BIBLlOTEKA "KULTURNO NASUEElE"

DZEMAL CELIC
MEHMED MUJEZINOVIC
STARI MOSTOVI
U BOSNI I HERCEGOVINI
Urednik
SALKO ZAHlRAGIC
Naslovllo strOllO
JURAl NAJDHART
_ __ _ F ", J,,,ll-pd:
F IJ OIOhk i h.kulle! S .. ... . . vo
K
11878"
C06ISS . BISS o.
CtP - Killillogi zaeija u publiktlt iji
Nac iomll na i univerzitetski! bibliotekil Bosne i Hcrccgovine.
Sarajevo
624.2 1.012.2(497.6)
CELIe:. O%c m:lt
Starl mostovi 'u 8 0sni i Heuegovini I Dkmat Celit, Mehmcd
Mujezinovit. - 2. i7.d. - Sllr.ljevo : 1998. - 338
si r. : il u.st r. ; 24 em. - ( Bibl iotcka ku ltumo
Dio amp. pi smo i Ja\. - dijelom
_ Predgovor: sir. 5-8. - Old in Bosnill i and Hcrzcgovinu l by
D1. Celi e Hnd M. Mujezinovic ; prijevod Zdcnka Prcgelj : Sir.
320-325. - Bibliografija: str. 31 ; bib!iografske i druge biljdke
uZlekst
ISBN 99582 1-059 2
1. MUjcti novie. Mehmed
Predgovor
,.Sve fivo iz 'lode_ - jedna velika istina pretvorena u akademsku frazu i
isklesana ki cenim slovima arapskog pisma moze se i danas proci tati nn starim
kamenim resmama. Ljudi su od svojih prapocetaka svjesno iii instinktivno bili
upu ceni da se kao manje grupice iii organiziraju liZ vodu: VOdll je bita
neophodna covjeku i stad za pice, za pripremu hrane, za gradenj e iii
kuce, za gagenj e poi.ara, za odrhvanje nekakve higijene, za porno, Ijudskoj j'
ani mainoj snazj u prvi m pokuh jima mehanizacijc rada i proizvodnje.
Pored toga, vadoderina - prirodan trasa potoka iii rijeke - bila jc i najprirodnija
i najlogicnija trasa za kretanje f ivotinja i Ijudi. bila da se radi 0 svakodnevnim
potrebama, bilo pak kod velikih prethistorijskih i historijslOh migracij a. Pri tomu.
prelazi iz. podrut ja jednog velikog sliva u drugi uvijek su prooslavlj ali poduhva te
od znat.)ja i napora, koji SU se dugo pamtili i prepritavali.
Nitkovik>od orij entaka nije znao d jeniti prirodni fenomen vode. U kult urama
izraslim nastarom Bliskom isloku vada je, pored praktitne vri jednosti , dobUa i viSa,
superponirana znatenja. postala predmetom kulta, postala sadrhjem rajskih
vct ova ... Kad pjesnik iz sedamnaestog stoljeta
t
stihovima puni m zanosa slika
Sarajevo, kaie izmedu ostal og:
U raju su sarno teliri vrel a
A izvora vode livota, u Sarajevu je hHjada.
N ij e n; tudo da je i kod nas - u kontaktu s orijentaini m shvatanjem i kul turom
- kult vode u minulim sloljeci ma bio zaista velik. U urbanom razvoj u bosansko
hereegovatkih gradova napustaj u se, ubrzo po uklapanju ovih k.rajeva u dome nu
tursko-orij entalne kuJlure, raniji srednjovjekovni palozaj; na bregovimn i uzvisi
nama, a preteriraju se .djecne doline bogate vodom. GovoreCi 0 naselja u
Bosn; ; Hereegovini, Jovan Cvijit, izmedu ostalog, kaZe: Sve su ovakve
Bosne bogate teku tom i izvorskom VOdOffi, ali ih Travnik nadmasuje, jer u
2
njemu . .. vada teee skoro kroz svako dvoriste i na sve strane cuje Sf njell zubor_.
Svakako temo potvrdu Cvijicevoj konstatadji nac; i II starom Sarajevu. gdje je
u petnaestom stoJjeeu Mostanica vjeStat ki promijeniJa tok
3
da bi bolje zadovoljiJa
potrebe Ijudi na naselj enom podrut ju, i u Pavlovcu u Fo;nici, i u di jelovima starog
I H. M. u turskoj pjesmi, Gl asnik IVZ Xl, I94;3, sir. 238.Ci liranu pjHfIl \l je
sarajevski pjesnik povodom kll tastrole SaraJeva 1697. godine. Od 0 ko)t m ne
mamo n\noso podatil. ka, se vi!e pjesafllil. i ktonogranla.
