Professional Documents
Culture Documents
C«ng nghÖ th«ng tin ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¸t triÓn rÊt m¹nh.
M¹ng m¸y tÝnh cña c¶ n−íc ta ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë kh¾p n¬i tõ trung −¬ng
®Õn ®Þa ph−¬ng, c¸c tr−êng häc, viÖn nghiªn cøu, c¸c c«ng ty kinh doanh, c¸c xÝ
nghiÖp... Sù ph¸t triÓn ®ã lµ do sù quan t©m cña nhµ n−íc, ®ång thêi còng do chÝnh
nh÷ng dÞch vô mµ m¹ng m¸y tÝnh ®em l¹i thËt hiÖu qu¶, thu hót sù quan t©m chung
cña toµn x· héi. Trong c«ng viÖc hµng ngµy, tõ nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt kinh doanh, ®Õn
viÖc häc tËp, nghiªn cøu, qu¶n lý nhµ n−íc, mäi ng−êi Ýt nhiÒu ®Òu sö dông ®Õn m¸y
tÝnh vµ m¹ng m¸y tÝnh. Do nhu cÇu vµ tr×nh ®é cao, nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng chuyªn
ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin cÇn lu«n ph¶i n©ng cao tr×nh ®é ®Ó ®¸p øng.
Bé m«n VËt lý v« tuyÕn thuéc khoa VËt lý, tr−êng ®¹i häc Tæng hîp (nay lµ ®¹i häc
Khoa häc Tù nhiªn, ®¹i häc quèc gia Hµ Néi) ®· tõng b−íc ®−a gi¸o tr×nh M¹ng m¸y
tÝnh vµo gi¶ng d¹y. Tr¶i qua nhiÒu kho¸ ®µo t¹o, víi nhiÒu ng−êi tham gia gi¶ng d¹y,
nhiÒu sinh viªn nay ®· ®¹t ®−îc tr×nh ®é cao. Biªn so¹n gi¸o tr×nh M¹ng m¸y tÝnh,
chóng t«i ®· ®óc rót tõ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ cËp nhËt víi nh÷ng c«ng nghÖ míi
®ang ®−îc øng dông t¹i n−íc ta vµ ph¸t triÓn cña thÕ giíi.
C«ng nghÖ M¹ng m¸y tÝnh ph¸t triÓn rÊt nhanh vµ lu«n thay ®æi ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu sö dông, do ®ã khi biªn so¹n gi¸o tr×nh nµy, chóng t«i ®Ò ra 3 môc ®Ých:
-Tr×nh bµy nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt, ®Ó b¹n ®äc cã c¬ së t×m hiÓu vÒ m¹ng m¸y
tÝnh.
-Tr×nh bµy nh÷ng phÇn c¬ b¶n cña m¹ng, mµ sù ph¸t triÓn mang tÝnh tr×nh tù vµ
bÒn v÷ng víi møc t−¬ng ®èi tØ mØ.
-CËp nhËt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh vµ lu«n biÕn ®æi. Dùa vµo
nh÷ng th«ng tin cËp nhËt ®−îc, giíi thiÖu ®Ó b¹n ®äc tiÖn theo dâi.
Gi¸o tr×nh gåm 7 ch−¬ng:
Ch−¬ng I tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ m¹ng m¸y tÝnh vµ nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n, ®Ó
thuËn lîi cho b¹n ®äc tr−íc khi t×m hiÓu s©u vÒ m¹ng m¸y tÝnh.
Ch−¬ng II tr×nh bµy vÒ m« h×nh OSI 7 líp, ®©y lµ m« h×nh tham chiÕu cña ISO vÒ
kÕt nèi c¸c hÖ thèng më.
Ch−¬ng III tr×nh bµy vÒ hÖ th«ng tin sîi quang, ®©y lµ hÖ th«ng tin ®ang ®−îc sö
dông hiÖu qu¶, cã tèc ®é cao vµ dung l−îng lín.
Ch−¬ng IV tr×nh bµy vÒ c¸c thiÕt bÞ nèi kÕt m¹ng.
Ch−¬ng V tr×nh bµy vÒ c¸c kü thuËt m¹ng LAN, rÊt cÇn thiÕt víi nh÷ng ng−êi thiÕt
kÕ vµ x©y dùng m¹ng còng nh− ng−êi sö dông.
Ch−¬ng VI tr×nh bµy vÒ m¹ng Internet víi hä giao thøc rÊt næi tiÕng TCP/IP, ®−îc
øng dông réng r·i.
Ch−¬ng VII giíi thiÖu vÒ m¹ng kh«ng d©y, cô thÓ lµ c¸c kh¸i niÖm vÒ m¹ng kh«ng
d©y, c¸c chuÈn 802.11, ph−¬ng ph¸p l¾p ®Æt vµ b¶o mËt, hÖ thèng m¹ng kh«ng d©y
®ang dÇn thay thÕ m¹ng cã d©y.
Mong r»ng néi dung gi¸o tr×nh sÏ gióp cho b¹n ®äc nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt, lµm
c¬ së ®Ó cã thÓ ®i s©u thiÕt kÕ, lµm chñ c¸c m¹ng m¸y tÝnh. Gi¸o tr×nh ®−îc dïng ®Ó
gi¶ng d¹y cho sinh viªn chuyªn ngµnh VËt lý v« tuyÕn, thuéc khoa VËt lý, ®¹i häc
Khoa häc Tù nhiªn, song còng cã thÓ gióp sinh viªn c¸c ngµnh ®iÖn tö, tin häc, viÔn
3
th«ng c¸c tr−êng ®¹i häc vµ b¹n ®äc cÇn tham kh¶o c¸c vÊn ®Ò vÒ m¹ng m¸y tÝnh.
V× gi¸o tr×nh ®−îc biªn so¹n lÇn ®Çu, chóng t«i ®· rÊt cè g¾ng hoµn chØnh, song
kh«ng khái thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý cña b¹n ®äc ®Ó gi¸o tr×nh ®−îc
hoµn thiÖn h¬n, chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
4
Ch−¬ng 1
Kh¸i qu¸t M¹ng M¸y tÝnh
M¹ng truyÒn d÷ liÖu hîp thµnh tõ c¸c nót m¹ng, thùc hiÖn viÖc truyÒn d÷ liÖu tõ
thiÕt bÞ nµy tíi thiÕt bÞ kh¸c qua mét sè m«i tr−êng truyÒn th«ng. N¨m thµnh phÇn
m¹ng gåm cã d÷ liÖu, thiÕt bÞ göi, thiÕt bÞ nhËn, m«i tr−êng truyÒn vµ thñ tôc truyÒn.
Nót m¹ng cã nhiÖm vô h−íng th«ng tin tíi ®Ých. C¸c tr¹m cuèi (terminal) hay ®−îc
nèi trùc tiÕp vµo c¸c nót m¹ng ®Ó göi, nhËn, xö lý th«ng tin.
M¹ng ®−îc thiÕt kÕ ®Ó nh÷ng tµi nguyªn cã gi¸ trÞ cao (thiÕt bÞ, ch−¬ng tr×nh phÇn
mÒm, d÷ liÖu...) ®Òu ®−îc dïng chung cho mäi ng−êi trªn m¹ng (bÊt chÊp vÞ trÝ ®Þa lý
gi÷a tµi nguyªn vµ ng−êi sö dông).
M¹ng m¸y tÝnh lµ mét tËp hîp m¸y tÝnh ®−îc nèi víi nhau bëi c¸c ®−êng truyÒn vËt
lý theo mét kiÓu kiÕn tróc nµo ®ã.
§−êng truyÒn vËt lý dïng ®Ó truyÒn tÝn hiÖu ®iÖn tõ chøa d÷ liÖu gi÷a c¸c m¸y
tÝnh.
1. TÇn sè tÝn hiÖu truyÒn:
− C¸c sãng tÇn sè radio truyÒn qua cable xo¾n hoÆc cable ®ång trôc, qua
ph−¬ng tiÖn qu¶ng b¸ (radio broadcasting).
− Sãng cùc ng¾n (vi ba, GHz trë lªn) gi÷a c¸c tr¹m mÆt ®Êt vµ vÖ tinh,
truyÒn d÷ liÖu qu¶ng b¸ tõ mét tr¹m ph¸t ®Õn nhiÒu tr¹m thu (vÝ dô
Cellular Phone Networks-M¹ng ®iÖn tho¹i tæ ong).
