Professional Documents
Culture Documents
Cng A ca sng hnh sin c ch trn hnh v (1-1) v biu din l di ca vect
cc i ca sng.
Tn s l s dao ng m bc x in t thc hin trong mt giy.
Bc sng l qung ng gia hai im cn bng bt k m bc x in t i qua (khong
cch gia hai cc i hay cc tiu).
Vn tc truyn bc x in t vi (m/s) l tch s gia tn s v bc sng (tnh bng m):
vi =
(1-1)
(1-2)
Hnh 1.2. S thay i bc sng khi bxt truyn t khng kh qua thy tnh v truyn tr li
khng kh
(1-3)
5 104
= 2000 cm-1
(1-4)
= hc
(1-5)
Hnh 1-4.Thang o bc x in t
Mt trong nhng khi nim quan trng t c hc lng t cn thit cho s hiu bit v s hp
ph hay pht x phn t l nng lng phi c lng t ha. Ni cch khc, cc phn t c
th tn ti cc trng thi lng t c th v mi trng thi lng t c gn mt nng
lng. Nng lng phn t c lu gi c th coi l tng nng lng lu tr ca ba dng:
quay, dao ng v in t.
Trong iu kin bnh th ng, cc phn t tn ti trng thi nng lng thp nht (nng
lng c bn). Khi phn t nhn nng lng, v d khi phn t hp th bc x in t, phn
t c th chuyn sang mc nng lng cao hn ng vi trng thi kch thch ca phn t.
Phn t ch tn ti trng thi kch thch trong khong thi gian rt ngn (10-6-10-9s) v quay
tr li trng thi c bn.
Qu trnh pht x l qu trnh mt phn t chuyn trng thi lng t cao hn sang thp hn
v thot ra mt photon. Qu trnh hp th l mt qu trnh mt phn t chuyn t trng thi
lng t thp hn sang cao hn v hp th mt photon.
S thay i trng thi lng t ca phn t s dn n s bin thin nng lng E ca phn
t tun theo nh lut Planck.
E = Ecao E thp = h
(2-1)
6
(2-2)
Hnh 2-1. S dch chuyn in t trng thi nng lng lng t ca mt nguyn t to ra s pht x
ca mt photon.
2.1.2. Ph hp th
nh sng n sc (bc sng thuc min t ngoi v trng thy) c cng Io chiu qua
cuvet ng mu dung dch c nng C, c b dy l b, khi nh sng i qua khi cuvet c
cng l I, mt phn nh sng b hp th bi mu bi vy IIo.
T s gia cng nh sng i qua mu v cng nh sng ban u c gi l
truyn quang T
T=
(2-3)
Bi vy, T thay i t 0-1. Phn trm truyn quang, n gin l 100T%, v n thay i tng
ng t 0-100%.
hp th A c nh ngha:
A = lg = -lgT
(2-4)
= 10 v vi t s
Khi tin hnh phn tch theo phng php quang ph o quang ngi ta thng chn o
hp th A ca dung dch nghin cu ti max bi v vic o A max s cho ta kt qu phn
tch c nhy v chnh xc cao nht.
2.2. nh lut c bn v hp th bc x in t
2.2.1. nh lut Lambert-Beer
nh lut Lambert Beer
A = bC = lg = -lgT
(2-5)
(2-6)
Phng php phn tch o quang nh lng c t trn c s phng trnh (2-6)
Chng minh nh lut Lambert Beer
U
( tr li cho cu hi ti sao mi quan h gia truyn quang T v nng li tun theo mi quan
h logarit)
b
nh sng ti (Io, )
I-dI
nh sng l, I
C
x= 0
dx
x=b
Bng trc gic ta nhn thy rng, khi nh sng i qua dung dch, nh sng b hp th nhiu hay t ph
thuc vo s phn t m n gp, m s phn t li ph thuc qung ng v nng . By gi ta
s chng minh bng ton hc.
(2-7)
= 0
(2-8)
v I = I x=b
T (2-8) a ti:
-lnI (-lnIo) = bC = bC
Cui cng, bin i ln v lg, s dng mi quan h lnz = ln(10)(lgz), ta nhn c nh lut
Bouger Lambert Beer:
= 10bC = bC
hp th A
Hng s
Ta c: + 1 = 1 = A1 + A2 = A
1
10
(2-9)
Nh vy, trong phn tch o quang bng vic s dng dung dch trng, gi tr A o c s
phn nh ng nng cht nghin cu, ni cch khc phng tr
nh (2 -6) c tun theo
cht ch.
2.2.3. Cc yu t lm sai lch nh lut Lambert-Beer
11
max = 510 nm
[Fe(Saly)2]- pH = 4-8
max = ... nm
[Fe(Saly)3]3- pH = 8-11
max = 420 nm
T h thc A =lg
Ta c: C = =
s khc nhau.
(2-10)
Ly vi phn: dC = 2,3
(2-11)
T (2-10) v (2-11) ta c:
= 2,3 =
(2-12)
12
()2
(+1)
()2
=0
Trc ht chng ta pha ch cc dung dch c nng chnh xc C1, C2, C3, ..., xc lp cc
iu kin to cc hp cht c hiu ng ph hp th bc x in t max chn trc. o
hp th tng ng A1, A2, A3, ... Mi quan h gia A v C tun theo nh lut LambertBeer, do vy ta c th hi qui cc s liu thc nghim ri rc ny v hm bc nht v h s
gc ca n chnh l hng s K.
13
0,700
0,600
0,500
y = 1,4963x
R = 1
0,400
0,300
0,200
0,100
C, mg/l
0,000
0,000
0,050
0,100
0,150
0,200
0,250
0,300
0,350
0,400
0,450
Tin hnh o hp th ca dung dch nghin cu c nng Cx, sau thm mt lng
dung dch chun vo dung dch nghin cu C1 v o hp th ca dung dch ny. Thng
ngi ta pha ch t nht l ba dung dch, v d Cx, Cx + C1 v Cx +2C1. Mi quan h gia cc
s liu ri rc l mi quan h tuyn tnh. Hi qui cc s liu ri rc v phng trnh bc nht,
t cho php chng ta tnh c h s gc K.
php o c tin cy cao, thng ngi ta chn nng C1 c nng gn bng Cx.
14
Chng ta cn chun b dung dch chun, dung dch so snh v dung dch phn tch
V d:
dung dch chun
Cu2+
Cch
Cx
hp th
Ach
0,000
Ax
Ta c: =
Cx
15
Chng ta cn chun b mt dy dung dch chun, dung dch so snh v dung dch phn tch
Dy dung dch chun
Cu2+
Cx
hp th
0,000
Ax
1,400
1,200
y = 1,4963x
R = 1
1,000
0,800
0,600
y = 1,449x - 0,2898
R = 1
0,400
o quang vi sai
0,200
C, mg/l
0,000
0,000
0,100
0,200
0,300
0,400
0,500
0,600
0,700
0,800
0,900
16
17
Cc thit b phn tch quang hc thng cn n b tn sc gip vic phn chia nh sng thnh nh
sng n sc, n c s dng cht phn tch hp th hay pht x. Do vy, b tn sc nng cao c
nhy v chn lc. Ngoi ra, tnh n sc ca nh sng ti lm tng tnh ng n ca phng
trnh ton hc ca nh lut Lambert-Beer.
u tin, cn hiu rng khng c c b tn sc no l c kh nng to ra bc x c bc sng n sc.
Mc d, u ra ca thit b l mt min nh sng lin tc c gi l m; Cc bc sng ny phn
b t nhiu i xng qua trung tm ca bc sng danh ngha 1 (nominal wavelength).
Hnh 2-8. u ra ca mt b tn sc
Nh c ch ra hnh 2-8, rng hiu qu ca m hay cn g i l n sc c nh ngha l
rng ca m ph chiu cao ca chiu cao pic. n sc ca b tn sc thay i rt ln i
vi cc b tn sc khc khau. V d, b tn sc c cht lng cao cho min trng thy c th cho
n sc nh hn 1/10 nm, trong khi cc b lc trong vng trng thy c th cho n sc ti 200
nm hay ln hn.
Cch t: Hu ht b tn sc trong cc thit b phn tch hin i l cc bn sao cch t, nhn c
bng cch c t cch t ch. Cch t ch l mt knh phng, c nh bng b mt v c chia
vch bng kim cng. Mt ct ng c phng i hnh 2-9 ch cho ta thy mt vi rnh. Mt cch
t s dng cho min t ngoi v trng thy thng cha t 300-2000 rnh/mm.
18
Cuvet ng mu:
Cuvet ng mu thng lm bng thy tinh (lm vic trong vng trng thy) hoc bng thch
anh (lm vic trong min t ngoi v trng thy) nh c ch ra hnh v 2-10.
Detector:
Cc tnh cht ca b chuyn i tn hiu bc x in t:
-
Detector lm vic trong min UV-VIS thng dng l ng quang (phototubes) lm vic trong
min t 150-1000 nm (hnh 2-11).
19
(2-13)
20
Vi hng s cn bng:
[ ]
Kcb = [][]
(2-14)
T phng trnh (2-13) cho thy khi tng nng thuc th R th l ng phc to thnh s
tng ln. Nu pha mt dy dung dch trong lng tng i ca Me v R khc nhau,
nhng lng chung ca chng khng i, th s c mt dung dch c nng MeRn cc i.
Thnh phn ca dung dch ny s ph thuc vo nng ban u ca Me v R cng nh K cb.
Nu pha ch dy dung dch xut pht t dung dch Me v R c nng phn t gam (mol/l)
ging nhau, trong tng dung dch ca dy, tng nng phn t gam ca Me v R l khng
i, cn t l nng Me vi nng R thay i (dung dch ng phn t). Dung dch c
thnh phn phc cht cc i l dung dch m trong t l nng ca Me v R bng thnh
phn ca chng trong phc cht.
Cc iu lu khi s dng phng php bin thin lin tc:
- m bo tnh ng n ca nh lut Lambert-Beer.
- Gi lc ion khng i v pH n nh (c th s dng dung dch m).
