Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

NH HNG CA BI CHI NGN SCH N LM PHT

THNH VIN NHM: Nguyn Hong T Anh_NH2 Kim Th Thu Dng_NH1 Trn Nht Linh_NH3 Trng Minh Thun_NH2 Nguyn Thnh Tn_NH4 GING VIN HNG DN: ng Vn Cng

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

MC LC 1. Tm tt 2. Gii thiu 3. Bi chi ngn sch v lm pht 3.1 Bi chi ngn sch 3.2 Lm pht 4. Bi chi ngn sch c phi l yu t quan trng nh hng ti lm pht 5. Kim sot bi chi ngn sch kim ch lm pht Vit Nam 6. D liu, nhn dng v phng php lun 6.1 Phng trnh th hin mi lin quan gia bi chi ngn sch v lm pht 6.2 S liu 6.3 Mt s kim nh c bn 6.3.1 6.3.2 Kim nh s ph hp ca m hnh a ra Kim nh s ph thuc ca bin Inf vo bin Bd

7. Nhn xt chung 8. Ti liu tham kho

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

DANH MUC BIU Biu 3.1 T l bi chi ngn sch VN t nm 2002 n nm 2010 (%) Biu 3.2 Lm pht t nm 2002 n nm 2010 (%) Biu 3.3 Tc tng gi tiu dng (CPI) theo thng nm 2010 Biu 4: Tng bi chi ngn sch v tin pht hnh b p bi chi ngn sch ca Vit Nam (1985-1990) Biu 4: Biu s thay i t l lm pht, bi chi, cung tin Vit Nam qua cc nm 2002-2010 (%). DANH MUC BANG BIU Bng 3.1: Thm ht Ngn sch Nh nc trong giai on 2001-2010 Bang 6.1 :S liu s dng Bng 6.2: Kt qu eviews cho m hnh (1) Bang 6.3: Wald Test

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

1. Tm tt Lm pht xut hin nh mt h qu ca vic vay n b p thm ht ngn sch, c coi l c th chp nhn c trong x hi hin nay khi m n c lin quan gin tip n vic gia tng khi lng tin thit yu trong nn kinh t. Bi vit ny phn tch ba vn chnh bao gm: (1) Mi quan h tn ti gia bi chi ngn sch v lm pht; (2) nh gi mc nh hng ca bi chi ngn sch n lm pht; (3) qua a ra nhng bin php nhm kim sot bi chi ngn sch v t kim ch lm pht. 2. Gii thiu Chi ngn sch l mt trong nhng cng c chnh sch quan trng ca Nh nc nhm tc ng n s pht trin kinh t - x hi. Khi sn lng ca nn kinh t thp di mc sn lng tim nng, th Chnh ph c th tng mc chi ngn sch, chp nhn bi chi thc y hot ng kinh t. V vy, bi chi ngn sch khng ch din ra ph bin i vi cc nc ngho, km pht trin m xy ra ngay c i vi nhng nc thuc nhm cc nn kinh t pht trin nht (nhm OECD). i vi cc nc ang pht trin, bi chi ngn sch thng p ng nhu cu rt ln v u t c s h tng ban u nh: Giao thng, in, nc... bi vit ny, trong phn u, chng ti hng n phn tch mi quan h gia bi chi ngn sch v lm pht. Sau , chng ti s dng m hnh th hin mi quan h gia bi chi ngn sch, lm pht v cung tin t M2 cng nhng thng tin, s liu c cung cp t ngun tin cy nh Ngn hng nh nc Vit Nam kim nh xem bi chi ngn sch c thc s nh hng n lm pht Vit Nam hay khng. Phn sau ca bi vit l nhng bin php nhm kim sot bi chi ngn sch v t kim ch lm pht. Cui bi vit, phn nhn xt chung a ra kt lun nh nc cn phi chi tiu ngn sch mc cho php v b p bi chi hp l trnh gy ra lm pht qu cao. 3. Bi chi ngn sch v lm pht 3.1 Bi chi ngn sch Bi chi mt hin tng khi tng ngun thu khng trang tri tng cc nhim v chi ca mt Chnh ph, mt a phng, mt n v trong mt thi k nht nh (thng l mt nm). Khi ni n bi chi ngn sch Nh nc tc l ni n khon chnh lch thiu gia tng cc ngun thu so vi tng cc khon chi ca ngn sch Nh nc trong mt nm. Tuy nhin vn quy nh cc khon thu,chi ngn sch Nh nc xc nh bi chi mi quc gia thng khng hon ton ging nhau. Bng 3.1: Thm ht Ngn sch Nh nc trong giai on 2001-2010 n v: nghn t ng 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Bi chi ngn sch theo phn loi BTC Vit Nam -40,7 -48,6 -64,6 -66,2 -115,9 -116,1 4

