XC NH NHT 1. KHI NIM: nht l tr lc bn trong ca mt cht lng, m tr lc ny cn phi vt qua c mt lc, m vi lc to ra s chy ca cht lng.

ng. Ngi ta thng phn bit cht lng Newton ng vi nht Newton v cht lng khng Newton ng vi nht khng Newton. Ngi ta c th biu din khi nim hay nh ngha trn theo hnh v sau: Nu gi:

Trong : F1 - Lc tc dng A - Din tch ct, trt. Vn tc ct ' l t l vi lc ct , ngha l ~ '. i vi cht lng Newton th nht Newton (N) c gi tr h s t l gia vn tc ct (') v lc ct (), ngha l:

n v nht: + n v c: Poise, vit tt (P) + n v mi: Pascal.sekunde = Pascal.giy, vit tt [Pa]. Mi quan h ca chng:

Phn ln cc cht lng Newton c nht nh v d: Nc nguyn cht, b ca cao nguyn cht, du thc vt nguyn cht, cc dung dch c cha kh < 60Bx... i vi cht lng Newton, ngi ta c th biu din trng thi nht ca n qua ng cong chy. * c trng i vi nht Newton: - ng cong chy l ng thng

- ng cong chy i qua gc to - Gc 1 > th nht tng, khi nht ban u vi gc - Gc 2 > th nht gim, khi nht ban u vi gc . Nu biu din quan h trn bng mt ng cong nht, ta c:

Hnh v 1.1: ng cong nht ca mt cht lng Newton * c trng i vi nht Newton: - ng cong nht l mt ng thng. - ng cong nht song song vi trc honh. + Cht lng khng Newton: Khi scla lng, bt nho... khng phi l cht lng nguyn cht m l hn hp phn tn ca cc cu t dng (lng, rn hoc bn rn hay bn lng) khc nhau. V d: Quan h chy ca khi scla thay i do cc cu t khuych tn trong b cacao (cht lng nguyn cht) theo cc biu hin sau y: - nht ca khi scla lng ln hn nht ca b cacao nguyn cht. - nht ca khi scla thay i nh l mt hm s ca vn tc ct. = f(') - S chy ca khi scla khng bt u lc ct nh bt k, m l sau phm vi u tin ca mt lc ct nh nht o, c coi nh gii hn chy. Mt cht lng, m cht lng c tnh cht ging nh cc biu hin nu trn hoc nhng biu hin khc, khc vi quan h chy ca cht lng Newton, th ngi ta gi l cht lng khng Newton. Biu din ng cong chy v ng cong nht ca mt khi scla c trng (cht lng khng Newton). * c trng ca cht lng khng Newton: (v d: scla) a. ng cong chy: - ng cong chy khng bt u t = 0, m l t = o: ngha l im u tin sau khi vt qua gii hn chy. - S tng ln ca gc ca ng cong gi tr ln nht ( nht cao) v thay i theo vn tc ct (') tng. b. ng cong nht:

- Sau khi vt qua gii hn chy o th khi scla bt u chy vi nht ban u cc i o. Vi vn tc ct tng th nht gim v nht cn bng khng thay i . Vi vn tc ct tng th nht gim v nht cn bng khng thay i t c gi tr cao ca vn tc ct '. - nht ban u cao o l do cu trc ca cc phn t khuch tn trong b cacao. - Nh lc ct tc dng m cu trc gim i vi vn tc ct tng. Cui cng, mt s gim cu trc hon ton xy ra nht cn bng . - Vic gim cu trc l thun nghch, ngha l vn tc ct (') gim th lc ct tc dng () cng gim v cu trc c to thnh tr li nht thi hoc lu di. V d: Trng thi ca ng non C: trc, trong v sau khi khuy trn. 2. MC CH: nht ng vai tr quan trng trong cng ngh sn xut, t nht ta c th tnh ton c nhng vn sau: - thun khit ca dung dch Newton v khng Newton. - Nng cht ho tan, nng cht khuch tn. - Cht lng ca bn thnh phm v thnh phm qua s thay i nht trong qu trnh cng ngh, v d cht lng ca mt r trong qu trnh bo qun, cht lng ca bnh m trong qu trnh nng v.v. - Ngoi ra n cn phc v cho vic tnh ton truyn nhit, chuyn khi, thit b khuy trn, ng ho, vn chuyn bng vt ti v cc thit b gia cng khc... 3. CC LOI NHT K, NGUYN TC LM VIC V BIU THC TNH TON: Nht k c nhiu tn gi khc nhau, thng theo tn ca ngi ch to ra loi nht k . V d: Nht k OSVAL, ANGLE..., nhng chng u da theo nguyn tc lm vic ca cc loi nht k c bn sau y: 3.1. Nht k mao qun:

