LI M U

Trong bi cnh nn kinh t th trng din bin phc tp v cnh tranh ngay cng gay gt, c bit khi Vit Nam l thnh vin ca T chc Thng Mi Th gii (WTO). Cc cng ty ang b cun ht vo vng xoy cnh tranh khc lit trong tt c cc lnh vc tn ti v pht trin. Lm pht l mt trong nhng vn ca kinh t hc v m. N tr thnh mi quan tm ln ca cc nh chnh tr v cng l. Lm pht c cp rt nhiu trong cc cng trnh nghin cu ca cc nh kinh t. trin khai thc hin thng li ngh quyt i hi ln th IX ca ng cn phi ng vin mi ngun lc to nn sc mnh tng hp nhm y mnh cng nghip ha, hin i ha t nc v mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. Tng trng bn vng v n nh lm pht mc thp l nhng mc tiu hng u ca iu tit v m tt c cc nc. Khng c g ng ngc nhin khi cu hi c s tn ti v bn cht ca mi quan h gia lm pht v pht trin kinh t c cc nh kinh t hoch nh chnh sch c bit quan tm v tr thnh trung tm ca nhiu cuc tranh lun v chnh sch. Chnh v nhng tc hi to ln do lm pht gy ra cho nn kinh t m vic nghin cu lm pht l mt vn cn thit v cp bch i vi nn kinh t, c bit l nn kinh t th trng con non nt nh nn kinh t nc ta. Chng ta cn phi tm hiu xem lm pht l g? Do u m c lm pht? Ti sao ngi ta quan tm n lm pht? Bi vit ny s im li mt cch c h thng cc l thuyt, cc bng chng thc nghim v lm pht v mi quan h gia lm pht v tng trng kinh t.

I. Khi nim v phn loi lm pht 1. Khi nim lm pht v cc khi nim lin quan C rt nhiu quan im khc nhau v nh ngha lm pht.
Theo Mc: Lm pht l hin tng tin giy trn ngp cc knh lu

thng tin t, vt qu cc nhu cu ca kinh t thc t lm cho tin t b mt gi v phn phi li thu nhp quc dn.
Mt quan im khc cho rng: Lm pht l s mt cn i nghim

trng gia tin v hng trong nn kinh t, iu ny y gi c hng ha ln cao mi lc mi ni.

Tuy nhin, Milton Friedman pht hin ra: Nhng c trng c

bn ca lm pht gm s tha tin do cung tin t tng ln qu mc, s tng gi c ng b v lin tc theo s mt gi ca tin giy, s phn phi li gi c, s bt n v kinh t x hi T nhng quan im trn, mt khi nim v lm pht c a ra v nhiu ngi chp nhn: Lm pht l hin tng cung tin t tng ln ko di lm cho mc gi c chung tng nhanh v ko di trong mt thi gian di. Lm pht ni chung c th c hiu l vic gi c cc hng ha tng ln so vi mc gi thi im trc (vt gi leo thang). Cn phi hiu vic tng gi y l gia tng chung ca hu ht cc hng ha v dch v, ch khng phi tng gi mt hng ha c bit. Khi gi tr ca hng ha v dch v tng ln, ng ngha vi sc mua ca ng tin gim i. Khi , vi cng mt lng tin nhng ngi tiu th mua c t hng ha hn so vi trc . Trong mt nn kinh t, lm pht l s mt gi tr th trng hay gim sc mua ca ng tin. Khi so snh vi cc nn kinh t khc th lm pht l s ph gi ng tin ni t so vi cc loi tin t khc.

 Mt s khi nim lin quan

Gim pht: L hin tng mc gi chung ca cc loi hng ha v

dch v gim xung trong mt thi gian nht nh. V d: vo cui nm 2008, Vit Nam xy ra tnh trng gim pht. Ch s lm pht ngy cng c xu hng gim dn, thng 8 l 1,56%; n thng 9 ch cn 0,18%; thng 10 gi c bt u c xu hng gim (m 0,19%); sang thng 11, ch s gi c gim vi mc su hn (m 0,76%) v thng 12/2008 - thng cui cng nm 2008, ch s gi c vn tip tc gim.
Gim lm pht: L hin tng xy ra khi t l lm pht ca nm c

xt thp hn t l lm pht ca nm trc.

Thiu pht: L hin tng xy ra khi t l lm pht thc t nh hn t

l lm pht d kin lm sn lng thc nh hn sn lng d kin. V d: Mt s tnh hung thiu pht Vit Nam nh trong nm 2008 nh du mt nm lm pht cao, song ch n u qu 3, do cc bin php kim ch lm pht qu mc, bt u c ni lo thiu pht v "Nhiu ngi lo ngi Vit Nam cng i mt vi nguy c tng t, nht l khi ch s gi tiu dng (CPI) thng 10 gim 0,19%. y l ln u tin sau mt nm ri tr li y, CPI mc m. 2. Phn loi lm pht C hai cn c: Theo kh nng d on v theo t l lm pht a. Theo kh nng d on
Lm pht d on c: L lm pht din ra ng nh d kin. Mi

ngi tnh trc s tng gi u n ca n (v d tng 1% mt thng) Tc ng: Lm pht ny khng gy thit hi ln cho nn kinh t v dn chng s lm gim thit hi bng hai cch:

Th nht: hch ton thm t l lm pht (trt gi) vo nhng ch tiu c lin quan. Th hai: nu lm pht d on xy ra vi t l lm pht cao, ngi dn s trnh gi tin m thay vo l vng v ngoi t mnh. nh hng khng tt ca lm pht d on: To chi ph c hi ca vic gi tin. Kch thch gia tng khi tin trong vic giao dch.
Lm pht ngoi d on: L phn ti l lm pht lun vt ra ngoi

kh nng d on ca con ngi, con ngi lun b bt ng bi tc ca n. Khi : TLLP thc = TLLP d on + TLLP ngoi d on Lm pht ngoi d on gy ra s phn phi li ca ci trong dn chng ( gia ngi i vay v ngi cho vay, gia ngi tr lng v ngi hng lng). b. Theo t l lm pht Lm pht va phi Khi nim: L lm pht mt con s, c t l lm pht di 10% mt nm. c c trng bi gi c tng chm v c th d on trc c. i vi cc nc ang pht trin lm pht dng mc 1 con s coi l lm pht va phi. Tc ng: l mc lm pht m bnh thng nn kinh t tri qua v t gy tc ng tiu cc n nn kinh t. Trong bi cnh mi ngi vn sn sng gi tin thc hin giao dch v k cc hp ng di hn tnh theo ng ni t v h tinh rng gi v chi ph ca hng ho m h mua v bn s ko i chch qu xa. Lm pht phi m

Khi nim: Lm pht trong phm vi 2, 3 con s 1 nm. Tc ng: Nhn chung lm pht phi m c duy tr trong thi gian di s gy ra nhng bin dng kinh t nghim trng. Trong bi cnh ng tin b mt gi rt nhanh, cho nn mi ngi ch gi lng tin ti thiu va cho cc giao dch ngn ngy. Mi ngi c xu hng tch tr hng ho, mua bt ng sn v chuyn sang s dng vng hoc cc ngoi t mnh lm phng tin thanh ton cho cc giao dich c gi tr ln v tch lu ca ci. Vit Nam v hu ht c nc chuyn i t c ch k hoch ho tp trung sang nn kinh t th trng u phi i mt vi lm pht phi m trong nhng nm u thc hin ci cch. Siu lm pht Khi nim: T l lm pht rt ln, t 4 con s tr ln (khong 1000% tr ln trong mt nm). Mt s iu kin c bn gy ra siu lm pht:

Th nht, cc bin php ny ch xut hin trong cc h thng s dng tin php nh. Th hai, nhiu cuc siu lm pht c xu hng xut hin trong thi gian sau chin tranh, ni chin, hoc cch mng, do s cng thng v ngn sch chnh ph. Vo nhng nm 1980, cc c sc bn ngoi v cuc khng hong n ca th gii th ba ng vai tr quan trng trong vic gy ra siu lm pht 1 s nc M la-tinh.

Tc ng: c im chung ca mi cuc siu lm pht l s gia tng qu mc trong cung tin, iu ny thng bt ngun t s cn thit phi ci tr cho thm ht ngn sch qu ln. Hn na mt khi lm pht cao bt u, tnh hnh thm ht ngn sch c th tr nn khng th kim sot c: lm pht cao dn n gim mnh ngun thu t thu tnh theo phn trm so vi

GDP m iu ny n lt n lm tng thm ht ngn sch v dn n lm pht cao hn. Da trn cc bng chng lch s, dng nh l thm ht ngn sch ko di c ti tr pht hnh tin trong khong t 10- 12 % ca GDP s gy ra lm pht. Lch s lm pht cng ch ra rng, lm pht cc nc ang pht trin thng din ra di v v th hu qu ca n trm trng v phc tp hn. Chnh v th nhiu nh kinh t hc kt hp 3 loi lm pht trn v thi gian din ra ca n chia lm pht cc nc ny thnh 3 loi: + Lm pht kinh nin thng ko di trn 3 nm vi t l lm pht n 50% mt nm. + Lm pht nghim trng thng ko di trn 3 nm vi t l lm pht trn 50% mt nm. + Siu lm pht ko di trn 1 nm vi t l lm pht trn 200% mt nm. II. Nguyn nhn gy ra lm pht C th tm tt cc yu t tc ng n lm pht xut pht t 3 nguyn nhn chnh: cung tin tng qu mc, gi hng ha th gii tng cao t ngt, v sc cu v hng ha trong nc tng trong khi sn xut cha p ng kp. C nhiu kin ng thun cho rng cung tin c xem l nguyn nhn chnh gy ra lm pht Vit Nam. T nm 2000 n nm 2009, tn dng trong nn kinh t tng hn 10 ln, cung tin M2 tng hn 7 ln, trong khi GDP thc t ch tng hn 1 ln. iu ny tt yu dn n ng tin b mt gi. Thc t chng ta d nhn thy l lm pht Vit Nam cao hn rt