! J. Cvij it, Balkansko poluoslrvo, sIT. 31 7.
1 H. Krekvljllkovit, u $Iaron\ Sarajevu. I, 1958, str. 45.
5'
.,
Una 15, 24, 25, 26, 47, 48, 49, 67, 73, 151, 152,
153,159,215
Unac 15, 67, 151
Usora 73, 74, 148
Ustikolina 21, 67, 169, 172, 173
UUuplija hildii Mehmed 67
Uvac 169. 313, 315
Uz.a riCi 288
Uzun Mustafa 60
U!ke 193,210
Vardar 175
74.. 139, 140, 142, 316
Veber ing. E. 185
Vek.ii M.;Imija 83, 109, 11 3
Veleeevo 4.8, 155
VeleZ pI. 65
Renner, v. Renner
Veliki Ugaf 49
Venccija 208, 223, 236
Vezirov n"l()s t u Podgorici 26, 91, 178
grad 268, 272, 275, 278
Vilkinson Gardner 234
Visoka poria 29, 58
Visoko 12,26,48,74,83, 142
9, 13, 14, 15,211,15,26,36, 49. 64. 69.
90. 169, 175.176, 178,183. 184,193, 194.
202. 203, 212. 224, '127, 237, 302, 303, 304,
305
ViJegradsk.a tupri ja, v. Most Mehmed-paiko
Sokolovita u Vi!egradu
Vilaljina 14, 16
Vi lcz 147
Virina 290
Vi tko Radosalil59
Vitorog pI. 69
Vlah ri;. 219
VlahOla Maroje-vii 59
340
Vl:ltko Vladenovii 212
Vlakuil:ii Jakov, zidar 303
Vrandutko Nemilska klisura 73
Vranduk49,74
Vrn tnik 98, J02
Vrbanja 129, 133, 134
Vrbas 9, 14, 26,27, 48. SO, 51 ,69, 73, 1S9, 160,
162, 163,164, 165,166,215,2118
Vrelo Bosne 73
Vrhbosna 23, 73, 75, &5, 98, 99
Vrioil:tica 290
Vrlec r. klesar 186
VuCijakovit Nesllh-aga 249
Vllajakovita dh..mija 249
VuCijakovita tuprija 249
Vuk Vrtevx 307
Zalomka 9, 27, 219, 294 (ili Poleeka rijeka)
142
Zavidoviti 74, 142
Zec pI. 69
Zenia 13, 14. 1:1. 49, 74, 84, 147, 3]4
67
M. 149
Zubci 300
Zujcvina 15, In
Zvomik 13, 69, 169, 209, 315
Zlbar na BriSnici 49
14, 15, 23, 56, 74, 83, 125,137,138,
139,142., 231, 259
Zepa 24, 70, 90, 91, 94, 169, 178, ZOO, 201,202,
204,205,207,208,237,2)8,301
1.p<. 24, 70, 14- 314
Zi lo mislio 286
.wpanjac 70, 220, 31 t
,
Saddaj
Predgovor . 5
I. OrCI DIO
Materijal i vrsta . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . ... . 9
Mostavi u 60snj i Hercegovini u doba Rimljana 12
Mostogradnja u srednj em vijeku . 18
Mosiovi u doba Turaka ...... . 23
Most kao gradevina ad kamena . 30
Most kao gradevina od drveta .. . 47
Graditelji mostova , ... . ... . 54
Mostovi u narodnim umotvorinama 63
II. POSEBNI DIO
Mostovi na Bosni i njenim pritokama .......... . . ...... 73
MOST U PLANDISTU KOD BLAZUjA ..... , . . . , ...... . 75
MOSTOVI U REL)EVU I KAKN)U ....... , . .. .. . , . , , . , .. 79
MOSTOVI U VISOKOM ........... . . , , .. .. . , .. . . 80
a) Ajas-begov most ... 80
b) Most had1i-Mustafe . 81
c) Most Mehmed-paSe Kukavice . 81
d) Most vezira ..... 82
e) most na rijeci Fojnici kod. Visokog .. 83
MOSTOVI U ZENICI .... 83
Mostov; na Miljacki . , , . , .. 85
KOZ)A CUPRIjA .. ,. 87
Sarajevo - grad na Miljacki .. 97
CAREVA CUPRI)A ..... 102
Obnove Careve t uprije tokom XVIll stoijeca . 106
Arhitektura mosta . . . . . . 109
SEHER-CEHA)INA CUPRI)A 109
Arhitektura mosta .. . 113
LATINSKA CUPRI)A ..... , .. 118
341
342
Arhitektura mosta . .. . ... .. .. . ........ ........... 122
AU-PA5IN MOST .......... . 125
Drveni mostovi u Sarajevu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