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

Ngun: B Ti chnh 2010 Nguyn nhn gy bi chi ngn sch c th chia ra 2 nhm c bn. Nhm th nht l nguyn nhn khch quan, nhm th hai l nguyn nhn ch quan. Nhm th nht do tc ng ca chu k kinh doanh, kinh t suy thoi lm thu nhp ca nh nc co li, nhng nhu cu chi li tng ln gii quyt nhng kh khn mi v kinh t v x hi lm tng mc bi chi Ngn sch nh nc. Thm vo , thin tai, tnh hnh bt n ca an ninh th gii lm gia tng nhu cu chi cho quc phng v an ninh trt t x hi hoc chi khc phc hu qu thin tai. Nhm th hai do tc ng ca chnh sch c cu thu chi ca Nh nc. Khi Nh nc thc hin chnh sch y mnh u t, kch thch tiu dng s lm tng mc bi chi ngn sch nh nc. Bi chi ngn sch cn do vic qun l v iu hnh ngn sch bt hp l. Nh vic nh gi v khai thc ngun thu cha tt; phn b v s dng ngn sch nh nc cn nhiu bt cp, gy tht thot, lng ph ngun lc ti chnh nh nc; phn cp qun l ngn sch cha khuyn khch a phng n lc trong khai thc ngun thu v phn b chi tiu hiu qu. Kt qu l thu ngn sch nh nc khng trang tri nhu cu chi tiu. Biu 3.1 T l bi chi ngn sch VN t nm 2002 n nm 2010 (%)

BD
9 8 7 6 5 4 3 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Ngun: x l s liu t WB Nh a thy trn thi, giai on t nm 2002-2007, ti l bi chi ngn sach xp xi 5%, ring nm 2003, ti l bi chi ngn sach la thp nht vao khoang 3.5%. Ngay 11-1-2007, Vit Nam la thanh vin th 150 cua WTO, nc ta tham gia y cc nh ch kinh 5

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

t ton cu, m rng th trng hng ha dch v, u t quc t, i mi mnh m hn v ng b hn cc th ch, ng thi, ci tin nn hnh chnh quc gia theo hng hin i. Kinh t Vit Nam pht trin mnh m trn mi lnh vc, ngn sach nha nc cng c chuyn bin ng k. Chnh sch ti kho trong nhng nm qua c phn ni lng nh nhng nm chng ta ang phi kch cu u t. Do o, trong giai oan 2008 2010, ti l chi ngn sach nha nc tng cao, va cao nht la nm 2008 vi 8%. 3.2 Lm pht Lm pht c th c hiu l vic gi c chung cc hng ha, dch v tng ln so vi mc gi thi im trc. Khi gi tr ca hng ha v dch v tng ln, ng ngha vi sc mua ca ng tin gim i. Khi , vi cng mt lng tin nhng ngi tiu th mua c t hng ha hn so vi trc . Trong mt nn kinh t, lm pht l s mt gi tr th trng hay gim sc mua ca ng tin. Khi so snh vi cc nn kinh t khc th lm pht l s ph gi ng tin ni t so vi cc loi tin t khc. Nhn chung, c nhiu nguyn nhn dn n lm pht. Mt l do c s gia tng ca tng cu, hay cn gi l lm pht do cu ko. Hai l do s st gim trong tng cung, hay cn gi l lm pht do chi ph y. Ba l do s tc ng ca chnh sch tin t, v cui cng l do yu t tm l ngi tiu dng. Biu 3.2 Lm pht t nm 2002 n nm 2010 (%)
INF
24 20 16 12 8 4 0 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Ngun: x l s liu t WB Theo biu 3.2, giai oan t nm 2002 n 2006, lam phat cua Vit Nam mc thp di 8% mi nm. T nm 2007, ti l lam phat Vit Nam tng ln trn 12% va tng cao nht vao nm 2008 vi 22%. Lm pht cao nc ta vao nm 2008 c nguyn nhn t gi c th gii tng cao, do chi ph sn xut tng cao va chnh sch ti kho v chnh sch tin t lin tc m rng t 2001-2006 nhm thc y tng trng kinh t. Tuy nhin, n 6

