Table of Contents Table of Contents.............................................................................1 1.XH hc l g? Trnh by i tng nghin cu ca XH hc v mqh gia XH hc vi cc KH XH khc.............................................

2 2- Phn tch chc nng ch yu XH hc nhim v ca XH hc VN hin nay.....................................................................................5 6. Nu nhng ng gp ca Karl Marx (1818-1883) i vi s ra i v pht trin ca xhh ni chung v xhh Macxt ni ring..........6 8. ng gp ca Marx Weber ( 1864 1920 )...................................8 15. Hnh ng Xh l g? Trnh by 4 loI hnh ng theo quan nim cu M. Weber. ( nm 1864 1920 ).......................................11 23. Trnh by cc khI nim: v tr ( Position ), a v ( Status ) v vai tr XH..................................................................................11 24. mi quan h gia a v v vai tr xh. ngha ca n trong nghin cu xh hc..........................................................................12 28. trnh by khI nim v trt t xh. Nhng Iu kin c bn duy tr trt t xh. Mi quan h gia thch nghi v hip tc x hi vi trt t xh?............................................................................12 36. Th no l bin i xh. Cc loI bin i xh? Nhng nhn t ca bin i xh?..........................................................................13 37.Trnh by nhng xu hng c tnh qui lut cua bin i xh; quan h gia bin i xhv trt t xh.........................................14 38. Trnh by khI qut ni dung nn/c ca xh hc nng thn. ngha n/c ca xh hc nng thn trong cng cuc i mi nc ta hin nay......................................................................................... 15

1.XH hc l g? Trnh by i tng nghin cu ca XH hc v mqh gia XH hc vi cc KH XH khc. A. x hi hc l g? #KhI nim: - xt v mt thut ng, nhiu nh nghcu cho rng XH hc bng SocietaS ( gc la tinh) v LogoS( gc hi laS) c ngha l hc thuyt trn n/c . Nh vy xhh c hiu l hc thuyt v XH, nghcu XH. - Xt v mt ls, Auguste Conte (1798-1857-php) cng khai sinh ra mn KH v cc qlut ca xh vi tn gi l XHH. Theo xxh c m t nh 1 h thng hoI chnh c cu trc x (cc tp hp, nhm, tng hp..) c t chc v vn hnh theo cc thit ch, lun vn g, bin i c tnh ql. Sao cc nh xhh khc p/trin, n/cu cc vn trong /s xh lm cho xhh ngy cng p/tr v phong ph hn. - Ngy nay, xhh c inh ngha nh sau: xhh l 1 KH thuc cc KH xh chuyn n/c cc ql ,tinh ql ,cc /Im, cc tnh cht, cc c ch ny sinh, vn/, bin i v mqh gia con ngi v con ngi. - Theo 1s nh xhh X Vit trc y th xhh Mc Xt l KH v cc ql ph bin v c th ca s v/g v p/trin ca cc h thng xh x/nh; l KH v cc c ch h/ v cc h/thc biu hin ca ql trong h/ ca cc c nhn, tp on xh, g/c,d/tc. B. i tng n/cu ca xhh. - TNC ca xhh l xh loI ngi trong cc QHXH (ttxh) c biu hin thng qua cc hnh vi xh gia ngi v ngi hay ni 1 cch khc l n/c mqh hu c, s a/h ln nhau, qh bin chng gi 1 bn l con ngi vi t cch c nhn, nhmv 1 bn l xh vi t cch l h thng xh, c cu xh. - Ni 1 cch hnh nh ,vn k phI l ch lm cho con ngi v xh ngy cng xa nhau hay nhp lI lm 1 v mt l lun v p/p lun xhh vn l lm sao ch ra ql, tnh ql, thuc tnh, /Im cng nh c ch ,hnh thc,k ca s hnh thnh ,v/ v p/trin mqh tc ng qua lI gia con ngi v xh. - Xt trong tin trnh p/ trin ca xhh, cc vn kp: con ngi-xh, hnh ng xh-c cu xh, v m-vi m, ch quan-kquan, ch th-khch th, t nhin-xhl trng tm trong n/c xhh. - C th ni TNC ca xh ni 1 cch khI qut l hnh vi xh ca con ngi . chng ta ch c th hiu r h/vi xh trn c s lm r c mi t quan gia ngi-ngi trong cc nhm trong cng ng xh da trn cc du hiu c trng. ng thi xhh n/c s tng tc gia cc nhm v cc cng ng xh khc nhau pht hin ra tnh ql chi phi cc qh, cc mi lin h to thnh h thng tng th, hon chnh ca xh. c. Quan h gia xhh vi cc KH khc. # Quan h gia xhh v trit hc. - Trit hc l KH n/c ql quan trng nht ca t nhin, xh v t duy. Qh gia xhh & trit hc l qh gia KH c th vi th gii quan KH.Trit hc M-LN l nn tng th gii quan, l c s p/php lun n/c ca xhh mc xt. Xhh mc xt vdng CNDVLS & php BCDV lm cng c l lun sc bn n/c & cI thin mqh gia con ngi & xh. - Trong qh ny cn trnh 2 quan nim ca tr p/tr ca xhh: + Quan Im 1: xhh l 1 b phn ca trit hc: chng hn quan Im ny ng nht n/c l lun xhh vi CNDVLS trong vic giI thch /s xh. Lm gin on vic k tha, vdng & p/tr 1 cch sng to cc t tng , k/n & p/p lun xh c Cac Mc & Angghen, Lnin nu ra t th k 19-nay. + Quan Im 2: t xhh bit lp hay i lp vi trit hc .xhh khng c mlh ng k g vi trit hc . thc cht ca quan nim ny c tnh lm ng trc 1 thc t l xhh bao gi cng c tnh trit hc. N c th hin ch xhh tm hiu bn cht ca cc s vt hin tng trong trit hc & xh & nhn thc ql chung ca vn/g p/tr con ngi & xh , l thuyt xhh ca Mc l 1sv. Tnh trit hc trong xhh gn lin vi th gii quan , t t tng v tnh g/c. - Mqh xhh-trit hc bng bin chng. Cc n/c xhh cung cp nhng thng tin v pht hin cc vn , bng chng mi lm phong ph kho tng tri thc v p/p lun trit hc. Trn c s nm vng tri thc xhh ta c th vdng 1 cch sng to tri thc trit hc vo h thc tin CM. # Quan h xhh-tm l hc v lch s hc. XHH khng b TL hc ln p v xhh khng tp trung n/c v c nhn , hnh vi xh v v hot g TL ca con ngi. Xhh khng b lch s hc bao hm v xh khng tp trung n/c cc s kin LSXH c th. Xhh cng khng phI l KH na n, na kia.(tc va n/c con ngi, va nghin cu XH mt cch bit lp). XH hc c mi lin cht ch vi tm l hc v lch s hc. Cc nh x hi hc c th vn dng cch tip cn tm l hc xem xt hnh ng x hi vi t cch l hot ng cm tnh, c i tng v mc ch.