nhiu so vi cc quc gia khc trong cng thi k, mc d cng chu chung c sc tng gi ca hng ha th gii. Ti sao Vit Nam cn mt mc tng trng cung tin cao nh vy? Nguyn nhn l do t l u t/GDP trong nn kinh t Vit Nam kh cao, nhng li khng to ra c mt tc tng trng kinh t tng ng. Hng nm, u t trong nn kinh t u quanh mc 40% GDP. T l u t ln ny i hi mt mc tng trng tn dng v cung tin cao phc v nhu cu u t. Trong khi , tng trng GDP ch quanh mc 7%, thm ch nm 2008 v 2009 ch ln lt t mc 6.19% v 5.32%. iu ny cho thy cht lng tng trng, u t v pht trin Vit Nam vn cn c tip tc ci thin. y l nguyn nhn su xa khin cho lm pht lun trong tnh trng chc ch, nh hng n s n nh kinh t v m. Ngoi nguyn nhn tin t k trn, chng ta xem xt nhng nguyn nhn cn li xut pht t pha cu v pha cung hng ha (lm pht chi ph y (cost push) v cu ko (demand pull). y l nhng nguyn nhn trc tip v d thy nht. Nguyn nhn khch quan: Bao gm cc nguyn nhn nh thin tai, ng t, sng thn l nhng nguyn nhn bt kh khng hoc nguyn nhn nn kinh t b tn ph sau chin tranh, tnh hnh bin ng ca th trng nguyn liu, vng, ngoi t trn th gii. C th:
a. Lm pht do cu ko Demand pull inflation:

Nguyn nhn ny xy ra khi tng cu trong nn kinh t cao hn tng cung trong cng thi im . Trng hp ny xut hin c th l do tng cu tng nhng tng cung khng i, hoc tng cung cng tng nhng tng khng bng tng cu. Tng cu trong nn kinh t bao gm chi tiu ca h gia nh - C, chi tiu ca chnh ph - G, u t trong nn kinh t - I, Nhu cu hng ha cho

xut khu - X, lng hng ha nhp khu - M, hng ha nhp khu lm phong ph thm hng ha trong nc lm gim cng thng ca tng cu nn c biu din bng du m (-) trong biu thc cng cc yu t ca tng cu. Nu gi tng cu l AD th: AD = C + I + G + X M. Tng cu tng c th do mt hoc mt s cc yu trong v bn phi ca biu thc tng ln.
b. Lm pht do chi ph y Cost push inflation:

Lm pht loi ny xut hin khi chi ph u vo cho sn xut tng hoc nng lc sn xut ca nn kinh t gim st. Chi ph u vo tng c th do gi cc ngun nguyn liu u vo cho sn xut tng gi, iu kin khai thc kh khn hn i hi nhiu chi ph hn; thin tai mt ma lt bo ng t lm gim nng lc sn xut; khng hong ngnh du m do cc lin minh du m tng gi hoc chin tranh vng vnh lm tng gi, gi du tng lm tng chi ph trong ngnh nng lng, t lm tng chi ph u vo trong cc ngnh khc. Cc chi ph sn xut tng lm tng gi thnh sn phm v buc doanh nghip tng gi bn b p chi ph. Gi bn tng - to lm pht. Nhng mt khc gi bn tng, theo quy lut cung cu s lm tng cu gim xung, cc doanh nghip s ct gim sn xut sa thi nhn cng. Hu qu dn n cho nn kinh t lc ny l va c lm pht li va b suy thoi. c. Lm pht ca nn kinh t: y l loi lm pht hon ton c d tnh trc. Mi ngi bit trc v tnh n khi tho thun v cc bin t l lm pht cn bng trong ngn hn v n s c duy tr cho n khi c cc c sc tc ng n nn kinh t.

III.

o lng lm pht

Lm pht c o lng bng cch theo di s thay i trong gi c ca mt lng ln cc hng ha v dch v trong mt nn kinh t (thng thng da trn d liu c thu thp bi cc t chc Nh nc, mc d cc lin on lao ng v cc tp ch kinh doanh cng lm vic ny). Gi c ca cc loi hng ha v dch v c t hp vi nhau a ra mt mc gi c trung bnh, gi l mc gi trung bnh ca mt tp hp cc sn phm. Ch s gi c l t l mc gi trung bnh thi im hin ti i vi mc gi trung bnh ca nhm hng tng ng thi im gc. T l lm pht th hin qua ch s gi c l t l phn trm mc tng ca mc gi trung bnh hin ti so vi mc gi trung bnh thi im gc. d hnh dung c th coi mc gi c nh l php o kch thc ca mt qu cu, lm pht s l tng kch thc ca n. Khng tn ti mt php o chnh xc duy nht ch s lm pht, v gi tr ca ch s ny ph thuc vo t trng m ngi ta gn cho mi hng ha trong ch s, cng nh ph thuc vo phm vi khu vc kinh t m n c thc hin. Cc php o ph bin ca ch s lm pht bao gm:
Ch s gi sinh hot (vit tt ting Anh: CLI) l s tng trn l thuyt

gi c sinh hot ca mt c nhn so vi thu nhp, trong cc ch s gi tiu dng (CPI) c gi nh mt cch xp x. Cc nh kinh t hc tranh lun vi nhau l c hay khng vic mt CPI c th cao hn hay thp hn so vi CLI d tnh. iu ny c xem nh l "s thin lch" trong phm vi CPI. CLI c th c iu chnh bi "s ngang gi sc mua" phn nh nhng khc bit trong gi c ca t ai hay

cc hng ha khc trong khu vc (chng dao ng mt cch rt ln t gi c th gii ni chung).

