizualizacj). FA LI wiczenia fa li, stanowic pewn odmian shi li, nale do zaawansowanych. Ucz one eksplozywnego u ycia energii caego ciaa. Pewne wyobra enie na ten temat mo na mie wiedzc jak wyglda fa jin w stylu Chen taijiquan. SHI SHENG Shi sheng - badanie gosu, oznacza prac nad okrzykiem, towarzyszcym zwykle ruchom fa li (fa jin). Uatwia on wyzwolenie maksymalnej energii, a jednoczenie osabia psychicznie przeciwnika.

175

TUI SHOU wiczenia tui shou - przepychania rk, przypominaj nieco tui shou w taijiquan lub chi sao w Wing Chun. Nacisk kadziony jest na ukierunkowanie energii do przodu (yiquan w odr nieniu od taijiquan jest systemem bardziej ofensywnym, podobnie jak Wing Chun). Chodzi o rozwinicie pewnej "elastycznej energii", czyli inaczej mwic umiejtnoci zdecydowanego atakowania, z uwzgldnieniem jednak mikkiej neutralizacji siy przeciwnika. SHI ZUO Shi zuo to praktyczna nauka walki. W yiquan/dachengquan brak jest form, odrzuca si te rozumienie sztuki walki jako cile okrelonego systemu technik. Nie oznacza to jednak w adnym razie bezadnej bijatyki. Punkt wyjcia dla nauki wolnej walki stanowi wspomniane wy ej wiczenia tui shou. Po osigniciu pewnego poziomu zaawansowania w tui shou, rozwiniciu swoistej ofensywnej, ale jednoczenie elastycznej energii, umiejtnoci neutralizowania energii przeciwnika, pozbawiania go rwnowagi i odrzucania, przechodzi si do zadawania uderze. Atakuje si przeciwnika, jednoczenie pamitajc o mikkim neutralizowaniu jego atakw. Stosuje si jednak tak e "przeamywanie" akcji przeciwnika przy pomocy nagej eksplozji energii - fa li. Pocztkowo repertuar stosowanych akcji jest bardzo ograniczony, stopniowo ulegajc rozszerzeniu. Do atakowania u ywa si wtedy nie tylko doni (pici), ale tak e okci, barkw, gowy, bioder, kolan i stp. Wprowadza si rzuty i w mniejszym stopniu dwignie. To, e w yiquan/dachengquan nie cile okrelonym systemem technik nie oznacza, e nie ma tu mowy o nauczaniu technik w ogle. Chodzi raczej o to, e nie jest to system sztywny. Unika si nadmiernej komplikacji i ekstrawagancji, czyli tzw. "kwiecistoci" technik. Du y margines pozostawiony jest na spontaniczno, dziki ktrej do gosu doj mog tzw. ukryte zdolnoci (qian neng), przebudzone dziki podstawowym metodom treningowym. W sposobie prowadzenia przez adeptw yiquan/dachengquan walki widoczny jest wyrany wpyw xingyiquan, z jego ofensywnoci, u yciem destrukcyjnej, gwatownej, twardej, ale jednoczenie spr ystej siy. System baguazhang wnis zwinno, r norodno zmian w ruchu i przemieszczaniu si. Mikka neutralizacja akcji przeciwnika, obecna tak e w xingyiquan i baguazhang, szczeglnie podkrelana jest w taijiquan, z ktrym yiquan rwnie ma wiele wsplnego. Pewien wpyw na system miay te chiskie zapasy shuai-jiao, styl biaego urawia z prowincji Fujian, styl modliszki, r ne style z tradycji Shaolinu, zachodni boks i japoskie judo. Jest to jednak system otwarty na r ne wpywy i w przypadku ka dego adepta mo e wyglda nieco inaczej. Artyku powy szy opublikowany zosta w magazynie "Karate Kung-fu" 5/97

176

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN - ZDROWIE I SAMOOBRONA

W Chinach od stuleci istnia cisy zwizek pomidzy sztukami walki i medycyn. Wielu mistrzw posiado du biego w sztuce medycznej, bardzo przydatnej, gdy na przykad dochodzio do kontuzji w czasie treningu. W wielu szkoach Kung-fu przekazywane byy receptury zarwno rodkw leczniczych, jak i wspomagajcych regeneracj organizmu, uatwiajcych sprostanie trudom treningu. Niemal ka dy system tradycyjnego Kungfu/Wushu obejmowa wiczenia "zdrowotne", dzi zwykle okrelane mianem Qigong (Chi Kung). Istniej systemy, w ktrych metody treningu "zdrowotne" i "bojowe" stopiy si do tego stopnia, e jednych od drugich nie da si i nie powinno si rozdziela. Jednym z takich systemw jest Yiquan. Yiquan wydaje si prosty, jest jednak systemem niezwykle bogatym. Jest to oczywicie sztuka walki. System ten posiada jednak wiele r nych aspektw, ktre stanowi o jego wartoci. Trudno je wszystkie ogarn w kilku zdaniach. Jego twrca, Wang Xiangzhai zaproponowa ujcie ich w trzech punktach: wiczenie dla zdrowia (jianshen, yangsheng), Samoobrona (ziwei), Satysfakcja z nauki, poznawania praw natury (xun liqu). Z pewnoci dla r nych osb r ne aspekty maj mniejsze lub wiksze znaczenie. Jedni podejmuj nauk, poniewa chc si nauczy samoobrony i dziki temu czu si bezpieczniej, lub chc si zajmowa walk sportow i osiga sukcesy na zawodach. Dla innych istotne jest przede wszystkim to, e uprawianie tej sztuki pozwala im zachowa i poprawi zdrowie, utrzyma sprawno do pnego wieku. Dla jeszcze innych najistotniejszy jest wszechstronny rozwj, nauka, poznawanie siebie i praw na ktrych opiera si sztuka walki Yiquan - praw ktre stanowi podstaw jego walorw zdrowotnych i jego efektywnoci w samoobronie - i czerpanie std gbokiej satysfakcji. Do ka dego z elementw treningu mo na podchodzi z wielu stron. Na przykad sparing dla niektrych jest jedn z metod su cych rozwojowi umiejtnoci niezbdnych w sytuacji zagro enia na ulicy. Dla innych, ktrzy nie maj poczucia takiego zagro enia, ten aspekt nie musi by bardzo istotny. Sparing mo e by dla nich na przykad ciekaw metod kontroli sprawnoci, umiejtnoci, dajc mo liwo weryfikacji postpw w zakresie psychofizycznego doskonalenia. Innych jeszcze fascynowa mog zasady na ktrych opiera si Yiquan - ich poznanie, rozumienie i praktyczne opanowanie, a sparing jest dla nich po prostu tym, czym dowiadczenie w laboratorium dla naukowca.

177

Te trzy punkty okrelone przez Wang Xiangzhai'a nie wyczerpuj walorw Yiquan. Z dowiadczenia wiemy, e ka dy z uprawiajcych ten system jest w stanie odnie to czego si uczy do wielu innych dziedzin i do doskonalenia si w nich. W tym artykule chciabym si jednak skupi przede wszystkim na pewnych nieporozumieniach dotyczcych uprawiania Yiquan dla zdrowia. Od kilkudziesiciu lat metody treningowe yiquan wykorzystywane s jako uzupeniajca forma terapii w niektrych szpitalach i sanatoriach w Chinach. S instruktorzy specjalizujcy si w nauczaniu tych metod osb z powa nymi problemami zdrowotnymi. Wielu cierpicych na powa ne schorzenia dziki wiczeniom zhan zhuang doznao znaczcej poprawy zdrowia. Niektre osoby maj jednak bdne wyobra enia i oczekiwania. Chc si na przykad uczy "wersji zdrowotnej", a nie "wersji bojowej", oczekujc, e "wersja zdrowotna" lepiej bdzie odpowiadaa ich zainteresowaniom. Popeniaj ogromny bd, wybierajc ograniczenie w indywidualnym rozwoju, w samodoskonaleniu si! Yiquan, to po prostu Yiquan - zdrowie, samoobrona, satysfakcja z nauki - wszystko w jednym. Nie ma czego takiego jak "wersja bojowa", niezale na od "wersji zdrowotnej". Jest to jeden caociowy system, o wielorakich walorach, gdzie ka dy z wiczcych mo e skoncentrowa si na tych aspektach, ktre go najbardziej interesuj. Jeli kogo gboko interesuje sztuka walki, bdzie oczywicie wszystko analizowa z punktu widzenia walki, bdzie wiczy du o tui shou i san shou. Ale oczywicie odniesie te szeroko rozumiane korzyci zdrowotne. Jeli kogo interesuje natomiast przede wszystkim trening dla zdrowia, bdzie te same wiczenia odnosi do kwestii zdrowia i doskonalenia sprawnoci psychofizycznej. Nie bdzie si natomiast zbytnio przejmowa tym, czy osignie zwycistwo w walce. Jednak nie ma powodu, by nie wykorzystywa tych samych form treningu. Poczwszy od najbardziej podstawowych metod treningowych Yiquan, jak Zhan Zhuang, czy Shi Li mamy do czynienia z wiczeniami o walorach zdrowotnych, ale jednoczenie nawet te najprostsze formy wicze statycznych i w powolnym ruchu su rozwojowi umiejtnoci przydatnych w walce i stanowi podstaw dla bardziej zaawansowanego treningu. Osoby, ktre interesuje sztuka walki, nie mog tych wicze pomin, sdzc e to "cz zdrowotna". Te wiczenia jak najbardziej stanowi element tak e "treningu bojowego". Z kolei osoby wiczce dla zdrowia nie powinny ogranicza si do zhan zhuang i shi li, sdzc, e tylko te wiczenia s "zdrowotne", a pozostae metody s "bojowe". Takie podejcie jest zupenie bdne. W yiquan nie ma wicze, ktre nie miayby zwizku z rozwojem umiejtnoci przydatnych w walce. Tak, te metody ktre s w Chinach stosowane w szpitalach i sanatoriach w celach terapeutycznych, s tymi samymi metodami, ktre w 178

