TRNG AI HOC S PHAM KY THUAT TP HCM KHOA S PHAM KY THUAT

BO MON PHNG PHAP GIANG DAY

GIAO TRNH MON

PHNG PHAP GIANG DAY

CHU BIEN BIEN SOAN

Ths. PHAN LONG TS. VO TH XUAN Ths. LE TH HOANG Ths. NGUYEN TH PHNG HOA

[CHNH SA BO SUNG LAN 1] THANH PHO HO CH MINH - THANG 8 NAM 2006

LI TA xuat phat t chc nang va nhiem vu cua ngi Giao Vien Ky Thuat Chuyen
Nghiep (GVKTCN) bao gom cac chc nang sau : - Chc nang thiet ke cong tac giang day - Chc nang to chc cong tac giang day - Chc nang lanh ao cong tac giang day - Chc nang kiem tra - anh gia giang day e thc hien c cac chc nang tren cua ngi GVKTCN, oi hoi can thiet phai trang b cho ngi Giao sinh nhng kien thc va cac ky nang c ban cua cong tac day hoc noi chung va day hoc ky thuat noi rieng. Phan Phng Phap Giang Day ai Cng a c giang day tai trng ai Hoc S Pham Ky Thuat t nhng nam 1978, vi tai lieu cua bo mon Phng Phap Giang Day . Tren c s cua tai lieu va neu tren, bo mon Phng Phap Giang Day a bo sung, phat trien va xay dng thanh Giao Trnh cho mon hoc Phng Phap Giang Day. ay la mon hoc c s cua cac mon thuoc lnh vc S Pham Ky Thuat. No bao ham nhng kien thc chung ve phng phap giang day tong quat, trong o mot phan the hien tnh ac thu cua s pham ky thuat, lam c s cho viec tiep noi vi mon hoc sau nay la mon Phng Phap Day Hoc Mon Ky Thuat Chuyen Nganh. ay la cac mon chuyen nganh cua cac mon S Pham Ky Thuat . Phng phap giang day la mot lnh vc vo cung rong ln, a dang va phong phu, nhat la ve mat noi dung phai am bao cac yeu cau c ban, he thong, hien ai va thc tien. Tuy nhien giao trnh nay nham muc ch thong nhat va he thong nhng van e day hoc cua ngi GVKTCN va giup sinh vien lam tai lieu hoc tap. Giao trnh nay chia lam bon chng: - Chng I : Thiet ke cong tac day hoc - Bien soan : TS . Vo Th Xuan - Chng II : Phng tien day hoc - Bien soan : Ths . Phan Long - Chng III : Phng phap day hoc - Bien soan : Ths . Le Th Hoang - Chng IV : Kiem tra anh gia day hoc - Bien soan : Ths . Nguyen Th Phng Hoa ay la giao trnh chnh cua mon Phng Phap Giang Dayphuc vu cho sinh vien cac trng Cao ang, ai Hoc S Pham Ky Thuat, hoc vien cac lp boi dng s pham bac 1, bac 2 cung nh cac ban oc quan tam en lnh vc noi tren . Mac dau, cac tac gia a co gang rat nhieu e bien soan tai lieu tren, tuy nhien cung khong the tranh khoi nhng thieu sot. Rat mong nhan c cac y kien ong gop cua ban oc cho tai lieu ngay cang phong phu hn. Cac y kien xin gi ve Khoa S Pham Ky Thuat, trng ai hoc S Pham Ky Thuat Thanh Pho Ho Ch Minh, so 01, Vo Van Ngan, Thu c, Thanh Pho Ho Ch Minh . Thanh Pho Ho Ch Minh, thang 08 nam 2004 Cac Tac Gia

MUC LUC
NOI DUNG LI TA TRANG

Chng I

THIET KE GIANG DAY

1 2 9 26 38 50 66 66 76 79 82 87 95 98 103 103 111 133 151 151 154 158 166

Bai 1 : Xac nh muc tieu day hoc Bai 2 : Phan tch nghe Bai 3 : Xay dng va cai tien chng trnh ao tao nghe Bai 4 : Soan noi dung day hoc Bai 5 : Lap ke hoach giang day Chng II PHNG TIEN DAY HOC Bai 1 : ai cng phng tien day hoc Bai 2 : Phng tien nghe Bai 3 : Phng tien nhn Bai 4 : Vat that - Mo hnh trien lam- Tham quan Bai 5 : Phng tien chieu roi Bai 6 : Video va truyen hnh day hoc Bai 7 : ng dung a phung tien trong day hoc Chng III PHNG PHAP DAY HOC Bai 1 : ai cng ve phng phap day hoc Bai 2 : Phng phap day hoc truyen thong Bai 3 : Phng phap day hoc chuyen biet Chng IV KIEM TRA VA ANH GIA Bai 1 : ai cng ve kiem tra va anh gia Bai 2 : Cac phng phap kiem tra Bai 3 : Trac nghiem Bai 4 : X ly ket qua kiem tra anh gia TAI LIEU THAM KHAO

TAI LIEU THAM KHAO

1. NGUYEN MINH NG. Mo un ky nang hanh nghe (MKH), phng phap tiep can, hng dan bien soan va ap dung. Ha Noi.1993. 2. TRAN HU HANH - NGUYEN NH HUYNH. Nghien cu cac phng phap kiem tra trac nghiem va ng dung. Luan van tot nghiep - ai hoc S pham Ky thuat. 1984. 3. CHAU KIM LANG. Phng phap xay dng bo tai lieu hoc tap cho module nghe. ai hoc S pham Ky thuat. 4. CHAU KIM LANG. Day ky thuat nong nghiep trng pho thong. Nha xuat ban giao duc. 1987. 5. CHAU KIM LANG. Phng phap giang day. Ban s pham ky thuat-ai hoc S pham Ky thuat. 6. HA MONG. Phng phap phat trien tr tue. Nha xuat ban thong tin. 1991. 7. NGHIEM XUAN NUNG (bien dch). Trac nghiem va o lng c ban trong giao duc. Ha Noi. 1996. 8. DNG THIEU TONG. Trac nghiem tieu ch. Nha xuat ban giao duc. 1998. 9. DNG THIEU TONG. Trac nghiem va o lng thanh qua hoc tap. ai hoc Tong hp. 1995. 10. LE NH VIEN. Giao duc chuyen nghiep va ly luan day hoc ky thuat. ai hoc S pham Ky thuat.1989. 11. Bai giang mon phng phap giang day. Bo mon Phng phap giang day- ai hoc S pham Ky thuat - 1989. 12. Tai lieu tap huan : Trac nghiem va anh gia. Bo giao duc va ao tao. 1994. 13. BENNETT. History of Manual and Industrial Education 1870 1917. USA .1937 14. CURTIS R.FINCH. Curriculum Development in Vocational and Technical Education.USA. 1993. 15. IVOR.K.DAVIES. The Management of Learning. Mc. Grow Hill 1971. 16. LIP MAYER. Bao cao tai khoa boi dng phat trien chng trnh ao tao nghe - tai trng ai hoc S pham Ky thuat .2000. 17. ROBERT E.NORTON. Dacum Handbook. Ohio Stale University.1997.

CHNG I THIET KE GIANG DAY

MUC TIEU Sau noi dung nay ngi hoc co kha nang : 1. Ve mat nhan thc - Trnh bay c y ngha viec xac lap muc ch yeu cau trong day hoc ky thuat nghe nghiep. - Giai thch c cac giai oan c ban cua viec phat trien chng trnh ao tao. - Giai thch va chng minh c phan tch nghe la c s khoa hoc cua viec xay dng noi dung day hoc va cai tien chng trnh ao tao nghe. - Trnh bay c y ngha s pham cua cac loai tai lieu thuoc noi dung day hoc (giao trnh, phieu giang day) va cac loai khac, thuoc ke hoach day hoc (giao an, lch trnh day hoc) . 2. Ve mat thc hanh - Bien soan c muc tieu day hoc cu the trong mon hoc mnh phu trach giang day. - Biet cach cai tien c chng trnh mon hoc cap nhat theo muc tieu ao tao. - Biet ng dung phan tch nghe vao bai day thc hanh. - Soan c tai lieu day hoc di nhieu dang: giao trnh, bai giang, phieu giang day...vv, sao cho bao am noi dung mon hoc mang tnh hien ai va thc tien nhat. - Lap c giao an day hoc theo ung yeu cau ao tao cua tng oi tng cu the. 3. Ve mat ao c - Co y thc, tac phong cong nghiep trong cong tac . - Yeu quy nghe S pham, tch cc gop phan xay dng nen Giao duc ky thuat. - Co thoi quen hoc tap hoa ong theo nhom .

BAI 1 XAC NH MUC TIEU DAY HOC

A . MUC TIEU Sau bai hoc nay ngi hoc co nhng kha nang sau ay: - Giai thch c y ngha va tam quan trong cua viec xac nh muc tieu day hoc . - Bien soan c muc tieu day hoc, cu the trong mon hoc mnh giang day . - Hnh thanh thoi quen lap muc tieu ro rang, chnh xac trong hoat ong day hoc . B . NOI DUNG 1. Khai niem Muc tieu la g? Mc l mt, Tiu l im; vy Mc Tiu l cai iem, cai y nh, cai mau ma mat mnh trong vao, nham vao, hng ti. T ng nay bao ham y ngha co the at c. Bnh thng, khi chng ta hot ng, mt ta ngm nh hng trc ri chn ta mi i v pha hoc c th ta mi hnh ng theo hng nh trc. Muc tieu cua hoc la g ? Hoc la mot hoat ong vi oi tng, trong o hoc sinh la chu the, con khai nem khoa hoc la oi tng e chiem lnh. Muc ch cuoi cung cua s Hoc la chiem lnh cac khai niem khoa hoc, no se dan ti ong thi ba muc ch bo phan: tr duc (nam vng khai niem), phat trien (t duy khai niem) va giao duc (thai o ao c). Ba muc ch bo phan nay gan bo hu c vi nhau, tham nhap vao nhau, quy nh lan nhau, sinh thanh ra nhau va tao ra mot he toan ven muc ch bo ba Khai tr kien thc la ieu ma co nhan a day. en mot trnh o cao, tr thc vi t tng, tr duc vi c duc la mot(Pham Van ong). Hoc la qua trnh t giac tch cc t lc chiem lnh khai niem khoa hoc di s ieu khien s pham cua giao vien.Chiem lnh mot khai niem khoa hoc la muc ch cua s hoc. No co ngha la hoc sinh phai nam vng ngha, ao sau y ham cha trong khai niem, ngha cang sau y cang phong phu. Chiem lnh khai nem con co ngha la tai tao khai niem cho ban than, thao tac vi no, s dung no nh cong cu phng phap e chiem lnh nhng khai niem khac hoac e m rong, ao sau chnh khai niem o trnh o ly thuyet cao hn. T duy khai niem la trnh o t duy ly thuyet ay chnh la mot trong nhng muc ch quan trong cua s phat trien nang lc tr tue cho hoc sinh thong qua hoc tap.Chiem lnh khai niem, bien no t kho tang van hoa xa hoi thanh hoc van rieng cua ban than, hoc sinh se hnh thanh cho mnh mot thai o mi trong viec anh gia cai gia tr tinh than va vat chat cua the gii khach quan, mot pham chat ao c mi. Muc tieu cua day la g? Muc tieu cua Day la ieu khien toi u hoa qua trnh hoc cua hoc sinh. Hoat ong Day co hai chc nang thng xuyen tng tac vi nhau, sinh thanh ra nhau ( chc nang kep ) la truyen at thong tin khoa hoc va chc nang ieu khien hoat ong hoc. 2. nh ngha Muc tieu day hoc: la mau nhan cach cua hoc sinh c ngi Thay nh hng trc e to chc hoat ong day-hoc a hoc sinh at ti mau nhan cach a

nh. Hay noi mot cach n gian, muc tieu day-hoc la mau kien thc, ky nang ky xao va tac phong hanh vi cua ca nhan, c giao vien dan dat e at en sau mot qua trnh day-hoc cu the. V du: Bai hoc: IEN TR (bai ly thuyet) Mon: ien t can ban Nghe sa cha ien t gia dung Hoc sinh: Cong nhan ky thuat 3/7 Mc tieu dy hc: Sau bai hc nay. hc sinh s co nhng kh nng sau ay: Giai thch c ban chat cua ien tr trong mach ien Nhan dang c cac loai ien tr thong dung. oc c gia tr ien tr theo qui c mau va ky hieu trong Nghe ien t. S dung ien tr ung yeu cau ky thuat,tiet kiem, an toan. 3. Chc nang cua muc tieu a. Chc nang nh hng Khoa hoc ly luan day hoc xac nh ro moi quan he gia 3 yeu to cua qua trnh day hoc :

Muc ch

Noi dung

Phng phap .

Trong o: Muc ch phai xuat hien trc nhat va no la yeu to quyet nh tat yeu trong viec la chon noi dung, phng phap day hoc. Ngi Thay xac nh muc tieu hoat ong Day hoc cua mnh, lay o lam tien e e la chon noi dung va phng phap Day hoc. Ngoai thc tien cung vay, pham ai o muon bat tay lam mot viec g cung a co muc tieu ngh ra trc roi mi lam, tuy theo muc tieu o nh the nao th ngi ta mi phai tm ra cach thc con ng e hanh ong sao cho at c muc tieu. Nghe day hoc cung vay, trc khi bat tay thc hien qua trnh ao tao con ngi, thay giao chac chan phai suy ngh trc tieu chuan muc tieu cua qua trnh giao duc cua mnh. Hn the na, qua trnh giao duc nhan tao la qua trnh khong cho phep co t le phan tram phe pham bi v san pham cua no la nhan cach con ngi. Cho nen thay co giao du bac nao cung phai biet anh gia va xac lap muc tieu day hoc la toi thieu . b. Chc nang kiem tra La thc o e giao vien anh gia thanh tch hoc tap cua hoc sinh. Con hoc sinh da vao no e t anh gia thanh tch hoc tap cua mnh t o ieu chnh hoat ong hoc tap cua mnh. c. Gay ong c hoc tap day va hoc No la ong c tch cc cho cac hoat ong Dy-hc .

4. Cac cap o muc tieu

Moi quoc gia co muc ch giao duc khac nhau, ngay ca trong mot quoc gia muc tieu giao duc cua tng thi ky cung thay oi tuy thuoc vao muc tieu phat trien kinh te, chnh tr, xa hoi va truyen thong dan toc .

He thong Muc tieu Giao duc

(1) Muc tieu Giao duc
(Tong quat)

(2) Muc tieu ao tao

(Nganh, Nghe)

(3) Muc tieu Mon hoc

(Module)

(4) Muc tieu Bai giang

(cu the)

(1) Muc tieu giao duc: la mau ngi ( nhan cach ) chung nhat, khai quat nhat ve nhng nang lc, pham chat tieu bieu, mau mc nhat cuacon ngi, ma nen giao duc dan toc la chon, hng ti. Cu the nh muc tieu giao duc dan toc Viet Nam la con ngi mi XHCN: - Co tinh than lam chu tap the. - Biet lao ong co ky thuat, co ky luat, nang suat cao . - Co tinh than yeu nc XHCN. - Co tinh than hp tac quoc te. (2) Muc tieu ao tao : Mo ta con ngi ac thu cho tng trng ao tao . Do cap bo soan ra va bat buoc phai ham cha con ngi mau noi tren. Ngha la muc tieu ao tao moi trng phai the hien muc tieu giao duc quoc dan trong o . (3) Muc tieu day hoc mon hoc: Do cap trng soan thao, cho biet mon hoc phai ong gop nhng g vao viec hnh thanh mau ngi ma nha trng ao tao. Moi ngi giao vien khi giang day mon hoc o phai at c cac muc ch ma nha trng a xay dng trong mon hoc . (4) Muc tieu bai giang: La muc tieu day hoc cua mot chng, mot e tai, mot bai giang cua mot mon hoc nao o. No mo ta nhng tieu chuan ve kien thc ky nang can phai hnh thanh cho hoc sinh sau khi nghien cu bai hoc. V du :Muc tieu day hoc cua bai : MUC TIEU DAY HOC nay la: - Giai thch c y ngha va tam quan trong cua viec xac lap muc tieu trong day hoc .

Trnh bay c he thong muc tieu cua nen giao duc quoc dan . Bien soan c muc tieu day hoc bai giang cu the . Hnh thanh c thoi quen lap muc tieu trc khi giang day . Tat ca cac muc tieu trong he thong giao duc quoc dan eu co vai tro rat quan trong va lien quan chac che vi nhau. e thc hien c mot nen giao duc hieu qua nhat thiet phai van ong chnh xac va ong thi ca 4 cap muc tieu tren. Tuy nhien, ve pha ngi giao vien muc tieu gan nhat trc tiep e gop phap at c cac muc tieu cao hn chnh la muc tieu cua tng bai giang. Ngi giao vien la hnh anh ai dien cho ca mot nen giao duc dan toc, e tiep can vi tng lp hoc sinh, dan dat, kem cap cho hoc sinh tng bc mot, e at c ket qua day hoc. o cung chnh la ngi lam ra nhng vien gach (muc ch bai giang) e xay dng nen mot toa lau ai giao duc (muc tieu giao duc quoc dan) cho nen viec ao tao va trang b cho oi ngu giao vien kha nang xay dng va thc hien muc tieu bai giang la ieu toi can cua mot nen giao duc chan chnh. Bi v oi ngu giao vien ma khong biet mnh can phai day cai g ? e at c cai g ? Cho ai ? Th chang khac g ta i xay nha ma khong co nhng vien gach. II . AC IEM CUA MUC TIEU DAY HOC RO RANG 1. The nao la muc tieu day hoc ro rang ? Chnh xac mot muc ch giao duc c xac lap tot la nh the nao ? Theo BenJanvin S.Bloom: Noi en muc tieu giao duc la chung toi muon noi en loi phat bieu ro rang ve cac phng thc theo o chung ta co the mong i tao nen thay oi hoc sinh trong qua trnh giao duc. Nh vay, ngha la cac phng thc theo o hoc sinh Thay oi T Duy, Tnh Cam Va Hanh ong cua chung(1) Nh tren a noi, muc tieu giao duc co the hieu theo nhieu cach va nhieu mc o khac nhau. Mot so cac muc tieu giao duc trong cac sach giao khoa thng c trnh bay mot cach chung chung, tong quat hoac m ho, khong co kha nang o lng, khao sat c S Thay oi T Duy, Tnh Cam Va Hanh ong cua hoc sinh qua mon hoc hay bai hoc . V du : - Hieu bc tranh khoa hoc cua the gii, qui luat phat trien cua t nhien, xa hoi va con ngivv. - Biet va thc hien tot nhng ieu c ban cua luat le nha nc vv. - Co kha nang suy ngh mot cach phe phan vv.(2) Mot muc tieu day hoc ro rang, theo tien sy Dng Thieu Tong la nhng cau phat bieu : - Phai cu the, ro rang . - Phai at ti trong khoa hoc trong bai hoc . - Phai bao gom noi dung hoc tap thiet yeu . - Phai qui nh ro ket qua cua viec hoc tap ngha la cac kha nang ma ngi hoc co c khi at c muc tieu. - Phai o lng c . (3)

Cac tnh chat cua mot Muc tieu day hoc c thiet ke tot bao gom cac yeu to ( goi tat la SMART ): S = specific Chnh xac cu the M = measurable o lng c A = attainable at c R = realistic Gan lien thc te T = time bound Co d kien thi gian Tom lai : - Muc tieu day hoc ro rang (tot) la nhng phat bieu ma thong tin c chnh xac (khong sai lam, m ho) ve ket qua at c theo mong muon cua ngi e ra . - No phai khong gom nhng t mang y ngha chung chung, m ho vi y ngha qua rong hoac qua tru tng. V du nh cac t : Hieu, biet, nam c, phat huy c vv. - No nen c xac lap bang nhng t cu the, ro rang t gay m ho hay nham lan. V du : Nhom muc tieu ve kien thc : Giai thch c; trnh bay; liet ke; mo ta; so sanh vv. Nhom muc tieu ve ky nang, ky xao : Sa cha c; thay the c; lam thanh thao (mot ong tac, hay cong tac )vv Nhom muc tieu ve thoi quen hanh vi: Hnh thanh long yeu nghe, tnh kien nhan, long dung cam cham ch khi hanh nghe vv 2. ac iem cua muc tieu day hoc ro rang Vi y ngha ro rang cua muc ch yeu cau th co the phat bieu muc tieu theo nhieu cach. Sau ay la mot cach kha n gian oi hoi at c 1 hoac 3 ac iem : a. No phai xac nh c loai thc hien (ve nhan thc hoac ky nang, hoac tac phong nghe nghiep ) ma hoat ong giang day co kha nang at ti Loai thc hien mong muon ay la loai hoat ong cua hoc sinh ma ta co the quan sat c, nhan thay c va o lng c. e thong qua o anh gia c mc o at c muc tieu cua hoc sinh . V du : So sanh 2 phat bieu muc tieu day hoc sau ay : Bai hoc ien t va cam ng ien t Phat bieu khong ung (1) : Muc tieu day hoc : - Hieu c khai niem va cach bieu th cac ai lng ac trng cho 1 t trng . - Nam c cong thc va tnh chat cua lc ien t . - Nam vng cac hien tng cam ng ien t . Hieu c ac tnh chat sat t, y ngha cua ng cong va chu trnh t hoa. (1) Trch Nguyen tac phan loai muc tieu giao duc trang 48 Tu sach Tam Ly Giao duc - trng HSP TP.HCM oan Van ieu . Va (3) Dng Thieu Tong Trac nghiem va o lng thanh qua hoc tap - Bo GDT 1995 trang 14, 16.

Phat bieu ung ( 2) : Muc tieu day hoc : - Giai thch c khai niem va y ngha cua cac ai lng ac trng cua t trng . - Mo ta va nhan xet cac hien tng cam ng ien t . - Trnh bay c ac tnh, y ngha cua ng cong t hoa . - Thay the va tnh toan cac thong so cua lc ien t trong cac bai toan . Ta thay cac t ng : Giai thch; mo ta; trnh bay; thay the vv. Trong cach phat bieu th 2 noi len mot cach ro rang loai hoat ong ma ngi hoc phai thc hien e chng to la ho a at muc tieu hoc tap. So vi cac cum t cach phat bieu th 1, th cac t cach phat bieu th 2 thong tin chnh xac hn, t gay nham lan cho ca thay va tro trong suot qua trnh day va hoc bai hoc o . b. No phai cho biet nhng ieu kien ma theo o loai thc hien se xay ra Ngha la khi ngi hoc thc hien hoat ong e chng minh kha nang at c muc tieu th kem theo nhng ieu kien, nhng tieu chuan g ? c. No phai cho biet mc o tieu chuan ma loai thc hien can at c e c coi la thoa ang; Tieu chuan ay thng la ve thi gian thc hien hoac nhng tieu chuan ky thuat, my thuat cua san pham hay thao tac . III. CACH XAC NH MUC TIEU DAY HOC 1. C s e xac lap muc tieu day hoc e xay dng c chnh xac muc tieu day hoc cho bai giang, ngi giao vien phai can c : a. Muc tieu ao tao cua nha trng: Mau con ngi c ao tao ra vi tieu chuan kien thc, ky nang, ky xao va tac phong nghe nghiep. Muc tieu moi bai giang nham gop phan at c muc tieu ao tao chung . b. Tieu chuan tuyen sinh au vao: Bao gom trnh o van hoa, ky thuat, sc khoe, la tuoi va ca gii tnh. ac biet la trnh o van hoa va ky thuat hien co cua hoc vien, yeu to nay co anh hng quan trong en viec at c muc tieu e ra cho bai giang . c. Thi gian a c an nh cho bai giang . d. ac iem yeu cau cua thc tien san xuat : Yeu to nay se tranh cho muc tieu bai giang ri vao tnh trang lac hng, cach xa yeu cau cua thc tien . 2. Cau truc muc tieu day hoc cua bai giang ky thuat Ve hnh thc chung cac dang nhan thc cua muc tieu day hoc kha giong nhau bao gom 3 phan c ban : o Phan nhan thc (kien thc ). o Phan thc hanh (ky nang, ky xao) . o Phan t tng, thoi quen, hanh vi (ao c). Tuy nhien tuy thuoc vao tng trng, tng nganh, tng lnh vc ao tao ma chi tiet cua muc tieu day hoc se c xac lap khac nhau. Rieng trong lnh vc ky thuat, muc tieu ve ky thuat luon c xem xet. Do o, cau truc mot muc tieu day hoc bai giang ky thuat nh sau : Muc tieu day hoc : Sau bai hoc nay ngi hoc co nhng kha nang : a. Ve mat kien thc

- Giai thch c ( cac t ky thuat, cac khai niem, cac hien tngvv.) - Liet ke ( cac bo phan cau thanh, cac thong so ky thuat vv.) - Mo ta ( cac hien tng, cac chi tiet cua may moc vv.) - So sanh, oi chieu vv. b. Ve mat ky nang, ky xao - Sa cha ( nhng loai may nao? ) - Phuc hoi thay the . - Thiet ke che tao nhng chi tiet, may moc ky thuat nao ? Phan muc tieu ky nang nay co the bieu at di dang Bac Nghe ( bac 2/7 hoac 3/7 hoac 7/7) . c. Ve mat thoi quen va t tng ay lnh vc ky thuat nen muc tieu nay c tap trung chu yeu vao : - Tac phong cong nghiep . - Thoi quen hanh nghe . Va co the bieu at di s : - Hnh thanh long yeu nghe, qu trong lao ong . - Thoi quen ung gi . - Ky luat lao ong chnh xac ...vv. C. CAU HOI KIEM TRA 1. Muc tieu day bai giang trong giao duc ky thuat khac vi giao duc pho thong nhng iem nao ? 2. Tai sao ngi giao vien ky thuat can nen biet xac lap muc tieu day hoc cho bai giang ? 3. Ngi giao vien co vai tro g trong viec thc hien muc tieu giao duc chung ? 4. Phan tch cau truc muc tieu day hoc bai giang ky thuat ? 5. Minh hoa cac ac iem cua muc tieu day hoc ro rang ?

BAI 2 PHAN TCH NGHE

A . MUC TIEU Sau bai nay, ngi hoc co kha nang : Giai thch c khai niem, y ngha, s xuat hien cua khoa hoc phan tch nghe . Mo ta c cac ng dung cua phan tch nghe trong day nghe . Trnh bay c quy trnh phan tch nghe theo phng phap co ien va phng phap Dacum. Xac nh c cau truc nghe mnh phu trach qua s o khoi . Van dung c phan tch nghe vao hoat ong day thc hanh va cai tien phng phap day nghe . oc hieu c cac tai lieu chuan ky nang nghe nh biet phan tch nghe . anh gia c ky nang nghe cua ngi th ( xep bac th ) trong nganh nghe cua mnh . Phan biet u - nhc iem cua phng phap phan tch nghe co ien va phng phap Dacum. oc hieu c cac ket qua ng dung cua phan tch nghe. B . NOI DUNG

1. Mot so khai niem c ban

ao tao nghe dai han la khai niem ao tao nghe trong khu vc cac trng day nghe chnh quy, bao gom cac trng THCN, trng CNKT tuyen sinh theo ch tieu ke hoach cua nha nc hoac nganh quy nh . ao tao nghe ngan han la ao tao nghe ban chnh quy vi chng trnh ao tao linh hoat theo nhu cau th trng, thi gian ngan, oi tng hoc nghe m rong t pho cap nghe en boi dng, nang cao tay nghe. Bieu o DACUM ma tran cac nhiem vu va cong nhan thc hien trong mot nghe. Bc (Step ): mot trong chuoi hoat ong can thiet e hoan thanh mot bo phan cua cong viec. Chng trnh ao tao ( Curriculum ): Mot he thong sap xep nhng hoat ong day va hoc cung vi nhng kinh nghiem ma ngi hoc phai theo e at muc tieu giao duc ac trng. Cong viec: mot n v lao ong quan sat c va ac trng, co iem bat au va ket thuc trong mot gii han thi gian va khi hoan thanh tao ra ket qua la mot san pham dch vu hay quyet nh va ngi lao ong c tra cong, mot nghe co the gom t 100 300 cong viec ac trng. DACUM: c viet tat t tieng Anh la Development of A Curriculum (Trien khai chng trnh ao tao ). o la cach tiep can phan tch nghe vi tieu ban chuyen gia ve phan tch c tap hp di s hng dan cua mot thong hoat vien e xac

I. AI CNG

nh nhiem vu va cong viec ma nhng ngi th thanh cong trong nghe phai thc hien. Learning Element (n nguyen hoc tap): noi dung ao tao cua moi mo un c chia thanh tng phan to goi la n nguyen hoc tap. Moi n nguyen hoc tap trnh bay mot van e chuyen biet ve kien thc va ky nang cua mot nghe nao o. ong tac ( Operation, act ): e hoan thanh mot bc cua cong viec ngi hoc phai thc hien t mot ong tac tr len. Thng moi ong tac gan lien vi mot ky nang . Hng dan chng trnh ao tao : ke hoach viet ra cho giao vien gom thong tin ve noi dung, trnh t, dung cu thiet b c s dung trong chng trnh . Module Unit ( Mo dun ), ky hieu la Mo: trong cau truc noi dung ao tao nghe theo MKH, e thuan li cho qua trnh giang day va hoc tap cung nh e co kha nang dung chung mot so kien thc, ky nang nghe cho viec ao tao nhieu nghe khac, moi MKH c chia thanh nhieu Module, tng ng vi nhng cong viec hp thanh Module ky nang hanh nghe o. Co nhng Module n gian th khong can chia nho, ngha la ban than no ch gom mot Module. Vi cau truc nh tren, Module la mot phan cua MKH, c phan chia mot cach logic theo tng cong viec (task ) hp thanh cua mot nghe nao o, co m au va ket thuc ro rang va ve nguyen tac cong viec nay khong chia nho hn c. Ket qua cua cong viec nay la mot san pham, mot viec phuc vu hoac mot quyet nh can thiet . Modules of Employable Skills (Mo un ky nang hanh nghe ( MKH) ): la mot phan noi dung ao tao cua mot hay nhieu nghe hoan chnh c cau truc theo Module tch hp gia ly thuyet va thc hanh ma sau khi hoc xong hoc vien co the ng dung e hanh nghe trong xa hoi. Module ky nang hanh nghe tng ng vi mot nghe xa hoi, ky hieu la MKH. Occupation ( Nghe ): ten goi mot nhom cong nhan thc hien nhng nhiem vu va cong viec giong nhau nham thc hien muc tieu kiem song. Task Analysis (Phan tch cong viec): qua trnh xac nh cac nhiem vu va cong viec can cho cong nhan thanh cong trong nghe . Facilitator (Thong hoat vien): ngi dan dat tien trnh Dacum va hng dan tieu ban chuyen gia gom nhng ngi thc lanh nghe e xac nh cac nhiem vu va cong viec cua ho. Bao gom nhng cong viec thuoc mot hay mot so nghe c ngi s dung lao ong thc hien va khi hoan tat c nhan thu lao . ILO: International Labour Organization : To chc lao ong quoc te . UNDP: Chng trnh phat trien cua Lien Hiep Quoc (United Nations Development Program). Occupational Area (Lnh vc nghe nghiep ): c hieu nh nganh chuyen mon, v du: xay dng, c kh, ky thuat ien, ien t , c kh o to, v.v Field of work ( Lnh vc cong viec ): c hieu nh mot nghe, mot lnh vc nghe nghiep bao gom nhieu lnh vc cong viec, tng t nh mot nganh chuyen mon bao gom nhieu nghe. V du lnh vc nghe nghiep ve ky thuat ien co the chia

10

thanh cac lnh vc cong viec nh lap at ien cong nghiep, lap at he thong ng day tai ien vv. Tai lieu hoc tap : moi Module c bien soan thanh mot bo tai lieu hoc tap ( tai lieu hng dan cho ngi day, tai lieu hng dan cho ngi hoc, danh muc cac cong cu, thiet b, vat lieu can thiet, mot bo cac n nguyen thuoc Module ) . Ky nang : la nhng thuoc tnh khac nhau cua nhan cach tao tien e cho viec thc hien thanh cong nhng hoat ong nhat nh. No c xuat hien tren c s cac tri thc va kinh nghiem lao ong thuoc ve ca nhan, gop phan phat trien nang khieu va tai nang . Ky xao : la nhng thanh phan a c t ong hoa( nhng hanh ong bo phan ) cua mot hoat ong co nhan thc, chung xuat hien khi thc hien hoat ong ay. Can ac biet chu y rang khong phai hoat ong (V du: tien viet ma ch nhng hanh ong bo phan cua hoat ong ay mi c t ong hoa, toan bo hoat ong la co y thc). Ky xao ch xuat hien bang con ng luyen tap hoat ong ay. Ky xao co y ngha rat ln oi vi nang suat lao ong cua cong nhan. Toc o lao ong, s an toan va s nhp nhang cua hoat ong, s chu y phu thuoc vao mc o phat trien cua ky xao. 2 . S lc lch s phan tch nghe Trong khi the gii a at en nhng bc tien rat dai ve khoa hoc giao duc ao tao ky thuat va nghe nghiep ( T.V. E. T. Technical and Vocational Education and Training ) th nc ta van con khong t hien tng day nghe thuan tuy theo cach mo phong, bat chc, may moc rap khuon. Ngha la chung ta lai lap lai nhng bc mo mam, cham chap, cua thi ky ban s cua lch s giao duc nghe nghiep, khi ma loai ngi cha biet phan tch qua trnh lao ong cac nghe ky thuat e kham pha ra nhng qui tac, nhng cach thc tot nhat giup cho viec hoc nghe ngay cang hieu qua hn. oi vi ngi giao vien day ky thuat va nghe nghiep, viec nam vng kien thc, phng phap phan tch nghe khong nhng giup trc tiep xay dng, cai tien chng trnh ao tao nghe, ma quan trong la tao thanh cong cu ac lc e phuc vu viec truyen at ky nang nghe at hieu qua cao ( Phng phap day nghe). Nhng t tng s pham tien bo cua nhng the ky trc, tiep theo la s phat trien khoa hoc trong moi lnh vc, trong cac thap nien cuoi the ky XVIII va au the ky XIX, nhng kinh nghiem ve ao tao nghe nghiep ngay cang phong phu, ap lc oi hoi phai gia tang nang suat lao ong ngay cang cao. Tat ca oi hoi cac nha giao duc chuyen nghiep tren khap a luc Chau Au phai suy ngh cac cach day va hoc nh the nao cho co hieu qua e ap ng yeu cau cua san xuat. Ket qua la khoang gia the ky XIX a co nhieu he thong day nghe xuat hien, ang ke la he thong day nghe Nga, he thong day nghe c va he thong day nghe cac nc Bac Au (Thu ien, Na Uy, an Mach , Phan Lan). Ngay nay, khi khoa hoc giao duc nghe a uc ket phat trien nhieu mo hnh ao tao nghe hien ai, ap ng muc tieu cung cap nhieu ky thuat cao cho nguon lc lao ong; Nhng anh gia mi nhat c xac nhan sang kien phan tch nghe cua Dellavos (1868 ) . Hieu trng trng Ky Thuat Hoang

11

Gia Nga la nen tang can ban sm nhat xay dng khoa hoc ve phng phap day nghe ky thuat va phat trien chng trnh ao tao. Trng ky thuat tai Matxcva c thanh lap nam 1830, sau o c oi thanh trng Ky Thuat Hoang Gia nam 1868 va c coi la trong nhng trng bach khoa dan au Chau au thi o. Hieu trng trng la Victor Della Vos cung vi mot so nha giao duc cong s vien a e ra mot loat cac sang kien e giai quyet nhng kho khan cua viec day nghe . Della Vos chu trng, muon day nghe cho co hieu qua th phai phan tch nghe, to chc xng theo nghe chuyen mon va day nghe phai co phng phap thiet thc Trc khi Della Vos phan tch nghe c kh, a co Pestalozzi phan tch ban ve hnh hoc ( 1824 ), nc Anh phan tch nghe may mac (1847 ) e day cho cac em n sinh, nhng cha co phan tch 1 nghe ky thuat. Khong bang long vi lp day nghe bat chc n thuan a co t trc en nay ( the ky XIX ), ong a cung cac cong s cua mnh tai trng Ky Thuat Hoang Gia Nga - phan tch va a ra mot phng phap day nghe hoan toan mi (1868). o la mot he thong bao gom cac xng hoc. Hoc vien ch c cho phep lam viec trong cac xng sau khi a hoan thanh cac khoa hoc ly thuyet theo yeu cau ket qua at c vi phng phap mi la hoc vien nam vng nhng nguyen tac thiet yeu c ban cua cac nghe ky thuat o la: (a) Trong thi gian ngan nhat . (b) Nhieu hoc vien co the hoc cung mot luc vi lng bai giang thch hp . (c) Dung phng phap giang day sao cho hoc vien co c kien thc hoan chnh . (d) Cho phep giao vien co the anh gia s tien bo cua moi hoc vien vao bat c luc nao. Ly do e ra cac nguyen tac nay theo Della Vos la: moi ngi ieu biet rang lam chu mot ky nang ch at c khi hoc sinh theo mot phng phap xac nh . Chnh v vay, mot phng phap hoc mi a c e xuat. Bi v t lau giao duc nghe la mot phan quan trong trong viec ao tao con ngi hoan thien, chung ta can phai co nhng phan tch khoa hoc e kham pha ra nhng quy tac, cach thc sao cho viec hoc nghe cang de dang cang tot. Tuy nhien, ieu tng t se khong xay ra vi nhng nghe nh moc, che bien go, ren va luyen kim v nhng nghe nay thng do nhng ngi lao ong t hoc hng dan. Chnh v vay viec e ra mot phng phap giang day thch hp cho cac nghe ky thuat la vo cung can thiet. ieu nay khong ch mang lai li ch cho cac hoc sinh ky thuat, ma con mang lai li ch cho ong ao ngi lao ong . Ve phng phap day nghe, Della Vos khuyen cao: Cho hoc sinh thc tap theo mau nao th phai ve mau o. Hoan tat mau trc cho that hoan hao roi mi bat au mau ke tiep. Nhng bai mau au tien th nen quan tam en t the lam viec, cac bai sau mi chu trong en chat lng va thi gian. Giao vien phu trach phai co tay nghe gioi e lam mau cho hoc sinh . Ve to chc xng, Della Vos e ngh: Xng phai c to chc theo tng nghe, ch khong nen quy tu nhieu nghe khac nhau trong mot xng. Moi hoc sinh phai

12

co mot ni lam viec trong xng va co dung cu rieng. Dung cu, may moc phai c lao chui sach se sau khi s dung. Moi xng ieu co bang ghi chng trnh thc tap, bang noi quy xng, chng trnh lam viec moi ngay, co cac vat mau va bang ve treo tng e lam dung cu day cho hoc sinh . Ve chng trnh hoc, Della Vos chu trng: Phai phan tch moi nghe ra thanh cac ong tac c ban, xep at nhng ong tac o theo th t t de en kho. Chng trnh hoc c thiet lap da tren c s cua s phan tch nghe. S huan luyen nghe nghiep c chia thanh 3 thi ky : Thi ky hoc ong tac c ban, hoc ve cac nguyen lieu, cach s dung va bao quan dung cu, may moc . Thi ky tiep theo la tap hp cac bai tap c ban rieng le lai thanh cac bai tap tong hp . V d : cac loai mong, noi ghep thng dung cho nghe . Thi ky cuoi cung la thc hien mot phan hoac toan bo bo phan cua may moc.

Ngoai ra hoc sinh con c hoc cach mai dung cu, sa cha dung cu, s dung va bao quan dung cu o kiem, tap giai quyet nhng kho khan cua nghe . He thong day nghe cua Nga tao c nhieu anh hng qua hai cuoc trien lam keo dai ngay tai My va Phap ( Philadelphia Centennial Exposition- 1876 ). No a chng minh lan au tien tnh en the ky XIX cho moi ngi thay rang cac nghe ky thuat co the c phan tch sap xep theo mot trnh t s pham va co the c a vao giang day nh nhng mon hoc khac. Th hai, lan au tien DellaVos cung phan tch t thc te rang: Mot giao vien nghe co the day ong thi mot luc nhieu hoc sinh neu co dung cu thch hp . T o he thong day nghe cua Nga c nhieu nha giao duc My chu y phat trien, ac biet thanh tu co gia tr nhat la cua Woodward va John Runkle. Ket qua la t tng day nghe a vao giao duc xuat phat t Nga nhng lai phat trien manh me My. Tai sao vay ? Bi v di thi Nga Hoang van hoa anh gia tri thc cua loai ngi la phai co cai au l luan, t duy tru tng phat trien. Nen nhng ong gop cua DellaVos khong c e cap en, khong trien khai c, v the phong trao day nghe c cong nhan trong thi gian nay con han che. Nam 1876 DellaVos la trng oan i d hoi ch ky niem 100 nam thanh pho Philadephia, ong trnh bay phng phap day nghe c kh cua Nga. ay la lan au tien My tiep nhan y tng nay va bi v do chu ngha thc dung, thay cai g co li la lam ngay nen nhng y tng cua Della Vos chnh la chat xuc tac cho nen giao duc cua My phat trien. Quan iem cua Dellavos : Viec day nghe phai xac nh c thi gian vi thi gian toi thieu. Trc ay hoc nghe khong c xac nh bi v at nang ao c va co c ao c roi th mi day nghe c. Quan iem nay trong t tng ch khong thanh van ban chnh thc v s tro phan thay (nhat la nghe truyen vo ). Day nghe cung mot luc nhieu ngi, phai to chc day theo nhom va co phng phap phu hp (nhan manh ve phng phap ). Noi dung giang day phai c phai dc sap xep

13

theo he thong ( co trat t, cai nao day trc cai nao day sau ). Ngi thay giao phai theo doi s tien bo cua hoc sinh. Cuoi the ky XIX au the ky XX, phong trao day nghe cua My a trien khai kha manh, cung thi ky nay quan tr thc s xuat hien nh mot khoa hoc ma Frederick Wansoa Taylor (1856 1915) la cha e cua thuyet quan tr theo khoa hoc. Cung chnh Frederick Wansoa Taylor la ngi au tien nghien cu van e hp ly hoa thao tac lao ong. Nam 1916, xuat phat t mong muon cua mot nha quan ly x nghiep la phai lam sao tang nang suat lao ong, t o nay sinh ra nhng van e khoa hoc: Cong viec phai c chuan hoa. Ong uc ket t thc tien trong quan ly mot nguyen tac: Muon hieu qua cao th phai hp ly hoa ong tac, o la c s trong viec day nghe. V vay muon day nghe nao th phai phan tch nghe o . Theo Taylor : Phai phan tch xem trong mot cong viec co bao nhieu thanh to c ban, co bao nhieu thao tac, phai tm ngi ung viec. Sau Taylor, chia nghe thanh cac cong viec va day nghe nhng cong viec o trong mot thi gian nhat nh, khong day het cac cong viec ma ch day nhng cong viec nao thng xuat hien nhieu nhat, tan xuat cong viec cao nhat con cong viec nao t s dung th khong day. 3. nh ngha phan tch nghe Phan tch nghe: la chia tach cong viec chuyen lam cua mot cong nhan ang lam viec trong nghe e tm ra nhng cong viec, phan cong viec, nhng ong tac kem theo. Kien thc lien he en nghe c phan chia thanh hai loai ln : Nghe san xuat: nghe tien, nghe ucvv. Nghe phuc vu: nghe y te, nghe day hoc, nghe sa cha vv . Ve quy mo th co nghe rong ln, nghe nho hep. Muc ch cua viec giang day ky thuat la lam tang nang lc cua ngi hoc trong mot lnh vc c nh trc nao o. Ngi day phai biet chnh xac mnh ang co gang e at en muc ch g, do o phai e ra nhng tieu chuan xac nh ve nhng g ngi hoc phai hieu c va lam c moi giai oan cua qua trnh hoc tap. ieu nay co ngha la ngi day phai xac nh ro muc ch yeu cau cho ngi hoc. Trong thc te co nhng nghe can nhieu ly thuyet hn thc hanh, nhng nghe nao cung oi hoi ngi hanh nghe phai lam c cai g o u e noi len c rang ngi ay thanh cong trong nghe. Nh vay, van e lam c g phai la khi iem cua bat c mot chng trnh chuyen mon nao, ch khong phai biet nhng g la khi iem. Ngi hanh nghe phai biet nhng g chang qua e lam c g cho co hieu qua ma thoi . Trong moi quan he gia muc ch noi dung va phng phap ma ly luan day hoc a minh chng theo s o tam giac nh sau: M N P

14

Ngi thay chon phng phap ( P ) khong ch can c vao noi dung day hoc ( N ) ma con can c trc tiep vao muc tieu (M). ac biet nhng ieu kien chuyen oi muc tieu giao duc, chuyen oi cong nghe trong nen san xuat. Luc o viec la chon phng phap ( P ) se can c chu yeu vao muc tieu (M ) va thc trang. Nh vay, van e la lam sao xac nh ay u, chnh xac ngay t au muc ch yeu cau cho mot chng trnh mon hoc chuyen nganh. Co nhieu cach thc a ap dung nh : Phong van trc tiep ngi ang hanh nghe, tham khao y kien ngi ang hanh nghe, dung trac nghiem ( Test ) ve l thuyet hoac thc hanh e tm hieu nhng iem manh va iem yeu oi vi nhng oi hoi cua nghe cua nhng ngi hanh nghe. Phan tch nghe e tm ra nhng ky nang, ky xao va kien thc ma nghe oi hoi. Moi cach tren eu co nhng gii han rieng, nhng cach phan tch nghe e xac nh muc ch, yeu cau va nh lng noi dung chuyen mon la mot phng phap thng cho ket qua kha vng chac. Phan tch nghe tc la tm xem nhng yeu to nao a cau tao nen nghe o, e giup cho ngi phan tch ung tieu chuan va ay u, bang cach chia cat mot hoat ong cua nghe ra thanh khoi nghe, cong tac, ong tac va kien thc lien he. Muc ch cua phan tch nghe: a. Phan tch nghe la nen tang khoa hoc cho viec xay dng noi dung va chng trnh ao tao Bang phan tch nghe la c s xuat phat e xay dng cac tai lieu ao tao. No the hien khong ch nhng yeu cau hien tai ma ca yeu cau tng lai oi vi ngi cong nhan chuyen nghiep . Bang phan tch nghe cho biet nhng yeu cau nao se c at ra oi vi ngi cong nhan vao thi iem s dung ho cho san xuat, ho can co nhng ky nang nao o theo kp s phat trien lien tuc cua phng tien san xuat. ieu o cung co gia tr tng t oi vi nhng cong nhan chuyen nghiep cac nghe ngoai khu vc san xuat vat chat. Do o, bang phan tch nghe phai ac biet lam sang to cau truc ve noi dung cua cac nghe ao tao. b. Phan tch nghe la c s e soan tai lieu giao khoa dang phieu giang day v qua phan tch nghe, ta co the xac nh c tong so ong tac cua mot nghe va th t hoa chung e a vao giang day thong qua hnh thc phieu ong tac hoac phieu cong tac . c. Phan tch nghe la c s e la chon dung cu, thiet b, phng tien giang day . d. Phan tch nghe la c s e trnh bay mot bai day nghe . e. Phan tch nghe lam c s la chon ong tac thc hanh va nh thi lng . f. Phan tch nghe giup cac c quan ao tao cap nhat hoa chng trnh ao tao . Yeu cau phan tch nghe : am bao tnh tron ven ( phan tch t au en cuoi quy trnh ky thuat ). Phai ket hp chat che vi mo ta nghe. Phai bao am tnh khoa hoc va tnh thc tien. Phai bao am tnh va sc va o thanh thao trung bnh .

15

Cac nguon cung cap d lieu , tin tc cho viec phan tch nghe : e tien hanh phan tch mot nghe nao o nham cho ra cac n v nho nhat cua nghe la cac ong tac va cac bc thc hien, ong thi phai liet ke ay u cac phan kien thc lien he thc te la mot cong trnh kha phc tap . nhieu nc, e tien hanh viec phan tch nghe va uc ket thanh bang phan tch nghe khong phai ch co cac nha giao duc nghe nghiep ma con ca cac nha khoa hoc, cac can bo kinh te, cac nha cong nghe, ky s, cac giao vien va can bo day nghevv, hp tac lai e xay dng. Cho nen, mot nha giao duc nghe c giao nhiem vu phan tch mot nghe th phai bat au bang viec tm kiem d kien t cac nguon sau ay : Kien thc, kinh nghiem hieu biet cua chnh ngi phan tch v thong thng ch nhng ngi co nghe mi phan tch mot cach tot nhat ve nghe o. Quan sat nhng ngi ang lam viec trong nghe. Tham khao tai lieu, hoi y kien nhng ngi th lanh nghe co nhieu kinh nghiem, nghien cu tham khao nhng bang phan tch nghe khac. Nghien cu cac sach chuyen mon, mot nguon rat tot ve kien thc lien he ang tin cay. Nghien cu tap ch chuyen nghiep, mot nguon cho biet nhng bien chuyen, nhng cai tien nhng phat trien trong nghe. Nghien cu cac sach, so tay ch dan cua cac x nghiep che tao. 4. Cac phng phap phan tch nghe Trong giao duc ky thuat nghe nghiep Viet Nam a thay pho bien hai phng phap phan tch nghe : Phng phap phan tch nghe co ien va phng phap phan tch nghe Dacum . a. Phng phap phan tch nghe co ien c e xuat t nam 1868 bi Della Vos vi nhng ac iem noi bat la : Qua trnh phan tch s dung chu yeu la phng phap quan sat thc te hanh nghe cua ngi th. Thi gian phan tch nghe hoan chnh nghe keo dai t 1 en 2 nam . Ton kem nhieu tien bac, thi gian va cong sc nhieu ngi . Ch s dung phu hp vi nhng nghe rong, co nhieu cong tac phc tap . Qua trnh phan tch chu yeu dung phng phap hoi thao, uc ket y kien cua 8 en 12 th gioi nghe . Thi gian tap trung phan tch ch hai ngay . Nhanh va t ton kem hn so vi phng phap co ien . Phu hp vi nhng nghe nho, ao tao ngan han .

b. Phng phap phan tch nghe DACUM

16

II. QUI TRNH PHAN TCH NGHE 1. Phan tch nghe theo phng phap phan tch nghe co ien Cac thanh phan cua mot nghe c phan tch bao gom :

a. S o khoi cua nghe

e thay c moi lien he gia cac thanh phan cua mot nghe c phan tch, ngi ta dung s o phan tch. Hnh dung mot nghe nh mot to chc co he thong gom nhieu cap hoac nhieu thanh phan, nhieu bo phan Nghe

Khoi

Khoi

Khoi

Khoi

Cong tac

Cong tac

Cong tac

ong tac

ong tac

b. Chia nghe thanh khoi

Viec au tien trong phan tch nghe la chia nghe thanh nhng phan ln, nhng lnh vc hoac nhng loai cong viec, nhng phan nay c goi thanh khoi. Ve mat thc hanh, moi khoi co the la mot nghe hep. Co nghe co nhieu khoi nh nghe o to, nghe c kh nhng cung co nghe ch co mot khoi nh nghe sa cha oto, han ien vv. - Tam quan trong cua viec chia thanh khoi: No giup viec phan chia cac phng thc luyen tap de dang sap xep cong viec nhanh chong, ngi phan tch de tap trung chu y vao nhieu lnh vc. - e phan chia mot nghe thanh cac khoi, ngi ta da tren c s: Loai trang b may moc, thiet b dung cu. Loai nguyen vat lieu . Loai cau truc xay dng, loai sa cha hoac phuc vu .

