Professional Documents
Culture Documents
BI GING TM TT
H
H
A
A
H
H
C
C
N
N
C
C
T
T
H
H
I
I
-
-
K
K
T
T
H
H
U
U
T
T
X
X
L
L
N
N
C
C
nh (L u h n i b )
GV:T.s Trng Th T Oanh
2
CHNG 1 :
KHI NIM V HA HC NC V NC THI
I. KHI NIM
Nh c nc s sng trn tri t c tn ti v pht trin l nh c ngun ti
nguyn thin nhin: Nc
- Nc l cht lng duy nht tng th tch khi ng bng v trng lng gim
nn bng ni trn mt nc hin tng phn tng nhit trong cc h nc
v i dng
- Nhit ha hi cao nn tch ly nhit lng ln v phng thch khi ngng t
yu t chnh nh hng ti kh hu tan cu
- V mt ha hc, nc (H
2
O) c kh nng tham gia vo nhiu phn ng ha
hc (ha tan tt)ha tan kh oxy nhiu hn bt k cht lng no (31mL
O
2
/1 L nc) s sng xut hin c trong lng ao , h, bin, i dng.
Tan b nc cp sinh hat, nng nghip, cng nghip, dch v sau khi s dng
u tr thnh nc thi. Nc thi b nhim vi cc mc khc nhau v li
c vo mi trng. Ngoi ra do mt rng, suy gim lp thc vt che ph mt
t, lng nc ngt ngy cng d b mt (cc b) do bc hi v do mc nc
ngm. Nh vy, khi lng nc ngt c th s dng hin nay ch yu t sng h
v mt phn nc ngm rt hn ch m cn bi cn kit ( tng vng) v s
lng v b suy gim dn v cht lng
Ngun nc ngm thng c xu hng gim do khai thc nhiu m khng c
b sung kp thi. Hin nay, nc s dng trong cng nghip, nng nghip v sinh
hat chim 250 m
3
/nm/u ngi
iu t ra yu cu khn cp bo v ngun nc Phi x l sn
xut nc sch cho sinh hat v sn xut, hn ch thi cht nhim vo MT t
nhin.
-
II. HA HC NC
Cc hp cht v c v hu c trong nc t nhin c th tn ti dng ion ha
tan, kh ha tan, dng rn hoc lng. Chnh s phn b ca cc hp cht ny quyt
3
nh bn cht ca nc t nhin: nc ngt, nc l hoc nc mn; nc giu
dinh dng hoc nc ngho dinh dng; nc cng hoc nc mm; nc b
nhim nng hoc nh
II.1 Thnh phn ha hc trung bnh ca nc h v nc bin tan cu
Ta nhn thy tng nng cc ion ha tan trong nc bin cao hn rt nhiu so
vi trong nc sng. S ha tan cc cht rn (ion) trong nc chnh l yu t
quyt nh mn ca ngun nc. Nng cc ion ha tan cng cao dn in
(EC) ca nc cng cao. mn c th c xc nh qua EC, n v micro
Siemen/cm (S/cm).
mn (% hoc ppt) = K*EC (S/cm)*1000;
K=0,5---0,85 (ty tng vng).
Trong thc t, hm lng cc nguyn t ha hc phn b trong nc sng ph
thuc vo c im kh hu, a cht, a mo v v tr thy lc
II.2 S ha tan cc kh
Kh ha tan vo nc ch n 1 gii hn nht nh, gii hn ny gi l bo ha
Oxy: vi oxy bo ha ch yu ph thuc vo t
0
ca nc, p kh
quyn trn b mt ca nc v 1 phn vo mn ca nc. Trong iu kin
ngun nc khng b nhim do cc cht hu c khng bn (t nc thi sinh
hat, cng nghip thc phm, phn hy sinh khi), gi tr DO o c thng
gn bng gi tr oxy ha tan mc bo ha. Do thng s DO thng c s
dng nh gi mc nhim ngun nc do cht hu c. Khi nc b
nhim do cc cht hu c d b phn hy bi vi sinh vt th lng oxy ha tan
trong nc s b tiu th bt, do gi tr DO s rt thp so vi DO bo ha ti
iu kin . V vy, DO thng c s dng nh mt thng s nh gi mc
nhim cht hu c ca cc ngun nc. DO c ngha ln i vi qu trnh
t lm sch ca sng (assimilative capacity - AC): phn hy cht hu c trong
iu kin t nhin.