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

nm 2009, ti l lam phat giam manh xung di 8%. Nm 2010, ti l lam phat tng nhe vao khoang 10%. Vit Nam, tnh hnh lm pht din ra c th do cc nguyn nhn chnh sau: Ngn hng nh nc pht hnh mt lng tin Vit Nam rt ln tr lng khi mc lng c bn tng ln. Lng tin ny s i u nu khng c chi tiu v vo th trng? iu dn n vic tng lng cung tin trong lu thng v kt qu l lm mt sc mua ca tin ng Vit Nam. Hn na, khi c tin nhiu hn, ngi dn s tng vic chi tiu, mua sm, t lm tng mc cu i vi hng ha v dch v (tng cu) do s ko gi c ln, nht l khi tng cung b hn ch do cha tng vic sn xut kp so vi tng cu. Bn cnh , Nh nc li qu ch trng n vic hn ch nhp khu cng nh l hn ch vic tiu dng cc hng ha c th gi l xa x, in hnh nh t nn tng mc thu sut i vi cc mt hng , bn cnh l iu chnh mc thu sut thu thu nhp doanh ngip, iu ny phn no cng dn n lm pht. Ngoi ra, tnh hnh lm pht Vit Nam c thc y v ko di l do hai nguyn nhn khc. l do c s tn ti ca mt quyn lc c quyn trong nn kinh t v s thiu nim tin ca ngi dn vo s qun l ca cc c quan, cn b nh nc. u tin l s tn ti ca mt quyn lc c quyn trong nn kinh t th trng Vit Nam. Cc mt hng thit yu t thc phm (go, nc) cho n nng lng (xng du, in) v c dch v vn ti (hng khng, tu la) iu thuc c quyn Nh nc qun l, m i din l cc cng ty nh nc. Gi c ca cc loi hng ha, dch v ny thc t khng do th trng quyt nh m do bn tay hu hnh ca Nh nc iu khin. Cc cng ty nh nc trnh mc gi i vi hng ha, dch v do mnh qun l, sau l c s ph duyt ca Chnh ph v mc gi . iu ny phn no cho ta thy mt s cng nhc, phi th trng v gi c trong mt nn kinh t th trng. Gi c hng ha, dch v khng thay i kp theo biu cung- cu ca th trng, nh trng hp go v xng du, khi gi c y ln cao th kh m c a tr li khi bin ng gi gim xung v tr li bnh n, hoc c gim th cng ch mt gii hn c th ni l khng thc. T , nhng bt n v kinh t khng th khng xy ra, lm pht s l mt tt yu ca mt nn kinh t ang tng trng nhanh m bt n. Hn th na, khi gi c cc mt hng thit yu ny tng, nht l xng du, th s y chi ph sn xut ca cc mt hng lin quan tng ln, ng nhin l gi thnh sn phm ca chng cng s phi tng theo. T y, s khng trnh khi ch s gi tiu dng (CPI the consumer price index) cng tng theo, m lm pht thng c biu th theo CPI.