17

Viec la chon cac c s phu thuoc vao loai nghe va y nh cua ngi phan tch nghe. ieu quan trong la cac khoi c phan chia nh the nao e tat ca cac kien thc lien he can thiet ieu nam trong khoi thch hp . c. Chia khoi thanh cong tac Mot cong viec la mot khoi hoat ong lien he hp ly vi nhau can phai thc hien e hoan thanh mot muc ch yeu cau cua nghe. Noi mot cach khac, mot cong tac la mot phan t tron ven cua nghe. - Khong co mot quy tac nhat nh quy mo ln hay nho cua cong tac . - Cac cong tac khong co cung mot tam quan trong oi vi viec thc hien cua nghe . - Co nhng cong tac thng xay ra nhng khong nhat thiet phai quan trong. Co nhng cong tac rat t xay ra nhng lai rat he trong vi nghe. So lan cong tac xay ra trong mot n v thi gian thch hp c goi la tan so xuat hien cua cong tac. Chi tiet nay la c s c dung e quy nh mc o sau rong cua e tai, thi gian tap luyen va trnh t cac bai day. d. Chia cong tac thanh ong tac ay la ket qua cuoi cung cua phan tch oi vi nhng nghe hoac nhng phan nghe gom mot so hoat ong bo phan, mot so ong tac hoac thao tac c ban c lap i lap lai va ket hp vi nhau nh the nao e hoan thanh cac cong viec bao gom trong nghe . ong tac la cach lam cua mot cong tac, la ket qua cuoi cung cua phan tch mot nghe. ong tac la n v e day nghe, no co mot noi dung ro ret trong qua trnh san xuat, mang tnh lien tuc ve thi gian va tng oi on nh ve khong gian. ong tac khong phai la mot vat cu the, khong lien quan en loai vat lieu, khong co kch thc, no xay ra thng xuyen trong khi hanh nghe . Cac ac iem cua ong tac : Mot ong tac c xac nh khi no hoi u 8 ac iem sau ay: 1. No thng xay ra trong nghe va co noi dung ong nhat, tng oi on nh trong khong gian va thi gian . 2. Noi dung co the giang day c e t hieu biet tng bo phan en lnh hoi c toan bo . 3. No la mot n v rieng biet, ro ret khi hoan tac, ngi cong nhan co cam giac co the dng ngh c trc khi bc qua chu ky khac hoac ong tac khac . 4. No co gia tr to ln khi ket hp vi cac ong tac khac hoac cac bc thc hien khac nhng t ban than no co gia tr rat nho . 5. Lng thi gian u ln e co mot noi dung thch hp cho viec trnh bay trong lp. 6. Khi ket hp vi cac ong tac khac hoac cac bc thc hien khac no tao ra hoac sa cha mot cai g o to ln ma khong co khoang trong hoac goi au nhau . 7. No lien he en ve, cat got, tao hnh hoac thao rap . 8. No co the tach ra thanh nhng bc thc hien . o phc tap cua ong tac:

18

Moi ong tac co o phc tap cua no. Nhan nh c o phc tap nay giup ngi day sap xep trnh t giang day cac ong tac mot cach hp ly. o phc tap cua ong tac c sap xep thanh 5 mc : Mc 5 : Phan ng theo dau hieu : Mc nay ch cac ong tac n gian xuat phat theo mot dau hieu hoac mot yeu cau nao o ma ngi ta nhan thay ngay c ket qua . Mc 4 : ong tac thc hien theo quy trnh : Mc nay ch cac ong tac trong mot quy trnh cong tac ma ngi ta thng thc hien ma khong can t duy, nhng hoat ong phai theo trnh t nhat nh. Mc 3 : Phan tch n gian : Mc nay ch cac ong tac oi hoi t duy e phan loai, phan biet cai nay khac cai khac, nhng mc phan biet con mc t phc tap. Mc 2 : Phan biet phc tap : Mc nay ch cac ong tac oi hoi phai suy ngh nhieu e phan biet hoac oi hoi mot s phan biet tinh vi hn gom nhieu loai phan phan biet . Mc 1 : Chuan oan hoac giai quyet van e: Mc nay oi hoi s tm toi, s phan tch, s nhan xet va sa cha cac sai hong . Lap bang ke ong tac: Sau khi cac cong viec cua nghe a c xac nh, moi cong viec c phan tch e tm ra nhng ong tac va nhng bc thc hien. Ket qua cua s phan tch nay c liet ke vao mot bieu mau. Nhng khong nen go ep nghe vao bieu mau, lam nh vay nghe co the b bop meo . e. Chia ong tac thanh bc Thng thng phan tch en ong tac la u cho phan tch nghe. ong tac la cac n v giang day thc hanh va thong qua ren luyen ngi hoc hnh thanh ky xao cho mnh. Ngi hoc s dung ky xao va hieu biet e hoan thanh cac cong viec va giai quyet cac van e ma ngi thay giao e ra. Nhng oi vi cac ong tac phc tap va kho, ngi day can phai phan tch thanh bc e viec tiep thu c de dang . Bc: La nhng phan nho cua ong tac gom cac hoat ong bo phan can thiet e thc hien ong tac. Ngoai nhng hoat ong bo phan o no con gom nhng van e nh : biet luc nao lam ong tac, la chon dung cu va nguyen vat lieu thch hp, tm ung ni can lam, thc hien cac bien phap an toan lien quan en ong tac, kiem th. Mot so bc thng bao gom trong viec thc hien ong tac nhng khong bieu lo ra e trong thay ro nh : Xac nh trnh t cac bc phai theo e thc hien ong tac cho ung cach; Mo ta cach van chuyen cua oi tng; Mo ta nguyen ly van chuyen cua oi tng; Nhan biet nhng nguy hiem lien quan en cong tac; Nhan biet s khac biet gia ong tac lam ung va ong tac lam sai. Phan tch ong tac khac vi phan tch cong viec cho ngoai cau hoi : lam cai g ? con lam nh the nao. e xac nh c cac tin tc cua viec phan tch ong tac, ngi phan tch tra li nhng cau hoi sau: - Ngi thc hien phai co nhng c ong, nhng sinh hoat g moi bc cua ong tac ?

19

Ngi o nhan c nhng tin tc g qua 5 giac quan cua moi giai oan ong tac? - Ngi o s dung cac tin tc o nh the nao e ieu chnh hoac ieu khien nhng c ong c bap can thiet cho viec thc hien ong tac mot cach kheo leo ? Trng hp oi hoi phan tch ong tac: Nhng ong tac phc tap gom nhieu bc; Nhng ong tac phc tap kho can co mot s phoi hp chnh xac gia tay, ngon tay va mat vv; Nhng ong tac oi hoi nhng c ong, the ng hoac cac nhp o khong thng xay ra trong i song hang ngay; nhng ong tac oi hoi phai dung cac giac quan mot cach bat thng; nhng ong tac oi hoi nhieu tin tc, dien bien va lam quyet nh co the lt qua trong khi phan tch cong viec . Phan tch e xac nh kien thc lien he Kien thc lien he la nhng tin tc ma ngi hanh nghe can biet e phan oan cong viec lam va do ngi thay giao trong nghe day. Khong nen nham lan kien thc lien vi cac mon lien he la nhng mon hoc lien he ho tr cho mon hoc chuyen nghiep va do thay giao ngoai nghe day. Cung khong nen nham lan kien thc lien he vi kien thc ho tr i lien vi moi bc trong cong viec hay cua ong tac va c day cung mot lt vi bc o hoac ong tac o. Nhng kien thc ho tr cho biet Tai sao va the nao va nhng bien phap an toan vv. Trong khi thc hien cac bc cua ong tac hoac cong viec. Nhng e tai kien thc lien he cung la nhng n v giang day nh nhng ong tac cua cong viec, co thc the cua no va th t tam quan trong cua no. S can thiet phai hieu ro kien thc lien he la g ? La e lam cho de dang va n gian viec phan tch nghe va lam ro, hp ly phan noi dung nao th do thay giao trong nghe giang day va nhng phan nao do thay giao ngoai nghe phu trach. Co ba kien thc lien he: kien thc ky thuat, kien thc tong quat va kien thc hng nghiep. Tat ca ieu c giang day theo e tai rieng biet . Kien thc ky thuat: la kien thc ngi hanh nghe phai biet e phan oan khi thc hien cong viec cua mnh. Co nhng chi tiet trong kien thc lien he co the van dung trc tiep, cung co nhng chi tiet ch c van dung gian tiep. Kien thc tong quat: la loai kien thc biet th tot, nhng khong can thiet cho s thc hien cong viec. loai kien thc (KT) nay cho ngi cong nhan cai nhn rong hn ve nghe cua mnh. No thng lien quan en viec che tao may moc nguyen vat lieu, en phng phap to chc, quan ly cong nghiep en cac lnh vc kinh te, xa hoi hoac khoa hoc t nhien. Khi thi gian b han che, loai KT nay thng c lt bo khoi noi dung mon hoc . Kien thc hng nghiep: la loai kien thc giup la chon hoc tap, boi dng, thang tien hoac chuyen nghe. Co ngi ngh, ngi hoc a la nghe roi con can g phai biet loai kien thc nay. Mac du a chon nghe roi nhng ngi hoc cung can biet ro nghe cua ho hn, s lien he cua nganh ang hoc vi cac nghe khac, con ng tien cua nghe e ho co tac phong va thai o ung an vi nghe . e xac nh kien thc lien he, ngi phan tch t hoi nhng cau hoi sau : -

20

Ngi hanh nghe can biet nhng g ve dung cu, may moc trang b cua nghe ngoai cach s dung no? Nhng tnh toan g ve toan hoc ngi nay phai lam c ? Ngi nay phai biet g ve hoa hoc, sinh vat hoc, ve sinh an toan ? Ngi nay phai biet g ve nguyen ly c nhiet, c ien, ot chay, anh sang va am thanh ? Ngi nay phai biet g ve nguyen vat lieu cua nghe go, sn, si, cao su ? Nhng hieu biet g ve ky thuat, ve my thuat ve che tac, thiet ke can thiet cho s thanh cong cua nghe . Sau khi tat ca cac kien thc lien he a c liet ke, chung ta nen nghien cu noi dung cac mon hoc lien he e lt bo nhng chi tiet trung lap a c day cac mon hoc nay . Rap va sap xep cac ket qua phan tch Sau ay la mot cach c e ngh giup cho viec s dung tham khao tai lieu c de dang, khi phan tch ket qua c liet ke tren cac phieu ri, cac phieu nay c ong hoac xep thanh tap. Dung cac mau sac khac nhau cho moi phan neu co the c : Phieu trang : s lc mo ta nghe, liet ke cac khoi cua nghe . Phieu xanh : liet ke nhng cong viec, liet ke nhng kien thc lien he . Phieu vang : liet ke nhng ong tac, nhng bc phai thc hien cua moi cong viec trong phieu xanh, liet ke cac bc cua cac ong tac can c phan tch . Nh vay, tuy theo cac quan iem day nghe theo loi truyen thong hay day nghe theo quan iem hien ai ma ta co the tien hanh qua trnh phan tch nghe theo hai hng khac nhau la: phan tch nghe theo phng phap truyen thong, phan tch nghe theo phng phap Dacum . 2. Phan tch nghe theo phng phap Dacum Chung ta tren bc ng oi mi nen kinh te t c che tap trung quan lieu bao cap sang nen kinh te nhieu thanh phan vi c che th trng co nh hng XHCN. e thch ng vi s oi mi cua nen kinh te trong giai oan mi, cong tac ao tao nghe can c mem hoa, a dang hoa nham phu hp vi nhu cau cua th trng lao ong va kha nang tai chnh cua ngi hoc. Mac khac trong thi ai hien nay, khoa hoc ky thuat phat trien nh vu bao, ang hang ngay hang gi lam thay oi bo mat cua san xuat, c cau nghe nghiep luon bien ong, nhieu nghe mi xuat hien, nhieu nghe cu mat i, cac nghe con lai cung thng xuyen phat trien. Khai niem hoc mot nghe hoan chnh e phuc vu suot i a tr nen loi thi, hoc suot i a tr nen la mot nhu cau cua moi ngi va do s phat trien cua xa hoi can g hoc nay va khong ngng nang cao trnh o e ap ng nhu cau luon luon bien oi cua th trng lao ong a tr thanh mot nhu cau tat yeu. Bi vay, qua trnh ao tao nghe

21

theo nien che vi mot ke hoach ao tao cng nhac a tr nen kem linh hoat va kem hieu qua . ac biet trong ieu kien nc ta hien nay, viec pho bien nghe rong rai cho thanh thieu nien va nhan dan lao ong vi nhng noi dung ao tao nghe toi thieu e giup ho t tm kiem viec lam e nang cao nang suat lao ong la mot nhu cau bc bach cua xa hoi. Ngh quyet hoi ngh lan th IV Ban chap hanh Trung ng ang khoa VII a khang nh chu trng M rong giao duc nghe nghiep, tng bc hnh thanh nen giao duc ky thuat trong xa hoi, vi chu trng hoan thien muc tieu ao tao cua nghe pho thong, a day nghe vao trng pho thong mot mat e hoan thien nhan cach cho the he tre tng lai, mot mat co the vao i lao ong nghe nghiep khi cha co ieu kien hoc tiep. Vi nhng ly do neu tren, viec nghien cu va ng dung phng thc ao tao va boi dng nghe ngan han theo Module ky nang hanh nghe (MKH) a tr thanh cap thiet hien nay. e viec ao tao ap ng c nhu cau ve ky nang cua moi nghe, trc khi xay dng noi dung ao tao can phan tch nghe o bang cach xac nh nhiem vu cua nghe, danh muc cac cong viec thuoc nghe o, cac bc cua tng cong viec va ieu kien e thc hien cac cong viec o. Mi ay lai xuat hien phng phap Dacum qua mot so cuoc hoi thao phan tch nghe do s giao duc va ao tao thanh pho Ho Ch Minh thc hien di s tai tr cua to chc Swisscontact. ay la lan au tien Viet Nam tien hanh phan tch nghe theo phng phap Dacum . a. Nguyen ly Dacum Phng phap Dacum van dung cac nguyen ly sau : chuyen gia nghe la ngi co the mo ta ung nhat ve nghe nghiep cua mnh. Viec mo ta nghe nay thong qua cac cong viec cu the ma ngi th lam hang ngay. i kem vi cong viec la kien thc va dung cu co lien quan cung thai o oi vi cong viec. Mot nghe c chia ra nhieu phan viec ( hay con goi la nhiem vu ) moi phan viec gom mot so cong viec nhat nh. Mot cong viec co noi dung va tien hanh trong mot thi gian vi iem khi au va iem ket thuc, thng bao gom mot so bc thc hien khac nhau. Moi bc (thao tac ) s dung mot loai ky nang vi cong cu lao ong rieng. Mot cong viec ch co mot loai ky nang hoac gom vai loai ky nang tuy theo noi dung cua cong viec. Bang phan tch nghe theo phng phap Dacum Nghe

Phan viec

Phan viec

Phan viec

Cong viec

22 Cong viec

Cong viec

Cac phan viec cua mot nghe co mot so ong tac giong nhau (goi la cong viec chung) va mot so cong viec khac nhau cho tng phan viec (goi la cong viec rieng cho tng phan viec o). Trong phan tch nghe, cac cong viec c goi la Module nghe. Thong thng moi nghe co t 8 en 12 nhiem vu. e hoan thanh moi nhiem vu, ngi th phai tien hanh mot so cong viec. Moi nghe co 50 en 200 cong viec. Ket qua phan tch nghe theo phng phap Dacum liet ke tat ca cac nhiem vu va cong viec lien he thanh mot s o khoi dang ma tran, goi la bieu o Dacum. Bieu o Dacum lam c s e xay dng chng trnh ao tao nghe va bien soan tai lieu giang day cho cong tac day nghe theo phng phap MES. Trc ay viec xay dng chng trnh ao tao nghe theo phng phap chuyen gia, tc la thong qua ca nhan hay nhom ngi co tay nghe ma xay dng chng trnh, hoac tham khao chng trnh ao tao cua nc ngoai roi gia giam oi chut. Do o, chng trnh ao tao kha nhieu chu quan. Cac trung tam day nghe cha thong nhat chng trnh ao tao. Tom tat phng phap phan tch nghe DACUM Lch s DACUM: - Tren the gii : 1969: Ap dung tai ai hoc Holan Canada cho tat ca cac chng trnh : 1976: Hoi ngh DACUM au tien do vien nghien cu giao duc ao tao quoc gia (NCRVE) thc hien tai ai hoc tieu bang Ohio (Hoa Ky). 1984: Khoa huan luyen DACUM au tien chnh thc to chc tai NCRVE. 1985: Phat hanh cam nang DACUM. Gii thieu phng phap DACUM a c nha nc va cac to chc t nhan ap dung tren toan the gii. - Tai Viet Nam : Bay thong hoat vien a c ao tao tai Titi Nepal. 12 hoi thao DACUM a c thc hien . ong gop hu ch cua cac chuyen gia nghe. - Tien trnh phan tch : Xac nh nghe muon phan tch . Chon la t 10 en 12 chuyen gia nghe. Tap hp trong hai ngay . C mot thong hoat vien e hng dan ho (bang ky thuat kch nao ). Theo sat cac hng dan a c trien khai tren toan the gii . - San pham sau phan tch : Ten nghe. Cac nhiem vu cua nghe (10-15). Cac cong viec (100-200). Dung cu va trang thiet b. Kien thc co lien quan. Cac noi dung khac neu can. - Bieu o DACUM dung lam c s e : Xay dng mot chng trnh ao tao nghe.

23

 Hng dan va tuyen chon hoc vien. anh gia nhu cau ao tao. Kiem tra va anh gia cong tac thc hanh cua cong nhan . Trien khai trac nghiem nang lc. Mo ta nghe vv b. Thanh lap tieu ban phan tch nghe Gom mot nhom t 8-12 ngi, la cong nhan lanh nghe, ang trc tiep hanh nghe, c la chon can than t thc te san xuat goi la tieu ban DACUM nhng ngi nay c mi e tham d mot hoi thao phan tch nghe theo phng phap DACUM. Tieu ban DACUM co the c la chon trong qua trnh tien hanh khao sat thc trang nghe cac n v san xuat qua cac thong tin : Phong van trc tiep ngi cong nhan ang trc tiep hanh nghe e anh gia s lanh nghe va kha nang tham d cua ho. Qua s gii thieu cua nhng ngi lam cong tac quan ly nh ban giam oc, quan oc phan xng, to trng vv Qua s gii thieu cua cac giao vien day nghe. Mac du giao vien day nghe khong phai la oi tng c mi cua tieu ban DACUM, nhng bat c nghe nao giao vien day nghe luon luon co mot moi lien he vi nhng ngi ang san xuat trc tiep nghe mnh ang day e t cap nhat kien thc. Thanh vien cua tieu ban DACUM la nhng cong nhan trc tiep hanh nghe vi cac tieu chuan sau : o Co tay nghe phai nhieu nam kinh nghem trong lnh vc nghe ang phan tch. Mot so nghe a lau i nh sa cha o to, xe gan may, sa cha ien tvv, hanh nghe t 20-25 nam tr len c xem la co kinh nghiem, co nghe mi phat trien nh sa cha phan cng may vi tnh, hanh nghe t 5 nam tr len mi c xem la lanh nghe. Nen anh gia thong tin nay khi tien hanh khao sat hoac phong van trc tiep. o ang lam viec trong nghe nh mot nghe nghiep chnh e nuoi song ban than. oi vi mot so ngi hanh nghe nh mot nghe tay trai, hoac ch lam viec ngoai gi ben canh mot nghe nghiep chnh khac, thng co kinh nghiem. Co tinh than hp tac va kha nang giao tiep tot e co the lam cung lam viec trong nhom tieu ban DACUM. Thanh vien cua tieu ban DACUM eu la nhng cong nhan lanh nghe thng xay ra tranh cai v chuen mon, do o tieu ban DACUM phai gom nhng ngi biet chia se thong tin va lam viec tren tinh than tap the cao, co the danh thi gian e tham d mot hoi thao lien tuc trong suot hai ngay. oi vi mot so nghe phat trien manh di dang doanh nghiep va va nho nh nghe sa cha xe gan may, ngi th chnh thng la chu doanh nghiep, kiem luon viec quan ly th viec tham d lien tuc trong hai ngay rat kho khan. Khong nen mi nhng ngi nh sau la thanh vien cua tieu ban DACUM:

24

Giao vien day nghe, mac du ho co tham gia san xuat nh la mot nghe phu. Bi v ngi giao vien thng ch phat bieu nhng van e mnh a day hoac trc ay, ma khong tap trung vao nhng cong viec thc s lam. Nhng ngi ch thuan tuy lam cong viec quan ly trong nghe nh quan oc, giam oc, thu khovv. Mac du co lien quan en nghe nhng ho thng ch biet ma t khi lam thc s hoac a lau khong trc tiep tham gia san xuat. c. To chc hoi thao phan tch nghe Mot ieu phoi vien (Coordinator) hoach nh cac cong viec phai chuan b cho mot hoi thao phan tch nghe theo DACUM bao gom : Khao sat thc trang nghe . La chon va mi cac thanh vien cho tieu ban DACUM. To chc tat ca cac nhu cau can thiet cho mot hoi thao phan tch nghe theo DACUM. Thong hoat vien c huan luyen e: nh hng muc tieu cua hoi thao cho tieu ban DACUM . Khuyen khch cac thanh vien cua tieu ban DACUM phat bieu toi a ve nghe ang lam cua mnh di dang ten cac nhiem vu chnh va cong viec. La chon cac phat bieu chnh xac ve cong viec ang thc s lam trong nghe ung theo nh ngha mot cong viec va ghi nhan lai . Han che cac tranh cai qua sau ve chuyen mon gia cac thanh vien cua tieu ban DACUM. Ket qua cua mot hoi thao DACUM la mot bieu o phan tch nghe trong o bao gom tat ca nhng nhiem vu va cong viec ma mot ngi th thc s lam khi hanh nghe.

25

BAI 3 XAY DNG VA CAI TIEN CHNG TRNH AO TAO NGHE

A. MUC TIEU Sau bai hoc nay ngi hoc co kha nang: Giai thch c c s, y ngha viec xay dng va phat trien chng trnh ao tao nghe. Biet chon la va cai tien c cac chng trnh ao tao thuoc nganh nghe theo yeu cau thc tien san xuat. Hnh thanh y thc tch cc thc hien va cap nhat chng trnh mon hoc, cai tien chng trnh ao tao nghe ung khoa hoc s pham. B. NOI DUNG I. AI CNG 1. Mot so khai niem Giao duc nghe nghiep a xuat hien t 4000 nam tnh en nay. Loai hnh khi thuy cua giao duc nghe nghiep c tm thay la hoc viec (Apprenticeship) nhng chng trnh to chc hoc viec a c tm thay Ai Cap vao khoang 2000 nam trc Cong Nguyen. Luc o trng hoc nghe c to chc lam hai giai oan: Th nhat la hoc oc va viet co ng, th hai la hoc viec da vao s dien ta kinh nghiem cua ngi day. Lch s khoa hoc giao duc nghe goi loai hnh hoc viec nguyen thuy la bat chc co y thc (Conscious imitation) va no ton tai chu yeu, t thay oi trong nhan loai cho en the ky XIX. a. Chng trnh ao tao la g ? Chng trnh ao tao la: he thong nhng kien thc va kinh nghiem ve tinh than, vat chat va lao ong c ban nhat xay dng cho nha trng, nham muc ch giao duc the he tre tr thanh nhng thanh vien tch cc e duy tr va phat trien xa hoi. Chung ta cung co mot nh ngha khac cua mot chuyen gia ve phat trien chng trnh ao tao cua My 1993 : Chng trnh ao tao la toan bo cac hoc tap va kinh nghiem ma hoc sinh co c di s hng dan va ao tao cua trng hoc . Trong nha trng chuyen nghiep chng trnh ao tao c phan cho tng nganh. o la mot chng trnh bao gom tat ca cac mon hoc thuoc nganh ao tao do nha trng thiet lap va cap bo chuan y. Chng trnh ao tao gom ba phan chnh: Muc tieu ao tao. Noi dung ao tao Phng phap ao tao . b. Chng trnh mon hoc: Chng trnh mon hoc la mot bo phan cua chng trnh ao tao, no cha ng tat ca nhng lng kien thc chuyen mon cua mon hoc va nhng ch dan thc hien.

26

Chng trnh mon hoc do tap the giao vien soan ra thong nhat va thong qua nha trng kiem duyet. III. CAU TRUC CHNG TRNH AO TAO Cau truc chng trnh ao tao theo truyen thong bao gom nhieu mon hoc c sap xep theo cau truc ke hoach ao tao. Xu hng cai tien cua the gii va khu vc Asean trong vai thap nien tr lai ay, thiet ke chng trnh theo cau truc Module. nc ta a so cac chng trnh giao duc ky thuat nghe nghiep van cau tao chng trnh ao tao theo mon hoc. Ch co mot so trng va trung tam a chuyen oi soan thao va giang day theo cau truc chng trnh ao tao Module . 1. Cau truc chng trnh theo mon hoc Chng trnh mon hoc la mot van ban phap qui do cap tren (bo, vu, thuoc bo, hoac hieu trng c uy quyen) ban hanh. Trong o qui nh ro muc ch yeu cau mon hoc, noi dung day mon hoc va cach thc ch dan thc hien. ay la loai ke hoach oi hoi moi giao vien phai nam that vng va thc hien nghiem tuc. Muon thay oi noi dung th phai c s chap thuan trc. ay la loai ke hoach can co s tham gia tch cc cua giao vien t giai oan nghien cu e xay dng qua cac giai oan trien khai thc hien va cai tien. Trong thi ai bung no kien thc khoa hoc ky thuat hien nay, viec xay dng noi dung mot mon hoc cu the nao o can co s can nhac ky lng v kien thc moi ngay moi tang trong khi o thi gian ao tao lai co han . Chng trnh mon hoc bao gom : a. Gii thieu mon hoc: nham gi v tr vai tro mon hoc trong thc tien san xuat va xu hng phat trien. Mon hoc thuoc nhom kien thc nao, (khoa hoc c ban, c s hay chuyen nganh), no c day trc va sau nhng phan nao trong chng trnh ao tao . b. Muc ch yeu cau mon hoc: ch ro mau nhan cach thanh at hoc vien sau khi hap thu mon hoc, bao gom ba mat: kien thc ; ky nang, ky xao ; tac phong cong nghiep . c. Noi dung mon hoc: c trnh bay dang tong quat va chi tiet nh sau: I. Gii thieu chng trnh a. V tr mon hoc . b. Muc tieu mon hoc. II. Phan phoi chng trnh: trong phan nay trnh bay tong quat gom cac phan cac chng, so tiet ly thuyet,bai tap,kiem tra. III. Noi dung chi tiet chng trnh: trong phan nay trnh bay e cng chi tiet cua tng chng, vi muc ln, muc nho, tieu muc. IV. Hng dan s dung chng trnh: trong phan nay gii thieu ac iem chung cac phan, lu y nhng yeu to ac biet can lu y trong qua trnh giang day. 2 . Qua trnh xay dng chng trnh mon hoc: gom 3 giai oan a. Giai oan chuan b Cac cong viec trong giai oan nay c sap xep thanh 7 bc theo s o sau:

27

4 -XAC NH OI TNG

1 - MO TA NGHE

2- PHAN TCH NGHE 5-XAC NH IEU KIEN CAN

3-AN NH MYC

6-TIEN TRAC NGHIEM

7-TRAC NGHIEM TIEU CHUAN

S o giai oan chuan b (A) Khoi mo ta oi tng hoc nghe. (B) Mo ta ve mon hoc se c day. Cong viec cua moi bc bao gom: - Bc 1: Mo ta nghe nham gii thieu ac iem chi tiet cua nghe nay vi cac nghe khac tng t. Cong viec mo ta phai lam sao cho oi tng muon hoc nghe co the hnh dung ro net nhng yeu cau thiet yeu ma nghe oi hoi ngi hoc phai lam c. Qua mo ta nghe, ngi muon hoc nghe nhan thc c nhng yeu cau c ban e oi chieu lai kha nang s thch cua ban than, t o quyet nh co theo hoc nghe nay hay khong? - Bc 2: Phan tch nghe nham i sau vao noi dung hoat ong cua nghe, lam ro ban chat ky thuat cua nghe, ngha la phan tch hoat ong thc tien cua nghe e a ra cho c : Tong so ong tac va cong tac c ban cua nghe, tong so kien thc lien he e hanh nghe tot. Viec phan tch nghe se giup ngi giao vien xac nh muc ch yeu cau mon hoc chnh xac va chon la noi dung cho phu hp trnh o va sat thc tien hn - Bc 3: An nh muc ch yeu cau cua mon hoc. Muc ch yeu cau mon hoc khi xem xet xac lap se c da tren c s chu yeu: Muc tieu ao tao cua nha trng, ket qua phan tch nghe, thi gian ao tao va ac iem trnh o oi tng. Ve mat cau truc - muc tieu mon hoc cung co cau truc tong the tng t cau truc muc tieu bai giang, ngha la no c xac lap tren ba mat chnh : Th nhat: Ve mat nhan thc (K1), ngi hoc se at c trnh o kien thc nao sau khi hoan tat mon hoc nhng loai g va mc o nao? Th hai: Ve mat ky nang thc hanh, ngi hoc se lam c cong tac (task) nao cua nghe, at trnh o bac nghe en au? ac biet oi vi cac mon hoc ve ly thuyet nghe va thc hanh nghe viec xac lap ro muc tieu ngay t au la rat quan trong, no se giup giao vien huan luyen tap trung va chnh xac, tranh

28

b.

c tnh trang day lang man, thieu sot va lech hng, nh vay hoc sinh tng bc hnh thanh c cac ky nang cua nghe vi mot hng thu, tch cc hoat ong thc hanh ma khong b lac long hoac qua tai. Th ba: Ve mat t tng thoi quen hanh vi, ngi hoc can hnh thanh phat trien t tng, tnh cam, hanh ong the nao sau khi tiep thu mon hoc. Tuy van con ton tai s khac biet gia muc ch yeu cau chung (General purpose) con muc ch yeu cau bai giang thuoc loai muc ch yeu cau cu the (Specific purpose) Bc 4: Xac nh oi tng la mo ta nhng yeu cau chung nhat va ngi hoc phai at c e co the theo hoc mon hoc, cac ieu kien chung nay bao gom trnh o van hoa chuyen mon, la tuoi, gii tnh. he ao tao thuoc dien chnh quy hay tai chc? vv. Bc 5: Xac nh ieu kien can. ay la nhng yeu cau cu the, thiet yeu phai at th mi theo hoc c nghe nghiep ve ca nang lc lan pham chat ao c. V du: oi vi ai Hoc An Ninh, muon theo hoc nhat thiet hoc vien phai co pham chat chnh tr va ao c cao. oi vi nghe lai xe bat buoc tieu chuan th giac la 10/10 th m co the vao hoc nghe c. Bc 6: Tien trac nghiem chnh la nhng noi dung kiem tra au vao cua nghe (thi tuyen sinh), ky thi va noi dung thi co the thc hien di nhieu dang: thi trac nghiem, phong van hoac thi viet. Thong thng gia nhng ieu kien can trc va nang lc thc te cua ngi hoc co s chenh lech nhat nh, cho nen viec tuyen chon phai het sc chnh xac va chat che. Bc 7: Hau trac nghiem chnh la tieu chuan tot nghiep (thi au ra), o co the la ky thi tot nghiep hoac o an. No nham kiem tra chnh xac nhng nang lc ly thuyet va thc hanh xem co ung vi muc tieu an nh khong, neu khong at c th khong the coi la hoan tat khoa hoc. Tom lai, giai oan chuan b i vao xay dng chng trnh mon hoc bao gom cac hoat ong cua ngi bien soan nham i sau phan tch cac yeu cau chi tiet ve nghe ma mon hoc gop phan ao tao (khoi B gom cac bc 1+2+3+7 ) va ve oi tng se hoc nghe (khoi A gom cac bc 4+5+6). Lam tot 7 bc trong giai oan nay se giup ngi soan chng trnh yen tam, khong s lech hng xa ri thc tien khi i vao bien soan chi tiet ve noi dung mon hoc. Giai oan trien khai S o sau ay minh Hoa cac cong viec tien hanh theo th t e xay dng c noi dung va phng phap cho mon hoc gom 6 bc : Bc 1: Phat thao e cng chng trnh mon hoc, can c vao muc ch yeu cau a an nh cung vi tieu chuan tuyen sinh va ieu kien tot nghiep ngi soan chng trnh mon hoc se s bo viet ra e cng mon hoc bao gom cac kien thc chuyen mon can thiet ong thi phan chia chung ra thanh cac n v giang day (cac bai hoc ) va cac e muc u e a vao giang day. S o giai oan trien khai CTMH

29

1. Xay dng e cng chng trnh

2. Xep th t cac n v giang day 3. Chon noi dung

4.Chon phng phap giang day

5. Lap ke hoach giang day 6. Day thc nghiem Bc 2 : Xep th t cac n v giang day. Cac n v giang day(bai hoc) sau khi c phac thao can c xep theo mot trnh t logic ve mat nhan thc cho phu hp oi tng. Co nhieu cach sap xep th t cac n v giang day mon hoc: can c vao logic khoa hoc cua mon hoc; can c vao logic s pham (cac nguyen tac day hoc ket hp ac iem la tuoi v.v...); can c vao yeu cau cu the cua oi tng. Bc 3 : Chon noi dung thong thng khi phac thao e cng cua chng trnh mon hoc ngi giao vien ch mi cam tnh phan chia so n v giang day cua mon hoc cung vi mot khoi lng noi dung rat om om. Khoi lng kien thc phong phu nay khong phai luc nao cung co the a het vao giang day va ngi ta co nhieu cach ( ke ca cam tnh ) e chon loc lai trong cac so noi dung a liet ke roi a vao chng trnh. Khi chon loc noi dung can can c vao muc tieu ao tao cua nha trng, muc ch on tap, ac iem oi tng va yeu cau cua thc tien xa hoi. Du chon la noi dung theo can c nao, van phai am bao 3 yeu cau c ban khi bien soan mot mon hoc: c ban; hien ai va thc tien (dan toc). Neu khong am bao c 3 yeu cau thiet yeu tren se gay anh hng en hieu qua ao tao, co the lam cho hoc sinh tiep thu tri thc lech lac hoac b ng ngang khong thch ng vi thc te xa hoi khi ra i lam viec. Bc 4 : Chon la phng phap giang day can c vao noi dung va muc tieu mon hoc a c xac nh, ngi lap chng trnh co the chon phng phap giang day tong quat cho toan mon hoc hoac rieng cho tng n v giang day. Trong phng phap co the ket hp ca tham quan va cac phng tien i kem.

30

Bc 5: Lap ke hoach giang day va soan giao an, bao gom viec len ke hoach giang day toan mon hoc, so gi giang ly thuyet, so gi day thc hanh, th nghiem, tham quan va ca ke hoach kiem tra nh ky. Sau o can c vao ke hoach giang day e lap lch trnh va soan ra giao an . Bc 6 : Day thc nghiem thong thng khi mi xay dng chng trnh mon hoc, ngi ta eu tien hanh th nghiem t 1 en 3 vong day trong nhng ieu kien thc te oi tng rieng biet nhau. Sau moi vong day nh the, ngi soan chng trnh se t ieu chnh bo sung, ong thi lang nghe y kien ong gop cua ong nghiep va cua bo mon (ke ca phan hoi t pha hoc sinh).

c. Giai oan cai tien Sau giai oan quan trong la chon la va th nghiem noi dung mon hoc, e i en hoan tat chng trnh mon hoc, ngi soan can tien hanh cac bc sau: Bc 1: Kiem tra anh gia ket qua hoc tap cua hoc sinh sau thi gian day thc nghiem chng trnh a s khao, ngi lap chng trnh se cho hoc sinh lam bai kiem tra e anh gia ket qua giang day mon hoc. Ket qua at c se c em ra so sanh oi chieu vi muc tieu ban au a e ra khi lap chng trnh. Tat nhien se co s sai lech xay ra khi oi chieu. Ket qua moi lan th nghiem chng trnh co the thap hn hoac lech lac so vi muc tieu ban au xay dng. Can c vao ket qua so sanh, ngi lap chng trnh se xem xet bo sung e tien ti hoan chnh chng trnh . Bc 2 : So sanh muc tieu e ra vi yeu cau cua thc tien xa hoi. Khi thc tien nen san xuat ky thuat luon luon van ong phat trien, neu muc tieu ao tao cua trng hoc khong cap nhat kp thi se gay ra s khong thch hp cho ngi c ao tao khi ra i. Cho nen khi xay dng chng trnh mon hoc th nghiem va hoan chnh can phai oi chieu muc tieu cuoi cung vi yeu cau thc te cua xa hoi. Qua o co s ieu chnh bo sung cho phu hp gia ket qua giang day trong trng ky thuat vi nhu cau s dung cua nen san xuat xa hoi. Bc 3: Tong ket hoan thien noi dung chng trnh va phng phap giang day.

Tren c s ket qua ieu chnh bc 1 va 2, ngi lap chng trnh se quyet nh nhng phan phai bo sung, cai tien e hoan chnh chng trnh mon hoc. 3. Cau truc chng trnh ao tao theo Module a. ac iem cua ao tao nghe theo Module u iem Nhanh chong va kp thi bo sung c nhng kien thc va ky nang nghe phu hp vi s bien oi nhanh chong cua tien bo khoa hoc ky thuat va cong nghe, co ieu kien e ao tao bam sat c yeu cau cua san xuat. V ay la he thong m, co the bo sung hoac thay oi nguyen n hoc tap mot cach de dang.

31

Muc tieu ao tao va cau truc noi dung a dang, thi gian ao tao ngan phu hp vi nhu cau ngi hoc cung nh ngi s dung lao ong . ao tao ban au va nang cao trnh o la mot quy trnh c thc hien ke tuc va thng xuyen e tao ieu kien cho ngi lao ong co the nhanh chong i vao nghe nghiep vu va co the nang cao trnh o nghe nghiep ti nh cao khi co ieu kien . Noi dung ao tao c tch hp gia ly thuyet va thc hanh nghe, thc hien tot nguyen ly hoc i oi vi hanhe nang cao chat lng va he qua ao tao . Nang cao tnh mem deo, linh hoat cua qua trnh ao tao, tao ieu kien lien thong gia mot nghe, ac biet oi vi nhng nghe cung mot lnh vc ky thuat nh viec s dung chung mot so module n v. Hieu qua kinh te ao tao cao, v hau het cac kien thc va ky nang ieu co the s dung ngay e hanh nghe sau khi hoc xong moi MKH ( can g hoc nay ). Hoc sinh co the t hoc, t anh gia nh co cac hng dan, cac bai tap kiem tra, trac nghiem sau khi hoc xong moi n nguyen, moi module. Tao ieu kien thuan li cho giao vien, trong qua trnh hng dan giang day nh nhng quy nh va hng dan cu the . Co ieu kien thc hien ca nhan hoa cao trong ao tao nh viec anh gia kha nang, trnh o cua tng hoc vien trc khi hoc va viec hng dan la chon cac module thch hp e at yeu cau hoc tap cua ho cung nh muc tieu ao tao cua nha trng. Nhc iem Thieu tnh he thong chat che cua tng bo mon khoa hoc, ky thuat. Cau truc noi dung ao tao hoan chnh cho toan khoa cua mot nghe kem phan logic. Viec trang b nhng kien thc ky thuat c ban cho mot nghe rong e tao kha nang phat trien lau dai cung nh tao tnh thch ng cao cua hoc sinh vi s bien oi cua khoa hoc va cong nghe b han che bi thi gian ao tao va cau truc logic cua qua trnh ao tao. Mac khac, nhng kien thc nay thng c coi la cha can thiet oi vi ao tao ngan han . ao tao MKH co the kem hieu qua oi vi nhng MKH ma phan thc hanh chiem qua t, hoac khi cac chuan anh gia khong c quy nh ro rang. ao tao theo MKH ton kem hn phng phap hien hanh v bien soan tai lieu giang day phc tap, phng tien, thiet b giang day can hoan chnh theo quy nh. Giao vien can co trnh o cao va phai c boi dng phng phap giang day theo MKH.

32

Bi vay ao tao nghe theo MKH se rat thuan li cho cac loai hnh ao tao nghe ngan han, con oi vi he ao tao dai han th can c van dung tng bc va phoi hp gia phng tien ao tao theo MKH vi phng thc truyen thong hien nay.

b. S lc ve tnh hnh ao tao nghe theo Module Nh nhng u iem cua viec ao tao nghe theo Module nen phng phap nay a c cac nha giao duc cac nc tren the gii khai thac trong ao tao, giao duc tat ca cac cap hoc, cac oi tng, ac biet oi vi cong nhan, nhan vien ky thuat. Rat nhieu nc a ap dung Module trong qua trnh ao tao cong nhan ky thuat nh : My, Phap, Nga, Thuy ien, Uc vv. Ngoai ra nhieu nc khac nh Thai Lan, Nam Trieu Tien, Singapore, Phillipinvv, cung a ap dung Module trong ao tao nghe. Thi gian gan ay nhieu nc nh : New Zealand, An o, Pakistan, Thai Lan vv, a a vao ke hoach day hoc chnh khoa cua cac trng trung hoc pho thong cac chng trnh ao tao nghe theo Module. Hien nay, tren the gii cung nh trong nc, cong tac ao tao ang c tien hanh tren nhng quan iem triet ly khac nhau. Moi quan iem triet ly co mot nh hng phat trien va tien hanh qua trnh ao tao khac nhau. Nhng van e c ban cua triet ly ao tao c quy ve 6 ch W goi la triet ly 6 W nh sau : Who ? Ai ( Ai day? ; Ai hoc ?) What ? Day cai g ? Why ? V sao? ( Muc ch muc tieu ao tao ) How ? The nao? (Day va hoc? phng phap day? phng phap hoc? ) When ? Luc nao? ( Day luc nao ? hoc luc nao ?) Where ? au ? (Day au ? Hoc au?) Chnh v vay, hien nay ang co 2 quan iem khac nhau c ban ve 6 van e tren cua triet ly ao tao ma ai dien la 2 to chc quoc te ln la UNESCO ( To chc khoa hoc va giao duc quoc te) va ILO ( To chc lao ong quoc te). UNESCO va ILO khong ch khuyen khch ma con tao ieu kien cho viec phat trien va ng dung cac nhom Module trong ao tao nghe noi rieng va ao tao noi chung. Trong cac hoi nghe ve Module tai Bangkok (12/77) va Paris (1/58) cac khuyen cao cua UNESCO va s can thiet trien khai ap dung Module trong ao tao a c ac biet chu y quan tam. Tai Paris, cac chuyen gia cho rang, viec s dung Module la thch hp va can thiet cho moi oi tng ao tao, ac biet cho Giao duc ky thuat nghe nghiep va pho bien ky thuat mi, khuyen cao cac nc ang phat trien khi au t tong the cho giao duc con han che th nen quan tam en viec ao tao theo Module. Ngoai ra, hoi ngh cung a khuyen cao cac nha giao duc va ao tao tren the gii khong nen sa a vao viec tranh cai cac thuat ng, ma nen trien khai ap dung e t o rut kinh nghiem. Cung vi muc tieu nham khuyen khch viec ap

33

dung Module trong giao duc va ao tao cu the hn la trong viec ao tao va giao duc, cac hoi ngh khu vc hop tai Manila (5/ 1975) va tai Bangkok (12/77) a e cap en Viec phat trien cac Module phuc vu vi cac chng trnh c ban cua ao tao giao vien. Tuy nhien khac vi UNESCO, ILO a xay dng cho mnh mot he thong ao tao theo Module hoan chnh. Cac quan iem ve ao tao theo nhom Module ve c ban khong khac vi nhng quan iem a c trnh bay trong phan tren. Do chc nang quoc te, ILO at nhiem vu quoc te hoacac Module ao tao va a hnh thanh mot ngan hang gom 764 n nguyen hoc tap, nhng cung ch c 5 lnh vc, ILO cho rang mot nghe nao o eu c the hien qua cac chuan ky nang nghe, du nghe o c xem xet bat c mot quoc gia nao. S khac biet cua cac chuan nay khong ln va chung c ac trng bi he thong muc tieu ao tao va cac ky nang thc hien. Chnh cac chuan nay la c s e xay dng cac Module, n v trung tam cac cau truc he thong ao tao theo Module cua ILO. Nho hn Module la cac n nguyen hoc tap, co the hieu nh la mot n v hoc tap nham e tao ra mot ky nang nghe. Module ky nang hanh nghe la mot tap hp cua mot so lng nhat nh cac Module nham giup cho ngi hoc tm kiem c viec lam. Nh vay, trong he thong ao tao theo Module cua ILO, ton tai theo 3 cap n v hoc tap. He thong 3 cap nay the hien nhng u iem noi bat von co cua Module ( Thc dung, mem deovv). Nhng cung co nhng nhc iem cua no la: viec phan chia thanh cac n nguyen thng co kch thc qua nho se dan ti mot thc te la chi tiet hoa, thng hay bo sot, mac khac, ton kem trong viec bien soan va in an . ILO hy vong nhieu vao viec mo ta bang cac hnh ve cua n nguyen, ieu nay dan ti 2 trng hp : Co the de thch hp vi nhng nghe hoac cong viec ma viec mo ta thao tac, quy trnh cua chung la de dang nh tr giup bang kenh hnh. Trong khi o co nhieu cong viec, viec mo ta chung ch bang hnh hoac qua t li la kho thc hien . Gay kho khan cho cac viec chuan b tai lieu , ac biet la in ve.

Tren thc te trnh o ky thuat cong nghe, do o cong cu lao ong cac nc co s khac biet. Bi vay mong muon quoc te hoa cac tai lieu hoc tap se gap nhieu kho khan, do o cac n nguyen hoc tap can c cai bien cho phu hp vi ieu kien moi nc, con nhng nghe ac thu th phai t bien soan e giang day ch khong the tham khao c cua bat c nc nao. Sau ay la bang so sanh gia 2 quan iem triet ly ve ao tao cua UNESCO va ILO Bang 6 : Bang so sanh ve quan iem cua UNESCOva ILO

34

Quan iem Van e Day Ai Hoc UNESCO ILO

Giao vien nghe co s pham Hng dan vien (ngi co ky thuat tay nghe) Hoc sinh trong o tuoi quy Moi ngi co nhu cau nh cho tng nghe Noi dung c quy nh theo ke hoach day hoc co tnh he thong, thong nhat cho toan khoa chung cho moi ngi Theo modul nay tuy thuoc theo nhu cau cua ngi hoc hoac ngi s dung lao ong

Day cai g?

Muc tieu ao tao?

Hnh thanh ky nang lao Hnh thanh nhan cach toan ong theo nhu cau ngi dien quy nh cho tng hoc hoac ngi s dung lao nghe ong Theo nhng phng phap Tuy thuoc giao vien s pham c khuyen ngh Theo thi khoa bieu quy Tuy thuoc ieu kien ngi nh hang tuan day, ngi hoc. trng lp, xng theo Tuy thuoc ieu kien ngi quy nh day, ngi hoc.

Day the nao? Day luc nao? Day au?

Do nhng khac nhau c ban ve quan iem triet ly ao tao nh tren ma noi dung chng trnh cung nh to chc qua trnh ao tao rat khac nhau. Module theo quan iem cua UNESCO co kch c noi dung ln hn, trong khi Module theo thiet ke chng trnh ILO cha khoi lng tri thc nho hn nhieu. Nc c, thap nien 80 a thiet ke chng trnh ao tao nghe theo Module ILO goi la Mini - Module,( MES SYSTEM ) hay Autom Mudel.

35

S o so sanh Module nho (ILO )va Module ln ( UNESCO )

M0

M0

M0

M0 M0 M0
(2) Module (UNESCO)

M0

M0

M0

M0

M0

M0

(1) Module (ILO)

Mo hnh Module nho ch s dung phu hp cho cac nc kem phat trien va cung ch can thiet ch thi gian ngan nao thoi. Con nh Viet Nam ang tren ng cong nghiep hoa nen s dung ket hp phng phap ao tao truyen thong vi loai Module (2) ( y kien cua tien s ngi c Lip - Mayer ( chuyen gia giao duc nghe nghiep quoc te ). V du nh Module ln t 80 100 tiet nh Trung Tam Day Nghe Quan Bnh Thanh la rat phu hp. c. Cau truc chng trnh ao tao theo module Pham vi tai lieu nay khong i sau them ve cac nguyen tac xay dng module ma chu yeu la ve cau truc chng trnh. Chng trnh theo module khong co nh cng nhac, ma bao gom nhieu module linh hoat, moi module c bien soan thanh mot bo tai lieu hoc tap bao gom: Tai lieu hng dan dung cho giao vien. Tai lieu hng dan dung cho hoc sinh : gom cac n nguyen hoc tap. Danh muc thiet b, cong cu, vat lieu. Tai lieu ve kiem tra anh gia.

n nguyen (N) la nhng phan t c ban cua noi dung ao tao theo Module, bi vay viec xac nh cac N va xay dng noi dung cua chung la ac biet quan trong. Cac yeu cau Viec xac nh cac n nguyen hoc tap can am bao Cac n nguyen khong co phan trung lap. Cac n nguyen co the dung chung cho nhieu nghe .

36

Noi dung cac n nguyen phai the hien c cac yeu cau ve nhng ky nang va kien thc mot cach tron ven, hoan chnh (khong d dang). Cac nguyen tac

e am bao cac yeu cau tren, viec xay dng cac N phai tuan thu cac nguyen tac: (cac n nguyen phai bao gom 6 pham tru ) o An toan lao ong; o Ly thuyet; o Cac hoat ong, thao tac thc hanh; o Cac s o, bieu o; o Cac thong tin ky thuat ve thiet b, cong cu; o Cac thong tin ky thuat ve vat lieu, phng phap. Do vay, ve nguyen tac, pham vi cua 1 n nguyen thng ch trong khuon kho hnh thanh 1 ky nang (hanh ong hoac t duy). Cau truc cua N
(Trang ba)

n nguyen hoc tap Ten:..... Lnh vc nghe:..... ..... ..... Ma so:.... .....

-1-

Muc tieu Hoc sinh co the biet va lam c nhng g sau khi hoc xong N Phng tien thiet b can co: - ..... Cac N lien quan: - ......

Noi dung:

-2-

Noi dung anh gia: - Thc hien nhng ky nang a hoc. - Nhac lai nhng noi dung chnh cua n nguyen.

o Danh muc thiet b, cong cu, vat lieu: ay la ban uc ket phng tien day hoc cua tat ca n v giang day trong module. Danh muc nay giup GV chuan b tot trc khi len lp. o Tai lieu kiem tra anh gia: Sau khi hoc moi N kiem tra co tnh cach cung co. en khi hoan tat 1 Module th tien hanh kiem tra noi dung cac N thuoc Module o. e xac nh trnh o at c cua hoc sinh xem co u sc hoc Module ke tiep hay khong. Ve kien thc th kiem tra bang trac nghiem, ve ky nang, ky xao thc hanh th kiem tra bang 1 cong tac bao gom 1 so cac Module a hoc.

37

BAI 4 SON NI DUNG DY HC

A. MUC TIEU Sau bai hoc nay, ngi hoc co kha nang : Giai thch c y ngha cac loai tai lieu day hoc (Tai lieu giao khoa) cua giao vien va hoc sinh . Giai thch c y ngha tam quan trong cua viec la chon, bien soan noi dung day hoc. Bien soan c: Giao trnh mon hoc. Bai giang mon hoc. Cac loai phieu day hoc . Hnh thanh thoi quen thng xuyen cai tien cap nhat noi dung day hoc. B. NOI DUNG Toan bo cac tai lieu ma ngi giao vien ky thuat s dung cho cong viec giang day c chia hai nhom c ban : Nhom tai lieu thuoc noi dung day hoc bao gom nhng th cha ng tri thc noi dung khoa hoc can day, cu the oi vi noi dung day ky thuat chung gom: Kien thc (Knowledge), Ky nang (Skill) va Ky xao (High skill) ve mot nghe, mot viec, mot nhiem vu cu the. Tai lieu "cha ng noi dung day hoc" gom: Giao trnh mon hoc; Bai giang; Cac module ky nang hanh nghe; Phieu giang day . Nhom tai lieu thuoc ke hoach day hoc: bao gom nhng tai lieu hng dan ve phng phap, cach thc truyen at noi dung day hoc, sao cho tham nhap vao trong hoc sinh tr thanh kien thc that cua ngi hoc. Noi mot cach de hieu la: Noi dung day hoc tra li cau hoi: day cai g? Ke hoach day hoc tra li cau hoi: day nh the nao? Cac tai lieu ke hoach day hoc gom: Ke hoach giang day; Lch trnh giang day; Giao an va cac tai lieu hng dan co tnh ch dan va tnh phng phap. Vi bat c ngi giao vien nao khi truyen at cho hoc sinh cung phai san sang tra li ay u hai cau hoi: Day cai g ? Va day nh the nao? Ngha la ngi thay luon luon phai co: giao trnh (hay bai giang) va giao an . Do o, ngi giao vien khong nhng biet s dung giao trnh giao an ma con phai hieu sau sac va bien soan c thanh thao cac tai lieu s pham can ban noi tren mot cach chnh xac va khoa hoc . I. BIEN SOAN GIAO TRNH 1. Khai niem Giao trnh : la mot loai tai lieu giao khoa trnh bay noi dung chuyen mon hep nhng quan trong, do mot giao vien hoac mot nhom giao vien bien soan e ap ng yeu cau cu the cua nha trng vi oi tng s dung cu the.

38

Giao trnh thng trnh bay sau ve chuyen mon va pham vi s dung hep hn sach giao khoa. mc o thap nh trng pho thong th giao vien chnh la sach giao khoa. Nhng trnh o ao tao chuyen mon cao, giao trnh mang tnh cap nhat hn han sach giao khoa. Ve hnh thc trnh bay giao trnh thng c in ra n gian hn, so lng t hn so vi sach giao khoa. Co mot loai tai lieu thuoc noi dung day hoc ma rat gan gui vi giao trnh va sach giao khoa, o la bai giang. Ve nguyen tac chung, ngi giao vien giang day phai co giao trnh va giao an, nhng rat nhieu trng hp giao trnh cua giao vien len lp c thay the bang bai giang . Bai giang: la mot loai tai lieu giao khoa, trnh bay noi dung mon hoc tng t giao trnh nhng cu the, cap nhat va sat thc hn giao trnh. ac iem quan trong la bai giang c bien soan da theo chng trnh mon hoc va da theo giao trnh. iem nay lam cho mot so ngi nham lan bai giang va giao an (v giao an cung bien soan can c tren giao trnh). The tai sao co giao trnh roi lai can en bai giang? That ra nh tren a noi, ngi giao vien s dung giao trnh va giao an la ung nguyen tac s pham roi, song s ra i cua giao trnh la can thiet khi sach giao khoa khong u ap ng tnh linh hoat, cap nhat va chuyen sau th ay giao trnh mon hoc la mot tai lieu giao khoa dung chung cho cac giao vien day cung bo mon va c s dung kha lau dai. Trong khi oi vi hoc sinh mang ac iem kinh te xa hoi khac nhau, tam sinh ly khac nhau va tham ch kien thc cua thay cap nhat nhanh chong mc o khac nhau, luc o ngi giao vien chuyen nghiep thay can thiet phai: va da vao giao trnh bo mon; va da vao ac iem oi tng cu the; va ket hp kien thc mi me cua ban than... (v du ngi thay mi i tham quan mot t dai han nc ngoai ve) e ma soan ra "bai giang" mon hoc. Bai giang co u iem ve mat linh hoat, ao sau va cap nhat cac trnh o ao tao chuyen mon cao. Song, so vi sach giao khoa va giao trnh no van han che hn ve tieu chuan va pham vi s dung . Y ngha viec bien soan giao trnh oi vi ngi giao vien: Giup ao sau, phong phu va cap nhat hoa noi dung day hoc . Giup viec giang day cua ngi giao vien tr nen chu ong, co to chc, co ke hoach. Giup ngi giao vien co ieu kien e anh gia ket qua viec giang day cua mnh e cai tien chieu sau noi dung va phng phap i vi hoc sinh : Giao trnh la nguon tai lieu rat tot v no va cap nhat va bao am tnh s pham va tnh thc tien cao. Mat khac, ket qua cong tac bien soan giao trnh con c tap the nha trng anh gia la mot cong trnh khoa hoc nhat nh. a. Chc nang cua giao trnh Gom co 4 chc nang - Chc nang thong tin: ay la chc nang thong bao noi dung khoa hoc, noi dung tai lieu, bao gom: phng phap cua bo mon khoa hoc, phng phap t duy, phng phap hoc tap bo mon, la chc nang quan trong c loai ngi biet en t lau. Thc hien chc nang nay thong qua: Kenh ch (ch viet) va kenh hnh (hnh anh, bieu o, s o,...)