* Cc i lng cn o: Q, p - Phm vi bn knh mao qun: R = 0,18 .... 3,2mm - Phm vi o: v = / = 0,2 n 5000mm2/s; - Khi lng ring * Phng trnh tnh ton: - i vi cht lng Newton, nht: = (pR4) / (8LQ). - Vn tc ct thnh mao qun 'w = (4Q) / R3 = V - Lc ct thnh mao qun w = (pR) / 2L = P - Dng lu th:

Xc nh c p v Q nh nht k mao qun, t ta tnh c nht ca dung dch cn o. chnh xc ca php o 0,1%. 3.2. Nht k bi ri: * S nguyn tc: : Gc nghing 10o

* Cc i lng cn o: v = L/t

Trong : L - Khong cch ri t - Thi gian ri (t = 30 ..... 300gy) - Phm vi o i vi vin bi ri t do trong nc nguyn cht = 0,3 ... 3000 m.Pa.S. - Phm vi o i vi vin bi c ti (o trong dung dch) = 4 ...1012 m.Pa.S - Phng trnh tnh ton: o nht biu kin:

Trong : g - Gia tc trng lc chnh xc 0,5% 3.3. Nht k quay vi cc khi tr lin hp: * Nguyn tc lm vic:

* Cc i lng cn o: v M. - Phm vi o: = 1 ....18.106 m.PaS. * Cng thc tnh ton: i vi cht lng Newton: nht:

3.4. Nht thay vi tm phng dt - hnh nn: Loi ny dng cho cht lng Newton v khng Newton * Nguyn tc lm vic:

- Phm vi o: = 8 .... 40.106m.Pa.S (m: Mili = 10-3 n v) * Phng trnh tnh ton: - nht : = [3M / (2R3a)]/(/) - Vn tc ct : ' = / - Lc ct : = 3M / 2R3a 3.5. o nht thng qua o in tr ca dung dch: Loi ny mi ch c ng dng trong vi nm gn y. V d: o nht ca bt nho trong nng bnh m. 4. XC NH NHT BNG NHT K OSVAL: Cu to ca n thuc loi nht k mao qun, nht ca dung dch cn o t l vi thi gian chy ca mt th tch dung dch (cn gi l lu th) qua ng. Mao qun v hiu s p sut ca n (p). * Cu to nht k OSVAL: Nht k OSVAL gm hai nhnh: - Nhnh mao qun "M" c ng mao qun ac di 10cm, bu ab c th tch 7ml. - Nhnh "N" c ng knh 1 + 1,6cm, gm ng ht ni vi bm tay ly cht lng t u (th tch 10ml) sang bu ab.

nht ca dung dch c tnh theo cng thc:

Trong : n - nht ca nc cng nhit N.s/m2)

(Nu t = 20oC th n = 1,005

dn - T trng ca nc nhit (nu t = 20oC th dn = 0,9986) zn - Thi gian chy ca nc (tnh bng giy = s) d - T trng ca dung dch cn o z - Thi gian chy ca dung dch cn o (s). Nht k OSVAL ch dng o nht ca dung dch c nng ng <60 Bx. i vi dung dch c nng ln > 60 Bx thng dng nht k quay.