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

Biu 3.3 Tc tng gi tiu dng (CPI) theo thng nm 2010

Ngun: GSO 2010 Biu 3.3 cho thy CPI theo thang nm 2010 tng manh trong nhng thang u nm. Cc nguyn nhn gy tng gim CPI v c bn vn tp trung vo nhng nhn t quen thuc, trc ht gn vi nhng s tng gim nhu cu tiu dng gn vi l, tt v s iu chnh gi c th trng nhng hng ha u vo nhy cm trn din rng hoc do tc ng nhn qu dy chuyn. Tnh trng tng gi hng ho v dch v chung trn c nc trong nhng thng u nm c nguyn nhn truyn thng, trc tip v d nhn thy chnh l s gia tng t ngt vt tri mi thi im khc trong c nm v nhu cu v sc tiu th cc hng ho v dch v tiu dng gn vi dp Tt c truyn dn tc. Tuy nhin, CPI thng 4/2010 bng nhin ch tng 0,14% (tc t ngt gim gn 5 ln so vi mc tng 0,75% ca thng 3/2010, v cng gim mnh hn so vi mc 1,96% ca thng 02/2010 v mc 1,36% ca thng 01/2010), thng 5/2010 ch tng 0,27%, thng 6/2010 tng 0,22%, v thng 7/2010 tng nh mc 0,06%. T thang 8 tr i, CPI bt u tng manh. tnh n cui thng 10, tng 1,05% so vi thng 9. Mc tng ny tuy c gim so vi ca thng trc nhng tip tc duy tr trn 1%. Nguyn nhn cn li thc y v ko di xy ra tnh hnh lm pht Vit Nam l do s thiu nim tin ca ngi dn vo s qun l ca Nh nc. Trong thi gian xy ra lm pht Vit Nam th cng ng thi l cc v n tham nhng ln, cc d n do nh nc u t hng ngn t ng mt cch km hiu qu v lng ph c a ra cng lun v bo ch, nh: V PMU 18, v t Sn (Hi Phng), v 112 my tnh ha vic qun l nh nc. Chnh nhng iu ny lm mt lng tin ca nhn nhn vo nh nc. Ngi dn, doanh nghip thc hin vic ng thu s nh th no nu tin thu ca mnh np vo nh nc chi tiu lng ph v tham nhng? V hng ngn t ng nu khng thc s c u t vo m rng sn xut, xy dng c s h tng, u t pht trin kinh t, th n s c dng lm cho vic tiu dng, sinh hot c nhn ca mt s nhm ngi c quyn, v mt lng tin rt ln li vo th trng dn n vic ng tin gim gi. Khi ngi dn khng thc s c nim tin vo s qun l ca nh nc, vic h t lo cho cuc sng mi ngy ca mnh l ng nhin, s gi hng li tng, nn s mua tch ly, nhiu ngi dn lm nh vy nn cu s tng theo v gi hng ha hay dch v cng s tng theo. 8

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

4. Bi chi ngn sch co phai la yu t quan trong anh hng n lam phat? Nhng s liu cho thy mt vai quc gia, thng la nhng nc kem phat trin vi ti l lam phat cao thng co mc bi chi ngn sach cao. Vy bi chi ngn sach nha nc c ng vai tr quan trng gy nh hng n lm pht hay khng? Chia khoa hiu c mi quan h gia bi chi ngn sach va lam phat la phai thy c bi chi co lin quan ti lng cung tin trong lu thng qua s gii han ngn sach chinh phu. S gii han ngn sach chinh phu cho thy rng tin chi ra co th n t nhiu ngun: ngn sach ia phng va trung ng, t thu thu hay vay mn. Nhng nha nc co th dung chinh sach tin t tai tr cho bi chi. Chinh sach tin t giup cn bng ngn sach chinh phu la chia khoa quyt inh anh hng cua bi chi ngn sach ti lam phat. Lam phat keo dai phai i kem vi tng trng tin t lin tuc. Chinh phu i khi in tin ra tai tr cho mc thm hut ngn sach ln cua minh. Thm hut ngn sach co th giai thich tai sao chinh phu phai in tin thng xuyn hn. Biu 4: Tng bi chi ngn sch v tin pht hnh b p bi chi ngn sch ca Vit Nam (1985-1990)
2500 2000 1500 1000 500 0 1986 1987 1988 1989 1990

Tin pht hnh b p bi chi ngn sch Thm ht ngn sch nh nc

Ngun: B k hoch v u t Vit Nam trong giai oan 1986 1990, 59,7% mc thm ht ngn sach nha nc c h thng Ngn hng thanh ton bng cch pht hnh tin. Nm 1984, pht hnh tin b p thm ht ngn sch l 0,4 t ng, nm 1985: 9,3 t ng, nm 1986: 22,9 t ng, nm 1987: 89,1 t ng, nm 1988: 450 t ng, nm 1989: 1655 t ng v nm 1990 l 1200 t ng. S cn li c b p bng cc khon vay n v vin tr ca nc ngoi (so vi bi chi, khon vay v vin tr nm 1984 l 71,3%, nm 1985 l 40,8%, nm 1986: 38,4%, nm 1987: 32,1%, nm 1988: 32,6%, nm 1989: 24,9%, nm 1990 l 46,7%) v mt s nh do cc khon thu t bn cng tri trong nc.