39

- Chc nang hng dan hoc tap va nghien cu: Giup ngi hoc co nang lc chuyen qua trnh ao tao thanh qua trnh t ao tao. Nh moi bai hoc (mot chng) ve: Muc tieu; noi dung; he thong cau hoi va bai tap; gii thieu tai lieu oc them; gi cho thay con ng phat trien cua khoa hoc cua nganh nghe. - Chc nang giao duc: Muc tieu hnh thanh con ngi mi co pham chat, co tri thc, co chuyen mon, co nang lc thc hanh, lam chu c khoa hoc hien ai, co sc khoe va co y thc phuc vu nhan dan. The hien muc tieu giao duc, muc tieu ao tao va cu the nhat muc tieu hoc tap. - Chc nang kch thch hng thu hoc tap: Hnh thc tao cam giac thoai mai khi s dung nh in an ro rang, sach ep, phu hp tam sinh ly cua hoc sinh. Noi dung co sc thuyet phuc cao, ngon ng trong sang, va sc oi tng. b. Yeu cau cua giao trnh - Ve noi dung: Phai am bao 3 tnh chat : C ban: oi hoi noi dung phai c chon loc tieu bieu, la nhng kien thc trong tam, nen tang c s khong the thieu khi tiep thu mon hoc nao o. Hien ai: ap ng kp thi vi s phat trien cua khoa hoc ky thuat. Thc tien: Phu hp vi hoan canh thc te xa hoi, mang ban sac van hoa dan toc. - Ve mat s pham: Phai bao am cac nguyen tac day hoc va ay u cac khau cua qua trnh day hoc. - Ve s dung: am bao chc nang hng dan va kch thch hoc sinh hoc tap o la tai lieu phai c trnh bay ro rang, sach ep, chnh xac, tao s loi cuon hoc sinh. c. Y ngha cua viec bien soan giao trnh - oi vi mot giao vien ky thuat chuyen nghiep viec soan giao trnh se giup ao sau va phong phu noi dung mon hoc, bo sung va cap nhap hoa khoi lng kien thc. - e cng giao trnh giup cho ngi giao vien tien hanh viec giang day co ke hoach, co to chc. - Khi soan e cng giao trnh giup cho ngi thay xep at c trnh t noi dung, bo sung c kien thc mi cho mon hoc, hoan thien hn ve chuyen mon va phng phap truyen at. d. Cac c s e bien soan giao trnh Khi bien soan e cng giao trnh, ngi soan can c : - Muc tieu ao tao: La mo hnh con ngi mau ma nha trng se ao tao ra, bao gom ca ac iem ve kha nang tay nghe, kien thc chuyen mon va t tng tac phong. T o ngi bien soan mi xac nh c noi dung, phng phap va phng tien phu hp. - Ke hoach ao tao: Neu len cac mon hoc va thi gian hoc cac mon o. Co qui nh ro thi gian hoc ly thuyet, thc hanh, tham quan, ngh he, So tuan lao ong,..vv. Qua o cho thay th t cac mon hoc, moi lien he gia cac mon hoc va thi gian.

40

- Chng trnh ao tao: Cho biet cac thong tin ve muc tieu mon hoc, noi dung, phng phap, phng tien, to chc hoc tap, kiem tra va anh gia cua mot chng trnh ao tao chuyen nganh. 2. Cac bc soan giao trnh Mot giao trnh thc hien theo mi bc, chia lam 3 giai oan. a. Chuan b Bc 1: Tm hieu ac iem tnh hnh - Tm hieu a phng gom cac ac iem ve a ly, phong tuc. ng loi chnh sach cua chnh quyen a phng. Cac c quan giao duc trong vung. Cac c quan x nghiep co lien quan oi vi nganh. Cuoi cung la nguyen vong, thai o cua phu huynh oi vi nganh nghe. - Tm hieu trng: au tien la hieu ro muc tieu ao tao cua trng, muc tieu ao tao cua tng nganh hoc, muc tieu mon hoc, ng loi chnh sach cua trng ve ao tao. Cuoi cung la tm hieu c s vat chat cua bo mon, muc tieu giang day, chng trnh mon hoc, thi gian, kha nang ve tai chnh, ieu kien trang thiet b...vv. - Tm hieu hoc sinh ve ac iem tam sinh ly, ve nang lc hoc tap, ve kinh nghiem a co va cac hng thu tch cc hoc tap cua hoc sinh oi vi nganh. Muc ch cua bc nay la xac nh tnh thc tien cua mon hoc. Bc 2: Xac nh muc tieu mon hoc - Muc tieu mon hoc can phai c xac nh trc het la ro rang, cu the, phu hp vi oi tng. Ngi bien soan giao trnh phai hnh dung c trc khi soan ve t tng, nang lc, cach thc hanh cua hoc sinh sau khi hoc giao trnh nay. - Cac loai muc tieu la: Ve kien thc, ve cam xuc tnh cam, thai o t tng va ve ky nang hanh ong (ky nang, ky xao). b. Thc hien Bc 3: Phan tch noi dung Sau khi thu thap tai lieu bao gom: chng trnh cua nganh chuyen mon, chng trnh mon hoc cua cac trng, tap trung cac sach chuyen mon, sach ch dan...vv. Ngi soan se nghien cu toan bo tai lieu, can c tren cac c s a xac nh e la chon cac n v giang day. Moi bai la mot n v giang day, tuy theo muc tieu a e ra ma ngi soan se nh so cac bai ly thuyet hoac thc hanh. Cuoi cung e chnh xac hoa ve chat lng va so lng cac n v giang day trong toan giao trnh. Bc 4: Sap xep th t cac n v giang day Tren c s cua viec phan tch noi dung mon hoc, ngi ta sap xep trnh t cac n v giang day theo mot trong 6 c s sau: - Xep theo th t tng nhom ong tac cua nghe. - Xep theo th t t n gian en phc tap, t de en kho. - Xep theo c s ren luyen nhng ky nang, ky xao can thiet va nhng ky nang thng xuat hien.

41

Xep theo phng phap hoc tap: T toan bo en tng phan va tr lai toan bo. Xep theo c s tam ly: e tai nao hap dan, loi cuon th day trc hoac e rai rac nham kch thch s hoc tap cua hoc sinh. - Xep theo th t hp ly: da vao kinh nghiem cua giao vien. Bc 5: Phan phoi thi gian. Tuy thuoc muc tieu giang day, ban chat noi dung va tnh sau rong cua tri thc ma an nh thi gian cho moi bai phu hp. Bc 6: La chon cac phng tien day hoc Trong moi bai hoc co mot noi dung nhat nh oi hoi mot so phng tien day hoc rieng. Do o, ngi soan giao trnh can minh hoa noi dung bang s o, bieu o, hnh ve, tranh anh. Bc 7: Hoach nh ke hoach giang day va phng phap giang day. Co the phan loai noi dung ly thuyet, noi dung thc hanh, noi dung tham quan..., Liet ke toan bo nhng phng phap giang day thc hien chuyen tai ay u cac noi dung trong giao trnh. Bc 8: Lap e cng cho tng n v giang day Tng n v giang day c sap xep theo trat t : - Ten n v giang day. - Muc tieu hoc tap. - Phng phap giang day. - Phng tien giang day. - Noi dung. + Trnh bay noi dung: I. (Phan) 1. (Muc) 1.1 (tieu muc) a. (iem) b. Tom tat Bai giao Cau hoi hng dan hoc tap Tai lieu tham khao. Cach ghi tai lieu tham khao: Ho va ten tac gia, ta sach, nha xuat ban, ni xuat ban, nam xuat ban, trang. c. anh gia Bc 9: Bao cao trc bo mon Thong qua bo mon ghi nhan nhng y kien ong gop, phe phan anh gia giao trnh sa cha. Bc 10: Day thc nghiem va cai tien. + + + -

42

Bc nay quan trong va co ch li nhieu vi toan bo giao trnh v ch co qua thc tien, giao trnh c ap dung th mi phat hien chnh xac nhng g con thieu sot, nhng kho khan, nhng iem manh yeu, t o sa cha, bo sung hoan chnh. 3. Cau truc cua mot giao trnh Chia thanh 3 phan chnh a. Phan gii thieu - T au : Ghi ten giao trnh, mon hoc, ngi soan, ten trng, nam bien soan. - T th 2: Muc luc - T th 3: Phan gii thieu giao trnh * Gii thieu tong quat: Noi ve muc ch yeu cau cua tai lieu dung e day mc o nao, at ti s thanh thao ra sao? Loai va mc o thanh thao thc hanh ngi hoc phai at c. Nhng t tng, hanh vi, tac phong thai o, pham chat can phat trien. * oi tng: Ngi hoc can trnh o nao? Sau khi hoc ngi hoc at trnh o nao? * Cac c s cua muc tieu mon hoc bao gom ng loi va nguyen ly giao duc cua ang, phng hng cua nganh hoc; muc tieu ao tao. * Muc tieu cua mon hoc c trnh bay theo: o Muc tieu ve kien thc: Cho biet ngi hoc se tiep thu c nhng noi dung g qua mon hoc. o Muc tieu ve ky nang, ky xao: Hoc sinh se lam c g? o Muc tieu ve t tng: Hnh thanh tac phong thai o oi v nganh nghe. b. Noi dung Trnh bay e cng chi tiet tng n v giang day theo nh cau truc bai hoc bc 8 noi tren. c. Ke hoach giang day - Bao gom cac phng phap, ky thuat giang day tng bai. - Nhng phng tien day hoc. - Cach thc, bien phap ap ng cac hoc sinh ca biet. - Ke hoach phat huy thoi quen lam viec va oc sang tao cua hoc sinh - Kiem tra va anh gia. - Hng dan ap dung noi qui an toan xng. d. Tai lieu tham khao Sap xep theo tng loai: Sach, bao, tap ch. II. BIEN SOAN PHIEU GIANG DAY: 1. ai cng Trong he lp bai, khi giang day ngi day gia nh rang tat ca hoc sinh trong lp eu co nhng kha nang nh nhau hoac gan nh nhau hoac gan nh nhau. Nhng trong thc te mac du cac hoc vien a qua tuyen chon ky va xep vao tng lp kha nang tiep thu cua ho cung khac nhau, mc tien bo cung khac nhau, ngha la luon luon co s tien bo trong lp. V du hoc tap la mot qua trnh ca nhan hoa vi moi

43

ngi mot ac iem, mot nhp ieu rieng biet cua t duy. Neu ngi day khong vach ra c mot ke hoach e ap ng nhng ca biet o th chac chan ngi o mot mat lam cho cac hoc vien gioi dam chan tai cho t o lam mat hng thu hoc tap va hnh thanh ho thoi quen bieng nhac. Mat khac, lam cho cac hoc vien kem lac long trong me cung khong biet hng i ti va t o s hai xa lanh hoc tap. Mot trong so cac bien phap ma ngi day ky thuat co the dung co hieu qua e bo sung bai giang trong lp, nhat la bai trong xng va phong th nghiem la s dung cac phieu giang day va tai lieu an hoa khac. 2. S dung phieu giang day Khi s dung phieu giang day can lu y nhng ieu sau : - Giao vien nen nghien cu cac phieu e biet chac chan rang no thch hp vi bai giang va sa cha thay oi vai chi tiet neu can. - Nen dung phieu ngay trong buoi day au tien e hoc sinh thay phieu giang day that s la nhng ch dan can thiet cho viec thc hien cong tac hay ong tac . - Trong giai oan thc tap nen khuyen khch hoc sinh s dung phieu giang day e tap cho ho co thoi quen lam viec vi tai lieu viet. Lu y: Phieu giang day ch bo sung cho bai giang ch khong the thay the ngi giao vien. 3. Nhng han che cua phieu giang day va giai phap a. Han che - Rat kho bien soan nhng phieu giang day tot. Muon co hieu qua cac phieu giang day phai c viet bang nhng li van ro rang kem theo nhng hnh anh minh hoa. - Neu qua phu thuoc vao cac phieu giang day, giao vien co xu hng t han che mnh khong s dung cac phng phap, cac hnh thc day khac. - S phat trien cua ngi hoc co xu hng phu thuoc vao kha nang oc cua hoc sinh. - Hoc sinh co xu hng phu thuoc vao phieu giang day, khong co gang suy ngh hoac t thiet ke, t tm giai phap cho van e. - Nhng phieu nay co xu hng hnh thanh mot khuon mau giang day nhat nh cua giao vien, ho co xu hng duy tr nhng g a co. b. Giai phap - Nam vng phan tch nghe. - oi vi phieu ong tac: Phai s dung menh lenh cach trong cau van. - Cau van ro rang, ngan gon, t ng chnh xac, bao am tnh khoa hoc. - Can co hnh ve kem theo e minh hoa. - Moi bc thc hanh phai co e muc. - Trong noi dung cac phieu ong tac, cong tac, phai lam noi bat iem khoa, moc kiem. - Phai co phieu giang day thch hp cho tng noi dung.

44

3. Cac loai phieu giang day a. Phieu ong tac Phieu ong tac dung e giang day va hoc tap mot ong tac nhat nh nao o trong qua trnh san xuat. Noi dung va hnh thc c sap xep tuy theo giao vien. Nhng chu yeu phai co ay u nhng chi tiet e hng dan hoc sinh thao tac. Cac ong tac thng kem theo hnh ve e minh hoa va nhng moc kiem, iem khoa khi thc hien ong tac o. - Moc kiem la g ? Moc kiem la iem dng lai de kiem tra trc khi bc qua mot chu ky hay mot bc, hoac mot ong tac khac. - iem khoa la g ? La tieu xao trong nghe, oi hoi s lu y kheo leo, thu thuat, giup nang cao nghe. Mau phieu ong tac : Trng: PHIEU ONG TAC Lp: Ten ong tac: I. Muc tieu II. Gii thieu ong tac III. Hnh ve IV. Vat lieu, dung cu V. Th t thc hanh Bc 1: Bc 2: Moc kiem iem khoa VI. Cau hoi VII. Tai lieu tham khao. Mon: PT so:

45

Muc tieu : Xac nh muc tieu giang day ve kien thc, cam xuc tnh cam va ky nang tam van. Noi ro la s dung ong tac o e lam g va khi thc hien ong tac oi hoi nhng g ngi hoc. - Gii thieu ong tac: Soan ngan gon cho ngi hoc biet c noi dung ong tac va ong tac o nam v tr nao trong qua trnh cung vi vai tro cua ong tac trong san xuat. - Hnh ve: Ch liet ke ten cua cac hnh ve, va no se c ve i kem cac bc cua ong tac. - Vat lieu, dung cu: Ghi ay u nhng g can thc hien cho ong tac o. - Th t thc hanh: Trnh bay ay u nhng g phai thc hien e hoan thanh ong tac o. Tuy theo o phc tap cua ong tac ma chia nhieu hay t bc.Moi bc phai ghi ay u e muc, trong moi e muc phai trien khai chi tiet e hoc sinh da vao o thc hien c ong tac.Trong moi bc thng co cac moc kiem, iem khoa. - Cau hoi: giup hoc sinh on tap e thc hanh cac bc cua ong tac. Nhng cau hoi thuoc ve kien thc cua nghe. Nhng ong tac nay ap dung trong trng hp nao. - Tai lieu tham khao: Liet ke nhng tai lieu e tham khao. Ghi ro ho ten tac gia, ta sach, nha xuat ban, ni xuat ban, nam xuat ban, so trang. b. Phieu cong tac Phieu cong tac la mot bai tap tong hp gom nhng ong tac, no tao ra gia tr s dung. La phieu dung e giup hoc sinh trong khi thc hanh, phan th t thc hanh trong no cung tng t nh phieu ong tac, nhng thay v trnh bay cac bc th trnh bay cac ong tac theo th t e hoan thanh ong tac. -

Mau phieu cong tac: Hoc sinh t thiet ke

Trng: PHIEU CONG TAC Lp:

Mon:

PT so:

46

Phieu tai lieu (Phieu ky thuat) La phieu trnh bay nhng kien thc khoa hoc ky thuat, giup cho hoc sinh nam vng ly thuyet, giai quyet nhng cong viec trong nghe. Phieu tai lieu bao gom ca kien thc ky thuat (chuyen mon) va kien thc hng nghiep nh : quan ly, thang tien, an toan lao ong. Phieu ong tac va cong tac ch cach cho ngi hoc thc hien ong tac va cong tac ma khong giai thch g ca con khi co phieu tai lieu i kem vi 2 phieu nay nham giai thch cach thc hien ong tac va cong tac o. Mau phieu tai lieu: Trng: PHIEU TAI LIEU Lp: Ten e tai I. Gii thieu II. Noi dung III. Cau hoi IV. Tai lieu tham khao Mon: PTL so:

c.

Ten e tai: Thch hp vi noi dung cua phieu. Gii thieu: Tom tat noi dung va cho biet phieu tai lieu nay nham trnh bay kien thc ky thuat (chuyen mon) va hng nghiep e giai thch cho ong tac hay cong tac g? - Noi dung: Trnh bay tin tc, tai lieu ngi hoc phai biet, viet ngan gon, ro rang kem theo hnh ve neu can. Cu the phai trnh bay: Sat vi noi dung ong tac Noi dung phai phu hp vi noi dung khoa hoc hien ai Noi dung co lien quan vi ong tac mot kha canh nao. Phai phu hp vi trnh o tiep thu cua hoc sinh. - Cau hoi: Hng dan s chu y cua ngi hoc vao cac iem quan trong va t anh gia s tiep thu. On tap ve kien thc lien he, oi hoi co t duy nhat nh. - Tai lieu tham khao: Liet ke vai nguon tai lieu e tham khao neu co. d. Phieu bai giao Phieu nay cung cap cac ch dan ve cac bai lam, bai oc them hoac cach thc nghiem. Phieu nay gom cac phan chnh: Ten bai giao: (cho biet van e chnh cua bai giao). Muc tieu. Gii thieu: (Tom tat bai giao gom nhng g, thi gian can thiet va ngi hoc phai tiep thu nhng g qua bai giao). Li ch dan: ( cho biet ro ngi hoc phai lam g: Nh noi dung bai lam, cau hoi can tra li e cung co ). Tai lieu tham khao: Liet ke vai nguon tai lieu e tham khao neu co. e. Phieu kiem tra Ngoai nhng bai kiem tra nh ky hoac bat thng nam trong ke hoach giang day, giao vien can soan them mot so phieu kiem tra ngan, nhe nhang e giup ngi hoc t 47

anh gia s tien bo cua ho. Nhng bai kiem tra nay co the dung ngoai gi hoc lp hoac xng hay oi vi ngi hoc ac biet can s theo doi sat cua giao vien. Phieu nay gom: - Ten bai kiem tra: (Cho biet lnh vc tri thc c kiem tra: Phan, chng, e tai cua mon hoc) - Muc tieu - Li ch dan: (Cho biet cach thc hien bai kiem tra) - Noi dung: la cau hoi hoac bai lam. - ap an: (Neu can co the c soan va trnh bay tren mot phieu khac, hoac mat sau cua phieu kiem tra, ngi hoc t cham va phe phan bai lam cua ho). f. Tai lieu phat tay (hand out) - Khai niem: Tai lieu phat tay la nhng tai lieu giang day phat cho hoc sinh, sinh vien hoc va tham khao. Tai lieu phat tay bo sung cho cong viec giang day bang li va bang giao cu trc quan. - u iem Co vu va khi day niem hng thu . Giup nh lau . Lam cho qua trnh day hoc them phong phu . am bao e cap en tat ca nhng iem quan trong . Giup s dung thi gian giang day tot hn . Giam bt thi gian ghi chep cua hoc sinh . - Cac trng hp s dung tai lieu phat tay Khong co sach giao khoa, giao trnh hay cac nguon tai lieu thch hp. Hoc sinh gap kho khan trong viec hoc va thc hien ky nang. Nhng thong tin san co nhng phc tap hoac qua chi tiet. - Cac loai tai lieu phat tay Xin gii thieu mot so tai lieu phat tay chnh sau: Thong tin t ri Loai tai lieu phat tay nay cung cap cho hoc sinh nhng thong tin khong de tm thay t cac nguon khac. Thong tin t ri cha ng nhng nguon thong tin ve cac s kien, khai niem va nguyen ly. o co the la nhng bai viet, ban ve, tranh anh va cong thc. Cac t bai tap Cac t bai tap giup hoc sinh ap dung nhng kien thc can thiet cho viec phat trien ky nang. Nhng t bai tap nay bao gom nhng van e can giai quyet, nhng cau hoi can tra li, nhng quan sat can thc hien, nhng tai lieu can oc hoac nhng nhiem vu can lam. Bao gom ca cac nguon thong tin hoac tai lieu tham khao. Loai tai lieu phat tay nay hoc sinh co the lam tren lp va lam nha . T ri mo ta cong viec T ri mo ta cong viec c s dung trong cac buoi hoc tai phong th nghiem, xng thc hanh hoac tren hien trng. Loai tai lieu nay a ra hng dan va qui cach thc hien mot cong viec hoan chnh trong phong th nghiem, xng thc tap hoac ngoai hien trng. o co the la mot cong viec ch gii han mot vai ky nang hay mot d an m rong oi hoi au t nhieu thi gian lam viec. Trong t ri mo ta cong viec co liet ke thiet b, dung cu va vat t can thiet e hoan thanh tng 48

phan cong viec. Trong o cung co nhng thong tin ve an toan, cac s o, anh va tranh anh minh hoa giup hoc sinh hoan thanh cong viec. Ban hng dan thc hanh Ban hng dan thc hanh dung e hng dan tng bc s dung cong cu, may moc, trang thiet b. Nhng ch dan tren ban hng dan thc hanh c ieu chnh cho phu hp vi moi ky nang hoac van e moi khi ky nang hoac van e o xuat hien. Trong ban hng dan thc hanh co ca thong tin ve an toan. 4 Hng dan chuan b Tat cac tai lieu phat tay eu oi hoi phai au t suy ngh va chuan b ky lng. Nen kiem tra toan bo cac s kien va d lieu cho chnh xac nham tranh cung cap cho hoc sinh nhng thong tin sai va nham lam. e giup ngi bien soan tai lieu phat tay khong gap phai nhng sai lam hay kho khan khi tien hanh, di ay la nhng hng dan chung ve chuan b tai lieu phat tay: Xac nh ro muc tieu cua tai lieu phat tay. Nghien cu sach, bao, tap ch th vien e thu thap cang nhieu thong tin cap nhat cang tot. at tieu e ro rang cho tai lieu phat tay. S dung ngon t ro rang va n gian. nh ngha cac thuat ng mi, neu co. Minh hoa ro li noi bang cac s o phac hoa, tranh minh hoa va cac bieu o thch hp. Tranh viet day ac tren trang giay, hay cha le phu hp. S dung gach chan hay ch in am, in nghieng, anh so hoac gach au hang .e nhan manh hay phan biet cac tieu e, phu e va noi dung. S dung thuat ng nhat quan. Cung cap tai lieu tham khao, neu co . Nh giao vien khac oc, do soat lai ban thao tai lieu phat tay cua mnh. Yeu cau hoc sinh cho y kien nhan xet. Thng xuyen chnh sa tai lieu phat tay.

49

BAI 5 LAP KE HOACH GIANG DAY

A . MUC TIEU Sau khi hoc bai nay ngi hoc co kha nang: - Giai thch minh hoa y ngha khac biet gia noi dung day hoc va ke hoach day hoc. - Trnh bay c tam quan trong cua giao an. - Phan biet c giao an vi giao trnh. - Co kha nang bien soan c cac loai ke hoach day hoc cua ngi giao vien. - anh gia c va bien soan thanh thao cac yeu cau cua mot giao an day ky thuat. - Co ky nang thc hien thanh cong giao an. - Hnh thanh thoi quen soan ke hoach giang day chu ao trc khi bat au mot tien trnh day hoc. B. NOI DUNG I. LCH TRNH GIANG DAY au nam hoc khi bat au hoc ky thng la ngi giao vien phai lap lch trnh giang day mon hoc. Hay noi khac hn la trc khi bat au tien hanh giang day mot mon hoc, th ngi giao vien can c theo quy thi gian an nh thiet lap lch trnh giang day cho mon hoc o. 1. Ve hnh thc Lch trnh giang day la mot bang liet ke nhng bai day (ca ly thuyet, thc hanh, bai tap va bai kiem tra) xep theo th t hp ly vi thi lng tng ng va ung nguyen tac s pham, ma thay va tro se thc hien theo ke hoach ao tao a an nh cua trng. 2. Ve mat y ngha Lch trnh giang day bieu hien cu the muc ch cua chng trnh mon hoc, lng kien thc khoa hoc ham cha trong giao trnh gi c truyen at tham nhap vao oi tng qua lch trnh giang day va ngi giao vien thc hien lch trnh o. V vay, khi lap lch trnh giang day ngi giao vien phai bam sat giao trnh mon hoc a c cap tren duyet va hp ly vi trnh o hoc sinh. Lch trnh giang day la bieu o ch ng cho giao vien trong suot thi gian giang day, trong bat ky thi iem nao ngi giao vien hoac hoc sinh eu co the tm thay cong viec phai lam cua mnh la g? No a ti au va phai biet tiep tuc nhng g? Ke ca cong tac thc hanh, bai lam nha hay bai kiem a en au (nh ghi trong lch trnh giang day)? Ve mat quan ly giao duc, lch trnh giang day con giup c quan lanh ao cua nha trng quan ly chat che cong tac giang day cua giao vien va hoc tap cua hoc sinh. Khong co lch trnh giang day th ban lanh ao nha trng, phong quan ly ao tao kho ma tra li chnh xac c: - Giao vien A ang day bai g, t luc nao en luc nao. - Khoa sinh vien B ang hoc g, a en au. - Mon hoc C nay a em ra giang day theo trnh t nao, bang cach thc nao v.v. Tom lai: lch trnh giang day la bieu o giang day mon hoc cua ngi giao vien la tr thu tot cho c quan chc nang quan ly giang day, no quan trong cho cho cong tac giang dat trong trng hoc. 3. Ve noi dung Lch trnh giang day bao gom cac noi dung sau: 50

Mau lch trnh giang day (cua trng HSPKT) LCH TRNH GIANG DAY Trng Khoa: Nganh: Nam th: Hoc ky: Nam hoc: So tuan le: Mon hoc: Giao vien phu trach: So tiet bai giang: So tiet bai tap: So tiet th nghiem: So tiet lam nha: Tong so tiet:

Th t tuan Noi dung va cac loai bai giang, bai tap, bai th nghiem Sach le So Bai giang So So So tiet Tong tham So tiet khao Tiet Ten cac e bai tiet th so bai tiet muc va chng tap thc nghiem lam tai hanh theo e cng nha lp giang day Tuan le th 1. T ........ en

Thang

Giao vien phu trach mon hoc: Ket qua kiem tra tnh hnh thc hien lch trnh giang day:

Ngi kiem tra To trng bo mon

Ngay thang nam Chu nhiem khoa

Khi thiet lap lch trnh giang day, ngi giao vien phai da tren c s s phan tch noi dung mon hoc thanh tng phan hp ly, moi phan lai phan chia tng bai hoc, tng tiet ...vv. Thong thng, mot lch trnh giang day trnh bay e, ta bai hoc ly thuyet, thc hanh, th nghiem danh cho moi tuan hoac cac buoi len lp trong tuan. So tiet danh cho phan giang ly thuyet, lam bai thc hanh, th nghiem, bai tap tai lp, bai tap nha, tren ca so tiet danh cho tham quan, thao luan ...vv. Phng phap va ky thuat giang day tng phan, tng bai . Bai hoc them sach va tai lieu can tham khao . ieu quan trong can lu y oi vi giao vien khi lap lch trnh giang day mot mon hoc nhat la cac mon thc hanh, th nghiem la phai can c sat tren thc te vat t phng tien tai chnh co c cua nha trng, neu khong se dan en tnh trang khong thc hien c lch trnh giang day.

51

II. GIAO AN Neu lch trnh giang day ke hoach tien hanh mon hoc cua giao vien trong ca hoc ky, ca nam hoc tren toan bo noi dung mot cach tong quat nhat, th giao an la ke hoach ty m tien hanh mot buoi giang day tren lp hoac di xng thc hanh hay th nghiem cua mot giao vien mang tnh het sc sat thc, het sc cu the. 1. Y ngha va s can thiet cua viec soan giao an Viec day hoc nhieu cap khac nhau, thng co s nham lan ve y ngha vai tro cua giao trnh va giao an. Nh phan tren co s bo noi len tnh chat s pham cua hai loai tai lieu giang day nay : - Giao trnh thuoc ve noi dung day hoc . - Giao an thuoc ke hoach day hoc. Giao trnh tra li cau hoi " Giao vien day g ?". Giao an tra li cau hoi "Giao vien day nh the nao ?" V vay giao trnh co nhiem vu cha ng thong tin tri thc (kien thc, ky nang, ky xao) ma ngi giao vien se truyen at cho hoc sinh cua mnh. Trong khi giao an la mot ke hoach day hoc "chi tiet" nham noi len cach thc con ng (phng thc) ma ngi giao vien a (truyen) c noi dung day hoc vao trong tr tue hoc sinh. Vay ma a co khong t giao sinh a tra li trong bai thi tot nghiep mon hoc phng phap giang day khi nh ngha giao an la : "Giao an la s tom lc, rut gon giao trnh lai cho phu hp vi trnh o ngi hoc". Noi nh vay la khong thay c ban chat cua giao an. Tren c s cua lch trnh giang day a c thiet lap, ngi giao vien ket hp vi thi gian an nh trong tuan le, vi tnh hnh thc te, trnh o cua hoc sinh soan thanh giao an trc khi len lp giang. Qua trnh giang day cua ngi giao vien co the chia ra lam 3 giai oan : - Giai oan chuan b giang day . - Giai oan giang day thc s . - Giai oan ket thuc giang day . a. Giao an c thc hien trong giai oan chuan b Ngi giao vien muon giang day tot phai co khau chuan b bai giang can than. Co soan bai trc th giao vien mi co the : - Tranh bo quen, bo sot nhng chi tiet quan trong cua bai . - La chon phng phap va ky thuat giang day tot giup hoc sinh de quan triet noi dung bai. - am bao bai giang va sc vi oi tng. - am bao tnh lien tuc cua giao trnh. Nhng kien thc mi ch co c xay dng vng chac tren nen tang nhng kien thc cu a c cung co. Cai hoc ngay hom nay la ap dung cai hoc cua ngay hom qua va lam nen tang cho cai hoc ngay sau. - am bao c thi gian a an nh. - On lai bai giang e khong b lung tung va kp sa cha lai nhng khuyet iem a gap trong lan trc. - Soan giao an con cho phep giao vien d oan trc thi gian day tren lp, xng nhng g can thiet va lam hoc sinh tham gia bai giang nh the nao, nhng g hoc sinh de thac mac, nhng cau hoi nao at ra cho hoc sinh de cung co, nhng trong iem cua bai...vv, cau hoi va bai tap kiem soat hoc sinh v.v. 52

b. Giai oan giang day Thc s chnh la thi gian tien hanh thc hien nhng ieu a soan trong giao an. ay la giai oan noi len chnh xac hoat ong truyen thu cua giao vien. Trong giai oan nay gia giang day va hoc tap co s tac ong qua lai vi nhau. Nghe thuat day hoc cua giao vien trong giai oan nay bieu hien cho biet phoi hp kheo leo nhng kien thc ve tam ly hoc va s pham e nang cao tinh than hoc tap cho hoc sinh, thuc ay s dung het nang lc cua cac giac quan, cua t duy tru tng. Co vay mi giup hoc sinh phat trien kha nang suy luan va oc sang tao, biet s dung thong minh trang thiet b dung cu, biet phan biet phai trai, phat huy tinh than lam viec tap the, san sang hp tac vi moi ngi. Trong giao an (ke hoach len lp) cua giao vien soan trc e giang day la s chuan b cho mot qua trnh giang day bao gom 5 bc len lp . Trong o la 4 bc giang day . Nam bc len lp gom On nh lp . On bai cu . Giang bai mi . Cung co bai mi . Giao bai lam . Bon bc giang day gom Gii thieu bai mi . Trnh bay bai mi . Ap dung bai mi . Kiem tra anh gia . Ta se co s nghien cu ky cach chuan b va tien hanh 5 bc len lp va 4 bc giang day phan soan giao an. c . Giai oan ket thuc giang day Nhiem vu cua ngi giao vien ky thuat khong phai la hoan toan cham dt sau khi giang bai xong ma con phai thc hien mot so cong tac tiep theo: Phu ao hoc sinh kem, boi dng hoc sinh kha e nang cao trnh o chung cho ca lp . Cham bai ly thuyet va thc hanh . Cai tien giao trnh, giao an va tai lieu giang day Phat trien o dung day hoc . Nghien cu va la chon cac d an, thc hanh, bai tap th nghiem v.v. 2. nh ngha giao an Giao an la ke hoach len lp cua giao vien cho mot chng hay mot bai hoc, do chnh giao vien t soan ra trc khi giang day tren lp hoc hoac xng. Giao vien soan giao an da tren c s giao trnh chuyen mon va cac tai lieu khac. Theo nguyen tac s pham c moi lan len lp la giao vien phai chuan b trc mot giao an. Tuy nhien, tuy theo thi lng an nh giao vien co the soan giao an theo tng chng hoac tng bai hoc chuan b va soan giao an tot em lai nhng li ch: Bai giang ay u co chat lng, co to chc mach lac, hoc sinh se de tiep thu kien thc ky nang, ky xao mi. Bao am muc ch yeu cau cua bai hoc trong pham vi thi gian quy nh. Loai bo c nhng trng hp xay ra tai lp hoac xng. Phat hien c nhng cho con thieu sot, kp thi bo sung sa cha. 53

3. Phan loai giao an a. Can c vao noi dung : th co the chia ra 3 loai giao an - Giao an soan cho tng phan, tng chu iem cua giao trnh. - Giao an soan cho tng buoi hoc, tng tiet hoc (pho bien). - Giao an dung e hng dan hoc sinh thc hien mot d an. Th du nh viec day hoc sinh mo hnh nha may thuy ien. b. Can c vao hnh thc :th co 2 loai: - Giao an chi tiet: ghi cu the chi tiet ca phan noi dung chuyen mon lan phan phng phap, thu thuat trong qua trnh giang. Nhng hanh ong cua giao vien tren tng y, tng oan ke ca hoat ong xen ke gia cac phan bai hoc va cau hoi nho e lam hoc sinh chu y vao bai giang. Thong thng giao an nay dung cho cac giao vien con tre hoac cac loai bai giang co tnh phc tap kho tiep thu. - Giao an gian lc: Trong o dan y noi dung bai giang co the ghi theo trong tam thanh tng phan nho theo th t va khai quat. 4. Cau truc va hnh thc giao an Khong co s o chung cho noi dung giao an. ay ta ch gii thieu giao an trong giang day ky thuat. Tuy vay can phai phan biet giao an ly thuyet khac vi giao an thc hanh, giao an trong ao tao c ban. Ngay ca trong pham vi ao tao c ban thoi, cac bai giang cua mot qua trnh, cac giao an cung co nhng khac biet. Sau ay ta se nghien cu ky hai loai giao an qua hnh thc cu the c gii thieu. * Giao an day ly thuyet: trong o cac phan c trnh bay nh sau: GIAO AN LY THUYET Ten giao sinh: Bai hoc:

Lp: Tuan le: Ngay:

Mon hoc:

so tiet

a. Muc tieu bai giang Moi bai cu the se co muc ch yeu cau thuoc nhom: - Nhom cung cap kien thc mi nham trang b cho hoc sinh nhng kien thc khoa hoc ky thuat mi. Dang muc ch nay se c viet bang cac hnh thc sau: Sau bai hoc nay (hoac sau khi nghien cu chng nay) hoc sinh se: Trnh bay c ... Giai thch minh hoa c ... Liet ke c ... - Nhom ren luyen ky nang ky xao, noi len hoc sinh se lam c g, mc o thanh thao en au. - Nhom giao duc t tng, thoi quen hanh vi noi len s hnh thanh oi tng ve t tng, pham chat, hanh vi sau khi hoc, nhng chuyen bien cai tao con ngi b. Vat lieu dung cu, phng tien day hoc 54

Liet ke ay u nhng phng tien, dung cu can thiet cho bai giang bao gom: mo hnh, vat that, ban ve, phim anh, may chieu phim... Ghi ay u so lng can mang theo. c. Cac bc giang day Gom co 5 bc len lp chung va 4 bc giang bai mi. Bc 1: On nh lp : Thi lng la bao lau theo d tru. Phng phap cach thc sao cho ngi giao vien (nhat la giao vien tre) can ghi va d tru trc bc nay trong giao an, ong thi can hoc hoi kinh nghiem ngi i trc, bi v thc te cho thay rang, co giao vien do lung tung hoac thai qua trong luc on nh ma gay ra hau qua trong suot qua trnh giang bai, hau qua o co the hoac khong tot, co li hoac co hai, la tuy kha nang giao vien. oi vi a so giao vien nhieu kinh nghiem giang day, bc on nh lp rat n gian va nhanh chong, chang han vao lp ch viec chao hoc sinh hoac hoi mot vai ieu g o lien he en bai trc roi bat au bai giang ngay. Nhng cung co giao vien (thng la giao vien mi) vao lp hoc sinh mat trat t, gieu ct ma ban than giao vien khong giai quyet e on nh lp c phai nh en ban giam hieu. Bc 2: On bai cu: ( thi lng d tru tnh bang phut) Nham gi lai trong hoc sinh nhng kien thc en bai cu, lam c s e tiep thu bai mi. Giao vien nen ra lan lt cac cau hoi, roi tra li hoac goi hoc sinh tra li. Rieng cau hoi cuoi cung se la dan y e i vao bai mi. Trong giao an, bc nay cung ghi ro cau hoi va phng phap thc hien. Bc 3: Trnh bay bai mi: lan lt gom 4 bc: * Gii thieu bai mi: ghi ro noi dung, thi lng, phng thc tien hanh. Nham muc ch gay hng thu, tap trung chu y cho hoc sinh vi bai sap hoc. Cach thc va hieu qua ay phu thuoc vao kinh nghiem s pham va kha nang chuyen mon cua tng giao vien. * Trnh bay bai mi: theo th t noi dung chuyen mon. Ghi ay u va chi tiet noi dung bai giang, thi lng danh cho tng phan. Kha quan trong la cot ben phai ghi nhng ieu can noi va lam cua giao vien cang cu the cang sat thc cang tot. Nhng hoat ong ay se cho phep anh gia trc c kha nang truyen at cua giao vien nghe thuat s pham va t nhieu ket qua buoi giang. Cac giao vien tre tuoi mi len lp lan au muon tranh "chay giao an" hoac thieu thi gian th can chu tam soan ky phan nay trong giao an va thc hien ung khi giang.

Th t e muc va phng Nhng ieu can noi va phap giang day (2) lam cua GV va HS (3) - Tom tat, ky hieu, Ghi thi gian (phut) Ghi e muc, tieu muc, iem cong thc tng tng ng vi tng va ghi phng phap giang ng vi noi dung e muc day thch hp cua th t e muc. - Hnh ve, t ng,...

Thi gian (1)

* Ap dung bai mi: bang cac cau hoi hoac bai lam tai cho e hoc sinh ap dung kien thc va c tiep thu. * Kiem tra bai mi: cung bang cau hoi hoac bai tap nham kiem tra viec tiep thu bai cua hoc sinh e co bien phap kp thi bo sung hay nh chnh. 55

Bc 4: Cung co bai. He thong lai toan bo bai giang, nhan manh cac trong tam... nham on tap nhac nh e hoc sinh nam kien thc vng chac va ung. Bc 5: Giao bai lam. Bang bai tap ve nha, bang cau hoi hoac bai oc them. d. Tai lieu tham khao Gom cac sach, bao, tap ch co lien quan bai hoc ma giao vien e tham khao viet ra giao an. Ghi ro ho ten tac gia, ta sach, ni xuat ban, nha xuat ban, nam xuat ban, so trang. Ta con thay rang trong phan trnh bay mi cua giao an van hien dien cot (2) : Noi dung bai hoc. Vay th trong giao an, noi dung ong vai tro nh the nao? Co can phai chep het giao trnh vao trong cot nay (nh mot so giao sinh a lam) hay khong? Va trong cot (1), (2), (3), cot nao mang gia tr ac trng cho giao an? Trc het phan noi dung bai hoc ghi trong giao an ch co vai tro "gia " (cho da) e qua o ngi giao vien co c s trien khai phng phap truyen ay ma thoi. Do o noi dung ay ch c ghi ngan gon va khong giong y nh giao trnh. Do o neu nhn thay cot noi dung nay roi ket luan rang giao an la "s rut gon cua giao trnh" la khong ung y nghia s pham cua giao an. Them na, cot (3) noi ve nhng hoat ong cua thay va tro trong gi hoc nham truyen at va lnh hoi c noi dung cua thong tin. ay mi la cho the hien tnh ac thu cua giao an. V cot nay la s van dung toan bo nang lc s pham cua ngi thay ket hp ac iem oi tng e the hien ra tren tng quyet nh hanh ong cua thay va tro trong gi day va hoc.

MAU GIAO AN LY THUYET

BO/ S GIAO DUC VA AO TAO CONG HOA XA HOI CHU NGHA VIET NAM Trng/ TT. oc Lap T Do Hanh Phuc GIAO AN DAY LY THUYET Mon day: Lp day: Ten bai giang : Giao an so : So tiet giang : Phong hoc : Ngay day : ON NH LP Phut PHAN I iem danh lp : Noi dung can pho bien : KIEM TRA BAI CU Phut PHAN II Phng phap kiem tra : So hoc sinh d kien se kiem tra : Cau hoi kiem tra : ap an cau hoi : GIANG BAI MI Phut PHAN III Gii thieu bai mi : Muc tieu day hoc : o dung va phng tien :

56

Noi dung va phng phap: Cach th 1 STT 1 2 Cach th 2 STT 1 2 Cach th Noi dung bai giang Thi gian Hoat ong Cua giao vien Cua hoc vien

Noi dung bai giang

Thi gian

Phng phap

Phng tien

TONG KET BAI PHAN IV Ve phng phap Ve phng tien va o dung Ve noi dung CAU HOI VA BAI TAP VE NHA PHAN V Noi dung : RUT KINH NGHIEM PHAN VI Ve noi dung, thi gian va phng phap :

Phut

Phut

Phut

Ngay

thang nam Trng bo mon

Ngay

thang Giao vien

nam

57

V du minh hoa Giao an so : 02 So tiet day :01 Thc hien ngay thang nam Ten bai hoc so 2:

so tiet a day : 01

Lp :

MACH AO CHIEU QUAY ONG C KB 3 PHA BANG KHI ONG T KEP

Muc tieu : Sau bai hoc nay, hoc sinh co c nhng kha nang sau ay:
Xay dng va ve c s o nguyen ly cua mach ao chieu ong c KB 3 pha Trnh bay c nguyen ly hoat ong cua mach ao chieu quay ong c KB 3 pha bang khi ong t kep Phan tch c nhng nguyen nhan h hong va bien phap khac phuc cua mach ao chieu quay ong c KB 3 pha bang khi ong t kep I. II. Ten : iem : Cau hoi kiem tra : Hay ve s o nguyen ly cua mach ieu khien ong c khong ong bo 3 pha bang bo khi ong t n? Tra li : ON NH LP : Thi gian : 02 phut So hoc sinh vang :

KIEM TRA BAI CU : Thi gian : 05 phut . D kien hoc sinh can kiem tra :

58

III.

GIANG BAI MI : Thi gian : 35 phut

o dung va phng tien day hoc: Bang ghim, but long bang, giay mau, A4, A3 trang, bang phan, nam cham t . Noi dung, phng phap : gi y, hng dan, thao luan, neu van e Thi gian STT Noi dung giang day (phu t) I Nguyen tac tao ra ao 04 chieu quay ong c KB 3 pha - ao th t 2 trong 3 pha - ao chieu t trng quay - ong c ao chieu II S o mach ao chieu 26 quay 1 12 S o mach ong lc a Xay dng s o mach (05) ong lc cho khi ong t (K1) vi ong c 3 pha b Thiet lap s o ket noi (07) tiep iem chnh cua cong tac t (K1, K2) Hoat ong Ph Phng tien ng Hoat ong cua Hoat ong va o dung phap giao vien day hoc cua hoc sinh Thao luan, trnh bay at cau hoi Quan sat hoc sinh thao luan, Giai ap thac mac hoc sinh Hoc sinh thao luan nhom. Hoc sinh trnh bay va thong nhat y kien (cac nhom ) But long , Giay mau Bang ghim Bang phan

Gi y

at cau hoi Hoc sinh Quan sat hoc luan sinh thao luan Hoc sinh bay ket (ai nhom)

thao But long Giay mau trnh Bang ghim qua Bang phan dien

2 a.

b.

S o mach ieu 14 khien (09) Xay dng s o mach ieu khien ong c KB 3 pha vi KT(K1), cong tac t (K2) (05) Thc hien khoa cheo bang tiep iem phu thng ong cua cong tac t (K1,K2)

Neu van e, thao luan

Dien giai Tom tat

Giai ap thac mac hoc sinh Cac nhom Nhan xet nhan xet va so sanh ket qua, thong nhat ket qua Neu van e Gi y Hoc sinh trao Quan sat oi ,thao luan, Neu cau hoi thong nhat ket gi m qua Neu van e Dien giai Hoc sinh trao Phan tch va oi,thaoluan dien giai ,a ra ket qua

But long Giay mau Bang ghim Bang phan

But long Giay mau Bang gim Bang phan

But long Giay mau Bang gim Bang phan

Neu van

59

III

Hien tng, nguyen nhan h hong va cach khac phuc

05

e va giai quyet van e Van ap, Dien giai

a cac hien But long tng , Giay mau Quan sat,phan Hoc sinh thao Bang phan tch va dien luan, phan giai tch hien tng va thong nhat ket qua

IV. TONG KET BAI : Thi gian : 02 phut Noi dung Phng phap 1.Nguyen tac tao ra ao chieu quay ong c Van ap KB 3 pha Dien giai 2.S o mach ao chieu quay V. CAU HOI , BAI TAP VE NHA : Thi gian : 01 phut Noi dung Phng phap An S2 mach ieu khien cong tac t nghch at van e khong hoat ong VI. T ANH GIA RUT KINH NGHIEM CUA GIAO VIEN : Ngay thang nam Trng bo mon Ngay thang Giao vien nam

60

MAU GIAO AN THC HANH

BO/ S GIAO DUC VA AO TAO CONG HOA XA HOI CHU NGHA VIET NAM Trng/TT. oc Lap T Do Hanh Phuc GIAO AN DAY THC HANH Mon day: Giao an so : Xng/phong : Ten bai thc hanh : Phan I Muc tieu day hoc: San pham ng dung : Dung cu va thiet b can thiet : Hnh thc to chc lp: Phan II Muc A 1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 CAC QUA TRNH HNG DAN Noi dung qua trnh hng dan HNG DAN BAN AU On nh lp Nhan xet bai cu Hng dan bai mi at van e, gii thieu bai thc hanh Gii thieu dung cu va thiet b Trnh t thc hanh Neu cac dang h hong va khac phuc Giao vien thao tac mau, hoac mi chuyen gia thc hien, chieu phim minh hoa . Goi hoc vien lam th, sau o quyet nh Thi gian Phut Hoat ong Giao vien Hoc sinh Phut Tieu ch CHUAN B Phut Lp day: So tiet hng dan : Ngay day :

3.6

61

3.7 3.8 3.9 B 1 2 3 4 C 1 1.1 1.2 2

Nhan xet cung co bai Qui nh an toan lao ong Phan cong nh mc thi gian thc hanh HNG DAN THNG XUYEN Theo doi, uon nan cac thao tac cho hocvien Quan tam ti cac hoc vien yeu, ac biet Phat hien sai xot, hng dan khac phuc Nhac nh an toan lao ong thng xuyen HNG DAN KET THUC Nhan xet buoi thc tap Thao tac cua hoc vien Chap hanh gi giac, qui nh xng Phut Phut

Nhng cong viec hoc vien can chuan b cho hom sau Phan III RUT KINH NGHIEM 1 2 Ve thi gian, noi dung Phng phap va cach to chc thc hanh Ngay thang nam Trng bo mon

Phut

Ngay

thang Giao vien

nam

GIAO AN THC HANH

Mon hoc S tit Thi gian : THC TAP CHUYEN NGANH IEN LANH LAP AT MAY LANH CA SO : 2 ca. : 45 phut. 62 Ten bai hoc:

Ngay soan : 01/08/2006 Ngay giang : I. MC TIEU BAI HOC: Sau khi hoc xong bai nay, hoc sinh co kha nang: 1. V kin thc: Trnh bay c qui trnh lap at may lanh ca so. Xac nh c cac thong so o theo tieu chuan cua nha san xuat (dong ien, nhiet o, o on). Lap at c may lanh ung theo qui trnh va at yeu cau ky thuat trong thi gian 60 phut. am bao an toan cho ngi va thiet b. Co tac phong cong nghiep: Ren luyen tnh can than, co y thc trach nhiem trong cong viec. Nang cao kha nang lam viec hp tac.

2. V k nng: -

3. V thai o:

II. CHUAN B: 1. Giao vien Chng trnh giang day: Mon Thc Tap ien Lanh Chuyen Nganh. o dung, thiet b hng dan thc hanh + Vat lieu : Day ien, ong nc, bang keo, hop ien, vt, inh. + Thiet b : May lanh ca so National 1HP-220V, mo hnh bc tng e gan may lanh. + Dung cu : Bua, kem, cay van vt, may khoan ien, ca sat, thc ke, thc keo, thc thuy, ong ho VOM, am-pe kem, may o nhiet o, may o o on. San pham ng dung: may lanh ca so. Phng phap anh gia ky nang ve san pham thc hanh cua hoc sinh sau khi hoc xong: anh gia thc hien theo qui trnh ( phieu hng dan thc hien ). 2. Hc sinh - Nhng kien thc ve kinh nghiem lien quanen bai hoc: Chon cong suat may. Kiem tra may. Chon v tr lap at. Tai lieu thc hanh: Phieu hng dan thc hien, cac may lanh, cac mo hnh bc tng.

III. TIN TRNH LEN LP: 1. n nh t chc (thi gian: 1 phut): 63

 Kim tra s s lp Ni dung nhc nh hc sinh 2. Kim tra bai c: (thi gian: 5 phut): TT Ten hc sinh Ni dung kim tra Hnh nao sau ay the hien v tr lap at may lanh ca so ung yeu cau ky thuat? Giai thch? im

3. Hnh thc t chc: - Hng dan ban au: Hoat ong cua giao vien: Thuyet trnh va thao tac mau. Hoat ong cua hoc sinh: Quan sat, lang nghe, kiem tra th t cac bc theo phieu hng dan, mot so hoc sinh thao tac cung vi giao vien cac bc va hoat ong theo nhom. - Hng dan thng xuyen: Hoat ong cua giao vien: Chia nhom thc tap, theo doi, quan sat, uon nan. Hoat ong cua hoc sinh: 4 hoc sinh / nhom lam lai cac bc lap at theo phieu hng dan thc hien di s giam sat cua giao vien. - Hng dan ket thuc: Hoat ong cua giao vien: Phan tch, giai thch, anh gia ket qua thc tap cua hoc sinh. 64

 Hoat ong cua hoc sinh: Lang nghe, ghi nhan ket qua thc hanh. 4. Cac qua trnh hng dn: Ni dung hng dn Thi Phng gian phap (phut) (2) (3) Cac hot ng Giao vien (4) Hc sinh (5) Phng tien, o dung day hoc (6)

(1) 5. Cng c bai hc:

Giao vien a he thong hoa tng phan trong bai giang. 6. Giao nhim v thc hanh cho hc sinh: Chia nhom: 4 hoc sinh/ 1nhom/ 1 may/ 1 mo hnh. 7. T anh gia ca giao vien:

. CAU HOI 1. Y nghia s pham giao an khac giao trnh nh the nao? 2. Noi dung nao trong giao an c the hien cao nhat ac trng tnh ke hoach cua giao an? 3. Phan biet s khac nhau cua: - Ap dung. - Kiem tra. - Cung co. Trong giao an ly thuyet.

65

CHNG II PHNG TIEN DAY HOC BAI 1 AI CNG PHNG TIEN DAY HOC
A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, sinh vien co cac kha nang: Phan biet cac khai niem phng tien day hoc, phng tien ky thuat day hoc, o dung day hoc . Trnh bay c cach phan loai phng tien day hoc va cac y ngha cua tng cach phan loai phng tien trong cong tac day hoc va cong tac quan ly. Trnh bay va giai thch cac tnh chat, cac yeu to quan trong cua phng tien day hoc. Phan tch cac mc o trc quan va phan tch muc tieu e chon la phng tien day hoc.

B. NOI DUNG I. AI CNG Xuat phat t chc nang va nhiem vu cua ngi giao vien ky thuat chuyen nghiep, trong o chc nang to chc qua trnh day hoc la mot trong 4 chc nang c ban : Chc nang thiet ke cong tac day hoc Chc nang to chc cong tac day hoc. Chc nang lanh ao cong tac day hoc. Chc nang kiem tra va anh gia cong tac day hoc.