CO
2
: nng CO
2
ha tan trong nc ng mt vai tr quan trng.
Kh CO
2
c hp thu vo mi trng nc, phn ng vi nc to ra cc ion
carbonat (CO
3
2-
) v bicarbonat (HCO
3
-
). Nng CO
2
trong nc ph thuc vo
pH: pH thp CO
2
dng kh, pH 8-9 dng bicarbonat l ch yu, pH 10
dng carbonat chim t l cao (v diagram HCO
3
-
v CO
3
2-
). Nng CO
2
nh
4
hng trc tip n nhiu tnh cht, qu trnh ha hc, sinh hc ca nc nh
kim, axit, kh nng xm thc, qu trnh quang hp,
I I .2 Cc cht rn bao gm cc thnh phn v c, hu c v sinh vt c
phn thnh 2 lai da theo kch thc:
- Cht rn c th lc c c ng knh s 10
-6
m (1 m): Cht rn dng keo
v vi khun thuc loi cht rn dng keo.
- Cht rn khng th lc: cc cht rn c ng knh ln hn 10
-6
m: To, ht,
bn, sn, ct thuc loi cht rn c th lng..
Cc loi cht rn
- Cht rn bay hi v cht rn khng bay hi
Cht rn l lng (suspended solids SS):
Cht rn ha tan (dissolved solids - DS):
- Tng cht rn ha tan (TDS).
-Nc bin
V phng din ha hc, c th xem nc bin l dung dch hn hp ca
NaCl 0,5 M v MgSO
4
0,05 M, nc bin cng cha nhiu nguyn t ha hc
khc vi nng thp hn. Nc bin trn ton cu c nhng c im sau:
T l thnh phn cc cu t chnh n nh: nhn chung trn phm vi ton
cu, nc bin kh ng nht v t l thnh phn ca cc cu t chnh, nng
tuyt i ca cc cu t ny c th bin ng theo vng, khu vc:
a. T l Na/Cl: 0,55 0,56
b. T l Mg/Cl: 0,06 0,07
c. T l K/Cl: 0,02
pH n nh: pH ca nc bin gn nh lun n nh gi tr 8,1 0,2
trn phm vi ton cu. iu ny c gii thch do:
a. Tc dng m ca h m H
2
CO
3
HCO
3
CO
3
2
b.Tc dng m ca h m B(OH)
3
B(OH)
4
c. Cn bng trao i gia cc cation ha tan trong nc bin vi lp silicat
trm tch y i dng:
pE n nh: pE ca nc bin cng c gi tr n nh trong khong 12,5
0,2. Do nc bin khng nhng c tc dng m pH m cn c kh nng m
oxy ha kh.
5
- Nc sng
Nng cc nguyn t ha hc trong nc sng phn b ph thuc vo c
im kh hu, a cht, a mo v v tr thy vc. Nhn chung, c im thnh
phn cc ion ha tan ca cc dng sng trn th gii do 3 yu t ch o quyt
nh:
nh hng ca nc ma (vng nhit i nhiu ma).
nh hng ca s bc hi kt tinh (vng sa mc).
nh hng ca s phong ha (vng n i, t ma).
vng ca sng, thnh phn ha hc ca nc b nh hng mnh bi
thnh phn ha hc ca nc bin, c bit l cc ion Cl
, Na
+
, SO
4
2
v HCO
3
.
III. CHT LNG NGUN NC
Ngun nc c th s dng c cho cc mc ch khc nhau ca con ngi,
chng ta phi xc nh cc tnh cht vt l, tnh cht ha hc ca nc nh gi
cht lng ngun nc. Cc tiu chun nh gi cht lng ngun nc da vo
cc yu t sau:
A. CH TI U VT L
1. Nhit : Nhit ca nc n nh v ph thuc vo iu kin mi trng.
Nhit ca nc nh hng n qu trnh x l v cc nhu cu tiu th.
2. mu: Mu ca nc do cc cht l lng trong nc to nn, cc cht l lng
ny c th l thc vt hoc cc cht hu c di dng keo. mu khng gy c
hi n sc khe.
3. c: c nh gi s c mt ca cc cht l lng trong nc nh
hng n truyn nh sng. c khng gy c hi n sc khe nhng nh
hng n qu trnh lc v kh trng nc.