Yiquan stanowi podstaw dla nauki walki wrcz! Wszystkie metody treningowe yiquan s jednoczenie "bojowe" i "zdrowotne". Czasem osoby ktre zainteresowane s wiczeniem dla zdrowia nie chc wiczy fa li, poniewa uwa aj, e s to "gwatowne ruchy, su ce do bicia ludzi". Ale przecie fa li to tak e bardzo istotna dla ka dego umiejtno pynnego przechodzenia od mikkoci do twardoci, umiejtno zachowania pewnego relaksu tak e w dynamicznym ruchu - to jest wy szy poziom rozwoju, doskonalenia si psychofizycznego, ni gdy pracuje si tylko nad umiejtnoci relaksu w bezruchu, czy w powolnym ruchu. wiczcy powinien podnosi poprzeczk, wchodzi na wy szy poziom koordynacji umysu i ciaa, panowania nad ciaem, bardziej zaawansowanej pracy ukadu nerwowego. Tui shou to wiczenia z partnerem pozwalajce si przybli y nieco do wolnej walki san shou. Ale jednoczenie w tui shou uczymy si midzy innymi takiego posugiwania si ciaem, by osign efekt bez zbdnego wysiku. Jest to umiejtno zachowania wzgldnego relaksu, a jednoczenie wywierania siy. Unika si nadmiernego napicia, dbajc o odpowiednie ustawienie poszczeglnych czci ciaa (tak zwana "struktura"), by uzyska potrzebn w danym dziaaniu si bez nadmiernego wysiku, bez przeci enia mini, cigien i staww. Przecie to jest niezwykle wa ne z punktu widzenia zdrowia! W yciu znajdujemy si w r nych sytuacjach gdy wykonujemy jaki wysiek, co podnosimy, co popychamy, pracujemy w ogrdku itp. Z wiekiem nasze ciao staje si sabsze, mniej odporne na urazy, musimy wic wykonywa te czynnoci w taki sposb, by nie powodoway one nadmiernych przeci e ukadu ruchu. Tui shou tego przecie uczy! Przy czym uczy tego nie w jakich kilku ruchach w okrelonych kierunkach, ale trening ten zmierza do tego, by by tak w stanie dziaa w zmiennych i niekiedy nieprzewidzianych sytuacjach. Dziki temu umiejtnoci te mo na przenie do wielu bardzo r nych sytuacji w yciu. Ta nauka pozwala midzy innymi unikn niepotrzebnych urazw, du ej zachowa sprawno i zdrowie. Czy zatem z punktu widzenia dbania o zdrowie rezygnacja z tych wicze miaaby sens? Kto wiczcy dla zdrowia zapewne nie bdzie przywizywa bardzo du ej wagi do san shou (wolna walka) i rzadziej bdzie bra udzia w wiczeniach sparingowych. Ale zwrmy uwag, e dobrane odpowiednio do warunkw danej osoby wiczenia sparingowe mog by bardzo u yteczne rwnie z perspektywy zdrowotnej. Pozwalaj one na przykad skontrolowa poziom rozwoju adepta, jego panowanie nad ciaem, nad rwnowag, nad szybkoci reakcji - co w r nych yciowych sytuacjach (choby przy przechodzeniu przez ulic) mo e mie jak najbardziej bezporedni zwizek z zachowaniem sprawnoci i zdrowia. Oczywicie trzeba bra pod uwag wiek, poziom sprawnoci, stan zdrowia i odpowiednio dostosowa sposb wiczenia. Niektre osoby nie bd mogy wcale wiczy san shou, albo tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Jest to kwestia dostosowania form wicze do indywidualnych warunkw. Natomiast nieporozumieniem i zupenym absurdem jest

179

odrzucanie tych metod z zao enia, tylko dlatego, e kto jest zainteresowany "wycznie wiczeniem dla zdrowia". W yiquan nie ma wicze, ktre nie su rozwojowi umiejtnoci walki. Jednoczenie wszystkie te wiczenia, od podstawowych do zaawansowanych maj zwizek z kwesti utrzymania, poprawy i ochrony zdrowia. Jeszcze jeden przykad - to e dziki pracy nad szybk, zmienna prac ng (czyli tak zwanym "krokom bojowym") uda si nam unikn np. przewrcenia i zamania rki, gdy si potkniemy na schodach, czy to nie jest korzy zdrowotna? Skd pomys, e tylko stanie i powolny ruch maj zwizek ze zdrowiem? W Chinach istnieje duga tradycja wiczenia sztuk walki dla poprawy sprawnoci i stanu zdrowia. W biografiach wielu mistrzw czytamy, e w dziecistwie byli sabi i chorowici, i z tego powodu rodzice posyali ich na nauki do ekspertw sztuki walki. Tak byo z twrc Yiquan Wang Xiangzhai'em, ktry uczy si Xingyiquan u synnego Guo Yunshena. Podobnie byo z moim nauczycielem - Yao Chengguangiem, ktry wanie z przyczyn zdrowotnych rozpocz nauk Yiquan w wieku 8 lat pod okiem swojego ojca. Obydwaj zostali pniej wybitnymi ekspertami w walce wrcz. Wiele osb, ktre podobnie zaczynao, nie osigno wprawdzie takiego poziomu umiejtnoci, jednak to co uprawiali to bya sztuka walki, a nie tylko "wiczenia zdrowotne". W latach 40. XX wieku coraz wicej osb uprawiao Yiquan i w zwizku tym miao okazj dowiadczy zarwno efektywnoci tego systemu treningowego w zakresie umiejtnoci walki wrcz, jak i poprawy stanu zdrowia dziki treningowi. Wiele osb zaczo przybywa do Wang Xiangzhai'a, by uczy si czego, co pozwoli im uzyska popraw zdrowia. Zdrowie byo ich gwnym celem, czsto te ich warunki fizyczne i zdrowotne znacznie ograniczay mo liwoci treningu. Dlatego w ich przypadku nacisk nie by kadziony na bardziej wymagajce formy treningu. Jednak nawet oni w miar swoich mo liwoci uczyli si fa li, czy tui shou. Cay czas by to po prostu Yiquan - caociowy system, tyle e stosownie do potrzeb inaczej zostay rozo one akcenty. Niestety po 1950 roku przez wiele lat niemo liwe byo otwarte nauczanie autentycznych sztuk walki. Propagowane byy tylko wersje ograniczone do pokazowych ukadw ruchw (np. Changquan) lub do "wicze zdrowotnych" (np. Taijiquan). Podobnie niestety stao si z Yiquan. Nie mo na byo oficjalnie naucza normalnego, penego systemu (odbywao si to tylko w maych, nieoficjalnych grupach). Jedyne co pozostawao to ograniczenie szerszej popularyzacji do najbardziej podstawowych metod, jak zhan zhuang, czy shi li, ktre osobom postronnym nie kojarzyy si ze sztuk walki. Zdrowotne walory tych metod zostay docenione i wkrtce zaczto je wprowadza w wybranych szpitalach. M.in. sam twrca Yiquan - Wang Xiangzhai zosta zatrudniony w szpitalu w Pekinie, a pniej w Baoding, w prowincji Hebei. Stosowane metody nie wykraczay wwczas poza zhan zhuang i shi li. Pamitajmy jednak, e nie byo to bynajmniej spowodowane tym, e tylko te metody

180

posiadaj walory zdrowotne, ale tym, e nie mo na byo propagowa metod, ktrych zwizek ze sztuk walki by bardziej oczywisty dla osb postronnych. Tak rozwina si ograniczona "wersja zdrowotna" Yiquan. Oczywicie w przypadku osb ci ko chorych, czsto z powa nymi urazami, ktre byy poddawane terapii, metody zhan zhuang i shi li byy jak najbardziej godne polecenia, a wykorzystanie metod bardziej zaawansowanych i wymagajcych byoby niemo liwe i wrcz szkodliwe. Inaczej jest jednak w przypadku szerokiego spektrum osb w r nym wieku, ktre dysponuj minimum sprawnoci i ich stan zdrowia nie ogranicza mo liwoci wykorzystania tak e wicze nieco bardziej dynamicznych i wymagajcych. Gdy takie osoby obstaj przy wiczeniu tylko zhan zhuang i shi li, jako "wicze zdrowotnych", jest to po prostu nonsensowne, niczym nieuzasadnione samoograniczenie si, stawianie sobie sztucznych barier w rozwoju, doskonaleniu ciaa i ducha. wiczcy nie powinni narzuca sobie tak absurdalnych ogranicze, ale w miar mo liwoci jak najpeniej wykorzystywa potencja tkwicy we wszystkich metodach treningowych Yiquan. Zatem osoby zainteresowane utrzymaniem i popraw stanu zdrowia, rozwa ajce rozpoczcie nauki Yiquan, nie powinny sdzi, e dla nich odpowiednia jest "wersja zdrowotna" ograniczona do zhan zhuang i shi li. Taka wersja ograniczona waciwa jest raczej dla osb w podeszym wieku, bardzo sabych, o zym stanie zdrowia, ktre obiektywnie nie mog zosta dopuszczone do bardziej wymagajcych form wicze. Natomiast dla wikszoci osb w r nym wieku, o r nym poziomie sprawnoci odpowiedni jest Yiquan jako system caociowy, w ktrym sposb wiczenia mo na w szerokim zakresie dostosowa do mo liwoci i potrzeb r nych osb. Ka dy mo e znale w penym systemie Yiquan to, co go interesuje i odnie oczekiwane korzyci z nauki i treningu, a nawet odkry, e osigane korzyci i satysfakcja znacznie przekraczaj pierwotne oczekiwania!

181

ANDRZEJ KALISZ

YIQUAN YWA SIA

W tym miejscu ponownie wrc do tematu warsztatu yiquan, ktry odby si podczas Oglnopolskiego Zlotu Kung Fu i Vo w Warszawie, w padzierniku 2006 roku. Podstawowe wiczenie podwjnych pchajcych rk shuang tui shou byo okazj do krtkiego wyjanienia kilku aspektw pojcia sia tak jak jest ono stosowane w yiquan. Wywd rozpoczn od bardzo prostego przykadu wykorzystania tak zwanej siy podpierajcej zhicheng li. Za my, e naszym zadaniem jest statyczne przeciwstawienie si sile pchajcej przeciwnika, przy rwnoczesnym ograniczeniu wysiku (napicia miniowego). przeciwnika si nieumiejtnie u yt, tak zwan niezgrabn si. Gdy, w takiej sytuacji, dziki odpowiedniemu ustawieniu poszczeglnych czci ciaa wzajemnie wobec siebie oraz w stosunku do dziaajcej siy oraz punktw podparcia o podo e, sia jest ekonomicznie przenoszona przez struktur zo on z ukadu kostnego wraz z miniami podtrzymywanymi tkank czn (powi), sia mini nie musi by wykorzystywana do maksimum, dziki czemu pozostaje pewna rezerwa, ktr mo na wykorzysta w razie potrzeby. Za my, e w sytuacji, gdy relatywnie statycznie przeciwstawiamy si sile przeciwnika (zwarcie, grappling itp.), chcemy nagle gwatownie wpyn na jego rwnowag, krtkim ruchem. Przy typowym niezgrabnym wykorzystaniu siy trudno uzyska efekt eksplozywnoci, poniewa wszystkie wkna miniowe s ju napite. Musiaoby nastpi najpierw chwilowe rozlunienie - zgubienie siy podpierajcej, a dopiero potem emisja siy. Sytuacja byaby inna, gdyby dla zachowania siy podpierajcej wykorzystana zostaa waciwa struktura, umo liwiajca zmniejszenie wymaganego napicia. Gdy cz mini pozostanie rozluniona, mo liwy bdzie gwatowny skurcz - efekt eksplozywnoci jest wyraniejszy, gdy zakres zmiany rozlunienie-napicie jest wikszy. To jest

Typowe dziaanie w takiej sytuacji, to maksymalne napicie. Reakcja adepta yiquan powinna natomiast polega na tym, by efekt osign przy minimum wysiku, minimum napicia, unikajc sztywnoci. Klasyczne teorie postuluj, by nie u ywa siy przeciw sile. Nie musi to oznacza dosownego zakazu dziaania siy przeciw sile przecie nawet uznani mistrzowie syncego z mikkoci taijiquan (tai chi chuan) demonstrowali nie tylko mikko, ale tak e nieporuszalno gdy przeciwnik nie by w stanie przemieci mistrza, czujc si jakby prbowa pcha cian. Chodzi raczej o to, by nie przeciwstawia si sile