Ch s gi tiu dng (CPI) o gi c cc hng ha hay c mua bi

"ngi tiu dng thng thng" mt cch c la chn. Trong nhiu quc gia cng nghip, nhng s thay i theo phn trm hng nm trong cc ch s ny l con s lm pht thng thng hay c nhc ti. Cc php o ny thng c s dng trong vic chuyn tr lng, do nhng ngi lao ng mong mun c khon chi tr (danh nh) tng t nht l bng hoc cao hn t l tng ca CPI. i khi, cc hp ng lao ng c tnh n cc iu chnh gi c sinh hot, n ng l khon chi tr danh nh s t ng tng ln theo s tng ca CPI, thng thng vi mt t l chm hn so vi lm pht thc t (v cng ch sau khi lm pht xy ra).
Ch s gi sn xut (PPI) o mc gi m cc nh sn xut nhn c

khng tnh n gi b sung qua i l hoc thu doanh thu. N khc vi CPI l s tr cp gi, li nhun v thu c th sinh ra mt iu l gi tr nhn c bi cc nh sn xut l khng bng vi nhng g ngi tiu dng thanh ton. y cng c mt s chm tr in hnh gia s tng trong PPI v bt k s tng pht sinh no bi n trong CPI. Rt nhiu ngi tin rng iu ny cho php mt d on gn ng v c khuynh hng ca lm pht CPI "ngy mai" da trn lm pht PPI ngy "hm nay", mc d thnh phn ca cc ch s l khc nhau; mt trong nhng s khc bit quan trng phi tnh n l cc dch v.
Ch s gi bn bun o s thay i trong gi c cc hng ha bn

bun (thng thng l trc khi bn c thu) mt cch c la chn. Ch s ny rt ging vi PPI.

 Ch s gi hng ha do s thay i trong gi c ca cc hng ha

mt cch c la chn. Trong trng hp bn v vng th hng ha duy nht c s dng l vng. Khi nc M s dng bn v lng kim th ch s ny bao gm c vng v bc.
Ch s gim pht GDP da trn vic tnh ton ca tng sn phm

quc ni: N l t l ca tng gi tr GDP gi thc t (GDP danh nh) vi tng gi tr GDP ca nm gc, t c th xc nh GDP ca nm bo co theo gi so snh hay GDP thc). (Xem thm Thc v danh nh trong kinh t). N l php o mc gi c c s dng rng ri nht. Cc php kh lm pht cng tnh ton cc thnh phn ca GDP nh chi ph tiu dng c nhn. Ti M, Cc D tr Lin bang chuyn sang s dng kh lm pht tiu dng c nhn v cc php kh lm pht khc tnh ton cc chnh sch kim ch lm pht ca mnh.
Ch s gi chi ph tiu dng c nhn (PCEPI). Trong "Bo co chnh

sch tin t cho Quc hi" su thng mt ln ca mnh ("Bo co Humphrey-Hawkins") ngy 17 thng 2 nm 2000, Federal Open Market Committee (FOMC) ni rng y ban ny thay i thc o c bn v lm pht ca mnh t CPI sang "ch s gi c dng chui ca cc chi ph tiu dng c nhn". III. Tc ng ca lm pht v cc nhn t nh hng 1. Tc ng ca lm pht a. Tc ng ca lm pht ti li sut ngn hng: Lm pht tng cao, vic huy ng vn ca cc ngn hng gp nhiu kh khn. huy ng c vn, hoc khng mun vn t ngn hng mnh chy sang cc ngn hng khc, th phi nng li sut huy ng st vi din bin ca th trng vn. Nhng nng ln bao nhiu l hp l, lun l bi

ton kh i vi mi ngn hng. Mt cuc chy ua li sut huy ng ngoi mong i ti hu ht cc ngn hng (17% 18%/nm cho k hn tun hoc thng), lun to ra mt bng li sut huy ng mi, ri li tip tc cnh tranh y li sut huy ng ln, c ngn hng a li sut huy ng gn st li sut tn dng, kinh doanh ngn hng l ln nhng vn thc hin, gy nh hng bt n cho c h thng Ngn Hng Thng Mi (NHTM). Nhng trong thc t, tng li sut l gim cung tin. Tuy nhin, li sut lin tc tng cao khng ch c kh khn rt ln cho doanh nghip trong vic tip cn vn vay, m cn kh khn cho NHTM trong vic huy ng vn trung v di hn v thc t khi li sut mt mc qu cao, cc nh u t s li dng s cnh tranh trong vic tng li sut ca cc NHTM tranh th kim li t nhng ngn hng c mc li sut cao hn, t lm cho lm pht ngy cng nghim trng. Tuy nhin, ch l bin php trong ngn hn. V vy, khi vic tng li sut c du hiu khng tip tc mang li hiu qu th cn xem xt ti bin php duy tr li sut n nh v c xu hng gim dn. xu hng ny din ra nh mong mun, th NHNN c vai tr rt quan trng trong vic kim tra, gim st vi nhng ch ti c th v mnh i vi cc NHTM c tnh tng li sut huy ng vn qu cao vt qu ngng an ton, a nhng chi ph bt hp l vo gi ca khon vay, lm lnh mnh mi trng u t, cho vay ca chnh cc ngn hng. b. Tc ng ca lm pht ti khi lng tin trong nn kinh t: Do lm pht cao, khng t doanh nghip cng nh ngi dn giao dch hng ha, thanh ton trc tip cho nhau bng tin mt, c bit trong iu kin lm pht, nhng li khan him tin mt. Theo iu tra ca Ngn hng th gii (WB), Vit Nam c khong 35% lng tin lu thng ngoi ngn hng, trn 50% giao dch khng qua ngn hng, trong trn 90% dn c