- o nhiu hn mt bc sng tia ti; cc i hp th xy ra cng phn mol cho mi
bc sng.
- Lm th nghim vi tng nng Me + R khc nhau.
21
T c s trn y ta c th tin hnh xc nh n bng thc nghim. Ta pha ch hai dung dch
u ca Me v R c nng mol chnh xc bng nhau. Pha ch mt lot dung dch dy ng
phn t bng cch trn hai dung dch Me v R vi th tch ca Me v T khc nhau nhng
tng th tch VMe + VR = const.
Trong mi dung dch ca dy ta phi chn v to iu kin to phc MeRn tt nht. Lc
trong mi dung dch s to thnh phc MeRn v nng MeRn to thnh ph thuc vo
phn mol ca ligan. Tin hnh o quang dy dung dch to thnh. Trong dy chng ta s tm
c mt thnh phn m xut hin Amax v ng vi t s ha hc phi tm.
2.6.2. Xc nh thnh phn phc cht trong dung dch bng phng php ng cong bo ha
im gy ng vi honh = n
22
Cu hi ca sinh vin:
U
1. n v ca cng nh sng?
n v ca nh sng l Candela (cd)
Candela hay cn c gi l nn (Candle), l n v o cng chiu sng, l cng chiu sng
theo mt hng cho trc ca mt ngun pht ra bc x n sc vi tn s 5401012 hc v cng
bc x theo hng l 1/683 ot trn mt Sterradian
23
Ni dung
Chng 3. Phng php quang ph pht x nguyn t ....................................................... 1
3.1. Nguyn tc phng php ph pht x nguyn t....................................................... 1
3.1.1. S to thnh ph pht x nguyn t .................................................................... 1
3.1.2. Tnh a dng ca ph pht x nguyn t ............................................................. 4
3.1.3. Cc loi vch ph c trng ca mt nguyn t................................................... 5
3.1.4. S thit b quang ph pht x nguyn t......................................................... 6
3.2. Phn tch bng phng php quang ph pht x nguyn t ................................... 11
3.3. Cc yu t nh hng n chnh xc .................................................................. 12
3.4. ng dng ca phng php trong phn tch ............................................................ 13
3.5. Cu hi n tp .......................................................................................................... 14
bng ngun nhit c nhit cao (ngn la, h quang, tia la in, ...) cc nguyn t c th
chuyn ng ln mc nng lng cao hn E1, E2, E3, ..., En,... ngi ta ni cc nguyn t
chuyn sang trng thi kch thch hay cn gi l b kch thch. Sau mt khong thi gian ngn
(10-7-10-8s) cc nguyn t trng thi kch thch s t quay v trng thi nng lng thp hn
(trng thi c bn hay trng thi kch thch no mc nng lng thp hn). Nng lng
E c gii phng di dng cc lng t nh sng h theo (3-1)
E = h
(3-1)
(3-2)
Trong : , EA- nng lng ca nguyn t trng thi kch thch v trng thi nng lng
thp hn;
(3-3)
T cng thc (3-2) v (3-3) cho thy mi bc x in t khi b kch thch lin quan n trng
thi nng lng ca nguyn t.
Trng thi nng lng ca nguyn t n gin nh nguyn t hydro c mt in t, khi c
th gii phng trnh Schodinger cho tr ng thi dng vi nguyn t hydro v tm c biu
thc sau y v trng thi nng lng in t ca nguyn t hydro:
=
22 4
(3-4)
2 2
2 2 4
2 2 = 2 2
2 2 4
3
(3-5)
2 2 = 2 2
1
(3-6)
2 2 4
3
S sng ca cc vch ph xc nh theo phng trnh (3-6) c th biu din dng hiu hai
i lng:
= 2 - 2
1
(3-7)
T(ni) = 2
1
T(n*) = 2
(3-8)
Khi c cung cp nng lng ha hi, nguyn t ha mu phn tch, khng phi ch c
nguyn t t do b kch thch, m c c ion, phn t, nhm phn t. Cc phn t ny cng b
kch thch v pht ra ph pht x ca n. Tt nhin l trong mc khc nhau ty thuc vo
kh nng kch thch ca ngun nng lng. Ph pht x ca vt mu lun bao gm ba thnh
phn:
- Nhm ph vch. l ph ca nguyn t v ion. Nhm ph vch ny ca cc nguyn t
ha hc hu nh thng nm trong vng ph t 190-1000nm (vng UV-VIS). Ch c mt vi
nguyn t kim hay kim loi kim mi c mt s vch ph nm ngoi vng ny.
- Nhm ph m. l ph pht x ca cc phn t v nhm phn t. V d ph ca phn
t MeO, CO v nhm phn t CN. Cc m ph ny xut hin thng c mt u m v
mt u nht. u m pha sng di v nht pha sng ngn. Trong vng t ngoi th
ph ny xut hin rt yu v nhiu khi khng thy. Nhng trong vng kh kin th xut hin
rt m, v lm kh khn cho php phn tch quang ph v nhiu vch phn tch ca cc
nguyn t khc b cc m ph ny che lp.
- Ph nn lin tc. y l ph ca vt rn b t nng pht ra, ph ca nh sng trng v ph
do s bc x ring ca in t. Ph ny to thnh mt nn m lin tc trn ton di ph ca
mu, nht sng ngn v m dn v pha sng di. Ph ny nu qu m th cng s cn tr
php phn tch.
Ba loi ph trn xut hin ng thi khi kch thch mu phn tch v trong phn tch quang
ph pht x nguyn t ngi ta phi tm cch loi bt ph m v ph lin tc. l hai yu
t nhiu.
Vic chn cc vch ph chng minh cho mt nguyn t phi xut pht t ngun nng
lng dng kch thch ph ca mu phn tch, v trong ngun kch thch c nng
5
Ngun
Ngn la: Ngn la n kh c nhit khng cao (1700 3200 C), c cu to n gin,
U
H quang in:
U
c im v tnh cht
H quang l ngun kch thch c nng lng trung bnh v cng l ngu n kch thch
vn nng. N c kh nng kch thch c c mu dn in v khng dn in. Ty thuc vo
cc thng s ca my pht h quang v loi in cc ta chn m h quang c nhit t
3500 6000C. Vi nhit ny nhiu nguyn t t cc nguyn liu mu khc nhau c th
c ha hi, nguyn t ha v kch thch ph pht x. Nhit ca h quang ph thuc rt
nhiu vo bn cht ca nguyn liu lm in cc. V th trong mt iu kin nh nhau, h
quang in cc than (graphite) c nhit cao nht. Cng dng i n trong mch h
quang l yu t quyt nh nhit ca h quang.
H quang l ngun kch thch cho nhy tng i cao, v trong h quang mu phn
tch c ha hi tng i d dng hn trong cc loi ngun nng lng khc, c bit l h
quang dng mt chiu. Nhng cng do tnh cht ny m php phn tch dng h quang c
n nh v lp li km ngn la v tia in. y h quang dng xoay chiu cho kt qu
n nh hn h quang dng mt chiu, v th h quang dng xoay chiu c s dng nhiu
hn.
- Phn 2 l mch ch huy (mch iu khin), c nhim v ch huy phn mch chnh hot ng
theo nhng thng s c chn cho mt mc ch phn tch nht nh. Theo s hnh
3-4, nu cng tc K c ng v tr AA, ta c h quang dng xoay chiu. Cn khi v tr
BB' ta c h quang dng mt chiu. S hot ng ca h quang din ra nh s hnh 3-4:
Khi ng cng tc K', ngha l a i n vo my, qua h thng bin tr R1 ta chn c th
lm vic ph hp a vo bin th Tr1 tng th. Khi th hai u cun th cp ca
bin th ny t n hng ngn vn (2000-7000V). Hai u cun ny c ni vi cun cm
Ll, t in C1 v khong n ph E. Lc t C1 c tch in v khi t n th Vf chn
th c mt tia in c nh qua khong E, nh th lp tc trn mch dao ng L1C1 xut
hin mt dao ng cao tn. Do mch dao ng L2C2 cng ghp vi mch dao ng L1C1, nn
trn mch L2C2 cng xut hin mt dao ng cao tn cm ng nh th. Nhng s vng ca
L2 l ln hn nhiu L1, nn th trn hai ct ca t C2 cng s ln hn C1. Th ny li xut
hin tc khc khi c tia in nh E v iu khin s phng in qua khong F ca hai in
cc h quang. Nh th mt chu k phng in th nht c thc hin v kt thc, ri li tip
din n chu k phng in th hai, th ba,... v c th din ra cho n khi no ta ngt cng
tc K', tc l ngng s phng in ca h quang.
Khi h quang lm vic, in cc F s c t nng v di tc dng ca in trng cc
in t bt ra khi b mt in cc m, chng c gia tc v chuyn ng v cc dng.
Nhng in t ny c ng nng rt ln, v khi chuyn ng trong plasma gia hai in cc,
cc in t va chm vo cc phn t khc (nguyn t, ion, phn t...) trong plasma F, n
truyn nng lng cho nhng phn t . Khi trong plasma c phn t b ion ha, b phn
li v b kch thch. Kt qu li c thm in t t do na cng vi mt s nguyn t, ion, phn
t b kch thch. Nh vy chnh cc phn t mang in tch dng v m duy tr dngi n
qua ct kh ca plasma. Gia hai in cc F cc phn t b kch thch s sinh ra ph pht
x ca n. Trong h quang mt chiu in t lun lun p vo in cc dng, nn in cc
dng nng hn in cc m. Cn ng c li, trong h quang dng xoay chiu, hai in
cc li c t nng nh nhau. H quang dng mt chiu thng xut hin s st th
hai u ca in cc. Hiu ng ny xut hin rt r rng trong thi gian u ca s phng
in v h quang c dng thp (di 5A). Nhng sau c nng lng ca ngun kch
thch b vo th s st th s gim i. Nguyn nhn ca s st th ny l do s xut hin
lp in kp hai u ca in cc v lp in kp ny c t trng ngc vi t trng
chnh ca h quang. Vi h quang xoay chiu, do dng i n lun lun i chiu, nn s st
th xut hin khng r rng v rt t c tc dng. chnh l l do gii thch ti sao s
kch thch ph pht x bng h quang dng i n xoay chiu lun lun n nh hn s kch
ph trong h quang dng in mt chiu.
