Thuat Ngu Tai Chinh

Thut ng ti chnh
Mc lc
MC LC Cc thut ng ti chnh Tm tt------------------------------------------------------------------------ 5 Chng khon --------------------------------------------------------------------------------------------- 5 Kinh t ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 Qu u t ------------------------------------------------------------------------------------------------ 9 Ti chnh doanh nghip --------------------------------------------------------------------------------- 9 Ti chnh ngn hng----------------------------------------------------------------------------------- 13 Cc thut ng ti chnh Chi tit ---------------------------------------------------------------------- 14 Chng khon ------------------------------------------------------------------------------------------- 14 Bn co bch Prospectus ------------------------------------------------------------------------ 14 Bn c phn khi mo - Equity carve out ------------------------------------------------------- 14 Bn khng - Short Sales --------------------------------------------------------------------------- 15 Bn tho - Bailing out ------------------------------------------------------------------------------ 15 Bo co ti chnh - Financial statement ---------------------------------------------------------- 16 Bo lnh Underwrite ----------------------------------------------------------------------------- 16 By gim gi - Bear trap --------------------------------------------------------------------------- 17 By tng gi - Bull trap ---------------------------------------------------------------------------- 17 Bin an ton - Margin of safety ------------------------------------------------------------------- 17 B tr chng khon v tin - Clearing ----------------------------------------------------------- 18 Cc khon u t ngn hn - Short Term Investments ---------------------------------------- 19 Cm c chng khon - Mortgage stock ---------------------------------------------------------- 19 Chnh gi m ca th trng - Opening gap ---------------------------------------------------- 20 Chnh lch gi t mua/bn - Bid/Ask spread -------------------------------------------------- 20 Ch s A-D - Advance - Decline Index ---------------------------------------------------------- 21 Chng khon Security --------------------------------------------------------------------------- 21 Chng khon phi sinh - Derivatives ------------------------------------------------------------ 22 C phn - Share ------------------------------------------------------------------------------------- 24 C phiu lu hnh trn th trng - Outstanding shares --------------------------------------- 24 C phiu ph thng - Common stock ------------------------------------------------------------ 24 C phiu qu - Treasury stock -------------------------------------------------------------------- 25 C phiu s cp - Primary Stock ----------------------------------------------------------------- 26 C phiu thng - Bonus stock ------------------------------------------------------------------- 26 C phiu u i - Preferred stock----------------------------------------------------------------- 27
Ngun: www.stockbiz.vn
1
Bin tp: Monarch Securities
Thut ng ti chnh
Mc lc
C tc - Dividend ----------------------------------------------------------------------------------- 27 Gi tr ghi s - Book Value ------------------------------------------------------------------------ 28 Gi tr vn ho th trng - Market capitalization ---------------------------------------------- 29 H s Alpha - Alpha indicator -------------------------------------------------------------------- 30 H s Beta - Beta indicator ------------------------------------------------------------------------ 30 H s gi th trng trn gi ghi s - Price to Book ratio-------------------------------------- 30 H s thu nhp trn ti sn - Return on Assets-------------------------------------------------- 31 M hnh xc nh gi tr ca ti sn vn - Capital Asset Pricing Model -------------------- 32 Th trng theo chiu gi ln - Bull market ----------------------------------------------------- 33 Th trng theo chiu gi xung - Bear Market ------------------------------------------------ 34 Tnh thanh khon - Liquidity ---------------------------------------------------------------------- 34 Tri khon - Debenture ---------------------------------------------------------------------------- 35 Tri phiu - Bond ----------------------------------------------------------------------------------- 35 Tri phiu chuyn i - Convertible Bond ------------------------------------------------------ 35 T l c tc trn th gi c phn - Dividend Yield --------------------------------------------- 37 Kinh t -------------------------------------------------------------------------------------------------- 38 Cnh tranh - Competition -------------------------------------------------------------------------- 38 Bn ph gi - Dumping ---------------------------------------------------------------------------- 39 Bong bng kinh t - Economic bubble ----------------------------------------------------------- 39 Cn cn thanh ton - Balance of payments ------------------------------------------------------ 40 Cn cn vng lai - Drawing account ------------------------------------------------------------- 41 Cn cn vn - Capital Balance Account --------------------------------------------------------- 43 Chi ph chm - Sunk costs ------------------------------------------------------------------------- 44 Chi ph c hi - Opportunity cost----------------------------------------------------------------- 44 Ch s nng lc cnh tranh cp tnh - Province Competitive Index -------------------------- 45 Gim pht - Deflation ------------------------------------------------------------------------------ 46 Kinh t hc vi m - Microeconomics ------------------------------------------------------------ 47 Tn dng thng mi - Trade credit -------------------------------------------------------------- 47 T l chit khu - Discount rate ------------------------------------------------------------------ 48 Qu u t ---------------------------------------------------------------------------------------------- 48 Cc ch s qu tng h - Mutual fund indexes ------------------------------------------------ 48 Cc khon u t mc tiu - Targeted Investments -------------------------------------------- 49 Chng ch qu - Fund Certificate ----------------------------------------------------------------- 49
2
Thut ng ti chnh
Mc lc
Qu tng h - Mutual Fund ---------------------------------------------------------------------- 50 Ti chnh doanh nghip ------------------------------------------------------------------------------- 53 Bng cn i k ton - Balance sheet ------------------------------------------------------------ 53 Bo co lu chuyn tin t - Cash Flow Statement -------------------------------------------- 54 Bo co thng nin - Annual report ------------------------------------------------------------ 54 Cc khon u t di hn - Long Term Investments ------------------------------------------- 55 Cc khon phi thu - Receivables ---------------------------------------------------------------- 55 Cu trc vn - Capital Structure ------------------------------------------------------------------ 55 Chi ph hot ng - Operating expenses --------------------------------------------------------- 56 Chi ph s dng n - Cost of Debt ---------------------------------------------------------------- 56 Chi ph s dng vn bnh qun - Weight Average Cost of Capital -------------------------- 57 Chi ph ti chnh - Financial charges ------------------------------------------------------------- 57 Ch s gi trn doanh thu - Price to Sales Ratio ------------------------------------------------ 58 Ch s gi tr ti sn thun - Net Asset Value --------------------------------------------------- 58 Ch s thanh ton tin mt - Cash Ratio --------------------------------------------------------- 59 Ch s vng quay cc khon phi tr - Account Payable Turnover Ratio ------------------- 59 im ha vn - Break even point ---------------------------------------------------------------- 60 Doanh thu Revenues ----------------------------------------------------------------------------- 61 Doanh thu cn bin - Marginal revenue --------------------------------------------------------- 62 Gp vn t nhn - Private Equity----------------------------------------------------------------- 63 Hng tn kho Inventory ------------------------------------------------------------------------- 63 H s bin li nhun gp - Gross Profit Margin ------------------------------------------------ 64 H s bin li nhun rng - Net Profit Margin ------------------------------------------------- 65 H s bin li nhun trc thu - Pre-Tax Profit Margin ------------------------------------- 65 H s bin li nhun trc thu v li vay - EBIT Margin------------------------------------ 66 H s gi trn thu nhp mt c phn - Price to Earning Ratio -------------------------------- 66 H s kh nng thanh ton li vay - Interest Coverage Ratio --------------------------------- 68 H s kh nng thanh ton ngn hn - Current Ratio ------------------------------------------ 69 H s li nhun hot ng - Operating Profit Margin ----------------------------------------- 70 H s thu nhp trn vn c phn - Return on Equity------------------------------------------- 70 H s thu nhp trn vn u t - Return on Invested Capital --------------------------------- 71 H s thu nhp trn vn s dng - Return On Capital Employed ---------------------------- 71 H s vng quay cc khon phi thu - Account Receivable Turnover Ratio --------------- 72
3
Thut ng ti chnh
Mc lc
H s vng quay hng tn kho - Inventory Turnover Ratio ----------------------------------- 73 H s vng quay tng ti sn - Asset Turnover Ratio ----------------------------------------- 74 Kh nng thanh ton nhanh - Quick Ratio ------------------------------------------------------ 74 Khon n - Debt ------------------------------------------------------------------------------------ 75 Khon phi thu - Accounts Receivable ---------------------------------------------------------- 75 Khon phi tr - Accounts Payable--------------------------------------------------------------- 75 Ti sn ngn hn - Current assets ----------------------------------------------------------------- 76 Thu nhp rng - Net Income ---------------------------------------------------------------------- 76 Thu nhp rng trn c phn - Earnings Per Share ---------------------------------------------- 76 Thu nhp trc li vay v thu - Earnings Before Interest and Tax ------------------------- 78 Thu nhp trc thu, tr li v khu hao - Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization ----------------------------------------------------------------------------------------- 79 T l n di hn trn vn ch s hu - Long-term Debt to Equity Ratio ------------------- 79 T l tng trng doanh thu - Sale Growth Rate ----------------------------------------------- 80 T l tng trng li nhun - Income Growth Rate -------------------------------------------- 80 T l tng trng ti sn - Asset Growth Rate -------------------------------------------------- 81 T l tng trng thu nhp trn c phiu - Earnings Per Share Growth Rate--------------- 81 T l tng n trn vn ch s hu - Total Debt to Equity Ratio ----------------------------- 82 T s tng n trn tng ti sn - Total Debt To Total Assets Ratio-------------------------- 83 Vn ch s hu - Owners' Equity ---------------------------------------------------------------- 83 Ti chnh ngn hng----------------------------------------------------------------------------------- 84 Cc t l cn i k ton - Balance sheet ratios ------------------------------------------------ 84 Ch bn v vng - Gold Standard System ---------------------------------------------------- 84 Ch hai bn v - Double Standard System --------------------------------------------------- 85
4
Thut ng ti chnh
Tm tt
Cc thut ng ti chnh Tm tt
C
Thut ng Bn co bch Bn c phn khi mo Bn khng Bn tho
hng khon
Ting Anh Prospectus Trch dn Khi pht hnh chng khon ra cng chng, cng ty pht hnh phi cng b cho ngi mua chng khon nhng thng tin v bn thn cng ty, nu r nhng cam kt ca cng ty v nhng quyn li ca ngi mua chng khon... trn c s ngi u t c th ra quyt nh u t hay khng. Ti liu phc v cho mc ch gi l Bn co bch hay Bn cng b thng tin. Hot ng bn c phn khi mo, cn gi l chia tch mt phn, xy ra khi cng ty m tin hnh bn ra cng chng ln u mt lng nh (di 20%) c phn ca cng ty con m n nm hon ton quyn s hu. Bailing out- bn tho- ch vic bn nhanh bn gp mt chng khon hay mt loi hng ha no bt chp gi c, c th bn vi mc gi thp hn rt nhiu so vi khi mua vo, nh mt bin php cu vn thua l hn na khi chng khon hay mt hng ny ang theo chiu rt gi trn th trng. Vi th trng chng khon, mi thng tin u l ti nguyn qu gi, th ch cn mt tn hiu "khng lnh" c th gy ln hin tng bn tho. Bo co ti chnh l cc bn ghi chnh thc v tnh hnh cc hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip. Bo lnh l thut ng ti chnh ch vic mt ngi hoc mt t chc chp nhn ri ro mua mt loi hng ha giy t no i ly c hi nhn c mn li khc. By gim gi c hnh thnh di dng mt tn hiu gi cho thy dng nh chng khon ang c du hiu o chiu, bt u gim gi sau mt t tng lin tip. By tng gi c hnh thnh di dng mt tn hiu gi cho thy dng nh chng khon ang c du hiu o chiu, bt u tng gi sau mt t st gim lin tip. L mt nguyn l u t trong nh u t ch mua chng khon khi gi th trng thp hn nhiu so vi gi tr ni ti ca chng khon . Ni cch khc, khi mc gi th trng thp hn nhiu so vi mc gi ni ti m nh u t xc nh th khong chnh lch gia hai gi tr ny c gi l bin an ton. B tr chng khon v tin l khu h tr sau giao dch chng khon.
5
Equity carve out
Short Sales Bailing out
Bo co ti chnh Bo lnh
Financial statement Underwrite
By gim gi
Bear trap
By tng gi
Bull trap
Bin an ton
Margin of safety
B tr chng khon v tin
Clearing
Thut ng ti chnh
Tm tt
Cc khon u t ngn hn Cm c chng khon
Short Term Investments Mortgage stock
Cc khon u t ngn hn l mt ti khon thuc phn ti sn ngn hn nm trn bng cn i k ton ca mt cng ty. Cm c chng khon l mt nghip v kinh doanh chng khon trn c s hp ng php l ca hai ch th tham gia, trong quy nh r gi tr chng khon cm c, s tin vay, li sut v thi hn tr n, phng thc x l chng khon cm c. Trong giao dch c phiu chnh gi m ca th trng l hin tng gi m ca chnh lch rt ln so vi gi ng ca ngy hm trc, thng thng l do nhng thng tin c bit tt hoc c bit xu trong thi gian th trng ng ca. Chnh lch gi t mua/t bn l mc chnh lch gia gi mua v gi bn ca cng mt giao dch (c phiu, hp ng tng lai, hp ng quyn chn, tin t). Ch s A-D l ch s xc nh xu hng th trng. Chng khon l cc loi giy t c gi v c th mua bn trn th trng, gi l th trng chng khon, khi chng khon l hng ha trn th trng . Chng khon phi sinh (derivatives) l nhng cng c c pht hnh trn c s nhng cng c c nh c phiu, tri phiu, nhm nhiu mc tiu khc nhau nh phn tn ri ro, bo v li nhun hoc to li nhun. C phn l khi nim ch cc chng nhn hp l v quyn s hu mt phn n v nh nht ca doanh nghip no . C phiu lu hnh trn th trng l s c phn hin ang c cc nh u t nm gi, bao gm c cc c phiu gii hn c s hu bi nhn vin ca cng ty hay c nhn khc trong ni b cng ty. C phiu thng hay cn gi l c phiu ph thng l loi chng khon i din cho phn s hu ca c ng trong mt cng ty hay tp on, cho php c ng c quyn b phiu v c chia li nhn t kt qu hot ng kinh doanh thng qua c tc v/hoc phn gi tr ti sn tng thm ca cng ty theo gi th trng. C phiu qu l c phiu do cng ty pht hnh mua ngc li t th trng chng khon. C phiu s cp l loi c phiu c pht hnh lc thnh lp doanh nghip hoc c phn ha doanh nghip Nh nc. C hai trng hp thng c phiu: thng cho ngi c ng gp ln v thng cho tt c cc c ng. C phiu u i cho php c ng nm gi n c tr c tc trc c ng nm gi c phiu ph thng. C tc l mt phn li nhun sau thu c chia cho cc c ng ca mt cng ty c phn
6
Chnh gi m ca th trng Chnh lch gi t mua/bn Ch s A-D Chng khon
Opening gap
Bid/Ask spread
Advance Decline Index Security
Chng khon phi sinh
Derivatives
C phn C phiu lu hnh trn th trng C phiu ph thng
Share Outstanding shares
Common stock
C phiu qu C phiu s cp C phiu thng C phiu u i C tc
Treasury stock Primary Stock Bonus stock Preferred stock Dividend
Thut ng ti chnh
Tm tt
Gi tr ghi s Gi tr vn ho th trng H s Alpha H s Beta
Book Value Market capitalization
Gi tr ghi s cho bit gi tr ti sn cng ty cn li thc s l bao nhiu nu ngay lp tc cng ty rt lui khi kinh doanh. Gi tr vn ho th trng l thc o quy m ca mt doanh nghip, l tng gi tr th trng ca doanh nghip, c xc nh bng s tin b ra mua li ton b doanh nghip ny trong iu kin hin ti. Alpha l mt thc o t sut sinh li da trn ri ro c iu chnh. Beta hay cn gi l h s beta, y l h s o lng mc bin ng hay cn gi l thc o ri ro h thng ca mt chng khon hay mt danh mc u t trong tng quan vi ton b th trng. H s gi th trng trn gi ghi s l h s c s dng so snh gi tr trng ca mt c phiu so vi gi tr ghi s ca c phiu . y l mt ch s th hin tng quan gia mc sinh li ca mt cng ty so vi ti sn ca n. ROA s cho ta bit hiu qu ca cng ty trong vic s dng ti sn kim li. tng chung ng sau m hnh nh gi ti sn vn l cc nh u t khi tin hnh u t vn ca mnh vo bt c ti sn g th cng c b p li theo hai cch: gi tr tin t theo thi gian v ri ro. Bull market l th trng theo chiu gi ln, l dng th trng ti chnh m gi cc loi chng khon (ch yu l c phiu) tng nhanh hn mc bnh qun trong lch s ca chng, trong mt thi gian di (vi thng) vi lng mua bn ln . Th trng theo chiu hng xung Gi rt trong mt thi khong ko di. Tnh thanh khon c hiu l vic chng khon hay cc khon n, khon phi thu... c kh nng i thnh tin mt d dng, thun tin cho vic thanh ton hay chi tiu. Tri khon l mt cng c n khng c bo m bng cc ti sn hu hnh hoc k qu no m n ch c m bo bng mc tin cy v kh nng tr n hay l uy tn ca chnh cng ty pht hnh tri khon. Tri phiu l mt chng nhn chu li do chnh ph hay mt doanh nghip pht hnh cam kt tr cho ngi s hu tri phiu mt s tin nht nh vo mt thi gian nht nh. Theo nh tn gi ca n, tri phiu chuyn i l loi tri phiu m ngi nm gi c kh nng chuyn i chng thnh mt lng c phiu nht nh ca cng ty pht hnh. Khi c pht hnh ln u, cc tri phiu ny ng vai tr nh mt loi tri phiu doanh nghip thng thng, c mc li sut thp hn mt cht.
Alpha indicator Beta indicator
H s gi th trng trn gi ghi s H s thu nhp trn ti sn M hnh xc nh gi tr ca ti sn vn Th trng theo chiu gi ln Th trng theo chiu gi xung Tnh thanh khon Tri khon
Price to Book ratio Return on Assets Capital Asset Pricing Model
Bull market
Bear Market
Liquidity
Debenture
Tri phiu
Bond
Tri phiu chuyn i
Convertible Bond
7
Thut ng ti chnh
Tm tt
T l c tc trn th gi c phn
Dividend Yield
Ch s T l c tc trn th gi c phn (Dividend Yield) l mt cng c hu hiu gip nh u t quyt nh nn chn u t vo doanh nghip no. Ch s ny phn nh mi quan h gia c tc nh u t nhn c vi th gi ca c phiu m nh u t mua vo.
K
Thut ng Cnh tranh Bn ph gi Bong bng kinh t Cn cn thanh ton Cn cn vng lai Cn cn vn
inh t
Ting Anh Competition Dumping Trch dn Cnh tranh l mt trn chin gia cc doanh nghip v cc ngnh kinh doanh nhm chim c s chp nhn v lng trung thnh ca khch hng. Bn ph gi l hnh ng bn mt hng ho no vi mc gi thp hn chi ph nhm loi b i th cnh tranh hoc ginh thm th phn. Hin tng bong bng kinh t (i khi cn gi l "bong bng u c", "bong bng th trng", "bong bng ti chnh" hay "speculative mania") l hin tng ch tnh trng th trng trong gi hng ha hoc ti sn giao dch tng t bin n mt mc gi v l hoc mc gi khng bn vng. Cn cn thanh ton, hay cn cn thanh ton quc t, ghi chp nhng giao dch kinh t ca mt quc gia vi phn cn li ca th gii trong mt thi k nht nh. C hai loi cn cn vng lai (cn gi l ti khon vng lai) l ti khon vng lai trong cn cn thanh ton quc t ca mt quc gia v ti khon vng lai trong nghip v ngn hng. Cn cn vn hay ti khon vn l mt b phn ca cn cn thanh ton ca mt quc gia. N ghi li tt c nhng giao dch v ti sn, gm ti sn thc nh bt ng sn hay ti sn ti chnh nh c phiu, tri phiu, tin t ... gia ngi c tr trong nc vi ngi c tr quc gia khc. Chi ph chm l khon chi ph mt th khng ly li c. Cc chi ph chm mc d c tht, nhng chng khng c cp n m cn phi loi ra khi tnh ton hiu qu kinh t ca nhng d n trong tng lai. Trong kinh t hc chi ph c hi l s la chn tt nht b b l. Bt c quyt nh no bao gm trong s nhiu la chn u c chi ph c hi. PCI l ch s xp hng cht lng iu hnh kinh t ca chnh quyn cp tnh trong vic to lp mi trng chnh sch thun li cho vic pht trin Doanh nghip dn doanh. Gim pht l tnh trng mc gi chung ca nn kinh t gim xung lin tc. Kinh t hc vi m l mt nhnh (hay phn ni dung) c bit quan trng ca kinh t hc, tp trung nghin cu hnh vi v s tc ng qua li ca cc thnh phn bn trong nn kinh
8
Economic bubble
Balance of payments Drawing account Capital Balance Account
Chi ph chm Chi ph c hi Ch s nng lc cnh tranh cp tnh Gim pht Kinh t hc vi m
Sunk costs
Opportunity cost Province Competitive Index Deflation Microeconomics
Thut ng ti chnh
Tm tt
Tn dng thng mi
Trade credit
T l chit khu
Discount rate
t, bao gm hai b phn trng yu l cc h tiu dng (i din bi cc c nhn) v cc cng ty. Tn dng thng mi l loi tn dng rt ph bin trong tn dng quc t, l loi tn dng gia cc nh doanh nghip cp cho nhau vay, khng c s tham gia ca ngn hng hoc cng c th hiu l loi tn dng c cp bng hng ha dch v ch khng phi bng tin mi ng cnh khc nhau t l chit khu c mt ngha khc nhau, ngi ta phn bit gia t l khu trong thng mi, vi th tn dng, trong chnh sch tin t v trong nh gi d n, nh gi quyt nh u t.
Q
Thut ng Cc ch s qu tng h Cc khon u t mc tiu Chng ch qu Qu tng h
u u t
Trch dn Kt qu kinh doanh ca 21 hng mc qu tng h, mi qu vi mt mc tiu khc nhau s c thng bo hng ngy trong Bng ch s Lipper. Cc qu tng h lun lun hng ti mt mc tiu c th no . t c nhng mc tiu , cc qu s thc hin mt s loi hnh u t. Chng ch qu l loi chng khon xc nhn quyn s hu ca nh u t i vi mt phn vn gp trong qu i chng. Qu tng h l qu c iu hnh bi cng ty u t nhm huy ng vn c ng v u t vo chng khon, tri phiu, hp ng option, hng ho hay cc chng khon trn th trng tin t, thng pht hnh chng khon qu huy ng vn
Ting Anh Mutual fund indexes Targeted Investments Fund Certificate Mutual Fund
T
Thut ng Bng cn i k ton Bo co lu chuyn tin t Bo co thng nin
i chnh doanh nghip