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

Mc d c nhiu c gng ng k trong nm 1989, nhng tnh trng thiu ht NSNN vn trm trng. Tng chi tng gp i so vi nm 1988, mt phn do lm pht chuyn t nm 1988 sang v lm tng gi ng k mt s mt hng v dch v thit yu do Nh nc cung cp. Tt c nhng phn tch trn cho thy, c nhiu nguyn nhn gy ra lm pht cao trong giai on t nm 1986-1990, trong c vic b p thm ht NSNN bng s pht hnh tin nh biu 4. Chinh phu tai tr cho bi chi bng cach i vay hoc in thm tin. Chinh phu cung co th tng ngun thu cua minh bng cach tng thu, vay mn va tng lng cung tin co quyn lc cao. Ngun thu cua chinh phu c s dung chi cho hang hoa va dich vu, tra lai n cng. Thu nhp cua chinh phu nhn c t tin co quyn lc cao c goi la thu uc tin. Vic chinh phu dung thu uc tin co y nghia la tai tr cho bi chi cho thy s lin quan gia gia bi chi ngn sach va lam phat. Ly thuyt kinh t cho rng sc manh cua s lin kt gia bi chi va lam phat tuy thuc vao vic chinh sach tin t co lin quan n chinh sach tai khoa hay khng. nhng quc gia ma thu uc tin la mt b phn quan trong cua tai chinh nha nc thi bi chi co anh hng manh n lam phat. Con nhng nc chinh sach tin t c lp vi chinh phu bi chi ngn sach anh hng n lam phat it hn. Mt nghin cu gn y cua Standley Fischer, Ratna Sahay va Carlos Vegh a chia mt mu gm 24 quc gia thanh nhng nc lam phat cao va nhng nc lam phat thp. Nhng nc lam phat cao a trai qua it nht mt nm vi ti l lam phat vt 100% t nm 1960 n 1995. Ti l lam phat trung binh cua cac quc gia nay vao khoang 150% mi nm. Thu uc tin trong GDP trung binh vao khoang 4% nhng nc lam phat cao va 1.5% nc lam phat thp. Nhng nc lam phat cao da vao thu uc tin nhiu hn tai tr cho bi chi ngn sach. Cac tac gia nhn thy rng vi nhng nc lam phat cao, mt s xu i trong cn bng tai khoa c d oan i kem vi s tng thu uc tin hn la nhng nc lam phat thp. Cac nha nghin cu a s dung phng phap chun cho thy bi chi anh hng th nao ti lam phat khi chinh phu phu thuc vao ngun thu t thu uc tin va vay n. Ho nhn thy rng nhng nc lam phat cao, 10 im phn trm giam xung trong cn bng tai khoa trong GDP co lin quan vi 4.2% tng ln trong thu uc tin. Con nhng nc lam phat thp thi mi lin h gia bi chi va thu uc tin yu hn. nhng nc lam phat cao trai qua thi ky lam phat thp thi mi lin quan gia bi chi ngn sach va lam phat yu i rt nhanh. Mt nghin cu cua Luis Catao va Macro Terrones vao nm 2003 s dung mu rng hn vi 107 nc t nm 1960 n 2001 thy mi quan h gia bi chi ngn sach nha nc va lam phat. Vi du nh ti l bi chi trn GDP giam 1% thi ti l lam phat giam 8.75%. Catao va Torrones cung tim ra nhng kt qua tng t nh Fischer, Sahay va Vegh khi chia mu thanh cac nc lam phat cao va cac nc lam phat thp. Nhng ho cung phat hin ra rng nhng nc ti l lam phat n inh thi mi quan h nay yu hn. nhng nc lam phat thp va phat trin, mi quan h gia lam phat va bi chi ngn sach dng nh la khng co. Vi nhng nc phat trin, thu uc tin la mt ngun quan trong cua thu ngn sach bi chi la mt phn chu yu gy nn lam phat. Tht vy, trong giai oan 1980 n 1995, ti l thu uc tin trong GDP trung binh khoang 2.2% so vi 0.64% cac nn kinh t phat 10