XH hc c th qun trit quan Im lch s trong vic nh ga tc ng ca hon cnh, Iu kin XH i vi con ngi. ( phn tch yu t thi gian XH ) khi giI thch nhng thay i XH trong i sng con ngi. # Quan h XH hc kt hc. Kinh t hc nghin cu qu trnh sn xut, phn phi v tiu dng hng ho v dch v. XH hc nghin cu hon cnh vn ho, cch t chc XH 2 quan h XH ca cc hin tng, qa trnh KT. 2 khoa hc ny cng vn dng nhng khI nim phm tr hai l thuyt thichs hp vi i tng nghin cu ca mnh. V d: l thuyt trao i, khI nim th trng trong kinh t hc c s dng trong nghin cu XH hc. KhI nim mng li XH, v th XH, hnh ng XH trong XH hc c cc nh kinh t hc quan tm. Mi quan h XH hc v kinh t hc pht trin theo 3 xu hng to nn 3 lnh vc khoa hc lin ngnh. - KT hoch XH rt gn vi KT hc CT. - XH hc KT - Lnh vc nghin cu KT v XH. XHh KT l chuyn ngnh Xhh nghin cu mi quan h gia x hi hc kinh t gia con ngi v KT. KT hc gip cho XH hc cch thc tip nhn, m hnh ho, t duy r rng, logic, cht ch v nh lng. # Quan h XH hc nhn chng hc. Nhn chng hc nghin cu so snh XH loI ngi t lc xut hin n giai o pht trin hin nay. Nht l nhn chng hoch XH ( nhn chng hc vn hoa ) nghin cu i sng XH ca cc cng ng, dn tc ( vn ho v c cu XH ca cc XH ) dn n c mc lin quan gn, cht ch nht viXH hc. Nhn chng hc tm hiu cc x hi s khai hoc tin hin I; XH hc ch yu quan tm n XH hin I dn n nhiu khI nim v phng thc nghin cu quan trng ca XH hc bt ngun v pht trin trong nhn chng hc. V d: KhI nim vn ho c s dng ln u tin tong cng trnh nghin cu ca nh nhn chng hc ng Anh. Edad Tylor. XH hc cng c tc ng tr lI i vi nhn chng hc v mt phng php lun nghin cu. V d: vn dng l thuyt ca Durkhiem v vai tr ca c cu XH, chc nng ca cc thit ch XH, nh nhn chng hc ngi Anh Radcliffe Brown l giI s ging v khc nhau gia cc XH c th c th. # Quan h XH hc va lut. Lut l h thng cc chun mc v quy tc hnh ng do c quan c thm quyn chnh thc a ra. Cc nh XHH rt quan tm nghin cu lut v n c tc dng quuy nh v kim sot XH i vi hnh ng v quan h XH. VD: Durkheim cho rng h thng thit ch lut php pht trin vi s tin ho t XH on kt c hc ti XH on kt hu c. C th vn dng l thuyt XHH phn tch s pht trin ca h thng php lut cng nh mi quan h gia php lut v c cu XH. VD: Theo Marx, h thng php lut T Sn l mt b phn ca nh nc T Sn , l cng c p bc giai cp cc nh XHH rt quan tm ti vai tr ca php lut i vi XH cng nhu xem xt, nh gi nh hng qua lI gia h thng lut php v h thng XH. VD: Weber cho rng lut php l 1 lc lng on kt, tp hp v bin i XH. # Quan h XHH- Khoa hc chnh tr : Khoa hc chnh tr ch yu nghin cu quyn lc v s phn chia quyn lc trong XH. Trong khi chnh tr hc ch trng phn tch c ch hot ng v b my quyn lc th XHH tp trung nghin cu mi lin h gia cc t chc , thit ch chnh tr v c cu XH. XHH v chnh tr hc c mi quan h cht ch trong vic cng vn dng cc l thuyt , khI nim v phng php chung. Phng php phng vn, Iu tra d lun XH v phn tch ni dung c p dng cho hai khoa hc. Khi cc nh XH hc nghin cu lnh vc chnh tr nn gip hnh thnh ngnh XH hc chnh tr kh pht trin trn th gii. Vi t cch l mt khoa hc tng i c lp trong h thng cc KH, XH hc nghin cu qui lut hnh thnh, vn ng v pht trin mi quan h gia con ngi v XH. XH hc khng ngng tip thu cc thnh tu ca cc KH khc. Trn c s , XH hc c nhim v pht trin v hon thin h thng khI nim, phm tr v phng php lun nghin cu ca mnh. 1. C cu XH hc cc cp nghin cu ca c cu XH hc. C cu XH hc. Cn cvo i tng nghin cu ca XH hc, th cc qui lun chung v s pht trin v s hot ng ca XH, s tc ng qua lI gia cc thnh phn ca c cu XH chnh l cI m XH hc

hng vo nghin cu. Cc nh XH hc khc nhau cng c nhng cch nhn c cu XH hc khc nhau. T quan Im tng quan, ngi ta quan nim c 3 mc nghin cu khc nhau: - Nghin cu c cu tng th XH. T tnh cht, c Im ca cc hnh thI XH m chia thnh XH n l, XH phng kin, XHTB ( nghin cu cp ny l nhim v ca XH hc v m ). - Nghin cu s vn hnh ca ccc ch XH, cc tp hp XH( nhm, hi, on, cng ng ) trong qu trnh qun l XH. - Nghin cu c ngi vi t cch l con ngi XH trong cc mi tng quan l XH hc vi m. Cc nhXH hc Macxt ly ch ngha duy vt lch s lm ohng php lun khoa hc, p dng vo qu trnh nghin cu; ly CNXHKH lm mc tiu v ni dung nghin cu. Trong qu trnh pht trin, XH hc lun lun c mi lin h bn vng cc ngnh KHXH khc v tip thu nhng thnh tu mi ca cc khoa hc khc lm phong ph thm ni dung v phng php nghin cu ca mnh. Cp nghin cu: - Cn c vo mc tru tng, khI qut ca tri thc XH hc phn chia c cu XH hc thnh: + XH hc tru tng l thuyt. + XH hc c th thc nghim. + XH hc trin khai ng dng. . XH hc tru tng l thuyt ( Ferdinand Tonnies nh XH hc nmgi c 1855 1936 cngi l XH hc thun tu) l mt b phn XH hc nghin cu mt cch khch quan, Kh v hin tng, qu trnh XH nhm pht hin tri thc mi; xy dng l thuyt khI nim v phm tr XH. . XH hc c th thc nghim: b phn XH hc nghin cu cc hin tng qu trnh XH bng cch vn dng l thuyt, khI nim XH hc, cc phng php thc nghim ( cn, o, ong, m ) nhm kim tra hoc chng minh gi thuyt XH hc. . XH hc trin khai, ng dng: b phn ca XH hc, c nhim v vn dng cc nguyn l v tng XH hc vo vic phn tch, tm hiu v giI quyt cc tnh hung, s kin hin thc ca i sng XH; nghin cu c ch hot ng, Iu kin, hnh thc biu hin ca cc qui lut Xh hc nhem ch ra cc giI php a tri thc Xh hc vo cuc sng. Ba b phn ny c mi quan h bin chng vi nhau. XH hc l thuyt vch ng, xc nh phm vi nghin cu, nh hng l lun cho XH thc nghim XH hc thc nghim cung cp bng chng, s kin kim chng gi thuyt c rt ra t XH hc l thuyt ( tnh ng, sai ). XH hc thc nghim l trung gia XH hc thun tu v XH hc ng dng. Tc l ch nhng tri thc XH hc c kim chng mi nu p dng vo cuc sng. Mc d vy, cn phI tin hnh nghin cu ng dng, trin khai trc khi a kt qu nghin cu l lun v thc nghim vo thc tin s dng. - Cn c vo cp chung ring, b phn chnh th ca tri thc v lnh vc nghin cu ca XH hc, phn chia c cu hng ho thnh 2 b phn. + XH hc I cng. + XH hc chuyn nghnh ( chuyn bit ) . XH hc I cng: nghin cu cc qui lut, tnh qui lut, thuc tnh v c Im chung nht ca cchin tng hai qu trnh XH dn n XH hc I cng c ni dung nghin cu gn vi XH hc v m v XH hc l thuyt. . XH hc chuyn ngnh l b phn ca XH hc gn l lun XH hc I cng nghin cu cc hin tng ca tng lnh vc, hot ng, kha cnh, cc mt c th ca i sng XH con ngi. Hai b phn ny c mi quan h bin chng vi nhau. XH hc I cng l c s l lun, php lun cho XH hc chuyn nghnh. XH hc chuyn ngnh cung cp bng chng, s liu c th, thng tin mi cho cng tc nghin cu ca XH hc I cng, gp phn b xung v pht trin cho XH hc I cng. - Cn c vo qui m, kch c ( ln, nh ) ca h thng XH, chia c cu XH hc thnh 2 b phn: + XH hc v m. + XH hc vi m. . XH hc v m nghin cu c cu Xh, thit ch XH, tng tc Xh gia cc h thng Xhv ca Xh c qui m ln. Mt Xh c th, mt quc gia, mt dn tc, mt ch Xh, mt khu vc trn th gii XH hc v m nghin cu hin tng, qua trnh Xh vi t cch l chnh th ton vn. . Xh hc vi m: nghin cu cc qui lut pht sinh, vn ng v oht trin ca nhm Xh c qui m nh. NgoI ra cn nghin cu cc qu trnh, hin tng xy ra trong nhm nh, cng nh hnh ng v tng tc Xh gia cc c nhn.

Hai b phn ny c mi quan h hu c vi nhau. Xh hc vi m cung cp cc thng tin c bn, chi tit cho khI qut nghin cu ca Xh hc v m. Xh hc v m l ngun k lun kch thch, vn dng XH hc vi m. - NgoI ra cn c th xem c cu Xh hc vi t cch l mt h thng cc ngnh XH hc. Cn c vo loI hnh hot ng hay lnh vc c bn ca i sng Xh chia ra Xh hc k thut, Xh hc chnh tr, Xh hc vn ho, Xh hc cng nghip Cn c vo khu vc a l hnh chnh k thut c Xh hc thnh th hai Xh hc nng thn nghin cu cng ng v li sng thnh th hoc nng thn.