Trong o chc nang to chc cong tac day hoc oi hoi ngi giao vien phai biet to chc qua trnh day hoc cua mnh mot cach hieu qua nhat, nh to chc viec chon la, che tac va khai thac cac phng tien day hoc, o la chc nang khong the thieu oi vi ngi giao vien ky thuat chuyen nghiep (KTCN). Ngoai ra da vao cac moi lien he tng tac vi nhau gia muc ch, noi dung, phng phap va phng tien trong qua trnh day hoc c the hien di s o tng tac sau: S o tng tac cua qua trnh day hoc Muc ch Noi dung

Phng phap

Phng tien

Trong o muc ch quyet nh noi dung, noi dung quyet nh phng phap va phng phap quyet nh phng tien trong moi quan he tng tac qua lai lan nhau. Hn na trien 66

khai ve phng phap day hoc trc quan la cach thc, bien phap, cac yeu to trong viec s dung cac phng tien nh nguon giao tiep chnh e truyen at kien thc, ky nang, ky xao cho ngi hoc. Nguyen tac day hoc trc quan trong qua trnh day hoc (QTDH). Trong hoat ong giang day va qua trnh lnh hoi tri thc cua sinh vien, trong tng giai oan cua viec nhan thc oi hoi ngi giao vien phai phan tch va tm ra iem xuat phat cua tnh cu the trong viec tm hieu cac s vat, hien tng, cac qua trnh va hnh thanh cac khai niem khoa hoc trong lnh vc chuyen mon cua mon hoc.

Nhng van e tren can phai c xem xet di quan iem cua triet hoc Mac Lenin ve s thong nhat gia cu the va tru tng ma no c dien ta bang nguyen tac trc quan cua qua trnh day hoc nh : T trc quan sinh ong en t duy tru tng va t t duy tru tng en thc tien la con ng nhan thc ay la cong thc tong quat cua Le Nin ve qua trnh nhan thc.
1. nh ngha phng tien day hoc (PTDH) a. Theo ngha rong PTDH la toan bo cac yeu to nham xac lap cac moi quan he trong day hoc e tang cng nhan thc cua ngi hoc trong qua trnh day hoc, o la yeu to vat chat hoa ve hnh thc cua phng phap nham tac ong en s chuyen bien noi dung at c muc ch day hoc. Nh vay da vao nh ngha tren ta thay phng tien day hoc bao gom cac yeu to nh cac vat lieu day hoc cac cong cu day hoc, may moc nguyen vat lieu va ke ca kien thc, ky nang, ky xao san co cua giao vien va sinh vien cung nh ke ca che o hoc tap. b. Theo ngha hep PTDH la nhng phng tien nghe nhn va tng tac c s dung trc tiep vao qua trnh day hoc e chuyen bien noi dung hnh thanh muc ch day hoc va c s dung pho bien hien nay vi thuat ng la phng tien nghe nhn (PTNN). PTDH la toan bo cac phng tien mang tin, phng tien truyen tin va phng tien tng tac trong s ho tr va ieu khien qua trnh day hoc.

2. Phan loai phng tien day hoc Tuy thuoc vao nhieu yeu to khac nhau va cac c s phan loai khac nhau ta co cac cach thc phan loai nh sau : a. Da vao tnh chat bieu hien cua phng tien Cac vat that gom : cac vat mau va cac mau vat nguyen ban, cac loai may moc cong cu nguyen lieu bao gom cac vat song, vat chet va vat cat vv. Cac loai tng hnh gom: mo hnh, tranh anh, s o, lc o, tai lieu sao, anh chup vv. 67

Cac loai phng tien hoat ong tng tac : nh th nghiem, tham quan, may luyen tap. Cac phng tien ky thuat day hoc bao gom : cac loai thiet b ng dung t thanh qua cua khoa hoc ky thuat nh : cac loai may chieu roi, cac loai may truyen dan khuech ai, may day hoc, may kiem tra hay cac mang cua may vi tnh trong day hoc vv.

b. Da vao s tac ong qua cac giac quan Nhom phng tien nghe : ch tac ong vao kenh nghe nh PT truyen thanh giao duc, cac phng tien thu phat am vv... Nhom phng tien nhn : bao gom cac loai hnh ch tac ong qua kenh nhn va c chia lam 2 loai : o Trc quan phang : cac loai bang trnh bay, bang day hoc, cac loai tranh anh s o lc o, o th, cac loai phim en chieu ...vv. o Trc quan khoi : nh cac loai mo hnh, mo hnh phong tao vv. Phng tien nghe nhn : bao gom cac loai hnh tac ong ong thi ca kenh nghe va ca kenh nhn trong hoat ong day hoc nh : phim ien anh, truyen hnh, video day hoc, may vi tnh trong day hoc. Phng tien tng tac bao gom cac dang phng tien mang tnh chat hoat ong nh tham quan, th nghiem, may luyen tap vv...

c. Da vao c s vat chat trang thiet b day hoc oi vi cach phan loai nay thng co y ngha tot cho viec quan ly va trang b phng tien va c chia thanh 5 nhom c ban sau : Vat lieu day hoc : la toan bo nhng gia mang thong tin day hoc c san xuat vi noi dung mang tnh khoa hoc va phu hp vi nhng muc ch yeu cau nhat nh. oi vi loai nay c chia thanh 2 nhom : o S dung trc tiep : la nhng loai hnh ma c giao vien va hoc sinh khai thac, s dung khong can phai qua cac phng tien trung gian nh sach, giao trnh, tai lieu tham khao, so tay vv... o S dung gian tiep : la nhng loai hnh ma khi s dung hoac khai thac phai thong qua cac phng tien trung gian nh cac bo phim en chieu, bang nghi am, bang ghi hnh, a vi tnh vv... Phng tien ky thuat day hoc : la nhom phng tien mang tnh truyen tai, khuech ai, phan phoi mang tnh trung gian nh cac loai may chieu phim tnh, may chieu phim ong, he thong TV video, may thu phat am, dan may vi tnh. camera ghi hnh vv... Nhom cong cu day hoc : bao gom cac loai may moc, cong cu trang thiet b phuc vu cho cong tac thc hanh th nghiem.

68

Nhom phng tien to chc day hoc : bao gom cac loai hnh ma dien ra hoat ong day hoc co s to chc mot cach khoa hoc nh xng trng, vn trng, khu vc th nghiem, phong th nghiem, trien lam, tham quan vv... Nhom phng tien phuc vu chung : bao gom cac loai hnh mang tnh tien nghi trong day hoc va ap ng nhu cau phuc vu cho cac hoat ong day hoc nh tu, ban ghe, phong oc, ien nc vv...

II. TRUYEN THONG VA CONG NGHE DAY HOC (Communication and Technology of Education) 1. Tien trnh truyen thong (Process of Communication) Trong hoat ong cua qua trnh day hoc cung nh trong hoat ong hang ngay viec giao tiep va truyen at cac thong tin cho nhau la qua trnh thng xuyen c s dung; ma tat ca moi ngi eu can en no, neu thieu truyen thong se dan en nhng that bai trong moi hoat ong cua con ngi. Nhat la trong hoat ong day hoc c xem xet ve ly thuyet thong tin cua qua trnh day hoc, hoat ong day hoc c xem nh mot tien trnh truyen tin nhan tin va phan hoi nh mot qua trnh truyen thong gom : Ngi gi (the sender). Ma hoa (the incoder). Thong iep (the message). Kenh truyen (the channel). Giai ma ( the decorde). Ngi nhan (the receiver).

ay cung c the hien nh la mot qua trnh truyen at noi dung trong qua trnh day hoc. a. Theo mo hnh truyen thong cua Lasswell Ai? noi g? chuyen oi cho ai? tac ong g ?

b. Mo hnh truyen thong Berlo S (Source) Ky nang truyen thong Thai o phan ng Kien thc He thong xa hoi Van hoa 69 V giac Van hoa M (message) Yeu to c ban cau truc noi dung X ly va giai ma C (Channel) Nhn, nghe Xuc giac Khu giac R (Receiver) Ky nang Thai o phan ng Kien thc He thong xa hoi

Nguon phat thu

Ma hoa

(chuyen oi thong iep)

Giai ma

Nguon

Nhieu Phan hoi c. Cac mc o truyen thong Trong con ngi (Intrapersonal) dien ra ben trong con ngi. Truyen thong gia ngi vi ngi (Intrapersonal) . Truyen thong qua phng tien trung gian (mediated). Gia ngi va nhom (Person to group). Truyen thong ai chung (Mass communication).

2. Cong Nghe Day Hoc (Technology of Education) a. Cong nghe day hoc la g? Cong nghe day hoc la mot khoa hoc at c s ly luan cho viec ng dung nhng thanh tu hien ai cua khoa hoc ky thuat vao qua trnh day hoc. Hay noi mot cach khac Cong nghe day hoc la viec a cac phng tien ky thuat day hoc vao tien trnh ao tao nh day hoc chng trnh hoa, may day hoc, may luyen tap, cac phng tien ky thuat nghe nhn hien ai vao qua trnh day hoc. Tai lieu cua To Chc Giao Duc Lien Hp Quoc UNESCO nh ngha CNDH nh sau : Cong nghe day hoc la khoa hoc ve giao duc, no xac lap cac nguyen tac hp ly cua cong tac day hoc va nhng ieu kien thuan li nhat e tien hanh qua trnh day hoc, cung nh xac lap cac phng phap va phng tien co ket qua nhat e at muc ch day hoc e ra, ong thi tiet kiem c sc lc cua thay va tro b. Ban chat cua cong nghe day hoc Ban chat cua cong nghe day hoc la s ng dung cua cac thanh tu khoa hoc ky thuat va cong nghe vao qua trnh day hoc, nham mang lai hieu qua cao trong viec thc hien muc ch day hoc. Nh vay cong nghe day hoc c xem nh s phoi hp hu c gia cong nghe to chc nhan thc va cong nghe trong trang thiet b day hoc bao gom cac yeu to mang tnh ong bo, toan dien ve noi dung day hoc, cac he thong anh gia nham tch cc hoa qua trnh day hoc.

70

CNDH

Cong nghe to chc nhan thc

Cong nghe trang b ky thuat

S O CAU TRUC CUA CONG NGHE DAY HOC Ky xao ve tng tng Ky nang ve t duy ky thuat Ly thuyet nghe nghiep Ly thuyet He thong Ly thuyet truyen thong c. Cac quan iem cua cong nghe day hoc CONG NGHE DAY HOC Pham chat s pham vi cong nghe day hoc

Logic hoc ao c hoc

Triet hoc ve nhan sinh quan

S t duy tru tng

Cong nghe day hoc la mot qua trnh tron ven cua hoat ong day hoc bao gom nhieu yeu to tng tac qua lai lan nhau nham at en hieu qua cao nhat trong day hoc chnh v vay, trong qua trnh hnh thanh va phat trien cong nghe day hoc cung phat sinh ra cac quan iem khac nhau nhng tu trung gom cac quan iem c ban sau : Quan iem san xuat va s dung hang hoa cng (Hard ware) Vi a phat trien manh me cua khoa hoc ky thuat cac loai may moc trang thiet b tien tien c ng dung ngay cang nhieu trong hoat ong giang day va ao tao, chnh v vay nay sinh ra quan iem nay va quan iem nay ch chu trong en viec phat trien san xuat, s dung cac loai hnh phng tien mang tnh truyen dan, khuech ai va phan phoi cao th se mang lai hieu qua kinh te, hieu qua ao tao trong day hoc. Tuy nhien quan iem nay cung co nhng mat manh ang ke nhng van ton tai nhng khiem khuyet nhat nh, v vay xuat hien nhng quan iem khac na. Quan iem san xuat va s dung hang hoa mem (Soft ware) 71

Quan iem hang hoa mem ch chu trong en yeu to c ban trong day hoc la viec chon la e xuat muc ch yeu cau thch hp, chon la noi dung, cau truc noi dung hoan chnh phu hp ve mat tam ly, tnh va sc phu hp vi oi tng va quan iem nay a ra yeu to c ban muon at en muc ch cua day hoc can phai co phan mem tinh vi va hoan hao, neu co ay u cac thiet b day hoc trong viec truyen tai va khuyech ai cao vi trang b hien ai nhng khong co noi dung thch hp, khong co chien thuat, chien lc truyen at ve cac mat hng thu nhu cau cua hoc sinh th phan cng co hien ai en au cung kho em lai hieu qua cao trong day hoc. Tuy nhien quan iem nay cung neu len c mot khia canh c ban cua day hoc nhng cung con mang tnh chat phien dien, v vay xuat hien mot quan iem th 3. Quan iem he thong cua cong nghe day hoc Quan iem nay la quan iem ket hp gia hai mat u iem cua cac quan iem tren e bo sung tng tac lan nhau. ong thi viec san xuat, s dung cac phng tien phai c tiep can mang tnh he thong ong bo phoi hp vi nhau trong moi quan he to chc, nhan s, trang b ong bo th mi mang lai hieu qua cao trong giang day. Quan iem nay neu len yeu to c ban ma ngay quan iem ket hp cung khong tiep can tot c neu khong at trong moi quan he ong bo va he thong, quan iem nay neu len neu chung ta co nhng trang b that hien ai ong thi chung ta cung co c nhng phan mem day hoc that tinh vi nhng neu viec trang b khong ong bo ve viec to chc s dung khong c lu tam, ve quan ly khong khoa hoc, nhan s khong co e khai thac th toan bo nhng yeu to tren cung khong the nao mang lai hieu qua cao trong giang day va ao tao. Chnh v vay quan iem he thong la quan iem ket hp c hai mat manh cua cac quan iem tren, ong thi c at trong moi quan he mang tnh he thong bao gom trang b hien ai, tinh vi, ong bo trong moi quan he to chc quan ly va nhan s e khai thac c mot cach co hieu qua nhat. III. CAC YEU TO QUAN TRONG CUA PHNG TIEN DAY HOC. Moi loai phng tien khac nhau eu co nhng tnh chat ac biet rieng cua no, neu chung ta biet phoi hp va khai thac tot nhng tnh chat o se giup cho hoat ong day hoc mang tnh hieu qua cao hn. 1. Cac tnh chat cua PTDH

a. Tnh ngng gi Tnh ngng gi c the hien cac yeu to nh bao ton, lu tr hoac tai tao lai cac qua trnh, cac s kien, cac hien tng e phuc vu cho cong tac day hoc va tnh ngng gi cho phep chung ta chuyen tai cac s kien va hien tng vt thi gian nh : nhiep anh, thu phat am, thu phat hnh phim en chieu vv... b. Tnh gia cong Tnh gia cong cua cong nghe day hoc cho phep chung ta co the bien oi, che bien, bien tap lai e phu hp vi muc ch yeu cau trong viec s dung. Ngoai ra tnh gia cong con cho phep chung ta khai thac cac yeu to quan trong nh : thuc ay qua trnh oi vi 72

nhng qua trnh thc dien ra qua cham hoac kem ham qua trnh neu qua trnh thc dien ra qua nhanh nham giup cho ngi hoc quan sat c mot cach tron ven va chi tiet cac qua trnh. c. Tnh phan phoi Tnh phan phoi cua PTDH c xem xet nhng yeu to nh truyen tai cho nhieu ni khac nhau trong cung mot thi iem hoac khuech ai len nhieu lan e ap ng cho nhu cau so ong c trc tiep tham gia, bao am tnh kinh te ky thuat va hieu qua cao. Nh vay tnh phan phoi cho phep chung ta chuyen tai cac s kien, hien tng, cac hoat ong vt khong gian nh cac chng trnh truyen thanh, truyen hnh vv... 2. Nguyen tac s dung PTDH a. Nguyen tac bao am an toan Viec s dung PTDH phai bao am an toan cho con ngi nh cac s co ve tac ong c hoc, tac ong ien va cac yeu to khac. Ngoai ra con chu y en an toan ve cho phng tien va trang thiet b ho tr cho qua trnh day hoc. b. Nguyen tac bao am phu hp Nguyen tac nay oi hoi phai bao am s phu hp gia muc tieu, noi dung, phng phap, phng tien va trnh o cua ngi hoc. c the hien qua cac yeu to sau: S dung PTDH ung luc: PTDH phai s dung ung thi iem thch hp vi s phat trien cua noi dung tien trnh giang day, tranh viec lam phan tan s chu y cua hoc sinh trong viec bay bien qua nhieu cac phng tien khi cha dung en. S dung phng tien day hoc ung trng hp. Can phai thiet ke phng tien day hoc phu hp cho tng chng, bai can thiet va phai co chuan b trc cac ieu kien ho tr ay u. S dung PTDH phai va sc vi s tiep thu cua hoc sinh. Tnh va sc cua s tiep thu trong qua trnh s dung phng tien can phai u lieu lng, tranh keo dai qua thi gian nhng noi dung khong can thiet, tranh gay nham chan ma phai tac ong en s tch cc cua hoc sinh. S dung PTDH phai phu hp vi nhan trac hoc. Yeu to nay trong qua trnh che tao cac trang thiet b phng tien cac nha san xuat, cac nha thiet ke cung phai thc hien, nhng trong qua trnh s dung can chu trong en viec va tam mat, va tam tay cua hoc sinh va giao vien nh v tr ban ghe, cac v tr ng thao tac phai phu hp vi nhan trac cua TCVN. 3. Cac mc o trc quan cua phng tien day hoc Cac mc o trc quan cua phng tien day hoc c sap xep theo th t t cu the en tru tng theo hnh chop sau :

73

Tru tng Tng trng

10. T 9. Ky hieu 8. Truyen thanh 7. Phim anh tnh 6. ien anh - Truyen hnh 5. Trien lam - Tham quan 4. Dien trnh lam mau 3. Kch hoa - tnh huong hoa 2. Kinh nghiem gia cach Cu the 1. Kinh nghiem trc tiep t nhien Lam Quan sat

V. C S CHUNG E LA CHON PHNG TIEN DAY HOC. Khi tien hanh la chon phng tien day hoc chung ta xem xet en yeu to c ban sau : 1. Muc ch s pham cu the Muc ch nay c xac nh bi buoi giang nham muc ch g, nh truyen at kien thc mi, cung co kien thc on tap, luyen tap hay kiem tra vv... Tuy thuoc vao tng muc ch cu the se chon la cac phng tien phu hp cu the ap ng cho yeu cau tren. 2. ac iem mon hoc Tuy thuoc vao lnh vc chuyen nganh tnh chat moi e tai khac nhau can phai co phng tien phu hp vi noi dung va phng phap tien hanh. 3. Muc tieu hoc tap chung

74

Tuy thuoc vao muc tieu hoc tap nh nam vng kien thc, hnh thanh khai niem, hay hoan thien ky nang, hnh thanh ky xao hay e hnh thanh thai o tac phong, hanh vi t tng vv, th phng tien phai ap ng cho tng muc tieu cu the. 4. ac iem oi tng Viec la chon phng tien con phai xem xet en trnh o cua oi tng nh von kien thc, nang lc, kinh nghiem, la tuoi va cac qui luat ve tam sinh ly cua ngi hoc. 5. Bao am thc hien cac nguyen tac day hoc va ieu kien c s vat chat thc te cua nha trng Tren ay la nhng c s chung e chon la phng tien, tuy nhien khi i sau vao cac trng hp cu the cac e tai cu the va ap ng cac muc tieu cu the can phai c phan tch va xem xet mot cach he thong trong cac moi lien he vi nhau tuy thuoc vao tng e tai cho tng noi dung chuyen mon.

75

BAI 2 PHNG TIEN NGHE

A. MUC TIEU Sau khi nghien cu xong bai nay ngi co cac kha nang sau:

B. I.

Mo ta c cac ac iem cua cac loai phng tien nghe

Mo ta c cac loai phng tien nghe thong dung. Trnh bay c cac ac iem cua cac tai lieu thau quang va tai lieu phan quang. NOI DUNG PHNG TIEN THU PHAT AM Chung ta a biet con ng tiep thu thong tin, thng qua kenh nghe va kenh nhn, chung ta cung a tiep can cac phng tien nhn nh : Tranh anh, phim en chieu, mo hnh. Nhng neu chung ta ket hp nhieu loai hnh khac nhau va khai thac mot cach ung mc cac phng tien nghe th se mang lai nhng ket qua nhat nh trong hoat ong day hoc . Trong qua trnh day hoc c tac ong nhieu giac quan khac nhau se giup cho ngi hoc tiep thu khoi lng ln thong tin kien thc nhanh chong va sau sac hn, nhng chung ta thay yeu to nghe trong qua trnh truyen at va tiep thu cua day va hoc la mot kenh chiem mot khoi lng thong tin tng oi ln, nen trong qua trnh day hoc ngi giao vien ky thuat chuyen nghiep can co s quan tam ung mc en yeu to nghe e kp thi khac phuc nhng kho khan ve yeu to nghe cua hoc sinh. 1. Kha nang nghe Ngi ta dung n v nh am tan o la s dao ong ve mat vat ly am hoc tieng ngi tao nen khoang t 125 en 8000 chu ky giay . Va ngoai ra e bieu th o ln cua am thanh ngi ta dung yeu to am lng n v o la decibel (db) , tieng noi thng gia khoang 55 db en 85 db . 55 db la noi nho , 85 db la noi ln . Tieng noi th tham khoang : 10 db Coi oto : 110 db Ngng choi tai : 130 db V vay viec tiep thu kien thc cua hoc sinh se b han che neu kha nang nghe kem va cac yeu to sau ay co anh hng en kha nang nghe cua ngi hoc : a. Thnh giac b suy nhc: Trng hp nay qua kham sc khoe nh ky ben nganh y te cung de dang phat hien c neu co s lu y cua giao vien en hoc sinh . b. Moi trng nghe kem: Nh tieng on, tieng vang ieu nay khi chuan b phong nghe chung ta cung can chu y tranh xa nhng ni qua on ao nh xng ca xe, xng ren vv, ngoai ra phong nghe phai ap ng ung tieu chuan, co vach kh am vang . c. Thiet b nghe xau hoac ieu chnh cha ung, trng hp nay phai s dung thiet b thch hp e ieu chnh lai. d. Nguon phat am xau nh a b trong, tap am, bang nhao, phat am khong ro vv. 2. Hng dan viec nghe Trong qua trnh hoc tap yeu to nghe c s dung e tiep thu nguon thong tin kien thc nen giao vien can hng dan cu the oi vi hoc sinh nh : - T chuan b kch thch s to mo va hng thu oi vi e tai sap nghe . 76

Nghe co chon loc, phan biet nhng ieu can nghe va nam c trong tam cua van e . - Phan tch cac yeu to a nghe va anh gia noi dung a nghe mot cach khach quan . - Tac ong lai noi noi dung a nghe nh van dung , ng dung vv. Tom lai giao vien can ren luyen cho hoc sinh co c ky nang nghe mot cach c ban de dang tiep thu nhanh va chnh xac nhng noi dung a nghe . 3. Giai oan giang day bang phng tien nghe Cac giai oan giang day bang phng tien nghe cung giong nh cac phng tien khac nh tnh ac thu rieng phai the hien c th mi nang cao hieu qua. a. Giai oan chuan b Bao gom at ke hoach e giang day nh chon a, bang ghi am, hay chng trnh truyen thong e s dung co hieu qua cao nhat . - Gii thieu cho hoc sinh biet c e tai se nghe e hoc sinh co s tm toi, chuan b tao hng thu khi nghe. - at nhng cau hoi gay mau thuan ve nhan thc hng vao noi dung e tai se giai ap. - Gii thieu muc ch yeu cau va giai thch cac thuat ng mi . b. Qua trnh nghe - Tao c khong kh thoai mai va tch cc trong qua trnh nghe . - Tao s chu y cua hoc sinh vao trong tam cua bai hoc . - Yen lang va trat t trong qua trnh nghe . - Nhan manh nhng iem chnh yeu va cac cau hoi neu van e luc trc . c. Sau khi nghe - Cho hoc sinh thao luan van dung nhng g a c nghe mot cach thch hp . - Nam c nhng hoat ong sau buoi nghe . 4. S dung cac phng tien day hoc nghe a. May khuech am Loai nay co cong dung la khuech ai am thanh cua nguon phat tao ieu kien truyen tai va phan phoi thuan li, co the at ngay phong hoc ngoai ra con co loai phong thanh cam tay giup cho ngi s dung tien li va c ong. oi vi loai khuech am th viec s dung luon i kem vi loai vi am (Micro). Sau ay la mot so loai vi am thong dung e chung ta chon la cho thch hp : - Vi am e ban . - Vi am co chan . - Vi am cam tay. - Vi am cai khuy ao. - Vi am treo. - Vi am vo tuyen . Viec s dung vi am can phai ren luyen nh gi hng va khoang cach, tap th va ngat cau trong khi noi trc may . Ngoai ra chat lng am thanh cung b anh hng neu cach at loa khong ung cach . b. May ghi am Tien li cua may ghi am la lu gi nhng am thanh can thiet e co the s dung c nhieu lan nhieu ni khac nhau nh : - a ghi am co the dung bang nha Vinyl co the dung cac loai a san xuat san nh bo a oc cua cac tac pham van hoc noi tieng, a hoc ngoai nh vv. 77

Bang ghi am (bang t) : Thng lam bang la nha mong va hai be mat co chung mot lp oxt sat t . oi vi loai bang t chung ta s dung tien li v thu va xoa de dang bat ky luc nao cung c, chnh v vay bang t c s dung thong dung nh luyen giong, ghi am bai noi chuyen cua cac nha khoa hoc, luyen cach phat am vv. c. Cong dung cua ghi am trong day hoc - Dung trong luyen tap : Tap oc, giong noi chuan b cho bai thuyet trnh . - Dung trong day hoc ngoai ng : Phong hoc ngoai ng, tap nghe, am thoai qua bang t vv. - Van hoc nghe thuat : oc th tac pham am nhac kch . - Khoa hoc ky thuat : Truyen thanh am nhac. - Dung hoi hop vi cac phng tien khac nh : Giao trnh ghi am, thuyet minh cho phim en chieu, chuyen am cho ien anh . II. TRUYEN THANH GIAO DUC (TTGD) Truyen thanh giao duc co li iem la s truyen tai va phan phoi rong nen co tac dung giao duc ai chung va nang cao dan tr . 1. Li ch cua truyen thanh giao duc - Cung cap them nhng nguon kien thc ngoai lp hoc lam phong phu them kien thc cho hoc sinh . - a thi s vao lp hoc : Nghe chng trnh phat mot bai bao cao chuyen e, hay la cuoc phong van cac ky s cong nong trng vv. - Giup cho hoc sinh ren luyen tr tng tng va nh ket hp vi cac phng tien khac lam cho viec tiep thu c phong phu . - Chng trnh cua TTGD thng c chuan b chu ao, cong phu va tap the nhng chuyen vien kinh nghiem nen chat lng cua chng trnh rat co gia tr va la nguon cung cap kien thc tot cho hoc sinh . - Cac chng trnh TTGD co the ghi lai bang bang t nen co the lu tr hay phat lai trong thi gian thuan tien . 2. Han che cua TTGD - Gi phat cua ai khong khp vi thi khoa bieu cua moi trng. - Kho co mot bai day hoc bang truyen thanh ap ng c nhieu yeu to nh trnh o kha nang la tuoi vv. - Giao vien tai lp khong ieu khien c nhp o nhanh cham cua bai hoc . - Day hoc bang truyen thanh la s truyen at thong tin mot chieu , nen moi lien he nghch khong c cung co. 3. S dung truyen thanh trong lp hoc - La chon chng trnh can c vao ai phat xem hng dan e biet thi gian phat. - Chuan b phong nghe va cac phng tien khac nh may thu thanh , tranh anh dung cu - Giao vien phai cung theo doi lp hoc trong qua trnh nghe chng trnh cua truyen thanh : Ghi cac t kho len bang va tao cho hoc sinh nghe mot cach tch cc . - Kiem tra sau khi nghe : Giao vien e ra nhng hoat ong sau khi nghe nh ap dung nhng g a nghe, thao luan, viet tom lc nhng phan chnh yeu cua noi dung a nghe . 78

BAI 3 PHNG TIEN NHN

A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai nay, sinh vien co cac kha nang sau:

Mo ta c cac ac iem cua cac loai bang trnh bay.

- Mo ta c cac loai bang day hoc thong dung. - Trnh bay c cac ac iem cua cac tai lieu thau quang va tai lieu phan quang. B. NOI DUNG I. AI CNG

Phng tien nhn trong day hoc c xep loai trong nhom phng tien tng hnh bao gom nhom trc quan phang va trc quan khoi. Trong hoat ong day hoc phng tien nhn gi mot vai tro quan trong trong viec hnh thanh bieu tng va nhan thc ro rang chnh xac cac kha nang nghe nghiep. Trong chuyen de nay ta chu yeu xem xet cac loai phng tien nhn dang trc quan phang . II. CAC LOAI BANG TRNH BAY

ac iem chung - Bang trnh bay la phng tien nhn thong dung, n gian va tien li trong day hoc . - Bang thch hp e bo sung, minh hoa va ket hp gia cac phng phap trong tien trnh day hoc . - Bang dung ho tr cho cac hnh thc day hoc nh : Trng bay trien lam, thong at. - Bang ap ng mot cach linh hoat cho tat ca cac mon hoc, s dung bat ky luc nao trong tien trnh va truyen at en nhieu ngi . 1. Bang phan Bang phan la loai phng tien nhn thong dung trong day hoc mot cach qua quen thuoc en mc ngi s dung khong con e y va lu tam cho s dung hieu qua . a. Cac hnh thc bang phan Hnh thc cau tao cua bang phan rat a dang nh bang gap, bang lua e ieu tiet c dien tch s dung bang. Ngoai ra, con co loai bang keo co the a len cao hoac keo xuong thap e va vi tam tay va tam mat cua giao vien va hoc sinh . Ngoai ra,theo a phat trien cua khoa hoc ky thuat bang day hoc cung bien oi theo t bang en en bang phan, bang trang, bang trang ket hp vi bang t va tien en hien nay cac nc tan tien con s dung bang ien t t ghi vv. b. Cong dung va s dung bang phan Viec s dung bang phan nham at cac yeu to : Trc quan hoa va xac nh vat the trong tien trnh day hoc . at muc ch cua ly luan day hoc e ra . Khai quat hoa va cung co kien thc cho ngi hoc c. Yeu cau cua bang phan Kch thc bang phan phai va tam mat hoc sinh va tam tay cua giao vien va phu hp vi lp hoc . Mat bang : Khong go ghe nt ne va co o nham e khong b trt phan khi viet . Mau sac: Bang phai sn mau d va tng phan vi nhieu mau phan . 79

d. 3.

Cac lu y trong viec s dung bang Co ke hoach trc e s dung het khoang trong cua bang. Kiem goc nhn cua hoc sinh. Viet ch ln, net am va s dung phan mau thch hp. Viet tren bang phai ngan gon nhng u y . ng mot ben va s dung que ch neu can. Nen cho hoc sinh tham d vao hoat ong day hoc vi bang . Luyen tap ch, viet hnh ve . Sau khi day nen lau sach bang bang khan lau thch hp. Cac loai bang khac Ngoai loai bang phan trong hoat ong day hoc nhat la trong cac trng ky thuat chuyen nghiep cung thng s dung cac loai bang khac nh : a. Bang t La bang lam bang sat la mong li dung s hut cua sat va nam cham t e trnh bay cac hnh thc day hoc mot cach linh hoat tien dung trong cac cach thc trnh bay nh : di chuyen v tr, rap noi cac chi tiet may, hoac la gan cac bang ve s o, lc o vv. b. Bang n La loai bang li dung o bam cua cac lp x e trnh bay cac hnh thc day hoc. Tuy nhien o bam cua bang n kem nen ch trnh bay nhng phng tien gon nhe. c. Bang chot La loai bang co khoan lo san tren bang van ep va s dung cac loai chot bang kim loai e trnh bay cac hnh thc day hoc . d. Bang ghim La loai bang lam bang vat lieu xop,c phu len be mat mot lp vai vi nhieu mau sac khac nhau va s dung kim ghim e trnh bay cac hnh thc day hoc. e. Bang pho to ien t ( Electonic copy board) Bang pho to ien t la loai bang hnh thc cung nh bang trang, nhng tren bang co mot lp nha trong co the cuon vong ra pha sau cua bang, nh he thong cam ng quang ien pha sau bang c ket noi vi mot may in pha di bang, nh o cac d kien ve viet tren mat bang c cuon ra pha sau va in ra giay in. III. CAC PHNG TIEN NHN PHAN QUANG Cac phng tien nhn phang quang thong dung trong day hoc la loai phng tien trnh bay tren cac vat lieu khong cho anh sang i qua . 1. Cac bang bieu Cac loai bang ve treo thng trnh bay cac loai hnh nh cac s o, lc o, bieu o phc tap ma oi hoi hoc sinh phai quan sat ghi nh va ghi chep e co the tai tao lai cac loai hnh tren. Ngoai ra, bang ve treo con co the trnh bay thanh cac bo hnh ve cac qui trnh cong nghe sa cha, san xuat trong cac nganh nghe khac nhau . 2. Bch chng va ban ve kho ln a. Bch chng Va co tac dung trang tr va ong thi co tac ong en cac yeu to tinh than va thuc ay hanh ong c nh hng trong giao duc va ao tao . b. Ban ve kho ln 80

La dang phng tien nhn tong hp cac loai tai lieu ve nh hnh anh, lc o bieu o va oi khi con ket hp vi cac vat that e trnh bay va minh hoa mot cach tong quat va tron ven cua mot qua trnh phat trien, hnh thanh hoac mot giai oan co lien quan en hoat ong nghe nghiep . IV. PHNG TIEN NHN THAU QUANG La cac phng tien mang tin c s dung qua cac phng tien chieu roi e ap ng cac yeu cau truyen at . 1. Phim lua (Slide) La loai phim dng ban mau hoac trang en, thong thng kho phim 35mm c cat ri tng khung phim va long vao gia tam ba cng . Vi loai phim nay trnh bay mot cach a dang cac nganh nghe va cac lnh vc khac nhau, cho hnh anh ro net va sinh ong. Phim dng ban la loai phim cho ra mau sac phan anh cua anh sang nh mau sac that cua cac oi tng trnh bay nen khi chieu len hnh anh th no mang mau sac trung thc nh ang nhn cac v vat, hien tng thc. 2. Phim oan (Filmtripe) Phim oan la loai phim dng ban cung nh loai phim lua nhng khong cat ri ma gi nguyen ca cuon phim thng s dung may chup hnh am va chuyen thanh phim dng. Thong thng phim oan dung e trnh bay cac qui trnh theo cac trnh t ke tiep nhau mang tnh chat trnh t va he thong . 3. Phim trong (Transpareneces) La loai phim dung cac mieng nha trong e trnh bay cac hnh thc day hoc mot cach linh hoat. Phim mieng trong co nhng u iem nh : Kch thc ln (Theo kho A4) nen qua trnh s dung tien li, hnh anh ro net. Tuy thuoc vao cac loai phim va chi tiet can trnh bay tren phim viec thc hien tng oi n gian . S dung phim thuan nen de dang ch dan, ve viet cac hng dan tren phim. Ngoai ra co the s dung cac ky thuat trnh bay mot cach phong phu va sinh ong nh ky thuat chong phim, che lo dan, to mau, tang o tng phan hay s dung hieu ng vat ly e trnh bay gay ao th ve chuyen ong tren phim tnh . 4. Phu luc ban ve treo Ban ve treo thng s dung cac kho giay Ao cua ve ky thuat . Ch viet tren ban ve treo nen viet in chan phng khong cau ky . o ln cac ch viet theo bang sau : C ch Ln Trung Nho Cao 2,5 cm 1,6 cm 0,85 cm Rong net 0,5 cm 0,35 cm 0,10 cm Cach ch 0,5 cm 0,3 cm 0,2 cm Cach t 2,8 cm 1,4 cm 0,8 cm

81

BAI 4 VAT THATMO HNH-TRIEN LAMTHAM QUAN

A . MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co cac kha nang sau: - Trnh bay c cac khai niem vat that, khai niem mo hnh. - Trnh bay va giai thch c cac loai mo hnh trong day hoc - Chon la va s dung mo hnh trong day hoc mot cach hieu qua. - Trnh bay va giai thch c cac li ch cua tham quan . B. NOI DUNG I. VAT THAT Trong hoat ong day va hoc e ap ng nhng oi hoi cua thc tien, ngi hoc sinh khong nhng tiep thu nhng tri thc khoa hoc ma con phai biet van dung nhng kien thc ky nang, ky xao vao nhieu tnh huong khac nhau. e giai quyet nhng tnh huong o hoc sinh can phai trang b cho mnh nhng kinh nghiem trc tiep vi thc tien. Vat that co y ngha rat ln trong hoat ong day hoc, nhat la qua trnh ren luyen ky nang, ky xao va tch luy kinh nghiem. 1. Khai niem Vat that la nhng vat the co mot gia tr ve mat s dung trong thc tien va qua vat that chung ta se cung cap nhng kinh nghiem thc tien mot cach trc tiep, t nhien ve chung cho ngi hoc nhng mc o nhat nh . 2. Cong dung Trong day hoc vat that co nhng cong dung sau: - Gii thieu mon hoc hay tng phan cua mon hoc . - Hng dan va giai thch cac qui trnh . - Tra li nhng cau hoi at van e . - Tao s so sanh oi chieu phan loai. - Tom lc, tong ket cac mon, cac chng cac phan cua chng trnh hoc. Ngoai ra trong qua trnh su tap cac vat that hoc sinh cung c trang b nhng kinh nghiem thc tien ve ke hoach phan loai, chon la, trng bay vv. 3. S dung vat that Trong qua trnh day hoc viec s dung vat that phai nham at en ung mc ve nhng kinh nghiem trc tiep va thc tien cho hoc sinh, va con tuy thuoc vao muc tieu hoc tap khac nhau ma chung ta co the s dung mot cach hieu qua va i vao trong tam cua bai hoc theo cac bc sau : a. Gii thieu - e ra muc ch cua viec s dung vat that . - Neu len ac iem tong quat, cong dung va s dung trong thc tien cua vat that, trong ng dung cua nganh nghe chuyen mon . b. Thc hien Gii thieu mot cach chi tiet s hoat ong va cac moi lien he cua vat that, giai thch va nhan manh trong iem. - Lu y nhng ac iem quan trong ma hoc sinh can ghi nhan . 82

Hng dan cho hoc sinh quan sat vat that mot cach co he thong va i vao trong tam, ap ng c muc ch yeu cau e ra. II. MO HNH Mo hnh la loai phng tien thuoc nhom trc quan tng hnh nham cung cap nhng kinh nghiem gia tao qua viec phan anh cau truc khong gian thc cua oi tng nghien cu. Qua o hoc sinh se co c ieu kien de dang e i sau vao ban chat cua cac vat thc . 1. Muc ch cua viec s dung mo hnh Trong thc tien giang day co nhng ieu kien gii han nhat nh nen mo hnh dung e khac phuc mot so kho khan nh vat the cong kenh, qua ln, qua nho hay hiem co trong thc tien, hay trong trng hp can cho hoc sinh quan sat mot cach chi tiet ve s hoat ong cua vat the ma vi vat that chung ta khong the quan sat c, hay dung e hnh thanh cho hoc sinh nhng khai niem mang tnh tru tng. Mo hnh cung giup cho hoc sinh trong viec quan sat cam tnh va hnh thanh bieu tng ban au . Noi chung cac loai mo hnh gian hoa vat that thng c s dung chu yeu cho viec quan sat cam tnh va hnh thanh bieu tng, con nhng mo hnh hoan chnh nham giup hoc sinh i sau vao ban chat oi tng va bo sung t duy tru tng . 2. Cac loai mo hnh Thong dung mo hnh c phan thanh cac loai sau : a. Mo hnh t le : ay la loai mo phong vat that theo mot t le co the la thu nho hay phong ln, nham giup cho hoc sinh hnh dung ra c oi tng thc . b. Mo hnh gian hoa : La loai mo hnh khong can ung t le, thng tao thanh mot hnh dang tng oi phan anh nguyen ly hoat ong cua vat the nghien cu e trang b cho hoc sinh nhng hnh anh, nhng khai quat ve oi tng . c. Mo hnh cat hay vat cat: Thng e trnh bay nhng hoat ong cua c cau ben trong cua vat the nh cac ong c xe may, hop toc o vv d. Mo hnh thao rap : La loai mo hnh bao gom nhng thanh phan tach ri ra c va co the rap lai nh cu, nham trnh bay cac mc lien he cua bo phan va toan bo hay cac bo phan vi nhau va no co the trnh bay khai trien len bang t tnh . e. Mo hnh phong tao : ay la loai mo hnh co the trnh s chuyen ong ac trng cua vat the loai thng c ket hp gia mot so vat thc va mot so bo phan c bien oi dung e nhan manh nhng ac iem hoat ong cua cac bo phan chnh ; nh mo hnh trnh bay he thong ien xe hi, oi vi loai nay thng c trnh bay khai trien mot cach tong quat giup cho hoc sinh de quan sat toan bo . 3. S dung mo hnh Khi s dung mo hnh trong giang day giao vien can phai gii thieu cho hoc sinh hnh dang va kch thc cua vat the, chc nang hoat ong cua moi bo phan. Muc ch cua viec quan sat va hng dan cach quan sat. Li hng dan va giai thch phai ngan gon ro rang va ay u, co the dung cac phng tien khac e ho tr bo sung . 4. Thc hien mo hnh Khi thc hien cac loai mo hnh chung ta chu y nhng iem sau : a. Vat lieu : Phai xem xet cac vat lieu a co va tan dung nhng vat lieu ma thc hien mot cach tng xng vi muc ch s dung . -

83

b. Hnh dang va kch thc : Can phai am bao ve hnh dang chung cua vat the that va kch thc phai xem xet s tng xng va can oi gia cac chi tiet vi nhau, nhat la nhng chi tiet quan trong . c. Mau sac : Phai c ket hp hai hoa va lam noi bat nhng chi tiet quan trong, chu yeu. III. TRIEN LAM Trien lam trng bay cung co mot tac ong ln trong qua trnh day hoc nh nhan manh ve muc ch, noi dung hay anh gia qua trnh phat trien . 1. Cac hnh thc trnh bay - o vat, mo hnh , cac tai lieu giao khoa ve mon hoc nganh hoc . - Cac san pham cua hoc sinh va giao vien : Nh cac bai tap mau, cac thanh qua cua lao ong san xuat . - Cac thanh tch cua lp : Bang khen, giay khen c luan lu, cup the thao vv. - Cac tin tc, sach bao va tac pham mi vv, tai lieu nay nham cung cap nhng thanh tu mi. 2. Ke hoach thc hien Trong viec thc hien chung ta can xem xet nhng ieu sau : - Xem xet ve a iem trng bay : a iem can phai thuan tien de chuyen van va de thu hut ong ngi, phu hp vi nhng tai lieu va san pham trng bay. - Suy ngh ve muc ch giao duc cua viec trng bay : Can phai xac nh chu e va tat ca nhng g trng bay eu phai phuc vu chu e chnh tranh trng bay linh tinh lam loang chu e . - Phac thao s o bo tr trng bay e hnh dung mot cach toan bo . - Thu thap cac vat, cac tai lieu va chuan b cac vat lieu trng bay mot cach ay u va san sang . 3. anh gia cuoc trien lam Cuoc trien lam c anh gia vao cac mat sau : a. Sc hap dan : Noi len chat lng cua trien lam co ap ng c nhu cau thc tien hay khong . b. Chieu sau noi dung : Noi len mc o tac ong en hoc sinh nh the nao . c. S loi cuon : Noi len mc o i sau vao nghien cu hoac hoat ong hoc tap bang nhieu phng tien khac . IV. THAM QUAN Tham quan la mot trong nhng hnh thc to chc viec thu thap nhng kinh nghiem thc tien cua hoc sinh co hieu qua cao va cung co the s dung tham quan e minh hoa cac oi tng trong thc tien . 1. Muc ch cua tham quan a. u iem Qua trnh tham quan cho phep hoc sinh trc tiep vi nhng hoat ong lao ong san xuat, cac a iem cac phan xng, cac nong trng ang hoat ong vi toan bo cac moi lien he gia cac bo phan va toan bo c s. Trong tham quan hoc sinh con trc tiep hien trng vi nhng am thanh song ong cung vi nhng hoat ong lao ong tao c s hng thu va thuc ay nhng hoat ong hoc tap va ren luyen cua hoc sinh. Trong mot so nhng trng hp hoc sinh con c tham gia vao mot so hoat ong nhat nh ni tham quan . Tuy nhien trong tham quan cung co mot so han che nhat nh nh : 84

b. Nhc iem - Ve a iem tham quan , phng tien , thi khoa bieu . - Ve viec truyen at nhng thong bao cha he thong va cha hoan chnh de gay lan lon hoac bo sot. 3. Tham gia san xuat Vi loai hnh tham quan nay co mot y ngha rat ln trong viec trang b nhng kien thc ky thuat tong hp nen can phai at c nhng yeu cau sau : - oi tng tham quan phai la oi tng ien hnh . - Qua tham quan hoc sinh can phai hieu c c s khoa hoc cua qua trnh san xuat. - Nen xen ke vi nhau gia tham gia e tai chuyen mon va tham quan tong hp. 4. To chc tham quan a. Chuan b - Quyet nh muc ch va a iem tham quan . - at ke hoach tien hanh . - Giao vien can tm hieu trc ni tham quan, giai thch ve muc ch yeu cau, hng dan nhng iem chnh yeu, at nhng cau hoi kch thch va pho bien cach thc tien hanh tong ket. b. Tien hanh tham quan - Can trao oi trc vi nhng can bo phu trach cua a iem tham quan theo muc ch hoc tap. - Giao vien hng dan hoc sinh quan sat trong ieu kien bao am to chc, ky luat va an toan . - Trc khi ve phai kiem tra so ngi va nhng vat dung mang theo . c. Tong ket tham quan Qua trnh tham quan can phai c cung co, ao sau nen giao vien dung cac hnh thc nh thao luan, bai tap, bao cao tong ket, neu bat nhng kinh nghiem va tiep thu, van dung va ket hp vi cong tac giao duc ngoai khoa.

85

MAY CHO THC HANH C KH O TO

HE THONG CONG NGHE T ONG

86

BAI 5 PHNG TIEN CHIEU ROI

A. MUC TIEU Sau khi hoc xong chuyen e nay ngi hoc co cac kha nang sau: - Neu c cac ac iem cua phng tien chieu roi trong day hoc. - Trnh bay c phng phap s dung phng tien chieu roi. - Trnh bay ac iem c ban cua phng tien chieu roi. - S dung hieu qua cac phng tien chieu roi thong dung. B. NOI DUNG I. AI CNG Cac phng tien ky thuat giang day hien nay c xem la mot bo phan rat quan trong tham gia vao qua trnh giang day, no gop phan lam tch cc hoa qua trnh lnh hoi va hnh thanh kien thc, ky nang va ky xao cua hoc sinh, ong thi nang cao hieu qua lam viec cua giao vien . Nhat la cac phng tien chieu roi vi s hp nhat gia cac phan t mang thong tin va phng tien ky thuat dung e trnh bay a nang cao c hieu qua giang day nh nhng yeu to ac biet sau : 1. Cac ac iem cua phng tien chieu roi Viec s dung phim anh vao qua trnh day hoc cua cac trng day nghe va cac trng pho thong la viec rat can thiet e nang cao hieu qua giang day. Ngoai ra chung ta cung can biet ro va khai thac cac ac iem cua chung nh sau : - Cac loai phng tien chieu roi co the s dung c trong cac giai oan khac nhau cua mot bai hoc nh trnh bay tai lieu mi, cung co, on tap hay kiem tra vv. - Co the lam noi bat nhng iem chnh bang nhieu cach khac nhau nh loai bo nhng iem phu khong can thiet, lam m nhat hoac tang o tng phan, phong ln hoac to mau vv. - Co the trnh bay c cac hien tng, cac qua trnh cac oi tng khac nhau ma khong the quan sat trc tiep c neu khong co cac thiet b chuyen mon, hoac co the gay ra nguy hiem khi quan sat trc tiep . - Co the gay c nhng an tng ve so sanh oi chieu bang hnh thc nh phong to, to mau, tang o tng phan vv. - Tuy theo noi dung cua phim no co the ap ng vao muc ch yeu cau cua bai hoc khac nhau co the chieu toan bo, tng phan vv. - Thuan tien trong viec bao quan, di chuyen, lu tr. So vi tranh anh va mo hnh kho ln th gia thanh ha hn bao quan di chuyen va s dung thuan li hn . 2. S dung phng tien chieu roi Muon s dung phng tien chieu roi mang lai hieu qua cao trong day hoc oi hoi ngi giao vien phai ket hp nhuan nhuyen nhieu yeu to khac nhau trong qua trnh s pham cung nh am hieu ve ky thuat s dung va khai thac triet e nhng u iem cua phng tien. Tuy nhien khi tien hanh s dung thong thng ta tien hanh theo nhng bc: a. Chuan b - Xac nh ve muc ch s pham va muc tieu hoc tap : Viec lam sang to muc ch yeu cau se lam chu ch e hng moi hoat ong vao buoi day. V du nh gii thieu mon hoc, giang day nhng kien thc mi hay cung cap tai lieu nen vv. Tat ca phai hng vao muc tieu cua mon hoc . 87

La chon phim :Viec la chon phim phai ap ng nhng yeu cau va sc, phu hp vi chng trnh hoc, la tuoi va hien tai. Ngoai ra con chu y en moi lien he gia hnh tng s lien tuc cua cac qua trnh va chuan b phan thuyet minh giai thch, noi chung giao vien can phai xem trc e chon la phim phu hp. - Sap th t trnh bay : Bao gom chuan b phan gii thieu, noi dung suc tch chat che trnh t hp ly theo s dien tien cua phim, can phai chuan b ke hoach trc. - Chuan b ve to chc : Bao gom phong chieu, man che toi, ien, mat me, thoang va v tr ngoi cua hoc sinh thong thng trong khoang 60 tnh t gia man anh va gan nhat khoang cach la hai lan man anh va xa nhat la 6 lan man anh, e hoc sinh nhn thay c ro rang va khong anh hng en mat. b. Trnh chieu ieu can thiet la phai duy tr tnh trang tam ly cua hoc sinh mot cach tch cc va xem phim khong phai la qua trnh thu ong ma la s hoat ong nhan thc cai mi mot cach tch cc thng chia lam ba giai oan : - Trc khi chieu : Chung ta can phai gii thieu ve e ta a iem, thi gian, nhan vat va cac thuat ng mi va at ra nhng cau hoi mong i trong phim se tra li . - Trong khi chieu : phai e u thi gian cho hoc sinh oc ta va theo doi phim. Neu bai dai hay phc tap, giao vien phai nhan manh cac bc va y chnh . - Sau khi chieu phim : Nen cho hoc sinh thao luan nhng van e cua phim at ra hng dan giai ap va cho bai tap van dung cac kien thc mi, hay thc hanh nhng ong tac mi. II. PHIM ANH TNH Phim anh tnh la loai phng tien chieu roi tng hnh anh rieng biet, khong cho thay s chuyen ong cua cac hnh anh va la loai phim dng ban mau hoac trang en. Trong o c s dung he thong chieu roi quang hoc bao gom nguon sang, knh tu quay, gia mang phim, vat knh e tao mot anh that co the quan sat, va chup lai c . 1. Cac loai may chieu Nhng loai may chieu phim tnh thong dung bao gom : a. May chieu trc tiep May chieu phim lua(Phim slide), phim oan vi phim. Cac loai may nay anh sang trc tiep t en qua knh tu quang, qua phim, vat knh va chieu len man anh . Vi loai may nay s ton that anh sang rat t nen co the chieu c hnh anh ro net trong nhng phong bnh thng nh may chieu phim lua,may chieu phim oan vv. b. May chieu gian tiep Nh loai may chieu qua au tan dung s phan chieu va nguon anh sang qua phim qua knh phan chieu at mot goc 450 va chieu ngc qua au len man anh. Vi loai may nay viec s dung tng oi thuan tien khong can phai la phong toi hoan toan va giao vien khi s dung co the ve viet, giai thch, chng minh tren mot mieng phim trong at chong tren phim va co the trc tiep theo doi viec hoc tap cua hoc sinh. III. MAY CHIEU PHAN QUANG Trong loai nay ngi ta li dung s phan chieu cua cac mau sac di tia sang e tao thanh hnh anh tren man anh ma ch can s dung nhng hnh anh tren giay hay trong sach ma khong can phai s dung phim. Nhng loai nay co mot nhc iem la s ton that anh sang rat ln nen ch chieu trong nhng phong toi th hnh anh mi ro net. 88