Ting Anh Balance sheet
Trch dn Bn cn i k ton cho bit tnh trng ti sn ca cng ty, n v vn c ng vo mt thi im n nh Bo co lu chuyn tin t (Cash Flow Statement) l Cash Flow Statement mt bo co ti chnh cung cp thng tin v nhng nghip v kinh t c nh hng n tnh hnh tin t ca Doanh nghip. Bo co lu chuyn tin t c lp trn c s cn i thu chi tin mt, phn nh vic hnh thnh v s dng lng tin pht sinh trong k bo co ca Doanh nghip. Bo co thng nin l mt ti liu xut bn hng nm Annual report m mt cng ty i chng hoc qu tng h phi cung cp cho cc c ng nhm m t hot ng v tnh hnh ti chnh ca mnh trong nm va qua.
9
Thut ng ti chnh
Tm tt
Cc khon u t di hn l mt ti khon nm bn phn ti sn trn bng cn i k ton ca mt cng ty, n th cc khon u t m mt cng ty c nh thc hin trong khong thi gian t hn 1 nm tr ln Cc khon Cc khon phi thu l mt loi ti sn ca cng ty tnh Receivables phi thu da trn tt c cc khon n, cc giao dch cha thanh ton hoc bt c ngha v tin t no m cc con n hay khch hng cha thanh ton cho cng ty. Cu trc Cu trc vn l thut ng ti chnh nhm m t ngun Capital Structure vn gc v phng php hnh thnh nn ngun vn doanh nghip c th s dng mua sm ti sn, phng tin vt cht v hot ng kinh doanh. Chi ph hot Operating expenses Chi ph hot ng i vi cc cng ty bun bn l ng nhng chi ph xy ra trong qu trnh hot ng bnh thng ca cng ty, khng phi l chi ph ca hng bn. Chi ph s Chi ph s dng n l mt t l hiu qu nh gi ng Cost of Debt dng n nhng g cng ty phi tr cho cc khon n hin ti ca mnh. Chi ph s Weight Average Cost Chi ph s dng vn bnh qun l chi ph s dng vn dng vn c doanh nghip tnh ton da trn t trng cc loi vn of Capital bnh qun m doanh nghip s dng. Chi ph ti Chi ph ti chnh l nhng khon ph m ngi i vay Financial charges chnh phi tr khi h vay tin t ngn hng hay mt t chc tn dng. Ch s gi Ch s gi trn doanh thu l mt trong cc ch s dng Price to Sales Ratio trn doanh nh gi gi tr c phiu hin hnh so vi qu kh, v so thu vi cc doanh nghip khc trong cng ngnh. Ch s gi Ch s "gi tr ti sn thun" (ch s NAV) c lin quan Net Asset Value tr ti sn mt thit n vic xc nh gi tr ti sn cng ty v ti sn thun c ng. T nh u t s khng b nhm ln gia ci b th bn ngoi v ci bn cht ti sn tht bn trong ca cng ty. Ch s thanh Ch s thanh ton tin mt cho bit bao nhiu tin mt Cash Ratio ton tin v cc khon tng ng tin (v d chng khon kh mt mi) ca doanh nghip p ng cc ngha v n ngn hn. Ch s vng Ch s vng quay cc khon phi tr phn nh kh Account Payable quay cc n ng chim dng vn ca doanh nghip i vi nh cung Turnover Ratio khon phi cp. Ch s vng quay cc khon phi tr qu thp c th tr nh hng khng tt n xp hng tn dng ca doanh nghip im ha im ha vn l im m ti Tng doanh thu bng Break even point vn Tng chi ph. Hay ni cch khc th ti im ha vn, doanh nghip bt u thu c li nhun. Doanh thu Doanh thu l tng gi tr cc li ch kinh t doanh Revenues nghip thu c trong k k ton, pht sinh t cc hot ng sn xut, kinh doanh thng thng ca doanh nghip, gp phn lm tng vn ch s hu. Doanh thu Doanh thu cn bin c tnh bng thay i trong tng Marginal revenue cn bin doanh thu chia cho thay i trong lng bn. Gp vn t Private Equity c xem nh mt loi ti sn bao gm Private Equity Long Term Investments
10
Cc khon u t di hn
Thut ng ti chnh
Tm tt
nhn Hng tn kho Inventory
H s bin li nhun gp H s bin li nhun rng H s bin li nhun trc thu H s bin li nhun trc thu v li vay H s gi trn thu nhp mt c phn H s kh nng thanh ton li vay H s kh nng thanh ton ngn hn H s li nhun hot ng H s thu nhp trn vn c phn
Gross Profit Margin
Net Profit Margin Pre-Tax Profit Margin EBIT Margin
Price to Earning Ratio
Interest Coverage Ratio Current Ratio
cc phn vn gp vo cc doanh nghip cha nim yt trong khong thi gian trung hn hoc di hn gip doanh nghip pht trin v thnh t. Hng tn kho l nhng ti sn c gi bn trong k sn xut - kinh doanh bnh thng; ang trong qu trnh sn xut - kinh doanh d dang; nguyn liu, vt liu, cng c, dng c s dng trong qu trnh sn xut - kinh doanh hoc cung cp dch v. H s bin li nhun gp hay cn gi l t l li gp (tn ting Anh: gross margin, gross profit margin, gross profit rate) c tnh bng cch ly tng li nhun gp chia cho doanh thu. H s bin li nhun rng phn nh khon thu nhp rng (li nhun sau thu) ca mt doanh nghip so vi doanh thu. H s bin li nhun trc thu phn nh khon thu nhp trc thu (li nhun trc thu) ca mt doanh nghip so vi doanh thu. H s bin li nhun trc thu v li vay (thng c bit n nhiu hn vi ci tn h s bin li nhun hot ng - ting Anh: operating profit margin) phn nh hiu qu qun l tt c chi ph hot ng, bao gm gi vn v chi ph bn hng, chi ph qun l ca doanh nghip. H s gi trn thu nhp mt c phiu, gi tt l P/E (vit tt ca cm t Price to Earning Ratio), l h s dng nh gi o lng mi lin h gia thu nhp hin ti v gi mi c phiu, hay cho bit nh u t sn sng tr gi cho mi c phiu cao hn mc thu nhp hin ti bao nhiu ln. H s kh nng thanh ton li vay cho bit mc li nhun m bo kh nng tr li nh th no. Nu cng ty qu yu v mt ny, cc ch n c th i n gy sc p ln cng ty, thm ch dn ti ph sn cng ty. H s kh nng thanh ton ngn hn dng o lng kh nng tr cc khon n ngn hn ca doanh nghip. H s bin li nhun hot ng cho bit lnh o doanh nghip thnh cng n mc no trong vic to ra li nhun t hot ng ca doanh nghip. H s thu nhp trn vn c phn (ROE) phn nh mc thu nhp rng trn vn c phn ca c ng (hay trn gi tr ti sn rng hu hnh). Ch s ny l thc o chnh xc nht nh gi mt ng vn b ra v tch ly c to ra bao nhiu ng li. H s ny thng c cc nh u t phn tch so snh vi cc c phiu cng ngnh trn th trng, t tham kho khi quyt nh mua c phiu ca cng ty no. H s thu nhp trn vn u t (Return of Invested Capital - ROIC) phn nh kh nng s dng vn u t to ra li nhun ca doanh nghip.
11
Operating Profit Margin Return on Equity
H s thu nhp trn vn u t
Return on Invested Capital
Thut ng ti chnh
Tm tt
H s thu nhp trn vn s dng H s vng quay cc khon phi thu H s vng quay hng tn kho H s vng quay tng ti sn Kh nng thanh ton nhanh Khon n Khon phi thu Khon phi tr Ti sn ngn hn Thu nhp rng
Return On Capital Employed Account Receivable Turnover Ratio Inventory Turnover Ratio Asset Turnover Ratio Quick Ratio Debt Accounts Receivable
H s thu nhp trn vn s dng l ch s th hin kh nng thu li nhun ca mt doanh nghip da trn lng vn s dng. Vng quay cc khon phi thu phn nh tc bin i cc khon phi thu thnh tin mt. H s vng quay hng tn kho th hin kh nng qun tr hng tn kho. Vng quay hng tn kho l s ln m hng ha tn kho bnh qun lun chuyn trong k. H s vng quay tng ti sn dng nh gi hiu qu ca vic s dng ti sn ca cng ty. Thng qua h s ny chng ta c th bit c vi mi mt ng ti sn c bao nhiu ng doanh thu c to ra. Kh nng thanh ton nhanh c hiu l kh nng doanh nghip dng tin hoc ti sn c th chuyn i nhanh thnh tin tr n ngay khi n hn v qu hn. Khon n l lng tin m mt c nhn hoc mt cng ty n mt c nhn hoc mt t chc khc. Khon phi thu l khon m khch hng (c nhn hay cng ty) phi tr cho mt doanh nghip cho nhng sn phNm hay dch v c chuyn n hay c s dng m cha c tr tin. Khon phi tr l mt khon mc k ton th hin ngha v ca doanh nghip phi tr ton b s n ngn hn ca mnh cho cc ch n. Ti sn ngn hn hay cn gi l ti sn lu ng l mt khon mc trong bng cn i k ton bao gm tt c loi ti sn c th d dng chuyn i sang tin mt trong vng 1 nm. Thu nhp rng l tng thu nhp ca mt doanh nghip, hay cn gi l li nhun thun. Thu nhp rng c tnh ton t tng thu nhp c iu chnh thm cc khon chi ph hot ng, khu hao, li sut, thu v cc chi ph khc lin quan n hat ng kinh doanh ca doanh nghip. S liu ny c th hin trn bo co thu nhp, bo co kt qu hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip, l s liu tnh ton nm dng cui cng nn cn c gi bng tn ting Anh l "the bottom line". Ch s ny cng c s dng tnh ton thu nhp trn mi c phn (EPS). EPS (Thu nhp trn c phn) l mt trong nhng ch tiu c bn la chn C phiu (CP) tt v cng l thng s ti chnh ph bin c cc nh u t trn th trng Chng khon (TTCK) thng hay s dng quyt nh u t, mua bn chng khon. Thu nhp trc li vay v thu (EBIT) l mt ch tiu dng nh gi kh nng thu c li nhun ca cng ty, v c tnh bng bng thu nhp tr i cc chi ph, nhng cha tr tin tr li (chi ph li vay) v thu thu nhp. EBITDA c th c s dng phn tch v so snh mc li gia cc cng ty hoc cc ngnh bi ch s ny
12
Accounts Payable Current assets
Net Income
Thu nhp rng trn c phn Thu nhp trc li vay v thu Thu nhp trc thu,
Earnings Per Share
Earnings Before Interest and Tax Earnings Before Interest, Taxes,
Thut ng ti chnh
Tm tt
tr li v Depreciation and khu hao Amortization T l n di Long-term Debt to hn trn vn Equity Ratio ch s hu T l tng Sale Growth Rate trng doanh thu T l tng Income Growth Rate trng li nhun T l tng Asset Growth Rate trng ti sn T l tng Earnings Per Share trng thu Growth Rate nhp trn c phiu T l tng Total Debt to Equity n trn vn Ratio ch s hu T s tng n trn tng ti sn Vn ch s hu Total Debt To Total Assets Ratio Owners' Equity
loi b c nh hng do cc quyt nh v mt k ton v ti chnh gy ra. T l n di hn trn vn ch s hu so snh tng quan gia n di hn v vn ch s hu. T l tng trng doanh thu cho bit mc tng trng doanh thu tng i (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l tng trng li nhun cho bit mc tng trng li nhun tng i (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l tng trng ti sn cho bit mc tng trng ti sn tng i (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l tng trng thu nhp trn c phiu cho bit mc tng trng tng i thu nhp trn c phiu (tnh theo phn trm) qua cc thi k T l tng n trn vn ch s hu l ch s phn nh quy m ti chnh ca cng ty. N cho ta bit v t l gia 2 ngun vn c bn (n v vn ch s hu) m doanh nghip s dng chi tr cho hot ng ca mnh T s tng n trn tng ti sn c s dng xc nh ngha v ca ch doanh nghip i vi cc ch n trong vic gp vn. Vn ch s hu l cc ngun vn thuc s hu ca ch doanh nghip v cc thnh vin trong cng ty lin doanh hoc cc c ng trong cc cng ty c phn.
T
Thut ng Cc t l cn i k ton
i chnh ngn hng
Ting Anh Trch dn Cc t l cn i k ton dng nh gi kh nng ti chnh Balance sheet (cho vay v tr n) v cc thay i v th ti chnh ca ca mt ngn ratios hng thng mi da trn cc d kin bo co trong bng cn i k ton. Ch Trong ch tin t Bn v vng, tin d di hnh thc no Gold bn v (c bng vng, in trn giy, tin in t, ...), th ngi s hu tin Standard vng vn lun c mt quyn quan trng: yu cu ngi pht hnh tin i System tin thnh vng theo t l cam kt. Ch hai Ch hai bn v l ch tin t m php lut ca nh nc Double bn v quy nh hai loi kim loi vng v bc ng thi lm kim loi tin t, Standard hai loi tin vng v tin bc c t do c v c hiu lc php l System thanh ton v hn.
13
Thut ng ti chnh
Chi tit
Cc thut ng ti chnh Chi tit
hng khon
Bn co bch Prospectus Khi pht hnh chng khon ra cng chng, cng ty pht hnh phi cng b cho ngi mua chng khon nhng thng tin v bn thn cng ty, nu r nhng cam kt ca cng ty v nhng quyn li ca ngi mua chng khon... trn c s ngi u t c th ra quyt nh u t hay khng. Ti liu phc v cho mc ch gi l Bn co bch hay Bn cng b thng tin. Bn co bch chnh l mt li mi hay cho bn cng chng u t ng k hoc mua chng khon ca cng ty pht hnh. Bn co bch bao gm mi thng tin lin quan n t pht hnh, do thng tin a ra coi nh l mt iu kin thc hin li cho bn . Thng thng mt cng ty mun pht hnh chng khon phi lp Bn co bch y ban chng khon N h nc xem xt, gi l Bn co bch s b. Khi c chp thun bn s b s c coi l Bn chnh thc. i vi nh u t, bn co bch l mt ti liu rt quan trng, l phng tin gip h nh gi mc sinh li v trin vng ca cng ty trc khi ra quyt nh c u t hay khng, v mt quyt nh thiu thng tin c th khin cc nh u t phi tr gi t. Bn co bch thng c cc ni dung chnh nh: tm tt bn co bch, cc nhn t ri ro, cc khi nim, cc chng khon pht hnh, cc i tc lin quan n t pht hnh, tnh hnh v c im ca t chc pht hnh v ph lc. Trong thng tin quan trng nht ca bn co bch l thng tin ti chnh: trong qu kh v trong tng lai. Thng tin ti chnh trong qu kh l cc bn bo co ti chnh c kim ton ng thi c phn thuyt minh v phn tch hot ng thng l trong 2 nm trc. Da vo thng tin ny, thng tin ti chnh trong tng lai l nhng k hoch d tnh v doanh thu, li nhun, c tc...trong nm ti. Qua ngi u t s hnh dung c mc li nhun mnh c. Bn c phn khi mo - Equity carve out Hot ng bn c phn khi mo, cn gi l chia tch mt phn, xy ra khi cng ty m tin hnh bn ra cng chng ln u mt lng nh (di 20%) c phn ca cng ty con m n nm hon ton quyn s hu. Thng v ny khng ch cho php cng ty m huy ng c lng vn cn thit m cn gip h gi li quyn kim sot vi cng ty con. Thng thng, sau khi bn bt mt phn nh c phn ca cng ty con ra cng chng, cng ty m s bn nt s cn li vo mt thi im sau . Vic bn khi mo mt lng c phn nh c th coi l bc khi u cho qu trnh chia tch cng ty. Cc tp on a ngnh khi pht trin n mt mc nht nh, hoc trong nhng iu kin kinh t khng thun li c xu hng sp xp li (streamline) hot ng ca h cho hp l hn. Mt trong cc la chn l bn bt nhng cng ty con pht trin khng tt lm hoc t lin quan n lnh vc kinh doanh ct li ca cng ty, thng qua vic pht hnh c phiu cng ty ra th trng chng khon. Thng thng, cc cng ty thng khng bn ht ngay 100% s c phn ca cng ty con ny ngay sau khi pht hnh m ch bn khi mo mt s lng nh v mt s l do sau: trc khi pht hnh c phiu ra th trng, cc cng ty con ny thng thuc quyn s hu 100% ca cng ty m, v t c th trng bit n.
14
Thut ng ti chnh
Chi tit
Vic bn khi mo mt lng nh c phn ra th trng chng khon gip cng ty con ny c cc nh u t quan tm hn v n c th gip gi c phiu tng dn ln sau mt thi gian. N h cch mt nh phn tch ni l n gip " khai ph gi tr tim Nn ca nhng cng ty con", hay thc cht l qu trnh cng ty m tip th cho c phiu trc khi bn n. Tuy nhin, khng phi mi c phiu sau khi bn khi mo u c bn ht sau . N u cng ty m cng b r rng nh bn hon ton c phn ca cng ty con trong tng lai th gi c phiu mi tng, trng hp ngc li c phiu ca cng ty con ny thng khng hp dn nh u t bng. Bn khng - Short Sales Trong ti chnh, Short sales hay Short selling hoc Shorting l mt nghip v trn th trng ti chnh c thc hin nhm mc ch li nhun thng qua gi chng khon gim. Trn thc t hu ht cc nh u t u nhm vo vic mua chng khon ch gi tng ln trong tng lai, nhng nhng ngi kinh doanh nh vo gi chng khon gim (short-seller) li kim li nhun nh vo vic gi c phiu trong tng lai gim xung. V d: Gi s cng ty XYZ bn c phiu vi gi 100.000VN /c phiu. Mt ngi kinh doanh bng hnh thc ny s i vay 100 c phiu ca cng ty XYZ v bn i ngay lp tc thu v 10.000.000VN . N u gi c phiu ca cng ty XYZ gim xung ch cn 80.000VN /c phiu th anh ta ch phi b ra 8.000.000VN mua li 100 c phiu v tr cho cng ty XYZ nh ban u. N h vy anh ta li 2.000.000VN . Mc d anh ta s phi tr ra mt khon no c th l li do vay 100 c phiu ca cng ty XYZ nhng anh ta s vn c li, mc d anh ta thm ch khng c c tin u t ban u. Cch lm ny nghe c v n gin nhng cng vn c ri ro. Khi gi tng ln, v d 125.000VN /c phiu th anh ta phi b ra 12.500.000VN mua li c 100 c phiu ban u tr li cho cng ty XYZ nh vy anh ta s l 2.500.000VN . N ghip v kim li thng qua gi c phiu gim c bt ngun t nht t th k th 18 Anh. N hng ngi thc hin mua bn c phiu kim li thng qua gi c phiu xung thp thng b nghi ng l lm giu thng qua vic ngho i ca ngi khc (v s nhng ngi ny rt t, nhng nu gi c phiu gim xung th rt nhiu ngi u t vo chng khon s b thua l, thm ch ph sn). Tuy nhin cc nghin cu u kt lun rng Short-selling c ng gp quan trng trong vic to nn tnh hiu qu ca th trng ti chnh. N ghip v mua bn khng ti th trng chng khon Vit N am c mt s cng ty chng khon cung cp, tuy nhin vn cha c ph bin. Bn cng nn phng nhn vin cng ty chng khon "mn" c phiu ca bn bn khng. N hiu nh u t b thit hi do b "mn" m khng xin php nh vy. Mc d y l mt hnh vi bt hp php, nhng rt kh truy cu trch nhim. V vy cch tt nht l bn nn thng xuyn kim tra ti khon ca mnh. Bn tho - Bailing out Bailing out- bn tho- ch vic bn nhanh bn gp mt chng khon hay mt loi hng ha no bt chp gi c, c th bn vi mc gi thp hn rt nhiu so vi khi mua vo, nh mt bin php cu vn thua l hn na khi chng khon hay mt hng ny ang theo chiu rt gi trn th trng. Vi th trng chng khon, mi thng tin u l ti nguyn qu gi, th ch cn mt tn hiu "khng lnh" c th gy ln hin tng bn tho. Ta c th xem mt v d, bt u t thng tin ng ti trn mt s phng tin thng tin i chng: Tng Cng ty Bo Minh c kh nng b phong to ti khon do chm chi tr bo him i vi Cng ty Hong Long trong v chy nh my sn xut m n lin nhn hiu "Rng Vng". M trn thc t vic chi tr tin bo him cho Cng ty Hong Long vn cha c thc hin l do yu cu ca nhiu c quan chc nng lin quan ch khng phi Bo Minh c tnh khng thc hin. Chu
15
Thut ng ti chnh
Chi tit
nh hng ca nhng thng tin bt li, c phiu Bo Minh trn sn H N i nhiu phin lin tip b bn tho gi sn vi khi lng ln. N goi ra thut ng "Bailing out" cn mang ngha "cu tr", tr gip khNn cp cho cc nh ch ti chnh gp kh khn, c bit s tr gip ca cc c quan quyn lc i vi cc ngn hng thng mi. Khi mt N gn hng thng mi ng trn b vc ph sn do c hin tng cng mt lc khch hng n i rt tin, N gn hng Trung ng s c hai cch "bail out": mt l dng uy tn ca mnh trn an khch hng v xin hon li vic rt tin; hai l cho ngn hng thng mi vay tin gii quyt mt s khon n ln, v t gy li lng tin i vi khch hng. Hin nay cc t chc quc t nh IMF hay WB cng cho cc ngn hng cc nc thnh vin vay nh mt hnh thc "bailing out". Bo co ti chnh - Financial statement Bo co ti chnh l cc bn ghi chnh thc v tnh hnh cc hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip. Cc bo co ti chnh cung cp mt ci nhn tng th v iu kin ti chnh ca doanh nghip trong c ngn hn v di hn. C 4 loi bo co ti chnh c bn. 1. Bng cn i k ton: Bo co v ti sn v n ca cng ty trong mt thi im xc nh. 2. Bo co kt qu hot ng kinh doanh: cn gi l Bo co li nhun v l, phn nh kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip trong mt thi k. 3. Bo co li nhun gi li: Gii thch cc thay i trong li nhun gi li trong mt thi k. 4. Bo co lu chuyn tin t: Bo co v cc hot ng dng tin ca mt cng ty, c bit l cc hot dng u t, cp vn... i vi cc cng ty ln, nhng bo co ny thng phc tp v c th gm c Thuyt minh bo co ti chnh (N otes to the financial statements) v cc tho lun v phn tch ca i ng qun l. Thuyt minh thng m t cc khon mc thn Bng cn i k ton, bo co thu nhp v bo co lu chuyn tin t mt cch chi tit hn. Thuyt minh bo co ti chnh c coi l mt phn khng th thiu ca cc bo co ti chnh. Bo lnh Underwrite Bo lnh l thut ng ti chnh ch vic mt ngi hoc mt t chc chp nhn ri ro mua mt loi hng ha giy t no i ly c hi nhn c mn li khc. Trong mi lnh vc Bo lnh li c gi tn khc nhau. Trong Bo him, bo lnh chnh l vic bo him, mua ri ro v pha mnh i li c ph bo him. Trong u t, bo lnh l chp nhn mi ri ro khi mua tt c cc chng khon mi pht hnh ca cng ty hay n v N h nc v bn li cho cng chng trc tip hoc thng qua ngi mi gii. N gi bo lnh c hng chnh lch gia gi phi tr cho nh pht hnh v gi bn ra, gi l chnh lch bo lnh. N ghip v bo lnh c hiu l hot ng kinh doanh ca cc t chc u t, c bit l ngn hng u t, tp hp ca nhiu nh u t (gi l nhm bo lnh) chu chung ri ro v m bo phn phi thnh cng s chng khon c bo lnh pht hnh. N h vy bo lnh chnh l cng vic u tin ca cc t chc u t trc khi tin hnh phn phi th cp. N hm bo lnh hot ng theo tha thun gia nhng ngi bo lnh, gi l hp ng bo lnh. Cng ty bt u lm vic vi nh pht hnh hoch nh chi tit vic pht hnh v chuNn b ti liu ng k np cho N h nc. Trong sut thi gian cung ng, bn nhn bo lnh phi chu trch nhim n nh gi th trng c phn bng cch pht gi trong th trng m rng. Khi cu gim, nhm s ch nh ra mt nhm bo lnh mua chng khon trn th trng nhm cn bng v iu chnh gi c. C hai phng php c bn nh pht hnh la chn n v bo lnh pht hnh v gi ph bo lnh. Th nht l bo lnh theo thng lng c dng trong vic pht hnh c phiu hoc
16
Thut ng ti chnh
Chi tit
tri phiu n ca cng ty. Th hai, bo lnh theo u thu s dng trong vic cnh tranh mua tri phiu chnh quyn th v cc n v cng khc. By gim gi - Bear trap By gim gi (bear trap) thng do cc nh u t ln (cc qu u t hay t chc) to ra trong xu hng th trng i ln (uptrend) gom c nhiu c phiu trc khi tip tc y gi ln bn kim li hoc thc hin vic mua khng. By gim gi c hnh thnh di dng mt tn hiu gi cho thy dng nh chng khon ang c du hiu o chiu, bt u gim gi sau mt t tng lin tip. N hng thc t, chng khon li quay tr li xu th tng sau tn hiu i xung . By gim gi c to ra vi mc ch nh la nh u t bn ra v h ngh rng chng khon quay u v bt u mt thi k i xung (downtrend). By tng gi - Bull trap By tng gi (bull trap) thng do cc nh u t ln (cc qu u t hay t chc) to ra trong xu hng th trng i xung (downtrend) khi h mun tip tc bn tho c phiu hoc khi h thc hin giao dch bn khng. By tng gi c hnh thnh di dng mt tn hiu gi cho thy dng nh chng khon ang c du hiu o chiu, bt u tng gi sau mt t st gim lin tip. N hng thc t, chng khon li quay tr li xu th gim sau tn hiu i ln . By tng gi c to ra vi mc ch nh la nh u t mua vo v h ngh rng chng khon quay u v chuyn sang mt thi k i ln (uptrend). Loi by ny rt nguy him i vi cc nh u t ngn hn, thch nhy sng. Bin an ton - Margin of safety L mt nguyn l u t trong nh u t ch mua chng khon khi gi th trng thp hn nhiu so vi gi tr ni ti ca chng khon . N i cch khc, khi mc gi th trng thp hn nhiu so vi mc gi ni ti m nh u t xc nh th khong chnh lch gia hai gi tr ny c gi l bin an ton. S chnh lch ny cho php gim thiu kh nng gp ri ro ca mi quyt nh u t. Thut ng ny ban u c ph bin bi Benjamin Graham (ngi c bit ti nh l cha ca u t) v cc hc tr ca ng, trong ni bt nht l Warren Buffett. Bin an ton khng c kh nng m bo rng u t ca bn chc chn s thnh cng v vn c th khin cho nhng nh gi phn tch ca bn b sai lch. Vic nh gi gi tr thc s ca mt cng ty (tc l gi tr ni ti ca cng ty ) thng mang tnh ch quan ca ngi phn tch. Mi nh u t c mt cch khc nhau tnh ton gi tr ni ti ca mt cng ty, cch tnh c th ng nhng cng hon ton c kh nng b sai. l cha k ti vic nh gi c doanh thu, li nhun ca cng ty l v cng kh khn. Tuy nhin bin an ton c th gim nh cc sai s trong vic tnh ton. Khi nim bin an ton c s dng khng ch trong lnh vc ti chnh m cn c s dng trong rt nhiu lnh vc khc. V d: gi s rng cc k s xy dng ang xy mt chic cu chu c trng ti 100 tn. N h vy liu c phi chic cu ny c xy dng vi kh nng chng chnh xc l 100 tn? Chc chn l khng ri v con s 100 tn c th cn c nhng sai s, v lng giao thng qua cu s c lc no vt ngng 100 tn, v th s l an ton hn nu xy mt chic cu c th chu c trng ti l 130 tn, nh vy bin an ton i vi cy cu l 30 tn v n s m bo rng cy cu s khng sp khi b qu ti trong phm vi 30 tn. Vic u t vo chng khon cng tng t nh vy. Bn thy rng chng khon ny ng gi n tn 10 la, vic mua n mc gi 7.50 la s cho bn mt bin an ton trong trng hp cc
17
Thut ng ti chnh
Chi tit
phn tch ca bn khng chnh xc v c phiu thc cht ch tr gi 9 la. Trong k ton th bin an ton l khong chnh lch gia doanh s bn hng k vng v im ho vn. Khng c mt tiu chuNn ton cu no xc nh xem rng ca bin an ton bao nhiu th hp l. Mi nh u t phi t tm ra phng cch xc nh cho ring mnh. S dng bin an ton, bn c th mua mt chng khon khi tr gi thc ca n cao hn gi th trng. y l tng chnh trong l thuyt u t gi tr ca Benjamin Graham, trong vic bo ton vn u t l nguyn tc s mt. Benjamin Graham cho rng chng ta nn xem xt cc cng ty nh, khng my ni ting, c t l P/E thp. N h u t cng c th phn tch cc bo co ti chnh v cc ghi ch hiu c liu cng ty c che giu cc ti sn c th d dng b b qua, khng ch ti hay khng, v d nh cc khon u t vo cng ty khc. Warren Buffett, c l l nh u t ni ting nht hin nay, l hc tr ca Benjamin Graham trng i hc Columbia, tng ni rng "ba t quan trng nht i vi u t chnh l: bin an ton - margin of safety". B tr chng khon v tin - Clearing N u ng k v lu k chng khon l khu h tr trc giao dch chng khon, th b tr chng khon v tin l khu h tr sau giao dch chng khon. Sau khi chng khon nim yt c a vo ng k, lu k tp trung ti Trung tm lu k chng khon, chng s c php giao dch trn Th trng chng khon. Tuy nhin, sau khi giao dch c thc hin ( c xc nhn), th cc bn tham gia giao dch cn phi nhn c ti sn ca mnh: bn bn nhn c tin, bn mua nhn c chng khon. B tr chng khon v tin thc hin vic x l thng tin v cc giao dch chng khon, tnh ton li nhm xc nh s tin v chng khon rng cui cng m cc i tc tham gia giao dch phi c ngha v thanh ton sau khi giao dch c thc hin. Hot ng b tr trn th trng chng khon v c bn cng tng t nh hot ng b tr ca cc ngn hng thng mi. Kt qu b tr tin lun th hin ngha v thanh ton mt chiu i vi mt thnh vin lu k: hoc c nhn tin, nu tng s tin phi tr nh hn tng s tin c nhn; hoc phi tr tin nu tng s tin phi tr ln hn tng s tin c nhn. im khc nhau so vi thanh ton b tr ca cc ngn hng l b tr cho cc giao dch chng khon khng ch lin quan n mng tin m cn lin quan n mng chng khon na. Vic b tr chng khon cng mang c th ring l phi c thc hin theo tng loi chng khon do khng th b tr cc loi chng khon khc nhau vi nhau. Do , i vi cng mt loi chng khon nht nh, kt qu b tr chng khon cng s ch ra ngha v thanh ton mt chiu ca tng thnh vin lu k: hoc phi giao loi chng khon nu s lng chng khon khch hng t mua t hn s lng khch hng t bn, hoc c nhn v loi chng khon nu s lng chng khon khch hng t mua nhiu hn s lng khch hng t bn. Trong hot ng b tr, phng thc b tr cng l mt vn cn quan tm. Phng thc b tr cho cc giao dch chng khon c quyt nh bi phng thc giao dch trn Th trng chng khon. N u phng thc giao dch l a phng (nhiu bn mua vi nhiu bn bn), in hnh c th thy l i vi cc giao dch khp lnh c phiu, th phng thc b tr chng khon v tin s l b tr a phng. N u phng thc giao dch l song phng (mt bn mua vi mt bn bn), in hnh c th thy l i vi cc giao dch tha thun, th phng thc b tr cng s l b tr song phng. Tuy nhin c h thng b tr chng khon v tin chnh xc cc Trung tm giao dch chng khon phi tin hc ha hon ton cc giao dch chng khon, l mt trong cc bin php hiu qu, khc phc s chm tr trong qu trnh x l cc giao dch bng giy cn ph bin hin nay. V d nh vic s dng c ch SDC (Securities Depository Center - Trung tm lu k chng khon) vn hnh h thng nhp s chng khon v tin mt. Bin php SDC c coi l cng c l tng
18
Thut ng ti chnh
Chi tit
nhm gim thiu qu trnh vn chuyn cc chng khon giy l bi vic nhp s m bo c s thu hi v phi vt th ho ca chng khon. Cc khon u t ngn hn - Short Term Investments Cc khon u t ngn hn l mt ti khon thuc phn ti sn ngn hn nm trn bng cn i k ton ca mt cng ty. Ti khon ny bao gm bt c khon u t no m mt cng ty thc hin vi thi gian di 1 nm. Cc ti khon nh th ny thng gm: c phiu, tri phiu v cc ti sn c tnh thanh khon tng i nhanh. Hu ht cc cng ty c v th tin mt mnh u c ti khon cc khon u t ngn hn trn bng cn i k ton. iu ny c ngha l mt cng ty c th sc u t thng d tin mt vo c phiu v tri phiu tm kim c li nhun cao hn so vi vic em tin mt thng d i gi tit kim. BBC v SBT l mt s v d. Cc cng ty ny lun lun trong mt v th tin mt mnh. Tuy nhin c nhiu tin mt khng hn ng ngha vi vic cng ty lm n tt. V nu cng ty s dng s tin mt khng hiu qu th s em li nhng thit hi khng nh. Hin nay rt nhiu cng ty c nhiu tin mt nh pht hnh c phiu trong giai on th trng chng khon b Ny ln (cui nm 2006, u nm 2007). Thay v u t sn xut, cc cng ty ny dng tin mt thu c t vic pht hnh c phiu u t vo nhng lnh vc khng phi s trng ca hc nh mua c phiu v bt ng sn, v kt qu l b l nng khi th trng chng khon i xung v nn kinh t gp kh khn. C th k 1 s v d cc cng ty chng khon BVS, FPTS.... Cm c chng khon - Mortgage stock Cm c chng khon l mt nghip v kinh doanh chng khon c t nht c hai ch th tham gia:
Bn cm c l thnh vin lu k nhn danh chnh mnh hoc c ngi i vay u quyn giao chng khon cho bn nhn cm c; Bn cm c l thnh vin lu k nhn danh chnh mnh hoc c ngi cho vay u quyn nhn cm c chng khon bn cm c.
Vic thc hin cm c chng khon trn c s hp ng php l ca hai ch th tham gia, trong quy nh r gi tr chng khon cm c, s tin vay, li sut v thi hn tr n, phng thc x l chng khon cm c. Trung tm giao dch chng khon sau khi kim tra th tc, nht l tnh hp php, hp l ca n th trung tm phi m ti khon cm c v chuyn chng khon vo ti khon cm c theo yu cu ca bn cm c. Trng hp bn cho vay (hoc bn vay) khng phi l thnh vin lu k, bn cho vay (hoc bn vay) phi u quyn vic nhn cm c chng khon (hoc vic giao chng khon cm c) cho mt thnh vin lu k khc. Ti khon cm c phi tch bit vi ti khon lu k cc chng khon khc ca bn cm c. Sau khi ghi vo ti khon cm c chng khon, th phi nh ch vic rt, chuyn khon hoc chuyn nhng cc chng khon trn ti khon cm c trong thi gian cm c. Trung tm giao dch chng khon gi thng bo bng cng vn cho bn nhn cm c v vic thc hin cm c chng khon. Vic gii to cm c chng khon c thc hin theo cc nguyn tc: N gi gii to cm c chng khon phi l bn nhn cm c chng khon; C th gii to ton b hoc mt phn chng khon cm c bng hnh thc rt chng ch hay chuyn khon; C vn bn ngh gii to cm c chng khon ca bn nhn cm c. Trn c s , Trung tm giao dch chng khon thc hin hu b vic cm c chng khon trong ng k

19
Thut ng ti chnh
Chi tit
ngi s hu chng khon v thng bo bng vn bn cho ngi nhn cm c vic hu b cm c chng khon v gii to ti khon cm c sang ti khon khc. N u bn cm c chng khon thc hin khng ng theo tho thun th chng khon cm c c x l do cc bn tho thun hoc a ra bn u gi theo quy nh ca php lut. Chnh gi m ca th trng - Opening gap Trong giao dch c phiu chnh gi m ca th trng l hin tng gi m ca chnh lch rt ln so vi gi ng ca ngy hm trc, thng thng l do nhng thng tin c bit tt hoc c bit xu trong thi gian th trng ng ca. Hu ht cc nh u t c phiu khng nhiu lm n gi m ca m thng ch ch n cc mc cao nht, thp nht v mc ng ca trong nhng ngy trc . Tuy nhin, nhng ngi giao dch hp ng tng lai, c bit l nhng nh u t ni nht hoc u t ngn hn li sng bng gi m ca. N guy c v chnh gi m ca th trng chnh l mt trong nhng ng lc u tin khin h quyt nh tr thnh nhng nh u t ni nht, v h lo ngi xy ra mt khong chnh gi bt ng m h khng kp phng nga. V d: mt nh u t nm 1,000,000 c phiu X qua m c th "mt trng" 2 t VN qua mt m m khng th no lm c g, nu gi m ca phin sau thp hn gi ng ca phin trc 2000VN /c phiu. N gc li, nu ch giao dch ni nht, nh u t c th cn c vo xu hng bin ng th trng trnh c nhng khon l ln. Ti Vit N am, tnh n thi im cui nm 2008, giao dch ni nht cha c php thc hin, nhng iu ny c th c thay i trong nhng nm ti, bn cnh vic gii hn bin cng khng cho php hnh thnh cc chnh lch (gap) qu ln. Mt gi nh trong phn tch k thut cho rng mi yu t c bn bit u c phn nh y trong gi c phiu vo bt k thi im no. Gi c phiu ch thay i khi c nhng thng tin mi v gi tr tng lai ca c phiu hay hng ha xut hin trn th trng. Hu ht cc th trng ch m ca nhiu nht l 7 gi mi ngy. N gay c cc ti sn ti chnh c giao dch ton cu cng phi c lc ngng giao dch trong ngy. Trong sut thi gian th trng ng ca th cc s kin kinh t, chnh tr, x hi vn xy ra gy nh hng n gi tr tng lai ca cc loi hng ha, ca cc cng ty thng mi v cng nghip... N hng s kin ny s c phn nh vo gi chng khon ngay khi th trng m ca. Kt qu l, vo ngy hm sau, gi m ca ca hu ht cc loi ti sn ti chnh u khc vi gi ng ca ngy hm trc, do mi xut hin "mc chnh gi m ca th trng". Gi m ca c coi l kt qu thc t ca "bn bo co ton cu" v nhng s kin xy ra sau khi ng ca phin trc. Mt s c trng l th t mc chnh gi m ca th trng

60% trng hp m mc chnh gi th trng dng (gi m phin sau cao hn gi ng phin trc) dn n gi ng ca cng tng ln. 70% trng hp m mc chnh gi th trng m (gi m phin sau thp hn gi ng phin trc) dn n gi ng ca cng gim xung. Chnh lch gi t mua/bn - Bid/Ask spread
Chnh lch gi t mua/t bn l mc chnh lch gia gi mua v gi bn ca cng mt giao dch (c phiu, hp ng tng lai, hp ng quyn chn, tin t). Gi cho bn l gi thc hin dnh cho nhng ngi mun mua ngay, gi cho mua l gi thc hin dnh cho ngi mun bn ngay. Thng thng th gi cho bn bao gi cng cao hn gi cho mua. N u nh u t thc hin mt giao dch gi th trng ri sau thc hin giao dch i ng(ngc li) ngay th thng anh ta s chu mt 1 khon chnh lch gia gi mua/gi bn.
20
Thut ng ti chnh
Chi tit
N hn chung chnh lch gi t mua/bn hon ton do th trng quyt nh. N u t gi bn qu cao th khng c ngi mua, ngc li, gi t mua qu thp th s khng c ngi bn. Bao gi trn bng bo gi 1 chng khon no cng c nhiu mc gi t mua t bn c nim yt, tng ng vi s lng chng khon sn c ti mi mc gi. Chnh lch gi t mua/t bn c tnh gia gi t mua cao nht v gi t bn thp nht. Mc chnh lch gi t mua/t bn ti thiu ph thuc vo bc gi. Ti sn giao dch chng khon H N i, bc gi c quy nh l 100 VN vi mi gi t mua/t bn .Ti sn giao dch chng khon H Ch Minh c 3 bc gi ty thuc vo gi t mua/t bn khc nhau: 100 VN vi gi t mua/t bn di 50.000 VN , 500 VN vi gi t mua/t bn t 50.000 VN n di 100.000 VN , v 1000 VN vi gi t mua/t bn trn 100.000 VN . Ch s A-D - Advance - Decline Index Ch s A-D l ch s xc nh xu hng th trng. Ch s ny c xc nh theo cng thc sau: A-D index = (s chng khon tng gi - s chng khon gim g) + ch s A-D ca ngy hm trc V d: ch s A-D ngy 18/12/2008 ca VN IN DEX l 500, phin ngy 19/12 /2008 c 88 c phiu tng gi v 48 c phiu gim gi so vi ngy 18/12/2008. N h vy ch s A-D ngy 19/12/2008 ca VN IN DEX l 88-48+500=540. Do Ch s A-D dng xc nh xu hng ca th trng, nn gi tr ca n ch c ngha khi so snh tng i gia cc ngy vi nhau. Gi tr tuyt i ca ch s ny khng c s dng phn tch, do ta c th chn bt c ngy no l ngy u tin v c th gn cho ngy u tin 1 gi tr A-D bt k (thng l bng 0). N hn chung vic ch s A-D tng gp phn khng nh thm l xu hng ln gi ca th trng s tip tc. N u th trng ang st gi, nhng s c phiu mt gi li ln hn s c phiu c gi, tc l ch s A-D gim, th rt c th l mt tn hiu cho thy th trng sp sa xoay chiu. Ch s A-D c tnh ton da trn s liu tng hp sau mi ngy giao dch trn cc sn giao dch chng khon. Gn lin vi ch s A-D l ng A-D (A-D Line) c xy dng trn c s tng hp cc ch s A-D mi ngy. dc ca ng A-D phn nh mc bin ng ca th trng. Cc nh u t thng so snh ng A-D vi cc ch s chng khon quan trng khc nh VN IN DEX hoc cc ch s ngnh. Do ng A-D phn nh bin ng chung ca th trng, nn bt c s i hng no ca n cng u c cc chuyn gia trn th trng chng khon theo di rt st sao. Chng no ng A-D cn i theo hng ca ch s VN IN DEX th xu hng bin ng tng ng s cn tip din. Chng khon Security Chng khon l cc loi giy t c gi v c th mua bn trn th trng, gi l th trng chng khon, khi chng khon l hng ha trn th trng . Dng Security, ngha gc l an ton, gi tn chng khon xut pht t vic coi nm gi chng khon l vic s hu an ton v thun tin mt ti sn no . Chng khon c rt nhiu loi: c phiu, tri phiu v mt s loi khc nh quyn mua c phiu mi, hp ng tng lai, hp ng quyn chn, chng ch qu u t. Trong hai dng chnh l c phiu v tri phiu. C phiu l chng t xc nhn quyn s hu v li ch hp php ca ngi s hu c phiu i vi ti sn hoc vn ca cng ty c phn. Khi s hu c phiu, ngi tr thnh c ng ca cng ty, v c nhng quyn li sau:
N hn c tc. C tc l mt phn trong li nhun kinh doanh ca cng ty m mi mt
c ng c chia ty theo t l gp vn. Mc chi tr cng nh hnh thc chi tr c tc ph

21
Thut ng ti chnh
Chi tit
thuc vo kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca cng ty v do Hi ng Qun tr hoc i hi ng c ng quyt nh.
Quyn mua thm c phiu mi. Trong qu trnh hot ng, cng ty c php pht hnh thm c phiu tng vn. bo v quyn li cho cc c ng hin ti khi pht hnh thm c phiu cng ty thng dnh quyn u tin mua thm c phiu mi cho nhng c ng ny tng ng vi t l gp vn ca h vi gi u i hn so vi cc c ng mi. Quyn b phiu. C ng ph thng c quyn b phiu cho cc chc v qun l cng ty, b phiu quyt nh cc vn quan trng ca cng ty. Quyn tip cn thng tin. C ng c quyn c thng bo kp thi mi din bin
trong cng ty, c bit nhng tnh hnh c kh nng tc ng mnh n gi c phiu, v cc bo co ti chnh nh k v cc loi thng bo cng l cc thng tin m c ng c quyn tip cn. Tri phiu l mt loi chng khon xc nhn ngha v tr n bao gm c gc v li ca t chc pht hnh i vi ngi s hu tri phiu. T chc pht hnh y c th l chnh ph (nh Tri phiu kho bc, Tn phiu kho bc) hay chnh quyn a phng (nh Tri phiu th) nhm huy ng vn cho mt chng trnh quc gia hay d n no , hoc cng ty nhm huy ng vn m khng m rng i tng qun l. Vi t cch l ngi s hu tri phiu hay gi l tri ch s c quyn u tin thanh ton ti sn thanh l khi cng ty ph sn trc cc c ng. Tuy nhin tri ch li khng c tham gia vo cc quyt nh cng nh tham gia qun l trong cc t chc pht hnh. Hin nay bun bn chng khon trn th trng chng khon c coi l ngnh kinh doanh n gin nht (do ai cng c th u t vi th tc n gin) nhng cng phc tp nht (v cha ng rt nhiu ri ro). Chng khon khng ch dng li l mt giy chng nhn quyn s hu m n tr thnh mt hng ha a thch cho nhng nh u t v u c. N h u t thng mua c phiu ca cc cng ty c trin vng pht trin vo thi im c li, trn c s phn tch k thut, ri gi chng li lu di hng c tc. Cn nh u c kinh doanh c phiu bng cch mua c phiu vo khi d on n s sm ln gi sau "rnh" c hi bn c phiu vo lc gi nh im kim li. Chng khon phi sinh - Derivatives N hc n chng khon, mi ngi thng ch ngh n c phiu, tri phiu nh nhng cng c u t hiu qu, trong khi th trng chng khon cn rt bao la, m c phiu, tri phiu ch l mt vi trong s . Cn v s nhng khi nim v cng c u t khc phi k n, m chng khon phi sinh chnh l yu t quan trng u tin khng th b qua. Chng khon phi sinh (derivatives) l nhng cng c c pht hnh trn c s nhng cng c c nh c phiu, tri phiu, nhm nhiu mc tiu khc nhau nh phn tn ri ro, bo v li nhun hoc to li nhun. Cc chng khon phi sinh s l n bNy, lm tng nhiu ln gi tr cc cc i tng u t nh c phiu, tri phiu, hoc m bo rng nu gi ca c phiu, tri phiu c thay i bao nhiu th gi ca cc cng c phi sinh vn s c duy tr mc ban u. Th trng cc chng khon phi sinh l th trng pht hnh v mua i bn li cc chng t ti chnh, nh quyn mua c phiu, chng quyn, hp ng quyn chn. Cc cng c phi sinh rt phong ph v a dng, nhng c bn cng c chnh l Hp ng k hn (forwards), Hp ng tng lai (futures), Quyn chn mua hoc bn (options) v Hp ng hon i (swaps). N gy nay khi th trng chng khon bin ng tng giy tng pht th vic nm trong tay nhng cng c phi sinh l mt bin php khn ngoan i ph vi ri ro. Cc phi sinh chng khon Futures v Options thng phc tp v c tnh cht dao ng mnh, nhng ng thi cng l cc phng n u t c ch. Futures l ngha v mua hoc bn mt hng ho c th no , v d nh: ng cc, vng hay tri phiu Kho bc trong mt ngy no theo mt gi c xc lp trc.
22
Thut ng ti chnh
Chi tit
Options l quyn bn hoc mua mt hng mc hng ho c th no nh: c phiu, kim loi qu hoc tri phiu Kho bc theo mt gi xc lp trc trong mt khon thi gian no . Cc khon u t phi sinh Mt l do khin cc chng khon phi sinh futures v options tr nn phc tp l v chng l cc khon u t phi sinh. Thay v i din cho c phn ca ngi s hu nh c phiu, hay cam kt tr n nh tri phiu - mi hp ng futures hoc option thng c cch ly khi mt ti sn c bn (underlying asset) no mt vi cp. V d, mt hp ng futures gia sc l s nh cc v hng gi gia sc s bin ng nh th no trong tng lai. N hng bin ng v gi gia sc xy ra t thn n c li cho nhng ngi chn nui gia sc v ngi ch bin tht, nhng khng hon ton c li cho tt c cc nh u t mua (nm gi) hp ng futures. Mi ln gi bin ng, vic chn thc hin hp ng futures gia sc s ch c li cho nh u t no mun nh cc trn gi gia sc, ch khng mang li li ch trc tip ti nhng ngi mua hoc bn gia sc. Gim thiu ri ro i vi mt s ngi, cc chng khon phi sinh futures v options c th l cng c phn tn bt (gim) ri ro. N hng ngi nng dn cam kt bn la mt mc gi tt s c bo v nu gi gim. N h u t s hu options quyn bn (put option) trn nhng c phiu h s hu th c th b p mt phn thua l ca mnh nu th trng b suy gim. Phn ln cc nh u t u giao dch futures v options gim bt ri ro v kh nng b l nhiu c th s c b p bng c hi t c khon li ln. N hng cc nh u t n l thng l nhng ngi chi nh trong th trng futures v options do ri ro cao v li nhun li khng on trc c. n by lm tng ri ro Phng php n bNy (leverage), theo thut ng ti chnh, c ngha l vic s dng mt s tin nh thc hin mt khon u t c gi tr ln hn rt nhiu. Bn c th mua mt hp ng tng lai (futurescontract) tr gi hng nghn la vi khon u t ban u ch bng 10% tng tr gi hp ng. V d, nu bn mua mt hp ng vng tr gi 35.000$ (khi 1 ounce vng bng 350$) bn c th ch cn b ra 3.500$. chnh l mt s m bo tt cho bn v s to cho bn mt lc bNy hn 100 ounce (oz.) vng. Vi mt hng ho c gi dao ng bt n nh vng, dao ng gi khong 100$ trong sut thi hn ca hp ng l hon ton c th xy ra. V vy, nu gi tng 100$, tc l ln n 450$ mt ounce, gi tr u t ca bn c th ln n 10.000$ - gn nh t mc li 300% so vi u t gc 3.500$ ca bn. Mi ln gi mt ounce vng tng ln 10 cent th gi tr hp ng s tng ln 10$. Tuy vy, ng nhin l iu ngc li cng c th xy ra. N u gi gim v gi tr u t ca bn cng st xung 300%, vic ny c th ly mt hn 10.000$ ca bn -- i khi cn nhiu hn - thc hin ng cam kt ca hp ng khi bn b l. V vy, mc d n bNy khin cho vic cam kt lc ban u c v thun li nhng nhng din bin c th xy ra trong qu trnh u t phi sinh ny c th gy ra cho bn nhng khon thua l ln. Hiu lc trong thi hn Mc d futures v options l cc giao dch cho tng lai, nhng l mt tng lai khng h xa. Cc hp ng futures la v cc ngun thc phNm khc ni chung ht hiu lc trong vng mt nm nhng chng ta cng c th thy cc hp ng giao dch futures ti chnh no - v d giao dch Eurodollars- c thi hn ti tn 5 nm.
23
Thut ng ti chnh
Chi tit
Hp ng options thng c hiu lc trong vng mt nm hoc t hn. Tuy nhin, cc chng khon thuc nhm LEAPS (Long-term Equity Anticipation Securities), c lin h mt thit vi cc c phiu v ch s c phiu, c th giao dch ln n 36 thng. Cc hp ng futures v options ht hn ti mt thi im c nh sn (cc k hn ca chng xy ra thng xuyn v ni tip nhau) v s khng cn hiu lc giao dch sau ngy o hn. Trn th trng ti chnh M, bn c th b p hp ng hoc thc hin options vo bt k mt ngy giao dch no trc ngy hp ng ht hn. C phn - Share C phn l khi nim ch cc chng nhn hp l v quyn s hu mt phn n v nh nht ca doanh nghip no . Quyn s hu ny d ch l mt phn cng cho php ngi s hu c phn nhng c quyn nht nh, thng l:
Hng mt phn tng ng li nhun ca hot ng kinh doanh, thng qua phn chia li
sau thu gi l C tc;