Tia la in
U
thch ph hp i vi php phn tch cc mu thp, hp kim v dung dch, nhng li khng
ph hp cho vic phn tch cc mu qung, t v bt v khng ha hi t t cc mu loi
ny.
Trong tia la in qu trnh chuyn vt cht mu t in cc vo plasma l gin on
theo tng chu k phng in gia hai in cc.
Nguyn tc lm vic ca tia la in
Trong my ny c mt tia in chnh v mt tia in ch huy. Theo s hnh 3-5, khi
ng mch in K, bin th Tr c np in v tng th ln hng ngn vn. Lc h t
in C c tch in v th hai ct ca t C l th ca khong n gia hai qu cu E. Lc
ny trn mch in LC khng c dng i n, t C c tch in cho n khi t c th Vf
(th phng in gia hai qu cu E) th tia i n s nh qua hai qu cu E, t C phng in
qua E lm cho trn mch dao ng LC xut hin tc khc mt dao ng cao tn, dao ng
ny khng qua c L2 (hay R1); do bt buc phi nh qua khong n F (khong cch
gia hai in cc chnh). Nh vy, h c mt dao ng v mt tia in nh E, th cng c
mt tia in phng qua F, ngha l tia in E iu khin tia in F. Sau qu trnh c
th tip din cho n khi ta ngt cng tc K. Mun cho qu trnh phng in c n nh th
hai qu cu E phi c kch thc xc nh, khong cch khng i v b mt phi nhn. C
nh th in th Vf mi c nhng gi tr xc nh ng vi tng cp thng s ca my pht tia
in c chn, m bo cho qu trnh phng i n F n nh V mt nng lng, v
c hai tia in xy ra ng thi, nn nng lng phi chia i hai khong n E v F. V th
mun c nng lng ln (nhit cao) th th Vf phi rt ln.
(3-9)
(3-10)
Phng trnh (3-10) cho thy s tuyn tnh gia lgI v lgC. y l biu thc t c s cho
phng php phn tch nh lng bng quang ph pht x.
Theo phng trnh ny, nu c mt s mu u (mu chun) c nng C bit chnh xc,
v d C1, C2, Cn v xc nh c cng ca 1 vch ph pht x I tng ng ca
chng, th ta c th dng c ng chun I - C, ri t c th d dng tm c nng
Cx cha bit.
Nhng trc y (trc 1965), do khng xc nh trc tip c gi tr cng pht x I
ca mt vch ph, m ngi ta phi chiu chm sng pht x cng I ln knh nh. Sau
xc nh cng hay en ca chng trn knh nh ti ch b chm sng I tc dng
ln. en S ny c tnh theo cng thc:
S = lgI
(3-11)
(3-12)
T thc t , hin nay chng ta c hai phng trnh c b n ca php phn tchnh lng
theo ph pht x ca nguyn t. Nu cc my cho php xc nh trc tip c gi tr cng
11
(3-13)
Hnh 3-6: Mi quan h gia vch ph v nng cht: (A) I-Cx; (B): S-lgC
- S pht x ph nn
- S chen ln ca cc vch ph gn nhau
12
- S bc x ca cc ht rn
Yu t vt l
U
3.5. Cu hi n tp
1. Trnh by s xut hin ca ph pht x nguyn t AES.
2. Trnh by c ch hot ng ca ngun h quang in v tia la in.
3. Trnh by phng trnh Schaibe-Lomakin pht biu mi lin h gia cng vch ph
pht x nguyn t vi nng cht c trong plasma.
4. Trnh by cc phng php phn tch nh lng trong phng php quang ph pht x
nguyn t.
14
Ni dung
Chng 4. Phng php quang ph hp th nguyn t ...................................................... 1
4.1. Nguyn tc phng php ph pht x nguyn t (AAS) ............................................ 1
4.2. iu kin to thnh ph hp th nguyn t ................................................................ 3
4.2.1. Qu trnh nguyn t ha ...................................................................................... 3
4.2.2. S hp th bc x cng hng ........................................................................... 5
4.3. S thit b quang ph hp th nguyn t ............................................................... 7
4.3.1. Ngun pht bc x cng hng .......................................................................... 7
4.3.2. iu bin ngun bng gng xoay ...................................................................... 9
4.3.3. Thit b nguyn t ha ......................................................................................... 9
4.4. Phng php phn tch ph hp th nguyn t ....................................................... 10
4.5. ng dng ca phng php ph hp th nguyn t ................................................ 11
4.6. Cu hi n tp .......................................................................................................... 11
NNG LNG
NGUYN T TRNG
NGUYN T
THI C BN
Qu trnh nguyn t ha c th thc hin bng phng php ngn la: bng cch phun m
dung dch phn tch trng thi sol kh vo ngn n kh, hoc bng phng php khng
ngn la: nh tc dng nhit ca l graphit.
Aerosol (sol kh) l trng thi huyn ph ca cc ht rn hay lng (cc ht kch thc siu
hin vi) c phn chia rt tt trong pha kh.
Trong ngn la hoc trong l graphit cht nghin cu b nhit phn v to thnh cc nguyn
t t do. Trong iu kin nhit khng qu cao (15003000C) a s cc nguyn t c
to thnh trng thi c bn. By gi nu ta hng vo lung hi mt chm bc x in t
c tn s bng tn s cng hng, mt phn bc x in t s b hp th bi cc nguyn t,
bi vy,
I Io
Nghin cu s ph thuc ca cng mt vch ph hp th ca mt nguyn t vo nng
C ca nguyn t trong mu phn tch, l thuyt v thc nghim cho thy rng, trong mt
vng nng C nh ca cht phn tch, mi quan h gia cng vch ph hp th v
nng N ca nguyn t trong m hi cng tun theo nh lut Lambert-Beer, ngha l
nu chiu mt chm sng cng ban u l Io qua m hi nguyn t t do ca nguyn t
phn tch nng l N v b dy l L cm, th chng ta c:
I = Io .
A = lg
= KLC
(4-1)
th phng php AAS c c s khc hn. y tn hiu phn tch li lin quan n cc
nguyn t khng b kch thch.
Ngi ta chng minh c rng thng thng s nguyn t trng thi kch thch khng
qu 12% s nguyn t chung. l l do phng php AAS c nhy cao (c th xc
nh nng trong phm vi ppm-ppb) vi chnh xc cao.
c th phn tch cc cht theo phng php AAS, ngi ta phi bin cht nghin cu t
trng thi tp hp no thnh trng thi nguyn t t do, l qu trnh nguyn t ha
trong phng php AAS. Qu trnh nguyn t ha thng c thc hin vi tc dng ca
cc ngun nhit theo phng php ngn la hay khng ngn la.
Qu trnh nguyn t ha l qu trnh m trong m u thng dng dung dch b bay hi
(4-2)
S nhiu ph do xem ph vch (chng vch ph) l rt him v cc vch pht x ca ngun catot
rng l rt hp. Tuy nhin, s nhiu c th xy ra nu khong cch gia hai vch ph l 0,01 nm. V
d, vch Vanadi 308,211 nm gy nhiu khi phn tch Al vch 308,215 nm. S nhiu ny c th
bit v trnh c, v d nh ta c th chn vch Al khc, v d, vch 309,270 nm.
S nhiu ph cng do bi s c mt ca cc sn phm chy dng phn t, th hin m ph hp
th b gin n hay cc sn phm dng ht gy tn x nh sng. Trong cc loi nhiu ny, cng
tia l b lm yu i do cc cu t nn, cng tia ti gi nguyn, vic o A mc sai s dng, do
nh hng ti kt qu xc nh nng C. V d, xc nh Ba trong hn hp cha cc kim loi
kim. Bc sng ca vch Ba s dng trong phn tch AAS xut hin gia cc m ph ca CaOH ,
nh vy Ca gy nhiu khi phn tch Ba. Ta c th loi tr nhiu ny bng cch thay th KNO3 trong
khng kh nh mt cht oxy ha, nhit ngn la nh cao hn phn hy v loi tr m ph
CaOH hp th ny.
S nhiu ph do s tn x bi cc sn phm nguyn t ha thng xy ra khi dung dch cha cc
nguyn t nh Ti, Zr (Ziconium) v Vonfram - dng oxit bn c to ra trong ngn la.
May thay, s nhiu ph do sn phm nn khng ph vi qu trnh nguyn t ha bng ngn la v
thng trnh c bng nhiu cch nh iu chnh cc tham s ca qu trnh phn tch nh nhit
v t l nhin liu/cht oxy ha.
Ngi ta c th thm vo cht m bc x in t (radiation buffer) l cht c thm vo vi mt
lng ln vo c dung dch chun v mu nghin cu m s c mt ca cc cht ny ngn cn
c s nhiu ph.
Th hai, s nhiu ha hc (chemical interferences), kt qu ca rt nhiu qu trnh ha hc xy ra
trong qu trnh nguyn t ha v lm thay i tnh cht hp th ca cht phn tch.
S nhiu ha hc c th c gim ti mc nh nht bng vic la chn cc iu kin thch hp.
Hu ht cc loi nhiu ha hc l do cc anion, cc anion ny to hp cht c bay hi thp vi
cht cn phn tch, do lm gim tc nguyn t ha. Kt qu thu c s mc sai s m. V d,
khi xc nh Ca, hp th ca n s gim khi tng nng cc anion gy nhiu nh SO4 , PO4 do
2-
3-
2-
B B+ + eTh mc ion ha ion M s gim do hiu ng khi lng hot ng (mass action effect) ca cc
electron dng B.
Nh vy, sai lch do qu trnh ion ha th ng c loi tr bng cch thm cc cht d b ion ha
(ionization suppressor) vi nng ln. Mui ca kali thng c s dng nh mt ionization
suppressor bi nng lng ion ha ca nguyn t ny rt thp.
(4-3)
, nm
200
300
400
500
600
E, eV
5p
4,0
4p
3,0
3p
2,0
1,0
0,0
285nm
330nm
590nm
3s
Cu hi: Ti sao phng php AES li c nhy cao hn khi thay i nhit ca ngn
la so vi phng php AAS?