2. Cac loai tai lieu chieu roi Cac loai tai lieu chieu roi tnh c chia lam hai loai: gom tai lieu trong suot va tai lieu chan sang. a. Tai lieu trong suot Con goi la tai lieu thau quang, vi tai lieu nay nhng hnh anh ghi tren o cho anh sang xuyen qua c nh cac loai phim lua, phim oan, phim trong. Phim lua: Hay con goi la phim slide, o la mot tam phim hay nhng vat lieu trong suot dung trnh bay mot khung anh c dng gia tam ba cng xung quanh tuy theo kho phim nh loai 5 x 5 cm dung phim 35 ly c 8 x 10 cm. Vi loai nay phim c dung la phim dng ban co the la en trang hay mau va thong dung hien nay la kho phim 35 ly nh phim chup hnh. Cach thc hien phim slide : - Xac nh muc tieu. - Hoach nh noi dung trnh bay. - Chon la noi dung trnh bay. - Cau truc th t noi dung. - Xay dng kch ban vi noi dung thuyet minh. - Chuan b cac phng tien can thiet. - Ky thuat chup hnh gom co 2 cach: o Chup trc tiep bang phim dng ban sau o trang ra ra phim dng ban va cat ri tng phim long vao cac khung nha. o Chup hnh vi phim am ban nh phim chup hnh, sau o trang ra phim am ban roi nghch chuyen ra phim dng ban va cat ri tng phim long vao khung . Phim oan: La mot loat khung hnh lien tiep dng ban cac anh chup co the la en trang hay mau c trnh bay theo mot trnh t nhat nh cua e tai, mot cuon phim oan thng dung loai kho 35 ly co hai ra lo va khoang t 20 50 khung hnh . Giao vien co the t thc hien hoac mua nhng ni san xuat theo tng bo cua nhng e tai thch hp . Vi phim: La loai phim dung thu nho cac hnh anh chup vi nhieu hnh thc khac nhau; trong s dung thng dung e lu tr cac tai lieu ky thuat vi nhng ty le thu nho t 6 -15 lan, 30 40 lan. Vi loai ban vi phim co nhieu c nh 16 ly, 35 ly ,70 ly. The vi phim la nhng tam phim c 8 x 12 cm hay 9 x 14 cm co the chup c khoang 80 trang tai lieu hoac 300 trang sach thng. Con nhng loai phieu vi phim co the chup en 3000 trang sach va ngoai ra loai vi phim 35 ly dung lu tr cac ho s ky thuat a dng vao cac tam ba uc lo e s dung vao may ien toan vv. Phim trong: Loai nay thng c s dung cho cac loai may chieu qua au nhng hnh anh c trnh bay trong nhng tam phim trong vi nhieu hnh thc khac nhau co the la in, chup kho phim ln, dung loai phim cam nhiet vv. Khi s dung co the dung but sap, hay loai but ac biet dung mc ve tren giay bong. Vi loai phim nay co cac c thong dung va loai nay co the t thc hien hoac mua san theo nhng e tai thch hp . b. Tai lieu chan sang (phan quang) La loai tai lieu trong o hnh anh c trnh bay tren nhng vat lieu khong cho anh sang i qua. Loai tai lieu nay c s dung tren cac trang sach hay hnh ve in tren giay va nguyen tac chieu trong loai nay la nh s phan chieu anh sang cua cac mau sac khac 89

nhau, co the dung nhng vat that mo hnh nho, mong cung co the chieu c len man anh nh cac vat mau, la cay vv. 3. Ky thuat s dung cac loai may chieu tnh thong dung a. May chieu phim oan Khi s dung may chieu phim oan ta thc hien theo nhng bc sau: - Chuan b may bao gom cac cong viec gom lau chui bang vai mem, xem xet cac c phan cua may. - Kiem soat ien the cua may va cac o cam ien thch hp, m may chay th bao gom bat cong tac quat va en cua may. - Canh khoang cach nay va man chieu thch hp va chieu cao cac cuon phim a c chuan b . - M ong knh ra va lay mot oan phim luon vao may, ong thi van num bat phim cho en khi phim trang an khp ta ong ong knh lai . - M cong tac chay may xe dch cho o cao cua man anh chieu, lay net, chnh khung va trnh chieu. - Sau khi chieu xong cuon phim tr lai nh ban au, cho vao hop va cat may khi may a nguoi . b. May chieu qua au Khi s dung may chieu qua au ta thc hien theo nhng bc sau: - Chuan b may bao gom nhng bc sau : Kiem soat cac c phan may bao gom cac cong tac m may, cong tac t ong, num chnh net chnh hnh cao thap, ong cuon phimvv. - at may tai ban giao vien ben tay phai, ngay trc lp hoc . - Kiem soat mang ien va m may . - ieu chnh khung hnh cao thap, ieu chnh o net va tien hanh chieu. - Sau khi chieu xong thu don va cat may. c. May chieu phan quang Vi loai may chieu nay do ton that anh sang nhieu nen phai chieu trong nhng phong toi th hnh anh mi ro net va khi chieu chung ta cung phai tien hanh nhng bc sau : - Chuan b may bao gom cac bc kiem tra cac c phan, kiem soat mang ien thch hp. - at may pha sau lp hoc chon khoang cach thch hp, chuan b cac tai lieu chieu at san mot ben. - M may tat en trong phong, chnh khung hnh cao hay thap bang cach keo cao hay ha chan may, lay net va trnh chieu. - Trong qua trnh chieu can ket hp giai thch va dung tia Laser e ch dan tren hnh anh, giai thch nhng iem quan trong . - Sau khi chieu thu don cac tai lieu va tat may. 4. Man anh ay la be mat e chieu cac hnh anh cua phim va chat lng cua hnh anh phu thuoc kha nhieu vao tnh chat cua man anh nh o choi va mc sang ong eu, trong o o roi va mc ong eu cua man anh phu thuoc vao he thong chieu sang quang hoc nhng o choi cua man anh ch phu thuoc vao ban chat va cau tao cua man anh. Nh vay no ch phu thuoc vao thanh phan quang thong phan xa, hap thu, thau quang va cac qui luat phan bo anh sang . a. Phan loai man anh 90

Can c vao cac yeu to chieu roi ngi ta chia man anh lam hai loai : - Man anh phan xa : La loai man anh phan chieu lai cac tia sang ti co the la phan xa eu hay phan xa co nh hng . - Man anh thau quang: La loai man anh cho qua anh sang thng loai nay dung loai knh m va s dung e chieu ngoai tri nh khu trien lam, trng bay vv. b. Cau tao man anh e cho chat lng hnh anh c tot, cac chi tiet cua hnh ro net th man anh be mat phai phang, khong nhan nheo hay chung; thng s dung trong trng hoc thong dung loai gan san bc tng va loai lu ong at tren gia va be mat co the trang nhng lp hoa chat sau: Vat lieu Magie oxit 0,98 0,02 Muoi barisunfat 0,82 0,18 Giay trang 0,75 0,25 Knh trong 0,1 0,05 0,4 Knh m 2 - 3 mm 0,45 0,15 0,4 Vi:

: He so phan xa :He so hap thu : He so thau quang

Khi s dung man anh phan xa th may chieu va ngi xem cung mot ben, khi s dung man anh thau quang th ngi xem va may chieu at hai ben va khoang gia may chieu va man anh la khoang toi . III. PHIM ANH ONG (IEN ANH) Phim anh ong la loai phim anh cho ngi xem thay c cac hoat ong cac c ong cua oi tng, nhng hnh anh tren c nhn thay trang thai ong la nh s chup nhanh mot loat hnh anh tnh tren phim moi hnh c xac nh oi tng chuyen ong. Khi em chieu nhng hnh anh len man anh ke tiep nhau thay oi nhanh th ta co cam giac hnh anh ang chuyen ong, cam giac tng tng nay cua mat c goi la hieu ng hoat nghiem, ch khong phai la hien tng lu anh cua th giac nh luc au ngi ta quan niem. 1. ac iem phim ien anh a. Mo ta cac oi tng trang thai ong Trong qua trnh quay phim may quay chup hang loat hnh lien tuc trong mot giay nen khi chieu lai chung ta thay nh cac s vat hien tng, qua trnh nh ang hoat ong that vi tnh chat tren phim ien anh giup cho hoc sinh nhan thc mot cach ung an va chnh xac the gii xung quanh . b. Co the mo ta trang thai ac biet cua cac qua trnh Cac hien tng vi nhieu hnh thc, tam c, nhp o khac nhau theo nhieu phng phap va ky thuat ac biet tao ieu kien cho s nhan thc cua hoc sinh c ung an, sau sac va ay u hn nh cac kha nang cua may nh : 91

Lam cham chuyen ong bang cach tang toc o khi quay phim hay cho chuyen ong nhanh ngc lai giam toc o quay. - Thuc ay qua trnh : Dung vi may quay canh thi gian e ghi lai nhng hnh anh dien bien cham vay khi chieu th ta co the thuc ay qua trnh va rut ngan thi gian. c. Co the trnh bay vt khong gian va thi gian Nh kch hoa phim lch s, phim tai lieu hay c ong tnh e trnh bay nhng ong tac dien ra nhanh . d. Trnh bay cac yeu to ac biet Khi ma khong the quan sat trc tiep hay cac qua trnh dien ra ben trong nh hoat ong cua he thong lam mat , lam trn hay s chuyen ong cua cac ien tch e. Phim chup vi anh Dung knh hien vi e trnh bay cac cau truc te vi nh cau tao cac hat kim loai, hay khao sat s nhap nho cua be mat gia cong ..vv. 2. Phan loai phim ien anh Viec phan loai phim ien anh rat a dang tuy thuoc cac yeu to co the phan loai sau : a. Da vao kho phim: ngi ta phan ra loai 8 ly; 16 ly; 35 ly co loai 70 ly nhng hien nay rat t thong dung. b. Da vao dien tch man anh: khi chieu phan loai theo man anh thng man anh rong oi vi phim 35 ly . c. Da vao am thanh va mau sac: co the phan loai theo : - Phim cam hoan toan . - Phim cam co phu e thuyet minh . - Phim noi co tieng ong . - Phim noi t am : Tai tao am thanh bang t hoc . - Phim noi quang am : tai tao am thanh bang quang hoc thong qua te bao quang ien. d. Da vao the loai trong giang day co the phan loai nh sau - Phim giao duc pho thong o Phim tai lieu: La loai phim trnh bay nhng s kien co kem theo nhng so lieu tng oi cu the thng dung e tham khao, tra cu vv. o Phim giang giai: La loai phim trnh bay va giai thch cac nh luat, s vat, hien tng tao ngi xem i sau vao ban chat, noi dung cua cac qua trnh cac s vat. o Phim giai tr: Phim truyen khoa hoc vien tng vv, vi noi dung co tnh giao duc ve thai o hanh vi t tng va tham my vv. - Phim giao duc chuyen nghiep o Phim hng nghiep: La loai phim trnh bay mot cach tong quat nhng nganh nghe chuyen mon nhng hoat ong trong nghe, nhng yeu to ac trng cua nghe, nham gii thieu cho ngi xem mot cach tong quat cua mot nganh nghe nhat nh, thng dung cho cac hoc sinh co mot khai niem c ban cua nhng nghe chuyen mon e co the nh hng hay di chuyen nganh nghe trong chon nghe . o Phim cong nghiep: La loai phim mo ta cac hoat ong cong nghiep, cac qui trnh, cac san pham nham e gii thieu va quang cao san pham cong nghiep, gii thieu san pham mi . o Phim ky thuat: La loai phim cha ng lng thong tin ve cac kien thc, so lieu, ket qua va cac yeu to cua viec ng dung khoa hoc va san xuat thc tien . -

92

o Phim khoa hoc: La loai phim trnh bay cac van e ve khoa hoc ly thuyet hay thc nghiem, giai thch nguyen ly hay cac phng phap thuyet minh tm toi cac qui luat vv. o Phim ky nang: La loai phim trnh bay cac loai ky nang thc hien cac ong tac nghe hay cac thao tac van hanh may moc, cong cu nham cho ngi hoc tm hieu va quan sat mot cach chi tiet cac yeu to thc hien cac ong tac, thao tac trong nghe e sau o t mnh luyen tap e ren luyen ky nang . 3. S dung phim ien anh trong day hoc Chung ta a xem xet nhng u iem noi bat cua phim ien anh trong day hoc, nh tnh ong tnh chon loc va tnh dien cam, phim ien anh cung rat co tch cc trong viec tch cc hoa qua trnh day hoc. Tuy nhien hieu qua s dung cua no tuy thuoc vao kha nhieu yeu to khac nhau ay chung ta ch a ra nhng net c ban trong cac yeu to s dung phim ien anh trong day hoc sau : a. Cac trng hp s dung - Trng hp m au gii thieu mon hoc : Phim c s dung cho viec chuan b cac bieu tng ban au e kch thch hoc sinh i sau chi tiet vao noi dung mon hoc . - Trng hp nghien cu tai lieu mi : Phim dung e trnh bay cac lng thong tin dung e minh hoa hay giai ap van e lam sang to van e va cung cap nhng kien thc mi cho hoc sinh. - Trng hp cung co kien thc :Trng hp nay co the s dung cac oan phim co tnh tong quat hoac cac phng oan phim e hoan chnh chng trnh. Trng hp kiem tra kien thc: Trng hp nay hoc sinh xem phim khong co thuyet minh, giai thch va sau o tra li cac cau hoi theo tai lieu cua phim, giai thch tng phan cua phim . Trong nhng trng hp tren eu co the s dung c phim ien anh nhng e nam vng c tai lieu neu ch cho hoc sinh xem phim la cha u, muon nhan thc va ghi nh c th phai tao ieu kien cho viec hoat ong nhan thc mot cach tch cc va oc lap . b. Giang day bang phim ien anh Viec s dung phim ien anh phu thuoc vao cac nhiem vu giang day cua tng buoi giang day va tng bai hoc khac nhau ma giao vien can chuan b e at c hieu qua cao gom cac giai oan sau : - Trc khi chieu giao vien can phai xem th phim trc chon loc cac oan can chieu va bo nhng oan khong can thiet v noi dung cua tai lieu giang day cha ng trong phim oi khi co phan trnh bay cha ap ng c chng trnh hay co oan khong can thiet. V vay ch can chon nhng oan giai thch ay u nhat ve e muc nguyen cu, chuan b ky thuyet minh va xac nh thu thuat phng phap day hoc vi phim. - Xac nh moi lien he gia noi dung bai hoc vi tai lieu phim, to chc hoat ong nhan thc cua hoc sinh va chu y en trnh o kien thc, ac iem cua hoc sinh ve nhng kinh nghiem a co giao vien hng dan viec tiep thu kien thc trong qua trnh xem phim . - Chu y en ac iem tam ly la tuoi trong viec hoc sinh tri giac cac tai lieu phim anh, tao ieu kien cho viec hoat ong nhan thc va hoan thien cac hnh thc to chc hoat ong khac nhau vi viec tiep thu tai lieu phim anh . - Chuan b giao an va thuyet minh : Giao vien co ke hoach trc cac giai oan tien hanh giang day bang phim va soan phan thuyet minh gon, ro, xuc tch va an khp vi phim. 93

Chuan b ve to chc : khau nay giao vien chuan b cac yeu to nh may chieu, phong chieu thiet b phu va sap at cho ngoi. - Chuan b cho hoc sinh trc khi chieu : Gii thieu e tai, ta phim, am bao va cac thuat ng mi can phai giai thch va lu y cho hoc sinh . - Chieu phim : Qua trnh chieu phim phai tao cho hoc sinh tch cc, tranh thu ong e viec tiep thu kien thc c hieu qua nen giao vien phai lu y nhng iem trong tam cua phim cho hoc sinh. - Sau khi chieu : Giao vien giai thch bo sung tien hanh thao luan, thu hoach, hay ap dung thc hien vv. c. Yeu cau oi vi phim ien anh giao khoa - S dung phim ien anh trong day hoc phai ap ng nhng nguyen tac cua ly luan day hoc . - Phai phu hp vi chng trnh mon hoc va ap ng muc tieu cua mon hoc . - Ch s dung phim khi so sanh vi cac phng tien khac no co hieu qua cao . - S dung phim phai ap ng c cac nhiem vu day hoc ch khong phai giai tr trong lp hoc. CANH QUAY GIAO THONG TREN NG PHO

94

BAI 6 VIDEO VA TRUYEN HNH DAY HOC

A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co cac kha nang sau: - Trnh bay c cac u iem noi bat cua video va truyen hnh day hoc. - Phan biet c cac loai truyen hnh trong day hoc. - To chc hieu qua viec khai thac video va truyen hnh day hoc. B. NOI DUNG I. AI CNG S phat trien manh me cua khoa hoc ky thuat lam thay oi nhieu lnh vc nhat la trong lnh vc truyen thong, chnh v nhieu yeu to thuan li c ban cua truyen hnh, video va vi tnh trong day hoc dan dan loai bo phim ien anh trong day hoc. II. AC IEM CUA TRUYEN HNH VIDEO DAY HOC - Truyen hnh video co tat ca cac u iem cua phim ien anh ngoai ra no con co nhng mat manh khac . - S dung, bao quan tien li va san xuat chng trnh linh hoat de dang va gia thanh thap hn nhieu so vi phim ong . - Tan dung c ca ba tnh chat cua phng tien day hoc nh tnh gia cong trong viec bien tap bo sung de dang, tnh ngng gi va phan phoi cung rat tot . - Co the a vao tien trnh day hoc mot cach trc tiep, ap ng kp thi va sinh ong khi kem mot Camera tai lp . - Cac bang ghi hnh c san xuat tng oi de dang hn, gia thanh ha hn, bao quan cung thuan tien hn . III. CAC LOAI TRUYEN HNH DAY HOC Truyen hnh thng chia lam hai loai chnh la truyen hnh mach h va truyen hnh mach kn trong day hoc . 1. Truyen hnh mach h La loai chng trnh truyen hnh day hoc c phat tren cac kenh truyen hnh chung nham truyen ba cac lnh vc khoa hoc ky thuat cua mot so nganh nghe hoac kien thc pho thong. Vi truyen hnh mach h co nhng u iem sau : - Tnh phan phoi cao v trong cung mot thi gian co the ap ng cho so ong ngi hoc. - Tnh ngng gi cung co the tan dung c vi cac chng trnh day hoc neu ket hp truyen hnh va au may video co the thu c chng trnh e s dung sau nay . Tuy nhien truyen hnh mach h cung co mot so nhc iem nh : - Lch phat hanh day hoc khong phu hp vi ngi hoc . - Neu ngi hoc khong co phng tien e thu lai chng trnh se rat kho khan cho viec tiep thu . - Chng trnh phat mang tnh chat pho thong ai tra ma khong i vao chuyen nganh. 2. Chng trnh truyen hnh mach kn Chng trnh truyen hnh mach kn la chng trnh c lien he trc tiep gia bo phan phat va thu bang cap va thng s dung mang tnh chat nhom trng co nhng chuyen e giong nhau . 95

Nh vay chng trnh truyen hnh mach kn co tat ca nhng u iem cua chng trnh truyen hnh mach h ong thi no con co nhng u iem rieng nh : - Chng trnh ap ng vi thi khoa bieu ngi hoc . - Chng trnh phat phu hp vi chuyen nganh cua nhom trng nen co s nhat quat trong chng trnh day. - Qua trnh ieu khien chng trnh co ke hoach san va chu ong . Trong s tien bo cua cong nghe thong tin vi chng trnh truyen thong a phng tien vi s noi mang cua vi tnh giup cho viec khai thac thong tin de dang nhanh chong, m ra nhieu hnh thc giang day va hoc tap phong phu, ap ng c nhu cau hoc tap cho moi ngi va nhat la loai hnh hoc tap t xa, hoc tap ham thu vv. IV. S DUNG BANG GHI HNH TRONG DAY HOC ( VIDEO) Cac tnh chat cua PTDG nh tnh ngng gi, tnh gia cong, tnh phan phoi c s dung la khai thac mot cach ung mc trong viec s dung bang ghi hnh trong day hoc se at hieu qua cao . 1. Cong dung Bang ghi hnh ket hp au video va man hnh monitor: vi nhieu kch c khac nhau c s dung e trnh bay nhng tien trnh hoat ong nh ang dien ra trong thc tien ma tien trnh nay khong the a vao e trnh bay trong phong hoc hoac trong xng thc tap. V du: Nh tien trnh qua ln nh cac qui trnh cong nghe tien tien, hoac nhng trang thiet b qua ln, nhng yeu to vi mo c phong ln hoac c trnh bay vi nhieu goc canh khac nhau, nhieu nhp o khac nhau nh nhanh cham, ngng anh vv. Dung e minh hoa cac quy trnh san xuat, cac quy trnh cong nghe mi ma sinh vien t co ieu kien c hoi e trc tiep tham gia quan sat, hoac nhng hien tng t xay ra nh nui la, hay cac hien tng thien van ac biet, hay cac qua trnh ma viec tiep can co the gay ra nguy hiem nh quan sat cac ca phau thuat ac biet, cac cuoc th nghiem vu kh, cac qua trnh phong tau vu tru vv. Dung e mo ta, minh hoa s tien bo, s phat trien cua nhng hoat ong, nhng hoat ong lao ong co tnh khai quat trong nhieu lnh vc khac nhau, hoac dung hng nghiepvv. c s dung trong hoat ong hoc tap nh : cung co on tap nhng noi dung chuyen sau trong chng trnh nghien cu, s dung trong viec t kiem tra trong thao dien nh: giang day mot chuyen e hay trong viec tap s ong vai, hoac s dung trong viec t hoc vi s tr giup cua he thong video nham phat huy tnh tch cc cua ngi hoc . 2. ieu kien Cac trang thiet b phai hoan chnh va san sang c s dung ngay, cac bang ghi hnh ay u ap ng cho nhu cau day hoc, viec s dung thanh thao cac thiet b oi hoi phai co s tap dt trc. Ve tien nghi phong oc e s dung phai phu hp nh he thong am thanh anh sang phai ieu chnh de dang, cac nguon cung cap ien ay u va tien li . Cac oan bang ghi hnh khi trnh chieu phai va ve o dai can c ngat quang phu hp trong khoang 10 phut e gii thieu, cung co, tranh gay s thu ong cho ngi hoc Giao vien can phai chuan b trc nhng tien trnh nh xem phim trc e chon la, e xuat cac cau hoi, lu y nhng khai niem mi, nhng thuat ng mi vv. 96

3. Chuan b va phat huy tnh tch cc cua ngi hoc Trc khi trnh chieu sinh vien can c thong bao ve noi dung phim e co the tm hieu trc nhng yeu to co lien quan en noi dung . Cac cau hoi trong tam co the ghi ra trc e sinh vien co s tap trung chu y va sau khi chieu se c thao luan. Trong qua trnh chieu nen cho dng phim, chieu cham, hoac chieu ngc tuy theo noi dung can nhan manh trong tam, tao s chu y hay tao ieu kien tot cho cac trong iem thao luan. Nen khuyen khch va tao moi ieu kien cho sinh vien t lam viec vi phng tien nghe nhn trong qua trnh hoc tap cung nh nghien cu. 4. Cac kha nang khai trien Vi tnh ngng gi cac bang ghi hnh co the s dung trnh bay lap i lap lai nhieu lan, co the cho ngng lai nhng trong iem e thao luan. Bang ghi hnh co kha nang gay chu y tap trung cao, tac ong en cac giac quan, tac ong ve mat tam ly nh tao c nhng phan ng mang tnh cam xuc manh me . Co the trnh bay vi nhieu ky thuat va ky xao khac nhau nh phong ln, oi mau, quay cham, trnh bay nhieu goc o khac nhau, tong hp cac qua trnh phc tap trnh bay hieu qua .

97

BAI 7 NG DUNG A PHNG TIEN TRONG DAY HOC

A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang: Trnh bay c cac xu the oi mi phng tien day hoc. Trnh bay c cac khai niem trong lnh vc a phng tien. Thc hien c mot so bai giang co ng dung a phng tien. B. NOI DUNG I. AI CNG Xu the oi mi phng phap day hoc e ap ng cho nhu cau thc tien cua s phat trien xa hoi vi nhieu cong nghe mi ra i lam thay oi nhieu yeu to trong ao tao nghe can phai thay oi nham ap ng cho nhu cau cong nghiep hoa, hien ai hoa at nc. Nh vay s thay oi cong nghe keo theo s thay oi trang thiet b ky thuat, thay oi phng thc san xuat va dan en cong tac day hoc cung phai thay oi theo hng cong nghe vi viec ng dung a phng tien vao qua trnh huan luyen trong ao tao nghe hien nay, e giai quyet c van e nay chung ta can lam ro nhng khai niem ve a phng tien va cong nghe trong ao tao ap ng cho cong nghe mi . 1. Khai niem a phng tien Xuat phat t thuat ng Multimedia va thuat ng nay xuat hien cung kha lau trong cac tai lieu nc ngoai ( AV Instruction Media and Methods Me Grow-Hill 1969). Trong giai oan nay thuat ng Multimedia c xem la s ket hp nhieu phng tien vi nhau mot cach tron ven va mang tnh he thong trong mot qua trnh truyen thong va thuat ng nay c dch gon la a phng tien hien nay s phat trien cua khoa hoc cong nghe cung lam cho thuat ng bien oi ve mat noi ham cua no v vay thuat ng a phng tien cung c lay t nen tang ban au va ket hp vi s thay oi cac yeu to mi, nh vay a phng tien c hieu la s ket hp cua nhieu phng tien vi nhau mot cach co he thong no bao ham a truyen thong, sieu lien ket, sieu van ban trong qua truyen at trong day hoc . a phng tien la s ket hp cua nhieu phng tien hien ai tac ong en nhieu kenh c phoi hp mot cach ong bo va tng tac gia cac kenh truyen thong nh mau sac, am thanh, chuyen ong nham mang lai hieu qua tiep thu cao trong mot mot thi iem truyen at. 2. Cong nghe day hoc Trong ao tao phai c hieu qua trnh ao tao c xem nh la mot qui trnh cong nghe c xac nh au vao, xac nh noi dung, tieu ch ket thuc, kiem tra va ket qua c xac nh mot cach chat che theo s o sau :

98

Cong nghe mi Ngi cong nhan co ap ng tieu ch Tang cng cong viec S thang tien ngi cong nhan ao tao cho v tr ke tiep ao tao vi cong nghe mi

Co

So sanh tieu ch va cong nghe

Nh vay tien trnh ao tao nhng cong nghe mi cho ngi cong nhan c xem nh mot qua trnh mang tnh logic cua ao tao gom cac bc sau : Bc 1 : Gii thieu cong nghe mi . Bc 2 : Phat hien nhng khoang trong gia ngi cong nhan vi ky nang can at. Bc 3 : ao tao huan luyen cho en khi ap ng yeu cau . T qua trnh ao tao cong nghe mi cho cong nhan oi hoi phai co tien trnh mot cach xac nh theo cac tieu ch nhat nh, vi quan iem nay ao tao cac trng nghe hien nay cung mang tnh chat ao tao ban au vi nhng ky nang nghe nghiep c ban nhat va thi gian ao tao ban au cung can phai c giam thieu e ap ng cho viec ao tao boi dng thng xuyen ve cong nghe mi oi vi oi ngu cong nhan ky thuat. e giai quyet van e nay cac c s ao tao can phai to chc qua trnh ao tao cua mnh theo hng cong nghe trong day nghe va ng dung a phng tien e tang cng hieu qua trong ao tao nghe. Trong noi dung nay chung toi ch muon i sau vao kha canh cua viec ng dung a phng tien trong day hoc ky thuat nghe nghiep nh the nao e at hieu qua cao trong gi giang cua ngi giao vien day nghe. Trong mot gi giang day cu the cua ngi giao vien th viec chon la va s dung phng tien nh the nao cho hieu qua th tuy thuoc vao nhieu yeu to ma ay chung toi muon neu len nhng yeu to c ban sau : - Muc tieu gi giang phai hng ve ngi hoc va phai xac nh bang ong t cu the ro rang, ngan gon va phai at c trong s no lc cua ban than cua ho. - Noi dung day hoc phai the hien ro rang va ket hp gia hai hoat ong day hoc mot cach tng tac gia to chc hoat ong day cua giao vien va hoat ong hoc cua hoc sinh trong tien trnh gi day vi s phoi hp nhuan nhuyen cac ky nang trnh bay, minh hoa, gi m cua thay va ky nang hoat ong nhom trong tm toi, kham pha cua tro trong qua trnh day hoc.

99

Khai thac mot cach co hieu qua gia phieu hng dan cua giao vien va phieu hoc tap cua hoc sinh mot cach tch cc, sinh ong, hieu qua va co s kiem soat tren cac tieu ch cua tng van e cu the. - La chon phng phap,phng tien phai hng ve muc tieu gi giang, phu hp vi noi dung va phng tien phai c the hien cac mat sau: o Phng tien day hoc phai c chuan b san sang, ong bo thanh mot he thong con nham tac ong tch cc en ngi hoc. o Ket hp vi a phng tien phai the hien tnh muc tieu cua day hoc va khong dng lai mc o minh hoa ma can phai mang tnh phng phap trc quan e cung cap cac d kien nham phat trien t duy cho ngi hoc va nhat la t duy ky thuat. Nh vay viec khai thac va s dung a phng tien mot cach co hieu qua trong day nghe can phai c tiep can di quan iem he thong trong viec chon la, s dung va tnh he thong cua viec s dung a phng tien c the hien s ket hp gia phan cng (Hardware) va pham mem(Software), ket hp trong viec khai thac gia hoat ong day cua giao vien va hoat ong hoc cua hoc sinh nham tch cc hoa hoat ong hoc cua ngi hoc, mang tnh hieu qua cao trong qua trnh day hoc ky thuat nghe nghiep. II. MAY VI TNH VA KHA NANG NG DUNG TRONG DAY HOC 1. V tr cua cong nghe thong tin (CNTT) trong day hoc Cong nghe thong tin hien nay a xam nhap vao tat ca moi lnh vc va no chi phoi rat manh me oi vi cac lnh vc kinh te xa hoi, trong o co lnh vc cua giao duc va ao tao. Mat khac trong lnh vc giao duc ao tao c xem la mot trong nhng lnh vc co kha nang ng dung nhng thanh tu cua CNTT. CNTT co s tac ong va lam thay oi muc tieu, noi dung, phng phap va cach thc to chc qua trnh day hoc. CNTT cung tac ong en cac yeu cau mi trong day hoc, lam thay oi cach day, cach hoc mot cach a dang nh s cap nhat cac cong nghe mi, cac phng phap mi, t o tao ra nhu cau hoc tap phong phu, a dang, hoc moi luc, moi ni va hoc suot i. CNTT cung chnh la cong cu, phng tien nham giup cho viec thc hien mot cach co hieu qua cac yeu cau tren. 2. Chc nang cua may vi tnh va a phng tien trong day hoc May vi tnh thc hien s mo phong tai tao hien thc : Nh s ket hp cac yeu to nh am thanh, chuyen ong, mau sac, hoat hnh mot so cac chng trnh co kha nang mo ta va tai tao cac hoat ong cua cac s vat, hien tng mot cach phong phu sinh ong. Mo phong la mo ta tai tao lai hien thc cac hoat ong cua s vat, hien tng mot cach co ieu khien. Vi cac phan mem pho bien hien nay nh : 3D MAX , FLASH , DIRECTOR. ay la nhng phan mem co nhng kha nang mo phong s hoat hoa cac qua trnh, cac chuyen ong nh ang dien ra trong hien thc. Cac phan mem nh: Working Model, SolidWork vv. ay la nhng phan mem co cac kha nang mo phong tai tao cac hoat ong mot cach tng tac va co s ieu chnh cua ngi s dung. Ngoai cac phan mem nay th cac phan mem, cac he thong ieu khien tren cac may ieu khien chng trnh so cung thc hien s mo phong co ieu khien. May vi tnh nh cong cu trnh dien. 100

 Vi may vi tnh a phng tien c the hien nh mot cong cu trnh dien mo ta lai the gii hien thc ma khong can thong qua mot mo hnh nao khac. V du: Phim hoat hnh, phim day hoc, cac hnh anh s o, bieu o v.v, ngoai ra cac s vat hien tng kho quan sat c trong thc te, hoac la qua phc tap th kha nang cua may vi tnh co the lc bo cac chi tiet khong can thiet ch e trnh bay cac nguyen ly lam phat trien kha nang t duy tru tng. Mot trong nhng ng dung cua may tnh ien t nh bien soan giao trnh ien t, giao an ien t hoan toan co the thay the bai giang truyen thong ma con tang cng s lien ket, s ket hp am thanh hnh anh, ch viet va cac hnh tng trong cung mot bai giang. May tnh la mot cong cu truyen thong: S trao oi thong tin gia ngi day va ngi hoc ngay cang tr nen de dang va thuan tien thong qua mang Internet, a hnh thanh mot moi trng hoc tap tao ieu kien cho ngi hoc co the hoc moi luc, moi ni, moi la tuoi va khong phan biet ranh gii cua quoc gia. Vi may tnh ien t va he thong mang a tao ra cac ieu kien ao tao phong phu nh ao tao ao, lp hoc ao, ao tao t xa, gop phan ln vao viec boi dng e nang cao dan tr. May tnh ien t la mot cong cu ieu khien hoc tap. Thong qua may tnh ien t va cac chng trnh day hoc hoac cac chng trnh hng dan a c lap trnh no tao ra s ieu khien cua qua trnh hoc nh sau: o ieu khien da tren ket qua at c theo ng thang. o ieu khien da tren tien trnh phan nhanh. o ieu khien thong minh nh mo hnh ITS. o ieu khien kiem tra khach quan nh trac nghiem. o Phong hoc ao. Cac chc nang tren cua may tnh ien t c s dung kha pho bien trong giao duc t xa, t hoc co hng dan, tao ra moi trng hoc tap mot cach thuan li, ngi hoc khong b rang buoc bi khong gian thi gian va tien trnh hoc tap. 3. Cac nguyen tac nh hng Viec ng dung may tnh va a phng tien trong day hoc can tuan thu cac yeu cau sau: Bao am nguyen tac day hoc tch cc. Viec thiet ke bai giang cua giao vien tren may tnh ien t phai tao ra cac tnh huong hoc tap mot cach tch cc va tang cng kha nang ng dung, tao ieu kien cho ngi hoc cung tham gia vi chng trnh tren may tnh, ong thi cung khong nen qua lam dung vao may tnh ien t. ng dung may tnh khong phu nhan vai tro cua ngi giao vien trong qua trnh day hoc. He thong mang cua may tnh giup cho ngi hoc thu thap c nhieu kien thc ma khong can ti lp thong qua cac he ao tao t xa giup cho ngi hoc tang cng s t hoc, kha nang t hoc tap, t ao tao tuy nhien may tnh ch mang tnh chat cong cu la phng tien e ho tr nham tang cng hieu qua cac tnh huong trong hoc tap cu the. Khai thac may tnh trong cac tnh huong day hoc nh : o Kha nang lu tr va cap nhat nhanh nhng khoi lng thong tin ln. o Kha nang lien ket nhanh chong vi nhieu kenh thong tin khac nhau nh o hoa cac tranh anh ch viet am thanh. o Kha nang gia cong va s ly thong tin e chuyen oi thanh tai lieu day hoc. 101

o Kha nang mo phong cac hien tng cac qua trnh tru tng, kho quan sat trong thc te. o Kha nang lien ket mot cach nhanh chong cac phng tien khac nhau e phoi hp trnh bay mot cach thuan tien. III. NHNG PHAN MEM THONG DUNG TRONG DAY HOC Trong lnh vc day hoc ky thuat kha nang ng dung cac phan mem vo cung phong phu va a dang, chnh v vay nen viec chon la ng dung cac phan mem tuy thuoc vao nhieu yeu to khac nhau, nen phan nay ch gii thieu mot so phan mem thong dung sau: 1. Phan mem cho may CNC

HE THONG CONG NGHE T ONG GIA CONG CNC

HE THONG CONG NGHE VIDEO TRONG DAY HOC

2. Phan mem trnh chieu Powerpoint. Dung e trnh dien cac dien hoat tao ra s sinh ong cho bai giang, mot trong nhng u iem ln na la rat de s dung va c tch hp san trong bo Microsoft office cua may tnh va hien nay a co nhng phan mem dung e chuyen oi t phan trnh chieu vi Powerpont sang theo nh dang Macromedia Flash. 3. Phan mem Macromedia Flash. Dung e mo phong va trnh dien rat hieu qua va tien ch cao .

102

CHNG III PHNG PHAP DAY HOC BAI 1 AI CNG VE PHNG PHAP DAY HOC
A. MUC TIEU HOC TAP Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang: - nh ngha c phng phap day hoc, moi lien he day hoc, gia s pham va chuyen mon. Phan loai c phng phap day hoc. - Phan tch c tnh ac thu cua noi dung mon hoc, bai hoc. La chon c phng phap day hoc theo quan iem tch cc hoa ngi hoc. - Neu hng oi mi cai tien phng phap day hoc . B. NOI DUNG I. NH NGHA 1. Khai niem a. Phng phap : Cach thc, con ng lam viec e at c muc ch. Quyet nh Muc ch Noi dung Tac ong Tac ong Quyet nh Phng phap, phng tien ,hnh thc TCDH Kiem tra, anh gia

Cac quy luat chi phoi phng phap : Mat khach quan va chu quan cua phng phap. Phng phap chu s chi phoi cua muc ch va noi dung. Phng phap quyet nh phng tien day hoc va la mot to chc hoat ong hp ly. Biet sang tao ra phng phap mi bang cach chuyen hoa va phoi hp toi u nhng phng phap day hoc a co. b. Bien phap : La mot phan cua phng phap, la cach giai quyet mot van e cu the, bien phap gan lien nguyen tac. c. Thu thuat : La gan lien phng phap c ban va phong cach giao vien, trnh o (s pham, chuyen mon), cach giai quyet tnh huong lp hoc. 2. Phng phap day hoc S phat trien cua mo hnh day hoc Mo hnh Truyen thong Ca the Hp tac Tap trung vao ai Giao vien Hoc sinh Nhom hoc sinh Vai tro hoc sinh Thu ong Chu ong Thch ng Phng tien Bang, Radio, Tivi May tnh ca nhan May tnh noi mang Internet

103

Vai tro cua giao vien va hoc sinh trong cac phng phap day hoc Muc tieu hoc tap 1. Lap lai. 2. Phat bieu lai. 3. Sang tao lai. 4. Sang tao mi. Vai tro giao vien 1.Truyen at kien thc. 2.Gi m ong vien. 3.Co van trong tai. 4.M nhat.

1 2 3 4

Vai tro hoc sinh 1. M nhat. 2. c hng dan. 3. 1c khch le. 1 4.c giai phong (JEAN VIAL,1986) He thong cac phng phap day hoc truyen thong Mat ben ngoai cua phng phap day hoc (cac thao tac hanh ong cua giao vien va hoc sinh) Nhom phng phap dung li Dien giang Tran thuat Giang giai Van ap Hoc sinh lam viec vi sach Bao cao ngan cua hoc sinh Mat trong cua phng phap day hoc ( cach to chc hoat ong nhan thc cua hoc sinh ) o Giai thch minh hoa . o Tm toi tng phan. Neu giai quyet van e . o Nghien cu phat hien. Co 3 mo hnh day hoc : Nhom phng phap trc quan Bieu dien vat t nhien Bieu dien vat tng hnh Bieu dien vat tng trng Bieu dien th nghiem Bang ghi hnh, phim en chieu, phim ien anh Nhom phng phap thc hanh Hoc sinh thc hanh xac nh vat mau Hoc sinh thc hanh quan sat Hoc sinh thc hanh th nghiem

104

 Ngi day la trung tam theo quan iem co truyen (phng phap day hoc = phng phap day). Ngi day va ngi hoc eu la trung tam : thay ch ao, tro chu ong mot cach t giac, tch cc, t lc nham giup tro at c muc ch day hoc. Ngi hoc la trung tam, day hoc theo loi mi, bang nhng phng phap tch cc hoa ngi hoc [phng phap day hoc = phng phap t hoc (t nghien cu, t the hien, t kiem tra)].

Bang so sanh phng phap day hoc co truyen - phng phap day hoc mi Phng phap day hoc co truyen - Chuyen tai nhan thc t ngi day, ngi hoc thuoc bai, ghi nh, tai hien. - Tuan theo menh lenh, do sc ep cua ngi day. - Ngi day la trung tam. - Nhng nguyen tac, khai niem, cong thc, mo hnh, mot gng sang. - Bai hoc quay san phat ra hoac thong bao tai hien, li thay va sach kho thay oi. - Thay oc thoai, phat van (oi thoai), dien trnh, tro quan sat, ghi chep. Phng phap Phng phap day hoc tch cc - Giup ngi hoc tm hieu nhan thc cua ngi khac, ong thi nay n sang kien ca nhan. - Thay oi trong thai o va hanh vi hoc vien, xuat phat t giac ngo ve thc te, t nguyen. - Ngi hoc la trung tam. - Day cai ma tro can va xa hoi oi hoi. - Mot van e can gai quyet, mot nhu cau cu the, kch thch s muon hoc. Mot trng hp cu the thanh cong hay that bai, thch hp vi hoc vien. - Bai hoc chnh la y kien hoc vien c tong hp va nang len thanh ly luan. - oi thoai (thay tro / tro tro / xa hoi tro / tro xa hoi / tro thay / thao luan / tro chi / tham quan. - Giao vien hay hoc sinh neu van e hoac neu nhieu cau hoi va tao ieu kien cho hoc vien giup nhau tm giai ap. Hoc vien thc hanh theo mau va t ngh ra cach lam khac hay hn. - Hoc cach hoc, cach giai quyet van e. Ngi hoc chu ong, c hanh ong theo cach rieng cua mnh vi tinh than sang tao.

Muc tieu

V the

Noi dung

Ngi hoc

Ngi hoc

- Hoc thuoc long, hng theo va lam theo thao tac mau cua ngi thay, cua sach. - Thu ong tiep thu, thieu c hoi e c neu y tng, cach lam khac. - Hoc thuoc long, hng - Hoc cach hoc, cach giai quyet van e. theo va lam theo thao tac Ngi hoc chu ong, c hanh ong mau cua ngi thay, cua theo cach rieng cua mnh vi tinh than 105

Ngi day

sach. - Thu ong tiep thu, thieu c hoi e c neu y tng, cach lam khac. - Hoc va day phan biet rach roi, du co ban be cua hoc vien ch e giai quyet cac van e hanh chanh. - Thay thieu thong tin phan hoi t hoc vien. - Ngi day chu ong truyen at.

sang tao.

anh gia

- Hoc va day khong phan biet rach roi, thay va day va hoc kinh nghiem cua hoc vien. - Thay co nhieu thong tin phan hoi t hoc vien. - Thay co tnh thu ong e phat huy tnh chu ong cua hoc vien, thay khong voi phe phan, khen che hoc vien. - Hoc vien va hoc, va phu thay hng dan, gop y cho nhau va chu ong to chc hoc tap. - Thay oc quyen anh gia - T anh gia, t sa cha, ieu chnh, cho iem co nh lam c s e thay cho iem c ong.

3. Phng phap giang day (mon ky thuat hoac bo mon ky thuat) La mot mon khoa hoc cua khoa hoc giao duc, nghien cu qua trnh day va hoc, cac nguyen tac va quy luat co tnh chu ao trong viec day va hoc mon ky thuat. Giao vien phan tch noi dung, tm ra phng phap,phng tien day hoc, kiem tra anh gia cac hnh thc day hoc va giao duc cho mot mon hoc hay mot nganh hoc nham gop phan lam cho ngi hoc yeu thch mon hoc, hoc tap cach giang day, giao duc cho mon hoc o. Th du phng phap giang day mon ien t, phng phap giang day bo mon ky thuat cong nghiep, may cong nghiep. Phng phap day hoc la cach thc, la con ng, la phng hng hanh ong e giai quyet van e nhan thc cua hoc sinh nham at muc ch day hoc. Hoat ong day hoc luon co tnh hai mat o la hoat ong day va hoat ong hoc. Hoat ong day c tien hanh theo nhng phng phap day, con hoat ong hoc c tien hanh theo phng phap co s to chc cua thay. Do o, phng phap day con co ngha rong hn la phng phap day trong lp hoc ma con la nhng hnh thc to chc a iem, gi hoc cua thay va viec lnh hoi tri thc cua hoc sinh theo nhng con ng logic nao. Nh vay, phng phap day hoc la cac bc thc hien cua thay va tro trong gi day va con ng logic lnh hoi tri thc. Phng phap day hoc la: Hnh thc to chc gi hoc (a iem hoc). Hnh thc to chc day (Phng phap day). Hnh thc to chc hoc (Phng phap hoc). Cac bc thc hien cua thay va tro trong gi day. Cach trnh bay theo con ng logic cua s lnh hoi tri thc. II. PHAN LOAI CAC PHNG PHAP DAY HOC

106

Theo giao s Nguyen Ngoc Quang (Ly luan day hoc ai hoc), ta co he thong cac phng phap day hoc c ban sau: 1. Can c vao muc ch ly luan day hoc - Cac phng phap gii thieu tai lieu mi. - Cac phng phap cung co tai lieu mi. - Cac phng phap van dung kien thc, ky nang, ky xao. - Cac phng phap he thong hoa, khai quat hoa. - Cac phng phap kiem tra anh gia kien thc, ky nang, ky xao. 2. Can c vao hoat ong cua thay va tro - Thuyet trnh - am thoai - Thao luan - Thc hanh - Th nghiem - Nghien cu - 3. Can c vao con ng nhan thc cua hoc sinh - Giai thch minh hoa / tm toi tng phan / nghien cu. - Theo logic phat trien noi dung : qui nap, dien dch, so sanh, oi chieu. - Theo kieu cua noi dung day hoc : thong bao, lam mau, neu van e. 4. Can c vao phng tien day hoc - Cac phng phap day hoc dung li noi. - Cac phng phap day hoc dung trc quan. - Cac phng phap day hoc t lc cua hoc sinh.

Cac pham tru cua phng phap day hoc

Cau truc ben ngoai

Cau truc ben trong

To chc gi hoc - Day hoc tren lp . - Day hoc trong qua trnh lao ong. - Tham quan. - Trien lam. - Thc tap, kiem tra. - Hoc toan

To chc day - Thuyet trnh. - am thoai. Dien trnh lam mau (phng phap 4 bc). - Thao luan. - Theo d an. - ong vai. - Nghien cu tnh huong.

To chc hoc - Hoc toan lp. - Hoc theo nhom. - Hoc theo ca the.

Cac khau cua qua trnh day hoc - Gay y thc. - Trnh bay bai mi. - Cung co. - Kiem tra.

Theo logic va chng trnh hoa - Phan tch. - Tong hp. - Qui nap. - Dien dch. - ke tha, phat trien. - Chng trnh day hoc.

107

Ngoai ra theo he thong phng phap day hoc phc hp: - Day hoc chng trnh hoa. - Day hoc bang may tnh ien t. - Day hoc neu van e. - Day hoc bang tnh huong mo phong hanh vi, tro chi. - Day hoc bang Module. - Day hoc bang Grap hoa. - Day hoc bang Algorit. Theo tai lieu cua TS Quang Dng (Vien nghien cu giao duc va ao tao pha nam), mot so phng phap day hoc theo loi mi: - Phng phap tm toi, khao sat mang y ngha t nghien cu. Gom cac phng phap day hoc: oc sach, tham quan, thao luan, neu van e, tm toi khao sat mot so van e. - Phng phap tap s, ong vai mang y ngha t the hien. Gom cac phng phap day hoc: oc sach, bieu at, thc hanh ong vai. - Phng phap xac nh gia tr mang y ngha t kiem tra. T nh hng ket qua theo song e nhan thc (thuan e, nghch e, trung dung). III. LA CHON PHNG PHAP DAY HOC Muon thanh cong trong khau truyen at noi dung giang day, ngi thay giao phai biet la chon va s dung co hieu qua cac phng phap va hnh thc day hoc e lam tang s ham thch, tch cc hoa ngi hoc, s tham d cua hoc sinh va s giang day co hieu qua cua giao vien trong lp, xng. Cac phng phap day hoc rat a dang ve so lng va muc ch s dung, muon la chon phng phap day hoc ngi day phai biet gia tr cua tng phng phap, noi dung s dung no, no hoat ong nh the nao? Khi nao dung th cho ket qua cao? Van dung phng phap day hoc truyen thong co cai tien va phng phap day hoc theo loi mi nham tch cc hoa ngi hoc vao cac hoan canh, tnh huong hoc tap khac nhau. Moi phng phap day hoc du tot nhat van co mat manh, mat yeu, khi thc hien nen phoi hp hai hoac nhieu phng phap v khong co mot phng phap nao la van nang hoac mot phng phap day hoc oc quyen. Ngoai ra, lao ong s pham la mot lao ong oi hoi tnh sang tao cao, ngi giao vien co kha nang phan tch nhanh chong cac tnh huong s pham, s dung ung nhng tri thc va ky nang s pham, kinh nghiem cua ban than va cua giao vien khac, chu y ay u nhng ieu kien ac thu trong cong viec cua ban than. Ushinky nhan xet : khong can noi vi giao vien : Hay lam nh the nay, nh the kia. Can noi vi ho : Cac ban hay nghien cu nhng quy luat cua cac hien tng tam ly ma cac ban muon ieu khien, hay hanh ong phu hp vi nhng quy luat o va nhng ieu kien cu the cua tnh hu6ong s pham. Tnh huong that a dang, ban tnh cua hoc sinh cung that khac nhau. Trong ieu kien vo cung phc tap cua nhng tnh huong s pham va cua hoc sinh, lam sao chung ta co the chap nhan c nhng n thuoc van nang nao o. 108

IV. XU HNG OI MI PHNG PHAP DAY HOC Nang cao chat lng ao tao la cai tien muc tieu ao tao, cai tien noi dung ao tao, quy trnh ao tao, phng phap day hoc, phng tien day hoc. 1. oi mi, hoan thien phng phap day hoc a. Hnh thanh tch cc, t giac, chu ong sang tao, van dung tri thc va nhan cach thch ng nang ong vi thc tien luon luon oi mi, chong lai thoi quen hoc tap thu ong (luat giao duc ) hoc bang cach tm toi sang tao. b. Phng phap day (lay hoc sinh lam trung tam) phuc vu cho phng phap t hoc (t nghien cu, t the hien, t kiem tra).Ren luyen ky nang van dung kien thc vao thc tien, tac ong tnh cam, mang lai nien vui hng thu hoc tap cho hoc sinh . c. Tan dung moi kha nang cua cac phng tien ky thuat day hoc a co va hien ai: Vat lieu day hoc, dung cu day hoc, may ghi am, may ghi hnh, may chieu phan quang, may chieu phim, may vi tnh. d. Theo hng a dang hoa cac cap hoc, bac hoc. e. Theo hng tang cng trang thiet b, giao trnh, sach giao khoa va tai lieu tham khao. f. Theo hng cai tien, hoan thien kiem tra anh gia. g. Theo hng hoan thien va linh hoat cac hnh thc to chc day hoc. h. Cai tien chng trnh mon hoc va noi dung day hoc theo c che th trng xa hoi (ly thuyet < thc hanh/kien thc < ky nang/quan iem kinh ien < bien phap ng dung/mo ta<phan tch/n ieu < oi chieu/khang nh < gia nh). Noi dung gom phan t chon va phan bat buoc. Bieu hien : Ngi hoc khao khat hoc, neu thac mac, chu ong van dung, tap trung chu y va kien tr vt kho khan . Cac thanh to cua qua trnh day hoc quan he lan nhau trong la chon phng phap day hoc co s ket hp gia moi trng giao duc cua nha trng va moi trng kinh te xa hoi cua cong ong.
MUC TIEU NOI DUNG

PHNG PHAP

PHNG TIEN

TO CHC

ANH GIA

109

2. C s la chon phng phap day hoc a. Da vao cac loai muc ch - Muc ch hoc tap : kien thc, ky nang, ky xao, t tng. - Muc ch ly luan day hoc: gii thieu, trnh bay, ap dung, cung co, kiem tra anh gia. b. Da vao noi dung day hoc : Bai gii thieu, bai luyen tap, on tap. c. Da vao trnh o hoc sinh a co va kha nang phat trien cua ngi hoc Trnh o, kinh nghiem, s thch, nang lc nhan thc, x ly thong tin, yeu to nang ong xa hoi, sc khoe, phai, moi trng hoc tap, oi tng (hoc sinh, sinh vien, hoc vien ln tuoi, khuyet tat...). d. To chc nhom day hoc Giup giao vien the hien kha nang ca nhan va phat trien kha nang giao tiep tng tac vi ngi khac : e ngh, phan oi, cong nhan, anh gia. (Giao vien hoc sinh/hoc sinh giao vien/hoc sinh hoc sinh/hoc sinh xa hoi/xa hoi hoc sinh/hoc sinh PHHS). e. Chien thuat giang day cua giao vien Da vao tieu chuan hieu nang (tnh kinh te, tiet kiem), tieu chuan hieu qua (ket qua at c) va tham gia cua hoc sinh. f. Da vao thi gian mon hoc, bai hoc - Day ly thuyet . - Day thc hanh . g. Bo tr khong gian mat bang lp hoc, xng - Dien tch lp, xng : hien tai va tng lai. - Bo tr cho ngoi hoc sinh : hoc sinh de quan sat, de thao luan, giao vien de quan ly, to chc, day. - So hoc sinh cho mon hoc : toi thieu, toi a. h. Da vao s la chon phng tien day hoc Kien thc, ky nang, ky xao, t tng hanh vi. i. Lng nh ket qua hoc tap Cai tien phng phap kiem tra anh gia, day the nao kiem tra the o, kiem tra cach nao phai day cach o. j. Phan tch ket qua kiem tra cua hoc sinh e cai tien muc tieu day hoc, noi dung, phng phap, phng tien va cach to chc day hoc.