Quyn c tham gia quyt nh kinh doanh quan trng trong cc phin hp thng nin
hay bt thng, v sc mnh quyn ny t l vi s c phn nm gi;

Quyn c tip tc tham gia ng gp vn khi doanh nghip pht hnh b sung cc c
phn mi, hoc pht trin cc d n mi cn gi vn;

V mt s quyn khc ty theo qui nh php lut.
C phn c gi tr v c th c trao i mua bn trn th trng m hoc th trng giao dch tp trung, ty loi hnh doanh nghip v trng thi c phn c nim yt hay cha. Gi ca c phn trn th trng nhn chung l lin tc thay i ty thuc vo quan h cung-cu, lng tham-s hi, v nhn thc chung lin tc thay i ca c th trng v cc iu kin thng mi cng nh hng pht trin ca doanh nghip, ca nn kinh t, s n nh chnh tr v nhiu yu t lin quan mt thit khc na. Cc dao ng lin tc ca gi c phn c mt phn nguyn nhn do cc lc lng th trng lin tc tng tc tm kim (cn gi l hnh thnh) mt gi tr cn bng, biu hin qua "gi cn bng." Trong cc nn kinh t pht trin ni m cc th trng ti chnh v th trng vn vn hnh hiu qu, th trng c phiu l ni giao dch cc c phn c xem nh mt cng c nh gi gi tr cc doanh nghip, v t c th nh gi gi tr ca c mt nn kinh t. C phiu lu hnh trn th trng - Outstanding shares C phiu lu hnh trn th trng l s c phn hin ang c cc nh u t nm gi, bao gm c cc c phiu gii hn c s hu bi nhn vin ca cng ty hay c nhn khc trong ni b cng ty. Cc loi c phn c cng ty mua li khng c gi l c phiu lu hnh trn th trng (v d c phiu qu). S lng c pphiu lu hnh trn th trng c s dng tnh ton mc vn ho th trng (market capitalization) hay thu nhp trn mt c phiu (earnings per share). N gi ta cn gi c phiu lu hnh trn th trng l c phiu pht hnh (issued shares hay issued and outstanding). C phiu ph thng - Common stock C phiu thng hay cn gi l c phiu ph thng l loi chng khon i din cho phn s hu ca c ng trong mt cng ty hay tp on, cho php c ng c quyn b phiu v c chia li nhn t kt qu hot ng kinh doanh thng qua c tc v/hoc phn gi tr ti sn tng thm ca cng ty theo gi th trng.
24
Thut ng ti chnh
Chi tit
V mt thanh khon, c ng nm gi c phiu thng s c cc quyn li i vi ti sn ca cng ty sau khi quyn li ca ngi nm gi tri phiu cng ty, nhng ngi nm gi cc ti khon n khc v ngi nm gi c phiu u i c hon thnh. Thng thng, cc c ng nm gi c phiu thng c 1 quyn b phiu/c phiu bu ra ban Gim c (mc d s phiu bu lun lun khng tng ng v s lng vi s c phiu c s hu). Ban Gim c l mt nhm cc thnh vin i din cho nhng ngi s hu cng ty v a ra cc quyt nh chnh cho hot ng ca cng ty. N hng c ng thng cng c quyn b phiu lin quan n cc vn khc ca cng ty nh tch c phiu v xy dng mc tiu cho cng ty. N goi quyn b phiu, cc c ng thng cn c quyn "u tin mua trc". Quyn u tin mua trc cho php cc c ng thng duy tr t l c phn ca mnh (bng cch mua thm c phiu) trong trng hp cng ty pht hnh thm c phiu. iu ny c ngha rng cc c ng thng vi quyn u tin mua trc c quyn nhng khng b bt buc phi mua s c phiu mi c pht hnh thm duy tr t l c phn nh c trong cng ty. C phiu qu - Treasury stock C phiu qu l c phiu do cng ty pht hnh mua ngc li t th trng chng khon. Vic cng ty mua ngc li c phiu t th trng m s lm gim s c phiu lu hnh (outstanding share) ca cng ty ny. Cc cng ty s tin hnh mua ngc (repurchase) c phiu v mt s l do. Th nht, khi mt cng ty nhn thy c phiu ca h ang ui gi trn th trng chng khon cng ty s tin hnh mua li c phiu, nh ngn chn gi chng khon gim st mnh trn th trng. Vic mua li c phiu lm c phiu qu cng gp phn ngn chn kh nng thao tng cng ty t bn ngoi. Th hai cng ty mua li c phiu lm c phiu d tr, thng cho cc nhn vin cp cao di dng quyn mua c phiu, nh mt bin php khch l, hoc cng ty mua li iu chnh li c cu ti chnh (n/vn c phn). N gun vn tin hnh mua c phiu qu ly t qu thng d vn ca cng ty (Capital supplus). Trn bng cn i k ton, c phiu qu c ghi vo mc vn ch s hu (shareholder equity) nhng mang gi tr m. Tuy nhin, khng ging c phiu ph thng, c phiu qu c nhng hn ch ring:
C phiu qu khng c tr c tc C phiu qu khng c quyn biu quyt Tng s c phiu qu khng c php vt qu t l vn ho m lut php qui nh
Sau khi mua li, cng ty c th tin hnh rt s c phiu ny i hoc gi chng li bn li ra th trng khi cn vn. Vic mua li c phiu qu do t chc pht hnh thc hin phi c s chp thun ca c quan qun l c lin quan ty theo quy nh ca tng quc gia . Cng ty nim yt mun mua li c phiu qu phi xin php S giao dch chng khon hoc Trung tm giao dch chng khon v nu r: ngun vn thc hin mua li, khi lng mua li, thi gian thc hin mua li, cng ty chng khon c y thc thc hin lnh. Thng thng, hn ch s tc ng ti gi c phiu trn th trng, S giao dch chng khon quy nh khi lng c phiu qu m cng ty nim yt c mua li qua cc phin giao dch, v sau khi mua li cng ty nim yt phi nm gi trong vng 06 thng khng c php bn ra.
25
Thut ng ti chnh
Chi tit
C phiu s cp - Primary Stock C phiu s cp l loi c phiu c pht hnh lc thnh lp doanh nghip hoc c phn ha doanh nghip N h nc. C phiu s cp thng l c phiu ghi danh c ng, do vic mua bn phi gn lin vi vic ng k li tn c ng ti doanh nghip pht hnh v tun theo lut l mua bn, trao i v chuyn nhng chng khon. C ng s hu c phiu s cp c hng nhiu quyn do iu l doanh nghip quy nh, trong c quyn c bn l tham gia qun l doanh nghip thng qua quyn b phiu biu quyt trong i hi ng c ng. C phiu thng - Bonus stock C hai trng hp thng c phiu cn phi xem xt: Trng hp th nht: thng cho ngi c ng gp ln Thng thng, khi ni n khi nim thng c ngha l vic u i thng l v vt cht cho mt s lng t ngi. Trong cc cng ty c phn, c th hiu thng c phiu l vic cng ty dng mt s c phiu (trc y l ca chung mi c ng) thng cho nhng ngi qun l, cn b cng nhn vin hay nhng ngi c ng gp ln i vi hot ng ca Cng ty. N gun c phiu dng thng thng l c phiu qu. Trong trng hp ny, tng gi tr s sch ca cng ty khng thay i, ci li ca ngi c thng l r rng: t l s hu cng ty ca h s tng ln. Cn i vi nhng c ng khng c thng, t l s hu cng ty ca h s gim i. Tuy nhin, y l mt cch cng ty khuyn khch tinh thn lm vic v s ng gp ca nhng ngi c thng, c bit i vi nhng ngi qun l, do vn c i hi c ng thng qua. Trng hp th hai: thng cho tt c cc c ng y l trng hp nhiu cng ty c phn Vit nam trong thi gian gn y hay p dng. l vic tt c cc c ng ca cng ty c nhn thm c phiu mi theo mt t l nht nh (v d 5:1, c ng nm gi 5 c phiu c c s c nhn thm 1 c phiu mi). Khi , nh u t cn nm c mt s nguyn tc sau: Th nht, cng ty khng nhn c ngun vn gp mi t pha c ng hay t bt k ngun no, do vn ch s hu ca cc c ng khng thay i. Thc cht, y l vic lm tng vn iu l t ngun li nhun li, hay ni cch khc, y ch l vic chuyn i gia cc khon mc trong ngun vn c ng: t li nhun li sang vn iu l m khng lm thay i tng ngun vn c ng. Th hai, c phiu c pht thm cho c ng lm tng s lng c phiu ca cng ty (1/5 hay 20%). Khi s lng c phiu tng ln, ngun vn ch s hu khng i, gi tr s sch (=ngun vn ch s hu / tng s c phiu) ca c phiu s gim theo t l tng ng. T l s hu cng ty ca mi c ng trc v sau khi pht hnh thm c phiu l khng i. Th ba, y thng l cch cc cng ty trn th gii hin nay tr c tc cho c ng bng c phiu (stock dividend) thay v tr bng tin (cash dividend) bi cng ty mun gi li tin m rng sn xut kinh doanh hay u t vo d n mi. Vic c li hay khng ca chnh sch ny i vi c ng c quyt nh bi s thnh cng ca k hoch u t mi. N u k hoch ny em li li nhun cao, lng tin u t ca c ng s c s dng hiu qu, tng gi tr ca cng ty s tng ln. Cn trong trng hp ngc li, iu ny s c nh hng khng ch ti phn c phiu mi c nhn thm m c phn c phiu cc c ng nm gi trc y. Vic s dng thut ng "c phiu thng" theo ngha th 2 thc cht l dng sai. iu ny cng gy ra rt nhiu tranh ci, nht l gn y, khi b ti chnh quyt nh nh thu chng khon,
26
Thut ng ti chnh
Chi tit
v "c phiu thng" cng l mt trong cc hng mc b nh thu. N u hiu theo ngha th nht th vic nh thu l hp l, cn hiu theo ngha th 2 l bt hp l. C phiu u i - Preferred stock C phiu u i cho php c ng nm gi n c tr c tc trc c ng nm gi c phiu ph thng. Cng ging nh c phiu thng, c phiu u i i din cho phn vn s hu ca 1 c nhn trong cng ty, mc d c ng nm gi c phiu u i khng c quyn biu quyt ging nh c ng thng. Khng ging nh c phiu thng, c phiu u i tr 1 lng c tc nht nh cho c ng nm gi v khng h thay i ngay c khi cng ty khng c nng lc ti chnh tr trong trng hp lm n thua l. Li ch ln nht khi s hu c phiu u i l nh u t c kh nng thu hi phn ti sn ca cng ty ln hn c ng thng. C ng nm c phiu u i lun c nhn c tc u tin, v khi cng ty b ph sn th h cng l nhng ngi c cng ty tr trc sau mi n c ng thng. N hn chung, c 2 loi c phiu u i khc nhau, l c phiu u i tch lu, c phiu u i khng tch lu, c phiu u i tham gia v c phiu u i chuyn i. N hn chung c ng nm gi c phiu u i c li l thu nhp c tc n nh v trong bt c trng hp no cng c tr c tc, nhng cng c nhc im ch khi cng ty lm n pht t th s c tc h nhn c vn khng h tng ln. Mt nhc im na ca vic nm gi c phiu u i l tnh thanh khon. Do c phiu u i khng nm trong s c phiu lu hnh, nn ngi s hu n khng th bn c phiu u i trn sn giao dch. C tc - Dividend C tc l mt phn li nhun sau thu c chia cho cc c ng ca mt cng ty c phn. C tc c th c tr bng tin hoc bng c phiu. Mc ch, ngha Mc ch c bn ca bt k cng vic kinh doanh no l to ra li nhun cho nhng ch s hu ca n, v c tc l cch thc quan trng nht vic kinh doanh thc hin c nhim v ny. Khi cng vic kinh doanh ca cng ty to ra li nhun, mt phn li nhun c ti u t vo vic kinh doanh v lp cc qu d phng, gi l li nhun gi li, phn li nhun cn li c chi tr cho cc c ng, gi l c tc. Vic thanh ton c tc lm gim lng tin lu thng i vi cng vic kinh doanh, nhng vic chia li cho cc ch s hu, sau tt c mi iu, l mc ch chnh ca kinh doanh. Mt s cng ty tr c tc cho c ng bng c phiu thay v tin mt, trong trng hp ny cc c ng nhn c cc c phiu pht hnh b sung thay v nhn tin mt. Gi tr danh nh Gi tr ca c tc c xc nh theo tng nm ti i hi c ng hng nm ca cng ty, v n c thng bo cho cc c ng hoc l bng lng tin mt m h s nhn c tnh theo s c phiu m h ang s hu hay s phn trm trong li nhun ca cng ty; xem thm Quyt nh chia c tc. C tc l nh nhau cho mi c phiu ca cng mt loi, hoc c phiu u i hoc c phiu ph thng (c phiu thng). Sau khi c thng bo, c tc tr thnh khon phi tr ca cng ty. Khi c phiu c bn ngay trc khi c tc c thanh ton mt khong thi gian c th no th ngi bn c phiu s l th nhn hay php nhn c nhn c tc ch khng phi l ngi mua nhng c phiu . iu ny c nguyn nhn l do trong danh sch c ng ca cng ty c phn cha c s thay i v cc c ng do khng th cp nht kp thi cc thay i . Ti thi
27
Thut ng ti chnh
Chi tit
im m ngi mua cha c quyn nhn c tc, c phiu c gi l ri vo tnh trng cu c tc. iu ny thng thng xy ra mt s ngy trc khi c tc c chi tr, ty theo cc quy tc ca th trng chng khon m cng ty c phn tham gia. Khi c phiu ri vo tnh trng cu c tc, gi ca n trn th trng chng khon ni chung s gim theo t l ca c tc. C tc c tnh ton ch yu trn c s ca li nhun cha s dng n ca cng ty cng nh vin cnh kinh doanh trong nhng nm k tip. Sau n c xut bi Hi ng Qun tr v Ban Kim sot (y ban, hay Hi ng Kim sot) trc i hi c ng hng nm. Tuy nhin, phn ln cc cng ty c phn c gng duy tr c tc khng thay i. iu ny gip cho cng ty c c s ti bo m ca cc nh u t, c bit khi thu nhp mc thp do suy thoi kinh t hay cc nguyn nhn khc (phn b sung s c ly ra t cc qu d phng) cng nh gi thng ip ti cc c ng l cng ty ang lc quan v vin cnh ca n trong tng lai. Mt s cng ty c cc k hoch ti u t c tc. Cc k hoch ny cho php cc c ng s dng c tc ca h mua mt cch c h thng mt lng nh c phiu ca cng ty, thng thng khng c tin hoa hng. Cc l do khng chi tr Cc cng ty c th khng chi tr c tc trong mt s trng hp v mt s l do sau:
Hi ng Qun tr cng ty cng nh i hi c ng tin rng cng ty s c u th trong vic nm bt c hi nh c nhiu vn hn v vic ti u t cui cng s em li li nhun cho cc c ng hn l vic thanh ton c tc ti thi im hin ti. L do ny i khi l quyt nh ng n nhng i khi cng l sai lm, v nhng ngi chng li iu ny (chng hn nh Benjamin Graham v David Dodd, nhng ngi phn i thng l ny trong tham chiu ti Phn tch chng khon c in nm 1934) thng thng lu rng trong nhiu trng hp th Hi ng Qun tr hin hnh ca cng ty p buc cc ch s hu trong vic u t tin ca h (li nhun t kinh doanh). Khi c tc c chi tr, cc c ng ti nhiu quc gia (Vit N am bt u t 01/01/2009) phi thanh ton thu kp t cc c tc ny: cng ty phi np thu thu nhp doanh nghip cho nh nc khi cng ty c li nhun, v sau khi c tc c thanh ton th cc c ng li phi chi tr thu thu nhp c nhn cho nh nc mt ln na trn s tin c tc m h nhn c. iu ny thng c trnh bng cch iu chnh phn li nhun gi li hay bng vic mua li c phiu ca cng ty, bng cch ny cc c ng khng phi np thu do N h nc khng nh thu nhng giao dch nh vy.
Gi tr ghi s - Book Value Chng ta dng thut ng "gi tr ghi s" vi hai ngha: Th nht, xt v mt k ton l gi tr ca ti sn hay ca vn c ng c ghi trn bng cn i k ton ca mt doanh nghip. Khi mua ti sn v, doanh nghip s ghi nhn ngay gi tr ca ti sn theo nguyn tc k ton, v d nh ti sn c nh s ghi theo nguyn gi hay hng tn kho ghi theo gi gc hay vn gp lin doanh do Hi ng nh gi... V trong sut vng i kinh t ca n, gi tr ghi s c gi nguyn v hu nh rt xa vi vi gi th trng. N u d on c s gim gi da trn nhng bng chng ng tin cy th doanh nghip ch c th lp d phng gim gi ch khng c thay i c gi tr ghi s. Dng thut ng ny thc cht chng ta mun nhn mnh n s khc bit ca gi tr ghi s vi gi tr th trng. Tng gi tr ti sn ghi s c chia lm nhiu phn gi l c phn, m da vo gi tr ghi s cng ty s xc nh mnh gi ca mt c phn, nhng khi bn chng khon ny trn th trng gi mua bn ca n c th cao hn hoc thp hn rt nhiu so vi mnh gi, ty thuc vo tnh hnh kinh doanh v trin vng ca cng ty. Th hai, gi tr ghi s dng ch tng vn c ng ph thng (nm gi c phiu ph thng) ca mt cng ty trn bng cn i k ton. N c tnh bng tng gi tr ti sn ca cng ty tr i ti sn v hnh (gi tr cc pht minh, sng ch, giy php khai thc, nhn hiu, b quyt...), tr i khon n phi tr bao gm c c phiu u i... Gi tr ghi s cho bit gi tr ti sn cng ty cn li thc s l
28
Thut ng ti chnh
Chi tit
bao nhiu nu ngay lp tc cng ty rt lui khi kinh doanh. V gi tr ghi s l mt thc o rt chnh xc gi tr ca cng ty, yu t khng bin i qu nhanh, tng i n nh, nn n l s liu thch hp phn tch cho cc nh u t, tc l mua c phiu ng gi tr hng c tc hng nm hn l cho cc nh u c, ngi mua c phiu ri bn i vi gi nh im n chnh lch. i khi thut ng gi tr ghi s cng c hiu l gi tr ghi s ca mt c phiu, c tnh bng gi tr ghi s ca cng ty chia cho s c phiu lu hnh. Gi tr vn ho th trng - Market capitalization Gi tr vn ho th trng l thc o quy m ca mt doanh nghip, l tng gi tr th trng ca doanh nghip, c xc nh bng s tin b ra mua li ton b doanh nghip ny trong iu kin hin ti. Gi tr vn ho th trng tng ng vi gi th trng ca c phiu nhn vi s c phiu ph thng ang lu hnh. Khi tnh gi tr vn ho th trng ngi ta ch tnh n cc c phiu ph thng ch khng tnh n c phiu u i, v ch c phiu ph thng mi em li cho ngi s hu quyn tham gia iu hnh doanh nghip. Khng nn nhm ln gia gi tr vn ho th trng vi tng gi tr vn c phn ca doanh nghip (equity value), v trong tng gi tr vn c phn cn bao gm c cc quyn mua c phiu cha thc hin v tri phiu, c phiu chuyn i na. Qui m v tc tng ca gi tr vn ho th trng l thc o v cng quan trng nh gi thnh cng hay tht bi ca mt doanh nghip nim yt cng khai. Tuy vy gi tr vn ho th trng cn c th tng gim do mt s nguyn nhn ko lin quan g n kt qu hot ng, v d nh vic mua li mt doanh nghip khc, bn bt mt s b phn ca tp on, hay mua li chnh c phiu ca mnh trn th trng chng khon. Gi tr vn ho th trng phn nh gi c phiu ca mt cng ty, trong khi gi ny c th thay i theo k vng ca cc nh u t, v vy ch s ny khng phn nh hon ton chnh xc gi tr thc s ca doanh nghip . S lng c phiu lu hnh trn th trng ca mt doanh nghip thng nh hn tng s c phiu m n pht hnh, bi mt phn khng nh s c phiu ny nm trong tay cc thnh vin ni b ca doanh nghip (insider), mt phn khc th c doanh nghip mua li tr thnh c phiu qu (treasury stock). Thm vo , mt phn khng nh s lng c phiu lu hnh t i ny li do cc t chc u t nm gi lu di v t khi em ra giao dch. Kt qu l ch c mt t l nh c phiu thc s c em ra mua bn trong ngy. Vic mt lng ln hoc ton b c phiu ca mt doanh nghip t nhin xut hin trn th trng, khi doanh nghip v cc thnh vin ni b bn c phiu ca mnh ra, c th lm gi c phiu tt dc ngay lp tc. Cha c mt chuNn mc no cho vic phn loi doanh nghip theo gi tr vn ho th trng nhng mc tng i c th phn ra thnh 6 nhm sau:
Mega Cap : trn 200 t USD Big/Large Cap : 10 n 200 t USD Mid Cap : 2 n 10 t USD Small Cap : 300 triu n 2 t USD Micro Cap : 50 triu n 300 triu USD N ano Cap : di 50 triu USD
Blue chip thng c hiu tng ng vi cc doanh nghip c qui m t Big/Large Cap tr ln, trong khi cc nh u t lun coi c phiu ca cc doanh nghip micro-cap v nano-cap l penny stock, bt k gi c phiu ca chng nh th no. Thut ng gi tr vn ho th trng i khi c thay th bng thut ng "mc vn ho" (capitalization), tuy nhin thng th mc vn ho th hin tng lng vn c s dng duy tr cn i ti chnh ca doanh nghip, c tnh bng cch ly gi tr vn ho th trng cng vi cc khon n (tnh trn s sch hoc theo gi th trng) cng vi gi tr c phiu chuyn i.
29
Thut ng ti chnh
Chi tit
H s Alpha - Alpha indicator Alpha l mt thc o t sut sinh li da trn ri ro c iu chnh. Alpha ly s bin ng trong t sut sinh li ca mt qu h tng v so snh t sut sinh li iu chnh ri ro ca qu vi ch s ca mt danh mc chuNn. T sut sinh li vt tri ca qu trong tng quan vi t sut sinh li ca ch s danh mc chuNn c gi l alpha ca qu . Alpha cn l t sut sinh li bt thng ca mt chng khon hay mt danh mc u t, vt tri hn mc t sut sinh li cn bng m m hnh nh gi ti sn vn (Capital Aset Pricing Model - CAPM) ch ra Alpha l mt trong nm ch s nh lng o lng ri ro, cc ch s cn li l beta, lch chuNn, R-bnh phng v t s Sharpe. Tt c cc ch s ny u l thc o thng k c s dng trong l thuyt danh mc u t hin i. M t mt cch n gin th alpha thng c xem nh l i din cho gi tr m cc nh qun tr danh mc thm vo hoc tr ra khi t sut sinh li ca mt qu h tng. Mt alpha dng 1 c ngha l qu c s th hin tt hn ch s danh mc chuNn ca n 1%. Tng t nh th, mt alpha m 1 c ngha l qu th hin km hn ch s danh mc chuNn ca n 1% N u mt phn tch ca CAPM d on rng mt danh mc u t c th kim c 10% t sut sinh li vi ri ro tng ng ca danh mc th mt danh mc u t tht s c th kim c 15% t sut sinh li th alpha ca danh mc u t bng 5%. 5% ny chnh l phn t sut sinh li vt tri hn so vi nhng g c ch ra trong m hnh CAPM H s Beta - Beta indicator Beta hay cn gi l h s beta, y l h s o lng mc bin ng hay cn gi l thc o ri ro h thng ca mt chng khon hay mt danh mc u t trong tng quan vi ton b th trng. H s beta l mt tham s quan trng trong m hnh nh gi ti sn vn ( CAPM). Beta c tnh ton da trn phn tch hi quy, v bn c th ngh v beta ging nh khuynh hng v mc phn ng ca chng khon i vi s bin ng ca th trng. Mt chng khon c beta bng 1, mun m ch rng gi chng khon s di chuyn cng bc i vi th trng. Mt chng khon c beta nh hn 1 c ngha l chng khon s c mc thay i t hn mc thay i ca th trng. V ngc li, beta ln hn 1 s chng ra bit gi chng khon s thay i nhiu hn mc dao ng ca th trng. V d, nu beta ca mt chng khon l 1.2, iu c ngha l n c bin dao ng nhiu hn th trng 20%. N hiu c phiu thuc cc ngnh cung cp dch v cng ch c beta nh hn 1. N gc li, hu ht cc c phiu da trn k thut cng ngh cao c beta ln hn 1, th hin kh nng to c mt t sut sinh li cao hn, nhng cng ng thi tim Nn ri ro cao hn. H s gi th trng trn gi ghi s - Price to Book ratio H s gi th trng trn gi ghi s l h s c s dng so snh gi tr trng ca mt c phiu so vi gi tr ghi s ca c phiu . T l ny c tnh bng cch ly gi ng ca hin ti ca c phiu chia cho gi tr ghi s ti qu gn nht ca c phiu . Cng thc tnh nh sau:
Trong
30
Thut ng ti chnh
Chi tit
V d: gi s rng cng ty c gi tr ti sn ghi nhn trn bng cn i k ton l 100 t VN , tng n l 75 t VN , nh vy gi tr ghi s ca cng ty l 25 t VN . N u hin ti cng ty c 1 triu c phiu ang lu hnh, mi c phiu s i din cho 25.000 VN gi tr ghi s ca cng ty. N u mi c phiu ny c gi th trng l 50.000 VN , nh vy t l P/B l 50.000/25000 = 2. i vi cc nh u t, P/B l cng c gip h c th tm kim c cc c phiu c gi thp m phn ln th trng b qua. N u mt doanh nghip ang bn c phn vi mc gi thp hn gi tr ghi s ca n (tc l c t l P/B nh hn 1), khi c hai trng hp s xy ra: hoc l th trng ang ngh rng gi tr ti sn ca cng ty b thi phng qu mc hoc l thu nhp trn ti sn ca cng ty l qu thp. N u nh iu u tin xy ra, cc nh u t nn trnh xa cc c phiu ny bi v gi tr ti sn ca cng ty s nhanh chng c th trng iu chnh v ng gi tr tht. Cn nu iu th hai ng th c kh nng l lnh o mi ca cng ty hoc cc iu kin kinh doanh mi s em li nhng trin vng kinh doanh cho cng ty, to dng thu nhp dng v tng li nhun cho cc c ng. N gc li, nu mt cng ty c gi th trng ca c phiu cao hn gi tr ghi s th y thng l du hiu cho thy cng ty lm n kh tt, thu nhp trn ti sn cao. Ch s P/B ch thc s c ch khi bn xem xt cc doanh nghip c mc tp trung vn cao hoc cc cng ty ti chnh bi gi tr ti sn ca cc cng ty ny tng i ln. V cng tc k ton phi tun th theo nhng tiu chuNn ngt ngho, gi tr ghi s ca ti sn hon ton khng tnh ti cc ti sn v hnh nh thng hiu, nhn hiu, uy tn, bng sng ch v cc ti sn tr tu khc do cng ty to ra. Gi tr ghi s khng c ngha nhiu lm vi cc cng ty dch v v h gi tr ti sn hu hnh ca h khng ln. V d: Microsoft l cng ty m phn ln ti sn ca cng ty ny l ti sn tr tu, cc bn quyn phn mm ch khng phi l cc ti sn hu hnh khc. C phn ca cng ty ny chng my khi c bn vi gi thp hn 10 ln gi tr ghi s ca chng. H s thu nhp trn ti sn - Return on Assets y l mt ch s th hin tng quan gia mc sinh li ca mt cng ty so vi ti sn ca n. ROA s cho ta bit hiu qu ca cng ty trong vic s dng ti sn kim li. ROA c tnh bng cch chia thu nhp hng nm cho tng ti sn, th hin bng con s phn trm. Cng thc tnh nh sau: ROA = Thu nhp rng / Tng ti sn Ch : mt s nh u t c cng c chi ph li vay vo thu nhp rng trong cng thc tnh ton trn v h thch s dng doanh thu hot ng trc li vay. ROA s cung cp cho bn cc thng tin v cc khon li c to ra t lng vn u t (hay lng ti sn). ROA i vi cc cng ty c phn c s khc bit rt ln v ph thuc nhiu vo ngnh kinh doanh. l l do ti sao khi s dng ROA so snh cc cng ty, tt hn ht l nn so snh ROA ca mi cng ty qua cc nm v so gia cc cng ty tng ng nhau. Ti sn ca mt cng ty th c hnh thnh t vn vay v vn ch s hu. C hai ngun vn ny c s dng ti tr cho cc hot ng ca cng ty. Hiu qu ca vic chuyn vn u t thnh li nhun c th hin qua ROA. ROA cng cao th cng tt v cng ty ang kim c nhiu tin hn trn lng u t t hn. V d nu cng ty A c thu nhp rng l 1 t VN , tng ti sn l 5 t VN , khi ROA l 20%, tuy nhin nu cng ty B cng thu c khon thu nhp tng t trn tng ti sn l 10 t VN , ROA ca B s l 10%. N h vy cng ty A hiu qu hn trong vic bin u t thnh li
31
Thut ng ti chnh
Chi tit
nhun. V do , cng vic kh khn nht ca ngi qun l l phn b vn v cc ngun lc mt cch khn ngoan. Bt k ai cng c th kim li bng cch qung c ni tin ra gii quyt rc ri no . Tuy nhin ch c rt t cc nh qun l c kh nng kim nhng mn li ln m ch cn u t khon tin nh. Cc nh u t cng nn ch ti t l li sut m cng ty phi tr cho cc khon vay n. N u mt cng ty khng kim c nhiu hn s tin m n b ra chi cho cc hot ng u t, hin nhin khng phi l mt du hiu tt. N gc li, nu ROA m tt hn chi ph vay th c ngha l cng ty ang b ti mt mn hi. M hnh xc nh gi tr ca ti sn vn - Capital Asset Pricing Model CAPM c ba nh nh kinh t hc William Sharpe, John Lintner v Jack Treynor a ra vo nhng nm gia thp nin 60. CAPM l m hnh m t mi tng quan gia ri ro v thu nhp k vng, c s dng nh gi cc chng khon c mc ri ro cao. Cng thc tnh ton nh sau: ks = Rrisk free + Beta * (Rmarket - Rrisk-free) vi ks l li sut k vng trn c phiu. Trong :
Beta l ch s phn nh ri ro th trng ca mt c phiu. Beta c th c d on da trn cc s liu qu kh
ny c coi l khng c ri ro thanh ton (Ri ro mc nh - default risk)
Rrisk free l t l phi ri ro, v thng l li sut tri phiu chnh ph v loi li sut
Rmarket l thu nhp th trng k vng qua thi gian (expected market return over a period of time), thng c tnh ton hoc cho sn.
Gi nh khi s dng m hnh CAPM:

Th trng hiu qu N h u t lun s hu mt danh mc u t (portfolio) a dng ho
tng chung ng sau m hnh nh gi ti sn vn l cc nh u t khi tin hnh u t vn ca mnh vo bt c ti sn g th cng c b p li theo hai cch: gi tr tin t theo thi gian v ri ro. Gi tr tin t theo thi gian th hin thng qua t l phi ri ro (Rrisk free) trong cng thc v khi dng tin u t vo bt c hot ng no th nh u t s c hng s b p ny. Phn cn li trong cng thc th hin t l ri ro v tnh ton cc khon khc m nh u t c hng v chp nhn mt t l ri ro cao hn. Khon b p ny c tnh ton thng qua t l ri ro (beta) c s dng so snh thu nhp t ti sn so vi thu nhp th trng k vng qua mt khong thi gian (expected market return over a period of time) v vi mc n b ri ro th trng (market premium - Hiu Rmarket - Rrisk-free). M hnh nh gi ti sn vn pht biu rng: thu nhp k vng ca mt loi chng khon hay danh mc u t s ngang bng vi mc trn cc chng khon phi ri ro cng thm khon li tc b ri ro na. N u thu nhp k vng khng t mc thu nhp ti thiu yu cu, khi nh u t s khng tin hnh u t. Cc ng SML (Security Market Line - ng biu din ri ro ca th trng chng khon) s th hin kt qu ca CAPM i vi cc mc ri ro khc nhau (cc betas khc nhau). S dng m hnh CAPM cng cc gi nh, chng ta c th c tnh c thu nhp k vng trn mt c phiu. V d: gi s rng t l phi ri ro l 3%, t l ri ro l 2%, thu nhp th trng k vng qua thi gian l 10%, khi thu nhp k vng trn c phiu l 3%+2*(10%-3%) = 17%.
32
Thut ng ti chnh
Chi tit
M hnh CAPM khng phi l m hnh duy nht d bo t sut sinh li nhng n c nn tng l thuyt vng chc. Mc d c nhiu tranh lun v nghin cu v tnh n nh ca beta cng nh nhng kim nh thc nghim v m hnh CAPM nhng v c bn CAPM c xem l hiu qu v tn ti sut 40 nm qua. Trong nhng nghin cu gn y, m hnh CAPM c b sung nhng nhn t khc nhm c th d bo t sut sinh li mt cch chnh xc hn. N hng bng chng thc nghim cho thy ngoi beta cn c cc bin nh t s gi trn thu nhp (P/E) v gi tr th trng trn gi tr s sch (P/B). c bit trong th trng cc nc mi ni, s tc ng ca t s gi trn thu nhp (P/E) v gi tr th trng trn gi tr s sch (P/B) ln t sut sinh li chng khon l kh r nt. Cng vi m hnh CAPM, P/E v gi tr th trng trn gi tr s sch c dng nh l cc cng c d bo t sut sinh li chng khon trn th trng cc nc mi ni. iu ny hm mt m hnh CAPM a bin vi cc bin l: beta, P/E v PBV. M hnh CAPM ci tin l mt n lc khm ph ra cc cng c nh ch s P/E v P/B d bo t sut sinh li th trng trung bnh trong thi k di. Tuy nhin, vic ng dng m hnh ny vo d bo t sut sinh li trn th trng cc nc mi ni ni chung v vo th trng chng khon Vit N am ni ring s c nhng hn ch nht nh. Th nht, hng ha ca th trng chng khon Vit N am qu ngho nn v chng loi, t i v s lng v c bit l thiu cc hng ha cao cp cc nh u t c th yn tm u t lu di. Mc d c nhng gii php v n lc t pha N h nc nhm to thm s phong ph v hng ha cho th trng chng khon nhng hiu qu thc s l cha cao. V th, th trng chng khon Vit N am cha hp dn cc nh u t, c bic l nhng nh u t chuyn nghip v c ngun lc ti chnh ln. Th hai, s thiu vng h s beta trong vic phn tch ri ro ca cc chng khon. N i cch khc, cc nh u t cha ch trng n h s beta trong vic nh gi chng khon. Hin nay, trn website cc cng ty chng khon c lit k nhng t s c bn v ti chnh v so snh vi t s trung bnh th trng. Mt s trang web cng cp n h s beta trong danh mc khi nim cc ch s ti chnh cn phn tch (v d cng ty chng khon VN DIRECT), nhng cha thc s c nh s dng n. Phn ln ch l nu nhng ch s ti chnh chung c lin quan n danh li nh ch s li nhun/vn (ROE), li nhun thun/doanh thu, li nhun/ti sn, hoc lin quan n tnh hnh vay n nh tng vay n trn vn hoc lin quan n gi chng khon v li nhun nh P/E, ngoi ra khng thy nhng ch s nh t s gi th trng so vi gi s sch (P/B), beta Do s tc ng ca nhiu nhn t phi th trng nn vai tr ca beta cn tng i hn ch. Tuy nhin, khi danh mc th trng ngy cng hon thin, beta s pht huy tc dng v theo kp vi s pht trin ca th trng. Thng qua h s beta v cc t s th trng khc nh (P/B), doanh nghip s nhn nhn r hn v ri ro v nng lc cnh tranh ca chnh bn thn mnh. Bn cnh , cc nh u t cng c iu kin ng dng nhng k thut phn tch v d bo mt cch hiu qu hn, gn vi k vng hn. Khi tnh ton v s dng h s beta, vic nghin cu v s dng nhng m hnh d bo s tr thnh hin thc hn ch khng nm trn l thuyt na. Th ba, cc m hnh d bo ch c vn hnh tt khi cc nh u t c c thng tin ngang bng nhau, thng tin khng b r r v v th minh bch ha thng tin l iu kin tin quyt pht trin th trng chng khon. y chnh l nguyn tc cng khai, c coi l mt nguyn tc quan trng nht ca th trng chng khon. C th ni, nu khng c mt h thng cng b thng tin hot ng theo ng yu cu th th trng chng khon khng th vn hnh c. Th trng theo chiu gi ln - Bull market N gc li vi th trng gi xung (bear market) l th trng gi ln: bull market, Bull market l dng th trng ti chnh m gi cc loi chng khon (ch yu l c phiu) tng nhanh hn mc bnh qun trong lch s ca chng, trong mt thi gian di (vi thng) vi lng mua bn ln.
33
Thut ng ti chnh
Chi tit
C gi thuyt cho rng ngi ta v th trng gi ln vi hnh nh con b (bull) l do cch thc tn cng ca loi th ny, ht cp sng sc nhn t di ln trn. Thut ng ny thng thng c dng m t tng th c th trng v cc d on v xu hng th trng (market trend), song i khi n cn c s dng ni v mt loi chng khon ring no , mt mt hng hay cng c th l mt ngnh. V mt cung-cu m ni, khi th trng c coi l theo chiu gi ln th rt nhiu nh u t mun mua c phiu vo trong khi rt t ngi mun bn ra, kt qu l gi c phiu cng b Ny ln cao. Vit N am, giai on th trng gi ln cui nm 2006 u nm 2007 l mt v d in hnh. Th trng theo chiu gi xung - Bear Market N gc li vi th trng gi ln (bull market) l th trng theo chiu gi xung: bear market, trong gi cc loi chng khon gim mt cch t ngt, lin tc v ko di. Mt v d in hnh ca th trng gi xung ti Vit N am l giai on cui nm 2007 n gia nm 2008 v t cui thng 8/2008 n nay. Gi c phiu gim lin tc trn th trng chng khon. Tuy nhin khng phi s gim gi no cng lm cho th trng tr thnh bear market. Theo mt nh ngha c nhiu ngi tha nhn, th trng ch c coi l bear market khi c s gim gi t nht 20% ca cc ch s chng khon chnh t mc gi cao nht, trong thi gian t nht l 2 thng. Th trng gi xung nhn chung khng hp dn cc nh u t lm song y li l mt c hi tt cc tay u c gi xung (bearer) thu li ln. Khi th trng c du hiu ca mt bear market, cc tay u c nhy bn lp tc vay mt s lng c phiu ln ri bn ngay theo th gi. Sau mt thi gian, gi c phiu st gim mnh, h li mua ngc tr li v tr ht s c phiu vay v b ti phn chnh lch. Th trng gi xung c gn vi loi gu (bear) v ngi ta v von s st gi ging nh cch m loi gu tn cng, lun ging nhng c cht ngi t trn xung di. C mt cch l gii khc cho hai thut ng bull market, bear market nh sau: khi gi ln, c th trng x vo c phiu, th trng nng s tr nn ngy cng nng hn na, v cng lm cu c phiu tng mnh. Hiu ng kh ging vi tm l by n, nn c gn cho loi b, mt loi thng sng thnh by ng c. N gc li, khi gi xung, c th trng ch mun bn ra m khng my ai mun mua vo. Tuy nhin nu mt nh u c no bit cch chp ng thi im khi gi xung kch sn mua vo - i ngc vi th trng th anh ta s thng ln. y cng chnh l li sng ca loi gu, lun i mt mnh, xut hin m thm, lng l, nhng khi ra n th con mi kh m thot c. Tnh thanh khon - Liquidity Tnh thanh khon c hiu l vic chng khon hay cc khon n, khon phi thu... c kh nng i thnh tin mt d dng, thun tin cho vic thanh ton hay chi tiu. V d, trong k ton ti sn lu ng chia lm 4 loi v c sp xp theo tnh thanh khon t cao n thp nh sau: tin v cc khon tng ng tin, cc khon u t ti chnh ngn hn, cc khon phi thu ngn hn, hng tn kho. N h vy r rng tin mt c tnh thanh khon cao nht, lun lun dng c trc tip thanh ton, lu thng, tch tr; cn hng tn kho c tnh thanh khon thp nht v phi tri qua giai on phn phi v tiu th chuyn thnh khon phi thu, ri t khon phi thu sau mt thi gian mi chuyn thnh tin mt. Chng khon c tnh thanh khon l nhng chng khon c sn th trng cho vic bn li d dng, gi c tng i n nh theo thi gian v kh nng cao phc hi ngun vn u t nguyn thy. Khi la chn chng khon u t, nh u t nht thit phi xem xt n kh nng bn li ti to ngun vn u t ban u. N u kh nng ti to km, ngha l kh tm c ngi mua hoc phi bn mt gi, nh u t s gnh chu nhng tn tht ti chnh ln. V iu ny gi l ri ro thanh khon trong u t chng khon.
34
Thut ng ti chnh
Chi tit
N h c th trng chng khon cc nh u t c th chuyn i chng khon h s hu thnh tin mt khi h mun v kh nng thanh khon chnh l mt trong nhng c tnh hp dn ca chng khon vi cc nh u t. Tnh thanh khon cho thy s linh hot v an ton ca vn u t, th trng hot ng cng nng ng v c hiu qu th tnh thanh khon ca chng khon giao dch cng cao. C mi quan h cht ch gia ch s P/E v tnh thanh khon ca chng khon chng khon, nhn vo bng thng k tnh thanh khon ca c phiu, nh u t d dng nhn ra nhng c phiu giao dch si ng nht cng l nhng c phiu c P/E cao hn mc trung bnh ca th trng (c nh gi cao hn cc c phiu c cng li tc). y l nhng chng khon c tc tng gi cao v mang li gi tr thng d cao cho c ng thng qua vic chia tch c phiu hay pht hnh c phiu mi. Tri khon - Debenture Tri khon l mt cng c n khng c bo m bng cc ti sn hu hnh hoc k qu no m n ch c m bo bng mc tin cy v kh nng tr n hay l uy tn ca chnh cng ty pht hnh tri khon. C chnh ph v cc doanh nghip u thng xuyn pht hnh loi tri khon ny huy ng vn. Ging vi cc loi chng khon khc, tri khon c pht hnh di dng cc t tri khon. Tri khon khng c bt k mt khon k qu bo m no. N gi mua chng khon thng mua tri khon da vo nim tin ca h v vic ngi pht hnh tri khon s khng vi phm ngha v tr n ca h. V d: chnh ph thng pht hnh hai loi tri khon l tri phiu kho bc (treasury bond) v k phiu kho bc (treasury bill). Cc nh u t mua hai loai tri phiu ny v chng c coi l tri phiu khng cha ng ri ro v h s lun c thanh ton. Cho d trng hp xu nht c xy ra th chnh ph cng c th in thm tin hoc tng thu tr n. Tri phiu - Bond Tri phiu l mt chng nhn chu li do chnh ph hay mt doanh nghip pht hnh cam kt tr cho ngi s hu tri phiu mt s tin nht nh vo mt thi gian nht nh. Tri phiu l phng tin huy ng vn ph bin, v c bn cht l khon vay. N gi nm gi tri phiu s c nhn li s tin ban u cho vay cng nh tin li trong khon thi gian cho vay. Khi mt cng ty cn vay tin h s pht hnh tri phiu cho cc nh u t ti cc th trng. Tri phiu thng c mt thi hn nht nh, thng tnh bng nm. n ngy tri phiu o hn th ngi nm gi tri phiu s c hon tr y s tin. Li sut c th c tr vo cui k hn hoc tr theo nh k cho ti khi tri phiu o hn. Tri phiu thng c mua bn th trng tri phiu v c s dng rng ri nh l mt cng c an ton hn so vi c phiu. Cc c tnh k thut ca tri phiu cn lu khi giao dch l: 1. Thi hn ca tri phiu (ngy pht hnh, ngy o hn) 2. Mc li c tr (coupon) 3. K tr li (na nm hay mt nm, hay mt ln duy nht) 4. a im v loi mnh gi pht hnh 5. C c nim yt v chuyn nhng d dng hay khng (tnh thanh khon) Tri phiu chuyn i - Convertible Bond N hng ngi mi gia nhp vo sn chi ca gii u t thng thc mc khng bit tri phiu chuyn i l g, v n l tri phiu hay l mt loi c phiu. c bit l cc loi tri phiu cng ty m ngi nm gi cc tri phiu ny c kh nng chuyn i thnh c phiu thng ca cng ty .
35
Thut ng ti chnh
Chi tit
Trong bi vit ny ti xin gii thiu mt s kin thc c bn v loi chng khon ny cng nh cc u im, nhc im ca n. Trc ht, bn cn hiu tri phiu chuyn i l g Theo nh tn gi ca n, tri phiu chuyn i l loi tri phiu m ngi nm gi c kh nng chuyn i chng thnh mt lng c phiu nht nh ca cng ty pht hnh. Khi c pht hnh ln u, cc tri phiu ny ng vai tr nh mt loi tri phiu doanh nghip thng thng, c mc li sut thp hn mt cht. V cc tri phiu chuyn i thng c kh nng chuyn i thnh c phiu v ngi nm gi cng s hng li t vic tng gi ca c phiu c chuyn i nn cc cng ty thng a ra t l li sut thp i vi cc tri phiu chuyn i. N u nh cng ty hot ng km hiu qu th tri phiu s khng c kh nng chuyn i, do cc nh u t s ch nhn c khon li tc nh b m tri phiu ny mang li. iu ny l hon ton bnh thng bi li nhun lc no cng i km vi ri ro! T l chuyn i c th chuyn i c th cn phi c t l chuyn i. T l chuyn i cho bit mi tri phiu c th chuyn i c thnh bao nhiu c phiu. T l chuyn i c th hin di dng t s hoc l mc gi chuyn i, v n c xc nh trong cc hp ng mua tri phiu cng vi cc iu kin v iu khon khc. N h vy khi mua tri phiu chuyn i cc iu kin, iu khon v t l chuyn i c xc nh ngay t u, gi chuyn i cng l mc gi da trn gi c phiu ti thi im mua tri phiu chuyn i. N u vo ngy n hn chuyn i, gi c phiu cao hn gi chuyn i th nh u t s c li. Tuy nhin cc cng ty s lun hn ch s chnh lch ny bng cch "call back", tc l thu hi li cc tri phiu chuyn i ny nu gi c phiu tng qu cao. V d : T l chuyn i 45:1 c ngha l mi tri phiu s i c 45 c phiu. Hoc n cng c n nh mc 50% li c ngha l nu mt nh u t la chn chuyn i c phiu, h s phi mua c phiu thng vo thi im pht hnh vi mc gi l 150%. N i chung c hai cch ny u khng khc nhau nhiu v bn cht. th sau s cho ta thy nhng bin ng ca tri phiu chuyn i khi gi c phiu tng. Cn ch rng gi ca tri phiu bt u tng khi gi c phiu tin ti mc gi chyn i. Lc ny th tri phiu chuyn i cng tng t nh mt quyn chn c phiu vy. Khi gi c phiu ln cao hoc bin ng mnh th tri phiu ca bn cng s bin i theo chiu tng t
Chuyn i bt buc Mt nhc im ca tri phiu chuyn i l cng ty pht hnh tri phiu s c quyn thu hi li tri phiu. N i cch khc h c quyn yu cu chuyn i chng. Vic chuyn i bt buc thng xy ra khi gi c phiu ln cao hn gi tr m n c th t c vo thi im tri phiu c mua li hoc b thu hi. c tnh ny lm hn ch kh nng tng gi ca tri phiu chuyn i. N h ni t u tri phiu chuyn i c th tr thnh mt loi chng khon rt phc tp do mt s nguyn nhn. Trc tin chng mang nhng c im ca c tri phiu v c phiu, khin
36
Thut ng ti chnh
Chi tit
cho cc nh u t d b nhm ln. Vi tri phiu chuyn i bn phi tp trung vo cc nhn t tc ng n c hai loi chng khon trn. l s ho trn gia nhng tc ng ca li sut (nhn t nh hng n gi tri phiu) v nhng thay i din ra trn th trng ca c phiu. V vy nn c mt thc t l cc cng ty pht hnh tri phiu chuyn i c th thu hi li chng ti mt mc gi nht nh, t trnh c s tng gi c phiu t ngt. Tt c cc yu t ny u rt quan trng trong vic xc nh mc gi chuyn i. Chng ta c th xt mt v d sau hiu r hn v loi tri phiu ny: Gi nh rng cng ty TSJ Sports pht hnh mt lng tri phiu chuyn i c tr gi 10 triu la, thi hn 3 nm, li sut l 5% v t l chuyn i l 25%li. iu c ngha l TSJ s phi tr li tri phiu l 500,000 la mt nm, hoc tr tng cng l 1.5 triu la khi tri phiu o hn. N u nh c phiu ca TSJ c mua bn vi mc gi l 40 la/cp vo thi im pht hnh tri phiu chuyn i th cc nh u t s c th chuyn i lng tri phiu ny sang c phiu vi mc gi $40x1.25 = $50/cp . Do nu c phiu c mua bn mc gi $55 vo ngy o hn tri phiu, th nh Nu t s nhn c 5 la tin li trn mi c phiu. Tuy nhin vic tng gi c phiu lun b gii hn bi iu khon thu hi li tri phiu ca cng ty pht hnh nh ni trn. V d: nu cng ty TSJ khng mun cho c phiu vut ngng 100 la, h s tin hnh thu hi li tri phiu khi no gi c phiu c xu hng tng vt mc 100 la. Mt khc nu gi c phiu gim ch cn 25 la, ngi nm gi tri phiu chuyn i vn c tr li s tin ng vi mnh gi ca tri phiu vo ngy o hn. N h vy tri phiu chuyn i c th hn ch ri ro khi c phiu b st gi v ngn nga khng cho gi c phiu tng qu mc. Xt nhng c im trn th c v nh tri phiu chuyn i rt phc tp. N i mt cch chung nht th tri phiu chuyn i l mt dng chng khon pht hnh cho cc nh u t mong mun c hng li t mt cng ty m h cha hiu r lm. Bng vic u t vo cc tri phiu chuyn i, h c th hn ch c ri ro khi gi c phiu gim nhng ngc li, h s thit cht t khi gi c phiu tng cao. Tri phiu chuyn i khng phi lc no cng hp dn. N h u t bao gi cng k vng cng ty lm n tt, tuy nhin, hiu qu hot ng trong tng lai ca cng ty bao gi cng l mt Nn s, v k vng ca nh u t khng phi lc no cng thnh s tht. "V cc tri phiu chuyn i thng c kh nng chuyn i thnh c phiu v ngi nm gi cng s hng li t vic tng gi ca c phiu c chuyn i nn cc cng ty thng a ra t l li sut thp i vi cc tri phiu chuyn i. N u nh cng ty hot ng km hiu qu th tri phiu s khng c kh nng chuyn i, do cc nh u t s ch nhn c khon li tc nh b m tri phiu ny mang li. iu ny l hon ton bnh thng bi li nhun lc no cng i km vi ri ro!" T l c tc trn th gi c phn - Dividend Yield Ch s T l c tc trn th gi c phn (Dividend Yield) l mt cng c hu hiu gip nh u t quyt nh nn chn u t vo doanh nghip no. Ch s ny phn nh mi quan h gia c tc nh u t nhn c vi th gi ca c phiu m nh u t mua vo. Ch s T l c tc trn th gi c phn c tnh bng cch ly c tc trn mt c phiu ca nm gn nht chia cho th gi ca c phiu. Mt c hi u t tt c t l c tc trn gi khng thp hn 2/3 t l li ca tri phiu di hn hng AAA Phn tch mi quan h gia c tc nh u t nhn c t cng ty v gi nh u t mua c phiu, chng ta thy c hai trng hp sau y: Trng hp 1: N u nh u t mua chng khon xong ri ch chng khon ln gi hng chnh lch gi l li vn (capital gain) th nh u t s khng quan tm nhiu n Yield. Lc ny Yield khng c ngh g thc s quan trng vi h so vi cc ch s P/E, EPS, ... Trong trng hp ny, cc nh u t phn tch mi quan h gia Yield v EPS. N u Yield thp, EPS cao th h hy vng cng ty s dng phn li nhun ti u t tng li nhun cho cc nm tip theo gip P/E gim. Lc ny h d dng bn li c phiu vi P/E cao c li vn.
37
Thut ng ti chnh
Chi tit
Trng hp 2: N u nh u t mua chng khon u t lu di th tt nhin h s quan tm ti vic thu li nhun hng nm, hng qu. Khi Yield l mc tiu chnh h quan tm. Khi cng ty chia c tc cao c ngha l khng cn s dng li nhun thng d. iu ny c th c nhiu l do: cng ty s dng vn vay, cng ty cha c k hoch m rng sn xut hoc th phn cng ty bo ho. Khi li nhun khng c d on tng nhiu trong nm ti ng ngha P/E khng gim nhiu dn n vic cc nh u t khng hy vng s tng gi c phiu ca mnh trong tng lai. Thng thng li nhun thu c t c tc cng ty tr thp hn nhiu so vi li nhun thu c t vic bn c phiu. Do vy i vi cc nh u t chng khon trn th trng th iu quan tm duy nht ca h ch l li vn, do trong i hi c ng hng nm quyt nh chia c tc th h thng b phiu khng chia c tc nhiu.
inh t
Cnh tranh - Competition Cnh tranh l mt trn chin gia cc doanh nghip v cc ngnh kinh doanh nhm chim c s chp nhn v lng trung thnh ca khch hng. H thng Doanh nghip t do m bo cho cc ngnh c th t mnh a ra cc quyt nh v mt hng cn sn xut, phng thc sn xut, v t nh gi cho sn phNm hay dch v. Cnh tranh l tin ca h thng Doanh nghip t do (freeenterprise) bi nim tin rng cng nhiu doanh nghip cnh tranh vi nhau th sn phNm hay dch v cung cp cho khch hng s cng c cht lng tt hn. N i cch khc, cnh tranh s em n cho khch hng gi tr ti u nht i vi nhng ng tin m h b ra. c thnh cng trong th gii cnh tranh v cng khc lit ngy nay, mt iu cc k quan trng i vi cc doanh nghip l phi thc c i th cnh tranh ang lm g v phi tm ra c con ng bt kp hoc vt qua sn phNm ca i th. Hnh thc cnh tranh rt a dng, mt doanh nghip c th cnh tranh bng cch a ra sn phNm hoc dch v mi, bng cch nng ci tin cht lng sn phNm hoc nng cao cht lng dch v, ... cnh tranh thnh cng, doanh nghip cn phi thc hin cc nghin cu v pht trin sn phNm l l do ra i phng N ghin cu v pht trin (Research & Development - R&D). Qua vic nghin cu v pht trin sn phNm, doanh nghip hiu c c mun, nhu cu v kh nng bin nhu cu thnh hin thc ca khch hng sn xut ra nhng sn phNm p ng c th hiu tiu dng tt nht. Vic phn tch SWOT (Strengths, Weaknesses, Oppotunities, Threats - im mnh, im yu, c hi v thch thc) s gip doanh nghip xc nh c im mnh, im yu bn trong doanh nghip, c hi v e da t mi trng bn ngoi. SWOT s gip doanh nghip hiu c mnh c li th cnh tranh tng i khu vc th trng no v c tim nng i vi sn phNm no tp trung vo sn xut v marketing cho sn phNm . lun dn u v tn ti c trn th trng doanh nghip phi khng ngng nng cao cht lng, tnh nng, cng dng ca sn phNm ng thi phi s dng cng ngh hin i v cc quy trnh sn xut, qun l tin tin ct gim chi ph. V vy khch hng s lun c sn phNm hon thin nht vi gi c phi chng nht. N gy nay vic x l cht thi sau sn xut, v s dng cng ngh thn thin vi mi trng khng lm tn hi n phc li x hi cng l mt vn nhiu doanh nghip quan tm.
38
Thut ng ti chnh
Chi tit
Cc dng cnh tranh:

Cnh tranh hon ho: Gi c ca sn phNm c quyt nh bi quy lut cung cu
trn th trng. Cung nhiu cu t s dn n gi gim, cung t cu nhiu s dn n gi tng.

Cnh tranh c quyn: Xy ra khi trn th trng mt s lng ln cc nh sn xut
sn xut ra nhng sn phNm tng i ging nhau nhng khch hng li cho rng chng c s khc bit, da trn chin lc khc bit ho sn phNm ca cc cng ty. V d, trn th trng c cc sn phNm x bng tng i ging nhau. N hng c hng th bo rng s em li ln da mm mi sau khi tm, hng th bo l em li hng thm ti mt, hng th bo rng s lm trng da.
c quyn nhm: L loi c quyn xy ra khi trong ngnh c rt t nh sn xut, bi v cc ngnh ny i hi vn ln, ro cn ra nhp ngnh kh. V d: ngnh cng nghip sn xut t, my bay. c quyn tuyt i: Xy ra khi trn th trng tn ti duy nht mt nh sn xut v gi c, s lng sn xut ra hon ton do nh sn xut ny quyt nh. V d: in, nc Vit N am do nh nc cung cp.
Bn ph gi - Dumping Bn ph gi l hnh ng bn mt hng ho no vi mc gi thp hn chi ph nhm loi b i th cnh tranh hoc ginh thm th phn. Trong thng mi quc t, bn ph gi c hiu l hng ho xut khNu c bn sang mt nc khc vi gi thp hn gi tr bnh thng ca n v gy tn hi vt cht i vi ngnh sn xut ni a (theo iu VI ca GATT). C th thy rng, vic xc nh mc gi b coi l ph gi rt phc tp, v n lin quan n hng lot vn nh xc nh chi ph sn xut, xc nh mc thit hi tim nng v thc t. M bn ph gi c hiu l vic bn hng ti th trng M vi mc gi thp hn mc gi hng ho so snh ti th trng ni a ca nc xut khNu; vic bn cc mt hng gy ra hoc e da thit hi vt cht i vi ngnh sn xut ca M. i vi Cng ng chu u (EC) th ph gi lin quan n bt c hng ho nhp khNu no vi gi thp hn chi ph. Quy ch chng bn ph gi ca EC nm 1996 cho php p dng thu chng ph gi trong cc iu kin: 1. Gi hng ho bn trn th trng EC thp hn gi trn th trng ca nc sn xut; 2. Hng ho nhp khNu gy ra hoc e da ngnh sn xut ca EC nh l vic mt th phn, li nhun, vic lm Bin php bn ph gi c th c s dng vi t cch phn ng ngn hn i ph vi tnh hnh suy thoi trong nc, ngha l sn lng d ra c bn tho nc ngoi; hoc vi t cch mt chin lc di hn tham nhp th trng xut khNu hoc Ny i th cnh tranh ra khi th trng. Khi cc cng ty bn ph gi chim c a v vng chc trn th trng, h thng tng gi ln to ra li nhun. Cho d c vn dng vi mc ch no th bin php bn ph gi vn b coi l hnh thc bun bn khng cng bng v b cc hip nh thng mi iu chnh. Bong bng kinh t - Economic bubble Hin tng bong bng kinh t (i khi cn gi l "bong bng u c", "bong bng th trng", "bong bng ti chnh" hay "speculative mania") l hin tng ch tnh trng th trng trong gi hng ha hoc ti sn giao dch tng t bin n mt mc gi v l hoc mc gi khng bn vng. Mc gi cao thi qu ny ca th trng khng h phn nh mc tha dng hay sc mua ca ngi tiu dng theo nh cc l thuyt kinh t thng thng.
39
Thut ng ti chnh
Chi tit
Bong bng kinh t xut hin khi c hin tng u c i vi cc ti sn c s, lm cho gi b Ny ln cao, do vy cng khuyn khch hot ng u c hn na. Theo sau bong bng kinh t bao gi cng l mt c gim gi t ngt, c gi l s sp ca th trng hay "bong bng v". C giai on bong bng phnh to v giai on bong bng n u l kt qu ca hin tng "phn ng thun chiu", khi i a s nhng ngi tham gia th trng u c phn ng ng nht vi nhau. Gi c trong giai on bong bng kinh t bao gi cng bin ng v cng tht thng, hn lon v gn nh khng th d on c nu ch cn c vo cung, cu trn th trng. C ch ca bong bng kinh t thng c gii thch bng mt l thuyt c tn l "l thuyt v k ngc hn". L thuyt ny gii thch hnh vi ca nhng ngi tham gia vo mt th trng vi s lc quan thi qu (anh ngc). N hng anh ngc ny sn sng mua nhng hng ha c nh gi qu cao, vi mong i s bn c n cho mt tay u c tham lam khc (k ngc hn) mt mc gi cao hn nhiu. Bong bng s tip tc phnh to thm chng no m anh chng ngc ny vn cn tm c mt k ngc hn mnh sn sng mua nhng hng ha . V bong bng kinh t s kt thc khi anh ngc cui cng tr thnh "k ngc nghch nht", ngi tr gi cao nht cho th hng ha c nh gi qu cao v khng tm c ngi mua no khc cho chng, lc bng n. Cc nh kinh t hc nhn nhn bong bng kinh t nh mt hin tng gy tc ng tiu cc ln nn kinh t, bi v cc ngun lc c phn b vo nhng mc ch khng ti u. Thm vo , khi bong bng n, n c th gy thit hi mt khi lng ca ci khng l ng thi km theo mt giai on bt n kinh t ko di. Hu qu ca bong bng kinh t khng ch tn ph nn kinh t ca mt quc gia, m nh hng ca n c khi cn lan ra ngoi bin gii. Mt c trng quan trng ca bong bng kinh t l nh hng ca n n thi quen tiu dng. N hng ngi tham gia vo th trng trong cc ti sn c nh gi qu cao c xu hng tiu dng nhiu hn, v h c cm gic l h giu hn. N hiu nh quan st ly th trng bt ng sn Anh, c, Ty Ban N ha v nhiu vng ca M trong thi gian gn y lm v d cho nh hng ny. N gay c Vit N am, cui nm 2006,v u nm 2007, khi th trng chng khon nng ln, th trng bt ng sn ang ng bng bng nhin cng m tr li. n mt lc no y, sm mun ri bong bng cng v, nhng ngi nm gi nhng ti sn b nh gi qu cao ny li bt u c cm gic ngho i, ng thi t b thi quen tiu dng ty tin ca mnh, gy cn tr n tng trng kinh t, v t hn, lm trm trng thm suy thoi kinh t. Do , mt nhim v v cng quan trng ca N gn hng Trung ng l phi mt n s tng gi bt thng trn cc th trng, c bit l th trng chng khon, nhanh chng tin hnh nhng bin php u tin nhm ngn chn tnh trng u c qu mnh i vi cc ti sn ti chnh. Khi hin tng bong bng kinh t din ra trn th trng chng khon ngi ta gi l "bong bng chng khon". Thc ra rt kh phn bit mt bong bng chng khon vi mt th trng theo chiu gi ln thng thng, ngi ta ch c th lm c iu khi tt c xy ra ri, nu c s "n bng" th mi ng l bong bng. im li lch s kinh t th gii c th k ra rt nhiu bong bng kinh in nh:
V u c hoa Tulip (1637) V cng ty South Sea Company (1720) Cuc i Suy Thoi (1929-1933) Bong bng kinh t N ht (thp nin 1980) Bong bng dotcom (1995 - 2000) Bong bng Poseidon (1970)
Cn cn thanh ton - Balance of payments Cn cn thanh ton, hay cn cn thanh ton quc t, ghi chp nhng giao dch kinh t ca mt quc gia vi phn cn li ca th gii trong mt thi k nht nh. N hng giao dch ny c th c
40
Thut ng ti chnh
Chi tit
tin hnh bi cc c nhn, cc doanh nghip c tr trong nc hay chnh ph ca quc gia . i tng giao dch bao gm cc loi hng ha, dch v, ti sn thc, ti sn ti chnh, v mt s chuyn khon. Thi k xem xt c th l mt thng, mt qu, song thng l mt nm. N hng giao dch i hi s thanh ton t pha ngi c tr trong nc ti ngi c tr ngoi nc c ghi vo bn ti sn n. Cc giao dch i hi s thanh ton t pha ngi c tr ngoi nc cho ngi c tr trong nc c ghi vo bn ti sn c. Cn cn thanh ton c th c s dng nh mt du hiu n nh kinh t v chnh tr. Trn gc kinh t hc, thng d cn cn thanh ton ngha l mt quc gia nhn c nhiu t thng mi v u t hn l phi tr cho cc quc gia khc, khin ng tin ca quc gia ny tng tr so vi cc quc gia khc. Cn cn thanh ton thm ht c nh hng ngc li, nhp khNu vt qu xut khNu, ph thuc vo cc nh u t nc ngoi, v mt ng tin mt gi. Cc quc gia ang c thanh ton thm ht phi thay i tnh th bng cch xut khNu vng hoc d tr ngoi t mnh, nh ng dollar M, l nhng ng tin c chp nhn tr cc khon n quc t. Cc thnh phn ca cn cn thanh ton Theo quy tc mi v bin son biu cn cn thanh ton do IMF ra nm 1993, cn cn thanh ton ca mt quc gia bao gm bn thnh phn sau.
Ti khon vng lai: Ti khon vng lai ghi li cc giao dch v hng ha, dch v v
mt s chuyn khon.
Ti khon vn: Ti khon vn ghi li cc giao dch v ti sn thc v ti sn ti
chnh.
Thay i trong d tr ngoi hi nh nc: Mc tng hay gim trong d tr ngoi
hi ca ngn hng trung ng. Do tng ca ti khon vng lai v ti khon vn bng 0 v do mc sai s nh, nn gn nh tng gim cn cn thanh ton l do tng gim d tr ngoi hi to nn.
Mc sai s: Do kh c th ghi chp y ton b cc giao dch trong thc t, nn
gia phn ghi chp c v thc t c th c nhng khong cch. Khong cch ny c ghi trong cn cn thanh ton nh l mc sai s. Khng hong cn cn thanh ton Khng hong cn cn thanh ton xy ra khi nh u c mua ht ti sn ca chnh ph trong d tr ngoi hi. Cn cn vng lai - Drawing account C hai loi cn cn vng lai (cn gi l ti khon vng lai) l ti khon vng lai trong cn cn thanh ton quc t ca mt quc gia v ti khon vng lai trong nghip v ngn hng. Ti khon vng lai trong cn cn thanh ton quc t ca mt quc gia Ti khon vng lai trong cn cn thanh ton ca mt quc gia ghi chp nhng giao dch v hng ha v dch v gi ngi c tr trong nc vi ngi c tr ngoi nc. N hng giao dch dn ti s thanh ton ca ngi c tr trong nc cho ngi c tr ngoi nc c ghi vo bn "n" (theo truyn thng k ton s c ghi bng mc ). Cn nhng giao dch dn ti s thanh ton ca ngi c tr ngoi nc cho ngi c tr trong nc c ghi vo bn "c" (ghi bng mc en). Thng d ti khon vng lai xy ra khi bn c ln hn bn n. N gc li, nu nn n ln hn bn c th gi l thm ht ti khon vng lai. Theo quy tc mi v bin son bo co cn cn thanh ton quc gia do IMF son nm 1993, ti khon vng lai bao gm:
Cn cn thng mi hng ha Xut khNu
41
Thut ng ti chnh
N hp khNu Cn cn thng mi phi hng ha Cn cn dch v Vn ti Du lch Cc dch v khc Cn cn thu nhp Kiu hi Thu nhp t u t Cc chuyn khon
Chi tit
Tt c cc khon thanh ton ca cc b phn nh nc hay t nhn u c gp chung vo trong tnh ton ny.
V cn cn thng mi l thnh phn chnh ca ti khon vng lai, v xut khNu rng th bng chnh lch gia tit kim trong nc v u t trong nc, nn ti khon vng lai cn c th hin bng chnh lch ny. Cng vi ti khon vn, v thay i trong d tr ngoi hi, n hp thnh cn cn thanh ton. Ti khon vng lai thng d khi quc gia xut khNu nhiu hn nhp khNu, hay khi tit kim nhiu hn u t. N gc li, ti khon vng lai thm ht khi quc gia nhp nhiu hn hay u t nhiu hn. Mc thm ht ti khon vng lai ln hm quc gia gp hn ch trong tm ngun ti chnh thc hin nhp khNu v u t mt cch bn vng. Theo cch nh gi ca IMF, nu mc thm ht ti khon vng lai tnh bng phn trm ca GDP ln hn 5, th quc gia b coi l c mc thm ht ti khon vng lai khng lnh mnh. Ti khon vng lai trong nghip v ngn hng Trong hot ng ngn hng, mt ti khon vng lai l mt ti khon tin gi m ti ngn hng hoc t chc ti chnh no , vi mc ch cung ng mt cch nhanh chng v an ton phng tin tip cn thng xuyn ti cc mn tin gi theo nhu cu, thng qua mt lot cc knh khc nhau. Ti khon vng lai cho php ch ti khon thc hin hay nhn cc khon thanh ton bng mt trong cc hnh thc sau, ty theo quc gia:
Tin mt Sc v Phiu gi tin (giy t cam kt thanh ton) Chuyn khon (giro, k qu trc tip) Ghi n trc tip/ghi c trc tip (ti Anh v cc nc trong khi Thnh vng chung
ngi ta s dng h thng BACS - Bankers Automated Clearing Services hay CHAPS Clearing House Automated Payment System).
Ch th hin hnh (ch dn t pha ch ti khon i vi ngn hng chuyn mt khon tin nht nh sau mt khong thi gian nht nh sang mt/nhiu ti khon khc) Th ghi n hay th ATM EFTPOS (Electronic Funds Transfer Point of Sale - thanh ton trc tip khng s
dng tin mt ti ca hng)