4. Mi v: Cc cht kh, khong v mt s ha cht ha tan trong nc lm cho
nc c mi. Cc mi v thng gp: mi t, mi tanh, mi thi, mi ha hc c
trng nh Clo, amoniac, v cht, mn, chua
5. Cn: Gm c cn l lng v cn ha tan (v c v hu c), cn khng gy c
hi n sc khe nhng nh hng n qu trnh x l nc.
6
6. Tnh phng x: Nc ngm thng nhim cc cht phng x t nhin, thng
nc ny v hi i khi c th dng cha bnh. Nhng nu ch tiu ny b
nhim bi cc cht phng x t nc thi, khng kh, t cc cht c hi vt qu
gii hn cho php th rt nguy him.
B. CH TI U HA HC
1. pH: Phn nh tnh axit hay tnh kim ca nc. pH nh hng n cc hot
ng sinh hc trong nc, tnh n mn, tnh ha tan.
2. acid: Trong nc thin nhin acid l do s c mt ca CO
2
, CO
2
c
hp th t kh quyn hoc t qu trnh oxy ha cc cht hu c trong nc thi
cng nghip (chim a s) v nc phn. acid khng gy c hi n sc khe
con ngi nhng nh hng n qu trnh x l nc cp v nc thi.
3. kim: do 3 ion chnh HCO
3
-
, OH
-
, CO
3
2-
lm cho nc c kim. Nc c
kim cao lm cho ngi s dng nc cm thy kh chu trong ngi. kim
nh hng n qu trnh keo t, kh st, lm mm nc, kim tra n mn, kh
nng m ca nc thi, ca bn.
4. cng: cng ca nc biu th hm lng cc ion Ca
2+
v Mg
2+.
cng
khng gy c hi n sc khe con ngi, nhng dng nc c cng cao s
tiu hao nhiu x bng khi git , tng n mn i vi cc thit b trao i
nhit, ni hi to nn cn bm, khe nt gy n ni hi.
5. Clorur (Cl
-
): Clorur trong nc biu th mn. Clorur khng gy c hi n
sc khe con ngi nhng dng lu s gy nn bnh thn.
6. Sulfat (SO
4
2-
): Sulfat tiu biu cho ngun nc b nhim phn hoc nc c
ngun gc khong cht hoc hu c. Sulfat gy c hi n sc khe con ngi v
sunfat c tnh nhun trng. Nc c Sulfat cao s c v cht, ung vo s gy bnh
tiu chy.
7. St (Fe
2+
, Fe
3+
): St tn ti trong nc dng st III (dng keo hu c, huyn
ph), dng st II (ha tan). St cao tuy khng gy c hi n sc khe con ngi
nhng nc s c mi tanh kh chu v ni vng b mt, lm vng qun o khi
git, h hng cc sn phm ngnh dt, giy, phim nh, hp, ng cn trong
ng ng v cc thit b khc lm tc nghn cc ng dn nc.
8. Mangan (Mn
2+
): Mangan c trong nc vi hm lng thp hn st nhng
cng gy nhiu tr ngi ging nh st.
7
9. Oxy ha tan (DO): Oxy ha tan trong nc ph thuc vo cc yu t: nhit ,
p sut v c tnh ca ngun nc (thnh phn ha hc, vi sinh, thy sinh). Xc
nh lng Oxy ha tan l phng tin kim sot nhim v kim tra hiu qu
x l.
10. Nhu cu oxy ha hc (COD): L lng oxy cn thit oxy ha ht cc hp
cht hu c c trong nc. Nc nhim bn s c oxy ha cao phi tn nhiu
ha cht cho cng tc kh trng.
11. Nhu cu Oxy sinh ha (BOD): L lng oxy cn thit vi khun s dng
phn hy cht hu c di iu kin hiu kh. Ch tiu ny nh gi kh nng
t lm sch ca ngun nc. BOD cng cao chng t mc nhim cng nng.
12. Florur (F
-
): Trong thin nhin, cc hp cht ca florur kh bn vng, t b
phn hy bi qu trnh lm sch. Nu thng xuyn dng nc c florur ln hn
1,3mg/l hoc nh hn 0,7mg/l u d mc bnh h hi men rng.
13. Dihydro sulfur (H
2
S): Kh ny l sn phm ca qu trnh phn hy cc cht
hu c, rc thi. Kh ny lm nc c mi trng thi kh chu, vi nng cao,
n c tnh n mn vt liu.
14. Cc hp cht ca acid Silicic (Si): trong nc nu c cc hp cht axit silicic
s rt nguy him do cn silicat lng ng trn thnh ni, thnh ng lm gim kh
nng truyn nhit v gy tc ng.