2- Phn tch chc nng ch yu XH hc nhim v ca XH hc VN hin nay. Chc nng ca XH hc: Xh hc nh cc khoa hc khc u c 3 chc nng c bn -Chc nng nhn thc. -Chc nng thc tin. -Chc nng t tng. a. Chc nng nhn thc. Th hin 3 Im: - Th 1: Xh hc cung cp tri hc khoa hc v bn cht ca hin thc Xh v con ngi . - Th 2: Xh hc pht hin cc qui lut, tnh qui lut v qui ch ny sinh v vn ng v pht trin ca cc hin tng, qu trnh XH; ca mi tc ng qua lI gia con v Xh. -Th 3: Xh hc xy dng v pht trin h thng cc phm tr, khI nim, l thuyt v phng php lun nghin cu. Cc quan nim v chc nng nhn thc ca Xh hc c th chia thnh 3 loI: - Quan nim 1: Xh hc c chc nng ch yu l nhn thc Xh thun tu. Quan nim ny bt ngun t Xh ca A. Comte & E. Durheim, t KH t nhin v ch ngha thc chng. Cho rng Xh hc phI tr thnh mt mn khoa hc thun tu pht hin t thc khch quan, KH, chnh xc, cng bng Xh hc cn tm ra cc qui lut, a ra l thuyt v xy dng cc khI nim, phm tr; ng thi cc kt qu nghin cu ca Xh hc phI c kim chng bng thc hin. - Quan nim 2: chc nng nhn thc ca Xh hc th hin vic giI ngha, ng c, ngha ca cc hin tng, qu trnh 2 hnh ng XH. Quan nim ny bt ngun t KH nhn vt, trit hc, lch s, ngh thut, v cc nghin cu v tn gio, vn ho, m I din l M. Weber. Cho rng mi hin tng, qu trnh v hnh ng Xh l u c mc ch, ngha v gi tr no i vi con ngi v Xh. Phng php nhn thc c bn l quan st trc tip v tham d vo s kin Xh ri m t lI; Kt qu quan st phI ph hp v ng vi g trI nghim. Quan nim ny cho rng Xh hc khng hon ton trung tnh v tuyt i khch quan v n ph thuc nhiu vo tr ch quan ( la chn cu hi, v d nghin cu ) v yu cu ca Xh hon cnh lch s c th. - Quan nim 3: bt ngun t CNDVLS , t Xh hc Macxt i hi nhn thc Xh hc phI vch ra c c cu thc ca cc qu trnh, hin tng ca th gii vt cht ca tn tI XH. Cho rng nhn thc KH phI da trn lp trng t tng v th gii quan Khca CN Mc L nin. Tri thc Xh hc phI gip con ngi nhn thc c phI trI, ng sai gp phn cI to i sng con ngi. Tc l c/nng nhn thc gn lin vi c/nng thc tin v t tng B. chc nng thc tin. C/nng ny c mqh bin chng vi c/n nhn thc. y l 1 trong nhng mc tiu cao c ca xhh, th hin s n lc cI thin xh v cuc sng ca con ngi. y khng ch l vic vn dng ql xhh trong hot ng nhn thc hin thc, m cn l vic giI quyt ng n, kp thi nhng vn ny sinh trong xh cI thin thc trng xh. ng thi cn phI hng ti d bo nhng g s xy ra v xut kin ngh, giI php kim sot cc hin tng, qu trnh xh. Lnin ni v c/nng ca xhh: khng phI ch giI thch qu kh m cn d kin tng lai 1 cch mnh dn v thc hin d kin y bng 1 hnh ng dng cm. VD : cc cng trnh KH s dng cc p/pp, thut ng, k/nim xhh n/c cc v xh trong thi k i mi nc ta. Cc n/c ny cung cp thng tin, bng chng lm lun chng KH cho vic tip tc i mi v hon thin cc chnh sch KT-XH. Trong qu trnh thc hin c/nng thc tin, cc k/nim, l thuyt v p/p n/c ca xh cng c kim nghim sa n v dn dn hon chnh. C. Chc nng t tng. (rt quan trng i vi KHXH). C/n ny th hin ch xhh mc xt trang b th gii quan KH ca CN Mc-Lnin, CNDVLS, gio dc t tng H Ch Minh, nng cao, l tng XHCN v tinh thn cch mng phn u n cng cho CNXH .xhh mc xt khng ch trau di th gii qua v t tng M-Ln m cn hnh thnh v

p/tr p/p t duy ng/c KH v kh nng suy xt ph phn.(ph phn cc tro lu, t tng sai trI, khng lnh mnh trong xh; cng khai bo v li ch v s nghip cI to, xy dng xh theo nh hng XHCN). C/nng t tng c qh hu c vi c/n nhn thc v thc tin. Cc q/lut tri thc xh ch c ngha KH v nhn vn chn chnh khi hng ti phc v li ch v s nghip ca nhn dn trong qu trnh xy dng 1 xh cng bng, vn minh. Tnh t tng, tnh ng, trit hc ca xhh Mc-Lnin tr nn thuyt phc, hin thc hn khi c hnh thnh v p/tr trn c s cc qlut v phm tr KH. Tm lI, c/n t tng ca xhh M-L ng vai tr kim ch nam nh hng nhn thc v hot ng thc tin cho n/c xhh. #Nhim v xhh VN hin nay: xhh c 3 nhim v chnh : ng/c l lun, ng/c thc nghim, ng/c ng dng. -Nghin cu l lun: fI XD & p/tr h thng cc k/nim, fm tr l thuyt KH ring, c th of KHXHH VN. Nhim v hnh thnh v p/tr cng tc n/c l lun cng c b my khI nim va tm & tch lu tr thc tn ti p/tr nhy vt v cht trong l lun & p/tr n/c, trong h thng k/nim & tri thc KH. Cn hng ti hnh thnh & p/tr h thng l lun ,p/p lun n/c & t chc n/c 1cch c bn, h thng v nhng vn l lun & thc tin nhm p ng yu cu p/tr KT, XH of t nc ta. -Nghin cu thc nghim: tin hnh nghin cu thc nghim : Kim nghim, chng minh gi thuyt KH. Pht hin bng chng v vn mi lm c s chovic sa i, p/tr v hon thin k/nim, l thuyt v p/p lun n/c. kch thch & hnh thnh t duy xhh. NgoI ra cn hng ti vch ra c ch Iu kin hot ng v hnh thc biu hin of cc quy lut xhh lm c s a tri thc KH vo cuc sng. Nghin cu thc nghim l cu ni gia l lun v thc tin. Thc hin nhim v ny, trnh l lun v k nng n/c of cc nh xhh cng c nng ln. #Nghin cu ng dng: n/c ng dng hng ti vic ra cc giI php vn dng nhng pht hin of ng/c l lun v thc nghim p/tr hot ng thc tin . theo kp trnh of th gii, mc tiu ca chung ta l I tt n u , do cc nh xhh cn y mnh n/c ng dng rt ngn khong cch gia 1 bn l tr thc l lun, thc nghim v 1 bn l hot ng thc tin v cuc sng of coc ngi. Cc c vo ng li, chnh sch p/tr KT-XH of ng v nh nc, nht l chin lc nh hng p/tr KH-cng ngh , gio dc trong thi k cng nghp ho, hin I ho t nc, xhh cn n/c v tham gia giI quyt cc kha cnh of cc vn lin quan ti. - ch ngha M-L, t tng H Ch Minh v con ng I ln CNXH ofVN. - S nghip cng nghip ho v hin I ho t nc. - Bin i cc giai cp, tng lp XH. - Cc chnh sch bo m tin b xh v cng bng xh. - xy dng nn vn ho tin tin m bn sc dn tc. - Tng cng vai tr lnh o v sc chin u of ng. - xy dng nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. - P/tr nn KT hng ho nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng, c s qun l of nh nc ,theo con ng XHCN. 6. Nu nhng ng gp ca Karl Marx (1818-1883) i vi s ra i v pht trin ca xhh ni chung v xhh Macxt ni ring. cc nh trit hc cho ti nay mi ch giI thch th gii, vn l bin i th gii. #Tc gi: K-Marx. Nh tit hc v nh KT hc ngi c, nh l lun ca phong trao cng nhn th gii, nh sng lp ch ngha cng sn KH. ng sinh nm 1818 tI Treves v mt nm 1883 London. ng l bn ca Friedrich Engels, 2 ngi l bn chin u thn thit ca nhau cng vit Tuyn ngn ca CS v cng hon thin hc thuyt Mary. H thy quan Im of ng phn nh su sc nhng bin ng of th k 19 vi cc cuc CMCT, cng nghip ho v CNTB ang lm tan r ch PK, trt t xh tn tI ngn nm tcs . Vi t cch l nh KHXH, ng phn tch s vn ng of xh v CNTB v mt l lun v ch ra qlut p/tr lch s of xh trn th gii. V pht kin l lun qun trng nht ca Marx nh Engels nh gi l l lun v gi tr thng d v CNDVLS -ng chuyn hn t CNDuy tm sang CNDVt, ngi dn ch sang ngi cng sn. cc tc phm v d: b t bn, tuyn ngn ca CS, bn to KTtrit hc,h t tng c, gia nh thn thnh. #CNDVLS, l lun v phng php lun XHH Marx: CNDVLS c cc nha xhh macxits coi l xhh ai cng macxits, trong th hin l lun xhh v p/p lun xhh of Marx. Cc tc phm of ng cha ng h thng l lun xhh hon chnh, cho php vn dng n/c bt k xh no. cng vi H. Spencer, E. Durkheim, M. Weber ng l ngi t nn mng p/tr xhh hin I. Xut pht Im of CNDVLS l vic phn tch cc qu trnh LSXH t gc hot ng vt cht of con ngi, t gi c s KT of XH, t qua Im tn tI xh quyt nh thc xh khi