Thng qua h thng SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication - s dng ti khon ca ngn hng ngn hng nc ngoi chuyn khon).
42
Thut ng ti chnh
Chi tit
Tt c cc ti khon vng lai u cung cp cc danh sch lit k cc khon giao dch ti chnh, hoc l di dng bn k ti khon hoc l trong s tin gi. C mt s phng thc tip cn cc khon tin gi ti ti khon vng lai:
Cc chi nhnh ca ngn hng My rt tin t ng (ATM) Thng qua in thoi v ngn hng trc tuyn Cc ca hng v cc nh bun cung cp cch tip cn EFTPOS.
Khng ging nh cc ti khon tin gi tit kim trong l do ch yu gi tin l sinh li, chc nng chnh ca ti khon vng lai l giao dch, v th phn ln cc nh cung cp ti khon vng lai hoc l khng tr tin li hoc l tr li mc li sut thp hn trn s d c. Ph dch v: Chnh sch tnh ph thc hin cc giao dch ti chnh ph thuc vo mt lot cc yu t, bao gm cc mc li sut tng th i vi vic cho vay v tit kim ca mi quc gia, cng nh ph thuc vo gi tr ca giao dch v s lng cc knh tip cn ngun tin gi m t chc ti chnh cung cp. iu gii thch ti sao cc loi ngn hng o, hot ng vi rt t hoc khng c cc chi nhnh li c th a ra cc nghip v ngn hng vi mc ph thp hoc min ph cng nh gii thch ti sao mt s quc gia th khng c cc khon ph giao dch nhng mc li sut cho vay rt cao li l mt tiu chuNn. Cc khon ph giao dch ti chnh c th c tnh theo tng khon mc giao dch hoc tnh theo t l c nh cho mt s lng giao dch nht nh no ( thng thng tnh trn c s hng thng). Thng thng, i vi mt lot cc loi khch hng no , t chc ti chnh c th khng thu ph i vi cc giao dch ti chnh c bn, chng hn nh i vi tng lp sinh vin, thanh nin, ngi gi hay cc khch hng c s tin gi rt ln chng hn. Mt s t chc ti chnh cn a ra cc giao dch min ph nu khch hng duy tr s d trung bnh rt cao trong ti khon ca mnh. Cc khon ph dch v khc c p dng i vi s bi chi, hay khi s d tin gi khng thanh ton sc, cng nh khi s dng mng lin ngn hng bn ngoi v.v... Ti cc quc gia m khng c cc khon ph dch v i vi cc giao dch th ngi ta li thu ph hng nm i vi cc dch v tun hon, chng hn nh th ghi n. Cn cn vn - Capital Balance Account Cn cn vn hay ti khon vn l mt b phn ca cn cn thanh ton ca mt quc gia. N ghi li tt c nhng giao dch v ti sn (gm ti sn thc nh bt ng sn hay ti sn ti chnh nh c phiu, tri phiu, tin t...) gia ngi c tr trong nc vi ngi c tr quc gia khc. Khi nhng tuyn b v ti sn nc ngoi ca ngi sng trong nc ln hn tuyn b v ti sn trong nc ca ngi sng nc ngoi, th quc gia c thng d ti khon vn (hay dng vn vo rng). Theo quy c, dng vn vo rng phi bng thm ht ti khon vng lai. Cn c vo hnh thc u t, cn cn vn bao gm:
u t trc tip (FDI) u t gin tip: Bao gm cc khon u t nh mua tri phiu cng ty, tri phiu
chnh ph, u t mua c phiu nhng cha t ti mc kim sot cng ty nc ngoi, cc khon vn ngn hn nh tn dng thng mi, hot ng tin gi, mua bn cc giy t c gi ngn hn, cc khon tn dng ngn hng ngn hn, mua bn ngoi t... N u b qua sai st, cn cn vng lai cng cn cn vn to thnh cn cn thanh ton tng th ca quc gia (Overall Balance): Overall Balance = Current Balance Account + Capital Balance Account
43
Thut ng ti chnh
Chi tit
N u cn cn thanh ton tng th ca quc gia l dng, ta ni rng cn cn thanh ton quc t l thng d. N gc li, nu cn cn thanh ton tng th ca quc gia l m, th cn cn thanh ton quc t l thm ht. Chi ph chm - Sunk costs Chi ph chm l khon chi ph mt th khng ly li c. Cc chi ph chm mc d c tht, nhng chng khng c cp n m cn phi loi ra khi tnh ton hiu qu kinh t ca nhng d n trong tng lai. Trong kinh doanh, ngi lnh o doanh nghip khi a ra cc quyt nh u t cn ch ti cc chi ph chm. Trn thc t chi ph chm c nh hng rkhng nh n quyt nh u t. L nh u t chuyn nghip, bn phi ht sc trnh nhng tnh hung m chi ph s khng c kh nng thu hi. V d v chi ph chm Mt doanh nghip sn xut hng ha gp phi s c bt kh khng nh mt in, sn phNm b h hi, khng c cch no thu hi c. Th trng chng khon b mt tnh thanh khon trong lc lm pht tng hoc n ngy o hn n, bn s c nguy c b mt vn hoc cc ti sn th chp khi vay n. Tt c cc loi chi ph ri ro u c th bin thnh chi ph chm. Mt v d l v chi ph ri ro l chi ph lobby. Trong trng hp lobby thnh cng, chi ph lobby c th coi l mt khon u t, nhng nu lobby khng thnh cng th ch ph lobby s bin thnh chi ph chm, v kh nng thu hi li l hu nh khng c. Chi ph c hi - Opportunity cost Trong kinh t hc chi ph c hi l s la chn tt nht b b l. Bt c quyt nh no bao gm trong s nhiu la chn u c chi ph c hi. V d, nu mt thnh ph quyt nh xy mt bnh vin trn mt khu t trng ca mnh, th chi ph c hi l mt d n no khc c th c thc hin trn khu t v kinh ph xy dng bnh vin. Khi xy bnh vin, thnh ph l mt c hi xy mt trung tm th thao, hay mt bi xe trn , hoc kh nng bn khu t y i thanh ton bt cc khon n ca chnh quyn thnh ph. Chi ph c hi vi mt ngi khng nht thit phi c nh gi v mt tin bc m nn c nh gi theo th c gi tr nht vi ngi , hoc vi ngi nh gi. V d, mt ngi cdng ton b tin u t ca mnh mua c phiu FPT th s khng cn tin mua cc c phiu khc. Chi ph c hi l mt trong nhng im khc bit mu cht gia khi nim chi ph kinh t v chi ph k ton. nh gi chi ph c hi l c s nh gi chnh xc chi ph thc t ca bt c hot ng no. Trong trng hp khng c mt chi ph k ton, hay chi ph bng tin r rng no gn vi hot ng , th vic b qua chi ph c hi c th to ra o tng rng cc li ch c th t c m khng mt mt chi ph no. Chi ph c hi khng nhn thy tr thnh chi ph Nn ca hot ng . V d: mt ngi c ngi nh mt ph m mt ca hng nh kinh doanh tr chi in t, mi thng anh ta phi chi ra 10tr tin gi vn hng bn, 20tr cho chi ph in thoi, in, nc, thu mn bi ... lin quan n hot ng kinh doanh. Doanh thu ca ca hng t 50tr/thng. Ch ca hng cho rng mnh c li nhun 20 tr. Trn thc t, ch ca hng b qua s tin 20tr c th thu c nu em cho ngi khc thu ca hng thay v t kinh doanh, v 5tr thu nhp anh ta c th thu c nu i lm ch khc thay v nh bn hng. 25tr ny chnh l chi ph Nn trong hot ng kinh doanh tr chi in t ni trn. iu ng ni l theo chuNn mc k ton Vit N am, nhng chi ph Nn ny khng c hch ton vo chi ph khi tnh thu.
44
Thut ng ti chnh
Chi tit
Cn lu chi ph c hi khng phi l tng gi tr cc la chn b b l m ch l gi tr ca la chn tt nht c th bi v ngi ta khng th no cng mt lc s dng nhiu la chn thay th c. Trong v d ban u, chi ph c hi ca quyt nh xy bnh vin l vic mt mt khu t trng xy trung tm th thao, xy bi u xe, hoc s tin c th thu c nu bn khu t , ch khng th l tng ca 3 la chn v xt cho cng khu t khng th no cng lc c s dng cho hn mt mc ch c. Tuy nhin, hu ht cc chi ph c hi rt kh so snh. Chi ph c hi ch c ngha trong iu kin khan him ngun lc, v khi ngi ta s buc phi nh i, nu tin hnh hot ng ny th phi b hot ng khc. Chi ph c hi thng c th hin di dng gi tng i, tc l gi ca mt la chn trong tng quan vi la chn khc. V d: gi mt c phiu FPT l 50.000 VN v gi mt c phiu SSI l 25.000 VN th gi ca mt c phiu FPT bng 2 c phiu SSI. c trng ny th hin rt r trong phn tch li th so snh ca Ricardo. Khi nim chi ph c hi c s dng rt rng ri trong nhiu l thuyt, phn tch kinh t nh:
La chn ca khch hng Kh nng sn xut Gi vn Qun l thi gian La chn ngh nghip Phn tch li th so snh.
Ch s nng lc cnh tranh cp tnh - Province Competitive Index PCI l ch s xp hng cht lng iu hnh kinh t ca chnh quyn cp tnh trong vic to lp mi trng chnh sch thun li cho vic pht trin Doanh nghip dn doanh. PCI l con s ni ln nng lc cnh tranh gia cc a phng trong vn to iu kin cho lc lng DN pht trin. PCI m bo mang tnh i din ca cng ng DN va v nh, ng thi l knh thng tin tt i vi chnh quyn a phng cng nh cc cp lnh o trung ng trong vic xc nh mi trng kinh doanh ca a phng, gip lnh o a phng nh hng trong vic ci thin mi trng kinh doanh, cng nh nng cao nng lc cnh tranh thu ht cc ngun lc u t. Th bc xp hng trong bng ch s PCI ch c ngha tng i. iu quan trng sau ch s nng lc cnh tranh cp tnh PCI l chnh quyn mi a phng phi thy lun c cm nhn ca DN v nhn dn a phng mnh - nh mt cng c gim st v iu hnh, qun l kinh t - x hi, t n lc ci cch. Cnh tranh trong PCI l s cnh tranh v s hi lng ca DN vi cht lng dch v cng. Vn khng phi l th hng cao thp, m vn nm mc thn thin, lm hi lng cng ng DN a phng . nhiu quc gia, thay v xem GDP/u ngi l bao nhiu nh gi s thnh cng ca iu hnh, qun l, ch s hnh phc v hi lng ca dn chng c t l u tin hng u. PCI chnh l dng ch s nh vy, o s hi lng ca DN vi qun tr a phng. Ch s PCI ca Vit N am s dng thang im t 10 (cao nht) n 1 (thp nht) cho 10 ch tiu sau: 1. Gia nhp th trng 2. Tip cn t ai 3. Tnh minh bch
45
Thut ng ti chnh
Chi tit
4. Chi ph thi gian 5. Chi ph khng chnh thc 6. u i vi Doanh nghip nc ngoi 7. Tnh nng ng 8. Chnh sch Pht trin kinh t t nhn 9. o to lao ng 10. Thit ch php l Tng im t 10 ch tiu ny tnh trn thang im 100 s l c s xp hng. Cc a phng s c xp hng nh sau:
Rt tt - PCI trn 70 im Tt - PCI t trn 60 n 70 im Kh - PCI t trn 55 n 60 im Trung bnh - PCI t trn 50 n 55 im Tng i thp - PCI t trn 40 n 50 im Thp - PCI di 40 im
Gim pht - Deflation Gim pht l tnh trng mc gi chung ca nn kinh t gim xung lin tc. Gim pht, do , tri ngc vi lm pht. Cng c th ni gim pht l lm pht vi t l mang gi tr m. Trong cc ti liu thng k tnh hnh kinh t chnh thc, khi cp n gim pht, ngi ta vn t du m km vi con s mc t l lm pht. Gim pht thng xut hin khi kinh t suy thoi hay nh n. N guyn nhn chnh ca gim pht l do tng cu gim, C th dng s AD-AS (s tng cung-cu, ting Anh: Aggregate Demand -Aggregate Supply) minh ha iu ny. Ban u tng cu tng ng vi ng AD. im cn bng ca nn kinh t l im E ti giao im ca hai ng AD v ng AS (tng cung). Sau , tng cu gim, ng AD dch chuyn song song sang tri thnh ng AD' ct ng AS im E'. E' l im cn bng mi ca nn kinh t v so vi im cn bng c E, sn lng v mc gi chung u gim.
Gim pht c phng chng bng chnh sch khuych trng tin t thng qua cc bin php nh tng lng cung tin, gim thu hay iu chnh gim li sut.
46
Thut ng ti chnh
Chi tit
Kinh t hc vi m - Microeconomics Kinh t hc vi m l mt nhnh (hay phn ni dung) c bit quan trng ca kinh t hc, tp trung nghin cu hnh vi v s tc ng qua li ca cc thnh phn bn trong nn kinh t, bao gm hai b phn trng yu l cc h tiu dng (i din bi cc c nhn) v cc cng ty. N hnh kinh t hc vi m lm r phng thc v xu hng cc c nhn v cng ty ra quyt nh tiu dng, cnh tranh, ra quyt nh sn xut, lin kt-hp tc, i mi cng ngh. ng thi n cng nghin cu s tc ng qua li gia nhm cc c nhn v cc cng ty vi nhau. N h vy, kinh t hc vi m tp trung nghin cu cc trng thi v hnh vi ca cc b phn c trng ca mt nn kinh t, cng nh xu hng cc b phn ny tc ng ln nhau, hnh thnh kt cc l trng thi ca chnh th kinh t. Tn dng thng mi - Trade credit Tn dng thng mi l loi tn dng rt ph bin trong tn dng quc t, l loi tn dng gia cc nh doanh nghip cp cho nhau vay, khng c s tham gia ca ngn hng hoc cng c th hiu l loi tn dng c cp bng hng ha dch v ch khng phi bng tin. C ba loi tn dng thng mi: 1. Tn dng thng mi cp cho nh nhp khu: Tn dng thng mi cp cho nh nhp khNu hay cn gi l tn dng xut khNu l loi tn dng do ngi xut khNu cp cho ngi nhp khNu Ny mnh xut khNu hng ha. Tn dng xut khNu c cp di hnh thc chp nhn hi phiu v m ti khon. Cp tn dng bng chp nhn hi phiu: tc l thng nhn nhp khNu k chp nhn tr tin vo hi phiu do ngi xut khNu k pht nhn b chng t hng ha thng qua ngn hng hoc ngi xut khNu gi trc tip cho h. Thi hn ca loi tn dng ny ph thuc vo s tha thun ca hai bn bn v mua. Tuy nhin phng trnh ri ro, lut cc nc thng can thip bng cch nh ra thi hn cho loi tn dng ny. V d, lut nc Anh, Php quy nh thi hn t 30 n 90 ngy, lut M l 180 ngy, lut N ht Bn quy nh t 180 n 360 ngy. Cp tn dng bng cch m ti khon: tc l thng nhn xut khNu v thng nhn nhp khNu k vi nhau hp ng mua bn hng ha, trong qui nh quyn ca bn bn c m mt ti khon ghi n bn mua sau mi chuyn giao hng m bn bn thc hin. Sau tng thi gian nht nh, ngi mua s phi thanh ton s n bng chuyn tin, chuyn Sc hoc bng K phiu tr tin ngay. 2. Tn dng thng mi cp cho ngi xut khu: Tn dng thng mi cp cho ngi xut khNu hay cn gi l tn dng nhp khNu, l loi tn dng do ngi nhp khNu cp cho ngi xut khNu nhp hng thun li. Hnh thc tn ti ca loi tn dng nay l tin ng trc nhp hng. Vic ng tin trc c tnh cht khc nhau ty theo tng trng hp c th. N u ngi xut khNu thiu vn do phi thc hin cc hp ng xut khNu c kim ngch ln th tin ng trc mang tnh cht tn dng; cn ngc li, nu ngi xut khNu khng tin vo kh nng thc hin hp ng ca ngi nhp khNu m bt phi t cc cho vic giao hng, tin ng trc mang tnh cht l vt m bo thc hin hp ng. Khon tin ng trc c hon tr bng cch khu tr dn vo s tin hng theo t l c nh hoc theo t l tng dn hoc ch mt ln vo chuyn hng giao cui cng. 3. Tn dng nh mi gii cp cho ngi xut khu v nhp khu: cc ngn hng thng nghip c ln thng khng cp tn dng trc tip cho cc nh xut nhp khNu m thng qua nh mi gii, loi hnh ny s dng rng ri cc nc Anh, c, B v H Lan. N gi mi gii l cc cng ty ln, c vn vay c t cc ngn hng, hnh thc cp tn dng rt a dng. V d cp cho nh xut khNu gm cho vay khng phi cm c hng ha, cho vay cm c chng t hng ha, cho vay chit khu hi phiu... Mi tn dng ca ngi mi gii u l tn dng ngn hn.
47
Thut ng ti chnh
Chi tit
T l chit khu - Discount rate T l chit khu l mt khi nim xut hin rt nhiu trong kinh t. Tuy nhin iu th v l mi ng cnh khc nhau n li c mt ngha khc nhau. Trong thng mi: t l chit khu c hiu l t l gim gi m ngi bn dnh cho ngi mua thc Ny vic mua hng vi s lng ln, duy tr mi quan h tt vi khch hng hoc khuyn khch vic thanh ton trc hn, thanh ton bng tin mt... Vi th tn dng: t l chit khu l s phn trm ca gi tr giao dch m ngn hng pht hnh thu t ngi s dng th tn dng trn mi giao dch c thc hin. Trong chnh sch tin t: t l chit khu chnh l li sut m cc t chc ti chnh phi chu khi vay vn ngn hn trc tip t N gn hng trung ng. Trong hon cnh ny, t l chit khu cn c gi l li sut chit khu, li sut ti chit khu, li sut c bn... T l chit khu l mt cng c v cng hu hiu trong tay N gn hng trung ng kim sot cung tin, thc thi cc chnh sch tin t. Trong nh gi d n, nh gi quyt nh u t, t l chit khu c dng tnh t sut hon vn ni b (IRR), gi tr hin ti thun (N PV). Lc ny t l chit khu c vai tr gip qui gi tr cc lung tin trong tng lai v thi im hin ti, sau khi tnh n cc nhn t nh li sut, lm pht... Vic chn c mt t l chit khu ph hp l v cng quan trng trong cc phn tch ti chnh. Mt cch chn kh hay l ly t l chit khu ng bng t sut li nhun ca d n u t thay th khi mun so snh trc tip gia 2 phng n u t. V d: bn c mt s vn nhn ri 100.000.000 VN v ang cn nhc gia vic gi vo ngn hng hng li sut 10%/nm hoc m mt ca hng tp ho. Lc ny so snh gia hai phng n, bn c th tnh N PV ca ca phng n m ca hng vi t l chit khu l 10% ri so snh vi N PV ca phng n gi tin vo ngn hng.
u u t
Cc ch s qu tng h - Mutual fund indexes Kt qu kinh doanh ca 21 hng mc qu tng h, mi qu vi mt mc tiu khc nhau s c thng bo hng ngy trong Bng ch s Lipper. Mi ch s theo di cc qu u t vo c phiu v mi mt ch s khc theo di cc loi qu tri phiu. Mi ch s thng bo kt qu l hoc li ca mt hng mc qu, da trn kt qu kinh doanh ca cc qu ln nht trong hng mc . Cc con s trong ct u tin ca bng ch s ni trn ch ra N AV kt hp ca tt c cc qu xut hin trong bng. Cc con s ny s gip bn nhn thy mc qu no l ln nht, c th l cc qu theo ui mc tiu tng trng c phiu, mc tiu tng trng v thu nhp. Ba ct tip theo ch ra t l phn trm N AV hin hnh tng ln hoc gim xung so vi ngy giao dch trc , trong sut tun hoc t ngy 31 thng 12 nm trc. N hng bin ng v gi tr ny c th hin theo t l phn trm, c ngha l bn c th so snh khon l v li ca cc hng mc qu khc nhau. V d, kt qu kinh doanh tt nht y l nhng qu thuc hng mc Cc th trng ang tng trng, mt trong nhng hng mc c s lng qu t nht v l mt trong nhng hng mc
48
Thut ng ti chnh
Chi tit
tng phi chu l ln trong nm trc (mc d thng th nhng thng tin nh vy khng xut hin trong bng ny). Cc khon u t mc tiu - Targeted Investments Cc qu tng h lun lun hng ti mt mc tiu c th no . t c nhng mc tiu , cc qu s thc hin mt s loi hnh u t. Mi qu tng h d l qu c phiu, tri phiu hoc th trng tin t - thng c thnh lp vi cc mc tiu u t c th tng ng vi mt trong ba mc tiu c bn sau:
Thu nhp hin ti Thu nhp mt mc no v s tng trng Tng trng trong tng lai
thc hin c mc tiu ca mnh, mt qu tng h thng u t vo cc chng khon m qu tin rng cc chng khon s mang li kt qu nh qu mong mun. xc nh c cc loi chng khon ph hp vi u t, qu thng phi thc hin mt khi lng ln cc nghin cu, bao gm c phng php nghin cu s dng cc phn tch chi tit v cc cng ty ring l (bottom-up). Khi mc tiu ca qu l s tng trng ca cc cng ty nh, hoc qu ch t s tp trung vo cc th trng ang tng trng th vic thc hin nghin cu c th kh khn hn v nhng th trng ny, ch c c mt khi lng thng tin rt gii hn. N goi ra, mi ngi qun l ca qu tng h c mt phong cch mua hng ring, tm kim mt loi hnh u t ring no t mt nhm cc loi hnh u t c th ph hp vi mc tiu ca qu . V d, mt s nh qun l qu c phiu thng ch trng n phn gi tr, c ngha l mua cc loi c phiu c gi thp hn gi k vng. Cc nh qun l khc c th l nhng ngi theo xu hng ngc li, mua cc khon u t m nhng nh u t khc e ngi. Chng ch qu - Fund Certificate Th trng chng khon mua bn mt loi hng ha c bit l chng khon, bao gm 3 loi chnh: c phiu, tri phiu, chng ch qu v cc chng khon phi sinh. Trong chng ch qu l mt mt hng ngy cng c a chung trn th trng ny. Chng ch qu l loi chng khon xc nhn quyn s hu ca nh u t i vi mt phn vn gp trong qu i chng. Qu i chng l qu u t chng khon hnh thnh t vn gp ca nh u t vi mc ch kim li nhun t vic a dng ha u t vo chng khon hoc cc dng ti sn u t khc nhau nhm phn tn ri ro, trong nh u t khng c quyn kim sot hng ngy i vi vic ra quyt nh u t ca qu. Khi mun thnh lp qu th cc cng ty qun l qu phi pht hnh chng ch qu, nh u t mua chng ch qu tc l xc nhn s gp vn ca mnh vo qu chung . V bn cht chng khon qu cng ging nh c phiu ca mt cng ty: l bng chng xc nhn quyn s hu, hng li nhun trn phn vn gp, v c bit c nim yt trn th trng chng khon mua bn gia cc nh u t. Tuy nhin c ba im khc nhau gia chng: c phiu l phng tin huy ng vn ca mt cng ty kinh doanh mt vi ngnh ngh c th cn chng ch qu l phng tin thnh lp qu ca mt qu u t chng khon m ngnh ngh hot ng chnh l "chi chng khon". Th hai, nu ngi s hu c phiu ph thng c quyn biu quyt hay qun l cng ty th nh u t s hu chng khon qu khng c quyn tng t, mi quyn hnh u do cng ty qun l qu quyt nh. Chng ch qu ngy cng tr thnh mt mt hng c mua bn nhiu trn th trng chng khon, thm ch nhiu nh u t cn nh gi n hp dn, t ri ro hn c phiu v c bit l c
49
Thut ng ti chnh
Chi tit
tnh thanh khon cao. Ti sao? R rng vi u im ca qu u t chng khon, a dng ha u t- phn tn ri ro v li c mt i ng qun l qu chuyn nghip ng ra "chi chng khon", th t nht an ton v li nhun k vng cng cao hn. C tng tng bn ch cn nm chng ch qu trong tay, yn tm lm cc cng vic khc, khng cn phi suy tnh u t vo chng khon no, ri n k bn ly li nhun v bn c th d dng bn chng ch qu ny cho cc nh u t khc trn th trng thu li tin mt, vy c phi l loi chng khon ny hp dn nht khng. Tuy nhin khi l ngi s hu chng ch qu ng thi bn cng l ngi u t th ng, gin tip v khng c quyn quyt nh u t v mi ri ro hay thnh cng u ph thuc vo trnh v kinh nghim ca ngi qun l qu. Khi u t vo chng ch qu ca bt k qu u t chng khon no, nh u t cn phi lu n mt ch tiu lun lun gn lin vi hot ng ca cc qu u t, l gi tr ti sn rng ca qu (N AV - N et asset value). N cho php nh u t nh gi hiu qu hot ng ca cc qu ni chung v l c s cho vic xc nh gi mua, bn chng ch qu trn th trng. N AV ca qu c xc nh bng hiu s gia tng gi tr ti sn ca qu vi gi tr cc khon n phi tr ca qu. N AV ca mi n v chng ch qu c xc nh bng cch chia N AV ca qu cho tng s chng ch qu ang lu hnh ca qu u t chng khon. Mt s im cn lu khi nh u t tham gia vo qu u t chng khon:
Vic mua chng ch qu c ngha l nh u t u thc cho cng ty qun l qu
thay mt nh u t thc hin qun l v u t s tin bng vi s tin ngi u t mua chng ch qu. N i mt cch n gin, tng gi tr chng ch qu do mt nh u t nm gi th hin s tin ngi u t gp vo qu thc hin u t theo mc tiu u t chung qui nh trong iu l qu.
Cn dnh thi gian c v phn tch cc ti liu lin quan n vic pht hnh chng ch qu nh iu l qu, cc mc tiu u t ca qu, kinh nghim cng ty qun l qu v ngn hng gim st. Cn nhc yu t chi ph ca qu u t v t l chi ph /thu nhp khi quyt nh mua hoc bn chng ch qu trong trng hp qu i vo hot ng mt thi gian hoc c nhiu qu c thnh lp. Phi bit chp nhn ri ro bi v cng ty qun l qu khng c ngha v phi cam kt chc chn l hot ng u t ca qu s c li m n ch ngha v phi thc hin cch tt nht cc hot ng qun l chuyn nghip ca mnh v v li ch ca cc nh u t.
Qu tng h - Mutual Fund Khi nim qu tng h Qu tng h l qu c iu hnh bi cng ty u t nhm huy ng vn c ng v u t vo chng khon, tri phiu, hp ng option, hng ho hay cc chng khon trn th trng tin t, thng pht hnh chng khon qu huy ng vn. y l mt loi chng khon to c hi cho cc nh u t nh c kh nng tip cn vi mt danh mc u t a dng v c mt s qun l chuyn mn. Mi c ng u c c hi c hng li t hot ng u t ca qu nhng ng thi cng phi chu l nu nh u t khng thnh cng. Tng ti sn rng ca qu (net asset value) c tnh ton theo tng ngy. Mi qu tng h u tin hnh u t theo danh mc xc nh r t u trong cc bn co bch. Tuy nhin cc nghin cu u cho thy phn ln cc qu u t u khng t c mc tiu. Qu tng h ngy cng tr nn ph bin trong vng 20 nm qua. Phng thc u t vn chng my c ch ny bng tr nn v cng hp dn. Khong hn 80 triu ngi M, v mt na s h gia nh u t vo cc qu tng h. iu c ngha l ch tnh ring nc M thi cng c ti hng nghn t la c u t vo cc qu ny. Trn thc t, i vi nhiu ngi u t c ngha l mua c phiu ca cc qu tng h. H cho rng u t vo cc qu tng h th tt hn l tin nm im lm trong cc ti khon tit kim, v
50
Thut ng ti chnh
Chi tit
i vi phn ln th l tt c nhng g h hiu v qu tng h. Tuy nhin cha phi l tt c. Ban u, qu tng h c thnh lp nh l mt cch ngi ta c th kim li t th trng. Thay v tiu tn thi gian ngi c thi bo Wall Street, tt c nhng vic m bn cn lm l mua c phiu qu tng h v th l bn t gii phng mnh khi nhng p lc v mt ti chnh nh nn u t vo u, lm g sinh li, ngy mai gi c s bin ng ra sao... N hng trn thc t th mi chuyn khng d dng nh th. V mt l thuyt qu tng h l mt tng tuyt vi nhng khng phi qu u t no cng c kh nng khin cho tin ca bn sinh si ny n. Bn s phi nh gi kh nng chu ng ri ro ca mnh trc khi quyt nh xem qu no tng xng vi kh nng. N goi ra, vic nh thi im mua hay bn cn tu thuc vo bi cnh kinh t, tnh trng th trng chng khon tri phiu, li sut v cc nhn t khc. Thnh lp qu tng h Cc qu tng h thng do cc cng ty u t (gi l cc cng ty qu tng h), cc cng ty mi gii v ngn hng to dng nn. S lng qu m cc nh bo tr ny cung cp rt a dng, t rt t nh 2, 3 qu n s lng ln hn 150 qu. Mi qu mi u c mt nh qun l c trnh chuyn mn tt, mt mc tiu u t, mt k hoch hoc chng trnh u t m n s theo ui c th xy dng danh mc u t ring ca qu. Cc qu s tin hnh tip th hot ng vi cc nh u t tim nng bng cch t qung co trn cc bo ti chnh, gi th qung co trc tip, cc thng co bo ch v thng l qua s tr gip ca cc i din c ng k-nhng ngi s thu c ph hoa hng t vic mi gii bn c phiu qu trong tng lai. Cc bc c bn khi to dng mt qu:
Qu quyt nh cc phng php lun u t Pht hnh bn co bch Bn c phiu qu (cn gi l chng ch).
M hnh ng v m ca qu tng h Phn ln cc qu tng h l cc qu m hnh m (qu m). iu ny c ngha l nh u t mun mua bao nhiu c phiu th qu s bn by nhiu. Khi tin u t vo qu, qu s pht trin hn. N u nh u t mun bn, qu s mua li c phiu (chng ch qu) ca h. i khi, mt qu tng h m hnh m ny s "ng ca" i vi cc nh u t mi, khi qu pht trin qu ln c th qun l mt cch hiu qu - trong khi li khng ng ca i vi cc nh u t hin ti - h vn c th tip tc u t thm tin vo qu. Khi mt qu ng ca theo kiu ny, cng ty u t thng to ra mt qu tng t tn dng ngun vn ca cc nh u t. Qu tng h m hnh ng (qu ng) th rt ging vi cc c phiu v cch c phiu ca qu c giao dch. Bi v cc qu ny u t tin vo v s chng khon, nn h ch c th nng s tin u t trong mt ln duy nht v h cng ch cho bn mt s lng c nh no cc c phiu ca mnh - nhng c phiu s c giao dch trn th trng nim yt hoc trn th trng phi tp trung (OTC). Gi th trng ca c phiu mt qu tng h thng thay i theo nhu cu ca cc nh u t cng nh theo gi tr m qu hin ang nm gi. Hon tr li nhun t qu tng h Mt qu tng h kim tin theo hai cch:
Mt l t cc khon c tc hoc li t cc khon u t ca qu, Hai l bng cch bn cc khon u t vi gi cao hn gi gc.
Qu ny s phn phi hoc tr cc khon li nhun ny (tr i cc loi ph v chi ph) cho cc nh u t ca mnh. Cc khon phn phi thu nhp c trch t thu nhp m qu thu v trn cc khon u t ca qu cn cc khon phn phi li vn (do tng th gi chng khon) th li c trch t li nhun
51
Thut ng ti chnh
Chi tit
bn cc khon u t. Cc qu khc nhau s tr cc mc li khc nhau v theo mt lch phn chia khc nhau - c th l t mt ngy n mt nm. Rt nhiu qu cn cung cp cho cc nh u t ca h nhng c hi chn la ti u t vo qu cc khon li tc c phn chia ny bng cch mua thm c phiu ca qu. Bn tr thu trn nhng khon li tc phn phi c cc qu tr cho, bt k khon tin c c ti u t vo qu hay c hon tr hon ton bng tin mt cho bn. N hng nu mt qu b thua l nhiu hn s li nhun kim c trong bt k mt nm no, qu c th tr khon l t nhng khon li tc trong tng lai. Khi no phn li nhun thu v bng vi nhng khon l dn li th lc cc khon chia li mi b tnh thu, mc d gi c phiu c th tng ln biu th kh nng sinh li ci thin. Cc loi qu tng h Cc qu tng h khng bao gi u t tu tin. Mi qu u tm kim cc sn phNm ph hp vi chin lc u t ca h. C ba loi qu tng h:
Qu c phiu, cn c gi l qu c phiu, u t ch yu vo c phiu. Qu tri phiu u t ch yu vo tri phiu doanh nghip hoc tri phiu chnh ph. Qu th trng tin t thc hin cc khon u t ngn hn n nh gi tr mi c phiu gi 1$.
Cc qu c phiu (stock fund) Tn qu ni ln tt c: cc qu c phiu u t vo c phiu. N hng danh mc u t ca cc qu u t c phiu thng bin ng, tu thuc vo mc tiu u t ca hng. V d: mt s qu c phiu thng u t vo cc cng ty c thnh lp tt c tr c tc u n. Cc qu khc li u t vo cc cng ty non tr hn, c nh hng pht trin hn - nhng cng ty ny hot ng trong mt vi nm, v theo ng d kin ca qu. Khng nh cc nh u t ring l thng mua cc loi c phiu khc nhau a dng ha danh mc u t ca h, cc qu thng tp trung vo mt khu vc no , nh c phiu ca cc cng ty thng hng (blue chips) hoc cc cng ty nh. Bn co bch ca mt qu s xc nh r cc ti sn v cc khon u t chnh ca mnh - mc d cc qu i khi thng mua cc khon u t phm vi rng hn nhm to ra c kh nng thu li nhun v ln hn. Cc qu tri phiu (bond fund) Tng t nh tri phiu, cc qu tri phiu cng to ra thu nhp. N hng cc qu ny li khng ging tri phiu ch chng ch ca qu li khng c ngy o hn v khng c nhng khon li tc m bo t s tin m bn u t, mt phn v chng ch ca qu c nhng thi hn khc nhau. Mc d vy, xt v mt tch cc, bn c th ti u t c tc ca mnh mua thm chng ch qu mt cch t ng. ng thi bn c th mua s lng chng ch qu trong mt qu tri phiu t hn rt nhiu so vi s lng m bn cn t mnh mua mt tri phiu no - v c c ngay mt danh mc u t a dng c th bt u. Qu tri phiu xut hin v cng a dng, vi nhng mc tiu v chin lc u t khc nhau. C nhng qu tri phiu doanh nghip c xp hng cao v u t v cng c c nhng tri phiu v gi tr vi y ri ro c bn di nhn mc ha hn li sut cao. Qu u t vo th trng tin t (money market fund) Qu th trng tin t u t vi mc tiu duy tr mt mc gi tr ring ca h , sao cho hnh nh ca qu s c m t nh nhng khon u t c tnh thanh khon cao bng tin mt. R rng l bn c th thu c li tc t nhng khon u t m qu kim c. Cc qu ny c coi l an ton, v vy mt s nh u t a thch cc qu ny hn l cc qu c phiu hay qu tri phiu.
52
Thut ng ti chnh
Chi tit
N hng li m qu ny c th tr s thp nu li sut th trng thp. Tuy nhin, nh mt im hp dn b sung, phn ln cc qu th trng tin t chp nhn cc nh u t vit sc thng t ti khon ca h. Vic vit sc ny thng thng s khng b tnh ph, mc d c th vn c th phi tr ph ti thiu.
i chnh doanh nghip
Bng cn i k ton - Balance sheet Bo co ti chnh l mt h thng cc s liu v phn tch cho ta bit tnh hnh ti sn v ngun vn, lung tin v hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip. Bo co ti chnh c 4 loi: Bng cn i k ton, Bo co kt qu kinh doanh, Bo co lu chuyn tin t v Thuyt minh bo co ti chnh. Trong Bng cn i k ton hay cn gi l bo co tnh hnh hay bo co v th ti chnh, cho bit tnh trng ti sn ca cng ty, n v vn c ng vo mt thi im n nh, thng l lc cui thng. y l mt cch xem xt mt cng ty kinh doanh di dng mt khi vn (ti sn) c b tr da trn ngun ca vn (n v vn c ng). Ti sn tng ng vi n v vn c ng nn bn cn i ti khon l bn lit k cc hng mc sao cho hai bn u bng nhau. Khng ging vi bn bo co kt qu kinh doanh l bn cho bit kt qu ca cc hot ng trong mt khong thi gian, bn cn i k ton cho bit tnh trng cc s kin kinh doanh ti mt thi im nht nh. N l mt nh chp (tnh) ch khng phi l mt cun phim (ng) v phi c phn tch da trn s so snh vi cc bn cn i k ton trc y v cc bo co hot ng khc. Bng cn i k ton c vai tr ht sc quan trng i vi bt k mt doanh nghip no, khng nhng phn nh va khi qut va chi tit tnh trng ti sn v vn ca doanh nghip m cn l minh chng thuyt phc cho mt d n vay vn khi doanh nghip trnh ln ngn hng, v ng thi cng l cn c ng tin cy cc i tc xem xt khi mun hp tc vi doanh nghip. Bng cn i k ton c nhng c im ch yu sau y:
Cc ch tiu c biu hin di hnh thi gi tr (tin) nn c th tng hp c
ton b ti sn hin c ca doanh nghip ang tn ti di cc hnh thi (c vt cht v tin t, c v hnh ln hu hnh) .
BCKT c chia thnh 2 phn theo 2 cch phn nh ti sn l cu thnh ti sn v
ngun hnh thnh nn ti sn. Do vy, s tng cng ca 2 phn lun bng nhau.
BCKT phn nh vn v ngun vn ti mt thi im nht nh. Thi im thng l ngy cui cng ca k hch ton. Chng ta c th xem kt cu khi qut ca bng cn i k ton theo mu di y:
Phn ti sn Loi A Loi B
N i dung S d n ti khon loi 1 v loi 3 S d n ti khon loi 2 ( nu d c ghi m )
53
Thut ng ti chnh
Chi tit
Tng cng ti sn Phn vn Loi A Loi B Tng ngun vn cng m ) ngun
Cng loi A v B
S d c ti khon loi 3 v loi 1 S d ti khon loi 4 ( nu d n ghi
Cng loi A v B
Ch tiu ngoi bng
Bo co lu chuyn tin t - Cash Flow Statement Bo co lu chuyn tin t (Cash Flow Statement) l mt bo co ti chnh cung cp thng tin v nhng nghip v kinh t c nh hng n tnh hnh tin t ca Doanh nghip. Bo co lu chuyn tin t c lp trn c s cn i thu chi tin mt, phn nh vic hnh thnh v s dng lng tin pht sinh trong k bo co ca Doanh nghip. Lng tin pht sinh trong k bao gm vn bng tin v cc khon u t ngn hn c xem l tng ng tin. Tin tn u k + Tin thu trong k = Tin chi trong k + Tin tn cui k. Bo co lu chuyn tin t c vai tr quan trng trong vic cung cp nhng thng tin lin nh gi kh nng kinh doanh to ra tin ca DN , ch ra c mi lin quan gia li nhun rng v dng tin rng, phn tch kh nng thanh ton ca DN v d on c k hoch thu chi tin cho k tip theo. Theo ChuNn mc k ton Vit N am (VAS) s 24 Bo co lu chuyn tin t ban hnh theo Quyt nh s 165/2002/Q-BTC ngy 31/12/2002, Doanh nghip phi trnh by cc lung tin trong k trn Bo co lu chuyn tin t theo 03 loi hot ng: hot ng kinh doanh, hot ng u t, hot ng ti chnh. VAS 24 nh ngha:
Hot ng kinh doanh: L cc hot ng to ra doanh thu ch yu ca doanh
nghip v cc hot ng khc khng phi l cc hot ng u t hay hot ng ti chnh.