Tr li: Trong AES, tn hiu phn tch c quyt nh bi s nguyn t hay ion b kch
U
thch, trong khi trong AAS, tn hiu phn tch li lin quan n s nguyn t khng b kch
thch. Thng thng, s nguyn t khng b kch thch vt qu s nguyn t b kch thch
nhiu ln. T s gia cc nguyn t khng b kch thch v s nguyn t b kch thch trong
mi trng nhit cao bin thin theo hm s m vi nhit . Bi vy, mt s thay i
nh v nhit cng s a ti mt s thay i ln v s nguyn t b kch thch. S nguyn
t khng b kch thch thay i rt nh bi chng c mt vi mt lng rt ln. Nh vy,
phng php AES c nhy ln hn theo s thay i ca nhit so vi AAS.
gng xoay
Ngun
Mu
Ngn la
B tn sc
Detector
My tnh
C hai loi n c s dng trong AAS: n catot rng (HCL-hollow cathode lamp) v n
phng in khng cc cao tn (EDL-electrodeless discharge lamp).
HCL c dng ph bin, l loi n pht bc x tt, c chi sng cao, vch ph hp v
cng n nh.
Cu to: gm anot bng vonfram, catot c ch to bng kim loi cn phn tch c dng
hnh tr hay ci cc nh, i khi ngi ta s dng loi vt liu bn lm cht mng ph lp
kim loi cn phn tch.
Anot v catot c bt kn trong mt bng thy tinh hnh tr (hnh 4-5) trong cha kh tr
Ar hoc Nr vi p sut 1-5 at.
M*
(-)
S bt x
M*
Ar
(-)
S kch thch
S pht x
Mt s nguyn t kim loi b bt x v chuyn ln trng thi kch thch v pht x bc sng
c trng (bc sng cng hng) v tr v trng thi c bn.
Cc nguyn t kim loi bt x trong n tch in khuch tn ti b mt catot v lng kt.
HCL ng dng cho khong 62 nguyn t v c kha cnh thng mi. Mt vi loi HCL c
th cha a nguyn t (c th ln ti 17 nguyn t). Nhng nghin cu v HCL c quan
tm rng ri v n gn lin vi s pht trin ca phng php AAS.
n phng in cao tn EDL:
i khi EDL cung cp ngun bc x cng hng c cng ln hn v thi gian sng di
hn so vi HCL. S dng EDL s nng cao c nhy khi xc nh mt s nguyn t so
vi HCL, v d As, Se, P. EDL ng dng cho 18 nguyn t v c kha cnh thng mi.
Cu to: mt lng nh nguyn t cn phn tch hay mui ca n c bt kn trong mt
bng n thch anh vi mt lng nh kh tr trong (mt vi at). Bng n c t trong
mt xylanh bng gm, trn l hp cng hng c dng hnh xoy c.
Trong trng tn s radio hay vi sng, Ar b ion ha v cc ion ny c gia tc bi dng cao
tn n khi t nng lng kch thch cc nguyn t kim loi pht x c bc x
cng hng.
4.3.2. iu bin ngun bng gng xoay
Trong phng php ph hp th nguyn t ngi ta hay dng ngn la lm phng tin
nguyn t ha. Ngn la dng trong phng php ny cng gi ng vi ngn la trong phng
php quang ph pht x nguyn t. Ngoi ra, trong phng php cn dng cc lo i l graphit
lm thit b nguyn t ha. Mt trong cc kiu l ny c trnh by hnh 4-7.
y l loi l ng bng graphit c thnh mng di t 930 mm, ng knh trong 45 mm.
Hai u l c kp cht vo hai tip im graphit dy, chc. l khi b chy ngi ta
lun thi qua l mt dng argon, dng kh ny cng ngn b t s tht thot ca lng mu
bay hi khi bung nguyn t ha. Ton b l c t trong bao lnh, lm lnh bng nc.
Dung dch mu c a vo l bng pipet vi lng 50100 l qua l m gia l. Sau khi
sy mu, l c t nng n nhit khng cao qu 3000C. Khi b kh c a mu c
bay hi, hi mu chim y ton b ng l. Nhit ca l graphit c iu khin bng
thit b in t theo chng trnh chn trc.
Thng th nhit ca l c iu khin theo thi gian c chia lm 3 giai on:
-
A = lg
= KC
(4-4)
4.6. Cu hi n tp
1. Trnh by phng trnh Lambert-Beer pht biu cng vch ph hp th nguyn t ph
thuc vo nng cht phn tch.
2. Trnh by cu to v c ch hot ng ca n catot rng HCL khi ng vai tr b c x
n sc ca ph hp th nguyn t.
3. Ti sao phng php AES li c nhy cao hn khi thay i nhit ca ngn la so vi
phng php AAS?
11
Ni dung
Chng 5. in cc v o in th............................................................................................ 1
5.1. Cc in cc so snh ....................................................................................................... 1
5.1.1. in cc so snh bc-bc clorua .............................................................................. 2
5.1.2. in cc calomen .................................................................................................... 2
5.2. in th tip xc (liquid-junction potentials) ................................................................. 3
5.3. Cc in cc ch th......................................................................................................... 4
5.3.1. Cc in cc kim loi .............................................................................................. 5
5.3.2. Cc in cc mng ................................................................................................... 6
5.3.3. Cc sensor ha hc dng rn .................................................................................. 12
5.4. Cu hi n tp ............................................................................................................... 12
Chng 5. in cc v o in th
Cc nh ha hc thng minh thit k ra cc in cc. Cc in cc ny phn hi chn lc
vi cht cn phn tch trong dung dch (pha lng) hay trong pha kh. Kch thc ca cc in
cc chn lc ion ch c kch thc ca ci bt vit. Cc nh ha hc thc s rt thng minh
khi to ra cc in cc bn dn cm bin ion kch thc siu nh c vi trm micromet v c
th a vo cc mch mu. Vic s dng cc in cc o in th t cho ta thng tin
v ha hc c gi l o in th.
Trong trng hp n gin nht, cht phn tch l cc ht c hot tnh in (electroactive) v
l mt phn ca pin galvanic. Mt in cc, ch hn nh thanh Pt c th nhng vo mt dung
dch cha bit nng , in cc ny c th truyn electron ti hoc t cht phn tch. Do
in cc ny phn hi vi cht phn tch nn n c gi l in cc ch th. Chng ta ni
na pin ny vi na pin cn li qua 1 cu mui. Na th hai ca pin c thnh phn c nh,
n c in th l khng i. Bi v in th ca n khng i nn na th hai ca pin c
gi l in cc so snh. in th ca pin l s khc nhau gia th ca in cc ch th v
in cc so snh.
5.1. Cc in cc so snh
Mt in cc so snh l tng l in cc c in th c bit trc chnh xc,
khng i v hon ton khng nhy cm vi cht phn tch. Ngoi ra, in cc ny phi
AgCl(r) + e
E = +0,222V
= + 0,197V
Hg(l) + Cl
E = +0,268V
= + 0,241V
calomel electrode). S thun tin trong vic s dng KCl l [Cl] l khng thay i khi
cht lng bay hi.
HCl 1M
HCl 0,01M
Cl
H+
+
Ej
Hnh 5-3 ch ra mt v d n gin v tip xc gia dung dch HCl 1M v dung dch HCl
0,01M. Mt mng xp, ngn cn hai dung dch ny khi s trn ln. C ion H+ v Cl c xu
3
hng khuch tn t pha c nng cao n pha c nng thp. Lc iu khin cc ion t
l vi hot gia hai dung dch.
v d ang xt, cc ion hydro chuyn ng nhanh hn cc ion Cl, nh c ch ra trn
hnh v v kt qu l c mt s phn cc v in tch. Pha bn nng thp in tch lp
bin s tr ln dng hn. Pha bn nng cao c in tch lp bin m hn do s chuyn
ng chm hn ca cc ion Cl. S tng in tch lp bin c xu hng chng li s khc
nhau gia tc khuch tn gia hai ion v cn bng t c nhanh chng. S khc nhau v
in th c to ra do s phn cc in tch c th mt vi phn trm ca vn.
Cng ca th tip xc c th gim i ti a bng cch s dng cu mui gia hai dung
dch. Cu mui s hiu qu nht nu linh ng ca ion m v ion dng trong cu mui l
xp x nhau v nu nng ca chng ln. Dung dch KCl bo ha tha mn c hai yu cu
trn (bng 5-1). Th tip xc ca mt cu mui nh vy l vi milli vn.
Bng 5-1. linh ng ca cc ion trong nc 25C
Ion
+
H
+
Rb
+
K
+
NH4
3+
La
2+
Ba
+
Ag
2+
Ca
2+
Cu
+
Na
+
Li
OH
36,3010
8
7,9210
8
7,6210
8
7,6110
8
7,2110
8
6,5910
8
6,4210
8
6,1210
8
5,5610
8
5,1910
8
4,0110
8
20,5010
Ion
4
Fe(CN)6
3
Fe(CN)6
2
SO4
Br
Cl
NO3
ClO4
HCO3
CH3CO2
11,4510
8
10,4710
8
8,2710
8
8,1310
8
7,9610
8
7,9110
8
7,4010
8
7,0510
8
5,7010
8
4,6110
8
4,2410
5.3. Cc in cc ch th
Mt in cc ch th l tng phn hi nhanh chng v lp li vi s thay i nng
ca mt ion cht phn tch. Cc in cc ch th c chia lm ba loi: kim loi, mng v
cc bng bn dn chn lc ion.
Ag(r)
E = +0,799V
Phn ng in cc so snh l:
Hg2Cl2(r) + e
Hg(l) + Cl
E = +0,268V
E = 0,558 + 0,05916log[Ag+]
(5-1)
iu ny c ngha l th ca pin trn hnh 5-4 cho php xc nh nng [Ag+]. L tng
nht l th ny thay i 59,16 mV ( 25C) cho mi s thay i phn 10 ca nng
[Ag+].