DRVENI MOST NA BENDBASI .. . ......... .. .... . ... 129
DRVENA CUPRljA PREMA DUGOM SOKAJ(U ........ ..... 129
HADZI-BESUjINA DRVENljA .............. ..... .. 130
MOST HADZI-NUHANA BlCAKClCA . 130
CUMURljA CUPRljA .. 131
COBANljA CUPRljA 131
SKENDERljA CUPRljA . 132
CIRI5HANA CUPRljA 133
Moslovi na pritakama Miljacke . . . . . . . .. . ' ..... . 135
Mastavi na pritakama Miljacke izvao Sarajeva ........ . 136
Mostovi oa ostalim pritokama Bosne .............. ......... . 137
MOST RUSTEM-PA5E HRVATA NA ZELjEZNICI KOD IUDZE ..... . 137
STARIMOSTNASTAVNjlUVARESU ..... . 140
MOST NA ZUjEVINI . . . . . .............. . 142
MOST NA ORLj! KOD SELA KLINCICI ... . 142
HADZI-BE5UjINA CUPRljA KOD K1SELjAKA .. 142
MOST U VRANCIMA KOD KRE5EVA .......... .. . ..... 143
MOSTOVI NA LA5VI UTRAVNIKU . . . .. . .............. 144
MOSTOVI NA LA5VI NIZVODNO OD TRAVNIKA . 147
MOST NA USORI . . . . . . . . . .. . ........... .. ... 147
MOSTIC NA KRNDljl. PRITOCIUSORE .......... 14B
Mostov! na Uni ....... . 151
MOSTOVI U KULEN-VAKUFU . 151
MOSTOVI U BIHACU .......... . 152
MOST U BOSANSKOj KRUPI. ..... . 153
MOST U BOSANSKOM NOVOM 153
MOST U BOSANSKOj KOSTAjNICI .. 153
Moslayi oa Sani . . . . ...... ...... .. ... ... .. . 155
MOST NA SANI KOD KLjUCA . . . . . . . . . ..... . 155
SANSKI MOST. . . . . . . . . . .. . ................ 155
MOSTOVI U PRljEDORU ......... . .. ... ... . ..... 155
MOST NA U5CU SANE 155
MOSTOVI NA PRITOKAMA SANE 156
KAMENI MOST ULjUBl)I . 156
Most nn Vrbasu i njegovim pritokama ............... .. ..... . 159
MOST NA VRBASU NEDALEKO GORNjEG VAKUFA ......... . . 159
MOST NA VRBASU U DONjEM VAKUFU ................ . 159
MOSTOVI U jAjCU . . . ................... . . . ... . 161
MOSTOVIU jEZERU KOD jAjCA ...... '.... . ..... . .. 162
MostoYi u Sanjoj Luci 163
Most Sofi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Sokolovica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Semse-kadunina cuprija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
most u Novoseliji .... .. .. 165
Most Ferhad-paSe SokoloviCa preko erkvine .. .. '............ . ]66
Mostovi na Drinii nlenim pritokama .. .............. ... ..... 169
MOSTOVI U FOCI .................... _ . . . ...... 170
Most na Orini u ............ ..... . .. .. ..... .... 170
Mostovi na Lehotini. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
MOSTOVI U USTIKOUNII GORAlDU .... .. .. _ . . . . .... 172
GRCKI MOST U KOZETINI ... _ ..... _ . . . ... ..... .... 173
Most SokoloyitC'l u Vgegradu . .. .. . . .. . ........ 175
Historijat mosta .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Impresije starih autora . . . . . . .. . .... .. .... .. ........ 187
Arhitektura vgegradskog mesta . . . . ............. 189
MOST NA DRINI KOD SREBRENICE 195
KAMENIMOSTPREKORljEKEBISTRICEUOCRKAVLjU' : ::: :: :: 196
MOSTOVI NA RIjECI PRACI ......... ........ 197
MOSTOVI NA ZEPI . . . . . . . . . . . . . . .......... 200
Most na izvoru L:epe .. .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Most na Zepe ........... . .... ...... ... ...... 202