n/c xh, CNDVLS xem xt xh vi t cch l c cu xh (h thng xh). Xh c hiu l 1 chnh th gm cc b phn c mi lin h qua lI vi nhau, ( giai cp, thit ch, cc chun mc gi tr, vn ho, ). Nht c khi nghin cu XHTB Marx c bit ch trng ti c cu giai cp v ch ra i khng vi nhau v mt li ch l giai cp t sn v v sn. CNDVLS xem bin i Xh l thuc tnh vn c ca mi XH bi v con ngi khng ngng lm ra lch s trong qu trnh hot ng nhm tho mn cc nhu cu ngy cng tng ln ca mnh. Iu ny i hi nghin cu XH phI hng vo vic ch ra c ngun gc bin i Xh trong lng Xh . Theo ng,chnh sh tc ng qua lI, mu thun hai i khnggia cc b phn ca XH chnh l ngun gc ca pht trin XH. V d: Marx ch rs rng CPK mang trong mnh, cc quan h XH tt yu dn n s ra i ca CNTB. Trong lun Im ca CNDV bin chng, Marx cho rng s vn ng, bin i XH tun theo cc qui lut m con ngi c th nhn thc c. V do con ngi cng c kh nng vn dng cc qui lut nhn thc c cI to XH ph hpj vi li ch ca mnh. Theo qui lut lch s, XH pht trin t c cu XH n gin n phc tp; nhim v ca l lun v php lun khoa hc XH l ch ra nhng Iu kin gip con ngi nhn thc c li ch giai cp ca mnh, t on kt v t chc u tranh cch mng nhm xo b trt t XH c, XD trt t XH mi vn minh, tin b,cng bng hn cho XH. Vic vn dng CNDVLS vi t cch l c s l lun v phn php lun trong XH hc i hi nghin cu XH hc phI tp trung phn tch mi quan h gia con ngi v XH. Con ngi b qui nh bi cc Iu kin sng vt cht v con ngi tc ng tr lI ra sao # Quan nim v bn cht ca XH hc con ngi. Bn cht ca XH hc con ngi bt ngun t trong qu trnh SX thc ca XH, t trong hot ng SX ra ca cI, vt cht ( tin kinh t ). Th hin: +i vi ng vt: con ngi phI t SX ra cc phng tin tn tI sng. Do vy bn cht ca con ngi v XH u b qui nh bi hot ng SX ra ca cI, vt cht. Nghin cu XH hc cn phn tch cc cch t chc mi quan h gia con ngi vi con ngi, con ngi vi XH tn vic SX ra phng tin gip con ngi v XH sinh tn v pht trin. + Cao hn th, con ngi khng ngng to ra cc nhu cu mi, cao hn. Trong Bn tho KT hc v trit hc ( 1844 ), Marx cho rng LSX l mt qu trnh kp nhm: - Tho mn cc nhu cu vt cht. - Bc l nng lc sng to c th ca con ngi. Nhng trong XH c giai cp, ch bc lt v s tha ho vn c ca phn cng lao ng khng cho php con ngi t do biu hin cc nng lc ngi ca mnh. Phn tch ny a ra tng cho XH hc: cn vch ra nhng c ch, Iu kin XH cn tr hay thc y pht trin nhng nng lc phm cht ca con ngi trong qu trnh lao ng XH. - Sn xut ph thuc vo phn cng L. Theo ng, mi xh, phn cng L u da vo hnh thc s hu t nhn v TLSX (t ai, my mc, t bn), chnh s hu t nhn v TLSX sn sinh ra c cu phn tng xh gm: g/c hay nhm ngi lm ch s hu TLSX thng tr v bc lt. Cc nhm hay g/c cn lI trong xh. Trong XHTBCN, g/c TS nm gi TLSX nn kim sot L & sn phm L; p bc v bc lt g/c cong nhn v sn khng c TLSX phI bn sc L. t ch ra rng, v mt thc tin, cn xo b v thay th ch s hu t nhn bng ch s hu xh (ton dn, tp th) xy dng 1 xh mi cng bng, vn minh, p/tr v mt l lun, n/c xhhcn tp trung phn tch c cu xh mt bt bnh ng xh. - mi xh, thc xh (CT, lut php, VH, Tn gio, o c) b quy nh b tn tI xh. Tc l h t tng, VH v cc chun mc gi tr xut hin trn nn tng sn xut vt cht (phn cng LXH). L lun xhh cn tp trung n/c mqh gia c cu vt cht lm nn tng of thc xh v c cu tinh thn thc xh. VD: xhh quan tm lm sng t cch t chc xh nh hng th no ti h t tng, h gi tr VH ca xh v s tc ng ngc tr lI of thc xh i vi cuc sng xh, hot ng ca con ngi. #Quy lut. pht trin LSXH. Ln u tin trong LS, Marx a ra l thuyt v cc hnh thI KT-XH trong ch ra rng LS p/re of xh ton th gii l s thay th k tip cc hnh thI KT-XH m thc cht l cc phng thc xh. Marx lp lun rng, LSXH loI ngi trI qua 5 PTSX tng ng vi 5 hnh thI KT-XH v 5 thi I LS ; CS nguyn tu, n l, PK, TBCN v CSCN. y l quan Im c tnh bc ngot CM trong nhn thc ca con ngi v phn chia cc giai on LS s bin i xh v p/tr LS bt ngun t h thng SX, c cu KT of XH. Quy lut p/tr LSXH cng lm sng t 1 h thng cc k/nim quan trng nht of CNDVLS. TLSX, QHSX, LLSX, PTSX, hnh thI KT-XH TLSX: bao gm tt c nhng g th gii bn ngoI c a vo s dng SX ra of cI vt cht nhm duy tr cuc sng ca con ngi .

PTSX: s thng nht gia LLSX & QHSX; quy nh cch thc tin hnh SX ra of cI vt cht trong 1 giai on p/tr nht nh of LSXH. LLSX: bao gm TLSX & ngi L, c quan h bin chng vi QHSX. Hnh thI KT-XH: phm tr of CNDVLS, ch xh tng giai on p/tr LS nht nh vi QHSX ph hp vi tnh cht v trnh of LLSX v kin trc thng tng c xy dng trn c s h tng. Marx cng ch ra rng, LS thay th k tip cc PTSX (hnh thI KT-XH) phI tun theo quy lut QHSX phI ph hp vi tnh cht v trnh ca LLSX. nh gi: CNDVLS ni chung v quy lut p/tr LS m Marx a ra mi ring c phn quan trng to ln trong xhh hin I trong cc nc p/tr teo nh hng XHCN. Xhh Marx c coi l c s l lun v p/p lun KH p/tr nn xhh macxits. Cc qua Im of ng to thnh b khung l lun v p/p lun n/c xhh theo nhiu hng khc nhau. XH Marx nh hng ti tro lu l lun ph phn, l lun v mu thun xh, l lun v nh nccc nh xhh marxits cn vn dng php DVBC n/c c cu xh, mu thun xh v s phn tng xh ; vn dng CNDVLS phn tch s bin i xh. Da vo quan Im DVBC, xhh hin I cn n/c mi tc ng qua lI gia 1 bn l cc hin tng, qu trnh, qh xh v hnh vi hot ng of con ngi; 1bn l PTSX , phn cng LXH v c cu KT . tc l xhh cn n/c xh vi t cch h thng xh bao gm cc b phn, thnh phn qh qua lI vi nhau. Vic Marx nhn mnh c cu g/c of Xh m ra hng n/c Xh ho c cu g/c. XH ho n/c cu nh hng ca a v ti hnh vi. Cc n/c ca Marx t nn mng xy dng trit hc M L, vch ra c cu trc XH. G/c v vai tr ca u tranh g/c trong s pht trin ca Xh ( qui lut chung ca s pht trin Xh l cuc u tranh ca hai g/c i khng nhau v mt li ch l g/c thng tr v b tr ). Trong XH hc hin I c mt lung tri thc l thuyt Xh hc mu thun ( sung i ). Lm theo Marx, cc nh XH hc tin b khng nhng gthch th gii m cn gp phn vo cng vic i mi XH xy dng XH cng = vn minh. 8. ng gp ca Marx Weber ( 1864 1920 ). XH hc l KH c gng giI ngha hnh ng XH v tin ti cch giI thch nhn qu v ng li v h qu ca hnh ng XH . # Tc giI: M. Weber sinh nm 1864 trong mt gia nh o tin lnh ERFURT thuc min ng nam nc c v mt nm 1920. Tt nghip I hc v ly bng tin s tI HTH Berlin vi lun n: LS cc hng thng mai trong thi trung c 1896 c b nhim lm gio s HTH Freiburg, gng dy tI HTH Heidolburg mn KT hc CT v KT hc. Cc tc phm: tnh khch quan trong KHXH v chnh sch cng cng ( 1903 ). o c tin lnh v tinh thn CNTB ( 1904 ). KT v XH 1909. XH hc v tn gio ( 1912 ). # Bi cnh lch s Xh v phng php lun. ng gp to ln of Weber v mt phng php lun i vi XH hc hin I gn lin vi bi cnh LSXH v trit hc c cui TK 19 ( nhng thnh tu v KH v KT to nn vai tr c tn ca phng php lun KHTN ). Bi cnh LS l lun of XH hc Weber th hin r nht qua cuc tranh lun v phng php lun c cui TK 19 ch yu xoay quanh 3 ch : i tng of KHXH. Phng php nghin cu of KHXH. Mc tiu ca KHXH. Trng fI s hc cho rng khng th p dng phng php lun khI qut kiu KHTN giI thch bn cht fc tp ca i sng XH con ngi v fng fp lun khng phn bit s khc nhau gia gii TN v XH. kin khc lI cho rng cn p dng fng fp lun KHTN nghin cu hnh vi con ngi v con ngi hot ng c l tr tho mn nhng nhu cu vt cht. Tc l cc kin tranh lun chia lm 2 phe: 1 phe cho rng KHXh l Kh khch quan, t nhin c nhim v pht hin cc qui lun ca hin tng, s kin XH quan st c. 1 phe lI cjo rng KHXH l KHc bit v i tng nghin cu c cc yu t ch quan nh h gi tr, nim tin, o c, # Quan Im phng php lun of XH hc Weber. Weber cho rng i tng nghin cu ca KHTN l cc s kin vt l of gii t nhin trong khi i tng of KHXH lag hot ng XH of con ng. Tri thc KHTNl hiu bit v giI thch v gii t nhin = cc qui lut khch quan, chnh xc. Cn tri thc KHXH l hiu bit v XH ( th gii ch quan do con ngi to ra ) dn n cn hiu bn cht of hnh ng cm tnh of con ngi trc khi giI thch cc hot ng XH bn ngoi. V mt phng php nghin cu th KHTN ch cn quan st cc s kin ca gii t nhin v tng thut lI kt qu quan st l . Cn KHXH cn vt ra noI phm vi quan st I su l giI quan nim, thI ca cc c nhn. Theo quan Im of Weber, KHXH cn phI thc s KH, trung lp, khch quan khng b rng buc bi h thng chun mc gi tr trong qu trnh nghin cu. Nhng ng cng tha nhn rng KHXH cng c th phi KH, ch quan trong vic la chn mc tiu nghin cu. ( thch, nhu cu, kh nng c nhn, ). Nhng khi khi xc nh c i tng v nhim v n/c th