Hot ng u t: L cc hot ng mua sm, xy dng, thanh l, nhng bn cc ti sn di hn v cc khon u t khc khng thuc cc khon tng ng tin. Hot ng ti chnh: L cc hot ng to ra cc thay i v quy m v kt cu ca vn ch s hu v vn vay ca doanh nghip.
Bo co thng nin - Annual report C hai loi bo co thng nin: Bo co thng nin ca doanh nghip v bo co thng nin ca qu tng h. Bo co thng nin ca doanh nghip l mt ti liu xut bn hng nm m mt cng ty i chng phi cung cp cho cc c ng nhm m t hot ng v tnh hnh ti chnh ca cng ty.
54
Thut ng ti chnh
Chi tit
Phn u ca bo co bao gm cc th, hnh nh, m t... ghi li cc hot ng ca cng ty trong mt nm va qua. Phn sau bao gm cc thng tin chi tit v ti chnh v hot ng ca cng ty. Bo co thng nin ca qu tng h l mt ti liu bt buc, sn c dnh cho c ng trn c s cc nm ti chnh. Bo co thng bo cc kha cnh nht nh trong hot ng v tnh trng ti chnh ca qu. So vi bo co thng nin ca doanh nghip, bo co thng nin ca qu tng h trnh by khng phc tp. Tt c cc thng tin trong bo co thng nin ca qu tng h mang tnh s lng hn cht lng. Cc thng tin ny gii quyt cc vn v cng b thng tin k ton c yu cu. Cc khon u t di hn - Long Term Investments Cc khon u t di hn l mt ti khon nm bn phn ti sn trn bng cn i k ton ca mt cng ty, n th cc khon u t m mt cng ty c nh thc hin trong khong thi gian t hn 1 nm tr ln. Cc khon u t di hn c th bao gm: c phiu, tri phiu, bt ng sn v tin mt. im khc nhau c bn gia ti khon cc khon u t di hn vi ti khon cc khon u t ngn hn l cc khon u t ngn hn c th d dng c bn i trong khi cc khon u t di hn th khng th. Dng thng thy nht ca vic u t di hn l khi cng ty A u t mt phn kh ln vo cng ty B v nm gi v mt v th nh hng quan trng trong cng ty B nhng khng s hu nhiu c phn c quyn biu quyt. Trong trng hp ny, gi mua c th c th hin nh mt khon u t di hn. Cc khon phi thu - Receivables Cc khon phi thu l mt loi ti sn ca cng ty tnh da trn tt c cc khon n, cc giao dch cha thanh ton hoc bt c ngha v tin t no m cc con n hay khch hng cha thanh ton cho cng ty. Cc khon phi thu c k ton ca cng ty ghi li v phn nh trn bng cn i k ton, bao gm tt c cc khon n cng ty cha i c, tnh c cc khon n cha n hn thanh ton. Cc khon phi thu c ghi nhn nh l ti sn ca cng ty v chng phn nh cc khon tin s c thanh ton trong tng lai. Cc khon phi thu di hn (ch o hn sau mt khon thi gian tng i di) s c ghi nhn l ti sn di hn trn bng cn i k ton. Hu ht cc khon phi thu ngn hn c coi nh l mt phn ca ti sn vng lai ca cng ty. Trong k ton, nu cc khon n ny c tr trong thi hn di 1 nm (hoc trong mt chu k hot ng kinh doanh) th c xp vo loi ti sn vng lai. N u hn 1 nm hoc hn 1 chu k kinh doanh th khng phi l ti sn vng lai. Phi thu cn c phn chia c th hn trong bng cn i k ton thnh phi thu thng mi (trade) v phi thng mi (nontrade). Phi thu thng mi xut pht t vic cung cp hng ho-dch v ca cng ty cho khch hng trong k kinh doanh bnh thng. Phi thu thng mi c th l ti khon phi thu (accounts receivables) hoc phi thu tin mt (notes receivables). Phi thu phi thng mi xut pht t cc loi giao dch khc cc loi k trn v cng c th l phiu nhn n ca bn mua. V d nh cc khon tm ng cho nhn vin; cc khon hon li nh hon thu, tin bi thng bo him, tin t cc; v cc khon phi thu ti chnh nh tin li, c tc, v.v... Cu trc vn - Capital Structure Cu trc vn l thut ng ti chnh nhm m t ngun gc v phng php hnh thnh nn ngun vn doanh nghip c th s dng mua sm ti sn, phng tin vt cht v hot ng kinh doanh. Cu trc vn cp ti cch thc doanh nghip tm kim ngun ti chnh thng qua cc phng n kt hp gia bn c phn, quyn chn mua c phn, pht hnh tri phiu v i vay. Cu trc vn ti u l phng n, theo , doanh nghip c chi ph vn nh nht v c gi c phiu cao nht. Mt cu trc vn ph hp l quyt nh quan trng vi mi doanh nghip khng ch bi nhu cu ti a li ch thu c t cc c nhn v t chc lin quan ti doanh nghip v hot ng ca
55
Thut ng ti chnh
Chi tit
doanh nghip m cn bi tc ng ca quyt nh ny ti nng lc kinh doanh ca doanh nghip trong mi trng cnh tranh. Cu trc vn ti u lin quan ti vic nh i gia chi ph v li ch ca doanh nghip. Ti tr bng vn vay n to ra l chn thu cho doanh nghip, ng thi gim mc phn tn cc quyt nh qun l (c bit vi s lng hn ch c hi kinh doanh v u t). Gnh nng n, mt khc, to p lc vi doanh nghip. Chi ph vay n c tc ng ng k ti vn hnh kinh doanh, thm ch, dn ti ng ca doanh nghip. Ti tr t vn gp c phn khng to ra chi ph s dng vn cho doanh nghip. Tuy nhin, cc c ng c th can thip vo hot ng iu hnh doanh nghip. K vng cao vo hiu qu sn xut kinh doanh ca cc nh u t cng to sc p ng k cho i ng qun l. Cu trc vn xut pht t cu trc ca Bng cn i k ton. Trong Bng cn i k ton, cu trc vn cn ch ra c phn no ca tng ti sn doanh nghip hnh thnh t vn gp ca ch s hu v li nhun ca ch s hu c gi li u t cho hot ng doanh nghip v phn no hnh thnh t cc ngun c tnh cht cng n (thng qua cc khon n khc nhau). Cu trc vn c quan h gn gi vi mt khi nim khc ca ti chnh l li sut chit khu. Do vic tnh ton ti chnh c quan im coi mc ri ro gia vn s hu v vn vay khc nhau, t l ngun hnh thnh trong cu trc vn s lm thay i nhn thc ca gii u t v mc ri ro ca mt doanh nghip. Chng hn mt doanh nghip c qu t vn ch s hu v qu nhiu vn vay th ri ro thng s cao hn nhiu do gii kinh doanh nh gi v sc p chi tr cc trch nhim ti chnh c th c tc ng tiu cc ln cc quyt nh qun l ca Ban gim c v tnh trng ti chnh cng ty. Tuy nhin, nghin cu nh hng ca cu trc vn ti hot ng kinh doanh cng l vic phc tp, do tnh cht ngnh ngh v thi im, i tng nghin cu. Kt lun him khi tha mn hon ton cng ng kinh doanh v hc thut. Mt trong nhng nghin cu ni ting v cu trc vn l hai nh ca Modigliani v Miller v nh hng trong hai trng hp l khng c thu thu nhp doanh nghip v trng hp kia l c thu tn ti. Chi ph hot ng - Operating expenses Chi ph hot ng i vi cc cng ty bun bn l nhng chi ph xy ra trong qu trnh hot ng bnh thng ca cng ty, khng phi l chi ph ca hng bn. Thng thng, chi ph hot ng thng l chi ph bn hng hoc chi ph qun l. V d, mt cng ty c th phi tr tin thu vn phng, tin thu, v bo him cho c mc ch bn hng v qun l. Cc chi ph dnh cho c bn hng v qun l phi c phn tch v phn chia theo t l gia hai mc ch ny trn bo co thu nhp. Mt trong nhng trch nhim chnh m i ng qun l phi gii quyt l xc nh xem nn tit kim chi ph hot ng n mc no khng lm nh hng ti nng lc cnh tranh ca cng ty so vi i th. V d, chi ph tin lng v cc qu phn b cho nghin cu v pht trin l chi ph hot ng. Vi mc ch tng gi hoc tm th trng mi cho sn phNm nhm tng li nhun, mt vi doanh nghip cn s dng bin php ct gim chi ph. Sa thi nhn vin v sn xut ra sn phNm cht lng thp ban u c th lm tng li nhun v c th l cn thit trong trng hp cng ty b mt nng lc cnh tranh, nhng cng c rt nhiu loi chi ph thuc chi ph hot ng m i ng qun l c th ct gim trc khi cht lng hot ng ca doanh nghip b xung cp. Chi ph s dng n - Cost of Debt Chi ph s dng n l mt t l hiu qu nh gi ng nhng g cng ty phi tr cho cc khon n hin ti ca mnh.
56
Thut ng ti chnh
Chi tit
Chi ph s dng n c o lng hoc l trc hoc sau thu, tuy nhin, bi v chi ph li vay c khu tr trc thu nn chi ph s dng n sau thu thng c quan tm hn. y l mt phn ca cu trc ti chnh doanh nghip, cu trc ti chnh cn bao gm c chi ph s dng vn c phn. Mt cng ty s s dng nhiu loi tri phiu khc nhau, cc khon vay v cc hnh thc n khc, v vy, chi ph s dng n l mt s o lng hu ch cho bit chi ph trung bnh m cng ty phi tr cho mi ng tin n ti tr cho hot ng ca doanh nghip l bao nhiu. Chi ph s dng n cng gip nh u t c c mt hnh dung ban u v ri ro ti chnh ca cng ty so vi cc cng ty khc, bi v mt cng ty c mc ri ro cao hn thng c chi ph s dng n cao hn. tnh c chi ph s dng n sau thu, cch n gin nht l bn nhn chi ph s dng n trc thu vi hiu 1- thu sut bin. V d: N u mt cng ty ch s dng n l tri phiu tr li 5% th chi ph s dng n tri phiu trc thu l 5%. Tuy nhin nu, thu sut bin ca cng ty l 40%, th chi ph s dng n sau thu ca cng ty ch cn l 5%*(1-40%) = 3%. Chi ph s dng vn bnh qun - Weight Average Cost of Capital Chi ph s dng vn bnh qun l chi ph s dng vn c doanh nghip tnh ton da trn t trng cc loi vn m doanh nghip s dng. Vn ca doanh nghip bao gm: c phn thng, c phn u i, tri phiu v cc khon n di hn khc. Chi ph s dng vn bnh qun c tnh ton nh sau: WACC = (E/V)*Re + (D/V)*Rd *(1-Tc) Trong : Re = chi ph s dng vn c phn Rd = chi ph s dng n E = gi tr th trng ca tng vn c phn D = gi tr th trng ca tng n ca doanh nghip V = Tng vn di hn ca doanh nghip Tc = thu thu nhp doanh nghip. N i rng hn, ti sn ca doanh nghip c ti tr d bng vn c phn hay bng n th chi ph s dng vn bnh qun l chi ph s dng vn bnh qun ca cc khon ti tr ca doanh nghip. Bng vic tnh ton ch s chi ph s dng vn bnh qun, chng ta bit c doanh nghip phi tn bao nhiu chi ph cho mi ng tin ti tr cho doanh nghip. Chi ph s dng vn bnh qun ca doanh nghip cn c gi l t sut sinh li i hi ti thiu m doanh nghip phi t c khi quyt nh thc hin mt d n m rng no , hoc quyt nh mua li doanh nghip khc. Chi ph s dng vn bnh qun c s dng nh mt t l chit khu thch hp i vi cc dng tin t cc d n c mc ri ro tng t mc ri ro ca doanh nghip. Cn nu d n c mc ri ro cao hn th t l chit chu s i hi 1 t l cao hn tng ng vi mc ri ro ca d n v ngc li. Chi ph ti chnh - Financial charges Chi ph ti chnh l nhng khon ph m ngi i vay phi tr khi h vay tin t ngn hng hay mt t chc tn dng. Chi ph ti chnh khng ch bao gm li sut khon vay, m cn bao gm cc khon ph khc nh ph giao dch, ph hoa hng, ph thanh ton chm, ph hng nm nh ph th tn dng hng nm, v ph tn dng bo him hng nm trong trng hp ngi cho vay yu cu c bo him trc khi quyt nh cho vay.
57
Thut ng ti chnh
Chi tit
Chi ph ti chnh c k khai trong bo co kt qu kinh doanh ca doanh nghip l tng chi ph ti chnh, trong chi ph li vay l khon chi ph ti chnh quan trng nht. N u ch c bo co kt qu kinh doanh, th rt kh bit chi ph ti chnh bao gm nhng khon no. Cc thng s chi tit v chi ph ti chnh c bo co y trong bn thuyt minh bo co ti chnh c cung cp km vi bo co ti chnh. Ch s gi trn doanh thu - Price to Sales Ratio Ch s gi trn doanh thu l mt trong cc ch s dng nh gi gi tr c phiu hin hnh so vi qu kh, so vi cc doanh nghip khc trong cng ngnh. Ch s gi trn doanh thu c tnh bng cch chia gi tr vn ha ca c phiu cho tng doanh thu trong k gn nht (thng l 12 thng) hoc th gi mi c phiu trn doanh thu trn mt c phiu. Ch s gi trn doanh thu = Th gi c phiu / Doanh thu trn mt c phiu Trong : Doanh thu trn mt c phiu = Tng doanh thu trong k / S c phiu lu hnh bnh qun trong k Ch s gi trn doanh thu thp (v d nh di 1) thng c xem l khon u t tt khi m nh u t tr t hn cho mi n v doanh thu. Tuy nhin, doanh thu khng th hin bc tranh thc ca doanh nghip nu nh doanh nghip hot ng khng c li v li nhun vn c xem l thc o hiu qu hot ng tt hn. Do cc gii hn , ch s gi trn doanh thu ch c s dng khi cc doanh nghip hot ng l v khng tnh c ch s P/E. Mt im cng ng lu l doanh thu vn c xem l t b bp mo bi cc th thut ghi s cng nh cc khon bt thng hn so vi li nhun. Ch s gi trn doanh thu c th khc bit ng k gia cc ngnh, do n thng c s dng khi so snh cc doanh nghip hot ng tng t nhau. Do ch s gi trn doanh thu khng phn nh nh hng ca c cu chi ph v cu trc n, n c xem l kh gii hn trong vic phn nh bc tranh thc cng nh hiu qu hot ng ca doanh nghip. Ch s gi tr ti sn thun - Net Asset Value Ch s "gi tr ti sn thun" (ch s N AV) c lin quan mt thit n vic xc nh gi tr ti sn cng ty v ti sn c ng. T nh u t s khng b nhm ln gia ci b th bn ngoi v ci bn cht ti sn tht bn trong ca cng ty. Thng thng ngun vn cng ty cu thnh chnh bi ngun vn s hu ca c ng v ngun vn vay. Cc ngun vn ny to cho cng ty cc ti sn nh: my mc thit b, nh xng... v cc ti sn lu ng khc phc v cho hot ng kinh doanh hng ngy ca cng ty. Do c lc cng ty c vn c ng (hay gi l vn iu l) thp nhng ti sn th hin bn ngoi li rt ln th cha chc l ti sn hnh thnh t vn c ng ng gp m c th nhiu phn t vn vay. N gun vn s hu ca c ng c gi l Gi tr ti sn thun ca cng ty, gi tr ny chnh l ch s N AV (N et Asset Value). Gi tr ti sn thun N AV bao gm: Vn c ng (vn iu l), vn hnh thnh t li nhun li, vn chnh lch do pht hnh c phiu ra cng chng cao hn mnh gi v cc qu d tr pht trin d phng. N gi ta thng s dng ch s N AV/Share (gi tr thun ca mi c phiu pht hnh) nh gi gi tr c phiu trn s sch v gi c phiu mua vo. Ch s ny c tnh bng cch ly tng gi tr vn s hu (tng ti sn tr cho bt c ti sn v hnh no tr tt c n v chng khon tri phiu c quyn i u tin) chia cho tng s c phn pht hnh. Ch s ny gip cho nh u t nh gi cng ty mt s kha cnh nh sau:
58
Thut ng ti chnh
Chi tit
Gi s cng ty c c phn pht hnh mnh gi l 100.000 ng m nay N AV l
120.000 chng hn th c ngha l cng ty tch lu vn sn xut c th t ngun li nhun li hoc do li t pht hnh chnh lch... N h vy nh u t mua c phn vi gi 120.000 ng th h vn mua ng vi gi tr tht trn s sch ca n.
N u N AV l 120.000 ng nhng li nhun cng ty t c cao th nh u t
cng c th mua c phiu vi gi cao hn N AV mong li nhun gia tng khi s c chia c tc c tch lu v N AV s tip tc tng na trong thi gian ti.
N u N AV l 120.000 ng nhng cng ty vn ang l c ngha s tip tc gim
N AV th bn c quyt mua vi 120.000 ng hay cao hn khng. y l quyt nh kh khn v ri ro nht, n ph thuc nhiu vo vic nh gi phn tch chnh xc ca nh u t v cng ty nhiu kha cnh trong tng lai quyt nh. y ch c mt nguyn tc n gin m nh u t phi lun chp nhn khi u t l "li nhun cao th ri ro cao". N i tm li N AV l thc o bo th nht nh u t quyt nh mua c phiu ca cng ty theo gi tr thc ca cng ty. Trong thc t iu ch trng nht vn l vn "li nhun" lun c t ln hng u v l c s chnh nh gi kh nng sinh li ca vic s dng ng vn ca cng ty. Ch s thanh ton tin mt - Cash Ratio Ch s thanh ton tin mt cho bit bao nhiu tin mt v cc khon tng ng tin (v d chng khon kh mi) ca doanh nghip p ng cc ngha v n ngn hn. N i cch khc ch s thanh ton tin mt cho bit, c mt ng n ngn hn th c bao nhiu tin mt v cc khon tng ng tin m bo chi tr. Cng thc tnh ch s thanh ton tin mt nh sau: Ch s thanh ton tin mt = (tin mt + cc khon tng ng tin) / n ngn hn Ch s thanh ton tin mt c gi tr bng bao nhiu l ti u ph thuc vo ngnh ngh, ln ca doanh nghip cng nh thi gian nh gi. So vi cc ch s thanh khon khc ngn hn khc nh ch s thanh ton hin thi (current ratio), hay ch s thanh ton nhanh (quick ratio), ch s thanh ton tin mt i hi kht khe hn v tnh thanh khon. Hng tn kho v cc khon phi thu ngn hn b loi khi cng thc tnh do khng c g bo m l hai khon ny c th chuyn nhanh chng sang tin kp p ng cc khon n ngn hn. C rt t doanh nghip c s tin mt v cc khon tng ng tin p ng ton b cc khon n ngn hn, do ch s thanh ton tin mt rt t khi ln hn hay bng 1. iu ny cng khng qu nghim trng. Mt doanh nghip gi tin mt v cc khon tng ng tin mc cao bo m chi tr cc khon n ngn hn l mt vic lm khng thc t v nh vy cng ng ngha vi vic doanh nghip khng bit s dng loi ti sn c tnh thanh khon cao ny mt cch c hiu qu. Doanh nghip hon ton c th s dng s tin v cc khon tng ng tin ny to ra doanh thu cao hn (v d cho vay ngn hn). Mc d ch s ny phn nh c mc thanh khon cao nht ca ti sn doanh nghip, nhng tnh kh dng ca n li tng i hn ch. N gi ta rt t khi s dng ch s thanh ton tin mt trong cc bo co ti chnh v cc nh phn tch cng t khi dng ch s ny trong phn tch c bn (fundamental analysis). Ch s vng quay cc khon phi tr - Account Payable Turnover Ratio Ch s vng quay cc khon phi tr phn nh kh nng chim dng vn ca doanh nghip i vi nh cung cp. Ch s vng quay cc khon phi tr qu thp c th nh hng khng tt n xp hng tn dng ca doanh nghip. Cng thc tnh ch s vng quay cc khon phi tr nh sau:
trong
59
Thut ng ti chnh
Chi tit
Ch s vng quay cc khon phi tr nm nay nh hn nm trc chng t doanh nghip chim dng vn v thanh ton chm hn nm trc. N gc li, nu Ch s Vng quay cc khon phi tr nm nay ln hn nm trc chng t doanh nghip chim dng vn v thanh ton nhanh hn nm trc. N u ch s Vng quay cc khon phi tr qu nh (cc khon phi tr ln), s tim Nn ri ro v kh nng thanh khon. Tuy nhin, cng cn lu vic chim dng khon vn ny c th s gip doanh nghip gim c chi ph v vn, ng thi th hin uy tn v quan h thanh ton i vi nh cung cp v cht lng sn phNm i vi khch hng. im ha vn - Break even point im ha vn l im m ti Tng doanh thu bng Tng chi ph. Hay ni cch khc th ti im ha vn, doanh nghip bt u thu c li nhun. Xc nh im ha vn nhm:
Thit lp mt mc gi hp l t mc tiu hiu qu nht trong khi kt hp gia chi ph c nh v chi ph bin i. xc nh thu ht v phn b ti chnh trong cc chin lc khc nhau trong doanh
nghip.
c s dng trong phn tch tnh hiu qu ca d n kinh doanh.
Cng thc tnh: Q = FC / (Po - Vc) Trong :