MOSTOVI NA RljECI jADRU ................... ..... 208
MOSTOVI NA UMU I jANjlNI . .. . _.. ... . . ........ 209
Mastoyi Sinan-bega Boljanica ... ..... .. . . .............. 209
MOSTOVI URUDOM ............ _ ....... . . ...... 209
MOSTOVI U ROGATICI ......... .. ............ ... 212
Kanarska tuprija . ......... _ ..... _ ....... . ......... 212
Donja tuprija . ................. _ ................. 213
Mostovi na Ukrini i drugim manjim pritokama Saye . . . ............ 215
Mostovi na Neretvi i njenim pritokama ........ _ .... _ ........ 219
MOSTOVI UGLAVATICEVU I KONjICU ..... _ .... _ .... ... 220
Stari most u Mostaru .. ............... . .... .. ......... 228
Mostovi na Neretvi nizvadno ad Mostara .. ..... _ .... _ ........ 247
a) Rimski most na Neretvi kad Jasenice .......... . ... . . .... 247
b) Srednjovjekoy ni most kod Poeitelja ......... ... ........ 247
MOSTOVI NA RADOBOLjlU MOSTARU .... _ .. . ....... 248
a) Kriva. cuprija . .... . ............................ 248
b) Catia.-cuprija i ostali mastici na Radobolji ... _ ....... _ ..... 252
MOST U POTOCIMA U BljELOM POLjU ...... . . .. . . .... 253
MOSTOVI NA BUNI ................. _ .. . ......... 254
Karadoz-begova cuprija u BJagaju . .......... ............ 255
Lehina cuprija u Blagaju .. . .. . ...... .. .... .. ....... . 159
Kosorska cuprija .... .................. ........ . . . . 261
343
Kameni most preko Bune u selu Buni . . . 263
MOSTOVI NA PRITOKAMA BUNE .. . 266
Kameni most na Bunict . . .. , ' , .. , .. , ..... . 267
Kvanjska . . . ...... , ... .. .. . . 267
MOSTOVI NA BREGAVIU STOCU . . . .. . . . .. .. 268
a)CuprijauStocu .... , ., '
Podgradska . .
Cuprija u Begovini . .
Manji mostovi
MOST U KLEPCIMA .
MOST NA KRUPI
MOST NA GRABOVICI . . . . . . . . . .
MOSTOVI NA DUNAjCU KOD ZITOMISUCA ..... . .. .. .. 286
MOSTOVI NA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
MOST NA ...... .... . ... . .. .. . .. ... . . 289
MOSTOVI NA TREBIZATU .. .... ... . .. .... . . .. .. 290
Mostovi na ponomicama ... .. .. . ............ , ... . 291
Praiskonske kamene forme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . 291
BROD NA RfjECf ZALOMKI KOD NEVESINjA .... .. . 294
Arslanagica most na ...................... . 297
MOST NA TREBfSNj fCl KOD DRAZINDOLA ........ . .. . 307
MOST NA DUMANU U U VNU ................ . . . 308
MOST NA SUlCI ... .. .............. . .. .. 311
Zakljufne napomene ... . . . 313
Literatura ...... , .. . . . 318
Index . ............. . 329
.. , ..... , ..... ' '" . . .. 270
. ..... . .... . . . .. 272
. ..... . ...... .. . 275
.. .. . . . 276
. . ..... . 280
... . . .. . 284
. 284
DZEMALtEUt
MEHMED MUJEZlNOVIC
STARI MOSTQVI
U BOSNII HERCEGOVINI
fl. i2.danje
1998.
Izdavat
".&
Sarajevo
Za izdavata
Salko Zahiragie
Rec:enz.enti
HivzJja Hasandedic
Hamid Hadtibegic
Korektor
Mev/ida ColaldJodiic
Priprema i
0"0
Za
Rasim Rapa
Tira!: 2000 primjeraka
Ovo iZdanje je uz pomoe
Ministarstva kulture i sporta Kantona Saraj evo
ISBN 995821 059 2