V d
100,0 ml dung dch NaCl 0,1000M c chun vi AgNO3 0,1000M v th ca pin
trn hnh 5-4 c iu khin. Tnh in p sau khi thm c 65,0 ml AgNO3.
Gii
Phn ng chun l
Ag+ + Cl = AgCl(r)
Th tch ti im tng ng l 100,0 ml. 65.0% ca Cl c kt ta v 35.0% d:
[Ag+]=
= 8,5109M
Bi vy in th ca pin s l:
E = 0,558 + 0,05916log(8,5109) = 0,081V
5.3.2. Cc in cc mng
in cc so snh trong
25C
(5-2)
25C
(5-3)
dch cht phn tch cha cht kh, Ag c th kt ta trn nt xp. C hai hiu ng
25C
(5-4)
10
Ein cc =
Phn ny l khng i bi v
(5-5)
E (mV)
1,00105
100,0
1,00104
41,5
1,00103
17,0
11
5.4. Cu hi n tp
1. Ti sao khi xc nh nng ion F bng phng php o in th s dng in cc mng
rn chn lc ion, ngi ta thng dng dung dch m c lc ion ln cha axetic axit, natri
citrat, NaCl v NaOH pha long v iu chnh pH n 5,5?
2. Nguyn nhn no lm xut hin th tip xc trong phng php o in th? Gi tr in
th tip xc nh hng nh th no n vic phn tch? Lm th no lm gim in th
tip xc?
3. Vit h thc Nernst cho in cc mng thy tinh? Ti sao phi chun ha in cc thy
tinh trc khi o pH. Hy gii thch cc sai s gy ra khi s dng in cc thy tinh trong
mi trng pH qu cao v qu thp.
4. ngha khi s phn hi in cc ch th tun theo h thc Nernst l g?
12
13
Ni dung
Chng 6. Phng php in phn........................................................................................................ 1
6.1. S in phn v qu trnh ha hc xy ra khi in phn............................................................. 2
6.2. Th Ohm, s phn cc nng v qu th ................................................................................. 4
6.2.1. Th Ohm................................................................................................................................ 4
6.2.2. S phn cc nng (concentration polarization) .............................................................. 5
6.2.3. Qu th (Overpotential) ........................................................................................................ 5
6.3. Phn tch bng phng php in phn ..................................................................................... 6
6.3.1. in phn vi hai in cc ................................................................................................... 8
6.3.2. iu chnh in p in phn vi in cc th ba ............................................................... 9
6.4. Cu hi n tp ............................................................................................................................ 10
Trong phn tch bng phng php in phn, cht phn tch c nh lng da trn
khi lng cht kt ta rn bm trn anot hay catot khi in phn dung dch ti hon
ton. S tng v mt khi lng ca in cc ch r cho chng ta lng cht phn tch c
mt l bao nhiu.
Trong h hp v quang ha, cc electron c dch chuyn trong mt chui cc bc t
mt trung tm oxy-ha kh ny sang mt trung tm oxy-ha kh khc, trong nng
lng c lu gi bi cc phn t chung chng hn nh adenosin triphotphat (ATPcoenzim c to bi adenosin triphotphat vi cc nhm photphat ph, l hp cht
quan trng trong qu trnh trao i cht). S h hp l t pht c iu khin bi s
dch chuyn e- t phn t thc n (dng kh) n phn t oxy (dng oxy ha). Quang
ha l qu trnh khng t pht, n i hi nng lng t nh sng mt tri chuyn
ha CO2 v H2O thnh cacbohydrat v O2.
Trong phng php o in th, chng ta thy rng cc phn ng in ha t pht vi
dng khng ng k c iu chnh cho mc ch phn tch. By gi, chng ta s xem
xt cc phn ng oxy-ha kh khng t pht, c iu khin bi dng bn ngoi t
vo, c s dng cho mc ch phn tch.
1
Cu2+ + 2e
Cu
Anot
H2O
O2(k) + 2H+ + 2e
= 1at. Th ca pin l:
, (g)
(6-1)
anot
2H+ + 2 e H2(k)
catot
S mol e =
= 1,6103 mol
(6-2)
Cu2+ + 2e
Cu
log[Cu2+]s
(6-3)
H+ + 1e H2(k) + H2O
Pt
Ag
I, A
2,0
1,5
1,0
0,5
0
0,2
0,3
0,4
0,5
V d
Mt dung dch cha 0,40249g CoCl2.xH2O c in phn xc nh lng nc kt
tinh trong phn t. Sau khi tin hnh phn tch ngi ta xc nh c khi lng
Coban bm trn in cc Pt l 0,09937g. Hy xc nh x?
Gii
Co2+ + 2e Co
Hp cht ch cha CoCl2 v H2O, chng ta c th vit:
=
x=6
= ENernst IR Equ th
= (Eanot Ecatot) IR Equ th
(6-4)
Gi s rng chng ta gi in p cho qu trnh in phn dung dch Cu2+ 0,10M trong
mi trng HNO3 1M l 2,0V. Do ng c in phn, nng Cu2+ gim. Cui cng, s
phn cc nng c thit lp v Cu2+ khng th vn chuyn ti catot duy tr dng
ban u. Khi dng gim, cng ca th Ohm v qu th phng trnh (6-4) gim.
C th coi Eanot = cosnt v kt qu lm nng ca dung mi ln v b oxy ha anot.
Phn ng oxy ha anot l:
H2O O2 + 2H+ + 2e
Nu Ein phn (l in p thc t t vo bnh in phn) v Eanot l khng i trong
phng trnh (6-4) v nu IR v qu th gim trong qu trnh in phn, th Ecatot phi
tr nn m hn gi gi tr i s cn bng. Trn hnh (6-3) th catot gim ti 0,4V,
vi gi tr ny H+ b kh ti H2. Do th catot gim t +0,3 n 0,4V, cc ion khc nh
Co2+, Sn2+ v Ni2+ c th b kh. Tm li, khi in p t vo bnh in phn l khng i,
th catot tri ti gi tr m hn v bt k cht tan c th d dng b kh hn H+ c th b
in phn.
ngn cn th catot tr nn m hn v cc ion nhiu c th b kh, cht kh cc catot
chng hn nh NO3 c thm vo dung dch. Cht kh cc catot l cht c th d dng
b kh hn H+
NO3 + 10H+ + 8e NH4+ + 3H2O
Ecatot,V
Th kh ca Cu2+
0,3
Bt u s phn cc nng
Bt k ht gy nhiu
0,2
no c th b kh
0,1
trong min in th
ny u c th gy
0,2
phn tch
0,3
0,4
Th kh ca H+
Thi gian
Hnh 6-3. Ecatot thay i theo thi gian khi in phn vi hai in cc khi in p t vo
in cc l khng i
e-
e-
Catot
(in
Anot (tr
in cc)
cc lm
vic)
A
in cc so
snh
calomen
V
iu bin
hiu ti sao khi th catot l khng i c th tng chn lc cho qu trnh phn tch,
chng ta hy xem xt v d khi in phn dung dch cha Cu2+ 0,1M v Sn2+ 0,1M. T th
kh tiu chun chng ta c th ni Cu2+ s c in phn trc Sn2+.
Cu2+ + 2e Cu
E = 0,339V
Sn2+ + 2e Sn
E = 0,141V
Th catot ti Cu2+ c th b kh l:
Ecatot = 0,339 +
6.4. Cu hi n tp
1. Trnh by s in phn v cc qu trnh ha hc xy ra trong qu trnh in phn.
2. Trnh by cc yu t nh hng n in p cn thit t vo bnh in phn phn
ng in phn xy ra.
3. Trnh by phng php in phn vi hai in cc v nu cc u nhc im.
4. Trnh by phng php in phn vi vic kim tra th in cc.
10
Ni dung
Chng 7. Phng php phn tch vn-ampe............................................................................ 1
7.1. C s ca phng php .................................................................................................. 1
7.1.1. c im chung ....................................................................................................... 1
7.1.2. Qu trnh xy ra trn in cc thy ngn ................................................................. 3
7.1.3. in th na sng v phng trnh sng cc ph ................................................... 9
7.1.4. Cc cc i trn sng cc ph ............................................................................... 10
7.1.5. Phng trnh Inkovich ........................................................................................... 10
7.2. Cc phng php vn-ampe trc tip ........................................................................... 11
7.2.1. in th na sng E1/2 v phn tch cc ph nh tnh .......................................... 11
7.2.2. Phng php cc ph dng mt chiu ................................................................... 12
7.2.3. Phng php o vi phn ........................................................................................ 13
7.2.4. Cc ph xung ......................................................................................................... 14
7.2.5. Phng php vn-ampe ngc (vn-ampe ha tan- stripping analysis) .............. 16
7.3. Cu hi n tp ............................................................................................................... 18
Phng php phn tch vn-ampe l nhm cc phng php da vo ng cong vn-ampe,
hay cn gi l ng cong phn cc, l ng cong biu din mi quan h gia cng
dng in vi in th khi tin hnh in phn dung dch phn tch. Qu trnh in phn c
thc hin trong mt bnh in phn c bit, trong c mt in cc c din tch b hn
in tch ca in cc kia nhiu ln. in cc c din tch b c gi l vi in cc. Qu
trnh kh (hay oxy ha) ch yu xy ra trn vi in cc.
V d, ng cong vn-ampe trn hnh 7-1 l ng cong m t mi quan h dng v th ca
in cc lm vic trong qu trnh oxy ha hay kh ca hn hp Fe(CN)63/Fe(CN)64 xy ra
trn in cc a quay. Theo qui c, dng l dng khi cht phn tch b kh trn in cc
lm vic. Gii hn ca dng khuch tn cho qu trnh oxy ha Fe(CN)64 xy ra in th
ln hn 0,5V (in cc so snh l calomen bo ha).
1
Fe(CN)64
Fe(CN)63 + e
Ferroxyanide
Ferricyanide
(xyanua st II)
(xyanua st III)
vng ny, dng c iu khin bi tc khuch tn ca Fe(CN)64 ti in cc. Hnh 72 ch ra dng ny t l vi nng [Fe(CN)64] trong dung dch.