khng thanh ton qua ngn hng. Khi lng tin lu thng ngoi ngn hng ln, NHNN thc s kh khn trong vic kim sot chu chuyn ca lung tin ny, cc NHTM cng kh khn trong vic pht trin cc dch v phi tn dng, c bit l dch v thanh ton qua ngn hng. Vn tin thiu, nhiu doanh nghip thc hin mua chu, bn chu, cng n thanh ton tng, thot ly ngoi hot ng V vy, NHNN phi thc hin tht cht tin t gim khi lng tin trong lu thng, cc ngn hng ch c th p ng cho mt s t khch hng vi nhng hp ng k hoc nhng d n thc s c hiu qu, vi mc ri ro cho php. Mt khc, do li sut huy ng tng cao, th li sut cho vay cng cao, iu ny lm xu i v mi trng u t ca ngn hng, ri ro o c s xut hin. Do sc mua ca ng Vit Nam gim, gi vng v ngoi t tng cao, vic huy ng vn c k hn t 6 thng tr ln tht s kh khn i vi mi ngn hng, trong khi nhu cu vay vn trung v di hn i vi cc khch hng rt ln, v vy vic dng vn ngn hn cho vay trung v di hn trong thi gian qua ti mi ngn hng l khng nh. iu ny nh hng n tnh thanh khon ca cc ngn hng, nn ri ro k hn v ri ro t gi xy ra l iu kh trnh khi. gii quyt vn ny, cn phi pht trin cc dch v phi tn dng, c bit l dch v thanh ton khng dng tin mt, khi s dng cch ny chng ta va c iu kin tng thu nhp cho ngn hng, va thu ht khch hng n vi ngn hng tng kh nng huy ng vn vi chi ph thp. tng t l dch v phi tn dng, v pha cc ngn hng cn nng cao cht lng v tnh tin ch ca dch v: + i vi dch v truyn thng: y l yu t nn tng khng ch c ngha duy tr khch hng truyn thng, to ngun thu nhp ln nht cho ngn hng, m cn pht trin cc dch v mi trn

nn tng ca dch v truyn thng thu ht cc khch hng tim nng. + i vi cc dch v hin i: cn thc hin chin lc Marketing su rng, c chnh sch khuyn khch khch hng (chnh sch ph, khuyn mi) s dng cc dch v ngn hng in t nh dch v m ti khon c nhn, thanh ton, chi tr thu nhp theo hng khng dng tin mt qua th ATM. + i vi cc knh phn phi: Pht trin cc knh phn phi hin i nh cc loi hnh giao dch ti nh, qua in thoi, internet, ngn hng t phc v (self-service outlest) c. Tc ng ca lm pht ti vic phn phi li thu nhp: Ch s gi tiu dng (CPI) l t s phn nh gi c ca mt r hng ha chn la qua cc nm khc nhau so vi gi ca cng r hng ha trong mt nm c chn l nm gc. l mt thc o ca lm pht. Gi tiu dng tng cao t s dn n lm pht. Lm pht cao lm gim gi tr ng tin trong nc. Khi cc mc gi c trong tng lai kh d on hn th cc k hoch chi tiu v tit kim hp l s tr nn kh thc hin hn. Ngi dn ngy cng lo ngi v vic sc mua trong tng lai ca h b gim xung v mc sng ca h cng v vy m km i. Lm pht cao khuyn khch cc hot ng u t mang tnh u c trc li hn l u t vo cc hot ng sn xut V d: Khi c lm pht, nu ngn hng khng tng li sut tin gi th dn chng s khng gi tin ngn hng m tm cch u c vo t ai khin gi c t ai tng cao...). Lm pht cao c bit nh hng xu n nhng ngi c thu nhp khng tng kp mc tng ca gi c, c bit l nhng ngi sng bng thu

nhp c nh nh l nhng ngi hng lng hu hay cng chc. Phc li v mc sng ca h s b gim i.
d. Tc ng n pht trin kinh t v vic lm:

Trong iu kin lm pht va phi s thc y nn kinh t pht trin v n c tc dng lm tng khi tin t trong lu thng, cung cp thm vn cho cc n v sn xut kinh doanh, kch thch s tiu dung ca chnh ph v nhn dn. Gia lm pht v tht nghip c quan h nghch bin.Nh kinh t ot gii Nobel James Tobin nhn nh rng lm pht va phi s l du bi trn cho kinh t.. Lm pht khuyn khch nh u t m rng sn xut. Vic lm c to thm. T l tht nghip gim. Lm pht gy ra s nhm ln, bt tin: ng tin c s dng lm thc o trong tnh ton cc giao dch kinh t, khi c lm pht ci thc ny co gin v v vy cc c nhn kh khn hn trong vic ra cc quyt nh ca mnh. 2. Cc nhn t nh hng a. Yu t tin t Tng cung tin ngay lp tc lm cho lm pht tng v nh hng ca n cn ko di ti 3 thng sau . Cung tin thc t l yu t nh hng mnh nht ti t l lm pht ti Vit Nam t nm 2000 ti nay. b. Yu t pha cu Tng cu tng ngay lp tc lm lm pht tng v tip tc tng 3 thng tip theo. Tng cu tc ng ti lm pht mnh nht sau 1 thng. T l lm pht bin ng cng chiu vi bin ng gi go xut khu. tr tc ng l 1, 2 v 3 thng. c. Yu t pha cung