Q: L sn lng ha vn FC: Chi ph c nh Vc: Chi ph bin i trn mi n v sn phNm. Po: Gi sn phNm.
60
Thut ng ti chnh
Chi tit
V d: Doanh nghip A sn xut bng n, chi ph c nh l 20 triu VN . Chi ph bin i trn mi sn phNm l 10.000 VN . Gi bn mi sn phNm trn th trng l 30.000 VN . Vy doanh nghip t im ha vn ti mc sn lng l: Q = 20.000.000 / ( 30.000 - 10.000) = 1.000 ( bng n) Doanh thu Revenues Doanh thu l tng gi tr cc li ch kinh t doanh nghip thu c trong k k ton, pht sinh t cc hot ng sn xut, kinh doanh thng thng ca doanh nghip, gp phn lm tng vn ch s hu. Doanh thu b phn: L doanh thu trnh by trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip c tnh trc tip hoc phn b cho b phn, bao gm doanh thu bn hng v cung cp dch v ra bn ngoi v doanh thu bn hng v cung cp dch v cho b phn khc ca doanh nghip. Doanh thu b phn khng bao gm: 1. Thu nhp khc; 2. Doanh thu t tin li hoc c tc, k c tin li thu c trn cc khon ng trc hoc cc khon tin cho cc b phn khc vay, tr khi hot ng ca b phn ch yu l hot ng ti chnh; hoc 3. Li t vic bn cc khon u t hoc li t vic xo n tr khi hot ng ca b phn ch yu l hot ng ti chnh. Doanh thu ca b phn bao gm c phn li hoc l do u t vo cng ty lin kt, cng ty lin doanh hoc cc khon u t ti chnh khc c hch ton theo phng php vn ch s hu khi cc khon doanh thu nm trong doanh thu hp nht ca tp on. Thng thng ngi ta phn chia b phn theo lnh vc kinh doanh hoc theo khu vc a l. B phn theo lnh vc kinh doanh: L mt b phn c th phn bit c ca mt doanh nghip tham gia vo qu trnh sn xut hoc cung cp sn phNm, dch v ring l, mt nhm cc sn phNm hoc cc dch v c lin quan m b phn ny c ri ro v li ch kinh t khc vi cc b phn kinh doanh khc. Cc nhn t cn xem xt xc nh sn phNm v dch v c lin quan hay khng, gm: 1. Tnh cht ca hng ha v dch v; 2. Tnh cht ca quy trnh sn xut;
61
Thut ng ti chnh
Chi tit
3. Kiu hoc nhm khch hng s dng cc sn phNm hoc dch v; 4. Phng php c s dng phn phi sn phNm hoc cung cp dch v; 5. iu kin ca mi trng php l nh hot ng ngn hng, bo him hoc dch v cng cng. B phn theo khu vc a l: L mt b phn c th phn bit c ca mt doanh nghip tham gia vo qu trnh sn xut hoc cung cp sn phNm, dch v trong phm vi mt mi trng kinh t c th m b phn ny c ri ro v li ch kinh t khc vi cc b phn kinh doanh trong cc mi trng kinh t khc. Cc nhn t cn xem xt xc nh b phn theo khu vc a l, gm: 1. Tnh tng ng ca cc iu kin kinh t v chnh tr; 2. Mi quan h ca nhng hot ng trong cc khu vc a l khc nhau; 3. Tnh tng ng ca hot ng kinh doanh; 4. Ri ro c bit c lin quan n hot ng trong mt khu vc a l c th; 5. Cc quy nh v kim sot ngoi hi; v 6. Cc ri ro v tin t. Doanh thu cn bin - Marginal revenue N u khch hng mua 100 n v sn phNm khi gi l 10.000 VN , th tng doanh thu s l 100 x 10.000 = 1.000.000 VN . D thy din tch hnh ch nht nm di ng cu chnh l tng doanh thu, c tnh bng chiu di nhn chiu rng (chiu ng biu th gi, chiu nm ngang biu th lng).
T ng cu chng ta c tng doanh thu, v t tng doanh thu chng ta c doanh thu cn bin. Doanh thu cn bin = Thay i trong tng doanh thu / thay i trong lng bn Theo th, khch hng s khng mua trn 100 n v sn phNm nu gi l 10.000 VN . bn c nhiu hng hn, gi phi gim. Gi s, bn c 101 n v sn phNm, gi phi gim xung cn 9.950 VN . Vy th doanh thu cn bin ca n v th 101 l g? Hay ni theo cch khc, tng doanh thu s tng ln bao nhiu khi sn phNm th 101 c bn? N hiu ngi c xu hng tr li cu hi vi p n l 9.950 VN . N hng cu tr li ny cha ng, tng doanh thu khi 100 n v c bn vi gi 10.000 VN l 1.000.000 VN . Khi bn 101 sn phNm vi gi 9950 VN , tng doanh thu s l 101 x 9.950 = 1.004.950 VN . N h vy doanh thu cn bin ca sn phNm th 101 ch l 4.950 VN . hiu ti sao doanh thu cn bin li nh hn gi, chng ta cn hiu rng ng cu l mt ng i xung. bn thm c ngi bn phi gim gi trn tt c n v sn phNm. H nhn thm c 9.950 VN khi bn sn phNm th 101, nhng h li mt 50 VN i vi 100 sn phNm nu so vi gi bn trc . V vy s tin thu c tng thm l (9.950 - 5.000) = 4950 VN .
62
Thut ng ti chnh
Chi tit
Gp vn t nhn - Private Equity Private Equity (Gp vn t nhn) c nh ngha theo nhiu cch v thay i theo tng quc gia. Tuy nhin, theo cch nh ngha ph bin nht Private Equity c xem nh mt loi ti sn bao gm cc phn vn gp vo cc doanh nghip cha nim yt trong khong thi gian trung hn hoc di hn gip doanh nghip pht trin v thnh t. Mt s nh u t li cho rng Private Equity ch n thun l u t bng vic mua li c phn cng ty, mt s khc th cho rng Private Equity bao gm tt c cc loi nh mua li bng vn vay n (Leverage Buy-out), u t vn mo him (Venture Capital), hay vn pht trin (Growth Capital). Anh, Private Equity ra i vo giai on cui th k 18 vi s c mt ban u ca mt s nh u t t nhn lnh mnh, h gp vn vo cc d n u t gip chng tr nn thnh cng. Vo nhng nm 70 80 ca th k trc, Private Equity tr thnh mt ngnh cng nghip vi s ra i ca hng lot cc cng ty Private Equity. Khong hn 80% cc cng ty ny ang nm Anh, hng nm cung cp hng t Bng Anh cho cc doanh nghip cha nim yt. n gin ha, c th hiu Private Equity l mt cng c h tr vn cho doanh nghip, thuc phn vn ch s hu, do mt nh u t (phn ln trong cc trng hp l mt nh ch ti chnh) mua tm thi mt phn vn ca doanh nghip (ng vai tr nh mt ch s hu tm thi). Cc doanh nghip ny thng l cc doanh nghip cha nim yt, c tim nng ln, nng ng trong cch ngnh c nhiu ha hn vi mc ch l kim li bng vic tham gia vo vn ca doanh nghip trong khong thi gian trung v di hn. u im ca loi hnh huy ng vn ny l thng thng cc ch doanh nghip khng phi lo n vic mt quyn lm ch ca mnh (mc d tham gia vo vn ch s hu v ng vai tr nh mt ch s hu doanh nghip nhng ch trong mt thi gian quy nh bi hp ng gia ch doanh nghip v nh u t ny, cc ch doanh nghip c quyn t ra cc gii hn v quyn lc trong doanh nghip), chi ph ban u khng qu cao, khng yu cu tr theo k hn v quy m thng thng l mc ln theo nhu cu ca doanh nghip, nhm gip doanh nghip tho g kh khn v vn cho cc d n ang chuNn b bt u thc hin hoc cc d n tng lai. N goi ra doanh nghip cn c th tn dng s h tr v cc mt khc ca bn gp vn nh qun l, k ton, cng ngh mi. y c th coi nh l mt cng c ti chnh huy ng vn phi sinh m nhc im ca n l nh u t Private Equity khng sn sng tham gia vo tt c cc doanh nghip, ng thi c th t ra cc iu kin khng c li cho DN hoc nu nh u t tng tham gia vo cc doanh nghip khc khng thnh cng trong qu kh th cng c th lm nh hng n uy tn ca doanh nghip trn th trng. Hng tn kho Inventory Hng tn kho l nhng ti sn c gi bn trong k sn xut - kinh doanh bnh thng; ang trong qu trnh sn xut - kinh doanh d dang; nguyn liu, vt liu, cng c, dng c s dng trong qu trnh sn xut - kinh doanh hoc cung cp dch v. Hng tn kho chim mt phn ln trong t l ti sn kinh doanh ca doanh nghip, bi v doanh thu t hng tn kho l mt trong nhng ngun c bn to ra doanh thu v nhng khon thu nhp thm sau ny cho doanh nghip. l nhng ti sn sn sng em ra bn hoc s c em ra bn. Thng thng, t trng hng tn kho ln lun l mi quan ngi t nhiu vi nh u t, do tnh cht tn lu, chn vn, chi ph pht sinh thm ca n hay ni cch khc, nu tn hng tn kho qu lu th s lm nh hng khng tt ti qu trnh kinh doanh do doanh nghip s phi tn chi ph d tr, chi ph thanh l hay ci tin hng b li thi v thanh l hng h hng. Tuy nhin, vic khng d tr hng tn kho cng l mt ri ro v doanh nghip c th nh mt nhng khon doanh thu bn hng tim nng hoc th phn nu gi tng cao trong khi doanh nghip khng cn hng bn. Doanh nghip hot ng trong lnh vc sn xut, thng mi thng duy tr hng tn kho mt mc nht nh trong chin lc d tr hng ho ca mnh, nhm m bo nguyn vt liu
63
Thut ng ti chnh
Chi tit
cho sn xut, m bo ngun hng trong lu thng. V d n gin nh DN k c mt hp ng cung ng hng ha ln th ng nhin phi d tr hng trong kho thc hin hp ng, m bo an ton trong vic cung ng sn phNm. N goi ra, cng khng ngoi tr trng hp doanh nghip n u tnh trng khan him hay tng gi ca sn phNm, hng ho m mnh ang nm quyn chi phi "gm hng" v s tung ra sn phNm thi im cn thit. Khi , hng tn kho tr thnh khon li nhun ang ch ngy thanh ton ca DN . nh gi tc lun chuyn hng tn kho, ngi ta thng s dng h s vng quay hng tn kho. c th nh gi tnh hnh ti chnh doanh nghip, vic xem xt ch tiu hng tn kho cn c nh gi bn cnh cc ch tiu khc nh li nhun, doanh thu, vng quay ca dng tin, cng nh nn c t trong iu kin kinh t v m, iu kin thc t ca tng doanh nghip. Trong k ton tnh ton gi tr ca hng tn kho ngi ta hay s dng hai phng php l LIFO (last in, first out - vo sau tnh trc) v FIFO (first in, first out - vo trc tnh trc). H s bin li nhun gp - Gross Profit Margin H s bin li nhun gp cn gi l h s tng li nhun hoc t l li gp (tn ting Anh: gross margin, gross profit margin, gross profit rate) c tnh bng cch ly tng li nhun gp chia cho doanh thu. Cng thc tnh h s bin li nhun gp nh sau: H s bin li nhun gp (%) = Li nhun gp / Doanh thu Trong : Li nhun gp = Doanh thu - Gi vn hng bn Trong mt s trng hp, doanh thu c thay bng doanh thu thun v t l li gp c tnh bng cng thc: H s bin li nhun gp (%) = Li nhun gp / Doanh thu thun Ch s ny cho bit mi ng doanh thu thu v to ra c bao nhiu ng thu nhp. H s bin li nhun gp l mt ch s rt hu ch khi tin hnh so snh cc doanh nghip trong cng mt ngnh.Doanh nghip no c h s bin li nhun gp cao hn chng t doanh nghip c li hn v kim sot chi ph hiu qu hn so vi i th cnh tranh ca n. H s bin li nhun gp c biu hin bng con s phn trm (%), v d nu h s bin li nhun gp l 20% tc l mt cng ty s to ra c 0.2 ng thu nhp trn mi ng doanh thu bn hng. Ch n thun nhn vo thu nhp ca mt doanh nghip s khng th nm ht c ton b thng tin v doanh nghip . Thu nhp tng l du hiu tt nhng iu khng c ngha l h s bin li nhun gp ca doanh nghip ang c ci thin. V d nu mt doanh nghip c tc tng chi ph cao hn so vi doanh thu, h s bin li nhun gp ca doanh nghip s gim. iu ny c ngha l cc doanh nghip cn kim sot tt cc chi ph ca mnh. Gi nh rng mt doanh nghip c li nhun gp l 10 t VN , doanh thu l 100 t VN , h s bin li nhun lp s l: 10 t VN / 100 t VN = 10%. N u trong nm tip theo li nhun gp tng ln 15 t VN , doanh s tng ln 200 t VN , h s bin li nhun gp s ch cn 15 t VN / 200 t VN = 7.5%. N h vy khi mt doanh nghip tng li nhun gp th ng thi cng phi tm cch lm tng h s bin li nhun gp theo t l tng ng. Mc tiu quan trng nht ca mt doanh nghip l to ra tin v nm gi tin. iu ny ph thuc rt nhiu vo kh nng thanh khon v hiu qu kinh doanh bi cc c tnh ny s quyt
64
Thut ng ti chnh
Chi tit
nh kh nng tr c tc cho cc nh u t. Chnh v th nh u t cn phi phn tch kh nng sinh li (profitability) ca mt doanh nghip di nhiu gc , bao gm c hiu qu s dng cc ngun lc v lng thu nhp to ra t hot ng ca doanh nghip. Tnh ton h s bin li nhun gp ca mt doanh nghip l mt vic lm thit thc c c ci nhn thu o v doanh nghip. Li nhun l iu u tin m rt nhiu nh u t xem xt nh gi kh nng sinh li ca mt doanh nghip. Tuy nhin khng phi lc no ch s ny cng cho ta mt ci nhn ng n v doanh nghip . H s bin li nhun gp, mt khc, li c th em li nhng thng tin c th hn v hiu qu hot ng ca doanh nghip. Xem xt v d v hai cng ty FPT v ACL. N m 2007, cng ty FPT c li nhun gp l 737,47 t VN , doanh thu l 13518,4 t VN . Trong khi cc s liu tng ng ca ACL l 56 t VN v 538,9 t VN . N u ch nhn vo li nhun ca hai cng ty th r rng FPT thu li nhiu hn ACL. N hng nu nhn vo h s bin li nhun gp th r rng mc ca ACL l 10,39% cao gn gp i ca FPT (5,5%). H s bin li nhun rng - Net Profit Margin H s bin li nhun rng phn nh khon thu nhp rng (li nhun sau thu) ca mt doanh nghip so vi doanh thu. H s bin li nhun rng = Li nhun sau thu / Doanh thu V d: N u li nhun sau thu ca mt doanh nghip l 100 t VN v doanh thu l 1000 t VN th: H s bin li nhun rng = 100 t VN/ 1000 t VN = 10% H s bin li nhun rng cng nh mc n nh ca n gia cc ngnh khc nhau l khc nhau. Mc n nh ca h s bin li nhun rng cng ph thuc vo chu k kinh t. Thng thng, cc doanh nghip c qun l tt t c mc li nhun rng tng i cao hn v cc doanh nghip ny qun l cc ngun vn ca mnh c hiu qu hn. H s bin li nhun rng b gim thng thng do mc tng li nhun sau thu thp hn mc tng trng doanh thu. N guyn nhn l s tng trng doanh thu qu thp so vi mc tng chi ph (bao gm chi ph mua hng bn v chi ph qun l). Tuy nhin cng cn cc l do khc lin quan n thu, v d doanh nghip bt u phi ng thu sau mt s nm c min gim th h s bin li nhun rng c th b gim mnh. Xt t gc nh u t, mt doanh nghip s vo tnh trng thun li nu c h s bin li nhun rng cao hn h s bin li nhun rng trung bnh ca ngnh v, nu c th, c h s bin li nhun rng lin tc tng. N goi ra, mt doanh nghip cng gim chi ph ca mnh mt cch hiu qu - bt k doanh s no - th h s bin li nhun rng ca n cng cao. H s bin li nhun trc thu - Pre-Tax Profit Margin H s bin li nhun trc thu phn nh khon thu nhp trc thu (li nhun trc thu) ca mt doanh nghip so vi doanh thu. H s bin li nhun trc thu = Li nhun trc thu / Doanh thu V d: N u li nhun trc thu ca mt doanh nghip l 200 t VN v doanh thu l 1000 t VN th: H s bin li nhun rng = 200 t VN/ 1000 t VN = 20% H s bin li nhun trc thu cng nh mc n nh ca n gia cc ngnh khc nhau l khc nhau. Mc n nh ca h s bin li nhun trc cng ph thuc vo bi cnh kinh t. Thng thng, cc doanh nghip c qun l tt t c mc li nhun trc thu tng i cao hn v cc doanh nghip ny qun l cc ngun vn ca mnh c hiu qu hn. H s bin li nhun trc thu c nhiu nh phn tch ti chnh a chung hn h s bin li nhun sau thu (h s bin li
65
Thut ng ti chnh
Chi tit
nhun rng) v h s bin li nhun trc thu th hin kh nng sinh li thc t hn m khng gp phi rc ri v cc loi thu. H s bin li nhun trc thu b gim thng thng do mc tng li nhun trc thu thp hn mc tng trng doanh thu. N guyn nhn l s tng trng doanh thu qu thp so vi mc tng chi ph (bao gm chi ph mua hng bn v chi ph qun l). ci thin tnh hnh ny, doanh nghip cn quan tm ti cc bin php h thp chi ph, v tm cch tng doanh thu. Xt t gc nh u t, mt doanh nghip s vo tnh trng thun li nu c h s bin li nhun trc thu cao hn h s bin li nhun trc thu trung bnh ca ngnh v, nu c th, c h s bin li nhun trc thu lin tc tng. N goi ra, mt doanh nghip cng gim chi ph ca mnh mt cch hiu qu - bt k doanh s no - th h s bin li nhun trc thu ca n cng cao. H s bin li nhun trc thu v li vay - EBIT Margin H s bin li nhun trc thu v li vay (thng c bit n nhiu hn vi ci tn h s bin li nhun hot ng - ting Anh: operating profit margin) phn nh hiu qu qun l tt c chi ph hot ng, bao gm gi vn v chi ph bn hng, chi ph qun l ca doanh nghip. Cng thc tnh h s bin li nhun trc thu v li vay nh sau: H s bin li nhun trc thu v li vay = EBIT / Doanh thu Trong EBIT l li nhun trc thu v li vay. nh gi hiu qu qua h s bin li nhun trc thu v li vay cng chnh xc hn qua h s bin li nhun rng, do khng b nh hng bi chnh sch thu hay cc khon thu nhp khc nm ngoi lnh vc chnh. V vy, h s bin li nhun trc thu v li vay cao cho thy doanh nghip ang i ng hng vi ngnh ngh kinh doanh ct li ca mnh. H s gi trn thu nhp mt c phn - Price to Earning Ratio P/E l t l gia gi th trng v li nhun rng trn mi c phn ca mt cng ty. Chnh nh ngha ny ngm nh mt cch n gin tnh ton ch s ny, ch cn ly gi hin ti ca mi c phn chia cho li nhun rng trn mi c phn (EPS): P/E = Gi tr th trng /Li nhun rng trn mt c phn (EPS) Trong hu ht cc trng hp, vic tnh ton t l P/E u c s dng ti ch s EPS ca 4 qu trc. iu ny c hiu nh l mt du hiu ca P/E. Tuy nhin, cng c lc ch s EPS c ly t vic c tnh li nhun k vng cho 4 qu tip theo. P/E tnh theo cch ny c gi l P/E nh hng hay P/E k hoch. Mt cch tnh khc cng thng c thy l s dng EPS ca hai qu trc v c tnh cho hai qu tip theo. Trn thc t th khng c s khc bit ln lm gia cc cch tnh trn. iu quan trng l phi nhn ra rng trong cch tnh u tin, bn s dng d liu c tht t hot ng trong qu kh ca cng ty. Hai cch tnh khc da vo nhng tnh ton c lng, do khng phi lc no cng hon ho v chnh xc. Khi cc cng ty lm n khng c li, tt yu l EPS ca cng ty s m, do vy vic tnh ton P/E ca cc cng ty ny s gp nhiu kh khn. C nhiu kin khc nhau v vic lm th no gii quyt c vn ny. Mt s kin cho rng c h s P/E m, mt s khc th cho rng nn gn cho P/E trong trng hp ny gi tr bng 0, trong khi phn ln kin khc th ngh n gin l trong trng hp ny, P/E khng tn ti. Thng thng, t l P/E trung bnh trn th trng thng dao ng trong khong t 15 25. S dao ng ny phn ln ph thuc vo tnh trng ca nn kinh t. H s P/E cng rt khc nhau gia cc cng ty v cc ngnh, lnh vc kinh doanh. Vy h s P/E c s dng lm g?
66
Thut ng ti chnh
Chi tit
Theo l thuyt, P/E ca mt c phiu s cho chng ta bit l cc nh u t sn lng tr bao nhiu cho mi dollar tin li l bao nhiu. Vi ni dung ny, i khi P/E cn c gi l s nhn (multiple ) ca mt c phiu. N i cch khc, mt t l P/E mc 20 s cho bit rng c nh u t vo c phiu ny sn lng chi 20 $ cho mi mt la li nhun m cng ty to ra. Tuy nhin, y l cch tip cn P/E qu n gin v khng tnh n trin vng tng trng ca cng ty . Mc d s liu EPS trong cng thc tnh P/E thng da ch yu vo li nhun rng t hot ng kinh doanh ca cng ty trong 4 qu trc nhng P/E cng khng ch n thun l thc o v hiu qu hot ng ca cng ty trong qu kh. K vng ca th trng v s pht trin ca cng ty cng l mt nhn t c tnh ti trong ch s ny. N n nh rng, gi c phiu ca mt cng ty s phn nh nhn nh ca cc nh u t v gi tr ca cng ty . Tim nng pht trin trong tng lai cng c tnh ti khi nh gi c phiu. Do , mt cch tt hn l gii t l P/E l P/E l s phn nh mc lc quan cng nh k vng ca th trng v kh nng tng trng ca doanh nghip trong tng lai. N u mt cng ty c h s P/E cao hn mc trung bnh ca ton b th trng mc bnh qun ngnh, iu ny c ngha l th trng ang k vng vo kh nng tng trng tt ca cng ty trong mt thi gian ti, c th l vi thng hoc vi nm na. Mt cng ty c h s P/E cao cui cng s phi xng ng vi k vng ca th trng th hin thng qua s tng trng ln v li nhun hot ng, nu khng chc chn gi c phiu ca cng ty s gim. Mt v d in hnh l tp on FPT. Vi nm trc y, khi m tp on ny tng trng ngon mc, v c t l P/E trn 80. N gy nay, FPTl mt trong nhng cng ty ln nht ti Vit N am, tuy nhin thu nhp v li ca cng ty ny khng th duy tr vi tc tng trng nh trc y. T l P/E ca tp on gim xung mc 9,13 vo ngy 28/11/2008. S st gim t l P/E l iu ht sc bnh thng khi cc cng ty c tc tng trng mc cao vo giai on mi hnh thnh, cng c c v th v danh ting ca mnh sau chuyn thnh cc cng ty bluechips. t hay r Kt hp P/E nh gi gi tr c phiu tt hn hn so vi vic s dng n thun gi tr th trng ca c phiu . VD: nu cc yu t khc l tng t nhau, mt c phiu c gi 10000VN v P/E l 75 s t hn mt c phn tr gi 100.000VN nhng c t l P/E ch l 20. iu ny c ngha s dng P/E phn tch cng s c hn ch nht nh, bn khng th so snh t l P/E ca 2 cng ty qu khc bit nhau quyt nh rng cng ty no c gi tr tt hn. S rt kh c th quyt nh rng mt ch s P/E no l cao hay thp nu nh khng tnh ton hai nhn t chnh: Th nht l tc tng trng ca cng ty - Cng ty pht trin nh th no trong qu kh v tc tng trng ny c c k vng s tng ln, hay t nht l cng s duy tr khng i trong tng lai hay khng? R rng l khng n nu nh trc y cng ty c mc tng trng l 5 nhng li c t l P/E mc trung bnh. N u nh t l tng trng k hoch khng iu chnh li h s P/E, khi gi c phn s cao hn gi tr thc. Trong trng hp ny, tt c nhng g bn phi lm l tnh ton ch s P/E s dng EPS k hoch. Th hai l yu t ngnh kinh doanh - vic so snh cc cng ty vi nhau ch thc s hu dng khi cc cng ty nm trong cng mt ngnh kinh doanh. V d, cc doanh nghip hay thc th kinh doanh thng c s nhn (multiple) thp bi cc doang nhgip ny hot ng trong ngnh kinh doanh c tc tng trng thp v tng i n nh. N gc li, ngnh cng ngh l mt ngnh c tc tng trng ng kinh ngc v lin tc c s i mi. Vic so snh cc cng ty cng ngh ny so vi cc thc th kinh doanh ni trn s chng cho bn thy c iu g. Bn ch nn so snh cc doanh nghip c tc tng trng nhanh vi cc doanh nghip khc trong cng ngnh kinh doanh, hoc so snh cc ch tiu ca doanh nghip vi cc ch tiu bnh qun ngnh. P/E v nhng mt hn ch.
67
Thut ng ti chnh
Chi tit
Cho n gi th chng ta bit c rng trong mt s trng hp nht nh, P/E c th gip xc nh xem liu mt cng ty c c nh gi qu cao hoc ang b nh gi thp hay khng. N hng vic phn tch t l P/E cng ch c gi tr trong mt s trng hp no nht nh v vic phn tch n vn c nhng cm by. Mt vi nhn t c th khin cho vic phn tch P/E tr nn v ch bao gm:
Hot ng k ton: Li nhun rng l mt ch s k ton bao gm c nhng khon
mc phi tin t. Hn na vic tnh ton li nhun doanh nghip b chi phi bi cc nguyn tc k ton. M cc nguyn tc k ton (GAAP) c th thay i theo thi gian, cng c s khc bit gia cc quc gia. khin cho mi vic thm phc tp, EPS c th b bp mo, hoc Nn cha di nhiu con s, ph thuc vo cch thc lm s sch k ton ca doanh nghip nh th no. V kt qu l chng ta vn khng th bit c liu c so snh ng nhng s liu ny khng, hay li ang so qu to vi qu l? Thng thng vic tun th cc nguyn tc k ton (GAAP) m nhng nguyn tc ny thay i theo thi gian v khc nhau trong tng nc. Lm phc tp thm cc vn , EPS c th b bp mo, prodded v cho vo trong nhng con s khc nhau ph thuc vo bn lm s sch k ton nh th no. Kt qa l chng ta vn khng bit c d chng ta so snh nhng con s nh nhau hay apples to oranges ( hiu r hn v vn ny, hy xem cc loi khc nhau ca EPS)
Lm pht: Trong thi gian lm pht cao, hng tn kho v chi ph khu hao c khuynh hng gim i v chi ph thay th hng ho v trang thit b tng theo mc gi chung ca th trng. Do , t l P/E c khuynh hng thp hn trong sut thi gian lm pht cao bi li nhun b bp mo i, ln hn vi con s thc t. Cng nh tt c cc ch s khc, vic xem xt P/E trong mt thi gian xc nh xu hng s hu ch hn nhiu. Lm pht s khin cho vic theo di tr nn kh khn v thng tin trong qu kh s khng cn ph hp nhiu vi iu kin hin ti na, sai lch cng ln hn.
C nhiu cch l gii P/E Mt t l P/E thp cng khng nht thit l cng ty b nh gi thp. Thay vo , iu ny c ngha l th trng ang tin rng cng ty c th s gp kh khn trong tng lai gn. Gi c phiu gim thng do tc ng ca mt s nguyn nhn no . C th l do cng ty cnh bo rng li nhun rng thu c s thp hn k vng. iu ny s khng c phn nh trong h s P/E cho n khi thng tin v li nhun rng tht s c a ra, trong sut thi gian th cng ty c th b nh gi thp hn gi tr thc. H s kh nng thanh ton li vay - Interest Coverage Ratio H s kh nng thanh ton li vay cho bit mc li nhun m bo kh nng tr li nh th no. N u cng ty qu yu v mt ny, cc ch n c th i n gy sc p ln cng ty, thm ch dn ti ph sn cng ty. H s kh nng thanh ton li vay c tnh bng t s gia li nhun trc thu v li vay (EBIT) trn li vay:
Trng Li trc thu v li vay cng nh Li vay l ca nm cui hoc l tng ca 4 qu gn nht. Vic tm xem mt cng ty c th thc hin tr li n mc no cng rt quan trng. R rng, kh nng thanh ton li vay cng cao th kh nng thanh ton li ca doanh nghip cho cc ch n ca mnh cng ln. V d: Doanh nghip c Li trc thu v li vay l 80 t VN v chi ph tin n li hng nm l 30 t VN th: H s kh nng thanh ton li vay = 80 t VN / 30 t VN = 2,67 N i cch khc, thu nhp ca doanh nghip cao gp 2,7 ln chi ph tr li.
68
Thut ng ti chnh
Chi tit
Kh nng tr li vay ca doanh nghip thp cng th hin kh nng sinh li ca ti sn thp. Kh nng thanh ton li vay thp cho thy mt tnh trng nguy him, suy gim trong hot ng kinh t c th lm gim Li trc thu v li vay xung di mc n li m cng ty phi tr, do dn ti mt kh nng thanh ton v v n. Tuy nhin ri ro ny c hn ch bi thc t Li trc thu v li vay khng phi l ngun duy nht thanh ton li. Cc doanh nghip cng c th to ra ngun tin mt t khu hao v c th s dng ngun vn tr n li. N hng g m mt doanh nghip cn phi t ti l to ra mt an ton hp l, bo m kh nng thanh ton cho cc ch n ca mnh. Ch ring h s kh nng thanh ton li vay th cha nh gi mt cng ty v h s ny cha cp n cc khon thanh ton c nh khc nh tr tin n gc, chi ph tin thu, v chi ph c tc u i. H s kh nng thanh ton li vay cn c gi l h s thu nhp tr li nh k v cn c tn ting Anh l Times interest earned Ratio. H s kh nng thanh ton ngn hn - Current Ratio Kh nng thanh ton ca doanh nghip l nng lc v ti chnh m doanh nghip c c p ng nhu cu thanh ton cc khon n cho cc c nhn, t chc c quan h cho doanh nghip vay hoc n. N ng lc ti chnh tn ti di dng tin t (tin mt, tin gi ), cc khon phi thu t cc c nhn mc n doanh nghip, cc ti sn c th chuyn i nhanh thnh tin nh: hng ha, thnh phNm, hng gi bn. Cc khon n ca doanh nghip c th l cc khon vay ngn hng, khon n tin hng do xut pht t quan h mua bn cc yu t u vo hoc sn phNm hng ha doanh nghip phi tr cho ngi bn hoc ngi mua t trc, cc khon thu cha np ngn hng nh nc, cc khon cha tr lng. H s kh nng thanh ton ngn hn dng o lng kh nng tr cc khon n ngn hn ca doanh nghip nh n v cc khon phi tr) bng cc ti sn ngn hn ca doanh nghip, nh tin mt, cc khon phi thu, hng tn kho).. H s kh nng thanh ton n ngn hn c tnh theo cng thc sau:
H s ny cng cao, kh nng tr n ngn hn ca doanh nghip cng ln. N u h s ny nh hn 1 th doanh nghip c kh nng khng hon thnh c ngha v tr n ca mnh khi ti hn. Mc d vi t l nh hn 1, c kh nng khng t c tnh hnh ti chnh tt, nhng iu khng c ngha l cng ty s b ph sn v c rt nhiu cch huy ng thm vn. T l ny cho php hnh dung ra chu k hot ng ca cng ty xem c hiu qu khng, hoc kh nng bin sn phNm thnh tin mt c tt khng. N u cng ty gp phi rc ri trong vn i cc khon phi thu hoc thi gian thu hi tin mt ko di, th cng ty rt d gp phi rc ri v kh nng thanh khon. Theo cng thc trn, kh nng thanh ton ca doanh nghip s l tt nu ti sn lu ng v u t ngn hn chuyn dch theo xu hng tng ln v n ngn hn chuyn dch theo xu hng gim xung; hoc u chuyn dch theo xu hng cng tng nhng tc tng ca ti sn lu ng v u t ngn hn ln hn tc tng ca n ngn hn; hoc u chuyn dch theo xu hng cng gim nhng tc gim ca ti sn lu ng v u t ngn hn nh hn tc gim ca n ngn hn. Tuy nhin y xut hin mu thun: Th nht, kh nng thanh ton ngn hn ca doanh nghip l ch tiu phn nh tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, khng th ni mt cch n gin tnh hnh ti chnh ca doanh nghip l tt nu kh nng thanh ton ngn hn ln.
69
Thut ng ti chnh
Chi tit
Kh nng thanh ton ngn hn ln c th do: cc khon phi thu (tc n khng i c hoc khng dng b tr c) vn cn ln, hng tn kho ln (tc nguyn vt liu d tr qu ln khng dng ht v hng ha, thnh phNm tn kho khng bn c khng i lu c) tc l c th c mt lng ln. Ti sn lu ng tn tr ln, phn nh vic s dng ti sn khng hiu qu, v b phn ny khng vn ng khng sinh li... V khi kh nng thanh ton ca doanh nghip thc t s l khng cao nu khng mun ni l khng c kh nng thanh ton. Th hai, ti sn lu ng v u t ngn hn c th c hnh thnh t vn vay di hn nh tin tr trc cho ngi bn; hoc c hnh thnh t n khc (nh cc khon k qu, k cc) hoc c hnh thnh t ngun vn ch s hu. Chnh v th c th vn vay ngn hn ca doanh nghip nh nhng n di hn v n khc ln. N u ly tng ti sn lu ng chia cho n ngn hn ni ln kh nng thanh ton n ngn hn ca doanh nghip th chng khc g kiu dng n tr n vay. Chnh v vy, khng phi h s ny cng ln cng tt. Tnh hp l ca h s ny ph thuc vo ngnh ngh kinh doanh, ngnh ngh no c ti sn lu ng chim t trng cao (chng hn Thng mi) trong tng ti sn th h s ny cao v ngc li. H s kh nng thanh ton n hin ti cn c tn ting Anh l liquidity ratio H s li nhun hot ng - Operating Profit Margin H s bin li nhun hot ng cho bit lnh o doanh nghip thnh cng n mc no trong vic to ra li nhun t hot ng ca doanh nghip. H s li nhun hot ng c tnh bng li nhun trc thu v li vay (EBIT) chia cho doanh thu: H s bin li nhun hot ng = Li nhun trc thu v li vay / Doanh thu H s bin li nhun hot ng c tnh cho cc giai on khc nhau, chng hn cho 4 qu gn nht hoc 3 nm gn nht. V d: N u EBIT ln ti 200 t VN trong khi doanh thu l 1000 t VN , th H s li nhun hot ng l: 200 t VN / 1000 t VN = 20%. H s bin li nhun hot ng l mt thc o n gin nhm xc nh n bNy hot ng m mt doanh nghip t c trong vic thc hin hot ng kinh doanh ca mnh. H s bin li nhun hot ng cho bit mt ng doanh thu c th to ra bao nhiu ng li nhun trc thu v li vay. H s bin li nhun hot ng cao c ngha l qun l chi ph c hiu qu hay ngha l doanh thu tng nhanh hn chi ph hot ng. Cc nh qun l cn phi tm ra cc nguyn nhn khin h s li nhun hot ng cao hay thp t h c th xc nh xem doanh nghip hot ng c hiu qu hay khng, hoc xem gi bn sn phNm tng nhanh hn hay chm hn chi ph vn. H s thu nhp trn vn c phn - Return on Equity H s thu nhp trn vn c phn (ROE) phn nh mc thu nhp rng trn vn c phn ca c ng (hay trn gi tr ti sn rng hu hnh). ROE= Li nhun rng / Vn c phn Tr gi ROE c tnh bng cch ly li nhun rng theo nin k ton sau khi tr c tc cho c phn u i nhng trc khi tr c tc cho c phn thng, chia cho ton b vn ch s hu (hay vn c phn) vo lc u nin k ton. Ch s ny l thc o chnh xc nht nh gi mt ng vn b ra v tch ly c to ra bao nhiu ng li. H s ny thng c cc nh u t phn tch so snh vi cc c phiu cng ngnh trn th trng, t tham kho khi quyt nh mua c phiu ca cng ty no.
70
Thut ng ti chnh
Chi tit
T l ROE cng cao cng chng t cng ty s dng hiu qu ng vn ca c ng, c ngha l cng ty cn i mt cch hi ha gia vn c ng vi vn i vay khai thc li th cnh tranh ca mnh trong qu trnh huy ng vn, m rng quy m. Cho nn h s ROE cng cao th cc c phiu cng hp dn cc nh u t hn. Khi tnh ton c t l ny, cc nh u t c th nh gi cc gc c th nh sau:
ROE nh hn hoc bng li vay ngn hng, vy nu cng ty c khon vay ngn hng
tng ng hoc cao hn vn c ng, th li nhun to ra cng ch tr li vay ngn hng.

ROE cao hn li vay ngn hng th chng ta phi nh gi xem cng ty vay ngn
hng v khai thc ht li th cnh tranh trn th trng cha c th nh gi cng ty ny c th tng t l ROE trong tng lai hay khng. H s thu nhp trn vn u t - Return on Invested Capital H s thu nhp trn vn u t (Return of Invested Capital - ROIC) phn nh kh nng s dng vn u t to ra li nhun ca doanh nghip. Cng thc tnh h s thu nhp trn vn u t nh sau: ROIC = EBIT * (1- Thu sut) / Vn u t Trong Vn u t = Tng ti sn - (tin v cc khon tng ng tin) - cc khon n khng phi tr li Tuy nhin tnh theo cng thc ny khng n gin v rt kh xc nh u l cc khon n khng phi tr li, do cc bo co ti chnh do cc doanh nghip Vit N am rt t khi bo co y , ngay c khi h cung cp thuyt minh bo co ti chnh. V vy cng thc trn c thay bng cng thc gn ng, trong vn u t c coi l bng vn s dng (Capital Employed): Vn u t = Vn s dng = Tng ti sn - Tng n ngn hn H s thu nhp trn vn s dng - Return On Capital Employed H s thu nhp trn vn s dng l ch s th hin kh nng thu li nhun ca mt doanh nghip da trn lng vn s dng. H s thu nhp trn vn s dng c tnh theo cng thc: ROCE = Li nhun trc thu v li vay / Vn s dng Trong : Vn s dng = Tng ti sn - N ngn hn ROCE l mt ch s tt so snh kh nng sinh li ca cc doanh nghip. Bn cnh ROCE cng c s dng nh gi hiu qu hot ng ca doanh nghip. V d: Gi s rng cng ty A kim c khon li nhun l 100 t VN trn doanh thu 1000 t VN , cng ty B kim c 150 t VN tin li trn tng doanh thu l 1000 t VN . N u xt v mc sinh li n thun, B c bin li nhun l 15%, A c bin li nhun l 10%. Tuy nhin, nu gi s rng lng vn m A s dng l 500 t VN , B s dng l 1000 t VN . Khi t l ROCE ca A v B tng ng l 20% v 10%. N h vy r rng l cng ty A s dng vn hiu qu hn cng ty B. Cc nh u t cng nn so snh ROCE ca mt cng ty vi chi ph vay vn hin ti. N u mt nh u t gi tit kim ngn hng 100 triu VN vi mc li sut l 8% mt nm, nh vy thu nhp trn vn ca anh ta l 8 triu VN . Khi u t 100 triu VN ny vo mt doanh nghip, nh u t bao gi cng k vng s thu v mt khon tin li cao hn nhiu so vi mc 8 triu VN nh trn. N hng to ra mc li cao, mt cng ty phi huy ng vn theo mt cch t tn km nht, v ROCE o lng kh nng ny ca cng ty.
71
Thut ng ti chnh
Chi tit
Khng c mt im quy chuNn no cho cc doanh nghip, nhng thng thng th ROCE t nht phi cao gp i t l li sut. Cng ty no c ROCE thp hn th c ngha l n ang s dng vn mt cch khng hiu qu. Tnh nht qun l mt yu t rt quan trng i vi hot ng ca mt cng ty. N i cch khc, cc nh u t nn trnh vic u t da trn s liu ROCE trong ch mt nm, thay vo hy xem xt ch s ny qua cc nm. N u mt doanh nghip c thu nhp trn mi ng vn s dng tng qua cc nm th doanh nghip s c gi hn cc doanh nghip khc. N hng cng hy cNn thn vi s st gim ROCE v y l du hiu cho thy cng ty ang mt i li th ca mnh. V c dng o lng mc sinh li ca mt cng ty so vi lng vn m n s dng nn ROCE l ch s rt quan trng i vi cc cng ty c mc tp trung vn cao nh cc cng ty truyn thng, nng lng, cc cng ty cng nghip nng, v c bit quan trng i vi cc cng ty xng du. Tuy nhin, ROCE cng c th phn nh khng chnh xc hiu qu ca cc doanh nghip c lng tin d tr ln. Lng tin ny c tnh l mt phn ca s vn m doanh nghip s dng thm ch ngay c khi n cha c dng ti, v th m n lm thi phng lng vn s dng ca doanh nghip v lm gim ROCE. V d: mt cng ty c li nhun l 15 t VN trn lng vn s dng l 100 t VN , tc l ROCE = 15%. Trong 100 t VN tin vn th c 40 t VN va c huy ng v hin vn cha u t sn xut. N u ch tnh lng vn thc s dng th con s ROCE cn ngon mc hn, ln ti 25%. N hng ngi theo trng phi bo th cn cho rng cc ti sn v hnh nh thng hiu, nhn hiu, R&D khng c tnh l b phn cu thnh vn s dng (capital employed), v th phi tr cc khon ny i. H s vng quay cc khon phi thu - Account Receivable Turnover Ratio Vng quay cc khon phi thu phn nh tc bin i cc khon phi thu thnh tin mt. H s ny l mt thc o quan trng nh gi hiu qu hot ng ca doanh nghip, c tnh bng cch ly doanh thu trong k chia cho s d bnh qun cc khon phi thu trong k. Vng quay cc khon phi thu = Doanh thu / bnh qun cc khon phi thu Khon tin phi thu t khch hng l s tin m khch hng hin ti vn cn chim dng ca doanh nghip. Ch n khi khch hng thanh ton bng tin cho khon phi thu ny th coi nh lng vn m doanh nghip b khch hng chim dng mi khng cn na. Vic chim dng vn ny thot nhn khng my quan trng, v theo logic thng thng, khch hng n ri khch hng cng s phi tr cho doanh nghip, khng tr lc ny th tr lc khc, cui cng th tin vn thuc v doanh nghip. Tuy nhin, vn s tr nn nghim trng nu khch hng chim dng ngy cng cao, trong khi do yu cu ca th trng, doanh nghip cn tng lng hng sn xut, iu ny i hi doanh nghip phi tng mua nguyn vt liu, ko theo yu cu phi c lng tin nhiu hn, trong khi thi im lng tin ca doanh nghip khng v ng ra nu khch hng thanh ton nhng khon n vi doanh nghip th doanh nghip s c s tin cn thit mua s lng nguyn vt liu theo yu cu. Do , trong trng hp ny, doanh nghip phi i vay ngn hng b sung vo lng tin hin c hoc ch sn xut vi s lng tng ng vi s lng nguyn vt liu c mua vo t s tin hin c ca doanh nghip, iu ny ng nhin s nh hng khng nh n hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. tnh ton h s ny chnh xc hn, ngi ta dng doanh thu khng thanh ton ngay trong k thay cho doanh thu trong k. S d bnh qun cc khon phi thu trong k c tnh bng cch ly trung bnh ca s d u k cc khon phi thu ca thng u tin, s d cui k cc khon phi thu ca thng u tin v s d cui k cc khon phi thu ca cc thng tip theo trong k. N u khng c s liu v s d cc khon phi thu hng thng, c th thay s d bnh qun cc khon phi thu bng s d cui k cc khon phi thu.
72
Thut ng ti chnh
Chi tit
N i chung, h s vng quay cc khon phi thu cng ln chng t tc thu hi n ca doanh nghip cng nhanh, kh nng chuyn i cc khon n phi thu sang tin mt cao, iu ny gip cho doanh nghip nng cao lung tin mt, to ra s ch ng trong vic ti tr ngun vn lu ng trong sn xut. N gc li, nu h s ny cng thp th s tin ca doanh nghip b chim dng ngy cng nhiu, lng tin mt s ngy cng gim, lm gim s ch ng ca doanh nghip trong vic ti tr ngun vn lu ng trong sn xut v c th doanh nghip s phi i vay ngn hng ti tr thm cho ngun vn lu ng ny. T ch s vng quay cc khon phi thu ta tnh c h s ngy thu tin bnh qun bng cch ly s ngy trong k chia cho vng quay cc khon phi thu. N gc li vi ch s vng quay cc khon phi thu, ch s ngy thu tin bnh qun cng nh th tc thu hi cng n phi thu ca doanh nghip cng nhanh. Trong mi ngnh khc nhau th ch s ny cng khc nhau v nh gi hiu qu qun l ca doanh nghip, cn so snh h s ngy thu tin bnh qun vi s ngy thanh ton cho cc khon cng n phi thu m doanh nghip quy nh. H s vng quay hng tn kho - Inventory Turnover Ratio H s vng quay hng tn kho th hin kh nng qun tr hng tn kho. Vng quay hng tn kho l s ln m hng ha tn kho bnh qun lun chuyn trong k. H s vng quay hng tn kho c xc nh bng gi vn hng bn chia cho bnh qun hng tn kho.
Trong
H s vng quay hng tn kho cng c tnh cho 4 qu gn nht theo cng thc sau:
Trong
H s vng quay hng tn kho thng c so snh qua cc nm nh gi nng lc qun tr hng tn kho l tt hay xu qua tng nm. H s ny ln cho thy tc quay vng ca hng ha trong kho l nhanh v ngc li, nu h s ny nh th tc quay vng hng tn kho thp. Cn lu , hng tn kho mang m tnh cht ngnh ngh kinh doanh nn khng phi c mc tn kho thp l tt, mc tn kho cao l xu. H s vng quay hng tn kho cng cao cng cho thy doanh nghip bn hng nhanh v hng tn kho khng b ng nhiu. C ngha l doanh nghip s t ri ro hn nu khon mc hng tn kho trong bo co ti chnh c gi tr gim qua cc nm. Tuy nhin, h s ny qu cao cng khng tt, v nh vy c ngha l lng hng d tr trong kho khng nhiu, nu nhu cu th trng tng t ngt th rt c kh nng doanh nghip b mt khch hng v b i th cnh tranh ginh th phn. Hn na, d tr nguyn liu vt liu u vo cho cc khu sn xut khng c th khin dy chuyn sn xut b ngng tr. V vy, h s vng quay hng tn kho cn phi ln m bo mc sn xut v p ng c nhu cu khch hng.
73
Thut ng ti chnh
Chi tit
c th nh gi tnh hnh ti chnh doanh nghip, vic xem xt ch tiu hng tn kho cn c nh gi bn cnh cc ch tiu khc nh li nhun, doanh thu, vng quay ca dng tin, cng nh nn c t trong iu kin kinh t v m, iu kin thc t ca tng doanh nghip. H s vng quay tng ti sn - Asset Turnover Ratio H s vng quay tng ti sn dng nh gi hiu qu ca vic s dng ti sn ca cng ty. Thng qua h s ny chng ta c th bit c vi mi mt ng ti sn c bao nhiu ng doanh thu c to ra. Cng thc tnh H s vng quay tng ti sn nh sau:
H s vng quay tng ti sn cng cao ng ngha vi vic s dng ti sn ca cng ty vo cc hot ng sn xut kinh doanh cng hiu qu. Tuy nhin mun c kt lun chnh xc v mc hiu qu ca vic s dng ti sn ca mt cng ty chng ta cn so snh h s vng quay ti sn ca cng ty vi h s vng quay ti sn bnh qun ca ngnh. H s ny li ngc vi li nhun bin t (profit margin - t sut li nhun trn doanh thu thun), c ngha l h s vng quay tng ti sn cng cao th li nhun bin t cng nh v ngc li. Kh nng thanh ton nhanh - Quick Ratio Kh nng thanh ton nhanh c hiu l kh nng doanh nghip dng tin hoc ti sn c th chuyn i nhanh thnh tin tr n ngay khi n hn v qu hn. Tin y c th l tin gi, tin mt, tin ang chuyn; ti sn c th chuyn i thnh tin l cc khon u t ti chnh ngn hn (c phiu, tri phiu). N n hn v qu hn phi tr bao gm n ngn hn, n di hn n hn phi tr, n khc k c nhng khon trong thi hn cam kt doanh nghip cn c n. Kh nng thanh ton nhanh ca doanh nghip c tnh theo cng thc: Kh nng thanh ton nhanh = (Ti sn lu ng v u t ngn hn - Hng tn kho) / N ngn hn Hng tn kho l hng ha, thnh phNm, hng gi bn, vt t cha th bn nhanh, hoc khu tr, i lu ngay c, nn cha th chuyn thnh tin ngay c. Kh nng thanh ton nhanh ca doanh nghip cao hay thp, tnh hnh ti chnh c nh gi tt hay xu ty thuc vo lng tin v cc khon u t ti chnh ngn hn ln hay b, n ngn hn nh hay ln. Tuy nhin khi s dng h s thanh ton nhanh phi lu mt s im: Th nht, cng thc ny v hnh chung trit tiu nng lc thanh ton "khng dng tin" ca doanh nghip trong vic tr cc khon n n hn. Tc l cha tnh n kh nng doanh nghip dng mt lng hng ha m th trng c nhu cu cao c th bn ngay c hoc xut i lu; cng nh cha tnh n khon phi thu m khi cn n v c th tha thun b tr khon n phi tr cho cc ch n. V nh vy s l sai lm khi lng tin ca doanh nghip c th t, khon u t ngn hn ca doanh nghip khng c nhng lng hng ha, thnh phNm tn kho c th bn ngay bt c lc no ln, khon phi thu c th b tr ngay c cho cc khon phi tr nhiu, m li nh gi kh nng thanh ton nhanh ca doanh nghip thp. Th hai, n ngn hn c th ln nhng cha cn thanh ton ngay th kh nng thanh ton nhanh ca doanh nghip cng c th c coi l ln. N ngn hn cha n hn tr m buc doanh nghip phi tnh n kh nng tr n ngay trong khi n di hn v n khc phi tr hoc qu hn tr li khng tnh n th s l khng hp l.
74
Thut ng ti chnh
Chi tit
N hn chung h s ny bng 1 l l tng nht. Tuy nhin ging nh h s thanh ton n ngn hn, ln ca h s ny ph thuc vo ngnh ngh kinh doanh v k hn thanh ton cc mn n trong k. Khon n - Debt Khon n l lng tin m mt c nhn hoc mt cng ty n mt c nhn hoc mt t chc khc. Cc khon n pht sinh t vic vay tin mua hng ha dch v hoc cc ti sn ti chnh khc. Mt khon n c to ra khi mt ngi cho vay ng cho ngi i vay vay mt lng ti sn nht nh. Trong x hi ngy nay ngi cho vay thng yu cu ngi i vay tr li trong thi gian vay. C rt nhiu loi n khc nhau trong bao gm khon n bng tin, bng tri phiu hoc bng k phiu. N , c bit l cc khon n ln c th c thc hin thng qua th chp hoc bo m bng chnh ti sn ca ngi i vay v do vy m ch n s c quyn i vi ti sn trong trng hp ngi i vay khng c kh nng tr n. N tin l hnh thc n ph bin nht trong ngi cho vay cam kt s cho vay mt lng tin nht nh trong mt khong thi gian c inh, v s c hon tr vo mt ngy xc nh. Li i vi cc khon vay c tnh bng t l phn trm ca khon n ban u, thi gian tnh l theo nm. Tri phiu l mt loi chng khon n c pht hnh bi mt s c quan nht nh nh l cc cng ty hoc chnh ph. Khon phi thu - Accounts Receivable Khon phi thu l khon m khch hng (c nhn hay cng ty) phi tr cho mt doanh nghip cho nhng sn phNm hay dch v c chuyn n hay c s dng m cha c tr tin. Cc khon phi thu thng di dng tn dng v thng trong thi gian ngn, t vi ngy cho n 1 nm. Trong cc bn cn i k ton ca cng ty i chng, khon phi thu thng c ghi nh mt ti sn bi n th hin s p buc php lut ln khch hng hon tr khon n ngn hn ca mnh. N u mt cng ty c khon phi thu, iu c ngha l n bn hng nhng cha thu c tin. Hu ht cc cng ty u cho php mt phn lng bn ca mnh di hnh thc tr chm. Hnh thc bn hng ny thng c p dng cho mt s khch hng thng xuyn hay mt s khch hng c bit c gi ha n nh k, v trnh c nhng rc ri v thanh ton khi mt giao dch c thc hin. N i cch khc, l khi khch hng ghi giy nhn n vi cng ty cho nhng sn phNm hay dch v nhn. Khon phi tr - Accounts Payable Khon phi tr l mt khon mc k ton th hin ngha v ca doanh nghip phi tr ton b s n ngn hn ca mnh cho cc ch n. Trong bng cn i k ton, khon phi tr c gi l khon n (liabilities) ca doanh nghip. Cng ging nh ti sn, n ca doanh nghip c chia lm n ngn hn v n di hn. N di hn l cc khon n v cc ngha v v mt ti chnh khc m doanh nghip phi tr sau mt khong thi gian t mt nm tr ln k t ngy lp bng cn i k ton. N ngn hn l cc khon n m doanh nghip phi thanh ton trong khong thi gian t 1 nm tr xung. N ngn hn bao gm khon phi tr v cc khon n di hn n hn tr. Thut ng Accounts Payable i khi cng c s dng lm tn gi ca phng ban hoc b phn chu trch nhim thanh ton cc khon n ca doanh nghip cho cc nh cung cp hoc cc ch n khc. Khon phi tr l khon n phi tr trong mt thi hn nht nh trnh vic v n. Trong ti chnh doanh nghip, khon phi tr cp n cc khon n ngn hn ca doanh nghip i vi nh cung cp v ngn hng.
75
Thut ng ti chnh
Chi tit
Thut ng "Khon phi tr" khng ch s dng gii hn cho ti chnh doanh nghip. mc h gia nh chng ta cng s phi chi tr cc ho n hng ho dch v tiu dng hng thng. V d nh tin in thoi, tin ga, tin nc. Mi cng ty cung cp dch v s cung cp dch v trc, ho n thanh ton c gi sau khi ta s dng. Mi khi c yu cu thanh ton cc ho n th phi thanh ton ngay. N u c nhn hoc cng ty m khng thanh ton ho n ca mnh th s b coi l v n. Ti sn ngn hn - Current assets Ti sn ngn hn hay cn gi l ti sn lu ng l mt khon mc trong bng cn i k ton bao gm tt c loi ti sn c th d dng chuyn i sang tin mt trong vng 1 nm. Ti sn ngn hn bao gm tin mt v cc khon tng ng tin, cc khon phi thu ngn hn, cc khon u t ti chnh ngn hn, hng tn kho v nhng ti sn c tnh thanh khon khc. Ti sn ngn hn rt quan trng trong kinh doanh bi l nhng ti sn c s dng trong cho hot ng hng ngy v chi tr cho cc chi ph pht sinh. N gi ta thng so snh ti sn ngn hn vi n ngn hn xc nh kh nng thanh ton ngn hn v vn lu ng rng ca doanh nghip. Thu nhp rng - Net Income Thu nhp rng l tng thu nhp ca mt doanh nghip, hay cn gi l li nhun thun. Thu nhp rng c tnh ton t tng thu nhp c iu chnh thm cc khon chi ph hot ng, khu hao, li sut, thu v cc chi ph khc lin quan n hat ng kinh doanh ca doanh nghip. S liu ny c th hin trn bo co thu nhp, bo co kt qu hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip, l s liu tnh ton nm dng cui cng nn cn c gi bng tn ting Anh l "the bottom line". Ch s ny cng c s dng tnh ton thu nhp trn mi c phn (EPS). Theo cc chuNn mc k ton Vit N am, thu nhp rng (li rng) c tnh theo cng thc sau: Thu nhp rng = I1 + I2 + I3 - C1 - C2 - C3 - C4 - C5 Trong :
I1 = Doanh thu thun I2 = Li nhun thun t hot ng ti chnh I3 = Cc khon thu nhp bt thng C1 = Gi vn hng bn C2 = Chi ph bn hng C3 = Chi ph qun l doanh nghip C4 = Cc khon chi ph bt thng C5 = Thu thu nhp doanh nghip phi np
Cng ging cc ti khon k ton khc, thu nhp rng cng c th c lm p hn thng qua cc th thut k ton bng cch lm tng tng doanh thu hoc che giu cc khon chi ph. Khi a ra quyt nh da trn s liu v thu nhp rng, cc nh u t cn phi xem xt li cht lng ca cc s liu trong cng thc tnh ton ra kt qu ny. Xt v phng din ti chnh c nhn, sau khi tr cc khon thu, tr n, cc khon khu tr... th c thu nhp chu thu. Thu nhp ny sau khi tr i khon thu phi np ta c thu nhp rng. V d, gi nh rng bn c tng thu nhp l 500.000.000VN , tng cc khon gim tr v tr n l 200.000.000VN . N h vy bn s c thu nhp trc thu l 300.000.000VN . Gi s rng bn phi ng 50.000.000VN thu thu nhp, s tin 250.000.000VN cn li chnh l thu nhp rng ca bn. Thu nhp rng trn c phn - Earnings Per Share
76
Thut ng ti chnh
Chi tit
y l phn li nhun m cng ty phn b cho mi c phn thng thng ang c lu hnh trn th trng. EPS c s dng nh mt ch s th hin kh nng kim li nhun ca doanh nghip, c tnh bi cng thc: EPS = (Thu nhp rng - c tc c phiu u i) / lng c phiu bnh qun ang lu thng Trong vic tnh ton EPS, s chnh xc hn nu ta s dng lng c phiu lu hnh bnh qun trong k tnh ton v lng c phiu thng xuyn thay i theo thi gian. Tuy nhin trn thc t ngi ta thng hay n gin ho vic tnh ton bng cch s dng s c phiu ang lu hnh vo thi im cui k (khi EPS tnh c gi l EPS pha long - diluted EPS). C th lm gim EPS da trn cng thc c bng cch tnh thm c cc c phiu chuyn i, cc bo chng (warrant) vo lng c phiu ang lu thng. EPS thng c coi l bin s quan trng duy nht trong vic tnh ton gi c phiu. y cng chnh l b phn ch yu cNu thnh nn t l P/E. V d: gi nh rng mt cng ty c thu nhp rng l 25 t VN . N u cng ty trch 1 t VN tr c tc u i v c khong 10 triu c phn trong na nm u, c 15 triu c phn trong na nm cn li, khi EPS ca cng ty c tnh nh sau: EPS = 24 t/12,5 triu = 1920 VN . Trong 24 t VN l s tin cn li sau khi chia c tc u i (25 t -1 t); 12,5 triu l bnh qun gia quyn ca s c phiu lu hnh trn th trng trong k tnh ton = 0,5 x 10 triu + 0,5 x 15 triu = 12,5 triu. Mt kha cnh rt quan trng ca EPS thng hay b b qua l lng vn cn thit to ra thu nhp rng (net income) trong cng thc tnh trn. Hai doanh nghip c th c cng t l EPS nhng mt trong hai c th c t c phn hn_tc l doanh nghip ny s dng vn hiu qu hn. N u nh cc yu t khc l cn bng th r rng doanh nghip ny tt hn doanh nghip cn li. V doanh nghip c th li dng cc k thut tnh ton a ra con s EPS hp dn nn cc nh u t cng cn hiu r cch tnh ca tng doanh nghip m bo "cht lng" ca t l ny. Tt hn ht l khng nn da vo mt thc o ti chnh duy nht m nn kt hp vi cc bn phn tch ti chnh v cc ch s khc. Nn iu chnh EPS khi no? Tht n gin nu EPS ca cc CP u c tnh theo cng thc trn. N hng trn thc t c nhng trng hp tch, gp CP, pht hnh thm CP, chia c tc bng CP, thng CP, pht hnh quyn mua CP mi th EPS c bn s khng phn nh c chnh xc s lng CP ang lu hnh. Do c s thay i v s lng CP ang lu hnh nn ta cn iu chnh EPS c bn. Sau y l cc trng hp iu chnh EPS:
Trng hp tch, gp c phiu, tr c tc bng c phiu, thng c phiu: trong ngy giao dch khng hng quyn, EPS c bn s c iu chnh theo t l tch, gp, tr c tc hay t l thng c phiu mi. Trng hp pht hnh quyn mua c phiu cho c ng hin hu: EPS c bn s c iu chnh tng ng vi t l iu chnh gi tham chiu ca c phiu trong ngy giao dch khng hng quyn
Cc trng hp iu chnh EPS c bn vo k bo co k tip:

Mua bn c phiu qu. Pht hnh c phiu cho cn b, cng nhn vin hay cho mt s c ng ring l.
Hin nay, EPS c bn ang c thc hin theo phng php bnh qun trng s khi lng ang lu hnh 4 qu gn nht. Cng Thc Tnh H s iu chnh
77
Thut ng ti chnh
Chi tit
H s iu chnh = gi trc ngy giao dch khng hng quyn / gi tham chiu cho ngy giao dch khng hng quyn Trong Gi tham chiu cho ngy giao dch khng hng quyn = (Gi trc ngy giao dch khng hng quyn x KL c phiu c nhn quyn mua + Gi pht hnh c phiu mi x KL pht hnh thm) / (KL c phiu c nhn quyn mua + KL pht hnh thm) V d 1: EPS c bn tnh Cng ty c phn A n ht qu 2-2006 l 6.360 /cp. N gy 02/08/2006, c phiu ca cng ty giao dch khng hng quyn mua thm c phiu vi gi 10.000 /cp, t l phn phi cho c ng hin hu l 5:1. Gi ng ca gn nht l 66.500 /cp. Gi tham chiu cho ngy 02/08 l (65.000 x 5 + 10000 x 1) / (5+1) = 57.083 /cp. H s iu chnh = 66.500 / 57.083 = 1,1650. Do EPS s c iu chnh tng ng = 6.360 / 1,1650 = 5.459 /cp. Trng hp Cng ty tr c tc trong cng ngy giao dch khng hng quyn th phi iu chnh gim vi mc c tc. V d 2: EPS c bn Cng ty c phn A tnh n ht qu 2-2006 l 6.360 /cp. N gy 31/07/2006, c phiu ca cng ty giao dch khng hng c tc 800 /cp v quyn mua thm c phiu vi gi 33.600 /cp, t l phn phi cho c ng hin hu l 3:1. Gi ng ca gn nht l 45.000 /cp. Gi tham chiu cho ngy 31/07 l 41.550 /cp. H s iu chnh = (45.000 800) / 41.550 = 1,0638. Do EPS s c iu chnh tng ng = 6.360 / 1,0638 = 5.978 /cp. V d 3: EPS c bn Cng ty c phn A tnh n ht qu 2-2006 l 6.360/cp. N gy 05/07/2006, c phiu A ca cng ty giao dch khng hng quyn nhn c phiu thng, t l phn phi cho c ng hin hu l 10:3. H s iu chnh = 1,3. Do trong ngy 05/07, EPS s c iu chnh tng ng = 6.360/ 1,3 = 4.892/cp. Thu nhp trc li vay v thu - Earnings Before Interest and Tax Thu nhp trc li vay v thu (EBIT) l mt ch tiu dng nh gi kh nng thu c li nhun ca cng ty, v c tnh bng bng thu nhp tr i cc chi ph, nhng cha tr tin tr li (chi ph li vay) v thu thu nhp. Cng thc tnh EBIT nh sau: EBIT = Doanh thu - Chi ph hot ng Tuy nhin trong cc bo co ti chnh ca cc doanh nghip Vit N am, do khon chi ph li vay nm bn trong chi ph ti chnh, nn s rt kh tnh chi ph hot ng, v vy c th dng cng thc sau thay th: EBIT = Tng li nhun k ton trc thu + Chi ph li vay N i cch khc EBIT bao gm ton b cc khon li ca doanh nghip trc khi tnh ton cc khon tin li v thu thu nhp phi tr. Mt nhn t rt quan trng khin cho EBIT c s dng rng ri l ch s ny loi b s khc bit trong cu trc vn v thu sut gia cc cng ty. Bng cch loi b i hai yu t l thu
78
Thut ng ti chnh
Chi tit
v chi ph li vay, EBIT tr thnh mt ch s phn nh kh nng sinh li ca cng ty v do khin cho cc nh u t d dng hn trong vic so snh gia cc cng ty. Tnh ton EBIT l bc tin tnh ton tip ch s EBITDA. Lu : Rt nhiu doanh nghip Vit N am ch np bo co ti chnh tm tt, trong khng ghi r khon chi ph li vay, trong trng hp ny, nu c thuyt minh bo co ti chnh th vn c th c tnh c chi ph li vay. Tuy nhin nu c thuyt minh bo co ti chnh cng khng c nt, th chng ta nh phi dng cng thc tnh EBIT gn ng nh sau: EBIT = Li nhun gp - Chi ph bn hng - Chi ph qun l doanh nghip Thu nhp trc thu, tr li v khu hao - Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization Thng thng th cc nh u t hay ch ti dng tin, thu nhp rng v doanh s nh l cc thc o c bn v gi tr v sc mnh ca doanh nghip. Tuy nhin trong nhng nm gn y xut hin mt ch s mi trong cc bo co qu v bo co k ton, chnh l EBITDA. y l mt ch s th hin tnh hnh ti chnh ca mt cng ty, c tnh bi cng thc: EBITDA = Doanh thu - Cc khon chi ph (tr tin tr li, thu, khu hao) EBITDA c th c s dng phn tch v so snh mc li gia cc cng ty hoc cc ngnh bi ch s ny loi b c nh hng do cc quyt nh v mt k ton v ti chnh gy ra. EBITDA ban u c s dng trong hot ng sp nhp, thn tnh vo nhng nm 80, khi ch s ny ch yu c dng nh gi kh nng thanh ton n ca mt cng ty. Sau , n tr nn ph bin hn trong cc ngnh c ti sn gi tr ln, cn chit khu trong thi gian di. N gy nay th EBITDA c s dng ph bin trong rt nhiu cng ty, c bit l trong lnh vc cng ngh thng tin. Mt nhm ln thng gp vi EBITDA l ngi ta ngh ch s ny th hin kh nng thu tin. EBITDA l mt ch s tt nh gi kh nng sinh li nhng khng phi l thc o nh gi ngun tin. EBITDA cng khng tnh n lng tin mt cn thit chi tr cc chi ph hot ng cng nh thay th cc loi thit b c, m khon chi ph ny l tng i ln. Do ch s ny thng c cc cng ty s dng nh bng hnh nh ca mnh, to ra mt con s k ton tng i p v kh nng kim li. Cc nh u t cng cn phi phn tch k cc ch s ti chnh khc chc chn rng cng ty khng c tnh che giu s tht no ng sau EBITDA. N hng ngi khi xng ra EBITDA th cho rng ch s ny phn nh mt cch r rng hn v tnh hnh hot ng ca cng ty v n loi b cc khon chi ph c th s che i nhng tin b thc s. Li sut - mt trong cc nhn t quan trng trong cc quyt nh ti chnh b b qua. Thu cng khng c tnh n v chng c th thay i rt nhiu ph thuc vo cc khon li, l trong cc k trc, s bin ng ny c th bp mo thu nhp rng thc t. Cui cng, EBITDA loi b i yu t ch quan, tu trong vic tnh khu hao v d nh thi gian hu ch, gi tr thng d, v cc phng php tnh khu hao khc nhau. Bng vic loi tr cc yu t ny EBITDA khin cho vic so snh nng lc ti chnh gia cc cng ty d dng hn. Ch s ny cng rt hu dng trong vic nh gi cc cng ty c c cu vn, mc thu v chnh sch khu hao khc nhau. ng thi cc nh u t cng c th xc nh c lng tin m mt cng ty mi m hoc cng ty va c cu li c th to ra trc khi thanh ton cho ch n v c quan thu. L do chnh EBITDA' c s dng ph bin l ch s ny cho thy mc li nhun cao hn thng thng. Cng ty s khin cho bc tranh ti chnh ca mnh thm sng sa bng cch a thm ch s EBITDA, nh lc hng ch ca cc nh u t khi t l n v chi ph hot ng cao. T l n di hn trn vn ch s hu - Long-term Debt to Equity Ratio T l n di hn trn vn ch s hu so snh tng quan gia n di hn v vn ch s hu. T l ny c c tnh bng cch chia n di hn cho vn ch s hu: T l n di hn trn vn ch s hu = N di hn / Vn ch s hu
79
Thut ng ti chnh
Chi tit
Trong n di hn v vn ch s hu c ly t bo co ti chnh k gn nht (qu gn nht hoc nm gn nht). T l n di hn trn vn ch s hu cng tng t nh t l tng n trn vn ch s hu, tuy nhin y chng ta ch quan tm n n di hn, l nhng khon n cha phi tr trong nm ti. Mc ch ca vic s dng t l n di hn trn vn ch s hu l thy c mc ti tr bng vn vay mt cch thng xuyn (qua thy c ri ro v mt ti chnh m cng ty phi chu) qua vic loi b cc khon n ngn hn (tn dng thng mi phi li sut v nhng khon phi tr ngn hn). T l tng trng doanh thu - Sale Growth Rate T l tng trng doanh thu cho bit mc tng trng doanh thu tng i (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l ny nh hn khng ng ngha vi tng trng m. Trng hp doanh thu ca mt trong s cc k trc k hin ti bng khng th t l tng trng doanh thu l khng xc nh. (thng ch xy ra nu k bo co l qu, hoc trong nm hot ng u tin ca doanh nghip). Cng thc tnh t l tng trng doanh thu nh sau:
Trong DT0 l doanh thu ca k hin ti. DTi l doanh thu ca i k trc. Mt k c th l 4 qu gn nht, 1 nm gn nht, 3 nm gn nht hoc 5 nm gn nht. Cng c th thay doanh thu bng doanh thu thun nu mun tnh t l tng trng doanh thu thun. Lu l mc d doanh thu m c th xut hin trong bo co kinh doanh qu (trong trng hp hng bn ca qu trc b tr li), nhng khng c php xut hin trong cc bo co kinh doanh nm. Doanh nghip c t l tng trng doanh thu cao thng ang trong giai on pht trin mnh, th phn tng hoc ang m rng kinh doanh sang cc th trng hoc lnh vc mi. Tuy nhin t l tng trng doanh thu cao khng nht thit i km vi t l tng trng li nhun cao. Ty vo xu hng ca t l tng trng doanh thu m mc tng trng c nh gi l bn vng, khng n nh, phi m hay tut dc. N hng doanh nghip c mc tng trng doanh thu n nh mc cao lun c cc nh u t c bit quan tm. T l tng trng doanh thu cn c tn ting Anh l Sale Growth Ratio, Revenue Growth Rate, Revenue Growth Ratio. T l tng trng li nhun - Income Growth Rate T l tng trng li nhun cho bit mc tng trng li nhun tng i (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l ny nh hn khng ng ngha vi tng trng m. Trng hp li nhun ca mt trong s cc k trc k hin ti bng khng th t l tng trng li nhun l khng xc nh. Cng thc tnh t l tng trng li nhun nh sau:
Trong LN 0 l li nhun ca k hin ti. LN i l li nhun ca i k trc. Mt k c th l 4 qu gn nht, 1 nm gn nht, 3 nm gn nht hoc 5 nm gn nht. Ty theo nhu cu c th s dng li nhun gp, li nhun thun t hot ng kinh doanh, tng li nhun trc hoc sau thu tnh t l tng trng ca cc loi li nhun khc nhau. Doanh nghip c t l tng trng li nhun cao thng ang kinh doanh rt tt, v c kh nng qun l chi ph hiu qu. Cn lu l nu ch xt trong mt giai on ngn, t l tng trng
80
Thut ng ti chnh
Chi tit
li nhun c th tng hoc gim t bin v nhiu l do, chng hn doanh nghip bn thanh l ti sn hay trch qu d phng. Do khi phn tch ti chnh doanh nghip, cn xem xt t l tng trng trong mt giai on di, ng thi cn quan tm n vic tng trng li nhun ca doanh nghip c bn vng hay khng. Ty vo xu hng ca t l tng trng li nhun m mc tng trng c nh gi l bn vng, khng n nh, phi m hay tut dc. N hng doanh nghip c mc tng trng li nhun n nh mc cao lun c cc nh u t c bit quan tm. T l tng trng ti sn - Asset Growth Rate T l tng trng ti sn cho bit mc tng trng ti sn tng i (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l ny m ng ngha vi tng trng m. Trng hp ti sn ca mt trong s cc k trc k hin ti bng khng th t l tng trng ti sn l khng xc nh. Cng thc tnh t l tng trng ti sn nh sau:
Trong TS0 l ti sn ca k hin ti. TSi l ti sn ca i k trc. Mt k c th l 4 qu gn nht, 1 nm gn nht, 3 nm gn nht hoc 5 nm gn nht. Ty theo nhu cu c th s dng tng ti sn, ti sn lu ng, ti sn di hn, hoc ti sn c nh tnh t l tng trng ca cc loi ti sn khc nhau. Tng trng ti sn khng ng ngha vi vic doanh nghip lm n tt. Khi phn tch t l tng trng ti sn chng ta cn lu ti nhiu yu t khc nhau: Mc ch tng trng ti sn, loi ti sn no c tng trng, vn ti tr ly t ngun no, ... N u mt doanh nghip s dng li nhun cha chia ti u t, th vic tng trng ti sn thng mang ngha doanh nghip mun m rng sn xut v vic tng trng ti sn thng l mt du hiu tt. Trng hp doanh nghip s dng ch yu l vn vay th chng ta li cn thn trng. V vn vay s phi tr c li ln gc, nn vic s dng vn vay u t mang theo nhiu ri ro, v quyt nh u t sai lm c th dn n vic doanh nghip b thua l nng n hoc ph sn. V d mt doanh nghip kinh doanh my tnh vay tin ngn hng mua 1 l hng ln vi hi vng bn kim li, nhng ngay sau khi hng v, th cc nh sn xut my tnh li cho ra x ri mi c tnh nng vt tri v gi c hp l. L hng m doanh nghip kinh doanh my tnh ni trn hin nhin s rt kh tiu th vi gi c v doanh nghip s b thua l nng n. Mi quan tm i vi t l tng trng ti sn gia cc ngnh khc nhau rt khc nhau, chng hn vi ngnh ngn hng th tng trng ti sn l mt trong nhng mc tiu quan trng hng u (bn cnh tng trng tn dng), nhng iu ny li khng ng vi cc ngnh khc. T l tng trng thu nhp trn c phiu - Earnings Per Share Growth Rate T l tng trng thu nhp trn c phiu cho bit mc tng trng tng i thu nhp trn c phiu (tnh theo phn trm) qua cc thi k. T l ny nh hn khng ng ngha vi tng trng m. Trng hp thu nhp trn c phiu ca mt trong s cc k trc k hin ti bng khng th t l tng trng thu nhp trn c phiu l khng xc nh. Cng thc tnh t l tng trng thu nhp trn c phiu nh sau:
81
Thut ng ti chnh
Chi tit
Trong EPS0 l thu nhp trn c phiu ca k hin ti. EPSi l thu nhp trn c phiu ca i k trc. Mt k c th l 4 qu gn nht, 1 nm gn nht, 3 nm gn nht hoc 5 nm gn nht. EPS c s dng l EPS c bn (trong mt s trng hp nht nh nu d liu c th thay EPS c bn bi EPS iu chnh, hoc nu thiu d liu c th thay EPS c bn bng EPS pha long). T l tng trng thu nhp trn c phiu c s dng trong nh gi th gi ca doanh nghip, t l ny cao th doanh nghip cng c nh gi cao v ngc li. Ty vo xu hng ca t l tng trng thu nhp trn c phiu m mc tng trng c nh gi l bn vng, khng n nh, phi m hay tut dc. N hng doanh nghip c mc tng trng thu nhp trn c phiu n nh mc cao lun c cc nh u t c bit quan tm. T l tng n trn vn ch s hu - Total Debt to Equity Ratio T l tng n trn vn ch s hu l ch s phn nh quy m ti chnh ca cng ty. N cho ta bit v t l gia 2 ngun vn c bn (n v vn ch s hu) m doanh nghip s dng chi tr cho hot ng ca mnh. Hai ngun vn ny c nhng c tnh ring bit v mi quan h gia chng c s dng rng ri nh gi tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. T l tng n trn vn ch s hu c tnh bng cch chia tng n cho vn ch s hu: DER = Tng n / Vn ch s hu Trong n ca doanh nghip bao gm c n ngn hn v n di hn . Vn ch s hu hay vn c phn ca c ng gm c phn thng thng, c phn u i, cc khon li phi tr v n rng. T l tng n trn vn ch s hu cng ph thuc nhiu vo ngnh, lnh vc m cng ty hot ng. V d, cc ngnh sn xut cn s dng nhiu vn th T l tng n trn vn ch s hu c xu hng cao hn, trong khi cc cng ty dch v th T l tng n trn vn ch s hu thng thp hn. T l tng n trn vn ch s hu gip nh u t c mt ci nhn khi qut v sc mnh ti chnh, cu trc ti chnh ca doanh nghip v lm th no doanh nghip c th chi tr cho cc hot ng. Thng thng, nu h s ny ln hn 1, c ngha l ti sn ca doanh nghip c ti tr ch yu bi cc khon n, cn ngc li th ti sn ca doanh nghip c ti tr ch yu bi ngun vn ch s hu. V nguyn tc, h s ny cng nh, c ngha l n phi tr chim t l nh so vi tng ti sn hay tng ngun vn th doanh nghip t gp kh khn hn trong ti chnh. T l ny cng ln th kh nng gp kh khn trong vic tr n hoc ph sn ca doanh nghip cng ln. Trn thc t, nu n phi tr chim qu nhiu so vi ngun vn ch s hu c ngha l doanh nghip i vay mn nhiu hn s vn hin c, nn doanh nghip c th gp ri ro trong vic tr n, c bit l doanh nghip cng gp nhiu kh khn hn khi li sut ngn hng ngy mt tng cao. Cc ch n hay ngn hng cng thng xem xt, nh gi k t l n (v mt s ch s ti chnh khc) quyt nh c cho doanh nghip vay hay khng. Tuy nhin, vic s dng n cng c mt u im, l chi ph li vay s c tr vo thu thu nhp doanh nghip. Do , doanh nghip phi cn nhc gia ri ro v ti chnh v u im ca vay n m bo mt t l hp l nht. Mt im cn lu l khi xem bo co ti chnh ca cc doanh nghip Vit N am, bn c th thy mt s doanh nghip c t l tng n trn vn ch s hu rt cao, c khi ln n c chc ln, nht l cc doanh nghip nh nc c tham gia kinh doanh bt ng sn. Trong thuyt minh bo co ti chnh thng tin ny c l gii l cng ty trin khai nhiu d n bt ng sn c hiu qu kinh t cao. Do phn vn nh nc hn ch, doanh nghip huy ng thm ngun vn kinh doanh t cc t chc, c nhn c nhu cu nhn quyn s dng t, quyn s hu cn h chung c thc hin cc d n ny. Tuy nhin, theo quy nh hin hnh v ch v ni dung bo co quyt ton ti chnh ca doanh nghip th cc khon thu t vic huy ng ngun vn kinh doanh nh trn khi cha iu kin ghi nhn doanh thu v kt qu sn xut - kinh doanh th khng tnh vo phn vn ch s hu, m phi tnh vo khon n phi tr, mc d thc cht y khng phi l khon n phi tr dn n t l tng n trn vn ch s hu rt cao.
82
Thut ng ti chnh
Chi tit
T lu trn bn cn rt thn trng trong vic nghin cu, theo di cc ch s ti chnh cng nh phng php hch ton, k ton v cc thng tin lin quan c th kt lun chnh xc tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. T s tng n trn tng ti sn - Total Debt To Total Assets Ratio T s tng n trn tng ti sn c s dng xc nh ngha v ca ch doanh nghip i vi cc ch n trong vic gp vn. Cng thc tnh t s tng n trn tng ti sn nh sau:
Trong tng n v tng ti sn c ly t qu hoc nm gn nht, ty theo bn nh tnh t s ny cho qu hay nm. Thng thng cc ch n mun t s n trn tng ti sn va phi v t s ny cng thp th khon n cng c m bo trong trng hp doanh nghip b ph sn. Trong khi , cc ch s hu doanh nghip li mun t s ny cao v h mun li nhun gia tng nhanh v mun ton quyn kim sot doanh nghip. T s ny cao th hin s bt li i vi cc ch n nhng li c li cho ch s hu nu ng vn c s dng c kh nng sinh li cao. Tuy nhin, nu t s tng n trn tng ti sn qu cao, doanh nghip d b ri vo tnh trng mt kh nng thanh ton. c nhn xt ng n v t s tng n trn tng ti sn cn phi kt hp vi cc t s khc, nhng nu t s tng n trn tng ti sn cao, chng ta c th kt lun trong tng lai doanh nghip s kh huy ng tin vay tin hnh kinh doanh, sn xut. Vn ch s hu - Owners' Equity Vn ch s hu l cc ngun vn thuc s hu ca ch doanh nghip v cc thnh vin trong cng ty lin doanh hoc cc c ng trong cc cng ty c phn. C 3 ngun to nn vn ch s hu: s tin gp vn ca cc nh u t, tng s tin to ra t kt qu hot ng sn xut kinh doanh (li nhun cha phn phi) v chnh lch nh gi li ti sn. Vn ch s hu bao gm: vn kinh doanh (vn gp v li nhun cha chia), chnh lch nh gi li ti sn, cc qu ca doanh nghip nh: qu pht trin, qu d tr, qu khen thng phc li... N goi ra vn ch s hu cn gm vn u t xy dng c bn v kinh ph s nghip (kinh ph do ngn sch N h nc cp pht khng hon li...) Vn ch s hu c th c hiu theo cc cch sau: 1. L c phn hoc bt c loi chng khon no khc i din cho t l s hu ca c ng. 2. Trn bng cn i K ton, Vn ch s hu l lng tin c c ng ng gp cng vi cc khon thu c (hoc tr i khon b mt). 3. Trong nghip v mua bn Chng khon, l gi tr ca chng khon trong ti khon tr i khon vay t cng ty mi gii. 4. Trong Bt ng sn, vn ch s hu l s chnh lch gia gi tr hin ti trn th trng ca ti sn v phn n ch s hu loi tn sn y phi tr cho ch n do em ti sn i th chp. V vy vn ch s hu s l phn ch s hu nhn c sau khi bn i ti sn v tr ht phn n th chp. Lu : C phn l vn s hu bi v n i din cho t l s hu ca c nhn trong cng ty, nhng Tri phiu th li c coi l n bi v n i din cho ngha v tr n ca cng ty (v cng ty pht hnh tri phiu huy ng vn cng chnh l n ch s hu tri phiu mt khon tin hay ti sn nht nh).
83
Thut ng ti chnh
Chi tit
i chnh ngn hng
Cc t l cn i k ton - Balance sheet ratios Cc t l cn i k ton dng nh gi kh nng ti chnh (cho vay v tr n) v cc thay i v th ti chnh ca ca mt ngn hng thng mi da trn cc d kin bo co trong bng cn i k ton. Quan trng nht l t l vn (o lng t l vn c ng i vi tng ti sn) v t l thanh ton (o lng kh nng ngn hng trang tri s tin k thc c rt ra v chi tr qu nhm tho mn nhu cu tn dng ca ngi vay). Cc t l hu ch khc l t l tin vay i vi s k thc (tng s tin vay chia cho tng s k thc), t l thanh l (charge-off ratio), t l xo n v kh i (s xo s thun c tnh theo s phn trm ca tng s tin cho vay). T l d tr tin vay mt t (s d tr tin vay mt t i vi trn vay c kh nng mt t tnh theo s phn trm tng s trn cho vay) v t l tin cho vay cha tr (N onperforming loans - tin vay qu hn cha tr) i vi tng s tin cho vay. T l k ton do nhn vin tn dng ngn hng dng nh gi sc tn dng ca ngi vay. Cc t l thng c s dng rng ri nht l: t l o lng sc chng khon (Acid test ratio) hay t l th bit ngay (quick ratio) c tnh bng ti sn ngn hn chia cho n hin hnh, t l hin hnh (current ratio) c tnh bng ti sn hin hnh chia cho n hin hnh v t l trang tri n c tnh bng vn lu ng chia cho n di hn. T l ti chnh c th c o lng da trn cc t l trong cc nm trc hay cc ch s cng nghip tnh cho nhanh v d so snh. Ch bn v vng - Gold Standard System Ch bn v vng l ch tin t m php lut quy nh dng vng c tin vng. Trong qu trnh pht trin, ch ny tin trin di hnh thc ca 3 ch khc nhau: bn v tin vng, bn v vng thi v bn v hi oi vng. Trong ch tin t Bn v vng, tin d di hnh thc no (c bng vng, in trn giy, tin in t, ...), th ngi s hu tin vn lun c mt quyn quan trng: yu cu ngi pht hnh tin i tin thnh vng theo t l cam kt. Lch s pht trin Tnh cht khng n nh ca ch hai bn v km hm s pht trin nhanh ca nn kinh t t bn ch ngha, nhng trong thi k u ca ch ngha t bn cha c iu kin khch quan thc hin mt ch bn v n vng, v lng vng khai thc ra cha th p ng yu cu lu thng tin t bng vng, do , phi c tin bc a vo lu thng. Mi ti th k 18 sang th k 19, do cng nghip khai thc vng pht trin, cc nc mi c iu kin chuyn t ch hai bn v sang ch bn v vng. Anh l nc c nn kinh t v thng mi pht trin nht lc by gi, l nc u tin thc hin ch bn v vng, spng cng phi tri qua mt hi k chuyn tip lu di t 1717 n 1821. Php lnh ca nh nc Anh cng b thc hin ch bn v vng vo nm 1816 nhng mi ti nm 1821 mi c thi hnh. Tng t nh ch Bn v Vng, cn c ch Bn v Bc, mt n v tin t c m bo bng kh nng qui i tng ng vi mt hm lng bc nht nh. Vo nm 1930, N gn hng
84
Thut ng ti chnh
Chi tit
ng Dng pht hnh ng bc giy vi t l qui i: c 100 ng bc bng bc tht th ngn hng c pht hnh 300 ng bc giy. n ngy 31/5/1930, mt sc lnh ca Ton quyn ng Dng qui nh mi ng bc ng Dng c mnh gi tng ng 655 mg vng. Lc ny, ng bc ng Dng c chuyn sang ch bn v Vng. V khi , ng Franc ca Php cng theo bn v Vng, 1 franc Php = 65,5mg Vng nn t gi ng bc ng Dng/Franc Php l 1/10. Ch hai bn v - Double Standard System Ch hai bn v l ch tin t m php lut ca nh nc quy nh hai loi kim loi vng v bc ng thi lm kim loi tin t, hai loi tin vng v tin bc c t do c v c hiu lc php l thanh ton v hn. Cn c vo cch quy nh v mi quan h trao i gia tin c bng vng v tin c bng bc m chia ch hai bn v lm hai loi c th: 1. Ch bn v song song: L ch hai bn v m trong quy nh t l trao i gia tin vng v tin bc trong lu thng ph thuc vo gi tr thc t ca lng vng v lng bc cha trong hai ng tin quyt nh. Do , gi c hng ha v dch v trn th trng tt nhin c th hin bng ch hai loi gi c: Gi c tnh bng tin vng v gi c tnh bng tin bc. Hai loi gi c ny s thay i theo s thay i t gi gia kim li vng v kim loi bc hnh thnh t pht trn th trng, v vy gi c hng ha v dch v s b hn lon v dn n s hn lon ca th trng 2. Ch bn v kp: L ch hai bn v m trong quy nh c th t gi trao i gia tin c bng vng v tin c bng bc. Thng thng ngi ta gi ch hai bn v ch yu l ch ch bn v kp ny. Trong ch bn v kp, N h nc quy nh t gi c nh gia tin vng v tin bc khc phc tnh trng khng n nh ca lu thng hng ha do ch bn v song song gy ra, nhng li xut hin hin tng "tin km trc xut tin tt" ra khi lu thng lm cho ch tin t b hn lon nghim trng. Khi hai loi tin c gi tr thc t khng bng nhau m gi tr danh ngha ca chng c N h nc quy nh tch ri khi gi tr thc ca n v cng lu thng theo gi tr danh ngha th tin c gi tr thc t cao hn (gi l tin tt) s b em nu chy thnh kim loi bn, do loi tin ny dn dn rt khi lu thng, cn loi tin km l loi tin c gi tr thc t thp hn th c c ra ua vo lu thng, do trn ngp th trng. Di tc ng ca quy lut ny, thc t trong ch hai bn v kp ch cn mt ng tin c gi tr thp trong lu thng. y l tin cho s ra i ca ch mt bn v sau ny.
85

Thuat Ngu Tai Chinh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thuat Ngu Tai Chinh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Thut ng ti chnh

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Equity carve out

Short Sales Bailing out

Financial statement Underwrite

B tr chng khon v tin

Cc khon u t ngn hn Cm c chng khon

Short Term Investments Mortgage stock

Chnh gi m ca th trng Chnh lch gi t mua/bn Ch s A-D Chng khon

Advance Decline Index Security

Chng khon phi sinh

C phn C phiu lu hnh trn th trng C phiu ph thng

Share Outstanding shares

C phiu qu C phiu s cp C phiu thng C phiu u i C tc

Treasury stock Primary Stock Bonus stock Preferred stock Dividend

Gi tr ghi s Gi tr vn ho th trng H s Alpha H s Beta

Book Value Market capitalization

Alpha indicator Beta indicator

Price to Book ratio Return on Assets Capital Asset Pricing Model

Tri phiu chuyn i

Bin tp: Monarch Securities

Balance of payments Drawing account Capital Balance Account

Opportunity cost Province Competitive Index Deflation Microeconomics

i chnh doanh nghip

Bin tp: Monarch Securities

nhn Hng tn kho Inventory

Gross Profit Margin

Net Profit Margin Pre-Tax Profit Margin EBIT Margin

Price to Earning Ratio

Interest Coverage Ratio Current Ratio

Operating Profit Margin Return on Equity

H s thu nhp trn vn u t

Return on Invested Capital

Accounts Payable Current assets

Earnings Per Share

Earnings Before Interest and Tax Earnings Before Interest, Taxes,

i chnh ngn hng

Bin tp: Monarch Securities

Cc thut ng ti chnh Chi tit

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

c ng c chia ty theo t l gp vn. Mc chi tr cng nh hnh thc chi tr c tc ph

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

sau thu gi l C tc;

hay bt thng, v sc mnh quyn ny t l vi s c phn nm gi;

phn mi, hoc pht trin cc d n mi cn gi vn;

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities

Bin tp: Monarch Securities