Hnh 7-1. ng cong vn-ampe cho hn hp 10 mM K3Fe(CN)6 v 20-60mM K4Fe(CN)6 trong dung dch
Na2SO4 0,1M trn in cc a quay cacbon thy tinh. Tc quay 2000 vng/pht, in th qut 5mV/s.
ng cong in phn cc v nhng ng gp xy dng pht trin phng php phn tch,
nm 1959 Heyrovski c tng gii thng Nobel v ha hc. Dng phng php vn-ampe
ngi ta c th xc nh c nhiu ion v c, hp cht hu c. Qu trnh phn tch c th
c thc hin trong mi trng nc v c mi trng khng nc. Php phn tch c th
c thc hin vi nhy, chn lc v chnh xc rt cao.
7.1.2. Qu trnh xy ra trn in cc thy ngn
K(rn)
E = 2,936 V
E = 1,975 V
3
+ 2e
in cc
100 A/m2
1000 A/m2
10 000 A/m2
H2
O2
H2
O2
H2
O2
H2
O2
Pt
0,0154
0,0398
0,0300
0,521
0,0405
0,638
0,0483
0,766
Pt trn
0,024
0,721
0,068
0,85
0,288
1,28
0,676
1,49
Cu
0,479
0,422
0,584
0,580
0,801
0,660
1,254
0,793
Ag
0,4751
0,580
0,7618
0,729
0,8749
0,984
1,0890
1,131
Au
0,241
0,673
0,390
0,963
0,588
1,244
0,798
1,63
Graphit
0,5995
0,7788
0,9774
1,2200
Pb
0,52
1,090
1,179
1,262
Zn
0,716
0,746
1,064
1,229
Hg
0,9
1,0
1,1
1,1
(7-1)
(7-2)
in th ca in cc git Hg khi xy ra qu trnh thun nghch 7-2 tnh theo phng trnh
Nernst:
E = E +
ln
(7-3)
I = KM(
CM )
(7-4)
Trong thnh phn dng in chy qua bnh in phn, ngoi dng in sinh ra do s khuch
tn ion kim loi n st b mt in cc v gy ra phn ng in cc, ngi ta gi l dng
khuch tn, cn c thnh phn dng in sinh ra do s dch chuyn cc ion n cc in cc
do tc dng ca in trng d cc ion ny khng tham gia phn ng in cc. Ngi ta gi
dng in sinh ra n thun do s dch chuyn cc ion khng tham gia qu trnh in cc l
dng dch chuyn. Dng dch chuyn cn tr vic o thnh phn dng khuch tn (c trng
cho ion nghin cu) nn ngi ta phi loi b dng khuch tn khi phn tch theo phng
5
(7-5)
Khi dng in cc calomen lm anot th th anot Ea thc t khng thay i khi c dng in
nh chy qua bnh in phn. Thc vy, qu trnh anot trn calomen chnh l s oxy ha thy
ngn kim loi thnh ion Hg+ v chuyn Hg+ vo dung dch:
2Hg 2Hg+ + 2e
(7-6)
(7-7)
(7-8)
(7-9)
Tng t, nng kim loi hn hng c to thnh theo qu trnh (7-2) cng t l vi
cng dng:
Ca = KaI =
(7-10)
ln
(7-11)
Trong qu trnh in phn xy ra trong bnh phn tch cc ph, ngoi thnh phn Id (dng
khuch tn) lin quan n qu trnh kh ion kim loi, cn c cc thnh phn khc khng lin
quan n qu trnh in cc gi l dng khng Faraday.
Vic to thnh dng khng Faraday c th do my nguyn nhn:
Khi nhng in cc vo dung dch, trn b mt s xut hin lp in kp. Lp in kp c th
xem nh mt t in, khi t ny phng in s tiu th mt lng in no . Khi tng in
th t vo hai in cc, in dung ca t ny s tng ln. Dng phng in ca t li to nn
mt thnh phn ca dng khng Faraday gi l dng t in. Ngoi dng t in, dng dch
chuyn nh nu trn cng l thnh phn dng khng Faraday.
Hnh 7-5. Cc ph (a) Cd2+ 5mM trong HCl 1M, (b) HCl 1M
thc hin c vic o dng bng phng php cc ph vi vic thay i th dng bc
thang (stair voltage ramp) trn hnh 7-4. Sau khi git Hg hnh thnh t mao qun, th c
to ra m hn 4 mV. Sau khi i khong 1s, dng c o trong khong 17 ms cui trc khi
git Hg ri. Dng sng cc ph c m t trn hnh 7-5 l kt qu ca qu trnh kh Cd2+
to thnh hn hng:
8
ln
ln
ln
(7-12)
Hay
E = E1/2 +
ln
(7-13)
Vi
E1/2 = E +
ln
(7-14)
i khi dng ng cong cc ph b bin dng khc vi dng l tng hnh 7-1, 7-5. l
vic xut hin cc cc i. Ngi ta phn bit hai loi cc i: cc i loi mt v cc i
loi hai. Vic xut hin cc cc i lin quan n cc hin tng ng lc hc khi to git
thy ngn, do hin tng hp ph ca cc ion trn b mt in cc. gim cc cc i trn
sng cc ph, ngi ta thng a vo dung dch phn tch cc cht hot dng b mt nh
gielantin, aga-aga.
Oxy phi c loi b khi dung dch phn tch bi v n gy ra hai sng do s kh ti H2O2
v ti H2O (hnh (7-6). Thng th N2 (hay Ar) c thi vo dung dch phn tch khong 10
pht ui oxy. Sau N2 c thi gi cho khng c O2 trong dung dch.
Hnh 7-6. Cc ph ca dung dch KCl 0,1M bo ha khng kh v sau khi thi N2 ui O2
Phng php phn tch cc ph nh lng t trn c s mi quan h gia dng gii hn vi
nng ion kim loi CM v cc i lng khc qua phng trnh Inkovich:
Id = 607zD1/2m2/3t1/6CM
(7-15)
Trong
z l in tch ion kim loi
D l h s khuch tn, cm2/s
CM l nng cht phn tch mM/lit
m l khi lng thy ngn chy ra t mao qun mg/s
t l thi gian to git Hg, s
Trong cc i lng trong biu thc (7-15), h s khuch tn D kh xc nh bng thc
nghim v cng t khi tm thy trong cc s tay.
10
Trong phn tch cc ph, m v t c trng cho mao qun, c th xc nh bng thc nghim.
Trong thc t, v D, n, v t c th c duy tr khng thay i trong iu kin thc nghim
nn phng trnh (7-5) c th vit di dng:
Id = KCM
(7-16)
T phng trnh (7-16) cho thy cng dng gii hn Id ph thuc tuyn tnh vi nng
cht nghin cu v (7-16) l c s cho phn tch cc ph nh lng.
in th na sng E1/2 l c trng nh tnh ca cht nghin cu. Nu phn tch nh tnh
ngi ta cn xc nh in th na sng E1/2. Ngi ta c th xc nh in th na sng bng
phng php th.
Theo phng trnh 7-13, ta thy log
= 0 (hnh 7-7)
log
E
E1/2
11
Trong cc my cc ph hin i, c phn mm dnh cho vic tnh ton th na sng E1/2 theo
cc s liu thc nghim ca cc ph ghi c, nh ngi phn tch trnh c cc thao
tc tnh ton nh va trnh by trn.
7.2.2. Phng php cc ph dng mt chiu
I = KC
Id4
Id3
Idx
Id2
Id1
0
C
Cch1
Cch2 Cx Cch3
Cch4
Hnh 7-8. Phng php ng chun trong phn tch nh lng bng phng php cc ph
Vi dung dch nghin cu cha bit nng , chng ta tin hnh ghi ph ca mu nghin cu
vi iu kin nh khi tin hnh xy dng ng chun. Vi gi tr Ix nhn c t dung dch
phn tch ta c th tnh c nng cht nghin cu.
Phng php thm tiu chun:
u tin ghi ph ca cht nghin cu ta c gi tr Ix. Thm vo dung dch nghin cu dung
dch chun c nng Cch, ta ghi cc ph cng vi iu kin ghi vi dung dch phn tch,
c gi tr cng dng gii hn Ix+ch. Sau li thm mt lng dung dch chun vo
dung dch trn vi Cx+2ch, o c cng dng gii hn Ix+2ch... Xy dng th thm
chun. T suy ra c Cx t Ix.
12
Id
I = KC
Idx+3ch
Idx+2ch
Idx+ch
Idx
0
C
Cx
Cx+ch
Cx+2ch
Cx+3ch
Hnh 7-9. Phng php thm chun trong phn tch nh lng bng phng php cc ph
y l mt ci tin trong phng php o trong cc ph dng mt chiu nhm tng chn
lc ca phng php phn tch cc ph. Trong phng php ny, thay cho vic o theo
ng cong I-E ngi ta dng ng cong
- E.
E
E1/2
nhin, trn ng cong vi phn, ta thy hai sng cc ph nh c hai cc tr phn bit r rt.
Phng php cc ph vi phn cng cho kt qu chnh xc hn cc ph thng v trong
phng php ny ta c th xc nh chnh xc cc cc tr, cng nh o chiu cao cc cc i
chnh xc hn o gi tr Id trong cc ph thng.
7.2.4. Cc ph xung
Trong cc ph dng mt chiu, chnh thnh phn dng t che lp dng Faraday khi gi tr
dng Faraday b, v th chnh dng t in hn ch nhy ca phng php cc ph
dng mt chiu. Vic tch dng Faraday khi dng in chung chy qua bnh in phn l
bin php tng nhy ca phng php vn-ampe. Cc ph xung l bin php nhm tch
dng Faraday khi dng t in. c im ca phng php ny l s phn cc ha in
cc ch th (cc git thy ngn) bng cc xung in trong thi gian thch hp.
Hnh 7-11. Cc ph xung. Dng c o min c t m mu xanh khi dng Faraday cn ln cn dng
t in thc t bng 0.