− Tia hång ngo¹i (infrared, trªn vïng sãng cùc ng¾n, d−íi vïng ¸nh s¸ng
nh×n thÊy) gi÷a hai ®iÓm hoÆc qu¶ng b¸ tõ mét ®iÓm ®Õn nhiÒu m¸y
thu.
2. C¸c ®Æc tr−ng cña mét ®−êng truyÒn vËt lý:
− Gi¶i th«ng (bandwidth): ph¹m vi tÇn sè mµ ®−êng truyÒn ®¸p øng ®−îc.
Gi¶i th«ng phô thuéc vµo cÊu t¹o vµ ®é dµi cable truyÒn, cable ng¾n nãi
chung cã gi¶i th«ng lín h¬n so víi cable dµi. Bëi vËy khi thiÕt kÕ m¹ng
ph¶i chØ râ ®é dµi cable tèi ®a, v× ngoµi giíi h¹n nµy, chÊt l−îng tÝn hiÖu
truyÒn kh«ng cßn ®−îc ®¶m b¶o.
− Tèc ®é truyÒn d÷ liÖu trªn ®−êng truyÒn (th«ng l−îng cña ®−êng
truyÒn): sè l−îng bit ®−îc truyÒn ®i /1 gi©y. Th«ng th−êng ®−îc ®o b»ng
®¬n vÞ kh¸c lµ Baud.
5
− §é suy hao lµ ®¹i l−îng ®o sù suy yÕu cña tÝn hiÖu trªn ®−êng truyÒn,
phô thuéc vµo ®é dµi cable. §é nhiÔu ®iÖn tõ g©y ra bëi tiÕng ån ®iÖn tõ
bªn ngoµi lµm ¶nh h−ëng ®Õn tÝn hiÖu trªn ®−êng truyÒn.
Topo m¹ng x¸c ®Þnh cÊu tróc cña m¹ng. Mét phÇn cña ®Þnh nghÜa topo m¹ng lµ
topo vËt lý, ®ã lµ thÓ hiÖn thùc sù cña d©y nèi hay m«i tr−êng truyÒn dÉn. PhÇn kh¸c
lµ topo luËn lý, nã ®Þnh nghÜa c¸ch thøc mµ host truy nhËp m«i tr−êng cho viÖc truyÒn
d÷ liÖu.
1. Topo vËt lý
C¸c topo vËt lý ®−îc dïng phæ biÕn lµ Bus, Ring, Star, Extended Star,
Hierarchy, Mesh (H×nh 1.1).
• M¹ng xa lé (Bus Topology): Dïng mét trôc c¸p ®¬n ®−îc kÕt
cuèi ë c¶ hai ®Çu. TÊt c¶ c¸c host ®−îc kÕt nèi trùc tiÕp vµo trôc
nµy. Khi mét host truyÒn d÷ liÖu, tÊt c¶ c¸c host cßn l¹i cã thÓ
nhËn tÝn hiÖu trùc tiÕp. ¦u ®iÓm cña m¹ng d¹ng Bus lµ: khi cã
sai háng mét m¸y th× kh«ng ¶nh h−ëng tíi toµn m¹ng, vµ viÖc
më réng hay thu hÑp m¹ng cã thÓ thùc hiÖn rÊt ®¬n gi¶n. Tuy
nhiªn Bus còng cã nhiÒu nh−îc ®iÓm, vÝ dô nh− khi cã mét ®iÓm
trªn Bus bÞ háng th× toµn bé hÖ thèng ngõng ho¹t ®éng. MÆt
kh¸c, ph¶i tÝnh tíi viÖc tr¸nh sù chång chÐo sè liÖu g©y ra do
nhiÒu tr¹m ph¸t ®ång thêi.
• M¹ng vßng (Ring Topology): C¸c host ®−îc kÕt nèi liªn tiÕp
nhau t¹o thµnh mét vßng kÝn kh«ng cã ®iÓm ®Çu vµ còng kh«ng
cã ®iÓm cuèi. TÝn hiÖu ®−îc l−u chuyÓn trªn vßng theo mét chiÒu
duy nhÊt.
• M¹ng h×nh sao (Star topology): TÊt c¶ c¸c m¸y tr¹m ®−îc nèi
vµo mét thiÕt bÞ trung t©m cã nhiÖm vô nhËn tÝn hiÖu tõ mét
tr¹m nµy vµ chuyÓn ®Õn tr¹m kh¸c. ThiÕt bÞ trung t©m nµy cã
thÓ lµ mét bé chuyÓn m¹ch (Switch), mét bé ®Þnh tuyÕn (Router),
hay ®¬n gi¶n lµ mét bé ph©n kªnh (Hub). Khi cã mét tr¹m nµo ®ã
bÞ háng th× kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn toµn m¹ng.
• M¹ng h×nh sao më réng (Extended Star Topology): Liªn kÕt
c¸c m¹ng sao riªng lÎ l¹i víi nhau b»ng c¸ch kÕt nèi c¸c hub
vµ/hoÆc c¸c switch víi nhau. D¹ng nµy cã thÓ më réng ph¹m vi
vµ møc ®é bao phñ cña m¹ng.
• M¹ng Topo ph©n cÊp (Hierarchical Topology): T−¬ng tù
nh− m¹ng sao më réng. Tuy nhiªn, thay v× liªn kÕt c¸c hub hay
switch l¹i víi nhau, hÖ thèng nµy ®−îc liªn kÕt ®Õn mét m¸y tÝnh
kiÓm so¸t l−u l−îng trung t©m.
• M¹ng l−íi (Mesh Topology): §−îc triÓn khai nh»m t¨ng c−êng
møc b¶o vÖ ®Ò phßng t×nh huèng gi¸n ®o¹n dÞch vô. Mçi mét host
cã c¸c kÕt nèi riªng ®Õn tÊt c¶ c¸c host cßn l¹i. MÆc dï Internet
cã nhiÒu ®−êng dÉn ®Õn bÊt kú mét vÞ trÝ nµo, nh−nh nã vÉn
kh«ng ®−îc coi lµ mét topo d¹ng l−íi ®Çy ®ñ.
6
H×nh 1.1. Mét sè Topo vËt lý ®−îc dïng phæ biÕn.
2. Topo luËn lý
Topo luËn lý cña mét m¹ng lµ c¸ch thøc mµ host truyÒn th«ng xuyªn qua m«i
tr−êng. Cã hai lo¹i phæ biÕn nhÊt cña topo luËn lý lµ qu¶ng b¸ (Broadcast) vµ truyÒn
thÎ (Token passing).
Topo qu¶ng b¸ cã nghÜa ®¬n gi¶n lµ mçi host truyÒn sè liÖu cña nã ®Õn tÊt c¶ c¸c
host cßn l¹i trªn m«i tr−êng m¹ng. Kh«ng cã mét trËt t÷ −u tiªn nµo mµ c¸c tr¹m ph¶i
tu©n theo khi sö dông m¹ng. M¹ng ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c ®Õn tr−íc ®−îc phôc vô
tr−íc. Ethernet lµm viÖc theo c¸ch nµy nh− sÏ ®−îc th¶o luËn kü h¬n ë phÇn sau cña
gi¸o tr×nh.
Topo truyÒn thÎ ®iÒu khiÓn truy nhËp m¹ng b»ng c¸ch chuyÓn hay truyÒn (passing)
mét thÎ ®iÖn tö (electronic token) mét c¸ch tuÇn tù ®Õn mçi host. Khi mét host nhËn
®−îc thÎ (token) nµy lµ lóc nã cã thÓ truyÒn sè liÖu lªn m¹ng. NÕu host ®ã kh«ng cã d÷
liÖu ®Ó truyÒn th× nã lËp tøc chuyÓn thÎ ®Õn host kÕ tiÕp vµ qu¸ tr×nh nµy cø thÕ tiÕp
diÔn. Hai m¹ng sö dông token passing lµ m¹ng Token Ring vµ m¹ng FDDI. Mét biÕn
thÓ kh¸c cña Token Ring vµ FDDI lµ m¹ng Arcnet. Arcnet lµ mét token passing trªn
mét topo xa lé.
C¸c m¹ng cã thÓ sö dông c¸c giao thøc kh¸c nhau tïy theo sù lùa chän cña ng−êi
thiÕt kÕ m¹ng. C¸c giao thøc ®−îc t¹o ra vµ duy tr× bëi nhiÒu tæ chøc vµ hiÖp héi kh¸c
nhau. Trong sè ®ã cã thÓ kÓ ®Õn IEEE, ANSI, TIA, EIA, vµ ITU-T. Mét sè giao thøc
th«ng dông hiÖn nay lµ:
• TCP/IP (Transmision Control Protocol/Internet Protocol): lµ giao
thøc m¹ng c«ng nghiÖp hç trî ph©n ®−êng vµ truy nhËp vµo
Internet. TCP/IP ngµy cµng trë nªn th«ng dông vµ phæ biÕn.