182

jedna z umiejtnoci demonstrowanych przez ekspertw systemw wewntrznych gdy s w stanie odbi przeciwnika bardzo krtkim - spazmatycznym ruchem z sytuacji statycznego obci enia. Okrelane jest to czasem jako emisja siy bez fazy akumulowania siy. Ten typ umiejtnoci rozwijamy przez przeniesienie do bardziej zr nicowanych sytuacji naturalnej pracy ciaa jak waciwie ka dy czowiek doskonale zna. Wszyscy potrafimy przecie sta lub i bez u ycia siy, luno, zachowujc pewien relaks. Nie musimy si napina, eby walczy z grawitacj. Gdybymy to robili, wwczas trudno byoby nam si porusza, nie moglibymy wykorzysta swoich naturalnych mo liwoci. Do utrzymania wyprostowanej pozycji nie anga ujemy nadmiernie wkien szybko-kurczliwych, ktre pozostaj gotowe do dynamicznego dziaania, a wykorzystywane s raczej gbiej poo one warstwy mini o wknach wolno-kurczliwych. Specyfika tak zwanych systemw wewntrznych w pewnym stopniu polega wanie na wykorzystaniu ciaa, w odniesieniu do r nych sytuacji i kierunkw dziaania siy, w taki wanie sposb, jak to naturalnie i bezwysikowo robimy utrzymujc pozycj ciaa mimo dziaania grawitacji. W ten sposb, zachowujc si podpierajc, posiadamy du y margines swobody dziaania. Relacja do siy grawitacji, to jeden z najwa niejszych aspektw wicze pozycyjnych zhan zhuang. Chocia naturaln pozycj z ramionami swobodnie opuszczonymi atwo jest utrzyma w sposb zrelaksowany,

to gdy trzeba ramiona przez pewien czas utrzyma uniesione np. do poziomu barkw, wwczas mao kto potrafi zrobi to w taki sposb. Zwykle bardzo szybko pojawia si nadmiar napicia, sztywno i bl. Problem w du ej mierze tkwi w tym, e minie s przesadnie wykorzystywane. Systematyczne wiczenie zhan zhuang midzy innymi oducza ich nadmiernego anga owania. To dowiadczenie przenosimy wwczas do wicze z partnerem. Podczas warsztatu zwrcilimy uwag, e w wiczeniu shuang tui shou stosujemy zasad cigej kontroli nad ramionami przeciwnika. Su y temu tak zwana sia wskazujca - zhi li, czyli sia skierowana od punktu kontaktu do linii centralnej przeciwnika. Jest to cigy docisk, utrzymywany w trakcie okr nego ruchu ramion, gdzie kierunek ruchu nieustannie si zmienia, wic odpowiednio do tego w ka dym kolejnym punkcie ruchu zmienia si musi kierunek dziaania siy, by kontrolowa centrum przeciwnika. Aby wyeliminowa nadmierny wysiek nieustannie dostosowujemy struktur do nowej sytuacji oraz wykorzystujemy zasady mechaniki takie jak m.in. przy wbijaniu klina, czy przy wkrcaniu ruby. Przeciwnik czsto odczuwa t si jako mia d ca, natomiast my zachowujemy przy tym poczucie relaksu i wygody, bdc w stanie szybko reagowa i dostosowywa si do zmiennych sytuacji. Tak si nazywamy si yw huo li.

183

ANDRZEJ KALISZ

YU YONGNIAN - EKSPERT ZHAN ZHUANG

W latach 40. gono byo ju w Pekinie o zdrowotnych walorach wicze yiquan (dachengquan). Do Wang Xiangzhai'a zaczo ciga coraz wicej osb zainteresowanych nie nauk walki wrcz, lecz wiczeniem dla zdrowia. Wrd nich znalaz si Yu Yongnian. Yu Yongnian urodzi si w lutym 1920 roku. Studiowa w Japonii. Po ukoczeniu wydziau stomatologii Akademii Medycznej w Tokio wrci do Pekinu, gdzie rozpocz praktyk w szpitalu. Praca okazaa si dla niego bardzo wyczerpujca. By poprawi sw kondycj fizyczn, postanowi podj jak form treningu. W 1944 roku trafi do grupy wiczcych zhan zhuang, ktr prowadzi Wang Xiangzhai. Ju po miesicu zrezygnowa jednak z wicze, ktre wyday mu si nudne i pozbawione sensu - ograniczay si do stania zawsze w tej samej pozycji. Po pewnym czasie znw przyszed do Wanga, majc nadziej, e ten poka e mu jakie nowe wiczenia - niestety ponownie musia sta cigle w jednej pozycji. Przerwa wic znw trening. Rozpoczyna i przerywa nauk jeszcze kilkakrotnie, nim zacz osobicie dowiadcza wartoci tego prostego wiczenia i nabra do niego przekonania. Stopniowo Wang nauczy go tak e innych pozycji i wicze ruchowych. W cigu kilku nastpnych lat Yu pozna wiele tajnikw systemu i zrozumia jak wielkie bogactwo, mimo pozornej prostoty, si w nim kryje. W 1953 roku Yu Yongnian, pracujc w Gwnym Szpitalu Kolejowym w Pekinie, zacz stosowa wiczenia zhan zhuang jako rodek terapii. w 1956 roku skuteczno stosowanych przez niego metod przycigna zainteresowanie wadz. Po przygotowaniu przez niego raportu na ten temat, podjta zostaa oficjalna decyzja o wprowadzeniu wicze zhan zhuang jako jednej z metod terapii w szpitalach caych Chin. Rwnie sam Wang Xiangzhai zosta wtedy zaproszony do nauczania w szpitalach. To, czego naucza Yu Yongnian nazywane jest zwykle zhan zhuang, co oznacza statyczne wiczenia w pozycji stojcej. Wynika to std, e te wanie wiczenia stanowi najistotniejszy element systemu. System ten zawiera jednak nie tylko wiczenia w staniu, ale tak e w pozycji siedzcej i le cej. Poza podstawowymi wiczeniami jianshen zhuang (zhuang zdrowotny), wykorzystuje si tak e w pewnym stopniu pozycje jiji zhuang (zhuang bojowy) oraz wiczenia ruchowe shi li (badanie siy). Dziki wieloletniemu dowiadczeniu Yu Yongnian jest dzi jednym z najwikszych autorytetw w zakresie terapeutycznego wykorzystania wicze zawartych w yiquan (dachengquan). Opublikowa na ten temat wiele prac. Ceniona jest jego ksi ka "Zhan zhuang yang sheng fa" (metoda pielgnowania zdrowia zhan zhuang). Jest honorowym czonkiem Rady Stowarzyszenia Nauki o Qigong ChRL oraz doradc Amerykasko-Chiskiego Stowarzyszenia Qigong.

ANDRZEJ KALISZ

ZROZUMIE YIQUAN
CZ PIERWSZA - POZNA CAO Od autora: Artyku ten powsta pierwotnie w jzyku angielskim. Du a cz tekstu odnosi si do zjawisk, ktre wystpiy w innych krajach, nie w Polsce, i skierowana jest do osb, ktre troch na ten temat wiedz. Std "niewtajemniczeni" Czytelnicy mog odnie wra enie, e niektre fragmenty s "o niczym". Kolejne czci, gbiej wprowadzajce w temat, wkrtce. Jeszcze kilka lat temu niewielu ludzi poza Chinami syszao o yiquan. Wci jeszcze niewielu jest wykwalifikowanych instruktorw tego systemu. Coraz wicej osb jest natomiast zainteresowanych rozpoczciem nauki. Poniewa yiquan bardzo szybko zdobywa sobie popularno, czsto zdarza si, e instruktorzy, ktrzy dotd zajmowali si innymi sztukami walki, korzystajc z tej rosncej popularnoci, teraz zaczynaj naucza podstawowych wicze yiquan. Nie rozumiej oni yiquan, nie maj penego obrazu systemu, a zajmuj si jego propagowaniem. Nie rozumiej nawet istoty podstawowych wicze, poniewa nie widz ich z perspektywy caego systemu. Jeli taka tendencja bdzie si rozwija, mo emy by wkrtce wiadkami wielkiej popularnoci "mieciowego" yiquan. Bez nauki penego systemu, bez wykorzystania wszystkich metod treningowych, rozumienia ich, rozumienia relacji midzy nimi oraz relacji midzy tymi metodami, a faktycznymi efektami treningu, tak naprawd trudno zrozumie nawet cz systemu, trudno zrozumie nawet metody podstawowe. Ci instruktorzy, ktrzy ograniczaj si do poznania podstawowych metod, i nauczaj ich jako yiquan, wprowadzaj swoich uczniw w bd. Nie rozumiej yiquan, wic przekazuj uczniom faszyw wiedz. Powinni przebudzi si i jak najszybciej zabra si do powa nej nauki. Jeli instruktor nie posiada przynajmniej wzgldnej znajomoci caego systemu, czy bdzie w stanie pomc uczniom zrozumie na czym on polega? Niektrzy pytaj na czym polega waciwe rozumienie yiquan. Cytuj podstawowe zasady teoretyczne i pytaj, czy mgbym powiedzie im o innej zasadzie lub zasadach, co w kocu pozwolioby im waciwie zrozumie yiquan. To jednak jest po prostu stawianie niewaciwych pyta. Pod anie t drog nie prowadzi do niczego wicej jak powtarzania sloganw. Oczywicie w trakcie nauczania mwimy o pewnych zasadach. Niektre z nich uwa ane s za bardzo podstawowe i wa ne. Jednak sama teoretyczna wiedza o tych zasadach nie ma adnej wartoci. Ludzie mog mwi o zasadach, a nie rozumie ich, nie wiedzie co si za nimi kryje. To co okrelamy jako rozumienie jest w ogromnej czci oparte na osobistym postrzeganiu i dowiadczeniu. Mwienie o zimnym i gorcym, jeli si tego nie dowiadczyo, nie mo e by uznane za rozumienie tych poj. Dlatego Wang Xiangzhai