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

trin nh My, c, Nht. Mt ly do cho s phu thuc ln vao thu uc tin cac nn kinh t ang phat trin la thu uc tin co lin quan n phng phap hiu qua tng ngun thu. Ta cung co th giai thich mi quan h gia bi chi ngn sach va lam phat qua ly thuyt s lng tin t cua Fisher. Gia inh rng khi lng hang hoa va dich vu tuy theo cac giao dich c xem la khng i, vic tng cung tin khng phu hp vi thc t giai quyt bi chi ngn sach dn ti kt qua la gia ca tng ln. Chung ta dn chng trng hp nay bng cng thc: MV=PY M: lng tin cn thit cho lu thng V: tc lu thng tin t P: mc gia chung Y: san lng Theo cng thc nay ta co th thy rng s tng ln cua gia ca vi thu nhp danh nghia khng i se lam giam thu nhp thc t. Mt anh hng quan trong cua vic phat hanh tin bu p bi chi ngn sach la no phn phi lai mt phn sc mua cua ngi co thu nhp, iu nay dn ti s dung khi tin tng thm mua hang hoa va dich vu hay chi tra cho chi tiu cng. Theo Fisher va Dornbusch thi chinh phu se tng thu u t cho tng lai. Bt chp nhng iu kin thc t v nhn dung, huy ng thm tin cho bi chi ngn sach co anh hng ban u la gia ca tng ln. Nu chinh phu dung tin mi phat hanh dung vao cac chi tiu cng khng sinh li thi iu nay cho thy bi chi ngn sach dn n lam phat. Hn th na, lam phat do anh hng cua vic huy ng tin cho bi chi ngn sach co tac ng tiu cc ti mc lam phat cao trong khi c s tin thc lai giam xung, ti l lam phat tng. Bi chi ngn sach cao gy nn lam phat nghim trong, ln ti 50, 100 hay thm chi 500% mi nm. Nh vy, bi chi ngn sach co anh hng ti lam phat. No la mt trong nhng yu t chinh gy nn lam phat. Tuy nhin, bi chi co dn n lam phat hay khng thi con tuy thuc vao chinh sach tin t co c lp vi chinh phu hay khng, va do o cac nha lam chinh sach phai phan ng lai vi s phat trin tai khoa khi lp cac muc tiu va thc hin chung.

11

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

Biu 4: Biu s thay i t l lm pht, bi chi, cung tin Vit Nam qua cc nm 2002-2010 (%)
50

40

30

20

10

0 2002

2003

2004

2005 M

2006 INF

2007

2008 BD

2009

2010

Ngun: x l s liu t IMF 2011, Ngn hng nh nc VN, ti liu ti chnh cng 5. Kim sot bi chi ngn sch hn ch lm pht Vit Nam Nh chng ta u bit, vai tr ca ngn sch nh nc c th hin r trong vic gip Nh nc hnh thnh cc quan h th trng gp mt phn trong vic kim sot lm pht, m bo s n nh v pht trin ca nn kinh t. Tuy nhin bn cnh , th vic s dng ngn sch nh nc khng tht s hiu qu nh: cha ng cch, ng lc, s yu km trong vic qun l thu chi ngn sch t ra cho chng ta cn c ci nhn su hn v iu ny. Vy lm th no kim sot c bi chi ngn sch, t c th kim ch c lm pht, chng ta c th p dng nhng gii php sau: 1. Cn khn trng xem xt, sa i, b sung Lut Ngn sch nh nc, trong cn ch : - Xem xt cc khon thu, chi trong cn i ngn sch nh nc ngn sch m bo thc cht v ng n hn, nh: thu, chi tri phiu Chnh ph, cc khon ghi thu ghi chi; nghin cu b quy nh v chi chuyn ngun trnh trng lp, bo m tnh chnh xc, minh bch ca ngn sch nh nc. Trng hp cn thit phi duy tr khon 12