M¹ng Internet hoµn toµn chØ sö dông TCP/IP.
• IPX/SPX (Internet Packet Exchange/Sequenced Packet
Exchange) ®−îc sö dông trong c¸c m¹ng Novell cung cÊp c¸c dÞch
vô t−¬ng tù nh− TCP/IP. Do sù bïng næ cña m¹ng Internet, møc
®é th«ng dông cña IPX/SPX ngµy cµng suy gi¶m.
• Appletalk lµ giao thøc m¹ng cña c¸c m¸y tÝnh Macintosh.
8
H×nh 1.3. Ba c«ng nghÖ LAN phæ biÕn:Ethernet, Token Ring vµ FDDI.
Junction
box
Antenna
Head end
Internet
H×nh 1.4. Mét MAN x©y dùng dùa trªn hÖ thèng cable TV.
9
Cho phÐp c¸c user cã thÓ th«ng tin liªn l¹c thêi gian thùc víi
•
nhau,
• Cung cÊp c¸c kÕt nèi c¸c tµi nguyªn xa vµo c¸c dÞch vô côc bé,
• Cung cÊp c¸c dÞch vô e-mail, WWW, FTP vµ c¸c dÞch vô th−¬ng
m¹i ®iÖn tö.
Mét sè c«ng nghÖ WAN phæ biÕn trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ:
• Modem,
• ISDN,
• DSL,
• Frame relay,
• C¸c ®−êng truyÒn dÉn sè theo tiªu chuÈn B¾c Mü vµ ch©u ¢u
nh− T1, E1,T3, E3,
• M¹ng quang ®ång bé SONET.
H×nh 1.5. KÕt nèi Modem th«ng qua mét WAN cã thÓ truyÒn dÉn c¶ tÝn hiÖu analog vµ digital.
10
• Intranet VPN: liªn kÕt c¸c v¨n phßng khu vùc vµ ë xa vµo c¸c
headquarter cña m¹ng néi bé qua mét h¹ tÇng chia sÎ sö dông
c¸c cÇu cè ®Þnh. Intranet kh¸c víi Extranet ë chç chóng chØ cho
phÐp c¸c ®èi t−îng nhÊt ®Þnh truy xuÊt.
• Extranet VPN: Extranet liªn kÕt c¸c customer vµo c¸c
headquarter cña m¹ng qua mét h¹ tÇng chia sÎ sö dông c¸c cÇu
nèi cè ®Þnh. Extranet VPN cho phÐp c¸c user bÊt kú truy xuÊt.
1.1.3.7 Intranet vµ Extranet
Mét cÊu h×nh phæ biÕn cña LAN lµ Intranet. C¸c Intranet Web server kh¸c víi c¸c
Web server c«ng céng ë chç tõ bªn ngoµi ph¶i cã quyÒn vµ mËt khÈu phï hîp míi cã
thÓ truy xuÊt vµo Intranet cña mét tæ chøc nµo ®ã. Intranet ®−îc thiÕt kÕ sao cho c¸c
user ®· ®−îc cÊp quyÒn truy xuÊt cã thÓ vµo m¹ng LAN néi bé cña mét tæ chøc. Bªn
trong mét Intranet c¸c Web server ®−îc cµi ®Æt trªn m¹ng. Kü thuËt browser ®−îc
dïng phæ biÕn nhÊt ®Ó truy xuÊt c¸c d¹ng th«ng tin nh− sè liÖu th−¬ng m¹i, ®å ho¹,
tµi liÖu v¨n b¶n ... ®−îc l−u gi÷ trong c¸c server nµy.
Extranet liªn hÖ ®Õn c¸c øng dông vµ dÞch vô c¨n b¶n dùa vµo Intranet nh−ng ®−îc
më réng ra ®Ó cho phÐp truy xuÊt cã kiÓm so¸t vµ b¶o vÖ ®èi víi c¸c user bªn ngoµi.
Truy xuÊt nµy th−êng ®−îc thiÕt lËp qua c¸c mËt khÈu, user ID vµ c¸c b¶o vÖ theo c¸c
møc øng dông kh¸c nhau. Do ®ã, mét Extranet lµ mét më réng cña hai hay nhiÒu
Intranet víi mét t−¬ng t¸c b¶o vÖ gi÷a c¸c thµnh viªn.
B¨ng th«ng ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ l−îng th«ng tin cã thÓ ch¶y qua mét kÕt nèi
m¹ng trong mét kho¶ng thêi gian cho tr−íc. ViÖc hiÓu râ kh¸i niÖm vÒ b¨ng th«ng lµ
hÕt søc quan träng khi nghiªn cøu m¹ng v× bèn lý do sau ®©y:
• B¨ng th«ng lµ h÷u h¹n. Nãi c¸ch kh¸c, bÊt kÓ ®−êng truyÒn
nµo dïng ®Ó x©y dông m¹ng còng cã c¸c giíi h¹n vÒ kh¶ n¨ng
vËn chuyÓn th«ng tin. B¨ng th«ng bÞ giíi h¹n bëi c¸c ®Þnh luËt
vËt lý vµ c¸c c«ng nghÖ ®−îc dïng ®Ó ®Æt th«ng tin lªn ®−êng
truyÒn. VÝ dô, b¨ng th«ng cña mét modem tiªu chuÈn bÞ giíi h¹n
ë møc 56 Kbps bëi c¸c thuéc tÝnh vËt lý cña cÆp d©y ®iÖn tho¹i
xo¾n ®«i vµ c¶ c«ng nghÖ modem. Tuy nhiªn, c«ng nghÖ DSL
còng dïng ®−êng d©y diÖn tho¹i nh− vËynh−nh l¹i cung cÊp mét
b¨ng th«ng lín h¬n nhiÒu so víi khi sö dông modem tiªu chuÈn.
C¸p sîi quang cã mét ®Æc tÝnh vËt lý tèt lµ cã thÓ cung cÊp b¨ng
th«ng hÇu nh− kh«ng cã giíi h¹n.
• B¨ng th«ng kh«ng miÔn phÝ. Ng−êi sö dông cã thÓ mua thiÕt
bÞ cã kh¶ n¨ng cung cÊp b¨ng th«ng gÇn nh− kh«ng h¹n chÕ cho
mét mang LAN. Nh−ng ®èi víi cÇu nèi WAN hÇu nh− lu«n ph¶i
mua b¨ng th«ng tõ nhµ cung cÊp dÞch vô. Trong c¶ hai tr−êng
hîp trªn, ng−êi qu¶n lý m¹ng cÇn ph¶i ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh
chÝnh x¸c vÒ c¸c lo¹i thiÕt bÞ vµ dÞch vô ®Ó mua.
• B¨ng th«ng lµ mét yÕu tè thiÕt yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ phÈm chÊt
m¹ng, thiÕt kÕ m¹ng míi vµ hiÓu vÒ Internet. B¨ng th«ng cã
¶nh h−ëng to lín ®Õn chÊt l−îng cña m¹ng vµ lu«n ph¶i tÝnh ®Õn
khi thiÕt kÕ m¹ng.
• Nhu cÇu b¨ng th«ng kh«ng ngõng gia t¨ng. Sù chuyÓn ph¸t
qua m¹ng ®a ph−¬ng tiÖn bao gåm c¸c luång video vµ audio yªu
11
cÇu l−îng lín b¨ng th«ng. C¸c hÖ thèng ®iÖn tho¹i IP ®−îc x©y
dùng phæ biÕn kh¾p n¬i còng lµm t¨ng nhu cÇu vÒ b¨ng th«ng.
B¨ng th«ng ®· ®−îc ®Þnh nghÜa ë trªn nh− lµ mét l−îng th«ng tin ch¶y qua mét
m¹ng trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. §Ó cã thÓ nh×n nhËn trùc quan kh¸i niÖm
b¨ng th«ng trong m¹ng, chóng ta sÏ thö liªn hÖ víi hai d¹ng dßng ch¶y t−¬ng tù lµ
dßng ch¶y cña n−íc trong èng dÉn vµ dßng l−u th«ng cña c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng
trªn c¸c lµn ®−êng cao tèc.