185

czsto ucieka si do u ycia sformuowa paradoksalnych, co zainspirowane byo buddyzmem chan (zen). Chodzio o to, by uczniowie lepiej zdali sobie spraw z tego, e nie chodzi o same sowa, e rozumienie nie wynika z samej analizy sw, ale e sowa wskazuj na co, co wymaga osobistego dowiadczenia, jeli chcesz to pozna i zrozumie.. Nauka nie polega na lepym naladownictwie okrelonych wzorcw, z nadziej, e automatycznie pojawi si umiejtnoci i zrozumienie. Nie mo na ogranicza si do lepego powtarzania podstawowych wicze. Tui shou i san shou to swego rodzaju poligon testowy dla stanw, zasad i umiejtnoci. Tam mo esz lepiej zrozumie, co chcesz osign, i dziki temu wykorzysta metody podstawowe, by nad tym samym popracowa w prostszej sytuacji. Bez tego mo esz sta w pozycjach zhan zhuang i wykonywa powolne ruchy shi li przez lata, bez wyranych efektw. Nasza metoda odnosi si do praktyki, do testowania umiejtnoci, by wiedzie, co nale y poprawi, i do u ycia prostych metod, ktre to pozwalaj poprawi. Gdy lepiej rozumiesz, co chcesz osign, gdy masz pewne dowiadczenie z tym zwizane, wwczas bdziesz lepiej rozumie, jak wykonywa wiczenia podstawowe. Dlatego nasza metoda nie jest liniowa (metoda liniowa to: najpierw zhan zhuang przez du szy czas, dopiero pniej shi li i moca bu, i znw dopiero po pewnym du szym czasie fa li, potem tui shou, i na kocu po wielu latach san shou). U nas wiczenia z r nych grup wprowadza si od samego pocztku. Oczywicie niektre traktowane s jako bardziej podstawowe i atwiejsze, inne jako bardziej zaawansowane i trudniejsze. Pocztkujcy powinien skupi si na metodach podstawowych, nie na zaawansowanych. Jednak wstpne wprowadzenie niektrych metod zaawansowanych na pocztku nauki pozwala na uzyskanie lepszego obrazu caoci, zrozumienie co jest istotne w wiczeniach podstawowych, w jaki sposb przygotowuj one do bardziej zaawansowanego treningu, jaki jest ich zwizek z walk wrcz. Powinno by do oczywiste, e w przypadku ka dej zaawansowanej nauki lub sztuki, jej znajomo, jej rozumienie zdobywamy stopniowo. Nauka to proces. Jednak gdy mowa o sztukach walki, wiele osb staje si lepych na ten prosty fakt. Uczc si, musisz rozpocz od czego prostego i najpierw to wstpnie zrozumie. Ale to jeszcze nie oznacza rozumienia caoci. To tylko pierwszy krok. Jeli nie pjdziesz gbiej, zamiast tego opierajc swoj praktyk na tej wstpnej, jeszcze pytkiej wiedzy, bdzie to droga na manowce. Mo esz pozna wietn metod, ktra nauczy Ciebie podstawowych zasad. Mo esz by pod ogromnym wra eniem skutecznoci tej metody. Nie zapominaj jednak, e to tylko pierwszy krok na du szej drodze. Lub mo esz pozna metod, ktra od samego pocztku daje Tobie pewien oglny pogld na cao systemu. Nie zapominaj jednak, e to tylko zgrubne widzenie tej caoci, e du sza, gbsza nauka jest niezbdna. Jeli bdziesz zbyt zadowolony z tego, czego nauczye si na pocztku, sdzc, e rozumiesz cao, zamkniesz sobie drog do robienia postpw. Jeli jeste instruktorem i zachowujesz si w taki sposb, przyczynisz si do propagowania bdw. 186

W ka dej nauce lub sztuce uczysz si podstawowych zasad i wymogw, i w pewnym stopniu jeste w stanie ich u y, masz pewne zrozumienie. Jednak z punktu widzenia eksperta w danej dziedzinie, nie bdzie to waciwe rozumienie. Wnioski wynikajce z pytkiego rozumienia bd czsto bdne. Dlatego istotne jest, zwaszcza dla kogo, kto zamierza zosta instruktorem, by stara si pozna cao tego, co przekazuje dobry nauczyciel yiquan. Pniej wa ne jest, by nie zatrzyma si tam, ale stara si sign jeszcze dalej. Jednak to nie bdzie w ogle mo liwe, jeli nie wykroczysz poza pytkie rozumienie podstaw. Nawet jeli nie mwimy o caoci, ale o podstawowych zasadach, ich rozumienie rozwija si w trakcie procesu nauki, poniewa stopniowo bdziesz widzia i rozumia ich zastosowanie w r norodnych kontekstach. Jeli kto wie o jakiej "kluczowej zasadzie", ale nie ma do dowiadczenia we wszystkich aspektach yiquan, bdzie po prostu powtarza slogany, bdzie prezentowa tylko pytk wiedz, natomiast nie bdzie w stanie rozwin umiejtnoci, nie bdzie w stanie tumaczy zagadnie w sposb, ktry pozwoli uczniowi robi postpy, nie bdzie w stanie odpowiada na pytania w sposb ukazujcy zwizek midzy r nymi zasadami, metodami i praktycznymi aspektami yiquan, nie bdzie w stanie tego zademonstrowa. Jeli nie bdziesz uczy si yiquan u nauczyciela, ktry chce przekaza uczniom swoj wiedz, jeli nie bdziesz stara si pozna wszystkich aspektw yiquan, jeli nie zdobdziesz du ego dowiadczenia, korzystajc ze wskazwek nauczyciela, pozostaniesz na poziomie pozorw, na poziomie pytkiego rozumienia niektrych zasad. Zatem bardzo wa ne jest, by uczy si penego systemu, a nie tylko niektrych metod, by wiczy du o tui shou i san shou, by zdoby dowiadczenie i zrozumienie, korzystajc z konsultacji nauczyciela, ktry pomo e coraz lepiej wykorzystywa to dowiadczenie, wyciga z niego wnioski. Wtedy Twoje rozumienie bdzie coraz gbsze, bdziesz widzie coraz wicej zale noci midzy r nymi metodami treningowymi, midzy zasadami, treningiem, a praktycznym wykorzystaniem. Stopniowo osobiste dowiadczenie i rozumienie bdzie prowadzio do kreatywnoci i mo liwoci dalszego rozwoju yiquan.

187

MACIEJ BURDYSKI

DLACZEGO YIQUAN?
Na postawione w temacie pytanie mgbym odpowiedzie lakonicznie, cytujc odpowied, jak otrzymaem kiedy od mojego nauczyciela Yiquan: A dlaczego nie? Odpowiadajc jednak e w taki sposb nie przedstawibym wszystkich argumentw, ktre przyczyniy si do podjcia decyzji o rozpoczciu przeze mnie nauki tej chiskiej sztuki walki. Pozwol, wic sobie wymieni je, a nastpnie krtko omwi: konkretna linia przekazu, mo liwo nauki penego systemu, wspczesna i sensowna metodyka treningowa, trening umo liwiajcy popraw stanu zdrowia i sprawnoci psychofizycznej, bardzo du a efektywno bojowa systemu, nastawienie na pragmatyzm i otwarto, styl koncepcji, a nie technik, bardzo wysoki poziom umiejtnoci i wiedzy prezentowany przez Gwnego Instruktora, sensowni partnerzy treningowi, odpowiadajcy mi sposb generowania ruchu i siy.

Konkretna linia przekazu. Linia przekazu nie ginie na szczcie w zamierzchych czasach panowania tego Cesarza. Ma niespena sto lat i figuruj na niej pki co tylko cztery nazwiska: Wang Xianzhai (1885-1963) Twrca Yiquan, Yao Zongxun (1917-1985) bezporedni spadkobierca Wanga, Yao Chengguang (ur. 1953) spadkobierca i syn Yao Zongxuna, Andrzej Kalisz jeden z gwnych uczniw i przedstawiciel Yao Chengguanga w Europie. Mam zaszczyt nale e do uczniw tego ostatniego. Nadmieni nale y, e wikszo praktykw Kung Fu w Polsce nie mo e by pewna czy Twrca ich stylu kiedykolwiek y. Ucz si natomiast od Kogo, kto uczy si od Kogo w Polsce, kto uczy si od Kogo w Europie, kto uczy si od Jakiego Chiczyka w USA, ktry ma Dziadka na Tajwanie, ktry uczy si od Jakiego Mistrza w Chinach zanim uciek przed komunistami. I wanie co takiego niektrzy nazywaj bezporedni lini przekazu. Pytam si: przekazu czego, wiedzy czy bzdur? Na szczcie sytuacja ta nie dotyczy Yiquan.

188

Mo liwo nauki penego systemu. Uczc si Yiquan mam mo liwo opanowania kompletnego systemu. Wynika to z faktu, i Gwny Instruktor Yiquan w Polsce przeszed kompleksowy trening pod kierunkiem Mistrza Yao Chengguang, w efekcie czego zna peny system, a nie tylko jakie jego elementy skadowe. I znw dla porwnania powiedzie nale y, e w wielu szkoach nauczane style s niekompletne (bo kompletne nie s od jakich mniej wicej 100 lat). Bd te instruktorzy nie znaj penych wersji stylw, ktrych ucz, bo jeszcze si wszystkiego nie nauczyli. Wspczesna i sensowna metodyka treningowa. Metodyka treningowa Yiquan nie jest lepo powielanym wzorcem z czasw Generaa Yue Fei, lecz w peni nowoczesn, bazujc na osigniciach wspczesnej nauki i teorii sportu, cigle rozwijajc si metod nauczania. Metod wysoce efektywn i bezpieczn. Dla kontrastu, w ilu szkoach pracuje si w ten sposb? Niestety w niewielu. Trening umo liwiajcy popraw stanu zdrowia i sprawnoci psychofizycznej. Czytajc materiay o Yiquan, poznajc ludzi zajmujcych si nim, a tak e uczestniczc osobicie w treningach przekona si mo na, e to wszystko ma sens i dziaa. Stan zdrowia oraz kondycja ulegaj poprawie. Natomiast przy zdroworozsdkowym podejciu do treningu trudno mwi o niepo danych skutkach ubocznych. Tak to powinno wyglda w ka dej sensownej szkole sztuk walki, ale c , najczciej bywa inaczej. Im du ej trwa nauka tym wicej strat na zdrowiu. Czy to si opaca? Bardzo du a efektywno bojowa systemu. Na pytanie nagminnie zadawane przez pocztkujcych: "A co ze skutecznoci w walce?", nie odpowiada si cytujc opowieci o wyczynach dawnych Mistrzw, lecz praktycznie demonstruje jak to, co robione jest na treningu dziaa w realnym starciu. Dzieje si tak poniewa ostatecznym celem treningu jest efektywno w walce, wic wszystkie metody treningowe podporzdkowane s temu celowi. Pracuje si tylko nad tym, co jest skuteczne w walce realnej, bezustannie sprawdzajc okrelone rozwizania techniczne i koncepcje w sparingach peno kontaktowych. Ma to zapewni nabycie umiejtnoci umo liwiajcych skuteczn samoobron w sytuacji zagro enia, z jakim mo emy spotka si wspczenie na ulicach naszych miast w naszej strefie klimatycznej, a nie 200 lat temu w Chinach. Nastawienie na pragmatyzm i otwarto. Yiquan bazujc na osigniciach tradycyjnych chiskich sztuk walki jest w swym d eniu do skutecznoci w walce systemem otwartym. Nie obawia si czerpa z osigni innych sztuk czy sportw walki, wywodzcych si z r nych od chiskiego krgw 189