15. Photphat (PO
4
2-
): C pht pht v c v photphat hu c. Trong mi trng t
nhin, P hu c hu ht l nhng cht mang c tnh mnh di dng thuc dit
cn trng, cc v kh ha hc. Photphat lm ha cht bn cy, cht kch thch tng
trng, cht to bt trong bt git, cht lm mm nc, kch thch tng trng
nhiu loi vi sinh vt, phiu sinh vt, to photphat gy nhiu tc ng trong vic
bo v mi trng.
16. Nit (N) v cc hp cht cha Nit (NH
4
+
, NO
2
-
, NO
3
-
): S phn hy ca rc
thi, cc cht hu c c trong nc thi sinh hot, nc thi cng nghip to thnh
cc sn phm amoniac, nitrt, nitrt. S hin din ca cc hp cht ny l cht ch
th nhn bit trng thi nhim bn ca ngun nc.
17. Kim loi nng: c mt li v mt hi:
- Mt li: vi hm lng hu ch, gip duy tr v iu ha nhng hot ng ca c
th.
8
- Mt hi: vi hm lng cao gy kh chu hoc dn n ng c.
18. Cc thnh phn c hi khc: L thnh phn cc cht m ch tn ti trong
nc vi mt hm lng rt nh cng gy c hi n tnh mng con ngi,
thm ch gy t vong, l cc cht: Arsen (As), Berili (Be), Cadimi (Cd), Cyanur
(CN), Crm (Cr), Thy ngn (Hg), Niken (Ni), Ch (Pb), Antimoin (Sb), Selen
(Se), Vanadi (V). Mt vi gam thy ngn hoc Cadimi c th gy cht ngi, vi
hm lng nh hn chng tch ly trong cc b phn ca c th cho ti lc
hm lng gy ng c. Ch tch ly trong xng, Cadimi tch ly trong thn v
gan, thy ngn tch ly trong cc t bo no.
19. Cht bo v du m: Cht bo v du m d phn tn v khuyt tn rng. Cht
bo a vo ngun nc t cc ngun nc thi, cc l st sinh, cng nghip sn
xut du n, lc du, ch bin thc phm Cht bo ngn s ha tan oxy vo
nc, git cc vi sinh vt cn thit cho vic t lm sch ngun nc.
20. Thuc dit c v tr su: Thuc dit c v tr su ngoi vic gy nhim
vng canh tc cn c kh nng lan rng theo dng chy, gy ra cc tn thng trn
h thn kinh nu tip xc lu ngy, chng cng c th tch t trong c th gy ra
nhng bin i gien hoc cc bnh nguy him.
C. CH TI U SI NH HA
1. Tng s vi trng: Ch tiu ny nh gi mt vi trng trong nc, cc vi
khun ny hoc sng trong nc, hoc t t ra tri vo nc hoc t cc cht
bi tit. Ch tiu ny khng nh gi v mt c hi i vi sc khe m ch nh
gi cht lng ngun nc.
2. Coliform: Coliform sng k sinh trong ng tiu ha ca ngi v ng vt,
ch tiu ny dng xem xt s nhim bn ca nc bi cc cht thi.
3. E. Coli: Ch tiu ny nh gi s nhim phn ca ngun nc nhiu hay t
(nhim phn ngi hoc ng vt), gy nh hng n sc khe con ngi, i
khi thnh dch bnh lan truyn.
IV. CC TIU CHUN, QUY CHUN LIN QUAN N CHT
LNG NC
Tiu chun cht lng nc c t ra xc nh ngun nc c thch hp
cho mc ch s dng hay khng. Thng thng tiu chun cht lng nc
thng quy nh v mc / nng cho php ca cc cht hin din trong nc
9
Cc tiu chun lin quan n cht lng nc
TCVN 6773:2000 - Cht lng nc - Cht lng nc dng cho thu li.
TCVN 6774:2000 - Cht lng nc - Cht lng nc ngt bo v i sng thu
sinh.
TCVN 6980:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc sng dng cho mc ch cp Nc sinh hot
TCVN 6981:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc h dng cho mc ch cp nc sinh hot.
TCVN 6982:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc sng dng cho mc ch th thao v gii tr di nc.
TCVN 6983:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc h dng cho mc ch th thao v gii tr di nc.
TCVN 6984:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc sng dng cho mc ch bo v thu sinh.
TCVN 6985:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc h dng cho mc ch bo v thu sinh.
