i cng v giI phu hc

Mc tiu hc tp:
1. Nu c tm quan trng ca mn gii phu hc 2. Hiu c cc mc t chc ca c th cch m t v phn chia ca c th 3. ng dng ca gii phu hc trong cng tc iu dng Gii phu ngi l mn hc nghin cu cu trc c th ngi. Ty thuc vo phng tin quan st, gii phu hc c chia thnh hai phn mn: gii phu i th nghin cu cc cu trc c th quan st bng mt thng v gii phu vi th nghin cu cc cu trc nh ch c th nhn thy qua knh hin vi. Cc mc cu trc nh hn na ca c th l i tng nghin cu ca cc mn hc khc. Gii phu hc l mn hc y hc c s c vai tr quan trng i vi cc sinh vin, hc sinh cc trng i hc, cao ng v trung cp khi ngnh y. N l c s gip cho vic hc tt tt c cc mn c s khc (sinh l, m hc . . .) cng nh cc mn hc lm sng (ngoi, sn, ni . . .). 1. Cc mc t chc ca c th Ton b c th sng c xy dng nn 6 mc cu trc: 1. Mc ho hc. mc ho hc, cc nguyn t l nhng n v vt cht nh nht; mt s nguyn t hp nn phn t. Nu phn tch ti mc nh nht, c th ngi do nhng phn t v nguyn t to nn. 2. Mc t bo. Cc phn t kt hp li vi nhau to nn t bo, n v cu trc v chc nng c bn nht ca c th sng v l n v sng nh nht trong c th ngi. 3. Mc m. Cc m l mc tip theo ca s t chc cu trc. Cc m l nhng nhm t bo v cc cht bao quanh chng m cng nhau thc hin mt chc nng no . C bn loi m c bn trong c th ngi: thng m, m lin kt, m c v m thn kinh. 4. Mc c quan. Khi nhng loi m khc nhau kt hp vi nhau, chng to nn mc t chc tip theo gi l c quan. Cc c quan l nhng cu trc m c to nn t hai hay nhiu loi m. Chng c nhng chc nng c th v thng nhn c bng mt. Cc v d v c quan l d dy, tim, gan, phi v no. 5. Mc h thng. Mc tip theo ca s t chc cu trc trong c th l mc h thng. Mt h thng bao gm cc c quan c mt chc nng chung. V d h tiu ho bao gm ming, cc tuyn nc bt, hu, thc qun, d dy, rut non, rut gi, gan, ti mt v tu. i khi mt c quan tham gia vo hn mt h

thng. Chng hn nh tu l mt phn ca h tiu ho nhng cng l mt c quan ca h ni tit. 2. Cc cch m t v phn chia c th

2.1 Thut ng gii phu

Thut ng gii phu l cng c m t gii phu. trnh hiu lm trong m t gii phu cn phi dng thut ng ng da trn mt t th gii phu v cc mt phng gii phu chun.

2.1.1 Cc t th gii phu

Trong m t bt k vng hay phn no ca c th cn gi nh rng c th ang mt t th gi l t th gii phu. t th ny, i tng ng thng vi mt v mt hng v pha trc, bn chn tip xc y vi sn nh v hng ra trc, hai tay thng hai bn vi gan tay hng ra trc.

2.1.2 V tr gii phu

V tr cc phn ca c th c xc nh da trn cc mt phng gii phu sau y: - Mt phng ng dc gm mt phng ng dc gia i qua ng gia ca c th, chia c th thnh hai phn bng nhau, v cc mt phng ng dc cnh gia chia c th thnh hai phn khng bng nhau. - Mt mt phng ng ngang chia c th thnh cc phn trc v sau; - Mt mt phng nm ngang chia c th thnh cc phn trn v di; - Mt mt phng chch ct qua c th v to vi mt phng nm ngang hoc cc mt phng thng ng mt gc < 90. Trong m t gii ghu, cc t ch chiu hng v v tr l mt c im quan trng. Chng c s dng thng xuyn v gm nhng t c th hin trong bng 1 di y. Bng 1. Cc t ch chiu hng v v tr T ch hng Trn nh ngha gn v pha u hn hoc l phn cao hn ca mt cu Di trc no xa u hn hoc l phn thp hn ca mt cu trc no Trc gn mt trc c th hn Xng c trc tim V d Tim trn gan (tim gn u hn gan) D dy di gan

Sau Gia hay trong Bn hay ngoi Gn

gn mt sau c th hn gn ng gia hay mt phng dc gia hn

Thc qun sau kh qun So vi xng quay, xng

tr

nm pha gia (trong) ca

cng tay xa ng gia hay mt Phi pha bn (pha ngoi) phng dc gia hn so vi tim gn ch m chi ni vi thn u xa ca xng cnh tay tip hn; gn im xut pht khp vi u gn ca xng tr (nguyn u) hn xa ch chi ni vi thn hn; xa im xut pht (nguyn u) hn Nm gn b mt c th hn Nm xa b mt c th hn

Xa

u xa ca xng cnh tay tip khp vi u gn ca xng tr Xng sn nm nng hn phi Xng sn nm su hn da ngc

Nng Su

Mt phng ng dc

Mt phng nm ngang Mt phng ng ngang

Hnh 1. Cc mt phng gii phu

2.2 Cc vng v cc khoang c th 3

2.2.1 Cc vng ca c th
C th ngi c chia thnh mt s vng ln c th nhn ra c t bn ngoi. Cc vng chnh l u, c, thn, chi trn, v chi di. u bao gm s v mt. Trong khi s bao bc v bo v cho no, mt l phn trc ca u, bao gm mt, mi, ming, trn, m v cm. C chng cho u v c gn vo thn. Thn bao gm ngc, bng v chu hng. Chi trn c gn vo thn v bao gm vai, nch, cnh tay (phn chi trn t vai ti khuu), khuu, cnh tay (phn chi trn t khuu ti c tay), c tay v bn tay. Chi di bao gm mng, i (phn chi trn t mng ti gi), gi, cng chn (phn chi trn t gi n c chn), c chn v bn chn. Bn l mt vng mt trc c th c nh du bi mt np ni thn lin tip vi i.