1. B¨ng th«ng gièng nh− tiÕt diÖn cña èng dÉn. M¹ng èng cÊp n−íc ®Õn tõng
nhµ vµ mang ®i phÇn n−íc kh«ng dïng tíi. M¹ng cÊp n−íc nµy ®−îc x©y
dùng tõ c¸c èng cã ®−êng kÝnh rÊt kh¸c nhau. èng chÝnh cã thÓ lín ®Õn 2 m,
trong khi èng dÉn vµo ®Õn nhµ cña kh¸ch hµng sö dông cã khi chØ cì 2 cm.
BÒ réng hay tiÕt diÖn trong cña èng chÝnh lµ kh¶ n¨ng mang n−íc cña èng.
Do ®ã cã thÓ h×nh dung n−íc nh− lµ d÷ liÖu cÇn truyÒn vµ tiÕt diÖn trong
cña èng nh− lµ b¨ng th«ng.
2. B¨ng th«ng gièng nh− lµ sè lµn xe trªn ®−êng cao tèc. Mét hÖ thèng ®−êng
cao tèc th−êng cã nhiÒu lµn xe. HÖ thèng cao tèc nµy l¹i ®−îc nèi vµo c¸c
trôc ®−êng nhá h¬n vµ Ýt lµn xe h¬n. Khi cã mét sè Ýt c¸c ph−¬ng tiÖn tham
gia giao th«ng trªn ®−êng th× tÊt c¶ ®Òu cã thÓ chuyÓn ®éng tù do. Khi cã
qu¸ nhiÒu ph−¬ng tiÖn tham gia giao th«ng th× ngay c¶ ®−êng cao tèc cã
nhiÒu lµn xe còng sÏ bÞ nghÏn vµ chËm l¹i. §Æc biÖt lµ khi c¸c trôc ®−êng
nhá bÞ nghÏn th× cã thÓ dÉn tíi sù t¾c nghÏn cña ®−êng cao tèc lín vµ do ®ã
cã thÓ g©y t¾c nghÏn trªn toµn bé tuyÕn ®−êng. Mét m¹ng sè liÖu rÊt gièng
hÖ thèng ®−êng cao tèc ë trªn. C¸c gãi d÷ liÖu gièng nh− c¸c ph−¬ng tiÖn
giao th«ng cßn b¨ng th«ng th× gièng víi sè lµn xe trªn ®−êng cao tèc.
1.1.4.3 §o l−êng
Trong c¸c hÖ thèng sè (digital), ®¬n vÞ c¬ b¶n cña b¨ng th«ng lµ bit/gi©y (bps). B¨ng
th«ng lµ ®o l−êng møc th«ng tin hay sè bit cã thÓ truyÒn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c trong
m¹ng trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. B¨ng th«ng m¹ng th−êng cã ®é lín hµng
ngh×n bit/gi©y (Kbps), hµng triÖu bit/gi©y (Mbps), hµng tû bit/gi©y (Gbps) vµ thËm chÝ
lµ hµng ng×n tû bit/gi©y (Tbps).
MÆc dï b¨ng th«ng vµ tèc ®é th−êng bÞ dïng lÉn lén, nh−ng chóng kh«ng ph¶i lµ
mét. Th«ng th−êng ng−êi ta hay nãi mét c¸ch kh«ng chÝnh x¸c lµ mét kÕt nèi T3 cã
b¨ng th«ng 45 Mbps ho¹t ®éng víi mét tèc ®é cao h¬n mét kÕt nèi T1 cã b¨ng th«ng
1,544 Mbps. Tuy nhiªn, nÕu chØ dïng mét l−îng nhá dung l−îng th«ng tin th× c¶ hai
lo¹i kÕt nèi nµy sÏ truyÒn gãi d÷ liÖu ®ã ®Õn ®Ých víi tèc ®é gÇn nh− nhau. Do ®ã, cÇn
ph¶i nãi mét c¸ch chÝnh x¸c lµ mét kÕt nèi T3 cã b¨ng th«ng lín h¬n mét kÕt nèi T1.
Trong cïng mét kho¶ng thêi gian, kÕt nèi T3 cã kh¶ n¨ng mang nhiÒu th«ng tin h¬n
kÕt nèi T1, chø kh«ng ph¶i lµ T3 cã tèc ®é cao h¬n T1.
Nh− ®· th¶o luËn ë trªn, b¨ng th«ng bÞ giíi h¹n bëi c¸c ®Þnh luËt vËt lý vµ c¸c c«ng
nghÖ ®−îc dïng ®Ó ®Æt th«ng tin lªn ®−êng truyÒn. Cô thÓ, b¨ng th«ng thay ®æi phô
12
thuéc vµo lo¹i ®−êng truyÒn còng nh− c¸c c«ng nghÖ LAN hay WAN ®−îc dïng. B¶n
chÊt vËt lý cña lo¹i ®−êng truyÒn (d©y ®ång xo¾n ®«i, cable ®ång trôc, cable quang,
kh«ng khÝ) x¸c lËp giíi h¹n c¬ b¶n cña kh¶ n¨ng truyÒn tÝn hiÖu trªn lo¹i ®−êng
truyÒn ®ã. Tuy nhiªn, b¨ng th«ng thùc sù cña m¹ng ®−îc x¸c ®Þnh bëi mét tæ hîp cña
®−êng truyÒn vËt lý vµ c¸c c«ng nghÖ ®−îc chän ®Ó truyÒn tÝn hiÖu m¹ng.
VÝ dô, theo hiÓu biÕt hiÖn hµnh vÒ b¶n chÊt vËt lý cña d©y cable UTP th× b¨ng
th«ng cña nã cã giíi h¹n trªn theo lý thuyÕt lµ 1 Gbps. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ th×
b¨ng th«ng ®−îc x¸c ®Þnh bëi viÖc dïng 10BASE-T, 100BASE-TX hay 1000BASE-TX
Ethernet vµ khi ®ã b¨ng th«ng tèi ®a cña cable UTP theo lý thuyÕt sÏ lÇn l−ît lµ 10
Mbps, 100 Mbps vµ 1000 Mbps.
Nh− ®· ®−îc ®Þnh nghÜa ë trªn, b¨ng th«ng lµ l−îng th«ng tin ch¶y xuyªn qua
m¹ng trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. Mét LAN th«ng th−êng cã thÓ ®−îc x©y
dùng ®Ó cung øng 100 Mbps cho mçi m¸y tr¹m. Nh−ng ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ
mçi user cã thÓ di chuyÓn thùc sù 100 Mb sè liÖu qua m¹ng trong mét gi©y trong ®iÒu
kiÖn thùc tÕ. Ng−êi ta th−êng sö dông kh¸i niÖm th«ng l−îng ®Ó ®Æc t¶ b¨ng th«ng
kh¶ dông cña m¹ng.
Th«ng l−îng lµ b¨ng th«ng ®−îc ®o l−êng thùc sù vµo mét kho¶ng thêi gian ®Æc biÖt
trong ngµy sö dông c¸c tuyÕn Internet ®Æc biÖt vµ gi÷a lóc cã mét tËp c¸c sè liÖu ®−îc
truyÒn qua m¹ng. Th«ng l−îng th−êng nhá h¬n nhiÒu so víi b¨ng th«ng thiÕt kÕ cña
m¹ng. B»ng c¸ch ®o l−êng th«ng l−îng mét c¸ch th−êng xuyªn, ng−êi qu¶n trÞ m¹ng
sÏ nhËn thøc ®−îc c¸c thay ®æi vÒ hiÖu suÊt m¹ng còng nh− lµ vÒ nhu cÇu cña ng−êi
sö dông ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh m¹ng cho phï hîp.
Nh÷ng ng−êi thiÕt kÕ vµ qu¶n trÞ m¹ng th−êng ph¶i ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn
quan ®Õn b¨ng th«ng. QuyÕt ®Þnh ®ã cã thÓ lµ liÖu cã cÇn t¨ng b¨ng th«ng cña mét kÕt
nèi WAN ®Ó chøa mét c¬ së d÷ liÖu míi, hay cã thÓ lµ m¹ng trôc cña LAN hiÖn hµnh
cã ®ñ b¨ng th«ng ®Ó phôc vô cho mét kho¸ huÊn luyÖn sö dông luång video hay
kh«ng. C©u tr¶ lêi cho c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ nh− vËy kh«ng ph¶i lu«n t×m thÊy mét c¸ch
dÔ dµng, nh−ng lu«n b¾t ®Çu b»ng viÖc tÝnh to¸n truyÒn d÷ liÖu ®¬n gi¶n.