110

BAI 2 PHNG PHAP DAY HOC TRUYEN THONG

A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang: - Trnh bay va giai thch c kieu day hoc giai thch minh hoa, neu giai quyet van e. - nh ngha va phan loai c cac phng phap thuyet trnh, am thoai, thao luan, dien trnh, thc hanh, luyen tap, on tap, hng dan s dung sach giao trnh va tai lieu tham khao. - So sanh c s giong nhau va khac nhau gia cac dang cua phng phap day hoc cu the va moi quan he cua cac phng phap trong mot bai giang ly thuyet, thc hanh, on tap. - Thc hanh c ba kieu gii thieu mot mon hoc, mot bai hoc, mot tiet hoc; Bo cau hoi am thoai gi m (Algorith neu giai quyet van e, to chc lam viec nhom nho, to chc mot buoi day hoc thc hanh (lam mau thc hien, luyen tap t anh gia). - Neu c u va nhc iem tng phng phap day hoc va bien phap khac phuc han che cua cac phng phap o. B. NOI DUNG I. PHNG PHAP DAY HOC THUYET TRNH Noi hay cha phai la day, giang day tot bao gi cung phai la s truyen thu hai chieu gia Thay va Tro, va c got dua theo muc ch, noi dung, trnh o cua khan gia . oi vi chung toi khong co s vui thch nao bang c nghe nha van hoc chung toi noi. Ong ta noi hay lam sao, tieng chuong het gi nh mot tr ngai ang gian . Giang day mot cach buon te va kho hieu, hnh nh trc mat ho khong phai la nhng con ngi ay sc song ma la nhng cai may. Chung toi khong a nhng thay giao nh the .
[khuyt danh]

1. nh ngha Phng phap thuyet trnh la phng phap day hoc ma giao vien dung li noi sinh ong ket hp vi bang phan (bang mica), ban ve hoac tai lieu tren may chieu e trnh bay tri thc mi bang giai thch, minh hoa theo mot trnh t nhat nh hoac trnh bay kieu neu giai quyet van e, con hoc sinh lnh hoi tri thc bang con ng tiep thu, tai hien tai lieu, nham at muc ch day hoc la giup hoc sinh tham gia e tm ra kien thc mi va phat trien thai o, tnh cam mon hoc, bai hoc, hieu c bai va ghi chep c bai hoc. ac iem : - Phng tien: Li noi cua giao vien cung vi bang phan, ban ve, phim mieng trong. - Thi gian hoc sinh tiep thu tai lieu bang con ng ngan nhat. - Kieu day hoc: Thong bao tai hien, giai thch minh hoa. - Giao vien chu ong, hoc sinh thu ong tiep thu, do o hng cai tien phng phap thuyet trnh la hoc sinh thuyet trnh. - Noi dung bai giang mang tnh ong loat, t chu y ca biet hoc sinh. - Ap dung: Gii thieu mon hoc, bai hoc, giang bai mi, chng minh, giai thch, lam sang to mot van e phc tap, tong ket, he thong hoa nhng tri thc ma hoc sinh a thu lm. 2. Phan loai 111

a. Giang giai Trong tng bai hoc co mot so khai niem mi, cong thc mi. Giao vien giai thch, chng minh, mo ta hien tng, s kien, cac khai niem, cac t, cac thuat ng, qui tac, nh ly, nh luat, cac nguyen tac hoat ong cua dung cu, may moc bang cac luan c, so lieu, th du cu the. Giang giai neu c cac thuoc tnh cho th du ung - sai, tng t khac biet, dung khai niem a hoc e so sanh khai niem mi, cha ng cac yeu to phan oan, suy luan nen co nhieu kha nang phat trien t duy logic, sang tao cua hoc sinh. Vai tro cua giao vien ren luyen hoc sinh ky nang chng minh van e mot cach toi u. Giang giai ap dung e giang cac khai niem c ban mi, ac biet khi hoc sinh khong hieu bai hoac mac sai lam. Thi gian day t 5 en 10 phut. b. Giang thuat Ke lai, thuat lai, mo ta lai nhng hien tng, th nghiem hoac trnh bay cuoc i, s nghiep cac nha bac hoc loi lac, cac thanh tu noi tieng trong khoa hoc, ky thuat. Noi dung giang thuat phai co lien quan en bai hoc, dan bai cau chuyen gom: nhap e, than bai, ket luan, co so lieu, hnh anh, tai lieu minh hoa c trch dan hay co the c chng minh tren c s khoa hoc, a thi s, thong tin mi vao lp hoc. Giao vien co the trch dan nhng oan van, th ngan, nhng cau hoi hay trch t cac tac pham van hoc, cac van kien lch s e bai giang sinh ong, giau hien tng va dien cam. Cung co the s dung phng tien trc quan, phng tien ky thuat e minh hoa cho viec trnh bay cua mnh hoac at mot so cau hoi nham thu hut s chu y, nham nh hng viec lang nghe hoac nham kch thch tnh tch cc hoac kiem tra ket qua viec lnh hoi tri thc cua hoc sinh, thi gian cho giang thuat la 15 phut, sau khi nghe giang thuat hoc sinh phai rut ra c ket luan cau chuyen ke. c. Dien giang Giao vien dung li noi ket hp bang phan trnh bay mot van e hoan chnh, co tnh phc tap tru tng va khai quat trong mot thi gian tng oi dai ( 45 phut). Khi dien giang giao vien co the ket hp phng phap day hoc khac nh giang giai, giang thuat, am thoai, s dung tai lieu, algorit, neu van e e phan tch, tong hp, so sanh, he thong hoa, khai quat hoa, anh gia cac luan iem khac nhau, s dung tai lieu khi can thiet va chuyen tiep ro rang nham rut ra ket luan vng chac co tnh thuyet phuc cao tao cho hoc sinh niem tin khoa hoc ky thuat, ch khong ch trnh bay cho hoc sinh t y chon la noi dung, hoc sinh can phai chu y lien tuc, tap trung t tng cao e hieu va ghi chep. Dien giang trng pho thong, giao vien trnh bay tai lieu theo noi dung, e muc sach giao khoa va thnh thoang at cau hoi xen ke, hoc sinh tra li (thi gian t 1-2 tiet/mon). Dien giang trng ai hoc chiem t 40% - 60% thi gian danh cho mon hoc, giao vien trnh bay tai lieu co the thu hep (bo qua bt hoac i sau) hoac m rong dan bai cua giao trnh, giao vien at cau hoi, sinh vien suy ngh va giao vien tra li (thi gian t 2-5 tiet). Neu cach ay vai the ky, nhng giao s va bac hoc ch oc nhng cuon sach day va kem theo li bnh luan trc sinh vien trong nhng giang ng ai hoc, th ngay nay dien giang la cong trnh sang tao bang li cua cac nha giao ai hoc. Do o, no luon co vai tro dan au trong cac hnh thc day hoc ai hoc. Mot dang khac cua phng phap thuyet trnh la thuyet trnh cua hoc sinh: Giao vien giao cho hoc sinh (ca nhan, nhom, tap the) mot chu e, hoc sinh thu thap tai lieu, ghi chep va trnh bay ket qua t 10 en 20 phut, sau o cho hoc sinh khac at cau hoi e cung co, m rong hoac thac mac, bac bo. Muc ch giup hoc sinh t tin, t giac tch cc, ren luyen kha nang dien at trc am ong, t duy ung trnh t, biet phat bieu, bao ve y kien, quan iem cua mnh. 112

3. u iem - nhc iem a. u iem - Giao vien chu ong c thi gian va ke hoach len lp. Trong thi gian ngan giao vien trnh bay nhieu noi dung cho nhieu hoc sinh, co tnh kinh te cao. - Giao vien truyen at nhng noi dung ly thuyet tng oi kho, phc tap cha ng nhieu thong tin ma hoc sinh khong de dang tm hieu mot cach sau sac . - Giao vien lam mau cho hoc sinh cach t duy logic, cach at va giai quyet van e khoa hoc, cach s dung ngon ng noi e dien at nhng van e khoa hoc mot cach ro rang chnh xac. - Giao vien tac ong manh me en t tng, tnh cam, s chu y cua hoc sinh thong qua noi dung, tai lieu, cach trnh bay, c ch, ieu bo cua giao vien. - Phng phap nay khong oi hoi nhieu phng tien thiet b. Hoc sinh hoc t vat va, t mac nhieu sai lam. b. Nhc iem - Hoc sinh thu ong tiep thu, chu yeu nghe va tai hien, chong met moi. - Khong phat trien: Ngon ng noi, tnh tch cc, oc lap, t duy sang tao cua hoc sinh. - Giao vien khong chu y ay u trnh o nhan thc va kiem tra s lnh hoi cua hoc sinh. - S n ieu trnh bay cua giao vien lam mat dan hng thu hoc tap cua hoc sinh. Do o, giao vien can khac phuc nhc iem cua phng phap thuyet trnh bang nang cao cac thu thuat cua giao vien va ket hp cac phng phap day hoc khac nh: am thoai, dien trnh, hng dan hoc sinh oc va s dung giao trnh. 4. Nhng yeu cau c ban trong viec s dung phng phap thuyet trnh Nhng yeu cau cua mot bai dien giang tot: - Li giang to, ro, trong sang, khuc triet, khong pham cac qui luat logic. - Cng o giong noi phai to, ro hp ly. - Toc o noi va phai. - Biet dng ung luc vi thi gian hp ly. - M au bai hoc tot 2 5 phut. - Noi dung bai giang la mot chuoi kien thc khong b gian oan trong khi trnh bay cung nh trong t duy cua hoc sinh va trong chuyen tiep gia cac muc trong bai. Mot so van e chung ve phng phap dung li noi: - Li noi phai am bao tnh t tng: Co sc tac ong manh hnh thanh cho ngi hoc niem tin, nhan thc van e theo quan iem duy vat bien chng logic va van dung c vao thc tien ban than, cong viec. - Li noi am bao tnh khoa hoc; khach quan, tri thc chnh xac, thc tien, cap nhat thong tin. - Li noi co sc truyen cam manh me: vi ngon ng phong phu, giau hnh anh, vi nhng thu thuat cua giao vien se co sc manh loi cuon hoc sinh, co tac dung giao dng va giao duc manh. - Li noi phai hng dan tot viec ghi chep (vao sach hoc, phieu ghi chep, tap chep). Giao vien nen hng dan hoc sinh cach oc, gach di cho quan trong can lu y, ghi theo cach hieu, tom tat co he thong logic, tach y chnh, y phu, phat hien nhng iem cha ro e trao oi, thao luan. a. Chuan b bai giang - Soan dan bai chi tiet: Giao vien da vao muc ch yeu cau cua bai day, s hieu biet cua giao vien, tai lieu tham khao va trnh o cua hoc sinh e xac nh dan bai, mot 113

dan bai tot giup cho giao vien khong lac e va s dung tot thi gian. Dan bai Algorit ket hp vi neu giai quyet van e so sanh, giai quyet tng phan, ke tha moc xch. - Soan tai lieu phat tay cho hoc sinh, giao an, o dung day hoc (cho v du, ke chuyen, noi kem minh hoa). Xac nh hoat ong giao vien va hoc sinh. - Tap dt, nam vng dan bai chi tiet, hoc thuoc phan gii thieu nh ngha, cong thc va nhng cau ac biet muon lam noi bat iem quan trong muon trnh bay. b. Trnh bay bai mi Cau truc phng phap thuyet trnh co 4 bc: - Bc 1: Neu van e: Thong bao van e dang tong quat nham kch thch s chu y cua hoc sinh. - Bc 2: Phat bieu van e: Neu cau hoi cu the nham vach ra pham vi hoc sinh can xem xet va giup hoc sinh nh hng vao nhng van e trnh bay cua giao vien, gay cho hoc sinh s thch thu, nhu cau oi vi tri thc se c lnh hoi. - Bc 3: Giai quyet van e: Bc nay co the tien hanh theo logic qui nap hoac logic dien dch : o Logic qui nap: la con ng nhan thc t cai n gian nhat en cai chung, cai khai quat t nhng trng hp cu the en quy luat, nguyen tac. Theo logic qui nap co the co 3 cach trnh bay. o la: Phan tch tng phan: Neu van e at ra bc phat bieu van e tng oi oc lap vi nhau. Ngha la giai quyet tng van e rut ra ket luan co kiem tra tng phan, roi giai quyet sang van e khac. Phat trien: Van e giai quyet theo loi moc xch. Ngha la giai quyet xong van e th nhat th ap so cua no lai lam tien e cho viec giai quyet van e th hai, va c nh vay tiep tuc het cac e muc trong bai hoc. So sanh oi chieu neu van e at ra phai c giai quyet cha ng nhng mat tng phan oi lap. Chang han trong tng quan lc lng, mat u va nhc cua phng phap, cai chung va cai rieng co the dung cach phan tch, so sanh, oi chieu, em so sanh nhng mat, nhng thuoc tnh hay quan he hai oi tng tng phan hoac oi lap nhau, e t o rut ra ket luan cho tng iem can so sanh trong cung bai hay nhieu bai. o Logic dien dch: la con ng nhan thc t nguyen ly chung en cai cu the, n gian nhat. Theo logic dien dch, bat au a ra ket luan s bo khai quat, sau o tien hanh giai quyet cung theo ba cach tren: Phan tch tng phan, so sanh, oi chieu, phat trien. - Bc 4: Ket luan: La bc ket thuc cua viec trnh bay van e. No la s ket tinh di dang xuc tch, chnh xac nhng khai quat ban chat cua van e. Cach neu van e va phat bieu van e co the tien hanh bang cach thong bao tai hien Algorit hoac co tnh chat neu van e. Cach giai quyet van e co the bang logic qui nap hoac logic dien dch. ieu o chng to cau truc cua phng phap thuyet trnh a phan anh mat ben trong cua phng phap day hoc noi chung va phng phap thuyet trnh noi rieng. c. Thu hut va duy tr s chu y cua hoc sinh, gay c hng thu hoc tap, hng dan t duy hoc sinh Hoc sinh se khong hoc c g neu khong chu y nghe. Muon thu hut va duy tr s chu y cua hoc sinh, giao vien phai co thai o tch cc oi vi noi dung bai day. Khong co g thay the c nhng tri thc chnh xac va s hieu biet sau rong cua giao vien ve van 114

e trnh bay. Do o giao vien phai sa soan va chuan b bai that chu ao. Neu khong chuan b that ky, giao vien kho co the em het nhiet tnh va say sa vao trong bai day. Hieu biet hoc sinh cung giup cho duy tr s chu y. Nhap e, co tnh cach ong vien kch thch e thu hut s chu y va chuan b cua hoc sinh.Giao vien tac ong tnh cam thai o hoc sinh, tao khong kh sinh ong e hoc sinh t nguyen nghe thay giang. Khi giang bai nen dung the van noi hn van viet, dung cau n gian, de hieu va ung ng phap, dung nhieu cau ngan va t cau qua dai, trnh bay co logic, co he thong cac y kien. Loi tiep can nay tao khong kh thoai mai trong lp va t o tao nen moi lien he tot ep t nhien gia Thay va Tro. Trong khi giang bai, giao vien phai phan oan cac phan ng cua hoc sinh, giao vien phai luon luon san sang co the thay oi thu thuat trnh bay khi can, mot cau chuyen vui ung mc, cach at va giai quyet van e ket hp li noi, ieu bo net mat, cach dung ban ve, bieu o, hnh anh va o dung day hoc trc quan khac e nhan manh mot iem nao o, thnh thoang at cau hoi e nhan manh iem quan trong hoac kiem tra s theo doi bai cua hoc sinh. S chuyen tiep noi dung thanh phan nay sang noi dung thanh phan khac mot cach sinh ong. Hoc sinh se thay c noi dung ch c ket thuc cuoi gi hoac cuoi oan trnh bay cua thay. d. ieu bo, phong cach, c ch cua giao vien Cung gop phan vao s thanh cong cua bai giang, yeu to khach quan cua phng phap thuyet trnh la noi dung bai giang, yeu to chu quan la phong cach dien at cua giao vien. Giao vien khong nen ngoi yen mot cho e giang bai, nen ng ngay ngan, dang ieu t nhien trc hoc sinh e moi ngi co the thay c. Thong thng nhng c ong cham t nhien khong lam xao lang hoc sinh, oi khi mot vai bc di chuyen qua ben nay hoac ben kia giup nhan manh, cham dt mot iem trong bai e chuyen qua iem khac. Giao vien co the i lai trc lp nhng tranh nhng c ong khong can thiet nh tung phan trong tay, chong tay nghieng mnh tren ban. ieu bo, c ong cung giup vao viec truyen y ngha cua li noi, mot cach lac au nhn hoc sinh nay mot lat roi nhn hoc sinh khac lam cho ca lp co cam tng nh nhn thay tng ngi, mot cai gi tay ung luc truyen y ngha nhieu hn li noi. C ong cung co xu hng lam du s cang thang than kinh cua lp hoc va giup giao vien lay lai bnh tnh. e. Giong noi, toc o Cng o cua giong noi phai ln hn mc nghe can thiet e moi ngi trong lp eu nghe ro. Neu lp ong, e ngh mot hoc sinh xa nhat cho biet co nghe ro khong? Khi noi nen ket hp vi ghi chep luc giang noi dung bai hoc va lu y en phan ng cua ngi hoc se e lo tren net mat neu khong nghe ro, cung khong nen noi ln qua lam cho ngi noi cung nh ngi nghe de mau met. Giong noi cao thap cung anh hng en s chu y, giong eu eu cung mot am sac lam cho ngi nghe buon te, ngi giao vien can biet thay oi giong cao thap mot cach kheo leo tuy theo y ngha va tam quan trong cua moi cau, moi t. Toc o noi cung anh hng en s tiep thu cua hoc sinh, noi mau qua hoc sinh khong u thi gian e suy ngh va hieu. Thong thng nen noi mau oi vi nhng tai lieu de hoc va a hoc, noi cham khi trnh bay mot van e kho hieu va mi. Thnh thoang nen dng lai e hoc sinh nam c nhng iem quan trong ma giao vien muon lu y. Khi giang bai, moi phan co tom tat va cuoi bai co tom tat chung. Tom tat va kiem tra giup tranh nhng nhan thc sai va buoc chat cac iem chnh lai, giup hoc sinh de he thong lai cac tri thc va tiep thu. f. Hng dan hoc sinh 115

Cach ghi chep vao tap va tai lieu phat tay bang cach ket hp bang phan, hoc sinh nen ghi theo cach hieu, tom tat, khong ghi nguyen van tr nh ngha, cong thc. Ghi nhng y chnh c ban, tranh ghi tran lan, ghi nhanh bang ky hieu, viet tat s o, ket hp vi hnh ve, bieu o. am bao ghi chnh xac co he thong, co tnh logic va ghi va suy ngh e kp thi phat hien nhng iem cha hieu, anh dau le tap nhng cho quan trong. Tom lai dien giang tch cc phai lu y: - Noi dung bai hoc cau truc dan bai ket hp Algorit va neu giai quyet van e (so sanh, ke tha, giai quyet tng phan). - Thuyet trnh ket hp sach, tai lieu phat tay ghi chep, cau hoi kiem tra (trac nghiem) va phng phap day hoc. - Ngat bai giang ra nhieu oan bang cac cau hoi gi m neu van e hoac Algorit yeu cau hoc sinh cung lam viec vi giao vien va o dung day hoc, co nhan xet anh gia ket qua lam viec cua hoc sinh va to, nhom. Trnh bay, ap dung, kiem tra tng oan. - Xen ke cac cau chuyen lch s, khoa hoc, vui bo ch co lien quan en noi dung bai hoc; hien tng thc te trong cuoc song; thong tin cap nhat tren bao ai. Cho hoc sinh th du, giai bai tap, thuyet trnh mot oan co chuan b, oc viet noi dung can tai hien tren bang phan. - Tac ong cua bai giang anh hng bi s trnh bay cua giao vien. Muon ngi nghe hao hng, giao vien cung phai hao hng e tao niem tin cho hoc sinh vi noi dung se truyen at, ang truyen at, sau khi truyen at gay thien cam ngi nghe, khac phuc hoi hop khi trnh bay. Can co s nhat quan gia 3 yeu to: o Ngon ng, c ch: Hnh thc ben ngoai, thai o, t the, ong tac, c ch t nhien, bieu hien net mat tiep xuc bang mat. o Giong noi: am lng (to, ro); am vc (cao, thap); toc o (nhanh, cham); phat am ung ng ieu, tranh hoac giam t em (m, a , ,....). o Kiem soat than kinh, khac phuc cam giac lo lang: chuan b san sang bai giang, hnh anh tng tng ve lp hoc, th sau vai lan trc khi noi, hp tac vi bai hoc va oi tng nghe nh ban mnh, tap trung th gian trc khi noi. S dung phng tien trc quan bo cuc dan bai va nhng iem chnh, tai lieu phat tay va bat au buoi day bang yeu cau ngi nghe, tra li. Ban se khong co dp th hai, nen gay an tng tot ep ban au. - Cuoi cung la giao vien phai t kiem tra bai day, ng qua t hai long vi ieu mnh t noi, t kiem tra chnh mnh ma phai quan sat oi tng nghe giang bang qui trnh Algorit: o Li giang GV tuon ra t nhien. o Nhn khap lt ngi nghe (cuoi lp, cac goc lp). o Giai ma tam ly oi tng nghe. o X ly thong tin sau khi giai ma. 5. Day khai niem va nguyen tac a. Day khai niem : 7 bc [1] Phat bieu muc ch day khai niem. [2] Phan tch khai niem ra nhng thuoc tnh quan trong, khong quan trong. [3] nh ngha bang li . [4] Cho th du ung va sai. [5] Khai quat hoa khai niem. 116

[6] Kiem tra s lnh hoi cua hoc sinh bang cach cho th du va phat bieu bang li cua hoc vien. [7] Ap dung va cung co khai niem. b. Day nguyen tac : 8 bc [1] Phat bieu muc ch day nguyen tac. [2] Xac nh khai niem hoac nguyen tac a co e hoc nguyen tac mi. [3] Giup hoc vien nh cac khai niem thanh phan. [4] Giup hoc vien ket hp cac khai niem theo trnh t thch ang bang cau hoi gi m. [5] Hoc vien chng to tiep thu nguyen tac. [6] Hoc vien phat bieu nguyen tac bang ngon ng cua ho. [7] Kiem tra s tiep thu nguyen tac. [8] Luyen tap cung co nguyen tac. c. Giang day, tng thuat, ke chuyen : Noi dung gom 3 phan: nhap e, than bai, ket luan vi 3 yeu to: [1] S viec: can xac nh ro tng thuat ve viec g, hoat ong g. Muc ch tng thuat; s viec phai co that khong c ba at them. [2] Canh tng: ni s viec ay dien ra co hnh anh, am thanh, nhan vat, bau khong kh, dien tien s viec, hien tng. [3] Cam ngh: nhng cam xuc, tam trang, thai o, nhng ieu lien tng, suy t, li bnh pham cua ngi tham gia chng kien hoac ngi tng thuat lai. Lam sao e song ong lai c canh tng, the hien nhng cam ngh, tat ca quy tu ve s viec, lam noi bat nhng ac iem va tnh cach cua s viec. II. PHNG PHAP AM THOAI Gii thieu: the ky I, triet gia La ma Quitilien a ra 7 cau hoi cho bat ky van e g? Ai? Cai g? au? Khi nao? Tai sao? Cach nao? Ra sao? Va the ky XV, nha van Kitling lam bai th 6 ch w (why, what, when, where, who, how). Phng phap am thoai c cac triet gia co Hy Lap v nh nghe thuat e. Thay giao kheo leo at cau hoi gi m e hoc sinh tra li tm ra ket qua. Phng phap am thoai lien he rat gan vi thao luan, nhng c s dung rong rai hn cho cac loai bai day hoc. Mac du nhng u iem cua hoi ap a ro rang hien nhien, nhng mot so giao vien van khong thch dung phng phap nay v ngh rang hoi ap ch oi hoi hoc sinh thuoc long ma khong ngh en la nhng cau hoi con kch thch sinh vien suy ngh, to chc nhng s kien, nhng tin tc ve s vat va hien tng e rut ra nhng ket luan hp ly s dung nhng nguyen tac, nhng quy luat e giai quyet van e. Hoi ap dung ung luc se thuc ay hoc sinh va suy ngh va tr li. No a hoc sinh t vai tro thu ong nghe, nhn qua vai tro chu ong va suy ngh, va nghe nhn va noi. Muon s dung hieu qua cac cau hoi ta phai xet en ac iem cua cau hoi tot, nhng loai cau hoi dung thch hp cho nhng muc ch khac nhau va nhng thu thuat ve s dung cau hoi. 1. nh ngha Phng phap am thoai (hoi ap co hieu qua) la phng phap ma giao vien can c vao noi dung bai hoc kheo leo at cau hoi e hoc sinh can c vao nhng ieu a biet ve kien thc, kinh nghiem a co cua ban than hoac sau khi hoc sinh quan sat hnh ve, xem 117

phim, oc tai lieu, nghe bang ghi am, giao vien a ra nhng cau hoi nham sang to van e, tm ra nhng tri thc mi t tai lieu a hoc, nham cung co, m rong, ao sau nhng tri thc a tiep thu c hoac nham tong ket he thong hoa tri thc a thu lm c, kiem tra, anh gia viec nam vng tri thc cua hoc sinh. 2. Phan loai - Da vao muc ch ly luan day hoc co the phan loai: am thoai gi m, am thoai cung co, am thoai tong ket, am thoai kiem tra. - Da vao tnh chat nhan thc cua hoc sinh gom, am thoai tai hien, am thoai giai thch minh hoa, am thoai kiem tra. Nhn chung phng phap am thoai chia ra 2 dang chnh : a. am thoai tai hien Gom nhng cau hoi e cung co, on tap cac noi dung a hoc hoac tong ket, kiem tra bai mi. Tac dung am thoai giup hoc sinh ren luyen tr nh va tao s tin tng cho hoc sinh trong viec nam vng tri thc (hnh anh, ng ngha, cong thc) trnh bay, ap dung cac tai lieu, s kien, nguyen tac. Cau hoi nay de at va cau tra li de biet ung hay sai. b. am thoai gi m Giao vien at ra mot he thong cau hoi e hoc sinh suy ngh va tra li tng cau hoi e tm ra tri thc mi t ban than hoc sinh cha co kien thc nay, hnh thc nay oi hoi cao giao vien va hoc sinh e at muc ch hoc tap, co 2 dang: - am thoai gi m Algorit: cau hoi at theo mot trnh t cho loat bai tng t , hoc sinh suy ngh se tm ket qua. Th du mo ta ngi may, o vat so sanh, oi chieu. - am thoai gi mi neu van e: cau hoi neu van e, cha ng ieu a biet va cai cha biet, hoc sinh phai t duy va phai co s gi y dan dat cua thay khi can thiet th tm ra c ket qua. Ngoai ra con co dang ac biet cua phng phap am thoai la am thoai cua hoc sinh: hoc sinh t at cau hoi cho giao vien va cho lp hoc e nham giai ap thac mac hoac lam sang to van e. 3. u iem nhc iem cua phng phap am thoai So vi phng phap thuyet trnh, phng phap am thoai co chu y en vai tro chu the nhan thc cua hoc sinh va neu van dung kheo leo se co nhng u iem sau : a. u iem - o la mot cach co hieu qua e ieu khien hoat ong t duy cua hoc sinh, kch thch tnh tch cc hoat ong nhan thc cua hoc sinh. - Boi dng cho hoc sinh nang lc dien at bang li nhng van e khoa hoc mot cach chnh xac, ay u, gon gang, nh lau tai lieu. - Giup giao vien thu c tn hieu ngc t hoc sinh mot cach nhanh gon e kp thi ieu chnh hoat ong cua mnh va hoc sinh. Thong qua o giao vien va co vai tro ch ao nhan thc toan lp, va ch ao nhan thc cua tng hoc sinh. Ap dung rong rai tat ca cac cap lp va tat ca cac mon hoc (len lp, t hoc, t kiem tra, t nghien cu). b. Nhc iem - Neu van dung khong kheo leo, am thoai tai hien chiem nhieu thi gian th khong phat trien tr tue cua hoc sinh. - Neu qua nhieu cau hoi se mat nhieu thi gian, anh hng ke hoach len lp. - am thoai co the tr thanh oi thoai gia giao vien va mot vai hoc sinh, khong thu hut toan lp tham gia vao hoat ong chung. 118

4. Nhng yeu cau c ban trong viec s dung phng phap am thoai a. ac iem cua cau hoi tot - Cau hoi phai kch thch s suy ngh, oi hoi hoc sinh phai gia cong tr nh va van dung tri thc, tranh cau hoi co, khong? ung, sai? Neu co giai thch ly do? - Cau hoi phai van tat, ro rang, de hieu va ay u, moi lan nen hoi mot cau, nen dung ngon ng n gian, va sc trnh o hoc sinh, tranh nhng cau hoi hai ngha l m, hoi ky lai khi co nhieu cau tra li. - Cau hoi phai co muc ch, lien quan trc tiep ti tai lieu c ban trong bai va c at ung v tr va ung luc trong bai e nhan manh iem chot. - Cau hoi kch thch s quan sat (at iem, bien phap). - Cau hoi van dung phng phap logc, lien he thc tien a phng, hng dan kha nang khai quat hoa, he thong hoa cac moi quan he nhan qua. - oi vi cau hoi tai hien, giao vien oi hoi hoc sinh phai tch cc tai lieu a c lnh hoi trc ay, vach ra y ngha c ban cua tri thc a hoc, van dung nhng tri thc a hoc o e giai quyet van e mi. Cau hoi phai neu c ban chat cua nhng s vat, hien tng hnh thanh va phat trien t duy logic bien chng. - Khoi lng cua nhng khai niem trong cau hoi cua giao vien khong c vt qua kha nang tm ra cau tra li cua hoc sinh (cau hoi va sc va e hoc sinh co thi gian suy ngh tra li). b. Soan cau hoi, o dung day hoc va giao an at cau hoi nhieu dang khac nhau : - Loai xac nh : Ai? Tai sao? The nao? au? Bao gi? Cach nao? Lam g? - Loai la chon va giai thch. - Loai gi m: liet ke, mo ta, chng minh, giai thch, so sanh, phan tch, tong hp. - Loai anh gia: nhan xet, phe bnh, y kien rieng, th du. - Loai gi m s ham muon hieu biet bai mi? ien la g? - Loai loi cuon s chu y cua hoc sinh l enh hoac th : Anh hay tom tat cac ieu va noi xong. - Loai xac nh xem hoc sinh a hieu bai a giang, a giao khong? noi tom tat s van hanh cua bo hoa kh. - Loai gi m bai giang mi, cau hoi mach lac, co he thong, theo trnh t a hoach nh can than trc, i t ieu a biet, t de en kho, t nguyen nhan en ket qua hoac theo phng phap quy nap hay suy dien. - Kch thch hoc sinh suy ngh t lap theo mau trong sach hoac cua thay con ai muon ong gop y kien, muon hoi g, y kien rieng ve van e nay, co the giai bang cach khac hn. - Cau hoi phai co ap an kem theo e anh gia cau tra li cua hoc sinh. c. at cau hoi (theo trnh t Algorit) Giao vien at cau hoi cho toan lp, nghe suy ngh (noi cham rai, ln e moi ngi cung nghe, khong lap lai nhieu lan), ch nh cho hoc sinh tra li. Khi hoc sinh nao o tra li xong, can yeu cau cac hoc sinh khac nhan xet bo sung cau tra li (ung, sai, thieu, tha, dien at ro hn) nham kch thch chu y va kch thch hoat ong chung cua toan lp. Giao vien cung tao ieu kien cho hoc sinh nh chnh, bo sung. Sau o giao vien nhan manh cau tra li ung cua hoc sinh. d. Cach goi hoc sinh 119

Van e goi hoc sinh, nen tranh goi mot so hoc sinh nhieu lan va bo quen mot so khac. Muon nh vay nen dung nhng the ten va dung cach nao o e anh dau so hoc sinh tra li trong gi hoc. Cau hoi phai va sc trnh o ngi hoc, e duy tr nhp ieu can thiet cua phng phap am thoai va bao am tnh ca biet trong day hoc. Giao vien chuan b nhng cau hoi kho va cau hoi de, nen danh cau hoi kho cho hoc sinh gioi. Tuy nhien, van e nay con phu thuoc vao tnh huong cua lp, oi luc hoc sinh kha cung theo doi s phat bieu cua cau hoi de va hoc sinh kem cung hieu c cau hoi kho nh s dan dat tng bc cua giao vien. e. Thai o cua giao vien Khuyen khch, ong lc hoc sinh tra li bang cau hoi phu, net mat vui ti, lang nghe, te nh, khong che dieu cau tra li sai, khong kh thoai mai khong co s chong oi, tranh oi thoai tay oi gia giao vien va hoc sinh hoac nhom rieng. Giao vien nen lang nghe thac mac cua hoc sinh, phc tap nen e cuoi bai giang hoac dien trnh, giao vien se giai thch. f. anh gia cau tra li cua hoc sinh e hoc sinh biet cau tra li ung hay sai nhieu t bang cach hieu mot cach khac cau tra li cua hoc sinh hoac gi m them nhng khong nen thanh thoi quen luon nhac lai cau tra li cua hoc sinh. Khi hoc sinh tra li giao vien lu y: - Cau tra li phai ro rang e moi ngi co the nghe thay ro. - Nhng nhan thc sai lam hoac nhng tin tc khong chnh xac, can c sa cha, bo sung ngay . - Khong kh trong lp thoai mai, hp tac, khong co s chong oi gia hoc sinh. - Viec quan trong nhat phai lam la nghe cau tra li. Hay xem xet bon kha nang co the va cac ng x cua hoc sinh. o Tra li ung: khen ngi, tha nhan hoc sinh o. o Tra li ung mot phan : au tien khang nh phan tra li ung, roi e ngh hoc sinh khac bo sung, cai tien phan khong ung. o Tra li sai: Ghi nhan ong gop cua hoc sinh o. Sa cau tra li, khong phai sa hoc sinh. e ngh nhng ngi khac tra li. Neu can lam ro them, thong bao vi hoc sinh se quay tr lai. Khong phe bnh hoc sinh. o Khong tra li: ng lam to chuyen. Hoi mot hoc vien khac. at lai cau hoi di dang khac. Dung cac phng tien nhn e lam sang to cau hoi roi hoi lai. Giang lai khai niem o. Yeu cau hoc vien tm kiem cau tra li trong cac tai lieu tham khao. Tham do : La mot ky xao ao xi suy ngh cua hoc sinh e tm ra y tng, y kien. Cac kieu tham do nh : Im lang cho phep hoc sinh co thi gian suy ngh va co the noi vi ban nhieu hn (co gii han thi gian). Khch le xin c tiep tuc Chi tiet hoa hay cho toi biet ro hn. 120

 Lam ro y ban nh noi g vi Thach thc nhng neu ieu o ung, th ieu g se Bang chng ban co bang chng g cho thay rang. S lien quan phai, nhng phng phap dung vao ay the nao. Neu th du : cho toi mot v du cu the ve. Neu hoc sinh khong tra li cac cau chung ta hoi, co the do cac cau hoi khong ro rang hoac bai giang cha ro trong tam. V the, trnh t bien soan trc cac cau hoi, ap an, thang iem, van dung hp ly khi hoi va anh gia cau tra li cau tra li. at ra nhng cau tra li hay la mot hoat ong ay th thach oi vi ca giao vien va hoc sinh !. g. Hng dan thc hien s dung phng phap Theo tac gia Fortunat Wather e phng phap van ap at hieu qua, tat ca cac bc can c tra li co . Giao vien a : - Chuan b cac cau hoi trc ? - Hnh thanh cac cau hoi bang nhng t n gian? - Moi lan ch hoi mot cau ? - Chu yeu hoi nhng cau m? - Hoi da tren cac mc o kien thc khac nhau? - Danh thi gian cho hoc sinh suy ngh? - Phan ng thch hp vi cac cau tra li ung? - Khch le hoc sinh giai thch them thong qua tham do. - Phan ng thch hp vi cac cau tra li ung mot phan? - Phan ng thch hp vi cac cau tra li sai? - Phan ng thch hp khi khong co cau tra li? III. PHNG PHAP THAO LUAN 1. nh ngha Phng phap thao luan la phng phap giao vien dung li noi at cau hoi gi m ong vien va to chc cho hoc sinh tham gia y kien ve mot van e, tren c s o rut ra ket luan, la tm ra kien thc mi, xac nh va lam sang to van e, trao oi y kien, tin tc lien quan en bai hoc, chuan b cho mot ke hoach tm toi hay nghien cu van e, tom tat cung co kien thc sau khi hoc tap mot chng hoac sau khi tham quan. ac iem cua phng phap thao luan: - Ngi hoc phai co kien thc, kinh nghiem, co u tai lieu tham khao. - Ngi hoc tm ra kien thc mi di s gi m cua giao vien. - Phat huy tnh tch cc, nhn van e nhieu goc canh khac nhau. - Ve mat xa hoi : thao luan tao ieu kien phat trien quan he xa giao gia nhom hoc vien : nghe, noi, tranh luan, lanh ao. - Ve mat giao duc phat trien ky nang suy luan, giai quyet van e. 2. Phan loai (Thao luan to ngan : 2 phut 5 phut, dai : 1 tiet 3 tiet) a. Thao luan co hng dan : Toan lp hay nhom nho (2 8 ngi) cung e tai thao luan hoac khac e tai thao luan, hnh thc nay con la bao nao tan cong tr nao. b. Bao cao Xemina co thao luan : Sau khi bao cao chuyen e, ngi nghe se ong gop y kien hoac neu thac mac, mot hoac nhieu ngi se trao oi y kien vi ngi nghe, dan en ket luan. c. Hoi ngh hoc tap : Mot so ngi trnh bay mot chu e ngi nghe rut ra ket luan. 121

d. Toa am : Theo cung mot chu e, co nhieu y kien co the mau thuan, khong kh on hoa, khong phe bnh y kien, t rut ra ket luan. e. Tranh luan : Thao luan cung mot e tai, nhieu ngi co nhieu y kien, co the bac bo y kien ngi khac e bao ve y kien nhom tren c s co dan chng tai lieu, khong kh kha cang thang. 3. u iem nhc iem a. u iem - Tang kha nang giao tiep hoc sinh va giao vien hoac hoc sinh vi hoc sinh, co thong tin ngc. - Nhieu ngi trnh bay c nhieu y kien di goc nhn khac nhau. Vi thai o hieu biet va chap nhan. - Co kha nang x ly thong tin, nhay ben vi cac quyet nh. - Phat huy tnh t giac, tch cc, t lc cua hoc sinh. b. Nhc iem - So ngi thao luan nhom phai co gii han. - Han che chu e mot so noi dung, mot so hoc sinh. - Ton nhieu thi gian chuan b, tien hanh, uc ket. - Ngi tham gia phai co kinh nghiem va u tai lieu tham khao. Mot so kho khan khi khi s dung phng phap thao luan - Ngi hoc kho chu v phai suy ngh, chu y nhieu, noi nhieu. - Mot so ngi con chu quan, thanh kien dan en bao thu, nguy bien, lac e. - e tai khong hap dan, ngi hoc cha hng thu quan tam. 4. To chc thao luan a. Chuan b - Giao vien chon muc tieu cho buoi thao luan, ngha la xac nh ro ngi hoc biet, hieu nhng g va muon thc hien ieu g trong hoat ong thao luan hoc sinh se lam c g vi nhng thong tin va y tng trong thao luan (tranh luan/phan bac tren c s hp ly), bai tap gom cac cau hoi c viet len bang phan hoac bang lat, hoac cau hoi phat tay kem cac thong tin can thiet cho nhom hoat ong va t thac mac, cau hoi ve tnh huong a giai quyet c hoac cha giai quyet, au la cot loi cua van e, thong tin nay au co lam cach nao nao e co thong tin o hoac cau hoi o, van e can giai quyet trong mot buoi hoc, gia nh hoac giai thuyet, tieu ch cua cau hoi at ra. Cac nhom cung mot bai tap hoac nhng bai tap khac nhau. - Giao vien soan phan nhap e, nhng tieu e chnh, cau hoi gi m, thach thc e loi cuon chu y cua hoc sinh chu e thao luan. - Giao vien xac nh ro so nhom, cac nhom thng phai bao cao phu hp, cang nhieu nhom th thi bao cang nhieu, hnh thc bao cao (ai dien nhom trnh bay, hoac bang bieu treo tng, phim trong, ong vai). - So ngi trong moi nhom t 2 7 ngi la tot, ly tng. So ngi 2 3 ngi n gian, nhat tr cao. So ngi 4 -5 ngi phc tap, nhieu y. Cach chon ngi trong moi nhom ngau nhien, d kien, em so theo s thch quan he ban be chu e, nhom trong tam kha nang t thanh vien trng nhom, th ky, thanh vien), nhom hnh thanh theo tng buoi, hoac hoc ky: nhom theo buoi cac thanh vien hang say, nhom theo hoc ky e lien ket, hp tac, cung de met moi. - Hoat ong to nhom a dang: ong nao, sam vai, lam d an nghien cu tnh huong, lam viec theo cap ong nao phat y va phan tch y kien), hop bao. 122

Thong bao cho hoc vien ke hoach thao luan mon hoc bai hoc. Hoc vien lam e cng cua noi dung cau hoi, tm tai lieu tham khao. - Chuan b ni thao luan, phng tien ho tr cho buoi thao luan van phong pham cho thao luan, v tr cac nhom ngoi thao luan nhn thay mat nhau. - Muon at ket qua cao, thao luan phai c hng dan tot. b. Bat au tien hanh thao luan Co nhieu cach tien hanh thao luan. Cach nao phu thuoc vao tai lieu va kien thc co san cua hoc sinh. Mot cach tiep can thng c s dung la cho hoc sinh biet e tai thao luan ve muc ch cua bai, sau o goi hoc vien phat bieu y kien ve e tai va ke en at cau hoi thach thc e hoc vien tra li. V la mot cau hoi thach thc nen cau ap thng ch tra li mot phan nao thoi. T o giao vien loi cuon hoc vien vao viec phat bieu y kien. Y kien se c chia nho giai quyet tng phan hoac giai quyet theo kieu ke tha moc xch, hoac thay oi quan iem ve mot van e, ha mc o kho hoac phc tap tru tng tuy theo oi tng noi, trnh bay theo th t thi gian hoac ch ro s khac nhau va giong nhau gia cac loai y kien trong thao luan. c. Duy tr cuoc thao luan tien hanh e duy tr cuoc thao luan tien hanh soi noi giao vien phai thnh thoang a ra nhng cau hoi gi m. Nhng nen tranh tra li nhng cau hoi cua lp. Neu mot cau hoi c at ra cho giao vien th giao vien nen a lai ca lp bang cach noi. Th du nh : Trc khi toi co y kien, toi muon nghe y kien cua cac em hoac Em nao muon tra li cau hoi o khong?. e tranh hoc sinh co xu hng hoi thay, giao vien va theo doi thao luan va viet len bang nhng iem quan trong ket qua cua thao luan. ieu nay lam cho hoc sinh co cam giac la nhng ong gop a c ghi nhan va cung khuyen khch ho tham gia tch cc hn. d. Lu y s tham gia eu an cua tat ca thanh vien - Trong thao luan co xu hng cac hoc sinh lanh le, xong xao thng thch phat bieu con cac hoc sinh de dat t tham gia. Nhiem vu cua giao vien la lam cho moi ngi eu ong gop y kien. Cac hoc sinh t noi can c ong vien them bang cach giao vien a ra nhng cau nh : Em muon them g vao y kien va roi khong? hoac e ngh em phat bieu y kien va roi theo cach khac? hoac Em thay con ly do g khac khong?. Nhng cau hoi nay tao dp cho hoc sinh kiem iem va phan oan nhng y kien cua mnh va cung cho ho thay rang y kien cua ho a c nghe e giup cho hoc sinh co s co gang tm hieu, lu y nhng hoc vien co gap kho khan khi phat bieu y kien. - Trong qua trnh thao luan oi khi co nhng phat bieu sai lam hoac khong thch hp theo s mong muon cua giao vien. Giao vien khong nen lay o lam mot van e tranh luan. Nen i gan cuoi gi khi tom tat mi em van e ra e tiep tuc trao oi them. - Co nhng trng hp thao luan e hng dan en mot iem ma chnh giao vien co the phat bieu, y kien o can coi trong lng cua moi thanh vien v lp co xu hng coi phat bieu cua giao vien la nang can. e tranh ieu nay giao vien nen i tat ca y kien cua lp ve van e a c phat bieu roi giao vien a e ngh cua mnh. e. Hng dan thao luan i ti ket qua mong muon en iem nao o cua thao luan, lp bat au la chon nhng y kien va e ngh noi bat, giao vien can phai hng dan s la chon o va liet ke len bang e moi ngi eu thay. Nhng ket luan nen gi vo danh khong can phai c neu ro la cua ai a ong gop, co the lay bieu quyet. 123

f. -

Ket thuc thao luan (anh gia buoi thao luan) S chuan b e tai thao luan cua thanh vien lp. So ngi tham gia thao luan. Noi dung thao luan so vi muc ch yeu cau at ra. Khong kh buoi thao luan co hp ly, tranh luan, co thoa man trc khi ra ve khong. Tom lai buoi thao luan tot Nhap e e sa soan cho hoc sinh ve van e se thao luan va thu hut s chu y cua hoc sinh. Co the m au bang: o Xac nh mot hoac nhieu s viec. o Xac nh mot y kien. o Dung mot th du minh hoa. o Dung mot bai dien trnh e chng minh hoac tranh anh...vv. Xay dng thao luan tren c s kien thc va kinh nghiem cua hoc sinh a co. at cau hoi quanh chu e e gi cuoc thao luan lien tuc khong lac e, hoi xa e mc o toi thieu, duy tr cuoc thao luan cho can bang. Ngay khi bat au hay khi kch thch s tham d t giac va gi a nay suot buoi. Khuyen khch hoc sinh rut re va gii han hoc sinh qua khch. Khong nen e hoc sinh tap trung ghi chep ma e ho tap trung thao luan. Giao vien nen ghi nhng y quan trong, nhng ket luan tren bang. Tom tat tieu ket sau moi phan va cuoi cung tom tat tong ket bai.

IV. PHNG PHAP DIEN TRNH 1. nh ngha Phng phap dien trnh la s trnh bay trc quan ve cac s viec y tng hoac qua trnh quan trong. No la mot phng phap giang day ay uy lc ma trong o ngi giao vien gii thieu mot cach thc s hay trnh dien ve viec thc hien mot ky nang nh the nao?. No oi hoi s dung cac giac quan nhn, nghe va thnh thoang phai ngi, s hoac nem. Mot s trnh dien tao ra mot cau noi gia ly thuyet va thc hanh bi v mot s trnh dien thng c tiep theo bang viec viec ap dung thc te ky nang o. Phng phap dien trnh la phng phap day hoc trong o cac giao vien trnh bay cac thao tac vi o dung day hoc va li noi ngan gon e hoc sinh trc tiep quan sat nham nhan thc ung an s vat, hien tng, cac th nghiem, hoac cac thao tac thuoc ky nang, ky xao nghe nghiep. Phng phap dien trnh c s dung trong cac trng hp nh : dung e minh hoa mot so kien thc trong khi day ly thuyet, thc hanh e kiem tra kien thc cua hoc sinh, hoac e nh chuan mc o thanh thao cua ky nang, ky xao. ac iem cua phng phap dien trnh: - Giao vien la ngi bieu dien lam mau, hoc sinh quan sat. - Phng tien: thao tac + o dung day hoc + li noi cua giao vien. - Thi gian: 1/3 1/4 tong so gi thc hanh mot bai. - Chat lng dien trnh thanh thao nh cong nhan lanh nghe vi thi gian ngan nhat e ca lp quan sat c. 2. Phan loai a. Ve noi dung - Giao vien lam th nghiem (lam mau), hay trnh dien (1 ong tac, 1 cong tac). 124

Giao vien s dung o dung day hoc phng tien ky thuat day hoc e minh hoa mot so kien thc nh khai niem, s o, o th, bieu o, ban ve, vat that mo hnh. b. Ve hnh thc - Giao vien dien trnh (lam mau). - Giao vien va hoc sinh lam mau. - Hoc sinh lam mau (co tap dt trc). - Bang ghi hnh lam mau. - Tham quan (hoc kien thc ky nang mi, on tap noi dung, van dung thc te noi dung a hoc, lam mau trong moi trng thc tien. - Xem chuyen gia lam mau. o Lam mau la mot hnh thc ac trng e trnh bay va nghien cu noi dung trong day, thc hanh nghe. o Muc ch cua no la lam cho hoc sinh hoc nghe hnh dung c ro rang tng ong tac rieng le cua ky thuat lao ong va nhan thc c trnh t cac ong tac ay nham tao cho ho kha nang t thc hien c ky thuat lao ong a ch dan va tin tng vao s ung an cua no. o Lam mau la ieu kien c ban nhat cho viec luyen tap mang tnh muc ch cua hoc sinh hoc nghe va la mot phan quan trong trong viec hng dan ban au cua bai thc hanh nh e giang giai ve hong hoc, sai lam nao o. 3. u iem - nhc iem cua phng phap dien trnh a. u iem - Tao s hng thu, to mo khoa hoc nhu cau hoc tap cho hoc sinh, phat trien tnh t giac, tch cc, t lc. - Giup hoc sinh nam c tri thc ben vng, t cu the en tru tng, t ly luan en thc tien thc hanh. - Co ky nang quan sat: nghe, nhn, s, tin tng vao tnh chnh xac cua khoa hoc; tranh c viec hoc tap mo mam hoc tin tng hoan toan t sach. - Boi dng nang lc lao ong vi pham chat tot. b. Nhc iem - Ton nhieu th gi neu giao vien khong biet cach: chuan b o dung day hoc, pham vi quan sat muc tieu quan sat cua hoc sinh. - Dien trnh nhieu lan, cho nhieu nhom nho quan sat hn so lan d tru, khong bao quat c lp hoc. 4. Cac bc thc hien phng phap dien trnh a. Chuan b Lap ke hoach va chuan b la nhng phan chnh yeu cua mot s trnh dien co hieu qua. Sau ay la nhng iem chot cua lap ke hoc va chuan b : - Xac nh muc ch yeu cau bai giang: s dung o dung day hoc hoac lam mau cua giao vien va hng dan hoc sinh quan sat. - Phan tch cong viec can lam mau: phai xac nh xem cong viec o bao gom nhng thao tac, ong tac va c ong nao e co the xac nh nhng hanh ong bo phan nao trong khi luyen tap can phai c t ong hoa va phai sap xep cac hanh ong bo phan theo trnh t nao, nhng sai sot, nhng nguy hiem co the xay ra ( nhng yeu cau ve so lng, chat lng, an toan lao ongvv.). - Soan tai lieu giang day phu hp trnh o hoc sinh va thi gian lam mau, lu y moc kiem iem khoa. 125

Xay dng danh muc kiem tra ky nang phu hp trnh o e cung cap nh mot tai lieu phat. Mot the ky nang rieng c s dung. - Chuan b o dung day hoc phoi lieu, vat lieu, dung cu, may moc, dung cu o lng va kiem tra thanh phamvv. Phai am bao san sang c s dung e c an toan. Ngoai ra con phai chon cho thuan tien cho viec lam mau va cho hoc sinh quan sat. - Thu thap tat ca dung cu, thiet b, phu kien va hien vat trc quan va am bao rang cac hang muc o la trong ieu kien tot c to chc phu hp. - Neu co bc nao o tieu ph thi gian (v du ch sn kho, bot n) th hay chuan b mot mau san trc khi trnh dien. Vao thi iem thch hp, giao vien co the giai thch la: Trong thc te, sn nay bnh thng phai can 20 phut mi kho trc khi tiep sang bc sau. - Cac phng tien day hoc can c e trong tam tay. Can biet chnh xac khi nao can dung en va dung chung nh the nao (ban giay trong, mo hnh, vat thatvv). - Thc tap viec trnh dien, ac biet la mot so lan au trnh dien. - Giao vien phai lam th trc khi lam mau e kiem tra va ieu chnh sao cho vi thi gian cho phep co the thc hien tot viec lam mau ay. ong thi e nam c trang thai cua vat lieu, may moc, cong cu, chuan b nhng giai thch can thiet. Viec lam th co ket qua va co y ngha tot khi cac hanh ong bo phan cua hoat ong thanh thuc en mc giao vien khong the chia nho hanh ong toan bo ra thanh hoat ong bo phan nao c na. S chuan b nay phai am bao cho viec lam mau at yeu cau, khong qua nhanh, qua cham hay ai khai. Lam mau khong at yeu cau se anh hng en s luyen tap khong ung cua hoc sinh va lam ton thng en uy tn cua giao vien khi co cac nguon sai sot co the xay ra (ong tac tha, thieu, sai, thieu thi gian vv). b. Tien hanh lam mau - Lap ke hoach tot cung ch la mot na cua s trnh dien tot. Mot s trnh dien ch co hieu qua neu no c trnh bay tot, trong khi trnh dien mot ky nang hay gi qui trnh nay trong au. - Phai tien hanh theo ke hoach giao an (dan bai, cach thc hien) chu y khung canh lp hoc, anh sang bo tr lai cho ngoi theo pham vi quan sat cua hoc sinh. - Noi vi cac hoc vien mot cach chnh xac cai g se c trnh dien. Neu khai quat toan bo s trnh dien ngay luc bat au. S dung tranh mo hnh hay vat that e ch ro cai g se la san pham khi ket thuc. - Muc ch yeu cau cho hoc sinh hoc nghe ro e hoc sinh nam ro tong quat ve dung cu, vat lieu, ky thuat lao ong, ghi nh moi chi tiet cua qua trnh lao ong (trnh t cong viec, moc kiem, iem khoa) hng dan hoc sinh quan sat (tng phan, toan bo co ong nao, co t duy, co c lng kch thc, hnh dang, trong lng), giao nhiem vu cho tng ca nhan hay ca to hoc sinh hoc nghe. - Gan lien ky nang nay vi cac cong viec trc ay va sau nay. - Phan phat danh muc kiem tra ky nang cho tng hoc vien va giai thch ve no. - Bo tr cho ngoi thch hp sao cho moi ngi eu co the nhn va nghe thay. - Dien trnh va giai thch cung mot luc, trach noi nhieu, noi van tat cac t mi hoc, an toan, cac iem gay nguy hiem hoac h hai may moc. Dien trnh ket hp tai lieu hoc tap, at cau hoi gi m, gi y, quan sat ch khong phai cau hoi neu van e. - Trnh dien cac bc that cham rai. Neu trnh dien nhanh th co mot so hoc sinh co the khong thay mot so bc. Gii thieu cach tot nhat va chung nhat e lam viec o. ng 126

lam cho hoc sinh nham lan do gii thieu nhieu qui trnh khac nhau hoac phng phap sai. - So lan lam mau va toc o lam mau tuy thuoc c ban vao mc o kho cua cong viec va so cac thao tac, ong tac mi oi vi cac hoc sinh hoc nghe co trong cong viec ay, cung nh con phai chu y en s tiep thu cua hoc sinh. Trong tac pham ly luan day hoc nghe, Goiainop e ngh lam mau theo cac bc sau: o Lam mau vi cong viec toc o bnh thng: e hoc sinh hoc nghe nam khai quat ve cong viec ay, giao vien trnh bay cac bc cong viec. o Lam mau vi toc o cham: chia cong viec ra cac thao tac, ong tac rieng biet. Trong o phai phan biet ro rang cac phan cong viec (ieu khien cong cu, kep phoi lieu,) va neu bat cac bc chuyen tiep gia chung. o Trong tam ay la viec giang bai. Neu can thiet th giao vien phai dng lai e giang giai khi chuyen thao tac, ong tac. Khi o hoc sinh hoc nghe phai nam mot cach chnh xac tng ong tac rieng re va ghi nh trnh t cua cac thao tac, ong tac. o Lap lai viec lam mau nhng thao tac, ong tac mi hay; ac biet phc tap, giao vien phai giai thch can ke. o Lam mau tom tat toan bo cong viec vi toc o nhanh theo tieu chuan cong nhan lanh nghe e khi ket thuc lam mau e lai mot an tng tong the ve tien trnh cong viec. Lu y: Khi lam mau giao vien phai thc hien trong cac ieu kien y nh sau o hoc sinh hoc nghe se luyen tap, ieu o lam tang tac dung chuan mc cua viec lam mau. Phai sap xep sao cho tat ca hoc sinh eu co the quan sat c moi viec e ghi nh c tien trnh cong viec. Gi cac bc theo trnh t phu hp. Nhng iem gay can va nhng iem can kiem tra an toan. Tam ngng lai nhng iem chot, at cau hoi e chac chan rang cac hoc vien ang theo doi. Giao vien phai lam mau trc ay u cac to hp hoc sinh hoc nghe hoac lam sao co the phan phoi eu kha nang quan sat cho ca to. Viec giao nhiem vu quan sat se lam tang s chu y cua hoc sinh trong khi lam mau. S dung vat lieu phai theo th t, che cat, tranh gay phien nhieu cho ngi khac. D tru trng hp xay ra khi phai di a iem dien trnh. Dien trnh tron ven mot ong tac hoan chnh e tao s tin tng cho hoc sinh. c. anh gia viec lam mau - Mot hoc vien se lap lai viec trnh dien co s ch dan cua giao vien. - Hoc vien khac se lam lai vi s giup cua mot hoc vien khac co s dung ban danh muc kiem tra ky nang. - Hoc vien t thc tap cho en khi ho a co the thc hien theo tieu chuan a cho. - Sau khi lam mau, giao vien phai xem moi hoc sinh hoc nghe, a nam vng cac qui trnh cong nghe vi nhng chi tiet, cac bc thc hien cha? Ngi hoc nghe phai chu y phat hien sai sot va bo sung them t the s dung dung cu. - Neu nh ket qua kiem tra cha thoa man, th giao vien tom tat nhng iem chnh, lu y moc kiem, iem khoa hoac phai lam mau lai lan na trc khi hoc sinh bc vao thc hanh. 127