kulturowych, czego przykadem mog by pewne zapo yczenia z boksu zachodniego. W efekcie nastpuje ciga praktyczna weryfikacja posiadanej wiedzy pod ktem zmian jakie zachodz wspczenie w rodowisku sztuk walki. Mamy wic do czynienia z systemem rozwijajcym si, ywym, co nie jest takie czste w rodzinie tradycyjnych chiskich sztuk walki. Styl koncepcji, a nie technik. Do problemu walki podej mo na na kilka sposobw. Jeden z nich jest taki, e na okrelony atak nr XY odpowiadamy technik XXY i tak dalej. Musimy wic opanowa jak raczej wiksz ni mniejsz ilo technik aby jako tako radzi sobie w walce. To jest uproszczona charakterystyka stylu technicznego. Rodzi si tu jednak pytanie: Czy mo liwe jest opracowanie odpowiedniej techniki na ka dy mo liwy rodzaj ataku? Innym rozwizaniem jest opracowanie systemu koncepcji i zasad umo liwiajcych pynne poruszanie si w caym spektrum walki bez przywizywania si do cile ustalonych technik. Wyr nikiem takiego stylu bdzie sposb generowania ruchu i siy oraz midzy innymi takie koncepcje jak: czujno i reaktywno, naturalna spontaniczno i kreatywno, prostota, nieprzewidywalno akcji. Takim wanie systemem jest Yiquan. Bardzo wysoki poziom umiejtnoci i wiedzy prezentowany przez Gwnego Instruktora. Mwic krtko, czowiek ten swoje wie i potrafi. Nie waha si pokaza o co tak naprawd w caym tym tradycyjnym Kung Fu chodzi. I co jest wa ne zna jzyk chiski, wic mo e czerpa bezporednio ze rda, a nie posikowa si tumaczeniami dyletantw ledwie dukajcych po chisku, a o walce i Kung Fu nie majcych pojcia. C , czy od kogo kto nic nie umie i nic nie wie bd tylko udaje, e co umie mo na si nauczy czego wartociowego? Szczerze wtpi. Sensowni partnerzy treningowi. Wiele mo na osign samodzieln prac, ale walki nauczy si bez partnera niestety nie mo na. Partner taki powinien wic by opanowany oraz rozsdny i dobrze by byo gdyby prezentowa przyzwoity poziom techniczny. I w tym wypadku trenujcy Yiquan nie mog narzeka, jest z kim bezpiecznie potrenowa. Odpowiadajcy mi sposb generowania ruchu i siy. Jeli chce si praktykowa sztuki walki i odnie w nich sukces, czyli sta si skutecznym fajterem, to nale y moim zdaniem poszuka takiego stylu/systemu, ktry odpowiada cechom psychofizycznym danej osoby. Tylko wtedy jest nadzieja na osignicie celu. Nastpnie nale y znale mo liwie najlepszego Nauczyciela danego stylu/systemu, a potem pozostaje ju tylko ci ka praca pod jego kierunkiem.

190

Koczc mj wywd dodam jeszcze, i od kiedy zaczem zajmowa si sztukami walki, zawsze chciaem mie mo liwo praktykowania penego tradycyjnego systemu, ktry da mi zdrowie i sprawno na dugie lata oraz umo liwi osignicie umiejtnoci walki zapewniajcych bezpieczestwo w prawie ka dej sytuacji. Po ponad dwudziestu latach treningu oraz kilkunastu latach praktycznych dowiadcze zdobywanych jako profesjonalny ochroniarz i cigych poszukiwaniach udao mi si wreszcie odnale taki system. Jest nim Yiquan.

191

LEOSZ HORKY

ROZUMIENIE LUDZKIEGO CIAA

GWNE ZASADY FUNKCJONOWANIA CZOWIEKA Z PUNKTU WIDZENIA YIQUAN ORAZ INNYCH METOD PRACY Z CIAEM
PRZEKAD Z ANGIELSKIEGO: MICHA ARASZKIEWICZ

WSTP Przyczyn powstania sztuk walki bya potrzeba zwikszenia szans na zwycistwo w walce lub przetrwanie podczas samoobrony. Z czasem okazao si, e wikszo styli walki przynosi rwnie inne pozytywne efekty takie jak kultywacja zdrowia, wzmocnienie organizmu, zwikszenie pewnoci siebie, rozwj charakteru czy choby ciekawe spdzanie wolnego czasu. Ka dy wiczcy powinien zdawa sobie spraw, dlaczego zwraca uwag na sztuki walki i czego od nich oczekuje. Odpowiednio do tego powinien organizowa swj wasny trening. Na przykad, gdy chce by bardzo dobry w walce, p godziny samodzielnego treningu dziennie i sparing raz w tygodniu nie bdzie wystarczajce. Z drugiej strony, dla ucznia, ktry patrzy na trening przez pryzmat uwolnienia si od stresu i traktuje trening jako metod zachowania zdrowia psychicznego, taka ilo treningu bdzie zadowalajca. Jasne jest, e gdy chcemy zajmowa si sztuk walki, koniecznym jest uzyskanie wiedzy na temat praktycznych aspektw walki. W innym przypadku trudno nam bdzie nazywa nasz praktyk sztuk walki. W rzeczywistoci zale y to od naszej motywacji, jak bardzo skoncentrujemy si na walce. Musimy jednoczenie pamita o naszych mo liwociach indywidualnych (zdrowie, konstytucja psychiczna), finansowych i spoecznych. Wikszo z nas po prostu nie mo e przyj na spotkanie biznesowe z widocznymi siniakami po sparringu. Musimy pamita o bardzo wa nym aspekcie sztuki walki, niezale nie, jaki styl uprawiamy i jak bardzo koncentrujemy si na treningu bojowym. Jest to kultywowanie zdrowia i rozwj osobisty. Uprawianie sztuki walki, ktra rujnuje nasze zdrowie jest bardzo krtkowzroczne. Musimy czu potrzeb wasnego rozwoju, przynajmniej, eby utrzyma si na tym samym poziomie lub si nie stacza, bo wwczas nie bylibymy zbyt zadowoleni z praktyki i nie przyniosaby ona po danego efektu. Je eli spojrzymy na sztuki walki nieco schematycznie, zobaczymy, e to jest cigy proces rozwoju umiejtnoci wykorzystania siebie samego, z zastosowaniem przyrzdw, w interakcji z innymi ludmi. Przez pojcie wykorzystanie samego siebie rozumiemy udoskonalenie u ycia ciaa, kluczowych umiejtnoci (takich jak koordynacja, sia itp.) i udoskonalenie cech psychologicznych. Traktujemy czowieka jako cao, nie tylko cz fizyczn.

192

Przez zastosowanie przyrzdw rozumiemy korzystanie z broni. Interakcja z innymi ludmi polega na wykorzystaniu efektywnych metod bojowych (wczajc w to zasady i techniki) lub metod leczenia (ktre s integraln czci wielu tradycyjnych sztuk walki). W naszym artykule skoncentrujemy si na pierwszej czci - wykorzystanie samego siebie. Ten temat jest wa ny i przydatny dla ka dego, poniewa ka dy czowiek potrzebuje dziaa w efektywny sposb. Spojrzymy na ten problem z punktu widzenia systemu Yiquan chiskiej sztuki walki. Przedstawimy rwnie ten problem z punktu widzenia praktykw rolfingu, metody Feldenkraisa i techniki Alexandra. Z tego powodu w tekcie znajdzie si du a ilo cytowa i odnonikw do innych prac. SYSTEMY I ICH TWRCY Wang Xiangzhai i Yiquan Wang Xiangzhai (1885 1963) by wybitnym chiskim mistrzem i nauczycielem sztuk walki. Z uwagi na zy stan zdrowia rozpocz trening Xingyiquan ze synnym mistrzem Guo Yunshen. Dziki treningowi nie tylko uzyska lepsz sprawno fizyczn ale i nabra du o praktycznego dowiadczenia w walce. Podr owa po caych Chinach, by wiczy z najlepszymi mistrzami, np. w klasztorze Shaolin uczy si xinyiba. wiczy rwnie z mistrzami stylu Biaego urawia, Xingyiquan i wieloma innymi. Na podstawie tych dowiadcze opracowa Yiquan, znany tez pod nazw Dachengquan. Yiquan Yi oznacza umys lub intencj, quan - pi. wiczenie jest skoncentrowane na rozwoju naturalnych mo liwoci i umiejtnoci walki poprzez system metod treningowych, ktre kad nacisk na rozwj wiadomoci ciaa, jego ruchu i siy. Gwnym celem jest praca nad umysem i jego harmonijnym poczeniem z ciaem. Moshe Feldenkrais i jego metoda. Moshe Feldenkrais urodzi si w 1904 na Ukrainie i zmar w 1984. W wieku 14 lat wyemigrowa do Palestyny i przez 10 lat jednoczenie pracowa i uczy si w Tel Avivie. Podczas meczu piki no nej powa nie uszkodzi kolano i opuchlizna utrzymywaa si przez nastpne par miesicy. W 1928 roku przeprowadzi si do Pary a, gdzie studiowa fizyk, matematyk i in ynieri, stajc si asystentem naukowym Fryderyka Joliot- Curie. Tam spotka Jigoro Kano ( twrc Judo) i sta si pierwszym Europejczykiem, ktry zdoby czarny pas w tej sztuce walki. Podczas II Wojny wiatowej uciek do Wielkiej Brytanii. Jak pisze Steven Shafarman: W tym czasie zainteresowa si ewolucj czowieka i zacz bada pod tym ktem ruchy dzieci, zainspirowany obserwacj dzieci z oddziau chirurgicznego swojej ony Yony

193

Rubenstein. Po wypadku autobusowym odnowia si jego stara kontuzja kolana i lekarze powiedzieli mu, e musi podda si operacji, bo inaczej nigdy nie bdzie mg chodzi. Wwczas nie byo metod artroskopowych i najlepsi lekarze w Anglii dawali 50 procent gwarancji, e operacja si powiedzie. Przy takich rokowaniach Feldenrais uzna operacj za nieusprawiedliwione ryzyko. W celu znalezienia lepszego rozwizania zacz studiowa wszystko, co dotyczyo zdrowia i leczenia anatomi, fizjologi, terapie ruchow, psychoterapi, praktyk duchow, jog, hipnoz. Feldenkrais zacz znowu chodzi, nie zgodzi si na operacj, wrci do treningw judo. (Vedomi leci, str. 9). Metoda Feldenkraisa zwana rwnie metod wiadomo przez ruch opiera si na poprawie zdolnoci do samooceny, co prowadzi do lepszej pracy ciaa i jakoci ruchu, ale rwnie do rozwoju osobowego. Steven Shafarman, student Feldenkreisea w swojej ksi ce wiadomo leczy wyjania dokadniej t kwesti: Ka dy z nas zachowuje si zgodnie ze swoim wyobra eniem siebie samego. Ten swj wasny obraz wzmacnia si i zmienia podczas nauki. Peny obraz swojego ja powinien skada si ze wiadomoci ka dego stawu i wszystkich powierzchni ciaa. Wikszo ludzi uwa a swoje ciaa za zbir oddzielnych czci, ktre poruszaj si w sposb niezale ny od siebie: stopy, nogi, ramiona, rce, gow i midzy nimi tuw, ktry czy te wszystkie elementy w jedna cao. Dr Ida Rolf i jej metoda Dr. Ida P. Rolf urodzia si w 1896 roku w Nowym Yorku. Zmara w 1979. Ukoczya szko podczas I wojny wiatowej, co dao jej du e mo liwoci. Jak napisaa jej sekretarka w ksi ce Rolfing a realita tela (str. 6): W tym czasie du o m czyzn walczyo i brakowao wykwalifikowanych pracownikw w wielu dziedzinach, co dao kobietom wyjtkowe mo liwoci. Zdobya prac w Instytucie Rockefellera (dzisiaj Uniwersytet Rockefellera) w Nowym Yorku i moga kontynuowa swoje studia podczas pracy. Zrobia doktorat z biochemii na Wydziale Medycyny i Chirurgii na Uniwersytecie Columbii, kontynuujc prac w Instytucie, gdzie uhonorowano j tytuem wybitnego czonka Instytutu. Dr. Rolf studiowaa jog, osteopati i homeopati. Rolfing ( Integracja struktury) systematyzuje i rwnowa y ciao w sensie wiadomoci. Osiga si to na drodze systematycznej manipulacji (wykonywanej przez 10 godzinnych lekcji), ktra rozlunia i wstrzsa powizi. Wedug Idy Rolf powi jest narzdem kontroli ciaa (Rolfing a realita tla, str.98). POWI, namisna - elastyczna bona cznotkankowa, le ca na powierzchni minia lub grupy mini, zawierajca liczne wkna kolagenowe, spr yste i siateczkowe; p. wnika do wntrza minia pasmami cznotkankowymi, tworzc omisn; stanowi oson mini. P. WASNA - tworzy o ysko, ktre utrzymuje rozluniony, pojedynczy misie we waciwym miejscu oraz zapobiega przesuwaniu si minia w czasie ruchu;