Sö dông c«ng thøc: thêi gian truyÒn T b»ng kÝch th−íc S cña tËp tin chia cho b¨ng
th«ng BW, T = S/BW, cho phÐp ng−êi qu¶n trÞ m¹ng cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc phÇn nµo
hiÖu suÊt cña m¹ng. Tuy nhiªn, cã hai ®iÓm quan träng cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn khi thùc
hiÖn tÝnh to¸n, ®ã lµ:
• KÕt qu¶ chØ lµ mét sù −íc l−îng v× kÝch th−íc S cña file kh«ng
bao gåm bÊt kú th«ng tin overhead nµo ®−îc thªm vµo trong qu¸
tr×nh ®ãng gãi.
• KÕt qu¶ gÇn nh− lµ thêi gian truyÒn tèt nhÊt cã thÓ ®¹t ®−îc v×
b¨ng th«ng kh¶ dông lu«n nhá h¬n gi¸ trÞ b¨ng th«ng tèi ®a theo
lý thuyÕt trªn bÊt kú m¹ng nµo. Cã thÓ nhËn ®−îc c¸c −íc l−îng
chÝnh x¸c h¬n nÕu sö dông th«ng l−îng thay cho b¨ng th«ng
trong khi tÝnh to¸n.
13
1.1.4.7 Digital ng−îc víi Analog
Cã hai lo¹i tÝn hiÖu lµ tÝn hiÖu t−¬ng tù (analog) vµ tÝn hiÖu sè (digital). §¬n vÞ c¬
b¶n cña b¨ng th«ng analog lµ herzt (Hz). Th«ng th−êng ®¬n vÞ c¬ b¶n cña b¨ng th«ng
analog còng ®−îc dïng cho b¨ng th«ng cña tÝn hiÖu digital. C¸c ®¬n vÞ b¨ng th«ng phæ
biÕn lµ KHz, MHz vµ GHz. Còng cã c¸c ®¬n vÞ ®−îc dïng ®Ó m« t¶ b¨ng th«ng cña c¸c
m¹ng LAN kh«ng d©y theo tiªu chuÈn 802.11a vµ 802.11b t−¬ng øng víi ho¹t ®éng ë 5
GHz vµ 2,4 GHz.
Trong khi c¸c tÝn hiÖu analog cã thÓ truyÒn dÉn m«t sè d¹ng th«ng tin, chóng l¹i cã
nh÷ng bÊt lîi ®¸ng kÓ so víi ho¹t ®éng truyÒn dÉn digital. VÝ dô nh− tÝn hiÖu video ë
d¹ng analog ®ßi hái ph¶i cã mét b¨ng tÇn réng ®Ó truyÒn vµ kh«ng thÓ Ðp tÝn hiÖu vµo
mét b¨ng tÇn nhá h¬n. NÕu b¨ng th«ng analog kh«ng kh¶ dông th× tÝn hiÖu kh«ng thÓ
truyÒn ®i ®−îc.
§èi víi tÝn hiÖu digital, tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®Òu ®−îc göi ®i d−íi d¹ng bit. C¸c tÝn
hiÖu audio, video vµ sè liÖu tÊt c¶ ®Òu trë thµnh c¸c luång bit khi chóng ®−îc truyÒn
dÉn qua ®−êng truyÒn digital. Lo¹i truyÒn dÉn nµy t¹o cho b¨ng th«ng digital mét −u
thÕ ®Æc biÖt so víi b¨ng th«ng analog. Sè l−îng kh«ng giíi h¹n cña th«ng tin cã thÓ
truyÒn qua ®−îc c¸c kªnh digital cã b¨ng th«ng nhá nhÊt vµ chËm nhÊt.
§iÒu quan träng ë ®©y lµ cÇn ph¶i hiÓu ®−îc sù kh¸c biÖt vµ sù gièng nhau gi÷a
b¨ng th«ng digital vµ b¨ng th«ng analog. Hai lo¹i b¨ng th«ng nµy th−êng xung ®ét lÉn
nhau trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin. V× gi¸o tr×nh nµy chñ yÕu liªn quan ®Õn
m¹ng digital nªn thuËt ng÷ b¨ng th«ng sÏ dïng ®Ó chØ b¨ng th«ng digital.
§Ó gi¶m ®é phøc t¹p cña viÖc thiÕt kÕ, cµi ®Æt m¹ng, c¸c m¹ng m¸y tÝnh hiÖn cã
®Òu ®−îc ph©n tÝch thiÕt kÕ theo quan ®iÓm ph©n líp (layering). Môc ®Ých cña mçi líp
lµ cung cÊp mét sè dÞch vô (services) nhÊt ®Þnh cho líp cao h¬n.
Mçi hÖ thèng trong mét m¹ng ®Òu cã cÊu tróc líp víi sè l−îng, chøc n¨ng mçi líp
nh− nhau. D÷ liÖu kh«ng ®−îc truyÒn trùc tiÕp tõ líp thø i bªn hÖ thèng nµy sang líp
i t−¬ng øng cña hÖ thèng kh¸c. ChØ cã líp thÊp nhÊt míi cã liªn kÕt vËt lý, c¸c líp cao
h¬n chØ lµ liªn kÕt logic (¶o). ë bªn thiÕt bÞ göi, d÷ liÖu ®i tõ líp trªn xuèng, bªn nhËn
ng−îc l¹i d÷ liÖu ®i tõ d−íi lªn nhê giao diÖn cña cÆp líp kÒ nhau. Mçi giao diÖn quy
®Þnh th«ng tin vµ dÞch vô nµo ph¶i cung cÊp cho líp trªn nã.
§Ó tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng t−¬ng thÝch cña c¸c hÖ thèng kh¸c nhau, cÇn x©y dùng
mét khung chuÈn vÒ kiÕn tróc m¹ng lµm c¨n cø cho c¸c nhµ thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o s¶n
phÈm vÒ m¹ng. Hai môc tiªu cÇn ®¹t ®−îc trong mét m¹ng m¸y tÝnh lµ:
• Interconnectivity: gióp kÕt nèi c¸c hÖ thèng kh¸c nhau: ®−êng
truyÒn vËt lý (physical media), c¬ chÕ ®ãng gãi d÷ liÖu (data
packaging mechanism) vµ ®Þnh tuyÕn (routing) gi÷a nót nguån
vµ ®Ých.
• Interoperability: gióp d÷ liÖu t−¬ng thÝch gi÷a c¸c m¸y tÝnh, bÊt
chÊp c¸c m¸y tÝnh cã hÖ ®iÒu hµnh vµ ng«n ng÷ kh¸c nhau.
14
Tæ chøc ISO (The International Organization for Standardization) ®· ®−a ra mét
khung chuÈn vµo n¨m 1984, gäi lµ m« h×nh tham chiÕu cho viÖc kÕt nèi c¸c hÖ thèng
më OSI (Reference Model for Open System Interconnection).
M« h×nh gåm 7 líp, mçi líp lµ ®éc lËp, kh«ng phô thuéc vµo hÖ ®iÒu hµnh vµ c¸c
yÕu tè kh¸c. M« h×nh cho phÐp b¹n nhËn ra ®−îc c¸c chøc n¨ng cña m¹ng diÔn ra t¹i
mçi líp. Quan träng h¬n, m« h×nh tham chiÕu OSI lµ mét khu«n mÉu gióp b¹n hiÓu
th«ng tin di chuyÓn xuyªn qua mét m¹ng nh− thÕ nµo, quan s¸t c¸ch thøc mµ th«ng
tin hay c¸c gãi d÷ liÖu di chuyÓn tõ mét ch−¬ng tr×nh øng dông nµy xuyªn qua m«i
tr−êng m¹ng (d©y c¸p...) ®i ®Õn ch−¬ng tr×nh øng dông ®ang täa l¹c trªn mét m¸y tÝnh
kh¸c trªn m¹ng, ngay c¶ khi ng−êi göi vµ ng−êi nhËn ë hai m«i tr−êng m¹ng kh¸c
nhau. HiÖn nay m« h×nh tham chiÕu OSI ®· trë thµnh m« h×nh chÝnh thøc cho ho¹t
®éng truyÒn th«ng m¹ng. MÆc dï vÉn tån t¹i c¸c m« h×nh kh¸c, nh−ng hÇu hÕt c¸c
nhµ s¶n xuÊt ®Òu liªn hÖ c¸c s¶n phÈm cña hä víi m« h×nh tham chiÕu OSI.
Trong m« h×nh tham chiÕu OSI mçi líp m« t¶ mét chøc n¨ng m¹ng ®Æc biÖt:
• Líp 1, 2, 3 lµ c¸c líp hç trî m¹ng, chóng quan hÖ víi m«i tr−êng
vËt lý cña viÖc truyÒn d÷ liÖu tõ thiÕt bÞ nµy sang thiÕt bÞ kh¸c
(®iÖn, kÕt nèi vËt lý, ®Þa chØ vËt lý, thêi gian truyÒn vµ ®é tin
cËy).