phI tun th cc tiu chun, th tc phn tch KH dn n quan nim ny ging quan nim cu Hurkhiem: cjo rng qu trnh nghin cu phI c tnh h thng v khch quan vi ngha l xc nh r khI nim, ch bo n/c, qui tc lp lun, Weber cho rng XH hc cn tin ti hnh thnh nhng phng php kt hp n/c c cI chung v cI ring ca hin thc XH m In hnh l phng php lun loI hnh l tng . y l phng php lun n/c ec bit nhm lm ni bt kha cnh, c Im, tnh cht nht nh thuc v bn cht ca hin thc LSXH. ( l tng y c ngha l l lun, tng, khI nimkhI qut tru tng ). i vi ng y l cng c khI nim khng phI miu t m phn tch v nhn mnh nhng c trng chung, c bn, quan trng nht ca hin tng s kin LSXH. Weber phn bit 3 dng loI hnh l tng: +Dng 1: loI hnh l tng bt ngun t tng XH, bi cnh vn ho v thi k LS c th. Cc khI nim o c Tin lnh, tinh thn ca CNTB, CNTB hin I +Dng 2: loI hnh l tng vi t cch l kt qu ca s khI qut ho, tru tng ho v nhng c Im, tnh cht ca 1 loI hin thc XH. Trong thc t, ch quan st c mt s c Im ca loI hnh l tng ny. T chc quan liu, CN phong kin, +Dng 3: loI hnh l tng c xy dng vi t cch l cng c l lun, cng c khI nim nhm mc ch n/c 1 dng nht nh ca hnh ng XH. Vic giI thch hnh vi con ngi l nhm nng cao li ch KT, con ngi l 1 thc th KT. # Quan nim ca Weber v XH hc. Theo ng, XH hc l khoa hc c nhim v l giI, thng hiu ng c, ngha ca hnh ng XH. Tc l XH hc khng ging nh KHTN v i tng n/c l hnh ng XH v phng php n/c l l gii. Nhng ng cng khng nh, ging nh cc khoa hc khc, Xh hc tin ti cch giI thch nhn qu v ng li v h qu ca hot ng XH dn n va khng nh XH hc l KH nh KHTN, va ch ra bn sc ca XH hc vi t cch 1 KHXH. ng cho rng XH hc cn vn dng phng php l giI n/c hnh ng XH ( giI ngha, hiu ) v phn bit 2 loI l giI: Trc tip. Gin tip. L giI trc tip th hin trong qu trnh nm bt ngha ca hnh ng qua quan st trc tip nhngx c Im, biu hin ca n. L giI gin tip c ngha l giI thch, ging giI ng c, ngha su xa cu hnh ng qua vic hnh dung ra tnh hung, bi cnh ca hnh ng. Hnh ng b ci ca 1 ngi. L gi = quan st trc tip : cho bit ngi ang lm ng tc g?. L giI = giI thch gip ch ra ng c ca hnh ng b ci. ( b ci thu ly tin, b ci ly ci un, ). . ng cng phn bit 2 loI ngha ca hnh ng Xh. Ngha ang c thc ca hnh ng c th do 1 ch th, nhm ch th gn cho hnh ng . Ngha c gn 1 cch l thuyt cho ch th, nhm ch th ca 1 loI hnh ng cho. Thc cht n/c Xh hc theo liu Weber c nhim v tr li nhng cu hi v ng c, ngha ca hnh ng XH. V d: nhng hnh ng ca c nhn c ngha g vi h v nhng ngi khc, ng cho rng mc tiu ca XH hc l a ra nhng khI nim chung, c tnh cht khI qut, tru tng v hin thc LSXH. So vi s hc, cc l giI ca XH hc khng phong ph, sinh ng v c th. Cch giI thch ca s hc nhm ch ra: A tt yu dn n B . Cn XH hc ch yu vch ra nhng khun mu, hnh thc, mi lin h c kh nng xy ra nh: A l yu t c nhiu kh nng lm cho B xut hin ; A l bi cnh, tnh hung lm cho B xy ra . XH hc va c c Im ca KHTN ( giI thch nguyn nhn, Iu kin v h qu ca hnh ng XH); va c c Im ca XHKH nhn vn ( l giI ng c, ngha ca hnh ng XH, ). # L thuyt hnh ng Xh. Weber fn bit hnh ng XH khc vi nhng hnh vi v hot dng khc. Hnh ng l ni ti vic ch th gn cho hnh vi ca mnh 1 ngha ch quan no . K c hnh ng th ng v khng hnh ng cng c coi l hnh ng XH khi ngha ch quan ca n c tnh n hnh vica ngi khc trong qu kh, hin tI hoc tng lai suy ra ngha ch quan nh hng hnh ng. Nh vy khng fI hnh ng no cng c tnh XH. +Hnh ng ch nhm ti cc s vt m khng tnh n hnh vi ca ngi khc th khong c coi l hnh dng XH, khng fI tng tc no con ng]i cng l hnh ng ca XH. V d: 1 ngi v tnh dm ln chn ngi khc th khng fI hnh ng XH. + Hnh ng ging nhau ca cc cas nhn trong 1 m ng cng khng c coi l hnh ng XH. Tri ma, mi ngi ly o ma ra mc theo Weber khng l hnh ng XH. +Hnh ng thun tu bt chc hay lm theo ngi khc cng khng phI hnh ng XH. c th coi l hnh ng c nguyn nhn t ngi khc nhng khng c ngha hng ti ngi . Tuy nhin cng c nhng hnh ng bt chc v l 1 mu mc, nu khng theo s b ngi khc ch ci th lI tr thnh hnh ng XH.