194

P. ZESPOOWA - otacza cae grupy mini o zbli onej funkcji i utrzymuje poszczeglne grupy w staym poo eniu wzgldem ssiednich zespow; P. POWIERZCHNIOWA - otacza cae uminienie szkieletowe ciaa i decyduje o ksztacie danej czci ciaa oraz stanowi miejsce przyczepu niektrych wkien miniowych. Za: www.encyklopedia.interia.pl (tum.) F. M. Alexander i jego technika Fryderyk Mateusz Alexander urodzi si w 1869 roku w Tasmanii i zmar w 1955 roku w Londynie. Gdy by nastolatkiem zosta aktorem, ale podczas przedstawie traci gos. Robert Macdonald i Caro Ness tak opisuj okolicznoci powstania techniki Alexandra: Kiedy Alexander zacz chrypie i traci gos, odwiedza znanych lekarzy, co jednak nie przynioso efektu. Przed wa nym przedstawieniem lekarz zaproponowa Alexandrowi 2 tygodniowy odpoczynek dla gosu. Po zastosowaniu si do tej rady, na pocztku przedstawienia Alexander mia zupenie normalny gos. Jednak e podczas wystpu zacz chrypie i w konsekwencji znw straci gos. Zastanawiajc si nad przyczyn zauwa y, e musia co zrobi podczas recytowania, co spowodowao jego gosowe problemy. Wykorzystujc lustro zacz analizowa, w jaki sposb u ywa mini podczas mwienia, obserwujc ich napicie. Odkry, e mia nawyk odcigania gowy do tyu i w d, skracajc szyj przed mwieniem, co wicej oddycha ustami. Par lat zabrao mu odzwyczajenie si i nauczenie mwienia w sposb bardziej swobodny. Wwczas znikny jego kopoty z mwieniem, jak i poprawio si zdrowie (Tajemstv Alexanderovy techniky, str. 14). Metoda Alexandra opiera si na prawidowym uo eniu ciaa, co prowadzi do uzyskania naturalnej postawy, swobodnego oddechu i skoordynowanych ruchw. Podczas nauki wykonuje si proste ruchy, z reguy poczone z pomoc ze strony wykwalifikowanego praktyka (z wykorzystaniem dotyku). PODSTAWOWE ZASADY W tej czci artykuu skoncentrujemy si na podstawowych zasadach odnoszcych si do pracy ciaem, ktre mo emy atwo obserwowa i wykorzysta podczas treningu. Klasyczny Yiquan wykorzystuje kilka podstawowych metod treningowych: wiczenia statyczne (zhan zhuang) wiczenia chodzenia (moca bu) Powolny ruch (shi li) Szybki ruch (fa li) wiczenia w parach (tui shou i san shou)

Dziki tym metodom yiquan prowadzi wiczcego przez gwne mo liwoci ruchu i pozycji czowieka.

195

Pord pozycji statycznych wyr niamy pozycje: stojce, siedzce i le ce. Pozycje statyczne stojc mo emy podzieli na takie, gdzie ci ar ciaa jest rozo ony rwnomiernie na obu nogach, jak i pozycje, gdzie wiksza cz ci aru ciaa spoczywa na jednej z ng. Chodzenie rozpoczyna si od ruchu do przodu i tyu, pniej wiczone s r ne zmiany i kierunki. wiczenia w powolnym ruchu zawieraj skoordynowane ruchy w podstawowych kierunkach tj. do przodu, do tyu, w lewo, w prawo, do gry, w d i spiralnie. Przez szybkie ruchy rozumiemy gwatowne uwalnianie siy. wiczenia wykonywane z partnerem opieraj si na wiczeniach wykonywanych solo i koncentruj si na rozwoju zdolnoci bojowych. Niektre sposoby poruszania si i pozycje, jak czoganie si, pywanie, klczenie nie s zwykle wykorzystywane w Yiquan, ale mo na do nich rwnie wykorzysta zasady Yiquan. Dla wiczcych Yiquan, nieruchome pozycje nie s czym oderwanym od krokw czy ruchu. Mo emy uwa a pozycje za ruch zatrzymany w jednym punkcie. Mo emy rwnie okreli ruch jako nieskoczony szereg nastpujcych po sobie nieruchomych pozycji. Je eli potrafimy zastosowa w ten sposb metody Yiquan, to atwiej nam bdzie zrozumie pewne wsplne podstawowe zasady. Je eli Yiquan ma by efektywn sztuk walki i rwnoczenie przynosi korzyci zdrowotne, koniecznym jest, aby jego zasady odpowiaday fizjologii ludzkiego ciaa i byy do pogodzenia ze zwykym trybem ycia. Wedug nas, najwa niejsze s trzy zasady: struktura ciaa, poczenie relaksu i napicia oraz poczenie umysu i ciaa. W dalszej czci artykuu zamierzam wytumaczy po kolei ka d z tych zasad. Nie znaczy to, e nie ma innych zasad, czy e nie s one wa ne. 1. Struktura ciaa. Istniejemy i poruszamy si na Ziemi pod cigym wpywem siy przycigania. Nasze ciao poddawane jest dziaaniu staej siy ci enia, ktra cignie nas w d. Je eli nasze ciao ma prawidow struktur dla danej pozycji, nie odbieramy siy ci enia jako obci enia. Wrcz przeciwnie, ona nam pomaga. Celem tego artykuu nie jest dokadna analiza r nych pozycji naszego ciaa, chcielibymy si skoncentrowa na pozycji wyprostowanej. Jedn z pierwszych nauczanych w Yiquan metod jest zhan zhuang pozycja stojca. Podstawowe zalecenia s takie, e trzeba stan z wra eniem, e gowa jest unoszona do gry, a miednic ukada si tak, jakbymy chcieli usi. Kolana s lekko ugite. Trzeba zwrci uwag na poo enie gowy, krgosupa i miednicy. Twrca Yiquan, Wang Xiangzhai napisa: Bd naturalnie zrelaksowany, z

196

gow trzyman prosto, patrz przed siebie, ciao w prawidowej pozycji, jakby co unosio twoj gow. (rodkowa o drogi pici str. 20). Jak mo emy zauwa y, uczucie unoszenia gowy jest zaakcentowane. Ten punkt jest wa ny nie tylko dla Yiquan, lecz tak e dla innych chiskich sztuk walki. Wolfe Lowenthal napisa w swojej ksi ce o Cheng Man Chingu, mistrzu Taijiquan: Podstawow zasad Taiji jest relaks. Nastpne wa ne zasady to s trzy skarby. Je eli si postpuje zgodnie z nimi, nie ma potrzeby martwienia si o prawidowo swojej praktyki. Pierwszy skarb dotyczy czubka gowy, gdzie u maych dzieci jest mikkie miejsce. Wyobracie sobie, e mj nauczyciel (Cheng Man Chinga) zwyk wanie powtarza, e powinnimy by jakby zawieszeni na spr ynie, ktra jest przymocowana na czubku naszej gowy. Wykorzystywa te inne wyobra enie gowa naciska na sufit. Kiedy nawet powiedzia, e mo na wiczy 30 lat, ale bez zwracania uwagi na podwieszenie gowy, cay wysiek nie przyniesie efektu ( Nic vm netajm, str. 62) Istnieje bezporednia relacja pomidzy caoci ciaa, a ustawieniem gowy. Je eli pozycja gowy jest za, ciao traci rwnowag i zaburza si prawidowa struktura. Interesujcy punkt widzenia przedstawia Ida P. Rolf: Czowiek, ktry przechyla gow na bok ma problemy z kr eniem krwi w poowie gowy. Jakie s tego efekty? Je eli trzyma si tak gow na przykad z powodu urazu w dziecistwie, ma to niewtpliwie wpyw na wiadomo. Jedna poowa mzgu bdzie wwczas lepiej od ywiona od drugiej. (Rolfing and realita tla, str.106). Technika Alexandra rwnie zwraca szczegln uwag na pozycj gowy. Jak pisz Macdonald i Ness: Aleksander znalaz bardzo wa n zale no w ludzkiej fizjologii. Trzymanie odpowiedniego napicia misni karku i utrzymanie prawidowej pozycji gowy w odniesieniu do reszty ciaa jest pierwszy zao eniem celowego u ycia caego ciaa podczas ruchu. Twoja gowa jest bardzo wra liw czci ciaa i zachowanie rwnowagi zabezpiecza gow przed uderzeniem. Lk przed upadkiem jest pierwotnym mechanizmem obronnym, ktry zabezpiecza czowieka przed upadkiem. Je eli twoja gowa nie bdzie w prawidowej pozycji, twj ukad nerwowy i misnie bd w cigym napiciu aby uchroni si przed upadkiem. I ten schemat powtarza si raz za razem. Wzrasta ryzyko upadku, minie s w cigym napiciu, gdy tak bardzo starasz si nie upa. (Tajemstv Alexanderovy techniky, str. 16). Je eli utrzymamy wra enie podwieszenia czubka gowy albo, e trzymamy co na gowie, nasz podbrdek automatycznie lekko si cofnie, co uatwi oddychanie. Kim Davies wspomina w swojej ksi ce (Pruka zda, klouby a ve ostatn, co vs bol str.18) niektre wa ne punkty pozycji ciaa. Pisze o pozycji gowy: Trzymaj gow prosto i w jednej linii z krgosupem. Twj podbrdek powinien by jakby na podparty o podog i szyja powinna by rozluniona.