TCVN 6986:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc bin ven b dng cho mc ch bo v thu sinh.
TCVN 6987:2001 - Cht lng nc - Tiu chun nc thi cng nghip thi vo
vc nc bin ven b dng cho mc ch th thao v gii tr
di nc.
Cc qui chun k thut quc gia
1. QCVN 08:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v cht lng nc mt
2. QCVN 09:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v cht lng nc
ngm
3. QCVN 10:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia nc bin ven b
4. QCVN 14:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v nc thi sinh hot
5. QCVN 24:2009/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v nc thi cng
nghip
10
CHNG 2 :
CC CHU TRNH HA HC TRONG K THUT
MI TRNG
I. CC QU TRNH V PHN NG HA HC TRONG MI
TRNG NC
I.1 Phn ng to phc
Nc t nhin c cha rt nhiu ion v hp cht c kh nng to phc mnh,
v d axit humic, amino axit, ion clorua,.... Ngoi ra, trong nc t nhin cn c
cc tc nhn to phc nhn to xut pht t cc loi cht thi cng nghip thi vo
cc ngun nc.
Cc tc nhn to phc ny c th to phc vi hu ht cc ion kim loi c
trong nc (Mg
2+
, Ca
2+
, Mn
2+
, Fe
2+
, Fe
3+
, Cu
2+
, Zn
2+
, Co
2+
, Ni
2+
, Sr
2+
, Cd
2+
, Ba
2+
).
Do cc phn ng to phc nu, nn cc ion kim loi thng tn ti trong nc
di nhiu dng khc nhau, ty theo pH, cc tc nhn c mt,... v rt t khi tn ti
di dng ion t do n l.
Phn ng to phc xy ra trong nc c th nh hng n cc phn ng
ring ca phi t v cc kim loi, lm thay i mc oxy ha ca ion kim loi, ha
tan cc hp cht khng tan ca kim loi. Ngc li, phn ng to phc cng c th
lm kt ta mt s kim loi di dng hp cht phc.
Nhiu cation kim loi b gi li trong t do qu trnh trao i ion, nhng
khi to phc vi mt s phi t mang in tch m, cc ion kim loi s to thnh
cc anion phc v do khng cn b hp th vo t na.
Hp cht humic l cc phi t to phc quan trng nht thng gp trong
nc t nhin. Tnh cht ca nc t nhin b nh hng ng k bi s c mt
ca cc hp cht humic do tnh axit - baz, kh nng hp ph v to phc ca
chng. Axit fulvic tan c trong nc, do nh hng trc tip n cht lng
nc; axit humic v humin tuy khng tan c trong nc nhng cng c kh
nng nh hng n tnh cht nc thng qua kh nng trao i ion v cht hu
c vi nc.
11
Do c kh nng lin kt vi nhiu ion kim loi v khng tan trong nc,
nn humin v axit humic c kh nng tch ly mt lng ln kim loi trong trm
tch.
I.2 Phn ng oxy ha-kh
Hin tng oxyha-kh rt quan trng trong ha hc nc v nc thi. Trong
nc mt cc cht nhim hu c bi oxy ha bi oxy ha tan trong nc, phn
ng ny lm lng oxy ha tan b gim i iu ny nh hng n s sng ca cc
thy sinh vt hiu kh trong nc (tm , c)
Trong qu trnh XL nc thi, phn ng oxy ha kh c ng dng trong 1 cng
an ca chui h thng XL
S bin i NH
4
+
, NO
2
-
, NO
3
-
trong nc
- Trong nc, rt nhiu phn ng oxy ho kh xy ra c xc tc bi VSV.
Cc VSV l cc cht xc tc, oxy s oxy ha cc cht hu c,
- Rt nhiu cht trong nc c kh nng trao i c H+ v e.
- S dch chuyn ca e trong phn ng oxyha-kh km theo s dch chuyn
ca ion H+ v y c mi quan h cht ch gia qu trnh oxyha-kh v
qu trnh acid-base
Trong mi trng nc, hin tng oxy ha kh xy ra nh sau:
- mi trng kh, trong lp bn lng ky kh, carbon ca CO
2
( lp nc
cn c th bi kh n CH
4
. Trong trng hp lp nc di y tr nn k kh,
c th tn ti cc cht trng thi b kh nh: Fe
2+
, Mn
2+
, CH
4
, NH
4
+
, H
2
S. S bo
ha DO trong nc lm cho lp nc b mt c tnh oxy ha v nng oxy cao
(mi trng oxy ha). S oxy ha kh trong nc nh hng rt ln n cht
lng nc v i sng ca cc thy sinh.