Gi du th gii tng lm cho gi xng du nhp khu ca Vit Nam tng, chi ph sn xut tng v tc ng ti lm pht. tr tc ng l 1 thng. Nh vy, tin t l yu t tc ng mnh nht ti lm pht. Chnh sch tin t v chnh sch ti kho l cng c kim ch lm pht hiu qu. Theo mt s chuyn gia, p lc lm pht tin t v lm pht cu ko gim bt; nhng lm pht c cu v lm pht chi ph y cha c ci thin nhiu. Trong bi cnh khng hong ton cu hin nay, ti c cu nn kinh t l iu kin cn thit tn ti v pht trin. Thc hin c ti c cu nn kinh t s gim bt p lc ca lm pht (c bit l lm pht c cu, lm pht chi ph y ti nn kinh t. IV. Hu qu ca lm pht Lm pht c nhng nh hng nht nh n i sng v nn kinh tx hi ty theo mc ca n. Lm pht gy nh hng theo hai hng: Tch cc v tiu cc. Nhn chung, lm pht va phi c th em li nhng iu li bn cnh nhng tc hi khng ng k cn lm pht cao v siu lm pht th c tc hi nghim trng n nn kinh t v i sng. Tc ng ca lm pht cn ty thuc vo lm pht c d on trc c hay khng, ngha l vi lm pht d bo trc c th c th a ra nhng gii php thch nghi vi n nn khng gy gnh nng v kinh t cn lm pht khng d bo trc c s dn ti nhng u t sai lm v phn phi li thu nhp mt cch ngu nhin lm mt tinh thn v sinh lc ca kinh t. Tch cc Lm pht va phi (t hoc lm pht trung bnh) tc l c th iu chnh c th lm pht tc ng n pht trin kinh t v vic lm. Trong iu kin nn kinh t cha t n mc ton dng, lm pht va phi thc y s

pht trin kinh t v n c tc dng lm tng khi tin t trong lu thng, cung cp thm vn cho cc n v sn sut kinh doanh, kch thch s tiu dng ca chnh ph v nhn dn. Gia lm pht v vic lm c mi quan h nghch bin: Khi lm pht tng ln th tht nghip gim xung v ngc li khi tht nghip gim xung cng ko lm pht tng ln. Nh kinh t hc A.W.Phillips da ra L thuyt nh i gia lm pht v vic lm theo mt nc c th mua mt t l tht nghip thp hn nu sn sng tr gi bng mt t l lm pht cao hn. Lm pht cng lm gia tng s thu nh nc thu c trong nhng trng hp nht nh. Nu h thng thu tng dn m lm pht cao th s y ngi ta nhanh hn sang nhm phi nh thu cao hn. Nh vy, chnh ph s thu c nhiu thu hn m khng phi thng qua lut. Trong thi k lm pht gi c cc sn phm dch v tng ln nn theo tin lng dang ngha cng theo xu hng tng ln nh vy tin lng ca ngi lao ng ni chung s vng hoc tng ln hoc gim i ch khng bao gi suy gim. Tiu cc
Trong lnh vc sn xut kinh doanh

Trong iu kin lm pht mc cao, gi c hng ha b tng lin tc, iu ny lm cho sn xut gp kh khn. Quy m sn xut khng tng hoc b gim st do nhu cu phi b sung vn u t lin tc. C cu nn kinh t d b mt cn i v s c xu hng pht trin nhng nghnh sn xut c chu k ngn, thi gian thu hi vn nhanh, cn nhng nghnh sn xut c chu k di, thi gian thu hi vn chm s c xu hng b nh n, ph sn. V vy, trong iu kin c lm pht, lnh vc thng nghip thng pht trin mnh. Bn cnh vic nh gi hiu qu sn xut kinh doanh khng cn chnh xc v thc o ca ng tin b thu hp, cng tc hoch ton ch cn l hnh thc .

 Trong lnh vc thng mi

Ngi ta t chi tin giy trong vai tr l trung gian trao i ng thi chuyn sang u c tch tr vng, hng ha y khi tay mnh nhng ng tin mt gi. iu ny cng lm cho lu thng tin t b ri lon. Lm pht xy ra cn mi trng tt nhng hin tng tiu cc trong i sng pht sinh, nh u c, tch tr gy cung cu hng ha gi to...
Trong lnh vc tin t tn dng

Tn dng cng b ri vo khng hong khi ngi dn khng an tm u t trong iu kin lm pht gia tng. Lm pht lm sc mua ca ng tin b gim, lu thng ca tin t din bin khc thng, tc lu thng ca th trng tng ln mt cch t bin, hot ng ca h thng tn dng ri vo tnh trng khng hong do ngun tin gi trong x hi b st gim nhanh chng, nhiu ngn hng b ph sn do mt kh nng thanh ton, v thua l trong kinh doanh dn n h thng tin t b ri lon khng th kim sot ni .
Trong lnh vc ti chnh nh nc