197

Wanie opisalimy podstawowe wymagania dotyczce pozycji gowy. Ale, w jakiej pozycji powinna by ko ogonowa? Wyobramy sobie, e rzeczywicie jestemy podwieszeni na czubku gowy. Krgosup jakby swobodnie zwisa i jest obci any miednic. Mamy wic wra enie lekkiego rozcigania i rozprzestrzeniania si. Zwrmy uwag, e rozcignicie wyprostowanie krgosupa daje rwnoczesne wra enie cignicia do gry, i opadania ci aru. Opisalimy wanie uczucie, jakie powinno si pojawi podczas prawidowego uo enia naszego ciaa. To nie jest opis realnej sytuacji, bo nie jestemy w stanie cakowicie wyprostowa naszego krgosupa. Je eli chciaby sam tego dowiadczy, nie prbuj tego robi bez profesjonalnego nadzoru. Krgosup jest bardzo wra liwym elementem naszego ciaa. Zwracajc uwag na pozycj stojc musimy zaj si uo eniem stp. Generalnie mo na powiedzie, e ci ar ciaa jest rwno rozo ony na podeszwach stp, palce uo one z intencj chwytania podo a. Kolana s lekko ugite (nigdy si do koca nie prostuj). Kolana i stopy ustawione w tym samym kierunku. Cay ci ar ciaa przenoszony jest przez stopy w stron podo a. Wykorzystanie tych wskazwek rwnie wymaga konsultacji z wykwalifikowanym instruktorem. Zasady prawidowej pozycji zostay podsumowane przez Moshe Feldenkraisa: "... ka da pozycja jest prawidowa, je eli jest zgodna z zasad koci dziaaj przeciwko sile grawitacji, dziki czemu minie s zrelaksowane i mog by wykorzystane do poruszania si. Ciao i ukad nerwowy rozwija si razem pod wpywem siy grawitacji. Koci, bez wydatkowania energii zabezpieczaj ciao przed grawitacj. Gdyby to misnie miay robi, byoby to marnowanie energii i nie mogyby pracowa w swoim penym zakresie. (Feldenkraisova metoda, str. 81) Minie powinny pracowa w celu utrzymania prawidowej pozycji ciaa. Jak wiemy, w procesie stania uczestnicz minie aktywizujce i stabilizujce (patrz Gymnastika pro kondin a zdravotn ely, str. 15). Wa ne jest, aby utrzymywa prawidow postaw bez nadmiernego napicia, bez napinania tych misni, ktre nie powinny by wykorzystywane w tym procesie. 2. Rozlunienie i napicie Po pierwsze nale y zdefiniowa pojcie rozlunienia. W Yiquan popularne jest powiedzenie: rozluniony, ale nie bezwadny, napity, ale nie sztywny. Przez pojcie relaksu rozumiemy: ywy, gitki i spr ysty, a nie bezwadny i bez siy. Tak naprawd proces relaksu su y pozbyciu si nadmiernego napicia mini. Cakowite rozlunienie spowodowaoby nasz upadek na podo e. Tak jak pisze Hans-Dieter Kempf: Dziaanie misni, cigien i wizade pozwala na stanie w pozycji wyprostowanej. Najwa niejszymi grupami misni s: minie podudzia do stabilizacji stawu skokowego, minie uda do 198

stabilizacji kolana, minie poladkowe do stabilizacji stawu biodrowego i muskulatura tuowia do stabilizacji krgosupa. (Zda zbavte se bolest navdy, str. 36) Jasne jest, e je eli struktura naszego ciaa jest w zej kondycji, musimy to rwnowa y wiksz prac mini lub przez anga owanie mini, ktre w normalnych okolicznociach byyby zrelaksowane. Z reguy marnujemy na to du o energii. My uwa amy, e nie mo emy rozdzieli struktury ciaa i prawidowego relaksu. Moshe Feldenkrais napisa: Normalnie nie zwracamy uwagi na prac mini, su c przeciwdziaaniu sile grawitacji. Zwracamy uwag na to tylko wtedy, gdy zakcimy ich prac lub celowo zwikszymy ich aktywno. (Feldenkraisova metoda, str 83). To znaczy, e je eli mamy prawidow struktur ciaa i jednoczenie jestemy zrelaksowani, nie czujemy wwczas adnych napi ani wewntrznej walki. To znaczy, e nie czujemy adnego blu. Nadmierne napicie mini zawsze przynosi problemy. Autorzy Finando i Finando w swojej ksi ce ("Fundovan doteky") zaznaczaj: Przewleke napicie mini ma pewien wpyw na inne aspekty na przykad kr enie krwi lub limfy. Mo emy powiedzie, e stan naszych mini jest poczony ze stanem naszego zdrowia.. Zdrowa muskulatura jest mikka, gitka i elastyczna przy nacisku, mo na atwo znale jej struktur. Nie boli przy dotyku. Zmniejszenie nadmiernego napicia mini i przywracanie ich do stanu naturalnego rozlunienia poczone z zachowaniem prawidowej pozycji ciaa jest jednym z czynnikw sprawiajcych, e wiczenie Yiquan mo e by bardzo przydatne dla zachowania zdrowia. Wang Xiangzhai podsumowa swoje dowiadczenia nastpujcymi sowami: Naturalne oznacza przynoszce korzyci ciau, poprawiajce jego funkcjonowanie. W przypadku anemii poziom hemoglobiny wzronie. W przypadku nadcinienia cinienie krwi zmaleje. (Central pivot of the way of fist, str 20). Praktyka Yiquan uczy nas jak zachowywa prawidowy relaks (i oczywicie prawidowe napicie w tym samym czasie) razem z odpowiedni struktur ciaa w pozycjach statycznych i w ruchu. Zwraca rwnie uwag na zmiany midzy napiciem i rozlunieniem. Ale to jest temat na inny artyku. Jako, e niektrzy z wiczcych mog mie wiksze trudnoci z osigniciem prawidowego relaksu, istniej r ne wiczenia uzupeniajce, niektre opierajce si w wikszym stopniu na uwadze i wizualizacji, inne wykorzystujce ruchy wahadowe itp. 3. Jedno ciaa i umysu. atwo zauwa y, e w rzeczywistoci nie mo emy oddzieli struktury ciaa od prawidowego relaksu. Nie mo emy rozdzieli poczenia ciaa i umysu. Ta zasada obowizuje nie tylko w Yiquan, ale te w innych metodach. Dla wikszoci osb logiczne jest, e stan naszego umysu i emocje maja wpyw na pozycj ciaa. Dlatego potrafimy

199

odgadn czyj nastrj na pierwszy rzut oka ze sposobu stania, siedzenia, poruszania si. Mniej znany jest fakt, e pozycja ciaa ma wpyw na nasz nastrj. Im lepiej potrafimy utrzymywa koordynacj umysu i ciaa, tym bardziej nasze ycie staje si pene. To jest gwna przyczyna, dla ktrej sporty i sztuki walki s popularne poniewa praktyka przynosi to odczucie peni. Ka da dobra szkoa Yiquan akcentuje aktywno umysu i wymaga od studenta znajomoci zasad wykonywanych wicze. Bardzo wa ne jest rwnie wiczenie wra liwoci uwagi, niektrzy nazywaj to czujnoci. Te same zasady s rwnie wykorzystywane w innych metodach: Trening bez koncentracji przynosi negatywne konsekwencje takie jak ze nawyki i niepotrzebne napinanie mini. Dugotrwae bezmylne powtarzanie czegokolwiek czy to bdzie zabawa, czy np. gra na pianinie, pogarsza nasz wiadomo. (Steven Shafarman: Vdom l, str. 27). Wzajemne zale noci miedzy ciaem i umysem, ich poczenie lub rozczenie ma wpyw na relaks i napicie. Jak napisa Hans-Dieter Kempf: Napicie i relaks dwa bieguny ycia. ywotno czowieka jest podkrelana przez pynn rwnowag midzy cigymi zmianami tych dwch biegunw. Zaburzenia lub zbyt du e r nice midzy oboma biegunami maj niekorzystny wpyw na organizm. To z kolei mo e spowodowa zaburzenie i pogorszenie stanu zdrowia np. bl gowy, konwulsje, podatno na infekcje, czstoskurcz serca, bl odka, bl w podbrzuszu, barkach, plecach itd. Podczas relaksu mo emy odnale harmoni ciaa i umysu. Rozlunienie ciaa i mini nie jest mo liwe przy wysokim napiciu psychicznym. Z drugiej strony, napite i sztywne misnie nie pozwalaj na peen relaks psychiczny. To poczenie midzy umysowym i fizycznym relaksem daje nam mo liwo na wpynicie na jeden z wczeniej wymienionych biegunw, je eli celowo dziaamy na drugi z nich przez techniki relaksacyjne (Zda- zbavte se bolest navdy, str 36). RELACJA MIDZY ZASADAMI. Tak jak ju wczeniej wspomnielimy, nie mo emy spojrze na struktur ciaa, relaks oraz jedno ciaa i umysu oddzielnie. Zwrcimy uwag na pewne przypadki, gdy brakuje jednej z tych wa nych zasad. Tim Cartmell bardzo dobrze opisa stan braku pierwszej z zasad: Dobre ustawienie szkieletu wraz z odpowiednim napiciem mo e ustabilizowa statyczn pozycj, ale kosztem braku mobilnoci, wra liwoci i jakakolwiek prba generacji siy mo e by powa nie zakcona. Z kolei relaks bez odpowiedniego ustawienia mo e doprowadzi w pewnym stopniu do osignicia pewnej wra liwoci i zdolnoci do zmian, ale pozycja bdzie saba i moc wygenerowana mo e by saba (nie ma mo liwoci na pene wykorzystanie siy grawitacji ). (Effortless combat throws, str. 26)

200

Je eli nie ma jednoci ciaa i umysu, to znaczy, e nie jestemy uwa ni, jestemy puci, nie mamy mo liwoci prawidowej reakcji, brakuje nam zdolnoci do przystosowania si do sytuacji, ryzykujemy wic zranieniem lub nawet wypadkiem. Mo emy przegapi wa ne sygnay wysyane przez nasze ciao (na przykad: bl, gd, uczucie niewygody). Co wicej, mo emy straci kontakt z wasnymi uczuciami i popa przez to w r ne problemy. Bardzo wa ne jest aby nie zapomina, e te trzy podstawowe zasady nie opisuj szczegowo do koca optymalnego sposobu na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Nie powinnimy rwnie zapomina, e jestemy czci r nych zale noci przestrzeni, czasu i spoeczestwa. Peter Schwind w ksi ce o roflingu zaznacza: Nasza struktura i postawa nigdy nie s neutralne, nie istniejemy poza wiatem, jego obiektami i celami. Nie mo emy oddziela wasnych nawykw postawy od wsprelacji z innymi (Zdrav zda, str. 157). PODSUMOWANIE Eric Franklin napisa: Chocia ludzki organizm jest znacznie bardziej skomplikowany od jakiegokolwiek urzdzenia mechanicznego, wikszo z nas lepiej rozumie swj samochd ni swoje ciao. (Jak se zbavit napt, str. 51). Niestety, nie mo emy temu faktowi zaprzeczy, a tylko przyzna racj. Mamy nadziej, e dziki temu artykuowi zachcimy was do dalszych poszukiwa i wyruszenia na wypraw w kierunku lepszego poznania siebie i swojego organizmu. LITERATURA
Cartmell, T.: Effortless combat throws. Burbank. Unique Publications 1999. ISBN 0-86568-176-7 Davies, K.: Pruka - zda, klouby a ve co vs bol. Praha. Svojtka 2006. ISBN 80-7352-410-4 Feldenkrais, M.: Feldenkraisova metoda (Pohybem k sebeuvdomn). Praha. Pragma. ISBN 80-7205058-3 Finandov, D.; Finando, S.: Fundovan doteky. Olomouc. Poznn 2004. ISBN 80-86606-25-2 Franklin, E.: Jak se zbavit napt. Bratislava. Eugenika 2004. ISBN 80-89115-47-0 Kempf, H.: Zda - zbavte se bolest navdy. Praha. Pragma. ISBN 80-7205-704-9 Kritofovi, J.: Gymnastika pro kondin a zdravotn ely. Praha. ISV nakladatelstv 2000. ISBN 8085866-54-4 Lowenthal, W.: Nic vm netajm. Praha. Argo1999. ISBN 80-7203-206-2 Macdonald, R.; Ness, C.: Tajemstv Alexanderovy techniky. Praha. Svojtka 2006. ISBN 80-7352-407-4 Rolf, I.: Rolfing. Praha. Pragma. ISBN 80-7205-097-4 Rolf, I.; Feitis, R: Rolfing a realita tla. Praha. Pragma. ISBN 80-7205-679-4 Schwarz, A. A.; Schweppe, R. P.: Feldenkrais. Praha. Alternativa 2003. ISBN 80-85993-84-8 Schwind, P.: Zdrav zda (Rolfing, cvien pro rovnovhu). Praha. Fontna 2002. ISBN 80-7336-019-5 Shafarman, S.: Vdom l. Praha. Pragma. ISBN 80-7205-864-9 Wang, X.: Central pivot of the way of fist. Transl.: Kalisz, A.