Hnh ng XH l hnh ng c ch th gn cho n 1 ngha ch quan no , l hnh ng c tnh n hnh vi ca ngi khc v v vy c nh hng ti ngi khctong ng li, qu trnh ca n Weber phn bit 4 loI hnh ng XH: - Hnh ng duy l cng c: hnh ng c thc hin vi s cn nhc, tnh ton, la chn cng c, fng tin, mc ch sao cho c hiu qu nht. V d hnh ng KT. - Hnh ng duy lgi tr: hnh ng c thc hin v bn thn hnh ng ( mc ch t thn ). LoI hnh ng ny c th nhm vo nhng mc ch phi l nhng lI c thc hin = nhng cng c, phng tin duy l. V d hnh vi tn ngng. - Hnh ng duy cm ( xc cm ): hnh ng do cc trng thI xc cm hoc tnh cm lt pht gy ra mag khng c s cn nhc, xem xt, phn tch mi quan h gia cng c, phng tin v mc ch hnh ng. V d hnh ng ca m ng qua khch hay tc gin gy ra. - Hnh ng duy l truyn thng: hnh ng tun th nhng thi quen, nghi l, tp qun c truyn t i ny sang i khc. V d hnh ng theo ngi xa, c nhn ni, cc c dy, Xh hc n/c hnh ng XH, thc cht l tp trung n/c loI hnh ng duy l, cng c. Weber cho rng hnh ng xh ca con ngi ngy cng tr nn duy l, hp l vi tnh ton t m, chnh xc v mi quan h cng c fng tin v mc ch kt qu. # L thuyt v CNTB v phn tng XH. W. giI thch s ra i v pht trin CNTB hin I trong 2 cng trnh ni ting nht ca ng: o c Tin lnh v tin lnh ca CNTB. KT v XH. ng lm sng t: Nhng thay i din ra trong i sng tn gio, KT, thng mI v hnh ng XH ca con ngi. Mi tng quan v nh hng ca nhng thay i nim tin, o c tn gio i vi h thng hnh ng XH v hnh ng KT. Nhng c th ca XH Phng Ty lin quan ti CNTB hin i. ng phn tch CNTb = cch a ra nhng = chngLs quan st c v trin khai cc khI nim n/c c bn nh: o c Tin lnh, tinh thn CNTB, CNTB truyn thng, CNTB hin I, ng ch ra rng, nhng li khuyn nh: Thi gian l vng bc hy tit kim, hy thn trng v trung thc tr thnh chun mc v tiu chun ca hnh ng XH. Hn na, nhng gio hun ca o Tin lnh tr thnh 1 o c mi ttong LSXH ca Phng Ty - o c tin lnh. ng phn bit 2 khI nim: CNTB truyn thng v CNTB hin i. +CNTB truyn thng: hnh ng ca ngi cng nhn ph thuc vo cu hi lm th no tn t cng sc m tin cng vn th. Cn CNTB hin I: ngi cng nhn hi, nu tI lm vic nhiu hn th tI c c tr cng nhiu hn khng. Vy tng c bn ca W. nu hnh ng chm ch lm ra nhiu ca cI v li sng kh hnh l c trng ca CNTB th gio l tn gio no, h thng CT vn ho no cha ng tin lnh th c th coi l nn tng ca CNTB v theo ng l o Tin lnh, o c tin lnh gp phn hnh thnh v pht trin CNTB hin I Phng Ty. Ngoaig yu ttd KT, W. cn nhn mnh ti vai tr ca cc yu t VH, tn gio, CT v lut php trong s pht trin LSXH. Vy l thuyt ca Weber v CNTB thc cht l vic ch ra 1 tp hp cc yu t vt cht v tinh thn, KT v phi KT, c nhn v XH cng tng tc, vn ng v cng pht trin to nn XHTBCN hin I Phng Ty. W. n/c c cu XHTBCN sau Marx hn na TK, v th ghi nhn dc nhng thay i quan trng trong c cu g/c XH pht trin l thuyt XH hc v phn tng XH. Theo ng, lnh vc KT khng conf ng vai tr quyt nh duy nht i vi s phn chia g/c v tn lp XH trong XHTB hin i. Cn g/c ch l mt tp hp ngi c chung cc c hi sng trong Iu kin KT th trng ging Marx, ng phn bit 2 tnh hung g/c: Tnh hung ca nhng ngi s hu tI sn cv s dng tI sn thu li. Tnh hung ca nhng ngi khng c tI sn, phI bn sc lao ng, tay ngh, dch v ly tin cng. T xem XH cu thnh t 2 nhm g/c tng ng vi 2 tnh hung trn, mi g/c bao gm cc tng lp XH khc nhau. Tnh hunga 1 gm: t sn ch vn u t v t sn ch tI sn cho thue mn kim li. Tnh hunga 2 gm: Bn sc lao ng th s ( cng nhn khng c tay nghhay cng nhn c xanh ), Bn sc lao ng v tay ngh ( cng nhn c tay ngh, cng nhn k thut hay cng nhn c trng ), bn sc lao ng, tay ngh v dch v ( ngi lm dc v va qun l ). *nh gi: Cng lao quan trng ca Weber i vi XH hc hin I l vic a ra nhng quan nim v cch giI quyt c o vi nhng vn l lun v 2 phng php n/c KHXH hc. ng xy dng quan Im l lun Xh hc, lut hc v nghin cu lch s so snh. ng gp ca Weber trong XH hc ch yu l quan Im v bn cht l thuyt XH v phng php lun; l phn tch ca ng v vn ho, tn gio v s pht trin ca XH Phng Ty; l

nh gi v vai tr ca qu trnh hp l trong lut php, CT, KH, tn gio, t nhin i vi s pht trin XH v mi h gi cc lnh vc KT v phi KT cc XH; l cc n/c so snh v CNTB v cc nn KT XH tren th gii, c bit l l thuyt XH hc v hnh ng XH, phn ng XH Cc l thuyt, khI nim v phng php lun XH Weber ngy nay ang c tip tc tm vn dng v pht tri trong XH hc hin i.

15. Hnh ng Xh l g? Trnh by 4 loI hnh ng theo quan nim cu M. Weber. ( nm 1864 1920 ). Hnh ng xh. # Cc khI nim lin quan: l thuyt hnh ng xh ra i coi hnh ng xh l ct li ca mi quan h gia con ngi v xh, ng thi l c s ca i sng xh ca con ngi. Trn phng din trit hc, hnh ng xh chnh l mt hnh thc hoc cch giI quyt cc mu thun, vn xh. Cn trong xh hc, hnh ng xh c hiu c th hn v thng gn vi cc ch th hnh ng l cc c nhn bao gi cng c s tham gia ca yu t thc, d mc khc nhau. Sinh vin I hc, nghe ging, chp bai, thi, i sng xh l mt tp hp phc tp bao gm cc hnh ng xh lin quan ti nhau, qui nh nhau hay sung t vi nhau. Hnh ng xh lI thng gn vi tnh tch cc ca c nhn yu t b qui nh bi hnh loI cc yu t khc: nhu cu , li ch, nh hng, gi tr, Vy chnh l phng thc thuc ca ch th. Trong cc tI liu xh hc thng gp cc khI nim lin quan sau: a.Hnh vi: hnh vi l s phn ng ca c th c nhn con ngi i vi tc ng ca cc kch thch, c bit l kch thch t bn ngoi. Hnh vi = kch thch dn n phn ng ( hnh vi my mc, c hc v khng c s tham gia ca thc ). B mng dn n bun hoc khc; c thng dn n ci, KhI nim hanh vi ny thuc trong l thuyt hnh vi chnh thng cn c hiu l hnh vi n gin ( s phn ng, phn x trc tip i vi cc kch thch ). Cn cc nh xh hin I th a ra khI nim v hnh vi xh hay hnh vi phc tp. l hnh vi c hiu l s phn ng, phn x gin tip i vi cc kch thch; tc l xen gia hai yu t kch thch v phn ng cn c 1 yu t trung gian. Vy hnh ng xh l hnh ng ca c nhn trong mqh vi ngi khc v xh l hnh ng In ra d s tc ng of ngi khc, ca xh

23. Trnh by cc khI nim: v tr ( Position ), a v ( Status ) v vai tr XH. #V tr XH, a v XH. Cc nh Xh hc s dng thut ng a v vi ngha mt v tr trong nhm hoc Xh c 2 quan nim v a v xh: - Quan nim 1: nhn a v xh nh mt v tr trong mt c cu khng ng v trt t hoc th bc v bn cht a v ng ngha vi v tr. - Quan nim 2: th hin s nhn mnh kha cnh xp loI ca I v v cc nhm a v. Tc l a v xh lin quan n mt s sp xp vi c nhn vi s knh trng v mt vI c Im xh quan trng ( tui tc, hc hm, hc v, ) S xp t a v bt ngun t nhng quan Im da trn mt h thng gi tr ca cng ng. C hai loI: a v gn cho, a v t c. + a v gn cho: a v c qui nh bi nhm c nhn, Xh cc c Im nh: tui, gii tnh, tn gio, chng tc, dng di, a v kt xh l c s cho s qui nh a v i vi c nhn. + a v t c: a v m c nhn t c trn c s s la chn, ganh ua c nhn, nh nng lc v c gng ca h. Mi nhn chim gi nhiu a v khc nhau v mi a v c s ph hp vi bi cnh xh. Mt vI a v trong cc a v ca c nhn lm m nhng a v cn lI. Mt a v ch cht l mt a v ht nhn hoc chnh yu c tc dng quan trng trong t]ng tc v quan h ca c nhn vi ngi khc. V d: Gii tnh l mt a v ch cht trong hu ht cc xh. *Vai tr xh: Mt vai tr nh l ng lc a nhng a v vo cuc sng. Theo Ralph Linton (1936): chng ta chim gi cc a v, nhng chng ta ng cc vai tr. Xut x ca khI nim vai tr bt ngun t ngh thut sn khu ( cc vai din ). Vai tr l tp hp cc mong i, quyn v ngha v gn vi mt a v c th, nht nh. Mt vai tr l nhng hnh vi c trng i