Tuy lc u lm pht mang li thu nhp cho ngn sch nh nc qua c ch phn phi li sn phm v thu nhp quc dn, nhng do nh hng nng n ca lm pht m nhng ngun thu ca ngn sch nh nc (ch yu l thu ) ngy cng b gim do sn xut b st km, do nhiu cng ty x nghip b ph sn, gii th... Trong lnh vc i sng x hi i b phn tng lp dn c s rt kh khn v cht vt do phi chu p lc t s gia tng ca gi c. Ga tr thc t ca tin lng gim st nghim trng dn n trt t an ton x hi b ph hoi nng n . Nh vy lm pht nh hng n mi mt trong i sng kinh t x hi,

v nh nc phi cn bng c gia nhu cu khuyn khch tng trng kinh t v s i hi phi kim sot c lm pht. V d v hu qu ca lm pht: Bo ch ngoi quc v trong nc v nhng c quan ti chnh v u t quc t t u nm ti nay ni rt nhiu ti tnh trng lm pht nghim trng Vit Nam . im c bit l trong tt c vng ng v ng Nam chu, ngoi tr Vit Nam, mc lm pht rt thp, 1% nh i Loan, 1.7% nh M Lai, 3.3% Thi Lan v cao nht l 6% Lo. Lm pht gy nh hng n mi gii trong x hi k c chnh quyn. Lm pht lm gim gi tr ng tin, ngn cn u t v tit kim, gim s pht trin kinh t, to ra s khan him hng ha do nn u c tch tr. Nu s lm pht mc cao ko di c th to ra s bt n x hi v chnh tr v a s ngi dn thuc thnh phn ngho, c ng lng nht nh s b nh hng nng n v trc tip ca lm pht gi c. Mt trong nhng hu qu ca tnh trng lm pht l lm gim pht trin. Nh nc sau cng phi gim chi tiu pht trin 1% t 7%-7.5% xung 6.5% cho nm 2011 c bi l ngng, nh hon gin tin thc hin mt s d n u t ca nh nc. Vi li sut v i vi tnh trng kinh t v m bt n do lm pht gy ra, cc nh u t t nhn c khuynh hng gim u t hoc rt ra khi Vit Nam. Nn lm pht lm cho ng tin VN b yu i v mt gi. Ngi tiu th bt tin tng vo VN v do c khuyng hng gi vng hoc ngoi t. Mi y ngn hng nh nc p dng mt s bin php gim bt hin tng dollar ha th trng bng cch kim sot ch en, tng t l d tr USD t 4% ln n 6% , v gii hn li sut dnh cho tin USD k qu xung cn 3%. K t khi c cuc khng hong ti chnh th gii vo nm 2008, cc ng ni t chu ln gi so vi USD v mc lm pht ti a

cng ch bng na Vit Nam. Ch ring tin ca Vit Nam b mt gi. y l mt th thch i vi Vit Nam. V. Mt s gii php chng lm pht 1. Thc hin chnh sch tin t cht khi lm pht c nguyn nhn tin t i vi nhng nc ang pht trin theo ui chnh sch tin t m rng v tng i c lp so vi chnh sch ngn sch, lm pht c th xy ra hon ton do nguyn nhn tin t; tc l khi Ngn hng trung ng lin tc tung vo lu thng nhng khon tin ln gim li sut tn dng, khuyn khch u t v tng trng kinh t. Trong trng hp ny, gii php hp l l i theo khuyn ngh ca thuyt trng tin, tc l gim mnh tc a tin vo lu thng, v gi t l tng trng tin t xp x vi t l tng trng kinh t.
2.

Thc hin chnh sch tho g nhng kh khn trong sn xut kinh doanh khi lm pht c nguyn nhn c cu Trong trng hp lm pht khng xut pht t nguyn nhn tin t m

t nguyn nhn c cu, cn phi hn ch s dng liu thuc chng lm pht truyn thng l thc hin chnh sch tin t cht. Theo cc nh kinh t trng c cu, chnh sch tin t cht thng gy ra hu qu rt tai hi v n lm tng thm nhng b tc trong qu trnh phc hi tng trng v lm gim thu nhp thc ca dn c; iu ny khng th chp nhn c v v dn c ti cc nc ny vn rt ngho v nhu cu xo i gim ngho, chng m ch v cc dng p lc kinh t, x hi bao gi cng rt ln. H cng nhn mnh rng cn phi tip tc tng trng tin t p ng nhu cu do nhng phi cn bng c cu sinh ra, v nu ch ch trng ti hn ch tn dng v kim sot cht cung tin t m khng i su gii quyt nhng nguyn nhn c bn ca lm pht th s dn n tht bi v cc doanh

nghip s b ct khi nhng ngun lc cn thit duy tr sn xut, lm cho sn xut tip tc suy thoi. i vi cc nh kinh t trng c cu, tt c cc chnh sch tin t dn ti tr tr hoc suy thoi nn kinh t ca cc nc ang pht trin s l sai lm v cc p lc lm pht s nhanh chng gia tng tr li. V l do trn v theo cch phn tch nguyn nhn lm pht ca thuyt c cu, cc nh kinh t trng c cu khuyn ngh chnh sch chng lm pht phi ch yu da vo ba tr ct: (i) tho g nhng kh khn kch thch sn xut, nht l sn xut nng nghip; (ii) thc hin cc gii php ng vin xut khu, lp li cn bng cn cn thanh ton quc t; v (iii) kim sot chi tiu ngn sch, gim tc tng trng tin lng cho b my chnh ph. Mt s chnh sch c th theo hng trn l thc hin ci cch rung t kch thch ngi dn pht trin sn xut nng nghip; a dng ho cc ngun hng xut khu v thay th nhp khu gim bt cng thng v ngoi t; tng cng phn cp cho cc n v c s; gim mnh t quan liu v tham nhng; ct gim mt s khon chi tiu ngn sch ng thi c cu li chi tiu theo hng tng chi tiu cho gio dc tng cht lng lao ng m khng phi tng ng k tin lng...
3.