Autor artykuu jest przedstawicielem Akademii Yiquan w Czechach.

201

PAWE OSTASZEWSKI

DLACZEGO YIQUAN?
Yiquan to chiski system walki wrcz, rozwijajcy si od pocztku XX wieku, by ostatecznie sta si penym, wszechstronnym i stosunkowo prostym w nauce systemem. Dla pierwszego mistrza Yiquan, yjcego w latach 1885-1963, Wang Xiangzhai'a najwa niejsze cele treningu tej sztuki walki to: D enie do zdrowia Samoobrona Rado nauki.

Te trzy punkty s bardzo dobrym wstpem do odpowiedzi na pytanie: "Dlaczego Yiquan?" Wikszo trenujcych sztuki walki chce nauczy si skutecznej samoobrony, raczej niewielu ma wtedy zamiar szkodzi swemu zdrowiu i jeszcze nie czerpa z tego adnej przyjemnoci. W tym tekcie chciabym odnie si wanie do tych trzech kwestii, podejmujc, powizane z ka d z nich, tematy: Yiquan jako system bazowy, Nacisk na naukowo i fizjologiczno treningu Yiquan, Wielostronny i interesujcy trening.

Yiquan jako system bazowy. Systemem bazowym, w wypowiedziach dotyczcych sztuk walki, okrela si taki system, ktrego trening daje dobre podstawowe umiejtnoci walki, na bazie, ktrych mo na doskonali konkretne techniki, np. pod ktem specyficznych zao e r nych turniejw i zawodw. Te podstawowe umiejtnoci to: sposb poruszania si w walce, czyli tzw. praca ng i praca caego ciaa, szybko, koordynacja, timing, podstawowe uderzenia i kopnicia, sposb osaniania si przed ciosami przeciwnika - trzymania gardy, itp. Charakterystyczne obecnie jest to, e wikszo sztuk walki zbli a si do siebie pod wzgldem tych elementw, wynika to z tego, e konfrontacje r nych styli pokazay jednoznacznie, e w walce w pozycji stojcej najbardziej sprawdzaj si proste systemy uderzane, takie jak boks tajski, kick-boxing o rozszerzonej formule, czy wanie Yiquan.. Zao enie tu jest takie: by nauczy si bardziej skomplikowanych technik, trzeba najpierw nauczy si rzeczy prostszych. Nie mo na zaniedba podstaw i stara si od razu uczy zo onych technik. To tak jak z nauk mwienia, nawet Szekspir musia zaczyna od sw "mama" i "tata". Dochodzi do tego jeszcze tzw. paradoks Jigoro Kano (twrcy Judo), mwicy, e prostsze, mniej grone techniki, ale w peni przewiczone w walce (a atwiej w sparingu wiczy zwyke niskie boczne kopnicie ni np. obrotowe z wyskoku) s w starciu znacznie skuteczniejsze i groniejsze od "teoretycznie

202

zabjczych", ale zbyt trudnych i przez to niedostatecznie przewiczonych. Trudno nauczy si czego, czego si nie wiczy. Zestaw technik walki Yiquan to waciwie tylko: cztery podstawowe ciosy pici, trzy rbnicia, trzy kopnicia, uderzenie gow, barkiem, biodrem, okciem i kolanem, cztery pocignicia, jedno pchnicie i jedno uderzenie nasad doni.

Tylko tyle, ale poszerzone o nauk poruszania si, pracy caym ciaem, koordynacji pracy ciaa z prac umysu, daje peny, bardzo spjny i atwy w nauce system. Ka d z tych podstawowych technik wiczy si w szeregu r nych zastosowa, np. na treningowych apach, worku, w swobodnym i zadaniowym sparingu, w wiczeniu "pchajcych rk" (polegajcym na wielostronnej pracy nad sytuacj kontaktu rk i przedramion obu przeciwnikw w walce). Wstpne wiczenie ka dej z tych technik ma uczy stojcej za ni mechaniki ruchu. Opanowanie tej mechaniki pozwala na wprowadzanie modyfikacji dostosowanych do ka dej sytuacji walki. Wa ne jest te to, e wikszo technik w Yiquan opartych jest na tej samej podstawowej mechanice ruchu, dlatego te atwo jest przechodzi z jednej techniki w drug (np. cios pici, ktrego unikn oponent mo e szybko zmieni si w uderzenie barkiem czy okciem lub w rbnicie). Przez to teoretycznie mniejsza ilo wiczonych w stylu technik umo liwia wiksz elastyczno podczas konfrontacji. Je eli naucz si na czym polegaj konkretne techniki, a wic na jakiej mechanice s oparte, nie musz ju pamita o samych technikach i po prostu stosowa w walce taki wariant, ktry akurat bdzie najlepszy (np. gdy poznam mechanik ciosu prostego w gow, nie musz uczy si nastpnie ciosu w splot, czy wtrob, bo wystarczy bym, bazujc na tym samym ruchu, zmodyfikowa tylko wysoko ciosu, wszystko inne ju umiem). Uczc si setek r nych technik, na setki r nych sytuacji w walce, czowiek, paradoksalnie, tylko bardziej si ogranicza, bo zamyka si w skoczonej liczbie mo liwoci, a i tak ka d z nich musi dugo wiczy osobno, by staa si dla niego naturalna. Tak odbierany trening Yiquan spenia, wg mnie, zao enia dobrego systemu bazowego i przewy sza systemy treningowe oparte na nauce setek r nych technik. System oparty na wspczesnej wiedzy o mechanice ludzkiego ciaa. Du a zalet omawianego tu stylu jest unikatowy dla sztuk walki nacisk, jaki kadzie si na zdrowotny charakter wicze. Styl ten rozwija si rwnolegle w dwch aspektach -

203

jako nauka skutecznej samoobrony i jako promocja wicze dla zdrowia. Ten drugi aspekt realizowany by np. w chiskich szpitalach, gdzie elementem terapii dla chorych byo zaznajamianie ich z podstawowymi wiczeniami stylu i wsplne ich praktykowanie. Chocia mnie interesuje tu tylko trening samoobrony, to nie da si jednak pomin wpywu, jaki ma na ten trening aspekt "zdrowotnoci" podstawowych wicze. Aspekt ten przekada si tak e na bardziej zaawansowane metody treningowe, w ktrych np. do minimum ogranicza si ewentualn "urazowo" (nie poprzez np. ograniczanie formuy sparingw, ale wprowadzanie wielu ochraniaczy). Te wiczenia dla zdrowia, o ktrych bya mowa, nie s jakimi magicznymi technikami. Oparte s one na prostym, popartym medycznymi badaniami, zao eniu, e lekko i rednio intensywne wiczenia, wykonywane w ka dym wieku, zgodnie z anatomi czowieka pozytywnie oddziauj na wikszo ukadw organizmu, poprawiaj wydolno i samopoczucie. Tym samym zasadom hoduje te nauka samoobrony w systemie Yiquan - o ile nie przesadza si z intensywnoci treningu to wykonywane wiczenia bd pozytywnie wpywa na organizm. Jak wspominaem jest to unikatowe dla sztuk walki, w ktrych zwykle spotykamy si raczej z systemem selekcji negatywnej - kto nie odpadnie przez kontuzje wiczy dalej. Dla wikszoci osb zdrowie jest jedn z wa niejszych wartoci. Osobicie myl, e intencjonalne szkodzenie sobie nie jest najrozsdniejsze i je eli mam wybiera spord kilku rzeczy, to wol t, ktra jest dla mnie zdrowsza. Wielostronny i interesujcy trening. Ludzie zaczynaj trening sztuk walki z r nych powodw, chc np. nauczy si samoobrony, poprawi kondycj i sprawno, czy po prostu porusza si, zabi czym nud. Zostaj na kolejnych treningach waciwie tylko wtedy, gdy spodobaj im si wykonywane tam wiczenia. Ten czynnik o wiele bardziej wpywa na kontynuowanie treningu ni skuteczno danego stylu, jego renoma, itp. Dlatego te np. istniej i maj si wietnie sekcje piknych, ale absolutnie nieu ytecznych w walce stylw. Trening Yiquan charakteryzuje nacisk na koordynacj midzy prac ciaa w ka dym wiczeniu, a prac umysu - skupieniem, wiadomym kontrolowaniem ka dego elementu ruchu i pomocniczym wyobra eniem przebiegu tego ruchu. Nie jest to popularny element w sztukach walki i stanowi na pewno o interesujcym charakterze tego stylu. Swoj drog element ten wpywa znaczco na skuteczno treningu, dziki koordynacji pracy ciaa i umysu o wiele szybciej mo na osign oczekiwane rezultaty, np. istotn, dla skutecznej samoobrony, umiejtno pynnego dostosowywania si do zmieniajcej si w walce sytuacji. Z zewntrz nie wida pracy umysu, dlatego te czasem mo na spotka si z niezrozumieniem wykonywanych w Yiquan technik (typowe pytanie: "po co oni tak stoj?"). Nie bez przyczyny okrelono swojego czasu ten styl jako "Kung Fu dla inteligentnych". Jednak w moim odczuciu wanie to zaanga owanie w trening, poza miniami, tak e intelektu, sprawia, e nie mamy tu do

204

czynienia z pustym machaniem rkami, a tak e z atrakcyjn, prawie psychologiczn nauk umiejtnoci skupienia si i kontrolowania swojego ciaa. Podsumowujc, warto trenowa Yiquan, bo jest to system prostych, wiczonych w sytuacjach "szkolnych" i w walce technik. Bo nauczana mechanika ruchu zgodna jest z fizjologi ludzkiego ciaa, przez co nie stanowi zagro enia dla zdrowia czowieka, a nawet mo e wspomaga proces powrotu do penej sprawnoci. I ostatecznie, bo poznawanie wszechstronnych i nowatorskich metod treningowych tego stylu jest naprawd bardzo ciekawe i rozwijajce.

205

ZBIR ARTYKUW O YIQUAN OPUBLIKOWANYCH W LATACH 1996-2007

Copyright by Andrzej Kalisz Tel. 0603 427 087 E-mail: public@yiquan.pl

206