II. CC CHU TRNH CHUYN HA TRONG NC
Vai tr ca vi sinh vt trong cc chuyn ha ha hc ca mi trng nc. Cc vi
sinh vt, vi khun, nm mc v to ng vai tr trung gian to iu kin cho nhiu
chuyn ha ha hc xy ra trong nc v t. Vi sinh vt thng qua nhiu phn
ng khc nhau to thnh nhiu loi trm tch v cc khong vt sa lng. Nhiu loi
vi sinh vt tham gia vo nhiu chu trnh chuyn ha ca cc nguyn t trong mi
trng, v vy cc chu trnh ny c gi l chu trnh sinh a ha.
12
II.1 Phn ng chuyn ha cacbon
Vi sinh vt ng mt vai tr quan trng trong chu trnh cacbon. Cc loi to
quang hp l loi sinh vt c nh cacbon quan trng nht trong mi trng nc.
To quang hp tiu th CO
2
, lm pH ca nc tng v do lm kt ta CaCO
3
v CaCO
3
.MgCO
3
. Lng cacbon hu c c to thnh nh hot ng ca vi
sinh vt s tip tc b chnh vi sinh vt phn hy chuyn ha trong chu trnh sinh
a ha thnh nhin liu ha thch nh du m, than , than bn, Cacbon hu
c trong sinh khi, nhin liu ha thch c th b vi sinh vt phn hy hon ton
to thnh CO
2
. C th tm tt cc qu trnh chuyn ha cacbon c lin quan n vi
sinh vt nh sau:
Quang hp: l qu trnh trong to hoc cc loi thc vt bc cao, vi
khun quang hp s dng nng lng nh sng c nh cacbon thnh cht hu
c:
CO
2
+ H
2
O + hv {CH
2
O} + O
2
(k)
Qa trnh hiu kh: l qu trnh trong cht hu c b oxy ha trong
iu kin c oxy phn t O
2
:
{CH
2
O} + O
2
(k) CO
2
+ H
2
O
Qa trnh k kh: qu trnh oxy ha cht hu c s dng ngun oxy kt
hp nh NO
3
, SO
4
2
, khng s dng oxy phn t.
S phn hy sinh khi: vi khun hoc nm mc phn hy xc ng thc
vt, chuyn cacbon hu c, nit, lu hunh, photpho thnh cc dng hp cht hu
c hoc v c n gin c th hp th bi thc vt.
Qu trnh to metan: cc cht hu c c th b vi khun to metan
(methane-forming bacteria) nh Methanobacterium chuyn thnh metan trong
iu kin thiu kh (anoxic) lp trm tch bng phn ng ln men (y l mt
loi phn ng oxy ha kh, trong cht oxy ha v cht kh u l cht hu c):
2{CH
2
O} CH
4
+ CO
2
qu trnh ny ng vai tr quan trng trong chu trnh cacbon. Qu trnh ny cung
cp khong 80% lng CH
4
cho kh quyn.
Qu trnh phn hy cc hp cht hydrocacbon: cc hp cht
hydrocacbon ln c th b Micrococcus, Pseudomonas, Mycobacterium v
13
Nocardia oxy ha trong iu kin hiu kh. Nh c qu trnh ny m cht thi du
m c th b phn hy trong nc v trong t. V d cc phn ng:
CH
3
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
O
2
H + O
2
CH
3
CH
2
CH
2
O
2
H + 2CO
2
+ 2H
2
O
S phn hy sinh hc cc hp cht hu c: nh cc qu trnh xy ra trong
qu trnh x l nc thi th. C th biu din s phn hy ny bng phn ng
i din sau:
{CH
2
O} + O
2
(k) CO
2
+ H
2
O + sinh khi
II.2 Phn ng chuyn ha nit
Chu trnh nit l mt trong cc qu trnh ha hc quan trng nht trong
nc v t c s tham gia ca vi sinh vt. Qu trnh ny da vo 4 chuyn ha
quan trng:
C nh nit (nitrogen fixation): l qu trnh trong phn t N2 t kh
quyn c chuyn thnh nit hu c (ch yu do vi khun Rhizobium):
3{CH
2
O} + 2N
2
+ 3H
2
O + 4H
+
3CO
2
+ 4NH
4
+
Nitrat ha (nitrification): l qu trnh oxy ha NH3 hoc NH4+ thnh
NO
3
+ H
2
O (Nitrosomonas)
NO
2
+ O
2
NO
3
(Nitrobacter)
nitrat ha ng mt vai tr rt quan trng trong t nhin, n cung cp ion nitrat
cho thc vt hp th (y l dng nit ch yu thc vt c th hp th c). Phn
bn dng mui amoni s c vi khun chuyn ha thnh nitrat thc vt c th
hp th tt nht.