14
Hnh 7-12. Dng sng cho cc ph xung vung. Cc thng s c trng l chiu cao xung Ep = 25mV, bc
chiu cao Es = 10 mV, thi gian xung l 5 ms. Dng c o gia vng 1 v vng 2. Gi tr ti u l Ep = 50/n
(ms), Es = 10/n (mV) trong n l s e- trong na phn ng.
C hai phng php cc ph xung: phng php thng v phng php xung vi phn.
Trong phng php u, cui giai on tn ti ca mt git, ngi ta cc ha git thy
ngn bng xung in hnh ch nht, ko di t 40-60 ms. Vy trong phng php ny xung
in ging vo cc c dn vo v cng dng c o giai on cui ca mi xung.
Trng hp ny cc ph khng khc cc ph ca cc ph thng.
Trong trng hp sau, in cc b phn cc nh cc ph thng bng in p thay i
chm. Nhng cui thi gian tn ti ca git Hg, ngi ta ging mt xung in b sung c
bin khng ln lm ~50 mV v thi gian ~100 ms. Vic o hiu s cng dng in
15
chy qua bnh in phn trc v sau khi ging xung in, tc l o gia s ca cng
dng vi gia th in th ging xung in c bin xc nh. V vy, ng cong s c
dng pic vi cc i ng vi E = E1/2 v th ca
php cc ph vi phn).
Cng dng y t ph thuc vo ng hc ca qu trnh in cc, v vy phng php
c nhy khng ch vi qu trnh thun nghch m cn c vi qu trnh khng thun nghch.
l u im ni bt ca phng php cc ph xung so vi cc phng php cc ph khc.
Trong thc t phn tch ngi ta hay dng cc ph xung vi phn.
Hnh 7-12. So snh gia cc ph xung thng v xung vi phn. Xung thng: thi gian ca git Hg l 1s, chiu
cao xung l 4ms v thi gian o l 17 ms. Xung vung vi phn: thi gian ca git Hg l 1s, chiu cao xung Ep =
25mV, bc xung l Es = 4 mV, thi gian xung l 67 ms v thi gian o l 17 ms.
u im ca cc ph xung vi phn:
Hnh 7-13. Phng php vn-ampe ha tan xc nh Fe(III) trong mu nc bin vi vic thm tiu chun mi
ln 50 pM Fe(III).
17
Hnh 7-14. (a) Cc ph ha tan anot ca mu mt ong (mt ong c ha tan trong nc v axit ha ti pH =
1,2 bng HCl. Cd, Pb, v Cu b kh t dung dch ln mng Hg trong 5 pht in p 1,4V (vs. S.C.E.) (b) Cc
ph nhn c khi khng qua giai on kh 5 pht.Nng ca Cd v Pb trong mt ong tng ng l 7 v
27 ng/g (ppb). chnh xc nm trong khong 24%.
7.3. Cu hi n tp
1. Trnh by s hnh thnh sng cc ph ca mt ion kim loi trn in cc git Hg
18
2. Trnh by phng trnh Inkovich biu din s ph thuc cng dng khuch tn vo
nng cht phn tch.
3. Ti sao phi ui oxy khi phn tch bng phng php cc ph?
4. Cht nn cc ph l g? Nu vai tr ca cht nn cc ph.
5. Trnh by c s phn tch nh tnh v nh lng bng phng php cc ph. Trnh by
th tc ng chun v thm tiu chun trong phn tch nh lng bng phng php cc
ph.
6. Trnh by nguyn tc hai phng php tng nhy ca cc ph xung thng v cc ph
xung vi phn. So snh hai phng php.
7. Trnh by nguyn tc ca phng php vn-ampe ha tan. Tnh u vit ca phng php
ny so vi phng php cc ph thng.
19
Ni dung
Chng 8. Phng php chit.................................................................................................... 1
8. 1. c im chung ca phng php ................................................................................. 1
8.2. Phn loi qu trnh chit ................................................................................................. 2
8.3 Cc c trng nh lng ca qu trnh chit .................................................................. 3
8.3.1 nh lut phn b Nernst .......................................................................................... 3
8.3.2 H s phn b............................................................................................................ 3
8.3.3 chit R ................................................................................................................. 4
8.3.4. H s tch v h s lm giu ................................................................................... 6
8.4 Cn bng trong h thng chit ......................................................................................... 7
8.4.1 Cn bng trong h thng chit 1 baz hu c .......................................................... 7
8.4.2 Cn bng trong h thng chit 1 axit hu c ............................................................ 8
8.4.3 Cn bng trong h thng chit hp cht ni phc .................................................... 8
8.5 Mt s vn trong k thut chit................................................................................. 11
8.5.1 Cc phng php chit ........................................................................................... 11
8.5.2 Chn dung mi ........................................................................................................ 11
8.5.3 Cht tr chit ........................................................................................................... 11
8.5.4. Ra phn chit ....................................................................................................... 12
8.5.5 Gii chit ................................................................................................................. 12
8.6 Bi tp ............................................................................................................................ 12
L do ph bin thc hin qu trnh chit trong phn tch ha hc l tch hay lm giu
cht phn tch, hay tch n ra khi nhng cht l c th gy nhiu trong phn tch. Ph bin
nht l qu trnh chit gia dung mi nc v dung mi hu c.
Cc dung mi hu c l nhng hp cht t phn cc nn thng khng tan trong nc, cht
c phn cc rt ln.
Dietyl ete, toluen, hexan l cc dung mi c t trng nh hn nc, chng ni trn pha
nc. Clorofoc CHCl3, CH2Cl2, CCl4 l cc dung mi ph bin c t trng ln hn nc.
Trong hn hp hai pha, mt pha nc chim u th, pha kia dung mi chim u th.
Qu trnh chit thng xy ra vi vn tc ln nn c th thc hin qu trnh chit tch, chit
lm giu mt cch nhanh chng, n gin. Sn phm chit thng kh sch. V cc l do ,
ngy nay phng php chit khng ch c ng dng trong phn tch m cn c s dng
vo qu trnh tch, lm giu, trong sn xut cng nghip.
Qu trnh chit xy ra do cc ion kim loi tham gia to ion c kch thc ln c
cha cc nhm hu c phc tp, hoc i khi ion kim loi lin kt vi mt ion c
kch thc ln
Qu trnh chit ion kim loi do to cc solvat: tham gia to cc solvat l cc anion
( v d nh cc halogenua..) v cc phn t dung mi cha oxy nh ru, ete thay
vo cc v tr ca phn t nc trong ion kim loi
Qu trnh chit bng amin v axit cacboxylic: y cc ion kim loi c chit
di dng mui c khi lng phn t ln. Chnh nh khi lng phn t ln m
cc mui ny d tan vo dung mi hu c
(8-1)
V d 2: HgCl2 tan trong pha hu c di dng HgCl2, nhng tan pha nc di dng
HgCl2, HgCl+, .. Xc nh ring nng HgCl2 th rt kh khn. c th c lng kh
nng chit ca mt hp cht no bng dung mi hu c ngi ta dng h s phn b D
D=
(8-2)
nh ngha: chit R (%) l phn trm lng cht chit i vo pha hu c vi lng
cht trong pha nc ban u ti thi im cn bng.
R=
(8-3)
. Phn
cht tan S chuyn sang pha 2 l (1-q) v nng trong pha hu c 2 l (1-q) . Do vy,
(8-4)
Gii phng trnh (8-4) i vi q suy ra phn cht tan S cn li trong pha nc sau ln
chit th nht
=
(8-5)
T (8-5) cho php ta ni rng phn cht tan trong pha nc ph thuc vo h s phn
b v th tch. Nu cc pha c tch ra v dung mi hu c mi c thm vo, phn
cht tan cn li trong nc s l:
q.q =
(8-6)
qn =
(8-7)
= 85,7%
= 0,01 =
ly logarit hai v:
log0,01 = log
n = 2,37
do nN n = 3
Nh vy, sau 3 ln chit th chit t c 99%
c. Mi ln chit ch s dng 10,0 ml dung mi hu c th sau 5 ln chit phn trm
A c tch vo pha hu c bng bao nhiu?
q5 ==
R(%) =
= 0,019
=
= 98,1%
Bi tp: Cht tan A c h s phn b gia toluen v nc l 3 (D = 3). Tnh phn cht tan
A cn trong pha nc khi thc hin chit 100 ml dung dch cha cht tan A 0.010M
vi
(a) Mt ln vi 500 ml toluen
(b) Nm ln vi mi ln l 100 ml toluen
c lng kh nng tch hai cht A, B ra khi nhau bng qu trnh chit, ngi ta
dng h s tch
=
(8-8)
SB/A =
V ta bit rng RA =
; RB =
(8-9)
; thay vo (8-9)
SB/A =
V d, gi s DA = 104, DB = 0,1 th h s tch =
(8-10)
= 105, ngha l h s tch rt ln.
Tuy nhin, qu trnh chit ny khng hon ton thnh cng v khi dng qu trnh chit
ny tch A khi B th d rng ta tch c 99,99% . A ra khi nc, nhng trong sn
phm chit vn cn mt lng kh ln cht B (gn 10%) v theo (8-10) th h s lm
giu ca qu trnh l:
6
SB/A =
0,1
103
BH+ + OH
Kb
Bnc
Bhu c
Kphn b =
D=
= Kphn bB
(8-11)
chit 1 baz vo nc, chng ta phi s dng pH thp chuyn n thnh BH+.
Ngc li mun chuyn mt axit HA vo nc, chng ta phi s dng pH ln
chuyn axit thnh A.
V d: gi s rng h s phn b ca mt amin Kphn b = 3,0
Bnc Bhu c
Kphn b =
Nu 50 ml dung dch amin 0,010 M c chit vi 100 ml dung mi, nng ca amin
cn li trong pha nc bng bao nhiu?
a. pH = 10,00
b. pH = 8,00
pH = 10,00: D =
% amin cn trong nc =
= 2,73
=
100 = 15%
% amin cn trong nc =
= 0,273
=
100 = 65%
H3O+ + A
Ka
HAnc
HAhu c
Kphn b =
= Kphn bHA
(8-12)
c. Mt cch thc trong vic tch cc ion kim loi ra khi nhau l chn lc ca phc
8
+
MLn(nc)
Ka =
(8-13)
(8-14)
Hnh 8-2. Chit mt ion kim loi vi vic to phc. Phn cht tan ch yu trong pha nc l Mn+ v
phn cht tan ch yu trong pha hu c l MLn.