2.2.2 Cc khoang c th
Cc khoang c th gip bo v, ngn cch v nng cho cc c quan bn trong. Cc xng, cc c v cc dy chng to nn thnh ca cc khoang v ngn cch khoang ny vi khoang kia. Khoang (hay hp) s v ng sng Khoang s c to nn bi cc xng s v cha no. ng sng c to nn bi cc xng ca ct sng v cha tu sng Khoang ngc Khoang ngc c vy quanh bi cc xng sn, xng c, on ngc ca ct sng v nhiu c trn thnh ngc. Khoang ngc cha phi v cc thnh phn khc trong trung tht (khoang nm gia hai mng phi) gm tim, thc qun, kh qun, tuyn c v nhiu mch mu v mch bch huyt. Khoang bng-chu hng Khoang bng-chu hng gm khoang bng v khoang chu hng nhng hai khoang ny khng c thnh ngn cch m thng nhau. Khoang bng c gii hn trn bi c honh, sau bi ct sng tht lng v cc c to nn thnh bng sau, trc bi cc c to nn thnh bng trc v mi bn bi cc xng sn di v cc c thnh bng. Khoang bng cha, d dy, lch, gan, tu, ti mt, rut non, hu ht rut gi, phn trn niu qun, thn, tuyn thng thn, nhiu mch mu, mch bch huyt, hch bch huyt v thn kinh. Khoang chu hng c gii hn sau bi xng cng v xng ct, trc v hai bn bi xng chu, di bi cc c ca sn chu hng v trn lin tip vi khoang

bng. Khoang chu hng cha on di ca niu qun, bng quang, trc trng v cc c quan sinh dc trong.

No v hp s

Tu sng v ng sng Phi v khoang ngc C honh

Cc tng tiu ho v khoang bng-chu hng

Hnh 2. Cc khoang ca c th

2.3 Cc h thng chc nng ca c th

Bng 2. Cc h thng chc nng ca c th. H thng Lp ph b mt Cc thnh phn hp thnh Da v cc cu trc Chc nng Bo v c th; iu ho thn nhit; o thi

ph thuc nh lng, mt s cht cn b; sn xut vitamin D, cm mng, cc tuyn m gic xc gic, au v nhit hi v tuyn b. Cc xng, cc sn v cc khp ca c th.

H xng

Chng v bo v cho c th; gip cho c th vn ng; cha cc t bo to mu; d tr mui khong v cht bo. To ra cc c ng; gi vng t th c th; sinh nhit. Tim bm mu qua cc mch mu; mu vn

H c

Cc c c cu to bi m c vn (bm xng). Tim, cc mch mu v

H tun

hon

h bch huyt

chuyn oxy v cc cht dinh dng ti cc t bo v carbon dioxide v cc cht cn b khi t bo; iu ho nhit , pH v cc thnh phn ca cc dch c th. H bch huyt a cc protein v cc dch tr li mu; vn chuyn lipide t ng tiu ho v mu; l ni trng thnh v nhn ln ca bch cu, m bch cu bo v c th chng li cc vi sinh vt gy bnh. ng Vn chuyn oxy t khng kh ht vo ti mu v carbon dioxide t mu ti khng kh th ra; gip iu ho acid ca cc dch c th; pht m. Ph hu thc n (bng c hc v ho hc); hp thu cc cht dinh dng; loi tr cc cht cn b

H h hp

Phi phi.

cc

dn kh ti v ra khi

H tiu ho ng ho

tiu (thc

ho,

gm

ming, hu, ng tiu qun, dy, rut); cc tng tit nh tuyn nc bt, H tit niu gan, tu, ti mt. Thn, niu qun, bng quang v niu o. H sinh dc Cc c quan sinh dc dn tinh, tuyn tit); Cc c quan sinh dc n (bung trng, vi t cung, t cung, m o v cc c quan H thn kinh

d c.

To ra, cha ng v bi xut nc niu; iu ho th tch v cc thnh phn ho hc ca mu; duy tr s cn bng v khong cht ca c th; iu ho sn xut hng cu. Cc tuyn sinh dc sn xut giao t (tinh trng sinh sn v cc qu trnh khc ca c th; cc c quan khc vn chuyn v cha ng giao t.

nam (tinh hon, ng hoc trng) v sn xut hormone iu ho

sinh dc ngoi). Thn kinh trung ng Dng in th hot ng (xung ng thn (no, tu sng), thn kinh ngoi bin (cc dy thn kinh) v cc (nh mt v tai). kinh) iu ho cc hot ng c th; pht hin cc bin i mi trng bn trong v bn ngoi c th, phin gii cc bin i v p dch ca cc tuyn.

gic quan c bit ng li bng cch gy ra s co c hoc s tit

H ni tit

Cc t bo sn xut hormone v cc tuyn, nh tuyn yn, tuyn gip v tu.

iu ho cc hot ng ca c th bng cch gii phng ra cc hormone, vn l nhng cht truyn tin ho hc c mu vn chuyn t tuyn ni tit ti cc c quan ch.