m chng ta to thnh vi mt a v. Thc hin vai tr l nhng hnh vi thc t ca mt c nhn ang chim gi mt a v. Thc t lun tn tI khong cch gia cI m con ngi s lm v cI m h thc s lm. Khng ai ging ai trong vic thc hin cc quyn v ngha v c to nn vi nhng vai tr ca h. V d: Nhn vin c ngha v tun th mnh lnh cp trn nhng khng phI ai cng tun th nh nhau. Mt a v c th c nhiu vai tr to thnh mt tp hp vai tr . Via d: a v ca ngi PN lin quan n cc vai tr va lm con va lm v, va lm m, va lm mt nhn vin tron c quan, Thc t mt vai tr khng tn tI trong s c lp, m n l mt b cc hnh ng trong mng li vi cc hnh ng ca ngi khc. Via d: S khng c gio vin nu khng c hc sinh, sinh vin. Cc vai tr ng chm n con ngi nh l mt tp hp ca nhng chun mc c gi l ngha v ca con ngi. ( hnh ng m ngi khc i hi chng ta phI thc hin ) v quyn ca con ngi ( hnh ng chng ta i hi ngi khc thc hin ). Mt vai tr coits nht mt vai tr cho nhn gn trong . Do vy quyn v vai tr ca mt ai lI l nhng ngha v v vai tr ca ngi khc. Nh nc c quyn yu cu mi cng dn phI nhp thu. Mi cng dn phI c ngha v ng thu cho nh nc. Tuy nhin, khi ng mt c nhn tham gia nhiu nhm xh khc nhau, h phI p ng mong i ca nhng nhm v khi trng i xung t v li ch s dn ti xung t vai tr. oi khi, xung t cng xy ra trong mt vai tr, khi ngng biu hin cc hnh ng ca vai tr khng theo cng mt hng. Cn khi mi c nhn thy kh khn trong vic thc hin mt vai tr; nht l vai tr c nhng ngi lien quan mong i, k vng v i hi nhiu vai tr m c nhn ang ng gp. Hc sinh lun cng thng trc sc p bt hc hnh ca cha m. 24. mi quan h gia a v v vai tr xh. ngha ca n trong nghin cu xh hc. Mt vai tr nh l ng lc, a nhng a v vo cuc sng. Nh Ralph Linton ( 1936 ): chng ta chim gi cc a v nhng chng ta ng cc vai tr. Vai tr va a v khng th tch ri nhau; khng th c vai tr m khng c a v v ngc li. Mt vai tr em lI kha cnh ng lc ca 1 a v. Cng nh a v, thut ng vai tr c s dng vi 1 ngha kp. Mi ngi chim gi nhiu a v khc nhau v mi I v c s ph hp vi bi cnh xh. Mi ngi c mt loI vai c em lI t nhng bi cnh xh m h tham gia. 28. trnh by khI nim v trt t xh. Nhng Iu kin c bn duy tr trt t xh. Mi quan h gia thch nghi v hip tc x hi vi trt t xh? *KhI nim trt t xh. Trt t xh l mt kha nim biu hin tnh c t chcca i sngh, tnh c k cng ca hnh ng xh; tnh ngn np cuae cc h thng xh; ch t hot ng n nh, hI ho ca cc thnh phn trong c cu xh, h thng xh. Trt t xh phn nh tnh c t chc ca i sng xh trong xh, cc c nhn u trong nhng t chc nht nh, chu s Iu khin, kim sot, qun l ca t chc v hnh ng theo mong i, li ch chung. Iu chnh hnh vi l vn trung tm ca t chc. Tu Iu kin c th, cc t chc khc nhau s dng cc cng c Iu chnh hnh vi khc nhau, nhng Iu hng ti trt t ca t chc. Cc thnh vin trong xh c quan hlin kt v h tr nhau. Tnh t chc ca i sng xh gn lin vi tnh k cng ca hnh ng xh. Cc thnh vin trong xh c nhiu v th v ng nhiu vai trog nht nh, h hnh ng theo khun mu, chun mc xc nh nhm hng ti cc mc tiu chung ca cng ng. Cc c ch m bo trt t xh l cc thit ch xh. N ch yu Iu chnh quan h kt gia c c nhm hoc cc g/c xh thng qua chc nng kim sot xh, cc thit ch xh m bo tnh n nh, tnh c th d on, c th Iu khin ca nhng hnh vi c nhn trong vic thun th c gii hn xh. Biut hin ca trt t xh l tnh ngn np, tnh n nh tng i ca cc h thng xh s ame bo trong vng trt t nht nh khi cc m hnh xh, thit ch xh, c cu xh cha c s thay i c bn ( cc b phn xh cn lin kt v vn hnh theo mt c ch thng nht ). Vy trt t xh l khI nim ch tnh bn vng tng i lu dI ca cc h thng xh; l Iu kin cc thnh vin v cng ng xh lin kt vi nhau, cng tn tI v pht trin. N l sn phm ca nhnh ch xh nht nh. *Iu kin c bn duy tr trt t xh:

Trong cc xh khc nhau, nhng Iu kin c bn duy tr trt t xh cng khc nhau. Nhng c cc Iu kin c bn nht nh sau: +Vic m bo quyn lc thc s ca cc thit ch xh. V cc thit ch xh l cng c quan trng duy tr trt t xh t chc nng c bn l Iu tit v kim sot xh. Trong xh c g/c, nh nc l ci\ng c quan trng nm trong tay sc mnh kt, CT duy tr trrt t xh trong vng n nh. +Tnh xc nh ca cc v th, vai tr, a v v quyn lc ca c c nhn v ca nhm xh cng l mt Iu kin duy tr trt t xh. +Tnh hp l, nht qun v ng b ca h thng chun mc v gi tr xh. +Tnh c gii hn ca nhng mu thun v xung t xh va l Iu kin, va l biu hin ca trt t xh trong bt k h thng xh no, nghng mu thun v xung t u l nhng Iu kin khng th trnh khi;nhng nhng mthun v xung t din ra trong nhng chun mc, gi tr nht nh th xh vn gi c n nh v trt t. Vy trt t xh l Iu kin khch quan cn thit cho s tn tI v pht trin xh v th duy tr trt t xh l mt yu cu tt yu ca mi xh. Nhng cc h thng xh khng th tn tI mI trong trt t c. Khi h thng xh lc hu th ph hu n cng tt yu nh khi duy tr trt t lc n cn tin b dn n trt t v bin i xh rt quan trng i vi s tn tI v pht trin xh. Cn duy tr trt t khi n cn tin b v thc hin cch mng xh khi n lc hu v phn ng. *Mi quan h thch nghi v hip tc xh vi trt t xh. - Thch nghi v hip tc xh phn nh s lin kt gia c nhn va xh, do l c s duy tr trt t xh. - Thch nghi l s thay i tm l, ng s v hnh ng cu c c nhn v nhm xh khi gia nhp hon cnh v mI trng mi. Khi s c s thay i v th v vai tr ca mi c nhn buc cc c nhn phI hc tp v nhn thc hnh ng theo c chun mc mI ( u ny cng ph thuc mc thay i hon cnh v vai tr ), phI thch nghi vi cc khun mu v chun mc gi tr mi bn cnh cng l s thch nghi ca cc c nhn c trong mI trng ph hp vi quan h mi, nht l trong trng hp c nhn mi c a v cao trong t chc xh. Kh nng v xu hng thch nghi ca cc c nhn khi gia nhp vo hon cnh, mI trng mi m bo cho mt h thng xh c th gi c n nh v trt t. Tc l thch nghi cng l 1 Iu kin nhm duy tr trt t xh. V nzu mi c nhn khng t thch nghi c vi v th v vai tr mi s dn n c xo trn to ln trong t chc, nh hng rn trrt t xh. Vy thch nghi m bo n nh tong di ng xh. - Hip tc xhbiu hin s on kt gia cc c nhn v nhm xh duy tr s tn tI v pht trin x. Hip tc xh l s phi hp gia c c nhn v cng ng nhm thc hin mc ch chung. Hip tc xh c ngun gc su xa t li ch kt m cy\ts li ca n l phn cng lao ng. Iu kin ca hip tc l s nht tr v li ch ca cc thnh vin trong cng ng. Hip tc l mt yu cu khch quan ca xh l c s hnh thnh cc nhm, thit ch v h thng xh n din ra trn mi mt ca i sng xh v mi qun h xh. Trnh hip tc phn nh s tin b xh. Kh nng m bo qu trnh hip tc din ra bnh thng trong cng ng l c s duy tr trt t xh. 36. Th no l bin i xh. Cc loI bin i xh? Nhng nhn t ca bin i xh? *KhI nim: mi xh cng ging nhz t nhin khng ngng bin i. S n nh ca xh ch l s n nh b ngoI thc t khng ngng thay i bn trong bn thn n c nhiu cch quan nim v bin i xh cch hiu rng nht, bin i xh l mt s thya i so snh vi mt trng thI xh hoc mt np sng c trut. Trong phm vi hp hn, bin i xh l s bin i v cu trc ( t chc ) ca xh m s bin i ny nh hng su sc n phn ln thnh nn ca xh. Cn bin i ch tc ng n mt s t c nhn th t c cc nh xh hc ch . Vy bin i xh l 1 qu trnh, trong nhng khun mu ca cc hnh vi xh, cc quan h xh, cc thit ch xh v cc h thng phn tng xh c thay i qua thi gian . KhI nim ny khc khI nim di ng xh ch di ng xh ch yu cp n s bin i ca xh cu cc c nhn, nhm xh nht inh; cn bin i xh l s thay i xt chung trn phm v ton xh s bin i xh no cng c thi gian v c ngun gc t cc nguyn nhn kt, vt cht. Con ngi to ra s bin i v j nh hng ca s bin i . Bin i xh c lin quan n trt t xh. Trt t xh c xu hng duy tr s n nh, bn vng ca xh; th bin i xh lI c xu hng ph v s n nh xh trng thI c, Trt t xh chng lI s sai lch; cn bin i xh khuyn khch sai lch tch cc v ch chng lI sai lch tiu cc. Tuy vy, bin i xh cng ch c th c thc hin trn c s trt t xh. Trrt t xh l