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

chi ny th cn c quy nh cht ch v thm quyn, th tc kim sot cc khon chi chuyn ngun. - Phn cp ngn sch r rng, khc phc s lng ghp qu ln nh hin nay gia cc cp ngn sch, bo m quyn v trch nhim ca mi cp ngn sch trong tng th ch ngn sch: lm r quyn v trch nhim ca cc c quan thu, qun l ngn sch nh nc, ca cc b, ngnh v n v th hng ngn sch. - Hon thin h thng chnh sch, ch , nh mc, tiu chun chi ngn sch ph hp vi iu kin kinh t - x hi tng thi k; xy dng cc ch tiu nh gi hiu qu chnh sch thu, chi ngn sch nc gn vi vic giao, phn phi d ton thu, chi ngn sch nc. - Nghin cu iu chnh li cch tnh, phm vi tnh mc bi chi ngn sch bo m phn nh ng thc trng bi chi ngn sch nh nc. - Xy dng chnh sch ti kha trung hn v khun kh chi tiu trung hn nhm bo m tnh cn i, bn vng ca ngn sch trong tm nhn di hn. 2. Ngn sch nh nc c iu hnh theo m hnh cht ch chi tiu, c cu li cc khon chi, ct gim vic mua sm khng cp bch, tm dng cc cng trnh cha thc s quan trng, tp trung cho cc khon chi u t c hiu qu v cc khon chi cho sn xut nng nghip nng thn, an sinh x hi. Trin khai thc hin tt Lut thu Thu nhp c nhn; nghin cu sa i khung thu sut Ti nguyn; tng cng qun l thu, gii quyt n ng thu ngn sch v chng tht thu. Tch cc thc hin ch trng lng thu m chi, khng ch bi chi mc thp nht c th c nhm kim sot lm pht. Bn cnh chng ta cng c nhng chnh sch v gii php h tr nh: - Ci cch hnh chnh cng v nng cao nng lc qun l. Pht trin h thng thng tin qun l ti chnh v h thng k ton ti chnh cng. i mi c ch qun l qu, cc nh ch ti chnh. Xc nh mc bi chi ngn sch nhnc trong bi cnh hu khng kong.

6. D liu, nhn dng v phng php lun 6.1 Phng trnh th hin mi lin quan gia bi chi ngn sch v lm pht nghin cu nhng nh hng trong ngn hn v di hn ca bi chi ngn sch ln lm pht, chng ti s dng m hnh kinh t vi hm log v s dng phn mm eviews kim nh s ph hp ca m hnh cng nh khng nh chc chn mi lin h gia 2 yu t ny. M hnh c s dng: Inf = f(M, Bd). C th l: log Inft = 1 + 2 logMt + 3 logBdt + et (1) 13

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

Trong : Bd l t l bi chi ngn sch(%) M l t l tng cung tin (%) Inf l t l lm pht(%) (Ngun: Omoke Philip Chimobi v Oruta Lawrence Igwe - Budget Deficit, Money Supply and Inflation in Nigeria) 6.2 S liu Bang 6.1 :S liu s dng Ch tiu 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (%) Lm 3.9 3.1 7.8 8.3 7.5 12.63 23.12 pht Bi chi 4.7 4.5 3.3 4.3 4.9 5 5 8 Cung 25.5 17.6 24.9 30.4 29.7 33.4 46.1 20.3 tin Ngun: IMF 2011, Ngn hng nh nc VN, ti liu ti chnh cng 6.3 Mt s kim nh c bn: Bng 6.2: Kt qu eviews cho m hnh (1): Dependent Variable: LOG(INF) Method: Least Squares Date: 08/23/12 Time: 22:50 Sample: 2002 2010 Included observations: 9 Variable Coefficien Std. Error t-Statistic t C -2.695563 1.880615 -1.433341 LOG(M) 0.575273 0.488516 1.177592 LOG(BD) 1.718008 0.524101 3.278009 R-squared 0.664056 Mean dependent var Adjusted R-squared 0.552075 S.D. dependent var S.E. of regression 0.394292 Akaike info criterion Sum squared resid 0.932797 Schwarz criterion Log likelihood -2.569883 F-statistic Durbin-Watson stat 1.920706 Prob(F-statistic) 2009 7.05 6.9 29.0 2010 8.86 6.2 33.3

Prob. 0.2017 0.2835 0.0169 2.054334 0.589135 1.237752 1.303493 5.930057 0.037914

M hnh t c: log inf = -2,695563 + 0,575273*logM +1,718008*logBd +et 6.3.1 Kim nh s ph hp ca m hnh: 14