Chnh sch chng lm pht ti cc nc ang pht trin cn c chia lm 2 loi: chnh thng v phi chnh thng Chnh sch chng lm pht chnh thng l chnh sch da trn qun l

cht ti chnh tin t, trng tm l chnh sch ti chnh cht hoc chnh sch tin t cht, nhng vn duy tr t do ho gi c v cc quan h kinh t khc. Chnh sch chng lm pht phi chnh thng l chnh sch da trn mt lot cc bin php qun l hnh chnh, tp trung vo kim sot cht gi c, tin lng, t gi v nhiu loi chi ph khc.
4.

Chnh sch chng lm pht n ha

Lm pht n ho l loi lm pht ph bin trn th gii, c nh ngha l lm pht trong khong 20-100%/nm nhng ko di trong nhiu nm, gy nh hng bt li di hn cho nn kinh t. Mt s gii php thng c s dng trong chnh sch chng lm pht n ho l: - Kim tra gi: chnh ph ra sc lnh cm cc doanh nghip tng gi, tuy nhin khng cm tng lng. Vic cm tng lng l khng cn thit v hai l do. Mt l, d gi b cm tng, nhng nu nng sut lao ng tng ln th doanh nghip vn c th tng lng m khng nh hng ti hiu qu ca doanh nghip v khng i hi phi gy sc p vi chnh ph tng gi. Hai l, nu nh doanh nghip mun tn ti th phi t kim sot c t l tng lng khng vt qu t le tng nng sut lao ng; nu khng kim sot c th doanh nghip buc phi ph sn do lm n thua l. Vic p t gi trn cng l mt gii php nhanh chng ct gim lm pht nhng khng c p dng ph bin. Ngoi ra, vic kim sot gi ch nn mang tnh tm thi; khng c nn kinh t th trng t do no li s dng thng xuyn gii php ny kim sot lm pht, tr trong trng hp chin tranh. - Kim sot cu qu cao: Nu lm pht c nguyn nhn l tng cu vt qu so vi tng cung th vic loi b s cu d ny l mt trong nhng iu kin tin quyt gim lm pht. V chnh ph thng l ngi tiu dng ln nht v nhng thay i trong chi tiu chnh ph c nh hng rt ln ti tng cu x hi thng qua cc hiu ng nhn t trc tip v gin tip nn gii php u tin phi l gim cu ca chnh ph. Ngoi ra, chnh ph cng c th nh hng ti chi tiu ca khu vc dn c thng qua chnh sch thu v chnh sch tin t, v d gim cung tin t v tng li sut... - Kim sot tin t: Gii php tin t do trng phi trng tin ra, theo cn phi gi t l tng trng tin t n nh. T l ny c xc

nh theo quan h t l c nh vi t l tng trng tim nng ca nn kinh t; trong t l tng trng kinh t tim nng c xc nh trn c s cc nhn t sn xut, tnh trng cng ngh v co dn ca cu tin t khi thu nhp thc thay i. - Kim sot tc tng trng tin lng trong lm pht do chnh lch gia tng lng v tng nng sut: y l vn tng i di hn duy tr c tc tng trng tng cu tng ng vi tc tng trng sn xut tim nng. Loi lm pht ny l kt qu ca vic tin lng danh ngha tng nhanh hn tc tng ca nng sut lao ng trong mt s ngnh kinh t. Tng lng trong nhng ngnh ny s dn n xu hng s dng vn thay cho s dng lao ng v lao ng ngy cng t hn v lm cho nng sut lao ng tng nhanh hn. D nhin, xu hng tng cng cht lng lao ng v tng u t s dng cng ngh mi s c tc dng tch cc ti gim lm pht. - Kim sot thu nhp: Chnh sch ny tp trung vo iu chnh cc nguyn tc xc nh tin lng v thu nhp khc lm c s cho doanh nghip v ngi lao ng m phn la chn phng n phn chia li nhun ph hp vi giai on lm pht. Mc tiu ca chnh sch ny l ngn nga tnh trng tng thu nhp tin t tng nhanh hn kt qu sn xut thc. - Kim sot t gi: Trong thi k lm pht n ho, khng nht thit phi c nh t gi v dng t gi lm chic neo duy tr s n nh ca ton b h thng gi. Tuy nhin, nu lm pht c du hiu tng cao v c nguyn nhn tin t th vic duy tr n nh t gi l cn thit tm thi n nh lm pht.

KT LUN
Lm pht l cn bnh th k ca nn kinh t th trng, tc ng su rng n cc lnh vc ca i sng x hi, lm i sng nhn dn tr nn kh khn, dn n mt n nh kinh t, chnh tr. Do vic tip tc chng lm pht v kim ch lm pht l mc tiu hng u c t ra trong giai on hin nay, vic y li lm pht s em li s n nh v m, l c s tng trng v pht trin kinh t, n nh x hi.