tin , Iu kin, xu hng ca bin i xh bin i xh to Iu kin a trt t xh ln mt tm cao mi. *Cc loI bin i xh: +Cn c vo ni dung ca bin i xh c th chia ra: bin i c cu xh v bin i VHXH. C s ca bin i c cu xh l bin i ca phng thc sinh vt ca cI vt cht. S bin i c cu g/c v ngh nghip ca nh hng quan trng nht n bin ie c cu xh. S bin i c cu xh thng I km vi bin i cc thit ch xh. S bin i c cu xh v thit ch xh l tin cu s bin i vn ho xh. S bin i vn ho xh lI tc ng tr lI quan trng i vi s bin i cc thit ch v c cau xh. +Cn c vo kh nng kim sot ca s bin i c th chia ra: bin i c hoch nh v bin i khng c hoch nh bien i c hoch nh l nhng bin i c d bo, c Iu khin, c nh hng; c h do nguyn nhn khch quan hoc do cch to ra cc Iu kin thc hin nhng d n c ngha ton xh. Bin i khng hoch thng l nhng bin i khng d bo trc bt ng, xh cha nhn thc c. +Cn c vo tc bin i, chia ra: bin i chm, bin i nhanh, bin i tun t v bin i nhy vt. Bin i chm, tun t thn din ra mt cch t oht theo quy lut khch quan v con ngi ch to ra cc Iu kin thun li cho kh nng khch quan c thc hin. Bin i nhanh nhy vt thng din ra trong trng hp nh nhn thc = hot ng t gic. +Cn c vo phm vi nh hng ca bin i xh, chia ra: bin i v m v bin i vi m. Bin i vi m l nhng bin i nh, nhanh to nn nhng quyt nh khng thy ht c ( v d:s tng tc trong quan h ca con ngi hng ngy ). Bin i v m l bin i xut hin v din ra trn phm vi rng ln, trong 1 thi k dI nn thng khng nhn thy c ( v d: s hin I ho xh ). *Cc nhn t ca bin i xh. C nhiu nhn t gy ra s bin i xh, nhng nhn to ny khng tc ng c lp m an xen nh hng qua lI ln nhau. - Nhn t trc ht v quan trng hng u ca bin i xh l con ngi vi t cch l ch th ca s bin i xh. Con ngi cn c xem xt c t cch l ch th ca cc quan h xh. - Yu t th hai l dn s ( dn c ). S bin i v dn s 1 h thng xh nht nh s dn n s bin i v c cu xh, thit ch xh v VHXH. - Yu t th 3 l di ng xh. Hot ng xh l yu t quan trng ca bin i xh. Di ng xh l Im xut pht hng ti s thay i a v, thay i trong h thng phn tng, thay i thit ch v t thay i c cu xh ngoI cc yu t xut pht t bn trong bn thn mt ht hng xh cn c cc nhan t t nhin, nhn t tc ng bn ngoI nh hng n s bin i xh. ( s nh hng ca mI trng t nhin ph thuc vo trnh pht trin ca xh). Xt n cng s bin i xh l do cc nhn t trong lnh vc kt, vt cht v vic giI quyt cc mthun xhgn lin vi li ch kt, vt cht. Kim sot xh d hng ti mc tiu l duy tr s n nh xh, nhng xh hng ti mc tiu to ra s thay i tch cc trong h thng xh. Do vy, xt 1 phng din nht nh th kin sot xh cng l 1 nhn t ca bin i xh. 37.Trnh by nhng xu hng c tnh qui lut cua bin i xh; quan h gia bin i xhv trt t xh. *Nhng xu hng tnh qui lut ca bin i xh. Xu hng chung , ph bin hp qui lut ca s bin i xh l xu hng tin b xh. NgoI ra cn cos mt s xu hng c th c tnh qui lut ca bin i xh c ngha quan trng trong thi I ngy nay nh sau: +Xu hng tng trng c nhu cu xh: y l xu hng khch quan i vi tt c cc loI hnh xh. N l nguyn nhn ca di ng xh v kt qu ca xu hng tng nng xut lao ng. XH cng c kh nng tho mn nhu cu ngy cng tng ca cc thnh vin xh bao nhiu th xh cng c kh nng duy tr trt t xh v pht trin xh by nhiu. +Xu hng cng ngh ho v th ho. Cng ngh ho l xu hng s dng tri thc l lun v khoa hc giI quyt nhngx vn thc t, nht l trong thi I cch mng khoa hc kt cng ngh hin nay. th ho l xu hng tp trung dn c vo thnh ph, l xu hng m rng cc thnh ph v thu h nng thn, xu hng thay i li sng lng x sang li sng phng hi. Cng ngh ho v th ho c quan h cht ch vi nhau thng qua khu trung gian l pht trin cng nghip v k thut.

+Xu hng quan liu ho: l xu hng gn vi cng ngh ho v th ho. Biu hin cc mt: tng thm th bc trong h thng giy t, tnh r rng, nghim ngt trong h thng chun mc, Xu hng ny c tnh 2 mt, mt mt n i hi v to Iu kin cho cc c nhn thch nghi vi s di ng xh v khng ngng hc hi, vn ln, mt khc n lm cho hot ng ca con ngi l sng to tr nn my mc, cng nhc v hn ch s i mi. +Xu hng t n bnh ng v pht trin nhn cch. Xu hng t n bnh ng gn lin vi u tranh giI quyt mu thun v li ch, rt ngn khong cch khc bit gia cc a v xh, ngn cn s tp quyn c nhn. Xu hng pht trin nhn cch biu hin s khc bit cao gia con ngi v xh, biu hin vai tr ngy cng c xc nh ca cc c nhn trong xh. Cng c trng hp 2 xu hng ny vn ng ngc chiu nhau do s pht trin t doc nhn to ra s khc bit, vt tri ca c nhn ny so vi c nhn khc trong xh. +Xu hng quc t ho cc mt hot ng ca i sng xh. ngun gc su xa l xut pht t bn tnh chung ca nhn loI m xc nh nhng yu t nhn loI ca nn vn ho xh. Qu trnh quc t ho l qu trnh m mi dn tc b phn dn tc thng qua giao lu quc t, tip nhn nhng gi tr chung ca nhn loI v cc gi tr ring ca ccdn tc khc. S tng mnh m ca KH K thut cng ngh lm y nhanh xu hng quc t ho. S pht trin ny dn n s phn cng lao ng trn phm vi ton th gii: xu hng ny cn b chi phi bi cc nhn t: bng n, thng tin, gia tng giao lu quc t, cc vn ton cu Qu trnh quc t ho cc mt ca i sng xh i hi mt mt va tip thu nhng gi tr vn ho mi, va phI bo tn tng bn sc vn ho dn tc. Vy ngng xu hng trn chng minh rng: bin i xh khng din ra bng phng v khng phI bao gi cng dn ti tch b xh, trong xu hng tt yu l tin b xh, nhn loI s phI vt qua th thch v tr lc tin ti s hon thin. 38. Trnh by khI qut ni dung nn/c ca xh hc nng thn. ngha n/c ca xh hc nng thn trong cng cuc i mi nc ta hin nay. *khI qut nii dung. Xh hc nng thn l 1 lnh vc n/c ca xh hc chuyn bit. i tng n/c ca n l cc hin tng cc qu trnh xh din ra trong i sng xh nng thn. Nng thng l mu thun xh, n v kt xh c nt c th v s pht trin dn s c cu dn c, s pht trin vn ho - xh, tp qun, li sng, truyn thng. Ni dung n/c cu ca xh hc nng thn rt phong ph, phm vi n/c tng quan c th tp trung vo cc vn chnh sau: - N/c v c cu ca xh nng thn: v cc g/c va s phn tng xh din ra nng thn. - C cu v xh, lao ng ngh nghip nng thn theo xu hng tin b v pht trin xh hin nay. - i sng CT v XH nng thn ( mi nc, mi dn tc c nhng nt ring ngoI cc c Im mang tnh cht ph qut ). V d: nc VN l cc vn lng x, h tc, i sng gia nh; vn tp qun, truyn thng, vn di ng ca xh nng thn. - i sng vn ho nng thn (da trn s so snh vi i sng vn ho th), vn truyn thng vn ho(vng vn ho, l hi, tp tc, tn ngng). - vn ngh nghip, li sng; vn c dn, cc yu t c lin quan n s pht trin ca tin b ca cng ng dn c nng thn. - con ng tin ln of xh nng thn theo hng cng nghip ho hin I ho. Do cc lnh vc n/c xhh lun lun gn b, thm nhp vo nhau, do bn thn nng thn cng l i tng n/c of nhiu ngnh KH XH v of cc chuyn ngnh xhh lin quan n a s dn c trong xh. # ngha nghin cu: i vi VN, c ti gn 80% dn s sng nng thn nn vic n/c nng thn l rt quan trng. c nhiu vn ca nng thn c n/c: s thay i c cu xh nng thn, s tc ng of chnh sch ( nht l chnh sch v t ai) i vi ngi nng dn; n/c v s dch chuyn L ngh nghip of nng thn trong qu trnh cng nghip ho hin nay. N/c s tn tI v p/tr of cc ngh truyn thng hin nay, nht l xem xt cc yu t cc lng ngh tn tI v thch ng vi xh hin nay. V cc vn n/c khc xung quanh li sng, vn ho of cng ng lng x, vn dn s, lao ng v vic lm, vn xo i, gim ngho