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

t gi thit: H0: R2=0 (hay m hnh khng ph hp) ti mc ngha =5%. T kt qu eviews trn, ta thy: F= 5.930057>F(2; 6) = 5,14 Do ta bc b gi thit H0. Hay ta ni rng m hnh (1) l ph hp. 6.3.2 Kim nh c hay khng s ph thuc ca bin Inf vo bin Bd: tng l dng kim nh Wald kim nh rng vic c bin Bd trong m hnh (1) c phi l mt s tha bin hay khng? Qua bc b gi thit ny, t khng nh vic lm pht c ph thuc vo bi chi ngn sch. t gi thit H0: 3=0 ti mc ngha =5%. Bng 6.3: Wald Test Equation: MH1 Null C(3)=0 Hypothesis: F-statistic 10.74534 Chi-square 10.74534

Probability Probability

0.016864 0.001045

Kt qu cho thy p- value l 0,016864 < =0,05, do ta bc b gi thit H0. Hay ta ni, bin Inf ph thuc vo bin Bd. T thy rng, Vit Nam, bi chi ngn sch thc s c nh hng n lm pht. 7. Nhn xt chung Bi tiu lun ny im li nhng vn c bn v bi chi ngn sch nh nc cng nh lm pht, t cho thy c mi quan h gia hai yu t ny v a ra mt s gii php thit thc hng n vic kim sot bi chi ngn sch v kim ch lm pht. Bn cnh , l mt m hnh th hin mi quan h gia ba yu t: lm pht, bi chi ngn sch v cung tin, nhm lm r hn s lin quan gia cc yu t ny. Qua cc ni dung trn, t mi quan h gia bi chi ngn sch vi lm pht, chng ta c th thy c nhng im c bn sau y: Ngn sch nh nc c mi quan h nhn qu vi lm pht. Nu thm ht ngn sch qu mc c th dn n lm pht cao. c bit, nu b p thm ht ngn sch bng vic pht hnh tin s tt yu dn n lm pht. Tng chi ngn sch nh nc kch thch tiu dng v tng cu tiu dng, s kch thch u t pht trin v tng u t pht trin s a n tng trng cao. Tuy nhin, nu tng chi qu mc cho php, tc l tng chi n mc lm cho thm ht ngn sch qu cao v b p thm ht ny phi i vay n qu ln th s a n gnh nng n. Kt qu l 15

Ti chnh cng

nh hung ca bi chi ngn sch n lm pht

a n kch thch tiu dng (kch cu qu mc) th chu k sau s ko theo lm pht m lm pht cao li lm gim u t pht trin v gim u t pht trin ko theo gim tng trng. Nh vy, thc t y l cn c liu lng ca chi tiu ngn sch nh nc mc cho php nhm y u t pht trin tng ln v tip theo l a tng trng kinh t ln cao m khng ko theo lm pht cao. V vy, chnh ph Vit Nam cn phi tnh ton k lng a ra cc gii php b p ph hp vi thc trng hin nay, khi nn kinh t ca Vit Nam ang hot ng theo c ch th trng c s qun l ca nh nc, nn ti chnh quc gia cng c i mi. 8. Ti liu tham kho 1. http://www.kilobooks.com/threads/193109-bi-chi-ngn-sch-nh-nc-20092010?s=87612377364916d39df4b35c3cac7c28#ixzz24G9ivDUF 2. http://www.sbv.gov.vn/wps/portal/! ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3gDFxNLczdTEwODMG9jA0__ QHM_Y_dAAwNnM_2CbEdFAAJ9Ps8!/? WCM_PORTLET=PC_7_0D497F540G9520IOQVO48N20M7_WCM&WCM_ GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/sbv_vn/sbv_vn/vn.sbv.print/vn.sbv.pri nting.magazine/6ce8208042f7307b9106978a5ea78815 3. David Begg, Standly Fisher, Rudiger Dornbusch, "lam phat, tin t va thm hut" _ kinh t vi m. 4. PGS., TS. L Quc L, Bi chi ngn sch nh nc trong mi quan h vi lm pht Vit Nam hin nay. 5. Omoke Philip Chimobi, Oruta Lawrence Igwe, Budget Deficit, Money Supply and Inflation in Nigeria. 6. Thng tin php lut dn s

16