• Líp 5, 6, 7 lµ líp hç trî øng dông, chóng cho phÐp kh¶ n¨ng cïng
lµm viÖc gi÷a c¸c hÖ thèng phÇn mÒm kh«ng liªn quan ®Õn nhau.
• Líp 4 liªn kÕt hai ph©n nhãm trªn vµ b¶o ®¶m nh÷ng g× mµ líp
thÊp h¬n truyÒn th× líp trªn cã thÓ sö dông ®−îc.
NhËn xÐt r»ng c¸c líp trªn lu«n thùc hiÖn b»ng phÇn mÒm, c¸c líp thÊp h¬n lµ tæ
hîp phÇn cøng vµ mÒm, riªng líp vËt lý hÇu nh− toµn phÇn cøng.
15
khung d÷ liÖu (frame type), m· söa lçi (checksum) vµo gãi d÷ liÖu ®Ó ®¶m b¶o
khung d÷ liÖu ®−îc truyÒn ®i chÝnh x¸c. V× thÕ, líp nµy dïng ®Ó t¹o d÷ liÖu
thµnh frame vµ ®iÒu khiÓn truy xuÊt m«i tr−êng.
Líp liªn kÕt d÷ liÖu chøa ®ùng hai líp con: ®iÒu khiÓn liªn kÕt logic (LLC
- Logical Link Control) vµ ®iÒu khiÓn truy nhËp ®−êng truyÒn (MAC-Media
Access Control). §Þa chØ c¸c thiÕt bÞ phÇn cøng chÝnh thùc lµ ®Þa chØ MAC trong
líp nµy. §Þa chØ vËt lý còng n»m t¹i ®©y, v× líp 1 chØ lµm viÖc duy nhÊt víi dßng
bit.
c) Líp m¹ng (Network)
T×m ®−êng ®i tèt nhÊt cho d÷ liÖu tõ nót A ®Õn nót B (routing). KÕt hîp
víi líp giao vËn ®Ó ®¶m b¶o d÷ liÖu ®−îc ph©n phèi chÝnh x¸c vµ nguyªn vÑn.
Tøc lµ líp m¹ng dïng ®Ó chän ®−êng, ®Þnh tuyÕn vµ ®¸nh ®Þa chØ.
d) Líp giao vËn (Transport)
Ph©n chia d÷ liÖu tõ host truyÒn vµ t¸i hîp d÷ liÖu t¹i host nhËn. Ranh
giíi líp giao vËn vµ líp phiªn xem nh− ranh giíi gi÷a giao thøc øng dông
(application protocol) vµ giao thøc luång d÷ liÖu (data-flow protocol). C¸c dÞch
vô tin cËy, ph¸t hiÖn lçi, kh¾c phôc lçi còng nh− ®iÒu khiÓn luång th«ng tin
®−îc sö dông triÖt ®Ó. ChÊt l−îng dÞch vô vµ ®é tin cËy lµ môc tiªu cÇn ®¹t
®−îc t¹i líp nµy.
e) Líp phiªn (Session)
ThiÕt lËp, qu¶n lý, ®ång bé vµ kÕt thóc c¸c phiªn th«ng tin gi÷a hai nót
m¹ng. KÕt nèi nµy cã thÓ lµ hai chiÒu kh«ng ®ång thêi (half duplex) hoÆc hai
chiÒu ®ång thêi (full duplex). Do ®ã nhiÖm vô cña líp phiªn lµ héi tho¹i.
f) Líp tr×nh diÖn (Presentation)
§¶m b¶o th«ng tin mµ líp øng dông cña mét hÖ thèng ®Çu cuèi göi ®i líp
øng dông cña mét hÖ thèng kh¸c cã thÓ ®äc ®−îc (data transfer syntax). NÕu
cÇn, líp tr×nh diÖn th«ng dÞch c¸c d¹ng d÷ liÖu kh¸c nhau thµnh mét d¹ng
chung. VËy chøc n¨ng líp tr×nh diÖn lµ t¹o d¹ng d÷ liÖu chung.
g) Líp øng dông (Application)
GÇn gòi víi ng−êi dïng h¬n hÕt, cung cÊp c¸c dÞch vô m¹ng b»ng c¸ch
t¹o ra giao diÖn gi÷a ng−êi sö dông víi c¸c øng dông nh− th− ®iÖn tö (email),
truy nhËp tµi nguyªn trªn m¹ng, truyÒn file, m« pháng ®Çu cuèi ... V× vËy chøc
n¨ng líp øng dông lµ tr×nh duyÖt Web.
NÕu mét m¸y tÝnh A (host A) muèn göi d÷ liÖu ®Õn mét m¸y tÝnh B (host B), d÷ liÖu
ph¶i ®−îc ®ãng gãi. Ho¹t ®éng ®ãng gãi sÏ gãi d÷ liÖu cïng c¸c th«ng tin giao thøc cÇn
thiÕt (header - th«ng tin ®Þa chØ thªm vµo, trailer...). Cã n¨m b−íc ®µm tho¹i ®Ó gãi d÷
liÖu:
1. X©y dùng d÷ liÖu: c¸c d¹ng d÷ liÖu kh¸c nhau, ch¼ng h¹n néi dung mét
email, c¸c ký tù alphabet chuyÓn thµnh d÷ liÖu d¹ng chung (data) ®Ó cã thÓ
®i xuyªn qua liªn m¹ng.
2. Gãi d÷ liÖu ®Ó vËn chuyÓn ®Çu cuèi-®Õn-®Çu cuèi: d÷ liÖu ®−îc ®ãng
gãi cho vËn chuyÓn liªn m¹ng. B»ng c¸ch ph©n ®o¹n d÷ liÖu thµnh c¸c
segment, chøc n¨ng vËn chuyÓn b¶o ®¶m r»ng d÷ liÖu ®−îc tiÕp nhËn t¹i c¶
hai ®Çu cña hÖ thèng.
3. G¾n ®Þa chØ m¹ng vµo header: d÷ liÖu ®Æt vµo gãi (packet) hay mét
16
datagram cã chøa header m¹ng víi c¸c ®Þa chØ luËn lý cña nguån vµ ®Ých.
C¸c ®Þa chØ nµy gióp c¸c thiÕt bÞ m¹ng göi c¸c gãi qua m¹ng däc theo ®−êng
dÉn ®· chän.
4. G¾n ®Þa chØ côc bé vµo header liªn kÕt d÷ liÖu: mçi thiÕt bÞ m¹ng ph¶i
®−îc gãi vµo mét frame. Frame cho phÐp kÕt nèi ®Õn thiÕt bÞ m¹ng kÕ tiÕp
®−îc nèi tiÕp trªn liªn kÕt. Mçi thiÕt bÞ m¹ng trªn ®−êng dÉn ®· chän yªu
cÇu ®ãng frame ®Ó nã kÕt nèi ®−îc ®Õn thiÕt bÞ kÕ tiÕp.
5. ChuyÓn ®æi thµnh chuçi bit ®Ó truyÒn: frame chuyÓn thµnh chuçi bit ®Ó
truyÒn trªn m«i tr−êng. C¸c header vµ trailer ®−îc thªm vµo khi d÷ liÖu
chuyÓn xuèng c¸c líp trong m« h×nh OSI. Chøc n¨ng ®ång bé (clocking) cho
phÐp c¸c thiÕt bÞ ph©n t¸ch c¸c bit nµy khi chóng truyÒn xuyªn qua m«i
tr−êng. L−u ý lµ m«i tr−êng trªn liªn m¹ng vËt lý cã thÓ thay ®æi däc theo
®−êng dÉn. VÝ dô, mét th«ng ®iÖp e-mail cã thÓ b¾t nguån tõ mét LAN,
xuyªn qua m¹ng trôc campus vµ ®i ra mét liªn kÕt WAN cho ®Õn khi tíi
®−îc ®Ých trªn mét LAN kh¸c ë c¸ch xa.