Kh nitrat (nitrate reduction): l qu trnh kh NO
3
thnh NO
2
:
NO
3
+ {CH
2
O} NO
2
+ H
2
O + CO
2
Denitrat ha (denitrification): l qu trnh trong NO
3
v NO
2
b kh
thnh N
2
trong iu kin khng c oxy t do:
4NO
3
+ 5{CH
2
O} + 4H
+
2N
2
| + 5CO
2
| + 7H
2
O
qu trnh denitrat ha cng c th to thnh NO v N
2
O.
14
II. 3 Phn ng chuyn ha lu hunh
Chu trnh lu hunh c lin quan n s chuyn ha qua li gia cc dng
hp cht khc nhau ca lu hunh nh: hp cht sulfat v c tan, hp cht sulfat
khng tan, hp cht sinh hc cha lu hunh, hp cht hu c tng hp cha lu
hunh. Cc qu trnh c s tham gia ca vi sinh vt trong chu trnh lu hunh bao
gm:
Kh sulfat thnh sulfua di tc dng ca cc vi khun nh
Desulfovibrio:
SO
4
2
+ 2{CH
2
O} + 2H
+
H
2
S + 2CO
2
+ 2H
2
O
H
2
S to thnh do c v c mi kh chu nn c th lm gim cht lng
nc.
Oxy ha sulfua di tc dng ca cc vi khun nh Thiobacillus:
2H
2
S + 4O
2
4H
+
+ 2SO
4
2
Mt s loi vi khun oxy ha sulfua c th chu c mi trng axit v rt
nguy him cho mi trng. V d, cc vi khun loi ny c th oxy ha pyrite
FeS
2
trong nc r r t m khai thc qung to thnh axit sulfuric. Axit to thnh
s ha tan nhiu kim loi trong qung v cui cng i vo cc ngun nc ngm /
nc mt v gy nhim.
Qu trnh phn hy cc hp cht hu c c cha lu hunh di tc
dng ca vi khun c th to ra cc cht hu c cha lu hunh bay hi v c mi
kh chu, nh metyl thiol CH
3
SH, dimetyl disulfua CH
3
SSCH
3
. Qu trnh phn
hy ny cng to ra H
2
S.
II.4 Phn ng chuyn ha photpho
Cc qu trnh c s tham gia ca vi sinh vt trong t v nc ng mt vai
tr quan trng trong chu trnh photpho. Mt s vi khun c kh nng tch ly
photpho t nc tt hn to. Photpho tch ly trong t bo v c th gii phng tr
li gip vi khun pht trin khi mi trng thiu cht dinh dng ny.
Photphat (PO
4
3
): cng nh nitrat, photphat l cht dinh dng cn cho s
pht trin ca thc vt thy sinh. Nng photphat trong cc ngun nc khng
nhim thng nh hn 0,01 mg/L. Nc sng b nhim do nc thi th,
nc thi cng nghip hoc nc chy trn t ng rung cha nhiu loi phn
15
bn, c th c nng photphat n 0,5 mg/L. Photphat khng thuc loi ha cht
c hi i vi con ngi, nhiu tiu chun cht lng nc khng quy nh nng
ti a cho photphat.
Mc d khng c hi i vi ngi, song khi c mt trong nc nng
tng i ln, cng vi nit, photphat s gy ra hin tng ph dng
(eutrophication). Theo nhiu tc gi, khi hm lng photphat trong nc t n
mc > 0,01 mg/l (tnh theo P) v t l P:N:C vt qu 1:16:100, th s gy ra hin
tng ph dng ngun nc. Hin tng ph dng thng xy ra vi cc h,
hoc cc vng nc t lu thng trao i.
Sulfat (SO
4
2
)
Cc ngun nc t nhin, c bit nc bin v nc phn, thng c nng
sulfat cao. Sulfat trong nc c th b vi sinh vt chuyn ha to ra sulfit v
axit sulfuric c th gy n mn ng ng v b tng. nng cao, sulfat c th
gy hi cho cy trng.
