Professional Documents
Culture Documents
3. Silic:
- do : tõ quÆng vµ khö «xy b»ng fero silic
2FeO + Si → SiO2 + Fe
- Hoµ tan vµo F → n©ng cao ®é bÒn vµ cøng → c¬
tÝnh thÐp t¨ng
- %Si: 0,4 - 0,5
4.Phèt pho:
- Hoµ tan vµo F ( ®Õn 1,2%), ho¸ bÒn F vµ
thiªn tÝch m¹nh ( 0,1%)
- P ≥ 1,2% → t¹o ra Fe3P cøng vµ gißn
→ c¶ 2 pha trªn ®Òu gi¶m m¹nh dÎo dai vµ t¨ng
®é gißn ë T0 thêng→ gißn nguéi
- Tr¸nh gißn: P ≤ 0,05%
5. Lu huúnh:
- Cïng tinh :( FeS+Fe) ch¶y ë T0 thÊp (9880C),
kÕt tinh sau cïng → ë biªn giíi h¹t →nung ( c¸n)
→biªn giíi ch¶y tríc → ®øt →hiÖn tîng bë nãng
(gißn nãng)
- %S ≤ 0,06
III. Ph©n lo¹i :
1. Theo chÊt lîng: ( nÊu luyÖn) → møc ®é
®ång nhÊt c¸c nguyªn tè vµ khö c¸c t¹p chÊt
cã h¹i:
- ThÐp chÊt lîng thêng: ≤ 0,06% S ≤ 0,07%P
- ThÐp chÊt lîng tèt : ≤ 0,04% S ≤ 0,035
%P
- ThÐp chÊt lîng cao : ≤ 0,025% S ≤ 0,035
%P
- ThÐp chÊt lîng ®Æc biÖt cao: ≤ 0,015% S
≤ 0,025 %P
+thÐp C cã 3 chÊt lîng ®Çu
+thÐp HK cã 3 chÊt lîng sau
2.Theo ph¬ng ph¸p khö «xy:
• thÐp s«i ( khö «xy kh«ng triÖt ®Ó – Fero Mn)
FeO + C → Fe+ CO↑
BÒ mÆt s«i → t¹o thµnh bät khÝ trong thái
®óc ( khi c¸n sÏ hÕt)→kh«ng cã lâm co
→ Ýt Si nªn dÎo →dËp s©u
• thÐp lÆng : khö «xy triÖt ®Ó ( Fero Mn +Fero
Si + Al)
→ kh«ng cßn FeO → bÒ mÆt thÐp ph¼ng
lÆng → lâm co lín
→ cøng h¬n thÐp trªn ( Si) vµ thÝch hîp víi
hµn
• thÐp nöa lÆng: (khö «xy b»ng Fero Mn + Al)
- ThÐp C thÊp : c¶ 3 lo¹i trªn
- ThÐp C trung b×nh : lÆng vµ n¶ lÆng
- ThÐp Ccao vµ HK : lÆng
3.Theo c«ng dông:
- thÐp c¸n nãng th«ng dông
- thÐp kÕt cÊu
- thÐp dông cô
- thÐp cã c«ng dông riªng
IV. Ký hiÖu vµ c«ng dông cña c¸c nhãm thÐp C:
Theo qui t¾c:
• thÐp th«ng dông, kh«ng cÇn nhiÖt luyÖn khi sö
dông → ký hiÖu theo c¬ tÝnh (ë tr¹ng th¸i cung cÊp)
• thÐp ph¶i qua nhiÒu kh©u gia c«ng chÕ t¹o → ký
hiÖu theo thµnh phÇn ho¸ häc
1. ThÐp c¸n nãng th«ng dông ( thÐp C chÊt l-
îng thêng)
• ChiÕm 80% lîng thÐp sö dông ( tr¹ng th¸i c¸n
nãng)
• Theo TCVN 1765-75 : Ký hiÖu CT - σkÐo tèi thiÓu
( KG/mm2)
• Chia ra lµm 3 nhãm:
∗Nhãm A:
- qui ®Þnh vÒ c¬ tÝnh, kh«ng qui ®Þnh vÒ
thµnh phÇn ho¸ häc
CT38 σkÐo= 38 KG/mm2
- lµm c¸c chi tiÕt kh«ng ph¶i qua gia c«ng nhiÖt :
b¶o toµn tæ chøc ban ®Çu vµ c¬ tÝnh theo tiªu
chuÈn
∗ Nhãm B:
- qui ®Þnh vÒ thµnh phÇn ho¸ häc, kh«ng qui
®Þnh vÒ c¬ tÝnh
BCT38: 0,14-0,22%C
- lµm c¸c chi tiÕt ph¶i qua gia c«ng nãng
∗NhãmC:
- qui ®Þnh c¶ vÒ c¬ tÝnh vµ thµnh phÇn ho¸ häc
CCT38: σkÐo= 38 KG/mm2, 0,14-0,22%C
- lµm c¸c chi tiÕt võa ph¶i qua gia c«ng nãng,
võa ph¶i biÕt c¬ tÝnh ban ®Çu
2. Nhãm thÐp kÕt cÊu:( thÐp C chÊt lîng tèt)
- qui ®Þnh c¶ vÒ c¬ tÝnh vµ thµnh phÇn ho¸ häc
- theo TCVN 1766-75, ký hiÖu : C- con sè chØ
hµm lîng C trung b×nh phÇn v¹n
C40 ; C40s; C40n
3.Nhãm thÐp dông cô: ( chÊt lîng tèt)
- Thµnh phÇn C≥0,7%
- lµm dông cô cã n¨ng suÊt thÊp vµ TB
theo TCVN 1822-76: ký hiÖu CD- con sè chØ hµm
lîng C trung b×nh phÇn v¹n
CD70
4.Nhãm thÐp cã c«ng dông riªng:
- thÐp lß so
- thÐp dËp nguéi...