5. Nhng gi y va nhng li khuyen - Trong khi giai thch ve thiet b th khong nen noi quay mat vao thiet b ma phai theo doi hoc sinh. - S dung cac phng tien trc quan e lam sang to cac bc phc tap. Cac bieu o treo tng la rat hu dung cho viec trnh dien xng thc hanh, chung con lu lai tren tng trong suot thi gian thc hanh. - Khi trnh dien vi cac tay trai, tay phai hoac bieu th chieu quay theo chieu kim ong ho hoac ngc lai va phai am bao rang cac hoc vien hieu ung y . - Bang cac cau hoi nh: Toi lam g ay?, Tai sao phai can thiet lam cai o theo cach nay?, Cai g xay ra neu toi lam ieu o bang cach khac?. - Neu mot so trong cac hoc vien khong co cung nhng vat lieu dung cu thiet b nh lam mau nen neu vat lieu thay the. 6. Ket luan - Moi s trnh dien co the tr nen thu v thong qua ke hoach va chuan b can than. - Giao vien nen at cau hoi va khuyen khch hoc sinh tra li. - Nhac lai cac bc gay can. - Ch ra nhng bien phap e phong an toan, nguy hiem. - Giao vien nen trnh dien mot cach nghiem tuc, co hieu qua, bao am thi gian e sau s trnh dien hoc vien can phai san sang e thc hien. 7. anh gia Trc khi trnh dien : a. Sap xep moi trng vat chat bao quanh? b. Thu thap toan bo cong cu, thiet b, phu kien can thiet va o dung day hoc trc quan? c. Xay dng danh muc kiem tra ky nang? d. e phng tien day hoc trong tam tay? e. Thc tap trnh dien trc? Trong khi trnh dien : f. Trnh bay ky nang can c trnh dien. g. Phan tch danh muc kiem tra ky nang. h. Gan ky nang vi cong viec trc ay. i. am bao chac chan tat ca eu nghe va nhn thay. j. Noi vi hoc vien ch khong noi vi thiet b. k. Trnh dien cac bc mot cach cham rai. l. Ch trnh bay moi qui trnh mot lan. m. Gi cac bc trnh dien theo trnh t ung. n. S dung o dung day hoc trc quan e lam ro cac bc phc tap. o. Nhan manh nhng iem kiem tra an toan va nhng iem gay can. p. Loi cuon hoc vien bang cach hoi ho mot so cau hoi tom tat. q. Lap lai toan bo hay tng phan cuoc trnh dien neu can. V. PHNG PHAP THC HANH V.[1]. PHNG PHAP 4 BC 1. nh ngha Phng phap thc hanh la phng phap giang day da vao s quan sat giao vien lam mau va thc hanh t lc cua hoc sinh di s hng dan cua giao vien the hien bang li 128

noi, cau hoi hay bai tap thc hanh, nham giup cho hoc sinh ren luyen ky nang thc hanh va rut ra ket luan khoa hoc. ac iem : - Thi gian thc hanh t 2/3 3/4 thi gian tren lp. - Hoc sinh at ky nang tay nghe. - Co dung cu, vat lieu thc hanh ca nhan hay to. - Kieu day hoc thong bao tai hien. 2. Phan loai a. Theo noi dung - Thc hanh nhan biet: La xac nh vat mau, oi hoi hoc sinh phai co kha nang quan sat. Giao vien phai hng dan hoc sinh quan sat bang giac quan va ket hp cac phng tien day hoc khac, cac bien phap so sanh, oi chieu va hng dan hoc sinh co ky nang, thoi quen quan sat. - Thc hanh khao sat: oi hoi hoc sinh phai phan tch cac d kien e co u c s nam vng noi dung. - Thc hanh kiem nghiem: oi vi mot noi dung hoc sinh a nam c ve mat ly thuyet va thc hanh e kiem nghiem ly thuyet o. hnh thc nay ta co the gia thuyet (gia thuyet la nhng phong oan hp ly da tren c s khoa hoc. Gia thuyet co the ung hoac sai, ung khi ket qua thc hanh phu hp gia thuyet, sai khi ket qua khong phu hp gia thuyet). - Thc hanh theo quy trnh san xuat (hnh thc cao la Algorit): Nham ren luyen hoc sinh co ky nang, ky xao nh: thc hien mot san pham, thiet ke, s dung dung cu (o kiem tra, van hanh, cam tay, a muc ch), sa cha, thao rap. b. Theo hnh thc - Thc hanh 4 bc; thc hanh 3 bc (khong co giao vien lam mau); thc hanh 6 bc (thc hanh theo d an) - Thc hanh tap the trc thc hanh ca nhan sau. - Thc hanh mau gia trc thc hanh mau that sau. - Thc hanh tai hien roi thc hanh van dung sang tao sau. 3. u iem - nhc iem a. u iem - Tao cho hoc sinh s hng thu, kch thch oc to mo khoa hoc nang cao tay nghe, ren luyen cho hoc sinh y thc to chc quan ly. - Hoc sinh nam vng c kien thc, hnh thanh ky nang chuyen mon, ky xao (s dung dung cu), co tac phong cong nghiep, thoi quen lao ong tot (an toan, tiet kiem, chnh xac). - Tao ieu kien cho hoc sinh t quan sat, t anh gia, phan tch, phat trien ky nang t duy ky thuat.

b. Nhc iem
-

Phai co u dung cu, nguyen vat lieu, thiet b thch hp vi noi dung bai thc hanh theo nhom hay ca nhan. - Phai co u thi gian thc hanh tai lp, tai nha. 4. Cac giai oan cua phng phap thc hanh a. Giai oan chuan b - Xac nh muc ch hoc tap va s can thiet bai hoc theo phng phap thc hanh 4 bc. 129

Giao vien chon e tai thc hanh (phu hp chng trnh mon hoc, va sc hoc sinh, co gia tr s dung), xac nh phng an thc hanh (da vao nhieu yeu to: hoc sinh, thi gian, phng tien) ma ta chon phng an ca nhan hay nhom (2 ngi 6 ngi). Neu co u phng tien hoc tap va noi dung bai thc hanh khong qua phc tap th giao vien chon phng an ca nhan giao cho tng hoc sinh thc hien vi thi gian va noi dung tng ng nhau. - Chuan b dung cu, nguyen vat lieu: dung cu, thiet b trong tnh trang s dung c va u cho tng hoc sinh chia nhom, phan cong to trc va v tr thc hanh cua tng nhom e giao vien de dang quan sat hoc sinh thc hanh. - Kiem tra va sap xep dung cu nguyen vat lieu, may moc chu y yeu to an toan, soan giao an thc hanh. b. Giai oan thc hien Bc 1: M au bai day, muc ch cua bc nay la khi day ong c hoc tap oi vi noi dung bai hoc o va nham biet c hoc sinh nhan biet c nhiem vu hoc tap. Nhiem vu day hoc cua giao vien luc nay la: o On nh lp, tao khong kh hoc tap. o Gay ong c hoc tap. o Xac nh nhiem vu cua hoc sinh, tieu chuan chat lng (ky thuat, qui trnh, thi gian, noi quy, so lan thc hien). o Kiem tra s chuan b dung cu, vat lieu cua hoc sinh. Bc 2: Giao vien thuyet trnh va dien trnh lam mau: Dien trnh (giai thch + phan tch). Muc ch cua bc nay la thuyet trnh va dien trnh e hoc sinh quan sat va tiep thu. Bi vay giao vien can chu y: o Phai sap xep lp sao cho toan bo hoc sinh co the quan sat c. o Thc hien bai dien trnh vi toc o va phai, khong cung mot luc dien trnh nhieu thao tac. o Giang giai cung vi bieu dien. o at cau hoi e thuc ay lp suy ngh hoc loi keo s chu y ca lp vao nhng iem chnh. o Nhan manh nhng iem chnh. o Lap i, lap lai mot vai lan, neu can thiet co the kiem tra lai s tiep thu cua hoc sinh. Bc 3: Hoc sinh lam lai va giai thch (hoc sinh lam tng phan, b ng). Muc ch cua bc nay la tao cho hoc sinh trien khai s tiep thu thanh hoat ong chan tay giai oan au tien co s giup , kiem tra cua giao vien. Noi dung cua bc nay la: o Hoc sinh neu lai va giai thch c cac bc cong tac. o Hoc sinh lap lai cac bc cong tac. o Kiem tra, ieu chnh lai hoat ong cho hoc sinh. Bc 4: luyen tap oc lap (HS lam hoan chnh). Muc ch cua bc nay la hoc sinh luyen tap ky nang. Noi dung cua bc nay la: o Hoc sinh luyen tap. o Giao vien quan sat, kiem tra, giup hoc sinh. Sau khi hoc sinh a nam vng ve cach thc thc hanh th cho hoc sinh tien hanh thc hanh theo tng nhom, tng to hay ca nhan. Trong luc thc hanh hoc sinh ghi nhan nhng ket qua vao phieu e cho giao vien co the anh gia. 130

Giao vien phai theo doi tng nhom hay tng ca nhan e hng dan kp thi, kiem soat nhng phan quan trong va giai ap nhng thac mac cua hoc sinh chung cho ca lp, khong tra li rieng le tng hoc sinh. Phai co s phan phoi thi gian e hng dan va phan hoi ong eu cho tat ca hoc sinh, lu y giup hoc sinh lam cham, lam sai. Trng hp hoc sinh lam sai nhieu lan, giao vien co the hng dan tng hoc sinh rieng biet hoac phu ao them cho hoc sinh ngoai gi hoc. c. Hng dan ket thuc Yeu cau ve mat s pham la phai ket thuc thc hanh trc gi qui nh 15 phut e: - Phan tch ket qua thc hien so vi muc ch yeu cau. - Giai ap thac mac va lu y nhng sai sot ma a so hoc sinh vap phai, anh gia sai lam ca nhan hay ong loat. - Cung co kien thc thong qua noi dung thc hanh. - Hoc sinh tra dung cu, lam ve sinh, nop bai. - Giao bai ve nha lam va chuan b bai thc hanh vao buoi hoc ti. Van dung Algorit cho hoc sinh thc hien mot cong tac: Co phng phap, thoi quen lam viec tot: (1) Nhan cong tac cua thay giao cho. (2) Nhan ch th cua thay, neu thac mac ton tai va lien he en cong tac. (3) Nghien cu ban ve. (4) Lap bang liet ke may moc, dung cu vat lieu can thiet. (5) Kiem tra tnh trang may moc trc khi s dung, cho chay th neu can. (6) Lanh vat lieu dung cu tai kho, kiem tra lai cho ung. (7) Thiet lap bang th t tien hanh cong tac. (8) Nghien cu cac bien phap an toan can thiet. (9) Thc thi cong tac theo th t a thiet lap. (10) Kiem soat s ung mc cua cong tac. (11) Mi thay en kiem soat, anh gia ket qua cong tac. (12) Tra lai dung cu va vat lieu tha vao kho. (13) Lau chui may moc va ni lam viec. (14) Viet bao cao. V.[2]. PHNG PHAP 6 BC Khi hoc a co ky nang thc hanh nghe, e cho hoc sinh hnh thanh c ky xao cua nghe da tren viec t lc luyen tap. Giao vien s dung mo hnh phng phap 6 bc. Phng phap 6 bc xay dng tren c s cua ly thuyet hoat ong ket hp vi chc nang hng dan va thong tin tai lieu e kch thch hoc sinh oc lap, hp tac giai quyet nhiem vu hoc tap, khac phuc c mot so nhc iem mo hnh phng phap 4 bc. 1. Muc ch cua phng phap Hoc sinh oc lap thu nhan thong tin. Hoc sinh hp tac theo nhom e t lap ke hoach lam viec. Chu trach nhiem trc san pham cua mnh. T to chc lao ong. T kiem tra anh gia ky thuat. Phat trien ky nang, ky xao 2. Cau truc cua mo hnh phng phap 6 bc

131

1. Cai g nen lam? Nhng cau hoi

6. Cai g phai c lam tot hn lan sau? Trao oi chuyen mon.

1. Thong tin 6. anh gia 2. Ke hoach

2. Ngi ta d nh trc nh the nao? Lap ke hoach lam viec.

5. Nhiem vu c hoan thanh chnh xac? Phieu kiem tra.

5. Kiem tra 4. Thc hien

3. Quyet nh

4. Hoan tat chi tiet (phoi). Trnh bay nhiem vu.

3. Xac nh con ng hoan thanh va phng tien dung cu may moc. Trao oi chuyen mon vi giao vien.

3. 4. -

Vai tro cua giao vien Tao ieu kien cho hoc sinh hoat ong oc lap. Quan sat hoc sinh va t van khi co nhu cau. Giao vien khong la trung tam cua qua trnh day hoc. ieu kien can thiet khi thc hien phng phap Phai co ay u tai lieu ho tr cua giao vien nh cac phieu giang day. Co cac trang thiet b dung cu may moc, nguyen vat lieu phu hp vi viec thc hien cong viec. Co s t lc, no lc cao cua hoc sinh, ho phai thc s c coi la trung tam cua qua trnh day hoc.

132

BAI 3 PHNG PHAP DAY HOC CHUYEN BIET

I. PHNG PHAP ALGORITH Mot trong nhng nhiem vu quan trong cua day hoc tch cc la day con ngi biet hoan thien qua trnh t duy, t duy logic va t duy sang tao, t duy phe phan. Phng phap Algorit la mot trong nhng phng phap day hoc, nham hng con ngi vao viec cai tien tng bc cach suy ngh logic sang tao va cach lam sang tao, ng dung trong viec day va hoc, trong cong nghe va trong cuoc song i thng. A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang: Trnh bay nh ngha phng phap Algorit, v du. Giai thch ro 3 tnh chat tch cc cua phng phap Algorit. Trnh bay u va nhc iem cua phng phap Algorit. Neu 3 ng dung cua phng Algorit trong day hoc, nghien cu va trong i thng. B. NOI DUNG 1. Nguon goc Algorit la ten cua mot nha toan hoc thi trung co, ong co mot cong trnh thuat toan tren ban tnh, nham phan oan s tnh toan hp ly, tao nen chuoi logic cac thao tac theo mot he thong nhat nh, goi la qui trnh. Vao thi Trung co, ngi ta t quan tam en thuat toan nen cong trnh toan hoc cua Algorit b lang quen. Mai en cuoi the ky 19 va au the ky 20 cac nha toan hoc the gii khang nh tinh than Algorit nh mot phng phap nghien cu va giang day toan hoc co gia tr cao ve mat khoa hoc. Sau o phng phap Algorit nh mot trong nhng cong cu chu yeu e thao tac thc hanh may moc va thc hien nhng phan mem vi tnh (phan oan, chia nhanh, lap trnh). Trong day hoc nghien cu khoa hoc, Algorit s dung trong lap e cng, thu thap thong tin, x ly thong tin va giai quyet van e. 2. nh ngha Phng phap Algorit c hieu la s thiet ke (sau o la thi cong) mot he thong nhng thao tac hp ly, noi nhau thanh mot chuoi logic, theo mot trnh t nhat nh co kiem tra, ma neu lam ung theo trnh t o, chac chan se dan ti ket qua. Theo TS Henmut Proxke Algorit la mot phng phap giai quyet mot he thong cac thao tac c ban ma trong khuon kho cua van e a cho, chung khong the hoac can phai phan chia na va c va c sap xep ro rang, n tr, ung trnh t trong mot he thong. Trong s sap xep o, tnh he thong cua cac thao tac hoac c xac nh suot t au en cuoi hoac la phu thuoc vao ket qua cua tng thao tac trc o tac dung ch dan cho viec thc hien thao tac ke tiep theo. Co the hieu tom tat khai niem Algorith lien quan ti qui nh ve s thc hien nhng thao tac nhat nh trong khi khai niem ky nang, ky xao ac trng cho cach thc cua s nam vng, lam c, thanh thao, t ong. 3. Phan loai a. Algorit nhan biet Nhan biet oi tng, phan oan oi tng thuoc loai nao, tnh trang ra sao, nh : mo ta oi tng, chuan oan nguyen nhan h hong cua thiet b, dung cu, may moc (1 bo 133

phan, 1 chi tiet, 1 c cau trong cac thanh phan con lai van trang thai hoan hao). Gom co 3 bc: Xac nh h hong hoc va cac dau hieu bieu hien. Xac nh vung tm toi (nguyen nhan co the xay ra). Thc hien thao tac kiem tra (tnh trang, nguyen nhan, tnh chat). b. Algorit bien oi oi tng: bien oi phoi thanh san pham, t nguyen vat lieu ra san pham theo qui trnh, chu trnh, qua trnh. Trong khi thc hien can co s ket hp 2 loai Algorit trong day hoc v qua trnh nhan biet la ieu kien cua qua trnh bien oi. 4. Tnh chat a. Tnh xac nh - Nhng ch dan a vao ban quy nh Algorit phai ro rang, n tr, de hieu va bat buoc phai dan ti li giai. - o la s vach ng cho mot tien trnh, tng bc i t noi dung nay en noi dung khac hoac t ket qua nay en ket qua khac, o la s dan dat i t chu the A la mot qui trnh co nh hng ro rang, c ieu khien hoan toan, khong cho phep tuy tien. - Trong thuat toan cung nh trong moi cong viec, co the co nhieu phng an, qui trnh thc hien khac nhau, nhieu con ng khac nhau nhng cung dan en ch cuoi. - Trong trng hp chung nhat, co mot Algorit tong quat, Algorit toi u trong nhieu Algorit khac nhau (ac biet : t hn hoac nhieu bc hn). b. Tnh hieu lc (tnh ong loat) Cac so lieu ban au cho mot loat van e eu co hieu lc cho tng oi tng rieng biet cung nh cac oi tng khac nhau cua loat o, gan lien vi mot trng hp nhat nh, mot hoan canh nhat nh. Th du o ni cac loai ao may o. Ap dung trong cong viec lap rap, thao d, sa cha, s dung cong cu, thiet b may moc :

Trng hp tong quat (Trng hp chung)

Trng hp ac biet (t bc hoac nhieu bc hn)

Thc hien theo quy trnh t A Z KQ

Rut gon hoac phc tap hn

c. Tnh bao am giai c (tnh ket qua) The hien Algorit hng ti ket qua can tm. - Do o phai co cac so lieu ban au (ieu kien ban au nh nhau) va khi thc hien cac thao tac theo tng bc co he thong th bao am giai c het. - Cac so lieu ban au: cai gi? ai lam? tai sao? au? bao gi? cach nao? phng tien gi? ket qua ra sao? - Cac thao tac logic : phan tch, tong hp, so sanh, qui nap, dien dch. - ng dung: - Day khai niem, nguyen tac, cong thc, giai quyet van e, mo ta (ngi, vat, may moc) nhan xet ngi hoc. 134

Day ky nang : cong viec thao d, lap rap, tm hong hoc, bao tr, sa cha, van hanh, thiet ke, san xuat, sang che ky thuat. - Lap ke hoach s dung, trang thiet b ni lam viec, gian d hoa cong viec, t kiem tra chat lng li giang. 5. u iem - nhc iem a. u iem - Giup ngi hoc lam manh them noi lc cua nao cong, t duy khoa hoc, luyen tap cach thiet ke t duy logic va thng xuyen nang cao tnh sang tao, tnh hieu qua cua viec thiet ke o, nh lau tai lieu a hoc, khai quat hoa noi dung hoc tap trong mot chng. - Gop phan hp ly hoa lao ong (ky thuat va day hoc). b. Nhc iem - Khong phai moi van e eu co the thc hien bang phng phap Algorit v con tuy thuoc nhieu yeu to trong day hoc nh : trnh o nhan thc, la tuoi, nhng ac iem ca nhan cua hoc sinh. - Lam viec vi Algorit khong the tach giao vien thc hanh khoi hoat ong hng dan qua trnh lao ong may moc, dung cu, thiet b va nhng qui nh ve bao ho lao ong. 6. Cac giai oan thc hien phng phap Algorit a. Khi s dung cac qui tac, cac ban hng dan lam viec, cac qui nh van hanhta phai tuan theo nguyen tac phan chia qua trnh lao ong thanh cac bo phan rieng le nhat nh va thc hien tng bo phan bang nhng hng dan hay qui tac theo mot trnh t logic mi at ti ch, khong om het, lam lien ma chia nho, lam dan, gom cac giai oan, cac ong tac, cac bc. b. Khi xay dng va s dung thng xuyen cac Algorit can phai xem xet mot Algorit co the hoan chnh hoac co lo hong hay khong? Nguyen nhan la do viec ieu khien thai o con ngi qua Algorit. Trong nhieu Algorit khac nhau nen chon Algorit toi u, ngha la mot Algorit co bc i nhieu hn neu thay b han che bi s bat tien nao o goi la nguyen tac phan luong, lu thong c dong chay, nhng chung khong lam anh hng en s thong nhat cua cac yeu cau ve cau truc. c. Co 4 cach giai quyet Algorith : - Day Algorit cua li giai cho hoc sinh. - Day Algorit e tm Algorit cua li giai. - Day cac quy tac, nguyen tac, thao tac can thc hien e giai bai toan. - at hoc sinh vao tnh huong co van e, hoc sinh t giai quyet van e vi : o Van e khong phai truyen thu ban than cac Algorit trong mot bai giang ma la qua trnh truyen thu tri thc ve Algorit va nang lc dung Algorit. o Truyen thu tri thc ve Algorit la ngi thay day ngi hoc biet cach hoc (hoc t tai lieu, sach v, cuoc song) o la khao sat oi tng (la mot van e, mot bai toan, mot s vat hay mot hien tng) e tm ra giai phap co cung mau so chung, phai am bao tnh logic, tnh kinh te, tnh muc ch (kha thi, hieu qua), tnh nhan van (hu ch, hng thien). Trong mot Algorit toi u van c coi la nh chot cua s sang tao, s sang tao luon luon phat trien co nh hng tot. o Nang lc dung Algorit cua hoc sinh cha the khang nh sau buoi au tien ma ch lam chu qua trnh lao ong theo cac qua trnh Algorit bang luyen tap (thiet ke, thc hanh) va on tap nhieu lan, phai hoc hoi nhng kinh nghiem qu bau cua ngi khac, lai phai gia cong them noi lc cua mnh e Algorit co net mi 135

V du : Algorit e mo ta mot cai may 1. Ten may . 2. Cac kha nang s dung . 3. Cau tao cua may . 4. Hoat ong cua may va cua cac bo phan . 5. Van hanh may vi s bao am an toan lao ong. 6. Cham soc va bao dng may . Algorit day ky thuat lap at ien dan dung 1. Vach dau iem lap at . 2. Gia lap cac linh kien va bat chat . 3. Lap at cap ien . 4. au o ien vi mach ien (cong tac : 1 chieu / 2 chieu / trung gian / sung ien / noi nguon vao cac o cam mot pha). 5. Kiem tra lai viec lap at . Algorit trong tien trnh khao sat oi tng (s vat hoac hien tng) theo Therese Gouin Decarje 1. No la cai g (nh danh, nh hnh)? 2. No ra lam sao (nh tnh, nh lng)? 3. V sao no vay (nguyen nhan, nguon goc)? 4. Y ngha the nao (gia tr, anh hng)? 5. Quan he ra sao (tng tac, nhan qua)? 6. Co the oi khac (kha nang, trien vong)? 7. oi bang cach nao (giai phap kha thi)? Algorit trong tien trnh lam viec ca nhan 1. Thu thap thong tin . 2. Phoi kiem thong tin . 3. Sang loc thong tin . 4. Loai bo thong tin, chuyen hoa thong tin, lam giau thong tin . 5. X ly thong tin (x ly tho) . 6. Lu tr thong tin . 7. X ly thong tin (x ly tinh) . 8. Che tac san pham (bang ngon ng, hoac hien vat) . II. PHNG PHAP NH HNG GIAI QUYET VAN E C s giao duc hoc : phu hp vi nguyen tac bao am tnh t giac, tnh tch cc, tnh t lc nguyen tac thong nhat gia giao dng va giao duc C s tam ly hoc : con ngi ch bat au t duy tch cc tc la khi ng trc mot kho khan ve nhan thc can phai khac phuc, mot tnh huong gi van e . C s triet hoc duy vat bien chng: mau thuan la ong lc thuc ay qua trnh phat trien. Mot van e c gi cho hoc sinh hoc tap chnh la mau thuan gia yeu cau nhiem vu nhan thc vi kien thc va yeu cau hien co. Tnh huong nay phan anh mot cach logic 136

la, hieu qua hn, khong rap khuon, phu hp vi nhng ieu kien ac thu cua mnh.

va bien chng quan he ben trong gia kien thc cu, ky nang cu, kinh nghiem cu vi nhng yeu cau giai thch s kien mi hoac oi mi tnh the . Nhng nha nghien cu ly luan day hoc cho rang: muon nang cao chat lng day hoc th can phai quan tam nhieu hn ti mat ben trong cua phng phap tc la ti hoat ong cua ngi hoc cung vi nhng pham chat cua hoat ong o. Hoat ong hoc tap phai manh tnh sang tao nhieu hn na. oi hoi nay t nhng yeu cau xa hoi vi s phat trien nhan cach cua the he tre, s phat trien kha nang t duy cua hoc sinh, cai tien noi dung day hoc va t ban chat cua qua trnh hoc tap. Mot trong nhng phng phap giang day co hieu qua cao ve phat trien t duy la phng phap giai quyet van e . 1. nh ngha Phng phap day hoc nh hng giai quyet van e la cach thc, con ng ma giao vien at van e tao ra cac tnh huong co van e e tang kha nang tm toi kham pha oc lap cua hoc sinh. Muc ch giup hoc sinh lu nh c lau kien thc lnh hoi, ong thi luyen tap kha nang nghien cu, tm toi phat hien van e va ky nang quyet nh van e, giai quyet van e va ky nang quyet nh . Xet s o cau truc: ND HS

GV a. Van e Mot van e bieu th bi mot he thong nhng menh e va cau hoi (hoac yeu cau hanh ong) thoa man cac ieu kien sau: - Cau hoi cha c giai ap hoac hanh ong cha c thc hien, muon giai ap phai t duy mi tra li c, khong ch la tai hien kien thc hoac khong co cach tra li . - Cha co mot phng phap co tnh chat nh thuat toan (Algorit) e giai ap cau hoi hoac thc hien yeu cau at ra (van e khong ong ngha vi bai tap v bai tap ch yeu cau hoc sinh trc tiep van dung mot so quy tac cong thc co tnh chat thuat toan). - Cau hoi cha ng ieu a biet e tm cai cha biet . - Cau hoi co the quan trong vi ngi nay, nhng khong quan trong vi ngi khac luc khac . b. Tnh huong co van e Khi ngi hoc muon at c muc ch hoc tap nao o. Khi o xuat hien mot tnh huong mau thuan ma ngi hoc muon at c muc ch bat buoc ho phai ong nao ve van e can giai quyet . Tnh huong co van e c at trng bi mot trang thai tam ly xuat hien chu the trong khi giai quyet mot bai toan, ma viec giai quyet van e o lai can en tri thc mi, cach thc hanh ong mi cha he biet trc o. Co ba yeu to cau thanh tnh huong co van e: Nhu cau nhan thc hoac hanh ong cua ngi hoc; Kch thch s tm kiem nhng tri thc va phng thc hanh ong cha biet; kha nang tr tue cua chu the, the hien kinh nghiem va nang lc. 137

Tnh huong co van e la mot hien tng chu quan, mot trang thai tam ly cua chu the, trang thai lung tung xuat hien trong qua trnh nhan thc nh mot mau thuan gia chu the va khach the nhan thc trong hoat ong cua ngi ng vi muc tieu xac nh. Nhng thanh phan chu yeu cua mot tnh huong hoc tap gom : - Noi dung cua mon hoc hoac chu the . - Tnh huong khi au. - Hoat ong tr lc cua hoc sinh trong viec tra li cau hoi hoac giai quyet van e. - anh gia ket qua. Tnh huong co van e la mot tnh huong gi cho hoc sinh nhng kho khan ve ly luan hay thc tien ma ho thay can thiet phai vt qua, nhng khong phai la c ngay lap tc nh mot qui tac co tnh chat thuat toan ma phai trai qua mot qua trnh suy ngh hoat ong e bien oi oi tng hoat ong hoac ieu chnh kien thc san co. Tnh huong co van e co cac ieu kien sau : - Ton tai mot van e cha ng ieu a biet (trnh o, nhan thc, kinh nghiem ) la ieu kien cho s suy ngh va bao ham mot cai g cha biet en . - Hoi phai tm toi, sang tao, co hoat ong t duy . - Co nhu cau nhan thc, cam xuc, ngac nhien, hng thu va mong muon giai quyet van e . - Gay niem tin kha nang neu tch cc suy ngh th giai quyet c van e. Phan loai tnh huong co van e: - Tnh huong bat ng( thuan nghch ): Khi co mot s kien, hien tng bat ng ngoai d nh, trong day hoc neu khong chu y en moc kiem se co tnh huong bat ng. - Tnh huong ot bien: khi co mot yeu to mi xen vao lam thay oi trang thai va ket qua cua s viec, hien tng ( trong sinh hoc, tam ly vv.) co the tot hoac xau . - Tnh huong xung ot: Khi co nhng y kien trai ngc nhau trong cung mot van e . - Tnh huong bac bo: Da tren c s khoa hoc e bac bo quan niem cu sai lam . - Tnh huong la chon: a ra c nhieu phng an co gia tr tng ng chon phng an toi u da tren c s khoa hoc va lng tam nghe nghiep . - Tnh huong nhan qua: t mot hay nhieu nguyen nhan se dan en ket qua hoac hau qua ( da vao quan iem lch s cua triet hoc duy vat bien chng). - Tnh huong be tat: thng gap trong van hoc, van e tng chng nh khong co cach giai quyet nhng thc te van co cach giai quyet (han che s that bai, chia nho van e giai quyet tng phan hoac chuyen bai thanh thang, ket hp hai viec cung luc). Qua trnh day hoc theo phng phap GQV bao gom nhieu hnh thc a dang Qua trnh hoc tap co the dien ra vi nhng canh to chc a dang loi cuon ngi hoc tham gia cung tap the, ong nao, tranh luan di s dan dat, gi m, co van cua thay. V du: - Lam viec theo nhom nho (trao oi y kien , khuyen khch tm toivv). - Thc hien nhng ky thuat ho tr tranh luan (ngoi vong tron, chia nhom nho theo nhng y kien cung loai vv) . - Tan cong nao (brain storming). ay thng la bc th nhat trong s tm toi giai quyet van e (ngi hoc thng c yeu cau suy ngh, e ra nhng y hoac giai phap mc o toi a co the co cua mnh ). - Xep hang (ranking) (la mot cach kch thch suy ngh sau hn ve mot gay can, va lam ro nhng u tien) . 138

Sam vai / tro chi ong vai (role play) (tap luyen cho ngi hoc tang them kha nang ngh ra nhng hng khac nhau, va phat trien ky nang giai quyet van e va giai quyet xung ot ) . - Mo phong (simulation) (coi nh m rong cua cach mua sam vai, thu hut ca lp ong thi tham gia, tren c s tat ca hoc vien a hieu ro gai goc, nham giai quyet nhng van e phc tap lien quan en nhng con ngi, nhng nhom ngi co nhng quan tam a dang ) . - Nhng chien lc ra quyet nh (decision making strategies), (nham ao tao nhng ky nang can thiet cho s tham gia dan chu trong tng lai) . - Bao cao va trnh bay (thc hien nhieu cach lam, t ca nhan viet, trnh bay nhom nho, bao cao cua nhom trc ca lp). 2. Phan loai phng phap giai quyet van e a. Thuyet trnh giai quyet van e Giao vien tao ra tnh huong co van e, at van e cho hoc sinh suy ngh cach giai quyet van e sau o giao vien trnh bay qua trnh suy ngh giai quyet van e (ch khong phai n thuan neu li giai). Trong qua trnh giai quyet van e co mo mam d oan, co luc thanh cong co luc that bai. Phai ieu chnh phng hng mi i en ket qua. Nh vay kien thc c trnh bay bang cach mo phong va rut gon qua trnh kham pha thc te (kieu qui nap hoac dien dch : giai quyet tng phan ; ke tha phat trien ; so sanh oi chieu). b. am thoai giai quyet van e Giao vien tao ra tnh huong co van e, hoc sinh giai quyet van e khong toan oc lap ma co s gi y dan dat cua giao vien khi can thiet. Phng tien e thc hien hnh thc nay la nhng cau hoi gi m neu van e cua giao vien va nhng cau tra li hoac hanh ong ap lai cua hoc sinh co s an ket vi nhau hoac giao vien tao ra tnh huong co van e, at cac cau hoi gi m, hoc sinh t giai quyet van e ghi lai tren giay, giao vien he thong cach giai ap va la chon mot phng an toi u. c. T nghien cu van e dang nay tnh oc lap cua hoc sinh c phat huy cao o, thay giao ch tao ra tnh huong co van e, hoc sinh t phat hien ra van e, oc lap nghien cu van e va thc hien tat ca cac khau c ban cua qua trnh nay e giai quyet van e. 3. u iem - nhc iem cua phng phap giai quyet van e a. u iem - Hoc sinh nh lau kien thc lnh hoi v tr thanh chu the cua qua trnh ao tao . - Phat trien t duy sang tao, co nhu cau hng thu muon giai quyet van e . - Co ky nang phat hien van e va giai quyet van e trong hoat ong nghe nghiep . - Luyen tap ky nang quyet nh. - Hoc sinh thay c moi lien he gia kien thc cu va kien thc mi giup ho cung co va van dung kien thc. b. Nhc iem - Mat nhieu thi gian tren lp so vi cac phng phap khac . - Han che mot so noi dung hoc tap . - t tai lieu tham khao . - Khong phai bai hoc nao cung tao c tnh huong co van e . - oi hoi mc o ca nhan hoa rat cao va oi hoi giao vien co trnh o cao . 4. Qua trnh t duy giai quyet van e (GQV) 139

Hoan canh co van e at cau hoi oi chieu cai a biet vi cai can biet Neu gia thiet Sai Kiem tra gia thiet ung ap so Duyet lai ket qua

Neu gia thiet mi, co the at lai cau hoi Kiem tra gia thiet mi

Cho ti ung

Ket luan

Ban khoan thac mac co ieu biet va co ieu cha biet . Y thc c van e au la cai can thiet . Gi lai nhng kinh nghiem cu va tri thc a co. Gi lai cac nguyen tac tong quat a biet e giai quyet van e. Phan tch tong hp, tru tng hoavv. Thoai mai phan khi va a giai quyet xong van e at en tri thc mi. Qua trnh day hoc theo phng phap GQV oc chia thanh nhng giai oan co muc ch chuyen biet. Co nhieu cach chia bc, chia giai oan e giai quyet van e: - Theo John Dewey e ngh 5 bc e giai quyet van e: Tm hieu van e; Xac nh van e; a ra nhng gia thuyet khac nhau e giai quyet van e; Xem xet he qua cua tng gia thuyet di anh sang cua nhng kinh nghiem khac trc ay; Th nghiem giai phap thch hp nhat. - Theo Kudriasev chia 4 giai oan: S xuat hien cua chnh van e va nhng kch thch au tien thuc ay chu the GQV ; Chu the nhan thc sau sac chap nhan van e can giai quyet; Qua trnh tm kiem li giai cho van e a dc chap nhan giai quyet , ly giai, chng minh, kiem tra; Tm c ket qua cuoi cung va anh giai toan dien cac ket qua tm c. Nh vay hoc tap theo phng phap GQV la hnh thc day o ta to chc c THCV giup ngi hoc nhan thc no, chap nhan giai quyet va tm kiem li giai trong qua trnh hoat ong hp tac gia thay va tro, phat huy toi a tnh oc lap cua sinh vien ket hp vi s hng dan cua thay giao. at trng oc ao cua day hoc GQV la s tiep thu tri thc trong hoat ong t duy sang tao va t duy phe phan, t duy logic.

140

5. Cach thc hien day hoc giai quyet van e a. Thc hien day hoc giai quyet van e theo 3 bc Bc 1: tri giac van e o Tao tnh huong gi van e. o Giai thch va chnh xac hoa e hieu ung tnh huong. o Phat bieu van e va at muc ch giai quyet van e o. Bc 2 :giai quyet van e o Phan tch van e, lam ro moi lien he gia cai a biet va cai phai tm. o e xuat va thc hien hng giai quyet, co the ieu chnh, tham ch bac bo va chuyen hng khi can thiet. Trong khau nay thng hay s dung nhng qui tat tm oan va chien lc nhan thc nh sau: qui la ve quen ; ac biet hoa va chuyen qua nhng trng hp gii han; o Trnh bay giai quyet van e ; Chia nho giai quyet tng phan; Giai quyet theo he tha mac xch; So sanh oi chieu; Nh ngi khac giai quyet dum; Ket hp nhieu phng an cung luc theo s o giap. Bc 3: Kiem tra va nghien cu li giai o Kiem tra s ung an va phu hp thc te cua li giai. o Kiem tra tnh hp ly toi u cua li giai. o Tm hieu nhng kha nang ng dung ket qua. o e xuat nhng van e mi co lien quan en tnh tng t, khai quat hoa lat ngc van e va giai quyet neu co. b. Phng phap giai quyet van e La ieu khien qua trnh nghien cu van e cua ngi hoc. Qua trnh nay c tien hanh theo 4 giai oan: Neu van e; Lam ke hoach; Thc hien ke hoach; Van dung.

141

T: Lam xuat hien tnh huong Neu van e H: Tnh huong co van e, giai thch va chnh xac hoa T, H: Phat bieu van e va at muc ch giai quyet van e T : Gi y nguon tai lieu H : Tai tao sang tao Lam ke hoach va giai quyet van e H: Cac gia thuyet, d an T,H: Lap ke hoach giai quyet Co ieu chnh tham ch bac bo Chuyen hng khi can thiet T,H: Thc hien ke hoach T,H: anh gia, cuoi cung

Thc hien ke hoach

T:Tong ket thc hien ke hoach Van dung T,H: Van dung vao thc te T: Xuat hien van e mi Chu thch: T : Thay giao H : Hoc sinh Giai oan 1 : Neu van e - Muc ch: Lam xuat hien tnh huong co van e trong hoc sinh. - Y ngha: Giai oan nay la hat nhan cua kieu day hoc neu van e, no quyet nh ca ve noi dung ( nh hng noi dung hoc tap) lan phng phap day hoc.Viec neu van e ay khac vi at van e hay m bai bnh thng cac gi hoc. Ngha la phai lam the nao o e xuat hien mot tnh huong va cai quan trong hn la tnh huong ay phai c hoc sinh chap nhan, tr thanh tnh huong co van e cac em. 142

- Cach lam: Vai tro ch ao cua thay the hien ro net ay. Co the bang mot cau chuyen, mot hien tng quen biet, mot th nghiem e lam xuat hien tnh huong. Ket thuc giai oan I van e can giai quyet c phat bieu di dang mot cau hoi(thong thng la cau hoi loai giai thch ). Giai oan 2 : Lam ke hoach - Muc ch: Thay gi y hng hoc sinh tai hien kien thc cu e suy xet co gang tra li di dang mot gia thuyet. - Y ngha : s sang tao cua hoc sinh the hien ay, viec at cac gia thuyet cung nh a ra phng hng ( d an) e giai quyet van e mnh chap nhan. Neu hoc sinh lam c, dan dan cac em se co long tin mnh khi giai quyet cong viec hoc tap cung nh cac cong viec rieng cua mnh. - Cach lam : Trao oi vi hoc sinh, hoc sinh trao oi trong nhom e co gia thuyet(thay phai cau truc lai gia thuyet cua hoc sinh ) va vach ra phng an kiem tra cac gia thuyet. Giai oan 3 : Thc hien ke hoach - Muc ch :Kiem tra cac gia thuyet. - Y ngha : Ren luyen ky nang noi, lam th nghiem, phat hien loi. - Cach lam :Thay tro cung am luan, lap luan, dan en ung hoac sai. Hoac thay tro cung xay dng thc nghiem kiem tra, neu gia thuyet ung i tiep. Neu sai quay lai bc 5 giai oan 2 lam ke hoach. Giai oan 4 : Van dung - Muc ch : s dung kien thc co hieu qua. - Y ngha : hoc sinh c thuyet phuc hn t nhng g mnh a tm ra. - Cach lam : la chon san hien tng gan gui, thc te van dung. La chon hien tng e co y lam xuat hien tnh huong mi: o Luyen tap kha nang t duy cua ngi hoc: T duy phe phan: c tien hanh tren c s anh gia can than nhng tien e va bang chng e i en ket luan mot cach khach quan bang cach xem xet tat ca cac nhan to va s dung phng phap logic. o Cac bc cua qua trnh t duy phe phan: Nhan ra va nh ngha nhng chu iem ( cac t va cum t ) theo noi dung bai toan va theo tng trng hp s dung nh thai o cua mot ngi can co khi hp tac lam viec vi nhng thanh vien khac cua lp trong xng, trng. Nhan ra nhng gia nh va hnh thanh gia thuyet. Gia nh thng c chap nhan hoac khong c chap nhan ngay t ban au hoac co s nghi ng ve chan ly cua no. oi khi ta e y en gia nh va tren c s o hanh ong, oi khi cho la tat nhien va khong thay oi. Gia thuyet la s phong oan tren c s khoa hoc co nhieu kha nang ung, no co the phat bieu theo the nghi van. c. T duy sang tao La t duy co tnh phat minh sang tao nhng tnh huong mi la hay tm ra nhng giai phap mi cho van e cu hoac a ti nhng t tng oc ao. - nh hng, ngh ra hoac nhan ra mot bai toan chia thanh tng phan va xac nh cach tiep can thch hp. - Thu thap nhng d kien bang nhieu nguon t lieu. - Phan tch bai toan thanh hai phan: phan s kien hieu biet va phan phan oan e tm ra moi lien he va nhng s khac biet. 143

Tao y kien va suy luan tat ca nhng y kien e dan en nhng phng an giai quyet, nghien ngam, can danh mot thi gian e tr oc lam viec, th nhng sang kien mi co the t nay ra. - Tong hp, ket hp cac y kien va nh ngi khac tham tra gia tr cua nhng y kien o. III. PHNG PHAP TNH HUONG 1. nh ngha - Phng phap tnh huong la cach giang day phng phap ong bo, no a xay dng theo cau truc giai quyet va cau truc nhan thc van e. - Van e hoac c xuat phat trong nghien cu tnh huong, hau het trong hnh thc t cac trng hp nghe hoac la no c xuat hien t nhng trng hp cu the. 2. Muc ch - Luyen tap quyet nh phng phap tren c s t thao luan nhom v du thc te cua tnh huong that. - Trnh bay than trong t nhng hoat ong co the hay nguyen tac cho van e. 3. ac iem - Ton tai tnh huong van e m. - Co the trnh bay phan tch. - Co the nhan li giai khac nhau. - u tien nh hng chu the noi dung. 4. Pham vi s dung - Co the mieu ta trng hp rieng le hoan toan khong khai quat. - s la chon co the nhieu hn quyet nh kho khan hn va ngat moi lien he hanh ong. - li giai t noi dung sinh ong ong bo phoi hp vi cac phng phap khac. - s cho phep quyet nh va lam quyet nh khong ton tai trc va thc hien quyet nh kho khan. 5. Cac kieu phng phap tnh huong Phng phap Case-StudyMethod Nhan biet van e - Van e ang an, can phai c phan tch. Thong tin ve Giai quyet van e van e - Thong tin - Nhng bien the cua li a cho trc. giai cua van e c khao sat va chon cai thch hp. Nhan xet cach giai quyet - So sanh li giai vi quyet nh trong hien thc (thc te). - iem chnh : Nhng - So sanh li bien the cua li giai cua giai vi quyet van e c khao sat va nh trong chon cai thch hp. hien thc (thc te). Nhng bien the cua li giai c khao sat. Tnh huong a c giai quyet xong. - Cac li giai hoan tat a - iem chnh :

CaseProblemMethod

- Van e a - Thong tin c cho a cho trc. trc.

CaseIncidentMethod Stated-

- Tnh huong - iem chnh a ra cha : Thong tin ro rang. phai t tm. - Van e a - Thong tin 144

ProblemMethod

c trc.

cho a cho trc.

cho. No c tm trong Bnh luan li nhng bien dang cua li giai cho trc. giai.

6. Cau truc cua qua trnh hoc theo phng phap tnh huong Gom 6 giai oan : a. oi chat (oi au) vi tnh huong: Nam bat va xac nh tnh huong van e Phan tch tnh huong Trnh bay muc tieu ac tnh Tm kiem s o. Nam bat tnh huong quyet nh. b. Thong tin : Thu thap va anh gia thong tin phu. Tm c va anh gia thong tin. c. Tham do : Tm toi, la chon li giai co the cua s nghien cu ky co he thong, co the suy ngh phat trien t nhng la chon co the. d. Quyet nh: Hnh thanh va at s oi nghch nhau cua u iem va nhc iem cung nh li giai la chon co the ket qua; so sanh gia tr cua bien dang trnh bay cua phng an quyet nh i en quyet nh c s. e. Tranh luan: Bao ve quyet nh, tiep tuc thc hien thao luan trong nhom nho di trien vong mi. f. oi chieu (so sanh): So sanh li giai a tm thay vi quyet nh cu the t phe bnh da tren nhng c s cua quy nh a at ra, gia tr xa hoi...vv. 7. V du: Tnh huong ve to chc va thc hien ao tao nghe. a. Mo ta tnh huong Trung tam day nghe Thu c t 3 nam gan ay hoc sinh theo hoc nghe May cong nghiep giam manh. Trung tam day nghe Thu c co the co nhng bien phap nao e at c chat lng cao trong ao tao va nhan c so hoc sinh hoc cao? b. Thong tin Trung tam day nghe Thu c c thanh lap vao nam 1985, c s quan tam cua Uy ban nhan dan huyen. Gop phan tao cho thanh nien a phng co mot nghe e sinh song, ac biet la ao tao oi ngu cong nhan may cho cac khu che xuat. a ban Thu c co trung tam ky thuat va hng nghiep, cung co nhiem vu ao tao cong nhan nganh may. Vai nam gan ay co nhieu t nhan tham gia m trng day may cong nghiep va gii thieu viec lam. IV. PHNG PHAP TRO CHI ONG VAI 1. nh ngha: Tro chi ong vai t xay dng t phan ng kch thch cua hoc sinh da tren tnh huong gia nh. 2. Cac phng phap day hoc theo phng phap tro chi ong vai a. nh hng nhom. b. Xac nh ngi tham gia. c. Lap ke hoach qua trnh dng canh (len kch ban). d. Xac nh khan gia. Ho vi vai tro ngi quan sat, ngi tham gia. e. ong vai bieu dien. f. Thao luan va anh gia. g. Tiep tuc ong vai bieu dien. b. Tiep tuc thao luan. 145

c. Tong ket, khai quat hoa. V. PHNG PHAP TRO CHI MO PHONG 1. nh ngha : Tro chi mo phong la nhng phng cach ao tao va giang day co the hoc trong va moi trng mo phong. 2. Cac bc cua phng phap tro chi ong vai a. Ngi tham gia ong vai, tng t trong hien thc va i en quyet nh phu hp vi gii han kch ban ma ho tm thay trc. b. Ngi tham gia tng trai (co kinh nghiem) hanh ong trong mo hnh, t a ra quyet nh va thai o chung cua ho. c. Ngi tham gia nhn thay va s dung c ket qua tch cc cua no ve moi quan he gia nhng quyet nh rieng le va t suy ngh can nhac ket qua a cho. VI. PHNG PHAP TRO CHI KE HOACH 1. nh ngha : Tro chi ke hoach la nhng tro chi hp ly t ngi thay trong qua trnh ao tao va giang day e hoc. V du nh : ke hoach. 2. Cac bc day hoc theo phng phap tro chi ke hoach Tnh huong ban au Trnh bay muc tieu Kiem tra lai va co the ieu chnh gia thuyet ve mo hnh tro chi

Phan tch tnh huong ban au va xay dng gia thuyet ve mo hnh tro chi

Phan tch tnh huong quyet nh mi Tr lai Quyet nh: Bang s la chon quyet nh tot nhat

Tnh toan ket qua vi mo hnh

Tng trnh ket qua va tnh huong quyet nh mi

VII. PHNG PHAP DAY HOC THEO D AN 1. Muc Tieu Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang : - Neu c nh ngha, phan loai va thanh phan cua phng phap day hoc theo d an . - Trnh bay c y ngha cua day hoc theo d an va van dung c cuoc song i thng, cong tac chuyen mon cung nh xac nh c nhu cau cua ca nhan, cong ong va giai quyet van e . - Co c y thc t lc giai quyet van e theo muc tieu ke hoach at ra trong moi trng lam viec nhom hp tac va oc lap ca nhan . 146

2. Noi Dung a. nh ngha D an : Ke hoach can c thc hien nham at muc tieu e ra, no cung la phng tien huy ong nguon tai nguyen va nguon lc trong cong ong, phan bo chung mot cach hp ly e tao ra hang hoa kinh te va nhng dch vu xa hoi nham giup xac nh c nhng nhu cau can giai quyet va t lc giai quyet van e hay lam viec trong nhom hp tac . D an nhanh : d an nho nam trong mot d an va thng c thc hien tren mot a ban hay vi mot cong ong . Chng trnh : to hp cac d an co cung mot muc ch hay mot chu e cung lam viec tai mot ni hoac khac ni trong cung mot khoang thi gian nhat nh hay thi iem khac nhau. Chng trnh cung co the gom nhieu d an co lien quan vi nhau va long ghep trong mot tong the . Cac thanh phan tham gia d an : - Nha quan ly d an : Ngi ng au, hng dan, ieu khien, cai quan nhan vien thc hien hoac nhan vien c quan chc nang lam viec ban thi gian hoac toan thi gian . - Ekip ( nhom) thc hien d an : Mot nhom ngi hp tac vi nhau trong mot cong viec chung - Chuyen gia d an : Cung cap boi dng chuyen mon va can thiep ung luc theo yeu cau nha quan ly . - Ngi thu hng d an : Ngi trong cong ong hoac la ngi phu trach 1 hoat ong, 1 cong viec trong d an . Day hoc theo d an : Phng phap day hoc phc hp hay la1 hnh thc to chc day hoc trong o sinh vien hoac nhom sinh vien thc hien mot nhiem vu hoc tap lien quan en mon, hoc nganh hoc, ket hp vi nghien cu khoa hoc, ket hp ly thuyet va thc hanh, hoat ong thc tien vi tnh t lc cao t viec xac nh muc tieu hoc tap, lap ke hoach,thc hien ke hoach, kiem tra, ieu chnh, anh gia ket qua hoc tap. ac iem cua day hoc theo d an : - D an lien quan en chuyen mon : chuyen mon; thc tien cuoc song hoac tac ong xa hoi tch cc (lam thay oi cach ngh, cach lam va co gia tr.) - Noi dung d an mang tnh tch hp nhieu lnh vc trong 1 mon hay nhieu mon hoc khac nhau. - Hoat ong trong d an xuat phat t nhu cau kinh nghiem, s quan tam, hng thu cua hoc vien va va sc giai quyet van e theo kha nang cua ngi hoc . - Hoat ong trong d an :la mot hoat ong hoc tap tron ven theo cau truc giai quyet van e cua nha nghien cu khoa hoc . - Hoat ong trong d an : la sinh vien hoac nhom sinh vien t to chc t lc chu trach nhiem; sinh vien tham gia tch cc trong cac giai oan cua d an, giao vien va cac chuyen gia, nhom cong tac ong vai tro t van giup ho tr . - Hoat ong d an chu yeu la hoat ong hoc tap tap the, nhom cong tac, phan cong cong viec gia cac thanh vien, s san sang va nang lc lam viec gia cac thanh vien tham gia . - Ket qua cua d an la la san pham c tao ra ( Ly thuyet hoac thc hanh) co gia tr s dung mang tnh khach the hoac chu the, c cong bo gii thieu . 147

Day hoc theo d an khac phuc cac han che cua phng phap day hoc truyen thong nh : sinh vien thieu kinh nghiem thc tien , sinh vien thieu kien thc chuyen nganh , sinh vien khong biet lam viec theo nhom , thieu ky nang lam viec, khong biet cach trnh bay dien at (van noi viet) va thieu t tin, am me cong viec . Cau truc day hoc theo d an : Tien trnh giai quyet van e gom 7 bc : - Cam nhan van e . - Nhan thc van e. - Suy ngh . - Quyet nh . - Hanh ong . - Theo doi thc hien . - anh gia ket qua. b. Xay dng d an gom 7 bc Phan tch tnh hnh va chon e tai: Da vao thong tin ben ngoai va ben trong cong ong, noi bo. Tm hieu phan tch nhu cau ngi hoc, nhu cau cong ong va hoan canh thc te xa hoi cai thien moi trng ket qua hoc tap . Giao vien gii thieu mot so hng e tai, sinh vien t e xuat mot so e tai, sinh vien la chon va cu the hoa d an. Tieu chuan chon d an day hoc : - Phai la van e quan tam cua sinh vien . - D an phai co gia tri ao tao . - D an phai thc hien c trong thi gian nhat nh . - San pham d an phai co gia tr s dung . Xac nh muc tieu tong quat va muc tieu cu the d an : - Muc tieu tong quat la muc tieu cuoi cung cho d an ch ra phng hng i ti cho tat ca nhng ngi tham gia thc hien d an at muc ch cua nhng ngi lam d an. - Muc tieu cu the : SMART :ac thu ro rang, o lng c, co the at c, co net kha thi trong thi han nhat nh, thc te nham tra li cac cau hoi : No la cai g? Lam cai g ? Khi nao co the lam c hay khong (vi thi gian, tien bac, nhan s, co the o lng c ) . - Muc tieu tong quat la con ng thuc hien d an va thi iem ket thuc d an . - Muc tieu cu the xac nh tng thi iem vi ieu kien : thi gian , tien bac nguon lc co the at c muc tieu cu the khong ? Chon chien lc hanh ong: Phan tch anh gia nguon nhan lc tai cho va ben ngoai : - Chon yeu to thuan li, tan dung c hoi giam toi a, nguy c, rui ro han che . - Chi ph thap, thi gian co han, thi iem cu the, t ton cong sc . - Phan cong ngi tham gia va ngi chu trach nhiem phoi hp - Co tnh kha thi ben vng . - Chi ph chap nhan c, tai nguyen huy ong phu hp ieu kien . - Co the ieu chnh trong qua trnh thc hien du an . Viet d an: - Cong viec g can lam ? tai sao phai lam ? - Ai lam, lam vi ai ? 148

Lam au, khi nao lam, lam vi ieu kien g?( vat lieu, thiet b, kinh ph ) lam nh the nao ? - Ket qua chat lng ra sao? Phng phap tien hanh d an (tap huan chuyen mon, thc hien anh gia ) Nhng ngi tham gia d an can biet nhiem vu va trach nhiem cua tng thanh vien trong nhom.Thong tin c cung cap di dang mo ta cong viec va s o trach nhiem. * Mot bang mo ta cong viec hu hieu gom : - Cong viec g nen at c Ten cong viec . - Can lam g e at c ieu o . - Chu trach nhiem oi vi v tr hay cong viec g ?. - Cong viec co quyen g tren phng dien ra quyet nh thue ngi va sa thai, quyet nh ch tieu . - Co trach nhiem g ( neu co) oi vi thong tin giao dch khach hang ? - Viec thc hien c anh gia the nao ? S o trach nhiem cho moi ngi thay ro ngi chu trach nhiem ve nhng cong viec lam trong toan bo d an, phan anh s qui mo cung nh tnh phc tap cung nh nhu cau cua d an . Ngoai ra d an co the ieu chnh, thay oi. Bang kiem tra s thay oi cua d an gom : - Nhng thay oi e ngh : Ngi, noi dung, kinh ph . - Ly do e ngh thay oi. - Nhng khu vc chi ph, tai lieu, ban ve cua d an b anh hng - Ngi e ngh thay oi . - Ngi anh gia va phe duyet ( T choi hay chap thuan ) . Ke hoach thc hien d an thng dung cong cu : S o thanh hay s o Gantt do ky s Henry L . Gantt phat minh 1917 My, nhiem vu va cong viec . - Moc thi gian ( Cot nam ngang ) n v: phut, gi, ngay. - Cac giai oan va cac hoat ong trong 1 d an ( cot doc ) . - Cac doan thang tng trng cho hoat ong song song va co the thc hien ong thi . - Thi gian d kien bat au va ket thuc [ ] : - Tien trnh thc s . - Thi iem hien tai . Theo doi va giam sat d an : - Cong viec a va ang thc hien . - Chi ph thc s so vi d tru . - Hieu qua va hieu nang tng phan cua d an . - S hp tac va phoi hp gia cac ben . - S tin tng lan nhau . - Ket qua co phu hp vi muc tieu d tru khong . - Co thay oi g khong ? - Ngi thc hien co nhan trach nhiem khong ? anh gia d an : qua trnh thc hien, ket qua kinh nghiem at c . Nguyen tac anh gia : - Kiem soat cong viec hn kiem soat ngi thc hien . - Kiem soat cong viec a hoan thanh tng giai oan . 149

Cong viec phc tap can da vao t kiem soat va co s khch le. Kiem soat qua trnh lam viec bang cac d lieu kiem soat la ngi thc hien cong viec . - Kiem soat cong viec bnh thng va cong viec ac biet . Hnh thc : Hop nh ky c quan, to chc d an : - Bao cao s co, tien o va tai chanh . - Gap g ( chnh thc, khong chnh thc ) . - Quan sat hien trng . Thu trng ra quyet nh bang mc o t thap ti cao : - Thong tin t thu nhan . - Bao cao t thuoc cap . - Trao oi y kien he quan ly . - Lay y kien tap the . - Thao luan vi tap the .