Host A Host B
§Ó cho d÷ liÖu di chuyÓn tõ nguån ®Õn ®Ých, mçi líp cña m« h×nh OSI t¹i nguån
ph¶i th«ng tin víi líp ngang hµng víi nã t¹i m¸y ®Ých. D¹ng truyÒn th«ng nµy gäi lµ
truyÒn th«ng ngang hµng (peer-to-peer). Trong suèt qu¸ tr×nh truyÒn th«ng ngang
hµng, c¸c giao thøc cña mçi líp trao ®æi c¸c gãi th«ng tin vµ c¸c gãi th«ng tin nµy ®−îc
gäi lµ c¸c ®¬n vÞ d÷ liÖu giao thøc PDU (Protocol Data Units). Mçi líp truyÒn th«ng
trªn m¸y tÝnh nguån truyÒn nhËn c¸c PDU riªng cña líp víi líp ngang hµng bªn m¸y
tÝnh ®Ých. §Ó cung cÊp dÞch vô nµy, líp d−íi sö dông viÖc ®ãng gãi ®Ó ®Æt PDU tõ líp
trªn vµo tr−êng d÷ liÖu cña gãi; sau ®ã nã thªm c¸c th«ng tin bæ sung gåm header,
trailer, mµ líp nµy cÇn ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña nã. KÕ tiÕp, khi d÷ liÖu di chuyÓn
xuèng xuyªn qua c¸c líp cña m« h×nh OSI, c¸c header vµ trailer kh¸c l¹i ®−îc thªm
vµo. Sau khi c¸c líp 7 (øng dông), 6 (tr×nh diÖn) vµ 5 (phiªn) ®· thªm th«ng tin cña
chóng, líp thø 4 (giao vËn) l¹i tiÕp tôc bæ sung nhiÒu th«ng tin h¬n. Nhãm d÷ liÖu nµy,
PDU cña líp 4 gäi lµ segment.
Líp m¹ng cung cÊp mét dÞch vô cho líp giao vËn vµ líp giao vËn biÓu diÔn d÷ liÖu
cho hÖ thèng con liªn m¹ng. Líp m¹ng cã nhiÖm vô di chuyÓn c¸c d÷ liÖu xuyªn qua
m¹ng. Nã hoµn thµnh nhiÖm vô nµy b»ng c¸ch ®ãng gãi d÷ liÖu vµ ®Ýnh mét header ®Ó
t¹o ra mét packet (PDU cña líp 3). Header chøa th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó hoµn tÊt viÖc
17
truyÒn vÝ dô nh− ®Þa chØ luËn lý cña nguån vµ ®Ých.
Líp liªn kÕt d÷ liÖu cung cÊp mét dÞch vô cho líp m¹ng. Nã gãi th«ng tin cña líp
m¹ng trong mét frame (PDU cña líp 2). Header cña frame chøa th«ng tin (vÝ dô nh−
c¸c ®Þa chØ vËt lý) cÇn thiÕt ®Ó hoµn tÊt c¸c chøc n¨ng liªn kÕt d÷ liÖu.
Líp vËt lý còng cung cÊp mét dÞch vô cho líp liªn kÕt d÷ liÖu. Líp vËt lý m· ho¸
frame liªn kÕt d÷ liÖu thµnh c¸c mÉu bao gåm c¸c bit 1 vµ 0 ®Ó truyÒn ®i.
TiÒn th©n cña m« h×nh TCP/IP lµ m« h×nh DoD do bé quèc phßng Mü (DoD:
Department of Defense) t¹o ra nh»m thiÕt kÕ mét m¹ng cã thÓ tån t¹i d−íi bÊt kú
hoµn c¶nh nµo, kÓ c¶ trong chiÕn tranh h¹t nh©n. ChÝnh bµi to¸n thiÕt kÕ rÊt ®Æc biÖt
nµy ®· dÉn tíi sù ph¸t minh ra m« h×nh TCP/IP.
TCP/IP ®· ®−îc ph¸t triÓn nh− lµ mét giao thøc chuÈn më. TÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu cã
thÓ sö dông TCP/IP mét c¸ch tù do. Vµ chÝnh v× vËy mµ TCP/IP ph¸t triÓn rÊt m¹nh
mÏ.
M« h×nh TCP/IP cã bèn líp sau:
• Líp øng dông (Application)
• Líp giao vËn (Transport)
• Líp Internet (Internet)
• Líp truy nhËp m¹ng (Network Access).
18
MÆc dï mét sè líp trong m« h×nh TCP/IP cã tªn gièng nh− c¸c líp bªn m« h×nh OSI,
nh−ng c¸c líp nµy trong hai m« h×nh kh«ng hoµn toµn t−¬ng øng víi nhau. §Æc biÖt lµ
líp øng dông cã c¸c chøc n¨ng kh¸c biÖt trong mçi m« h×nh.
C¸c nhµ thiÕt kÕ TCP/IP cho r»ng líp øng dông nªn bao gåm c¶ c¸c chøc n¨ng chi
tiÕt cña líp phiªn vµ líp tr×nh bµy trong m« h×nh OSI. V× vËy líp øng dông trong m«
h×nh TCP/IP khèng chÕ lu«n c¸c ho¹t ®éng tr×nh bµy, m· ho¸ vµ ®iÒu khiÓn ®èi tho¹i.
Mét sè giao thøc cña líp øng dông ®−îc dïng phæ biÕn nhÊt lµ: FTP (File Transfer
Protocol), HTTP (HyperText Transfer Protocol), SMTP (Simple Mail Transfer
Protocol), DNS (Domain Name System), TFTP (Trivial File Transfer Protocol).
Líp giao vËn liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt l−îng dÞch vô nh− ®é tin cËy, ®iÒu
khiÓn luång vµ kiÓm so¸t lçi. Mét trong nh÷ng giao thøc cña líp giao vËn, giao thøc
®iÒu khiÓn truyÒn TCP (Transmision Control Protocol), cung cÊp c¸c ph−¬ng thøc
mÒm dÎo vµ v−ît tréi ®Ó tiÕn hµnh truyÒn th«ng trªn m¹ng Ýt lçi, l−u th«ng tèt vµ tin
cËy. TCP lµ mét giao thøc cã xu h−íng kÕt nèi (connection-oriented). Trong khi gãi
th«ng tin cña líp øng dông vµo c¸c ®¬n vÞ segment, TCP duy tr× mét ®èi tho¹i gi÷a
nguån vµ ®Ých ®Õn. Xu h−íng kÕt nèi kh«ng cã nghÜa lµ tån t¹i mét m¹ch gi÷a c¸c m¸y
tÝnh truyÒn tin. C¸c segment cña líp 4 ch¹y xu«i ng−îc gi÷a hai host ®Ó nhËn ra r»ng
cã mét kÕt nèi luËn lý tån t¹i trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. C¸c giao thøc phæ
biÕn nhÊt cña líp giao vËn lµ: TCP vµ UDP (User Datagram Protocol).
Môc ®Ých cña líp Internet lµ ®Ó chia c¸c segment cña TCP thµnh c¸c gãi vµ göi
chóng tõ bÊt kú m¹ng nµo. Mçi gãi th«ng tin cã thÓ ®Õn m¹ng ®Ých theo nh÷ng con
®−êng kh¸c nhau. Giao thøc ®Æc biÖt kiÓm so¸t líp nµy ®−îc gäi lµ giao thøc IP
(Internet Protocol). ViÖc x¸c ®Þnh ®−êng truyÒn dÉn tèt nhÊt vµ chuyÓn m¹ch ®Ó
truyÒn c¸c gãi ®Òu diÔn ra ë líp nµy. BÊt kÓ c¸c dÞch vô øng dông m¹ng nµo ®−îc cung
cÊp vµ giao thøc giao vËn nµo ®−îc dïng, chØ cã mét giao thøc Internet lµ IP. §©y lµ
mét quyÕt ®Þnh thiÕt kÕ cã chñ ®Ých. IP phôc vô nh− mét giao thøc ®a n¨ng cho phÐp
bÊt kú m¸y tÝnh nµo ë bÊt kú n¬i ®©u ®Òu cã thÓ truyÒn th«ng vµo bÊt kú thêi ®iÓm
nµo.
Mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a IP vµ TCP lµ hÕt søc quan träng. IP cã thÓ ®−îc xem nh−
cã chøc n¨ng chØ ra c¸c con ®−êng cho c¸c gãi, trong khi TCP cung cÊp mét c¬ chÕ vËn
chuyÓn tin cËy.
Líp truy nhËp m¹ng (Network Access) cßn ®−îc gäi lµ líp host-to-network. Líp nµy
®Ò cËp ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn, c¶ vËt lý vµ luËn lý, cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét liªn kÕt
vËt lý. Nã bao gåm tÊt c¶ c¸c chi tiÕt kü thuËt thiÕt lËp m¹ng, bao gåm tÊt c¶ c¸c chi
tiÕt trong c¸c líp vËt lý vµ líp liªn kÕt d÷ liÖu trong m« h×nh OSI.