Clorua (Cl
)
L mt trong cc ion quan trng trong nc v nc thi. Clorua kt hp
vi cc ion khc nh natri, kali gy ra v cho nc. Ngun nc c nng clorua
cao c kh nng n mn kim loi, gy hi cho cy trng, gim tui th ca cc
cng trnh bng b tng,... Nhn chung clorua khng gy hi cho sc khe con
ngi, nhng clorua c th gy ra v mn ca nc do t nhiu nh hng n
mc ch n ung v sinh hot.
Cc kim loi nng
Pb, Hg, Cr, Cd, As, Mn,...thng c trong nc thi cng nghip. Hu ht
cc kim loi nng u c c tnh cao i vi con ngi v cc ng vt khc.
Ch (Pb): ch c trong nc thi ca cc c s sn xut pin, acqui, luyn
kim, ha du. Ch cn c a vo mi trng nc t ngun khng kh b
nhim do kh thi giao thng. Ch c kh nng tch ly trong c th, gy c thn
kinh, gy cht nu b nhim c nng. Ch cng rt c i vi ng vt thy sinh.
Cc hp cht ch hu c c gp 10 100 ln so vi ch v c i vi cc loi c.
Thy ngn (Hg): thy ngn l kim loi c s dng trong nng nghip
(thuc chng nm) v trong cng nghip (lm in cc). Trong t nhin, thy
ngn c a vo mi trng t ngun kh ni la. cc vng c m thy ngn,
16
nng thy ngn trong nc kh cao. Nhiu loi nc thi cng nghip c cha
thy ngn dng mui v c ca Hg(I), Hg(II) hoc cc hp cht hu c cha
thy ngn.
Thy ngn cng rt c vi cc ng vt khc v cc vi sinh vt. Nhiu loi
hp cht ca thy ngn c dng dit nm mc.
Arsen (As): asen trong cc ngun nc c th do cc ngun gy nhim
t nhin (cc loi khong cha arsen) hoc ngun nhn to (luyn kim, khai
khong...). Arsen thng c mt trong nc di dng arsenit (AsO
3
3
), arsenat
(AsO
4
3
) hoc arsen hu c (cc hp cht loi methyl arsen c trong mi trng
do cc phn ng chuyn ha sinh hc arsen v c).
Arsen v cc hp cht ca n l cc cht c mnh (cho ngi, cc ng
vt khc v vi sinh vt), n c kh nng tch ly trong c th v gy ung th. c
tnh ca cc dng hp cht arsen: As(III) > As(V) > Arsen hu c.
II. 5 Phn ng chuyn ha st
Mt s vi khun (nh Ferrobacillus, Gallionella, Sphaerotilus) c th s
dng cc hp cht ca st ly nng lng cho qu trnh ng ha ca chng,
thng qua qu trnh oxy ha Fe(II) thnh Fe(III) vi oxy phn t:
4Fe
2+
+ 4H
+
+ O
2
4Fe
3+
+ 2H
2
O
Ngi ta thng tm thy nhng lng ln st (III) oxid tch t di dng bn sa
lng nhng ni vi khun oxy ha st pht trin mnh.
17
CHNG 3:
HA NC NHIM NC
I. CC CHT NHIM CHNH TRONG MI TRNG NC
I.1 nhim mi trng nc
nhim nc c ngun gc t nhin: Do ma, tuyt tan, gi bo, l lt a
vo mi trng nc cht thi bn, cc sinh vt v vi sinh vt c hi k c xc cht
ca chng.
nhim nc c ngun gc nhn to: Qu trnh thi cc cht c hi ch
yu di dng lng nh cc cht thi sinh hot, cng nghip, nng nghip, giao
thng vo mi trng nc.
Theo bn cht cc tc nhn gy nhim, ngi ta phn ra cc loi
nhim nc: nhim v c, hu c, nhim ho cht, nhim sinh hc, nhim
bi cc tc nhn vt l. C nhiu cht gy nhim nc. Tc hi ca cc cht gy
nhim khng nhng ty thuc vo tnh cht vt l, ha hc m cn ph thuc
vo dng tn ti ca chng trong mi trng. V d: arsen l nguyn t c, nhng
cc dng arsen khc nhau th c c tnh khc nhau, cc hp cht v c ca As
(III) c hn cc hp cht As (V) tng ng, cn arsen dng (CH
3
)
2
As +
CH
3
COO