HLhu c
Kphn b (ligan) =
(8-15)
MLn(nc)
HLn(hu c)
Kphn b (phc) =
(8-16)
H s phn b chng ta cn tm l:
D=
(8-17)
(8-18)
vo m
Hnh 8-3. Chit cc ion kim loi s dng dithizone vi dung mi l CCl4. pH = 5, Cu2+ c chit
hon ton vo CCl4 trong khi Pb2+ v Zn2+ vn cn trong pha nc.
10
Sau khi tch, trong phn dung mi hu c c tch ra khng trnh khi c ln mt t
tp cht, do cn ra phn chit , thng l lc vi dung dch nc c cht tr chit,
pH, .. thch hp.
8.5.5 Gii chit
Chuyn cht tch t pha hu c sang pha nc. C th dng dung dch axit mnh hay
dung dch thuc th thch hp, hoc cho bay hi dung mi hu c.
8.6 Bi tp
1. Axit yu HA (Ka = 106) c hng s phn b gia pha nc v hexan l 4,0 (Kpb = 4,0).
Tnh nng ca axit ny trong hexan khi 30 ml dung dch axit HA 0,080M c chit
vi 5,0 ml hexan pH bng 2,00 v 10,00. Hiu qu chit ca HA vo dung mi hexan
pH = 2,00 hay 10,00?
12
Ni dung
Chng 9. Phng php sc k .............................................................................................................. 1
9.1. nh ngha .................................................................................................................................... 1
9.2. Phn loi sc k ............................................................................................................................ 2
9.3. Cc i lng c trng ca sc k ............................................................................................. 4
9.3.1. Sc k ............................................................................................................................... 4
9.3.2. Mi quan h gia thi gian lu v h s phn b ................................................................ 6
9.4. Hiu qu tch ............................................................................................................................... 6
9.4.1. phn gii .......................................................................................................................... 6
9.4.2. S khuch tn ....................................................................................................................... 8
9.4.3. Chiu cao a ....................................................................................................................... 10
9.4.4. Phng trnh chiu cao a ................................................................................................. 11
9.5. ng dng phng php sc k .................................................................................................. 12
9.5.1. Phn tch nh tnh .............................................................................................................. 12
9.5.2. Phn tch nh lng ........................................................................................................... 13
9.6. Cu hi n tp ............................................................................................................................ 14
CT SC K
Dung mi gii hp
Hnh 9-1. tng ng sau sc k: cht tan A c hp ph ln hn i vi pha tnh so vi cht tan B,
lu li trn ct lu hn.
Hnh 9-4. Sc k i lc
- Sc k phn b: Pha tnh l cht lng c lin kt vi b mt rn, thng l SiO2. Pha
tnh thng l cht kh. Cn bng ca cht tan gia vi pha tnh v pha lng c thit
lp trong sc k kh (hnh 9-2).
- Sc k trao i ion: Cc loi nha trao i ion, v d nha trao i anion nha trao i cation
hay
ng l cc cht lng cha cc ion cht tan c in tch tri du c lin kt vi pha
tnh bi lc tnh in (hnh 9-3).
- Sc k loi c phn t: cn c gi l sc k lc gel hay sc k thm thu gel. K
thut sc k ny cho php tch cc phn t da trn kch thc ca n. Cc cht tan c
3
, ca mt cht tan l thi gian cn thit cht tan di chuyn theo chiu di ct tr i
= tr t m
(9-1)
Trong sc k kh, tm thng c ly l thi gian cn thit CH4 chuyn ng qua ct (hnh 95).
Vi hai cu t bt k 1 v 2, s lu tng i, l t s gia thi gian lu hiu chnh ca chng:
S lu tng i:
y
(9-2)
k =
(9-3)
= tr tm = 251 42 = 209s
Toluen:
= tr tm = 333 42 = 291s
= 5.0
Toluen: k =
= 6.9
= 1.39
(9-4)
y Cs l nng cht tan trong pha tnh, Vs l th tch ca pha tnh, Cm l nng ca
cht tan trong pha ng v Vm l th tch ca pha ng.
T s Cs/Cm l t s nng ca cht tan trong pha tnh v pha ng. Nu ct c chuyn
ng chm t cn bng, t s Cs/Cm l h s phn b, K, c gii thiu trong
chng chit. Do , chng ta c th biu din phng trnh 9-4 di dng:
k = K
(9-5)
lin quan n thi gian lu ti h s phn b v th tch ca pha tnh v pha ng. Do
, s lu tng i c th din t:
=
(9-6)
(9-7)
thng ngi ta o rng cao bng mt na chiu cao pic w1/2. T phng trnh ng
cong Gaux
c th thy l w1/2 = 2.35 v w = 4.
Hnh 9-6. ng cong Gaux l tng o w v w1/2. Cc gi tr ca w l thu c bng cch ngoi suy
cc tip tuyn vi cc im un xung ng c s.
Hnh 9-7. phn gii ca cc pic Gaux c din tch v bin bng nhau. ng nt t cho thy cc
pic ring bit v cc dng lin l tng ca hai nh pic. Phn chng sc k l phn bng m.
(9-8)
y, tr hay Vr l s tch gia hai pics (n v thi gian hay th tch) v wav l rng
trung bnh ca hai pic. Ngoi ra, phn gii c th biu din qua vic s dng w1/2av
chiu rng ti na chiu cao ca nh ng cong Gaux. Hnh 9-7 cho thy s chng
cho ca hai nh vi mc khc nhau ca phn gii. i vi phn tch nh lng,
phn gii l > 1,5 l iu trong i.
9.4.2. S khuch tn
Khi chuyn ng qua ct, l tng nht l pic sc k c dng hnh Gaux, theo chiu di
ca ct th pic c rng cng ln (hnh 9-8). t l tng hn, pic sc k s c dng
khng i xng.
Hnh 9-9. Thng lng ca cc phn t khuch tn qua mt n v din tch l t l thun vi gradient
nng v h s khuch tn: J =- D (dc / dx).
dc/dx. S mol cht tan i qua mt mt vung trong mt giy gi l thng lng, J, t l
thun vi gradien nng :
(9-9)
Bng 9-1 cho thy s khuch tn ca cht lng l chm hn 104 ln so vi s khuch tn
trong pha kh. Cc phn t c khi lng mol ln nh ribonuclease v albumin khuch
tn chm hn t 10 n 100 ln so vi cc phn t nh. Gi s cht tan di chuyn qua
ct vi m mol trn mt n v din tch ct ngang ca ct, th s n ca ng cong
Gaux c m t bng:
(9-10)
trong c l nng (mol/m3), t l thi gian, v x l khong cch dc theo ct nh ca
pic (nh ca pic x lun lun = 0). So snh phng trnh 9-10 v phng trnh
ch ra cho ta thy lch chun ca m l:
=
(9-11)
Bng 9-1. H s khuch tn 298 K
Cht tan
Dung mi
H s khuch tn (m2/s)
H2O
H2O
2,310-9
Sucrose
H2O
0,5210-9
Glycine
H2O
1,110-9
CH3OH
H2O
1,610-9
Ribonuclease (M = 13700g/mol)
H2O (293K)
0,1210-9
H2O (293K)
0,05910-9
I2
Hexane
4,010-9
CCl4
Heptane
3,210-9
N2
CCl4
3,410-9
CS2
Khng kh (293K)
1,010-5
O2 (g)
Khng kh (273K)
1,810-5
H+
H2O
9,310-9
OH-
H2O
5,310-9
Li+
H2O
1,010-9
Na+
H2O
1,310-9
K+
H2O
2,010-9
Cl-
H2O
2,010-9
I-
H2O
2,010-9
. Nu cht tan di
Chiu cao a:
= H.x
H=
(9-12)
(9-13)
(9-14a)
10
(9-14b)
V d: Tnh ton s a
Mt cht tan c thi gian lu l 407s v c rng chn pic l 13 s trn ct c chiu di
12,2 m. Tnh s a v chiu cao ca a.
Gii
N=
H= =
= 1,57.104
= 7,7710-4 m = 0,777mm
Hnh 9-10. ng dng phng trnh Van Deemter vo sc k kh, A = 1,65mm, B = 25,8 mm.ml/pht; C =
0,0236 mm. Pht/ml
Chiu cao a, H, t l vi phng sai ca pic sc k (phng trnh 9-13): Chiu cao a cng nh
th pic cng hp. Phng trnh Van Deemter ch ra cho chng ta nh hng ca ct v lu lng
ti chiu cao ca a:
11
HA+
+ Cux
(9-15)
12
u
-
u mu khng c cht ma ty
u c th
chun MA, MDMA, MDA-d5 (tr ca
l 14 9 ph t ; tr ca
- 5
l 13 5 ph t).
l 9 99
1. Chun ho din tch pic: Coi t l % din tch pic hoc chiu cao pic tng ng vi t
l % khi lng cht. Ch yu p dng cho phn tch tinh du,
2. Ngoi chun: ng ngoi chun 1 im hoc nhiu im. Xy dng ng ngoi
chun da trn mi tng quan gia din tch pc hoc chiu cao pic vi nng cht.
3. Ni chun: ng chun ni c xy dng da vo mi tng quan gia nng
cht v t l din tch pic ca cht chun vi cht ni chun.
13
Hnh 9-... th tng quan tuy n tnh gia t l din tch pic v t l lng cht ca MA/MDA-d5
trong m u mu (phng php ni chun)
9.6. Cu hi n tp
1. Nu cc yu t nh hng n phn gii v chiu cao a l thuyt trong sc k.
2. Nu cc th tc trong phn tch nh lng bng phng php sc k. Hy gii thch
ti sao phng php ni chun c chnh xc cao nht.
3. Cho mt ct sc k c chiu di 120cm, tin hnh phn tch hai cht A v B thu c
kt qu sau:
Cht
trA = 250
wA =15 (s)
trB = 270
wA =17 (s)
14