19
H×nh 1.10. S¬ ®å giao thøc TCP/IP.
Hai m« h×nh TCP/IP vµ OSI cã mét sè ®iÓm t−¬ng ®ång nh−ng ®ång thêi còng cã
nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt.
C¸c ®iÓm t−¬ng ®ång gi÷a TCP/IP vµ OSI lµ:
• C¶ hai ®Òu ph©n líp.
• C¶ hai ®Òu cã líp øng dông mµ tõ ®ã chóng cã c¸c dÞch vô kh¸c
nhau.
• C¶ hai ®Òu cã líp m¹ng vµ líp giao vËn gÇn gièng nhau.
• C¶ hai ®Òu cho c¸c gãi ®−îc chuyÓn m¹ch. §iÒu nµy cã nghÜa lµ
c¸c gãi riªng biÖt cã thÓ ®i theo c¸c ®−êng dÉn ®éc lËp ®Ó ®i cïng
mét ®Ých. Tr¸i ng−îc h¼n víi c¸c m¹ng chuyÓn m¹ch (circuit-
switched network) n¬i mµ tÊt c¶ c¸c gãi ®Òu ph¶i ®i theo cïng
mét ®−êng dÉn tíi ®Ých.
C¸c ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a TCP/IP vµ OSI lµ:
• TCP/IP kÕt hîp líp tr×nh bµy vµ líp phiªn vµo líp øng dông.
• TCP/IP kÕt hîp c¸c líp liªn kÕt d÷ liÖu vµ líp vËt lý thµnh líp
truy nhËp m¹ng.
• TCP/IP ®¬n gi¶n h¬n v× cã Ýt líp h¬n.
• Giao thøc ICP/IP lµ c¸c tiªu chuÈn mµ Internet dïng ®Ó ph¸t
triÓn, nh− vËy m« h×nh TCP/IP cã ®−îc sù tÝn nhiÖm bëi c¸c giao
thøc cña nã. Ng−îc l¹i, víi c¸c m¹ng kh«ng ®−îc x©y dùng trªn
giao thøc OSI, th× m« h×nh OSI chØ ®−îc dïng nh− lµ mét h−íng
dÉn.
20
C¸c chuyªn viªn thiÕt lËp m¹ng cã thÓ cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau khi lùa chän
m« h×nh. Tuy nhiªn do b¶n chÊt tù nhiªn cña c«ng nghÖ, viÖc th©n thiÖn víi c¶ hai m«
h×nh OSI vµ TCP/IP lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. Ngoµi ra, còng cÇn ph¶i ghi nhí lµ cã
thÓ cã sù kh¸c biÖt gi÷a mét m« h×nh vµ mét giao thøc thùc sù ®−îc dïng khi thiÕt lËp
m¹ng.
Muèn cho m¸y tÝnh ho¹t ®éng ®−îc cÇn cã hÖ ®iÒu hµnh (OS) ®ã lµ hÖ ch−¬ng tr×nh
thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau:
• §ãng vai trß trung gian vµ giao diÖn gi÷a ng−êi sö dông vµ m¸y
tÝnh,
• Qu¶n lý vµ ph©n phèi c¸c tµi nguyªn cña m¸y tÝnh,
• Tèi −u ho¸ viÖc sö dông tµi nguyªn cña m¸y tÝnh.
Khi ghÐp nèi m¸y tÝnh thµnh m¹ng th× còng cÇn ph¶i cã hÖ ®iÒu hµnh m¹ng viÕt t¾t
lµ NOS (Network Operating System). Mét hÖ ®iÒu hµnh m¹ng, ngoµi chøc n¨ng vèn cã
cña mét hÖ ®iÒu hµnh, cßn ph¶i:
• Qu¶n lý vµ ph©n phèi c¸c tµi nguyªn dïng chung trªn toµn m¹ng
• Thùc hiÖn viÖc qu¶n trÞ m¹ng trong ®ã cã: qu¶n lý ng−êi sö dông,
tèi −u ho¸ hiÖu suÊt, vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch
b¶o mËt.
§Ó thiÕt kÕ vµ c¸i ®Æt mét hÖ ®iÒu hµnh m¹ng cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c c¸ch sau
®©y:
1. T«n träng tÝnh ®éc lËp cña c¸c hÖ ®iÒu hµnh côc bé ®· cã s½n trªn m¸y tÝnh
cña m¹ng. Khi ®ã hÖ ®iÒu hµnh m¹ng ®−îc cµi ®Æt nh− mét tËp c¸c ch−¬ng
tr×nh tiÖn Ých ch¹y trªn c¸c m¸y kh¸c nhau cña m¹ng. C¸ch nµy dÔ cµi ®Æt
vµ kh«ng v« hiÖu ho¸ c¸c phÇn mÒm ®· cã. Muèn vËy, cÇn ph¶i cung cÊp cho
ng−êi sö dông mét tiÕn tr×nh ®ång nhÊt, gäi lµ agent, t¹o ra mét giao diÖn
®ång nhÊt víi tÊt c¶ c¸c hÖ thèng côc bé. Agent qu¶n lý mét c¬ së d÷ liÖu
chøa c¸c th«ng tin vÒ c¸c hÖ thèng côc bé vµ vÒ c¸c ch−¬ng tr×nh, d÷ liÖu cña
ng−êi sö dông. ViÖc cµi ®Æt m¹ng bao gåm hai c«ng viÖc chÝnh lµ thiÕt kÕ
ng«n ng÷ lÖnh vµ cµi ®Æt agent.
2. Mét c¸ch kh¸c lµ bá qua hÖ ®iÒu hµnh côc bé ®· cã s½n trªn m¸y vµ cµi ®Æt
mét hÖ ®iÒu hµnh thuÇn nhÊt trªn toµn m¹ng. C¸ch nµy nÕu thùc hiÖn ®−îc
th× tÊt nhiªn lµ rÊt tèt. Tuy nhiªn lµ sÏ cã nhiÒu khã kh¨n vµ phøc t¹p. Nã cã
thÓ ®−îc thùc hiÖn theo hai m« h×nh lµ: m« h×nh tiÕn tr×nh vµ m« h×nh ®èi
t−îng.
21
• Theo m« h×nh tiÕn tr×nh, mçi tµi nguyªn ®−îc qu¶n lý bëi mét
tiÕn tr×nh vµ hÖ ®iÒu hµnh m¹ng ®iÒu khiÓn sù t−¬ng t¸c gi÷a
c¸c tiÕn tr×nh ®ã. NhiÖm vô then chèt lµ x©y dùng c¬ chÕ liªn l¹c
gi÷a c¸c tiÕn tr×nh.
• Theo m« h×nh ®èi t−îng, mçi ®èi t−îng cã mét kiÓu biÓu diÔn vµ
mét tËp c¸c thao t¸c cã thÓ thùc hiÖn trªn nã. §Ó thùc hiÖn mét
thao t¸c trªn mét ®èi t−îng, mét tiÕn tr×nh cña ng−êi sö dông
ph¶i cã mét giÊy phÐp ®èi víi ®èi t−îng ®ã. NhiÖm vô cña hÖ ®iÒu
hµnh lµ qu¶n lý c¸c “giÊy phÐp” vµ cÊp c¸c “giÊy phÐp” nµy cho
c¸c tiÕn tr×nh. VÊn ®Ò lµ c¸c giÊy phÐp cÇn ®−îc l−u chuyÓn sao
cho mäi tiÕn tr×nh ®Òu cã c¬ héi nhËn ®−îc, nh−ng nh÷ng ng−êi
kh¸c kh«ng thÓ tù t¹o ra ®−îc chóng.
Cho ®Õn gÇn ®©y, phÇn mÒm ®iÒu hµnh m¹ng chØ lµ phÇn thªm vµo c¸c hÖ ®iÒu
hµnh s½n cã. Mét sè hÖ ®iÒu hµnh vÝ dô nh− UNIX vµ Mac OS cã s½n c¸c chøc n¨ng
cña hÖ ®iÒu hµnh m¹ng. M¸y tÝnh c¸ nh©n trong m¹ng thùc chÊt ch¹y c¶ hÖ ®iÒu hµnh
cho m¸y ®¬n lÎ vµ hÖ ®iÒu hµnh m¹ng. HiÖn nay c¸c hÖ ®iÒu hµnh m¹ng th«ng dông cã
thÓ kÓ ®Õn Novell Netware, Artisoft's LANtastic, Microsoft Windows Server, vµ
Windows NT.
22