150

CHNG IV KIEM TRA VA ANH GIA BAI 1 AI CNG VE KIEM TRA VA ANH GIA
A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang : Trnh bay c cac khai niem kiem tra- anh gia . Trnh bay, giai thch c cac tieu chuan va nguyen tac kiem tra anh gia . B. NOI DUNG I. KHAI NIEM 1. Kiem tra: Kiem tra la ccng cu hay phng tien e o lng trnh o kien thc, ky nang, ky xao cua hoc sinh. 2. anh gia: anh gia la mot khai niem nham xac nh mc o cua trnh o cua hoc sinh. 3. Moi quan he gia kiem tra va anh gia: Kiem tra la phng tien cua anh gia. anh gia la muc ch cua kiem tra. Muc nh anh gia quyet nh noi dung va hnh thc cua kiem tra. a. So sanh So sanh gia muc ch day hoc vi ket qu at c GV ND HS

KT b. Phan hoi T thong tin kiem tra va anh gia, hoc sinh t giac sa cha cac khuyet iem, phat huy u iem, lap cac lo hong kien thc cua mnh trong qua trnh hoc tap, giao vien cai tien phng phap giang day cho phu hp vi hoc sinh hn... o la chc nang phan hoi cua kiem tra va anh gia. c. Tien oan Qua ket qua cua kiem tra anh gia giup giao vien tien oan c kha nang ket qua hoc tp cua hoc sinh trong tng lai gan. 4. Phan loai kiem tra Theo hnh thc: kiem tra mieng, kiem tra viet, kiem tra trac nghiem, thc hanh. Theo noi dung: kiem tra kien thc, kiem tra ky nang, ky xao. Theo tnh tin cay: kiem tra chu quan, kiem tra khach quan. II. MUC CH CUA KIEM TRA VA ANH GA Xac nh so lng va chat lng cua s giao duc va hoc tap nham khuyen khch hoc tro hoc tot, thay day tot. Hoc sinh hoc tap va nang cao tinh than trach nhiem cua moi hoc sinh oi vi viec hoc tap. 1. oi vi hoc sinh

151

Thong tin kiem tra se giup hoc sinh ao sau kien thc, he thong hoa khai quat hoa nhng kien thc cu. Khai quat hoa nhng tri thc a c tiep thu va giup hoc sinh phat trien t duy tr nh. - Giup hoc sinh tranh c lo hong trong tri thc va kp thi bo sung. - Giup hoc sinh nang cao tnh oc lap va tch cc trong hoc tap, ren luyen thoi quen tm hieu sau tai lieu hoc tap, tham gia tch cc vao viec hoc tap, thao luan, phan tch co phe phan, ren luyen kha nang giai quyet van e trong hoc tap. 2. oi vi giao vien Hieu ro ket qua cua cong tac giang day dan en hoan thien ket qua hoc tap cua hoc sinh. Hoan chnh cac hnh thc to chc va phng phap giang day e tang phan hu hieu. Hieu ro trnh o hoc tap cua hoc sinh nen nang cao chat lng giang day va lap ke hoach e boi dng cho hoc sinh kha, phu ao cho hoc sinh kem. 3. oi vi nha trng, phu huynh va cac c quan giao duc Giup nha trng theo doi tnh hnh hoc tap cua hoc sinh qua o anh gia c cong viec giang day cua giao vien. Giup cho phu huynh biet ro s hoc tap cua con em mnh, nh o tang cng moi lien he gia nha trng va gia nh chat che hn. Giup c quan giao duc nam chnh xac tnh hnh hoc tap cua hoc sinh e t o sa oi lai chng trnh va co nhng bien phap bo sung thch hp. III. CAC TIEU CHUAN CUA MOT BAI KIEM TRA Trong nha trng, kiem tra c xem nh la phng tien thng dung e anh gia ket qua hoc tap cua hoc sinh. Mot bai kiem tra can co 3 tieu chuan: co gia tr, ang tin cay, de s dung. 1. Co gia tr Bai kiem tra phai thc hien c noi dung muon co gom ba mat: Noi dung kiem tra: phai phu hp va bao gom cac phan quan trong cua giao trnh, sach giao khoa va bai giang cua giao vien. S nhat tr noi tai cua bai kiem tra: phai the hien s lien he nhat quan cua cac cau hoi trong toan bai kiem tra. Cau hoi co gia tr phai phan biet c hoc sinh gioi va hoc sinh kem. S so sanh cac tieu chuan ngoai lai: Cho thay ket qua kiem tra co s phu hp vi cac ket qua anh gia khac co oi tng tng t. 2. ang tin cay Bai kiem tra ang tin cay noi len tnh chat vng chac cua iem so. Mc tin cay cua bai kiem tra tuy thuoc vao 3 yeu to: - Va sc vi trnh o hoc sinh the hien o kho cua cau hoi. - Cac anh hng ngoai lai khi hoc sinh lam bai. - S khach quan cua ngi cham the hien iem so on nh. 3. De s dung Bai kiem tra de s dung the hien 3 kha canh : Hnh thc to chc kiem tra: Bai kiem tra phai soan ky lng, tranh nhng tr ngai khi hoc sinh lam bai, phai co hng dan ro rang, ghi thi gian lam bai, cac iem so va tai lieu c s dung (neu co). - De cham: Bai kiem tra phai co thang iem ro rang e viec cham bai de dang va e nang cao mc tin cay cua bai kiem tra. 152

- t ton kem: e thc hien mot bai kiem tra, cac yeu to nh thi gian lam bai, cham bai cung nh thi gian soan e va phng tien lien he phai c giam thieu. Tuy nhien viec tiet kiem nay khong lam thiet hai en tnh chat ang tin cay va co gia tr cua bai kiem tra. S tiet kiem ung an khong ri mc o thoa man muc ch cua bai kiem tra. IV. CAC NGUYEN TAC ANH GIA 1. Khach quan Viec anh gia khong co tnh cam va tac nhan ngoai lai xen vao ket qua iem so. Phu hp vi trnh o thc te ket qua hoc tap cua hoc sinh. e at c nguyen tac khach quan trong anh gia th ta phai xac nh ung an oi vi anh gia. Bai kiem tra nham muc ch khao sat kien thc, ky nang, ky xao cua hoc sinh th viec anh gia phai theo sat muc ch o. 2. Da vao muc tieu giao duc Muc tieu giao duc la khi iem cua chng trnh giang day va hoc tap. Viec anh gia la xem xet cac muc tieu a at c en mc o nao. Do o anh th phai lay muc tieu giao duc lam chuan. Muc tieu giao duc nay, ngi giao vien khong tuy tien at ra. 3. Toan dien anh ga kien thc, ky nang, ky xao cua hoc sinh phai bao gom noi dung c xac nh. anh gia khong nhng ch chu trong vao kien thc cua hoc sinh ma con ca ve t tng chnh tr, tac phong, thai o ve khoa hoc ky thuat. 4. anh gia phai thng xuyen va co ke hoach Kien thc, ky nang, ky xao cung nh moi hoat ong cua thng xuyen cua con ngi eu van ong va phat trien khong ngng. Do o ket qua anh gia ch co gia tr thc s ngay trong thi iem anh gia. Chnh v vay, viec anh gia chnh xac, phai thc hien thng xuyen trong suot qua trnh hoc tap vi nhieu dang khac nhau. Viec anh gia phai co ke hoach, phai nghien cu thi gian va hnh thc kiem tra thch hp. 5. anh gia nham cai tien phng phap giang day, hoan chnh chng trnh hoc Da vao c s ket qua cua kiem tra va thi, giao vien va cac c quan giao duc tm hieu nhng tac nhan a en ket qua e phat huy nhng u iem, sa cha nhc iem hau cai tien phng phap giang day va sa oi chng trnh hoc cho thch hp vi muc tieu ao tao.

153

BAI 2

CAC PHNG PHAP KIEM TRA

Kiem tra ket qua hoc tap c thc hien tat ca cac khau cua qua trnh day hoc. Do o cac phng phap kiem tra cung la nhng phng phap day hoc nhng chung c s dung giai oan giang day khi giao vien co ay u can c e yeu cau hoc sinh bao cao lai s lnh hoi tai lieu cua tng hoc sinh. Cac phng phap kiem tra kien thc, ky nang, ky xao gom kiem tra mieng, kiem ta viet, kiem tra thc hanh va trac nghiem. A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang: Trnh bay va giai thch cac trng hp kiem tra viet van ap va kiem tra thc hanh . Trnh bay va giai thch c u nhc iem cua kiem tra viet, van ap va kiem tra thc hanh . B. NOI DUNG I. KIEM TRA VAN AP (Kiem tra mieng) 1. Cac trng hp s dung kiem tra van ap Kiem tra van ap c s dung bat c luc nao trong day hoc. au buoi hoc: on lai bai cu hay e m au bai mi. ang luc giang bai: at cau hoi lien quan en kien thc cu hay e phat hien tnh hnh kien thc cua hoc sinh. Cuoi bai hoc: cung co tai lieu a hoc hay trc khi thc hanh th nghiem. Kiem tra nh ky hay cuoi hoc ky. 2. Phan loai kiem tra van ap Kiem tra ca nhan: la hnh thc kiem tra ma tng hoc sinh co noi dung rieng. Kiem tra ong loat: la hnh thc at cau hoi chung va tat ca hoc sinh eu co the tham gia tra li c. Kiem tra phoi hp: la hnh thc tien hanh kiem tra ca nhan va kiem tra ong loat. 3. u iem va nhc iem cua kiem tra van ap a. u iem Kiem tra van ap giup cho giao vien de dang nam c t tng va cach suy luan cua hoc sinh e kp thi uon nan nhng sai sot trong li noi ong thi giup hoc sinh s dung ung nhng thuat ng va dien at y mot cach logc. Hoc sinh hieu ro bai hn va nh lau tai lieu nh trnh bay qua ngon ng cua chnh mnh. Giup giao vien co the nhan nh c ngay va xac nh ung trnh o cua hoc sinh nh hoi them nhng cau phu va cac chi tiet bo sung. Kiem tra van ap la phng tien giup cho hoc sinh manh dan phat bieu y kien, luyen tap kha nang oi ap, dien at y tng c chnh xac va tap cho hoc sinh quan sat, suy ngh phan oan c nhanh chong. b. Nhc iem

154

Ket qua tra li cua mot so hoc sinh khong the xem la ai dien cho ca lp. iem so cua vai hoc sinh khong giup cho giao vien anh gia ung mc trnh o chung cho ca lp. Ap dung kiem tra van ap cho ca lp mat nhieu thi gian. Cac cau hoi phan phoi cho cac hoc sinh co o kho khong ong eu nhau. Do nhng yeu to ngoai lai co the dan en s chu quan cua giao vien. 4. Van dung kiem tra van ap a. Kiem tra van ap phai loi cuon c s chu y cua ca lp e loi cuon c ca lp tham cung tham gia trong luc kiem tra van ap, giao vien phai tien hanh cac bc theo th t sau: at cau hoi cho ca lp, gianh thi gian cho hoc sinh suy ngh. Goi hoc sinh tra li. Goi hoc sinh bo sung hoac co y kien khac. Giao vien bo sung va nhan xet cau tra li. b. Tnh chat cau hoi Cau hoi phai ro rang, cu the chat che lam cho hoc sinh xac nh ung mc o cua cau hoi. Cau hoi phai am bao tnh lien tuc va he thong. Trnh t cau hoi phai logc, cac cau hoi phai lien he vi nhau theo mot th t nhat nh. Lu y en cau hoi can t duy phe phan hay t duy lien he. Nen tranh nhng cau hoi ch oi hoi tr nh. c. Giao vien phai chu y en tnh chat cua cau tra li Cau tra li phai lam sang to trnh o ly giai, hieu va nam vng tai lieu cua hoc sinh. Moi cau hoi at ra phai c tra li ay u, giao vien phai bo sung va can phai anh gia. d. Thai o cua giao vien Khi kiem tra mieng, giao vien can phai khuyen khch hoc sinh bnh tnh nhat la ky thi cuoi hoc ky hay cuoi nam bang bang thai o hay cau hoi phu. Khong cat ngang cau tra li cua hoc sinh tr trng hp hoc sinh lac e hay sai lam nghiem trong. Giao vien phai theo doi hoc sinh tra li nhat la giang day tren lp. Cac cau hoi phai c chuan b trc cau tra li va co ke hoach phan phoi cau tra li cho hoc sinh. Giao vien co the chuan b o dung day hoc can thiet e hoc sinh s dung khi tra li cau hoi. II. KIEM TRA VIET 1. Cac trng hp s dung - Thng han che s dung v oi hoi phai co thi gian. Co the s dung ngay trong luc giang nhng trong thi gian ngan, v vay co y ngha khao sat tnh chuyen can cua hoc sinh. Kiem tra nh ky sau khi hoc xong mot chng trnh hay mot phan, thi gian kiem tra la mot tiet hay hn. Kiem tra cuoi hoc ky, thi gian 2-3 tiet. 2. Phan loai 155

Kiem tra viet oi hoi hoc sinh dien at kien thc, ky nang bang cach viet ra giay trong thi gian nhat nh. Thi gian an nh tuy thuoc vao tam quan trong va muc ch cua bai kiem tra viet. Kiem tra viet thng co 2 loai: loai luan e va loai cac cau hoi. a. Loai luan e Thi gian kiem tra dai. au e la cau hoi ve mot van e ln. Hoc sinh trnh bay phai co nhap van e, ket luan va cau truc. b. Loai cau hoi ngan Moi cau tra li khoang 20 - 15 phut. Ch yeu cau hoc sinh tra li ngan gon, ung trong tam khong can viet dai dong nhap e, ket luan. e ro rang, cac y chnh c gach au dong. 3. u iem va nhc iem a. u iem Trong mot thi gian ngan co the kiem tra toan the hoc sinh trong lp ve mot so noi dung nhat nh. Hoc sinh co u thi gian suy ngh, van dung kien thc va trnh bay ay u hieu biet cua mnh, ong thi phat huy c nang lc sang tao. Qua bai kiem tra viet giao vien nam c tnh hnh trnh o chung cua ca lp va cua tng hoc sinh, giup giao vien hoan thien noi dung bai giang, phng phap day hoc e t o co ke hoach boi dng hoc sinh kha va phu ao hoc sinh yeu kem. b. Nhc iem Noi dung kiem tra du rong nhng cung khong bao trum het toan chng trnh an nh ma thng tap trung vao mot so noi dung nhat nh. Chnh v vay hoc sinh de hoc tu. Neu mot e tai qua rong oi hoi thang iem phc tap th viec anh gia se kho khan. Ket qua bai kiem tra thng chu anh hng qua cach trnh bay, ch viet va cach hanh van cua hoc sinh. 4. Van dung Kiem tra viet nh ky phai c thong bao trc ngay gi va noi dung kiem tra. Bai kiem tra phai va sc vi hoc sinh va noi dung kiem tra phai phu hp vi thi gian lam bai. Cau hoi kiem tra phai lu y en o kho va o phc tap. o kho gan lien vi trnh trnh o cua hoc sinh. o phc tap tuy thuoc vao ban than cua cau hoi. e hoc sinh hoan toan t lc khi lam bai, nen co nhieu phng an khi to chc kiem tra. Luc o can xac nh o kho va o phc tap ong eu nhau gia cac phng an. Cham bai kiem tra phai kem theo li phe bnh, giai thch nhng sai lam ien hnh va giai ap cac thac mac. Nen tra bai cho hoc sinh cang sm cang tot, sau 1 - 2 tuan. III. KIEM TRA THC HANH 1. Cac trng hp s dung Rat han che ch dung oi vi ky nang, ky xao nghe nghiep: ky thuat thao tac s dung cong cu lao ong. Kiem tra cach tien hanh cac bc lao ong san xuat hay cach tien hanh mot thao tac. 2. Phan loai a. Kiem tra thanh pham thc hanh 156

Muc ch kiem tra la anh gia san pham lam ra cua hoc sinh da vao cac tieu chuan ky thuat a c pho bien trc. Cac tieu chuan ky thuat bao gom cac yeu cau ve: hnh dang, kch thc, pham chat, thi gian thc hien, so lng, nhng sai so cho phep. b. Kiem tra thao tac thc hanh Trong thi gian kiem tra giao vien phai theo doi quan sat hoc sinh thc hanh t au en cuoi. Trong viec kiem tra thao tac thc hanh, giao vien can c vao tieu chuan sau e anh gia: o Tieu chuan thao tac: co tien hanh ung trnh t cac bc khong? o Tieu chuan ky thuat: s dung dung cu lao ong co thch hp khong? o Tieu chuan noi quy: co ap dung ung cac noi quy an nh khong, thoi quen, thai o to chc trong khi thc hien cong tac. 3. u iem va nhc iem a. u iem ay la phng phap kiem tra hu hieu nhat va khong loai kiem tra nao co the thay the c e anh gia ky nang, ky xao tay nghe. b. Khuyet iem oi hoi thi gian phai thc hien va oi hoi giao vien phai theo doi suot qua trnh. V phai theo doi cung mot luc nhieu hoc sinh nen giao vien khong the theo doi mot cach can than. e han che iem nay nen to chc thc hanh t 2 - 6 ngi cung mot luc. Kiem tra thc hoan chnh khao sat mot so mon gii han pham vi thc hanh ma thoi. iem kiem tra anh gia ky nang, ky xao cua hoc sinh c khach quan, ay u, viec to chc thc hanh phai co ay u cac phng tien, dung cu trang thiet b, may moc. Khong phai trng hp nao cung co ay u phng tien cho cong tac thc hanh. 4. Van dung Ch c kiem tra thc hanh sau mot thi gian hoc sinh a luyen tap ky nang, ky xao. Khi o kiem tra mi chnh xac. Noi dung kiem tra phai da tren phan tch nghe, da vao noi dung cua cac ong tac. Nen kiem tra cac ong tac thng xuyen xay ra trong nghe. Noi dung kiem tra phai da vao cac phieu ong tac. Nen kiem tra noi dung a c ren luyen. Khi soan bai kiem tra thc hanh, giao vien thng soan theo cac bc: o Xac nh muc ch yeu cau. o Chon la cong tac. o Phan tch cong tac gom nhng ong tac a hoc. o Liet ke mot bang e theo doi hoc sinh. o Chuan b ay u nguyen vat lieu va dung cu lao ong cho bai kiem tra. o Soan cac ch dan.

157

BAI 3

TRAC NGHIEM
Trac nghiem qua thc la gop phan toan hoc hoa va t ong hoa viec anh gia tri thc ( T.A.ILINA)

A. MUC TIEU Sau khi hoc xong bai hoc nay, ngi hoc co kha nang: Trnh bay c cac khai niem kiem tra khach quan, kiem tra chu quan . Bien soan c cac loai cau hoi kiem tra trac nghiem ung sai - la chon - ghep hp ien khuyet. Trnh bay giai thch c u nhc iem chung cua trac nghiem . B. NOI DUNG I. AI CNG VE TRAC NGHIEM 1. S lc ve qua trnh hnh thanh va phat trien cua trac nghiem Trac nghiem dch t ch Test. Test co nguon goc Latinh la testum vi ngha nguyen thuy la lo at set dung trong thuat luyen kim an e th vang. Ch test c xuat hien vao nam 1890 do nha tam ly hoc Hoa Ky Mac K. Cattell a ra. T o trac nghiem c hieu theo ngha mo rong la dung cu, phng tien, cach thc e khao sat, o lng kien thc, s hieu biet nhan cach tr thong minh... en the ky 20, trac nghiem phat trien manh me vi nhieu cong trnh nghien cu. ac biet Binet va Simon ( Phap) phat minh loai trac nghiem tr thong minh tre em. Sau the chien th nhat, trac nghiem cua Binet c tu chnh va ap dung cho tat ca cac trng trung hoc va ai hoc My. Tai ay, thong ke trong vong 20 nam t 1929 en 1949 co 2544 cong trnh nghien cu trac nghiem. Ch tnh trong vong 3 nam 1959 - 1961 a co 800 cong trnh. thong ke tai My vao nam 1961 tai My cho biet a co c 2126 trac nghiem tieu chuan. Hang nam, trng ai hoc Michigan m hoi ngh ve trac nghiem va c ghi vao quyen sach mang ten: "Tear book of the National Council on Measur - men used in education". Phap, ni phat xuat trac nghiem Binet (1905), nhng lai khong phat trien c. Mai en sau the chien th hai, trac nghiem thanh tch thc tap mi c s dung va thc tap pho bien rong rai vao thap nien 60. Lien xo, nam 1926 a co s dung trac nghiem. Thi ay, trac nghiem cha hoan chnh, giao vien cha thay het c nhng nhc iem cua trac nghiem nen viec s dung gap nhieu sai sot. V vay t nam 1931, Lien Xo, trac nghiem b nh ch. Mai en nam 1960 mi co nghien cu trac nghiem tr lai. en thap nien 70 th trac nghiem mi c ap dung cac trng hoc. mien Nam Viet Nam, nam 1964 a co thanh lap mot c quan ac trach ve trac nghiem lay ten: Trung tam trac nghiem va hng dan, c quan nay pho bien nhieu tai lieu hng dan trac nghiem. Ngoai ra con co mot so tai lieu khac nh: Viet va phan tch trac nghiem giao duc - Tac gia Huynh Huynh. Trac nghiem va o lng hnh thc hoc tap _ Dng Trieu Tong. 158

Trac nghiem - Chau Kim Lang. Nien hoc 1995 - 1996, ky thi trung hoc e nhat cap cac mon S, a, Cong dan c thi bang trac nghiem. Nien hoc 1973 - 1974, thi tu tai tat ca cac mon bang trac nghiem. 2. ac iem c ban cua trac nghiem Trac nghiem thanh tch hoc tap vi tnh cach la mot cong cu e khao sat trnh o hoc tap cua hoc sinh, co 2 ac iem c ban: tnh tin cay va tnh gia tr. a. Tnh tin cay Tnh tin cay cua trac nghiem bieu hien qua s on nh cua ket qua o lng. Cham nhieu lan bang tra li trac nghiem cua hoc sinh, hoac do nhieu ngi cham, ket qua iem so khong thay oi. iem so trac nghiem khong phu thuoc vao ngi cham nen con goi la kiem tra khach quan. Tnh tin cay cua bai trac nghiem con the hien ket qua o lng phan biet c trnh o cua hoc sinh. b. Tnh gia tr Mot bai trac nghiem co gia tr khi no ap ng c muc ch e ra. Neu muc ch nham o lng trnh o tiep thu khoi lng kien thc cua hoc sinh ve mot mon hoc th nhng iem so t bai trac nghiem cua hoc sinh phai phan anh ung kha nang lnh hoi cua hoc sinh ve mon hoc ay. Tuy muc ch khao sat khac nhau ma co nhng loai gia tr khac nhau cua trac nghiem: gia tr noi dung, gia tr chng trnh, gia tr muc tieu va gia tr tien oan. II. PHAN LOAI TRAC NGHIEM nhng muc tieu cua nhng lnh vc khao sat khac nhau: trac nghiem tr thong minh, trac nghiem nhan cach, trac nghiem s thch trac nghiem chuan oan, trac nghiem thanh tch hoc tap... Phng tien tien hanh trac nghiem co the bang ch viet (trac nghiem bang but), bang van ap, hoac bang thao tac van ong cu the. oi vi trac nghiem thanh tch hoc tap, dang trac nghiem giay but c s dung nhieu nhat. Cau hoi trac nghiem in san tren giay roi hoc sinh dung but anh dau hoac ghi ket qua tra li. Vi dang trac nghiem nay, hnh thc cau trac nghiem gom: trac nghiem ung - Sai, trac nghiem nhieu la chon, trac nghiem ghep hp, trac nghiem ien khuyet, trac nghiem phoi hp va trac nghiem th t. 1. Trac nghiem ung sai a. Hnh thc Hnh thc trac nghiem ung - Sai la mot cau khang nh gom mot hoac nhieu menh e, hoc sinh anh gia noi dung cua cau ay ung hay sai. Hoc sinh tra li bang cach anh dau cheo X vao phieu tra li cau thch hp vi ch (ung) hoac S (sai). Th du: a. Trong phng phap kiem tra thc hanh thanh pham, giao vien theo doi va cho iem quy trnh hoc sinh thc hanh. b. Trac nghiem la cong cu, la phng tien dung e kiem tra anh ga thanh tch hoc tap cua hoc sinh khach quan nhat trong cac phng phap kiem tra. (Cau 1 co noi dung Sai va cau 2 co noi dung ung. Hoc sinh co the anh dau cheo vao ch S cua cau 1 va ch cua cau 2 trong phieu tra li.) oi vi cau ung, moi chi tiet cua noi dung trong cau trac nghiem phai phu hp vi tri thc khoa hoc. Con oi vi cau sai ch can mot chi tiet khong phu hp vi tri thc khoa hoc th toan bo cau trac nghiem o c anh gia la sai. 159

b. u iem va nhc iem u iem Trac nghiem - S c dung nhieu v hnh thc n gian co the soan nhieu cau trac nghiem cho tng bai hoc, khao sat bat ky noi dung nao nen hoc sinh khong the hoc tu c. Hnh thc trac nghiem gon gang, t ton giay, ngoai tr hnh ve. Thi gian tra li cua hoc sinh kha nhanh. Mot phut co the tra li 3 -4 cau trac nghiem. Nhc iem Xac suat may rui cua tng cau trac nghiem - S la 50%, hoc sinh khong nam vng bai cung hy vong tra li ung 50% cho moi cau trac nghiem. Giao vien thng co xu hng trch nguyen van trong sach e soan cau va sa mot vai ch e tr thanh cau S. Hoc sinh de dang nhan ra. De co cac cau trac nghiem khong co gia tr. V cau van gay nhieu cach giai thch va anh gia cung co the la cung co the la S, eu c ca. De co mot s tiet lo ket qua trong cau trac nghiem. c. Quy tac bien soan Tranh trch nguyen van cau hoi t sach giao khoa hoac giao trnh. Noi dung cau trac nghiem S ch can mot yeu to sai. Khong nen co nhieu yeu to sai v hoc sinh co c hoi de dang phat hien ra cau S. Noi dung cau hoac cau S phai chac chan da vao c s khoa hoc, khong phu thuoc vao quan iem rieng cua ca nhan. Tranh dung cac t m ho. Tranh dung cac t tiet lo ket qua: cac t thng thng, oi khi, co the, mot vai thng la cau . Con cac t : tat ca, khong bao gi, luon luon thng la cau S. Tranh cau co cau truc qua dai gom nhieu chi tiet phc tap lam roi hoc sinh. Tranh dung nhng cau phu nh nhat la phu nh kep. Trong bai trac nghiem, so lng cau tng ng vi so lng cau S e gi ket qua ong eu khi hoc sinh oan mo. Th t cau ung va cau sai c sap xep mot cach ngau nhien, khong theo mot quy luat nao. o kho cua cau trac nghiem phu hp vi trnh o cua hoc sinh. 2. Trac nghiem nhieu la chon: ky hieu "mcq" a. Hnh thc: Cau trac nghiem gom hai phan: Phan tien e con goi la phan goc va phan giai ap hay phan la chon. Phan goc la cau hoi, tiep theo la phan la chon gom mot so ket qua tra li trong o co mot cau tra li ung. Th du: u iem noi bat cua phng phap day hoc neu van e: a. Hoc sinh kho quen, nh lau. b. Hoc sinh t giac, tch cc, t lc. c. Hoc sinh la chu the cua qua trnh ao tao. d. Hoc sinh phat trien oc t duy. Tieu chuan cua bai kiem tra: 160

a. Co gia tr, co s on nh cua iem so. b. Co gia tr, va sc, de s dung. c. Co gia tr, de s dung, ang tin cay. d. Co gia tr, de cham bai, khach quan. Phan goc du la cau tra li hay cau lng phai la iem ta cho cho viec la chon ket qua tra li. Cac giai ap trong phan la chon co sc hap dan tng ng oi hoi hoc sinh suy luan. Trac nghiem nhieu la chon co the at di dang hnh ve. b. u iem va nhc iem Trac nghiem nhieu la chon la dang trac nghiem khach quan c a chuong nhat. u iem: Trac nghiem nhieu la chon co xac suat may rui thap hn so vi trac nghiem - S. Neu cau trac nghiem la 4 la chon th t le may rui la 25%, neu co 5 la chon th ty le mai rui la 20%. Phan biet c mot cach kha chnh xac hoc sinh gioi va hoc sinh kem. Trac nghiem nhieu la chon la c s e soan thao noi dung day hoc chng trnh theo kieu phan nhanh. Khuyet iem: oi hoi ton nhieu cong lao soan thao, v phai tm nhng yeu to tra li co sc hap dan tng ng. Ton giay va mat nhieu thi gian tra li so vi trac nghiem - S. Ket qua trac nghiem nam san phan tra li hoc sinh co the nhan ra. Tai nhan bao gi cung de dang hn tai hien. Hoc sinh nao co oc sang kien co the tm ra nhng cau tra li hay hn phng an ung a cho, nen ho co the khong thoa man hay cam thay kho chu. c. Quy tac bien soan Cac cau trac nghiem phai hoan toan oc lap vi nhau. Cac trac nghiem gom phan goc va phan la chon co cau truc cau van gon gang, tranh cau qua dai gom nhieu chi tiet phc tap lam roi tr hoc sinh. Neu phan goc la cau lng, th phan goc va phan la chon phai an khp vi nhau theo ung cu phap. Phan tra li thng la 4 la chon, thong nhat cac cau trong bai trac nghiem. Phan la chon ch co mot ket qua ung ma thoi. Trng hp xet cac ket qua eu co phan ung t nhieu, th trong phan dan phai ghi ro "hn ca", "nhat". Trong phan goc, tranh nhng t e lo ket qua . Trong phan la chon yeu to la chon ung c at v tr ngau nhien. 3. Trac nghiem ghep hp a. Hnh thc Phan hng dan la mot cau cho biet yeu cau ghep tng phan t cua mot tap hp cac d lieu th nhat ( cot ben trai) phu hp vi 1 phan t cua tap hp cac d kien th hai ( cot ben phai). Hai tap hp cac d kien xep thanh hai cot co so lng cac phan t khong bang nhau. Cac phan t cot ben trai la nhng yeu to e hoi, con cac phan t cot ben phai la nhng yeu to la chon e tra li. So lng cac phan t cot ben phai bao gi cung nhieu hn so phan t cot ben trai, thong thng nhieu gap oi. Th du: 161

Ghep cot ben trai (muc ch) vao cot ben phai (phng phap) sao cho phu hp nhat.

1. Kien thc 2. Ky nang 3. Ky xao

A. Dien trnh B. Thao tac C. Thuyet trnh D. Luyen tap E. On tap F.Thcha

162

b. u iem va nhc iem u iem Trac nghiem ghep hp co the xem la mot dang cua trac nghiem nhieu la chon. Trac nghiem nhieu la chon co yeu to hoi tng ng vi yeu to tra li, con trac nghiem ghep hp co nhieu yeu to hoi tng ng vi nhieu yeu to tra li. Xac suat may rui e tra li bang cach to mo rat thap, khong ang ke. Nhc iem: Rat kho bien soan cau trac nghiem ghep hp. Ton giay va thi gian cho ca viec bien soan va tra li. c. Quy tac bien soan Moi cau trac nghiem phai co phan ch dan ro moi quan he. Moi tap hp cac phan t, tc la moi cot eu phai co tieu e. Cac phan t trong cung mot cot phai cung loai, hoac cung tnh chat. Cac phan t trong moi cot c xep theo th t 1, 2, 3... cot phai anh ky hieu A, B, C, D... Moi cau ghep hp trung bnh co 3 phan t hoi ng vi 6 - 10 phan t la chon tra li. Mot phan t cot ben trai ch ghep vi mot phan t cot ben phai. Neu khong c th ieu nay phai ghi chu. 4. Trac nghiem ien khuyet a. Hnh thc Trac nghiem ien khuyet la cau phat bieu trong o co cho cha trong hoac hoc sinh ien t hoac so hay cong thc cho noi dung co y ngha nhat. Th du: Hay ien vao cho trong trong cac cau sau ay cho thch hp: 1. Dang on tap .......................... c tien hanh trong moi lan len lp cua giao vien. 2. Tnh huong ng trc kho khan ve tam ly co nhieu phng an giai quyet la tnh huong ............................ 3. Ba cach phan loai phng phap thuyet trnh: ...................., ............................, . b. u iem va nhc iem u iem: Trac nghiem ien khuyet oi hoi mc o tai hien cao, hoc sinh khong the oan mo. Ty le may rui tra li ung khong at ra. Trac nghiem ien khuyet thng e kiem tra tr nh cac khai niem, thuat ng, ten ngi, a danh, ky hieu, cong thc, so lieu, d kien, hien tng ... De soan. oi khi trac nghiem ien khuyet la bien the cua cau hoi ngan hoac la phan goc cua cau trac nghiem la chon co dang cau lng. Nhc iem: Ch kiem tra c nhng kien thc ri rac, khong khao sat c kha nang tong hp cua hoc sinh. Kho cham bai hn va ton thi gian cham hn. c. Quy tac bien soan Khong nen soan cau trac nghiem ien khuyet co nhieu cho cha trong lam cho cau van toi ngha. Cho ien khuyet at gia cau hoac cuoi cau. Noi dung ien khuyet phai la kien thc c ban, tranh hoi nhng chi tiet vun vat. 163

Cac khoang cha trong ien khuyet nen co chieu dai ong eu. Cau trac nghiem khong qua dai, li van phai sang sua, t ng phai ro rang, co cau truc ung ng phap va hp vi ien khuyet e cau van co y ngha. III. SOAN BAI TRAC NGHIEM 1. Dan bai trac nghiem Lap bang liet ke noi dung: c thc hien cho bai hoc. Khai niem c ban: thieu no bai hoc thieu phan trong tam. Khai niem khong c ban: a co nhng bai hoc trc, xuat hien trong bai hoc mi. Khai niem c ban Khai niem khong c ban

Lap dan bai trac nghiem: S dung bang chi tiet Muc tieu e muc I T ng S kien, hien tng Cong thc So sanh Phan tch Tong hp anh gia Tong ccng e muc: tuy theo bai hoc hoac mon hoc (I,II,III... ) Muc tieu khao sat. 2. Hnh thc trac nghiem Bai trac nghiem phai u 4 loai cau hoi trac nghiem va c phan ra thanh tng nhom. Trong tng e muc nen hoi u cac loai trac nghiem va sap xep rieng tng loai. Bai trac nghiem phai co hng dan hoc sinh cach tra li. 3. To chc kiem tra trac nghiem e trac nghiem phai c in. Phai co 2 bo e khac nhau ve th t. Khi tra li hoc sinh ghi tren phieu tra li rieng, khong ghi len bo e. IV. U NHC IEM CUA KIEM TRA TRAC NGHIEM 1. u iem o tin cay cao (iem so khong phu thuoc vao ngi cham). Bai cham nhanh, chnh xac, co the ket hp cham bang may. Khao sat c toan bo noi dung chng trnh mon hoc, tranh viec hoc tu, yeu to may rui trong thi c. 2. Nhc iem 164 II .... Tong cong

Khong khao sat c dien bien t duy cua hoc sinh khi lam bai, ma ch anh gia c ket qua t duy cua hoc sinh ma thoi. oi hoi giao vien nam vng chuyen mon va kien thc (kiem tra) soan cau hoi trac nghiem. Ton cong sc, tien cua, thi gian. Hoc sinh co khuynh hng oan mo khi lam bai test. Kho soan nhng cau co gia tr ong eu. Kiem tra bang test phai co bai in san, phai to chc chat che tranh s thong ong ( c ch - tieng noi). Mot so iem khac biet, tng ong gia kiem tra thong thng, kiem tra trac nghiem. KHAC BIET KIEM TRA THONG THNG - Phan tra li do hoc vien t soan va dien ta no bang ngon ng cua chnh mnh. - Cau hoi thng co tnh tong quat. Hoc sinh tra li dai dong. - Thi gian lam bai cua hoc vien: suy ngh va trnh bay (viet, noi, lam) - e thi de soan, kho cham va kho cho iem chnh xac. - Chat lng bai thi tuy thuoc vao ky nang cua ngi cham. - Hoc vien c t do boc lo ca tnh cua mnh va ngi day co phan t do cho iem cac cau tra li theo xu hng cua mnh. - Kiem tra thong thng cho phep va oi khi khuyen khch s la phnh ( t ng hoa my hoac bang chng kho xac nh) iem so phu thuoc vao ngi cham. KIEM TRA TRAC NGHIEM - Hoc vien c chon cau ung nhat trong so cac cau tra li co san. - Cac bai trac nghiem: thng nhieu cau hoi co tnh chuyen biet oi hoi cau tra li ngan gon. - oc va suy ngh. - e bai trac nghiem kho soan, de cham, va cho iem chnh xac. - Phu thuoc vao ky nang ngi soan thao bai trac nghiem. - Ngi soan thao co nhieu t do boc lo kien thc va gia tr cua mnh qua viec at cau hoi. Con hoc vien ch the hien quyen t do chng to mc o hieu biet qua t le cau tra li ung. - iem so phu thuoc vao bai trac nghiem.

TNG ONG Nham o lng ket qua hoc tap quan trong. Khuyen khch hoc vien hoc tap nham at muc tieu: hieu biet nguyen ly, to chc va phoi hp cac y tng, ng dung kien thc trong viec giai quyet van e. oi hoi s van dung t nhieu phan oan chu quan. - Gia tr cua ca hai loai kiem tra tuy thuoc tnh cach khach quan va ang tin cay cua chung.

165

BAI 4

X LY KET QUA KIEM TRA ANH GIA

A. MUC TIEU Trnh bay c y ngha cac he thong iem va he thong iem 10 . Tnh toan c cac tr so trong thong ke iem . Giai thch va so sanh ket qua cua kiem tra trac nghiem . B. NOI DUNG I. HE THONG IEM 1. Cac loai he thong iem He thong iem 20, he thong iem 10, he thong bac 5, he thong ch A, B, C, D. 2. Y ngha he thong iem 10 Gioi 10 , 9 Kha 7,8 Trung bnh 5,6 Kem 4,3,2,1 iem gioi: la bai kiem tra hoan chnh, hoac co mot chut t thieu sot ( neu kiem tra viet) va tra li c cac cau hoi them (neu kiem tra mieng). iem kha: la bai kiem tra tra li ung cac cau hoi co nhng thieu sot nhat nh ma khong sai nguyen tac. iem trung bnh: la bai kiem tra co phan tra li ung va sai, trong o ung nhieu hn sai va khong sai c ban. iem kem: la bai co nhieu sai sot ve nguyen tac, hoc sinh cha nam vng yeu cau toi thieu cua bai kiem tra. Chu y: Trong he thong iem 10 co the: Cong lay iem trung bnh. Cung bac co the nang t iem 0,5 len 1 iem. V du: 7,5 iem 8 hoac 9,5 iem 10 iem. Nhng iem khac bac ch nang c khi iem le bang 0.75 tr len (V du: 8.75 9 nhng 8.5 9). 3. He thong iem bac 5: (thc tien ch co 4 bac) Gioi 5 + Khong the nang bac Kha 4 + Khong the chia lay trung bnh Trung bnh 3 Yeu 2 Muon anh gia phai xet theo t trong cua bac hay nghien cu theo tnh hnh phat trien cua ket qua iem. - Lay iem co tan so cao nhat. 4 4 5 5 Ket qua 4 V du: 3 - Lay ket qua cuoi cung (neu anh gia thng xuyen) (iem ch A,B,C,D cung tng t) Tuy tng nuc ma co nhieu he thong cho iem khac nhau. 166

II. Y NGHA CUA CAC LOAI TR SO 1. iem trung bnh ly thuyet cua bai trac nghiem: La iem gia toi a co the c vi iem may rui cua bai test.
TB = K + T 2

K: so iem toi a bang cau test. T: so iem may rui cua bai test c tnh bang tong so cau test chia cho so la chon cua moi cau. V du: Bai test co 80 cau (K = 80) Loai ung sai = 20 cau Loai la chon = 16 cau Loai ghep hp = 30 cau (1/2) 3 yeu to e hoi, 6 yeu to tra li. Loai ien khuyet = 14 cau. iem may rui T c tnh nh sau: 20 Loai ung sai: = 10 2 16 Loai la chon: = 4 4 Loai ghep hp: - Xac xuat e ap ung 3 yeu to trong 6 cau bang cach oan mo la 1 1 1 1 = 6 5 4 120 - Vay vi 30 cau ghep hp iem may rui: 30 = 0 , 25 120 Loai ien khuyet = 0 Tong cong: 14,25 80 + 14,25 TBLT = = 47,125 2 2. iem trung bnh cua bai test: ( X ) La trung bnh cong cua tat ca iem test cua hoc sinh: fx X = N x : iem test cua moi hoc sinh. f : tan so cua moi loai iem. N: tong so hoc sinh lam bai test. So sanh TBLT va X : TBLT > X : bai kho oi vi trnh o hoc sinh. TBLT < X : bai de oi vi trnh o hoc sinh. TBLT X : bai va sc vi trnh o hoc sinh. 3. iem trung v cua bai test Me (Median) 167

La iem so nam gia cac iem test c sap xep theo th t t thap en cao hoac ngc lai va chia tap hp iem so thanh hai nhom bang nhau. Noi cach khac: iem trung v la v tr ngay chnh gia cua tap hp iem so, tren no co 50% hoc sinh, di no co 50% hoc sinh. Neu N la so le th

Me = x

N+1 2 +1

xN
Neu N la so chan

+ xN
2

Me =

X la iem so cua mot hoc sinh bat ky. Moi lien he gia X va Me. Nham so sanh ket qua hoc tap gia 2 lp co cung iem X th lp nao co Me ln hn th lp o hoc sinh kha hn. 4. iem yeu v Mo La iem co tan so cao nhat. So sanh gia iem X & Mo & Me. Neu tren o th ng bieu dien iem cua mot lp hoc th o the co dang ng cong khong eu. Truc ngang : iem so. Truc ng : so lng hoc sinh. Lech phai khi: Mo < Me < X : Hoc sinh di iem trung bnh 50%. Bai kiem tra kho oi vi hoc sinh. Neu X cao giao vien cho iem de hay mot so hoc sinh hoc gioi. Neu X & Me lp hoc co 2 nhom ong eu. Muon ng bieu dien la ng cong eu, so lng khao sat > 100.000 hoc sinh. Lech trai: Mo > Me > X Tren 50% hoc sinh at iem cao hn iem trung bnh. Hoc sinh hoc kha hoac e de 5. o lech tieu chuan 1 = N fx 2 ( fx) 2 N o la so o s phan tan cua cac iem so so vi iem trung bnh. Neu o lech tieu chuan thap trnh o hoc sinh kha ong eu. Neu o lech tieu chuan cao trnh o hoc sinh chenh lech. 6. Tnh iem Tnh iem la oi ket qua iem so t trac nghiem ra iem so thong dung t 0 iem en 10 iem. 168

Sau ay la cac quy tac n gian e tnh iem: a. Neu tong so iem toi a la 100 hay 200 th tnh nham de dang bang cach chia ket so cho 10, 20. b. Co nhieu cach e oi iem tong ket ra iem so. Ba cach oi thong dung nhat la: - Tnh bang so . - Dung o th chuyen hoa. - Dung bang oi. Cach tnh bang so: da tren quy tac tam suat va thc hien nh sau: chia iem toi a D D ) vi iem cua (thng la iem 10) cho iem toi a cua bai test K. Nhan so tm c ( K bai test. D d = k K iem so toi a : D = 10 iem toi a : K = 120 iem cua bai : k = 90 10 iem so d = 90 = 7,5 120 o th chuyen hoa: th ma truc tung c chia o theo iem toi a va truc hoanh c chia theo iem so. Tren o th ta ke ng chuyen hoa o la ng thang noi iem goc 0 va iem tng ng vi iem so toi a (iem M). Cach ve nh sau: Tren truc tung lay iem A tng ng vi iem so toi a. T iem A ke ng ngang AA (song song vi truc hoanh). Tren truc hoanh lay iem B tng ng vi so iem toi a (th du iem 10). T B ke ng BB (song song vi truc tung). Noi iem ) vi iem M (giao iem cua AA va BB) ta se co ng chuyen hoa OM. - oi tong so iem (90 iem chan han) ra iem so ta lam nh sau: Tren truc tung lay iem C tng ng vi ket so 90. T C ke ng ngang cho en khi gap ng chuyen hoa OM iem D. T D ke ng doc xuong gap truc hoanh iem E, hoanh o cua E chnh la iem can tm. e chnh xac co the dung giay ke ly vuong hay ke o vuong nho iem toi a 120 90 A M D B A Th du:

E 169

7,5

10

iem so

Bang oi: bang oi gom 2 cot song song moi cot la iem tong kt, mt cot la iem so tng ng vi iem tong ket cot ben. Khi a an nh iem tong ket toi a, ta co the lap bang oi nh cach tnh bang so hay o th chuyen hoa noi tren. Tuy nhien viec lap bang rat ton cong nhng khi lap xong bang th ay la phng tien cho iem chnh xac va mau le nhat. iem so 120 100 108 102 96 90 iem tong ket 10 9,5 9 8,5 8 7,5

Bang oi e oi ket so ra iem so 7. Tr iem oan mo e lam nan ch cac hoc sinh hay oan mo, nen ap dung cac bien phap ke sau: Thi hanh ung nhng quy tac soan cac loai trac nghiem nh a noi cac chng trc. Nen tranh cau hoi trac nghiem ung - Sai . Neu can th ch nen dung t thoi, ngha la ket so danh cho cau ung - Sai ch chiem mot t le nho trong tong so (khong qua 20) iem tong ket. Cau trac nghiem nhieu la chon co the dung nhieu hn nhng khong qua 60% tong so cau trac nghiem. Cau hoi trac nghiem ghep hp, ien khuyet cung nen gii han so lng. Thong thng nhu cau tr iem oan mo va may rui thng ch can thiet oi vi loai trac nghiem nhieu la chon ung - Sai. Co nhieu phng phap tr iem oan mo. Phng phap di ay la phng phap tng oi n gian va de ap dung can c tren nhan nh sau ay: Neu hoc sinh khong biet g, ch lam ung mot so cau hoi nh oan mo thoi th ch ang c khong iem. Trong trng hp nay theo xac suat hoc sinh van co iem tong ket toi 1 iem tong ket cua cau hoi nhieu la chon (neu cau hoi co bon cau la chon) gia a la 4 1 ket so toi a cua loai trac nghiem ung - Sai s co 48 cau hoi nhieu la chon cong vi 2 va gia s co 12 cau hoi ung - Sai. 48 12 Mot hoc sinh khong biet g van co the at c iem so toi thieu la: + = 18 4 2 Ket so toi thieu noi tren phai c coi nh tng ng vi iem so 0. T nhng nhan nh tren phng phap tnh iem se c ieu chnh lai nh sau: Vi o th chuyen hoa: ng chuyen hoa thay v ke t iem 0 se c ke t iem T tren truc tng ng vi iem tng ket toi thieu (18 nh v du tren). Nh vay t T ta ke mot ng xuong iem 0 ta se co iem tong ket toi thieu 18 tng ng vi iem 0 (goc 0). 170

iem toi a 120 M

18 0

T 10 iem so

Vi cach tnh iem bang so ta cung ap dung nh cong thc so (1) nhng thay K bang K - T va k = k - T. ay T la iem tong ket toi thieu (nh v du tren T=18). Cong thc (1) tr thanh: D d= (k T ) K T Th du: Ta co: D = 10, K = 100,
d=

k = 59,

T = 18.

10 (59 18) = 5 100 18

Vi cach dung bang oi nh hai cach tren ta cung co the tnh ra bang oi e dung. Theo cach nay neu hoc sinh lam sai mot cau thay v c iem 0 th hoc sinh se b tr i 1 iem (iem tong ket). Phng phap nay gap tr ngai la nhieu khi hoc sinh lam sai v ly do khac nh hieu lam cau hoi, viet lam... ch khong co y oan mo. Neu hoc sinh co iem tong ket tong cong la mot so am nhieu hoac t th eu c iem so 0.

171