V. u nhîc ®iÓm cña thÐp C:
• u ®iÓm:
- rÎ tiÒn, dÔ nÊu luyÖn
- c¬ tÝnh nhÊt ®Þnh, tÝnh c«ng nghÖ tèt
• nhîc ®iÓm:
- ®é bÒn ë tr¹ng th¸i cung cÊp thÊp, σ®h=70KG/mm2
( thÊp), dÎo dai kÐm
- ®é thÊm t«i thÊp ( ≈15 mm)
- >3000C ®é bÒn vµ cøng thÊp
- chèng mµi mßn kÐm ( so víi thÐp HK cïng %C)
5.1.2. ThÐp hîp kim:
I. Thµnh phÇn vµ ®Æc ®iÓm cña thÐp hîp
kim:
1. Nguyªn tè hîp kim:
• Ngoµi Fe,C, t¹p chÊt + c¸c nguyªn tè víi lîng
nhÊt ®Þnh→thay ®æi
tæ chøc, tÝnh chÊt theo yªu cÇu
•C¸c nguyªn tè ®îc coi lµ hîp kim khi: ( nhá h¬n
®îc coi lµ t¹p chÊt)
Mn≥0,8-1,0 % Ni≥0,5-0,8 %
Si≥0,5-0,8 % W≥0,1-0,5 %
Cr ≥0,5-0,8 % Mo≥0,05-0,2 %
Ti,V,Nb,Zr,Cu ≥ 0,1 B ≥ 0,002
2.C¸c ®Æc tÝnh cña thÐp HK:
• C¬ tÝnh:
- ®é thÊm t«i cao h¬n thÐp C → σ cao h¬n
(sau t«i +ram)
Khi sö dông cÇn lu ý
- §é bÒn t¨ng → ®é dÎo dai gi¶m
- % NTHK cµng lín → dÎo dai vµ tÝnh c«ng nghÖ
kÐm
• TÝnh chÞu nhiÖt ®é cao: mét sè thÐp khi bÞ
OXH→«xyt xÝt chÆt ( Cr,Si)
• C¸c tÝnh chÊt lý ho¸ ®Æc biÖt: kh«ng gØ,
gi·n në nhiÖt, tõ tÝnh ®Æc iÖt
• Nhîc ®iÓm: khã nÊu luyÖn, ®¾t, tÝnh c«ng
nghÖ kÐm
II. T¸c dông cña nguyªn tè hîp kim:
1.T¸c dông ®èi víi dung dÞch r¾n vµ gi¶n ®å pha:
ThÐp C+ NTHK → ThÐp HK → ¶nh hëng cña
NTHK ®Õn gi¶n ®å pha Fe-C
• Dung dÞch r¾n: PhÇn lín c¸c NTHK lµ KL cã m¹ng
gièng γ, α →
t¹o dung dÞch r¾n:
- Mn, Ni lµ c¸c nguyªn tè cã kiÓu m¹ng lptm ®iÓn
h×nh t¹o víi γ
dung dÞch r¾n hoµ tan v« h¹n → më réng vïng γ
(cña gi¶n ®å Fe-C) → h¹ thÊp A1, A3, Am→γ cã thÓ tån
t¹i ë T0 thêng →thÐp γ
- Cr lµ nguyªn tè cã kiÓu m¹ng lptk → t¹o víi α dung
dÞch r¾n hµ tan v« h¹n → thu hep vïng γ, më réng α
→ n©ng cao A1, A3, Am
→α cã tån t¹i ë T0 cao →thÐp α
- §©y lµ c¸c thÐp kh«ng cã chuyÓn biÕn pha
- §êng SE dÞch sang tr¸i→ thÐp cïng tÝch < 0,8% C ;
thÐp HK< 2,14 % C → ®· cã Lª
VD: thÐp 7%W: S → 0,2% C
E → 0,5%C
•T¸c dông ®Õn c¬ tÝnh cña F ( trong thÐp HK
chiÕm 90%):
- % NTHK t¨ng →x« lÖch m¹ng t¨ng →σ, cøng t¨ng,
dÎo dai
gi¶m
- Nguyªn tè HK →¶nh hëng kh¸c nhau ( Mn,Si, Cr,
Ni):
+ Mn,Si→t¨ng m¹nh ®é bÒn vµ cøng cña F, gi¶m
m¹nh dÎo dai→thÐp gißn →1-2% Si; 2-3%Mn
+ Cr, Ni →ho¸ bÒn F nhng l¹i kh«ng lµm gi¶m dÎo dai
>3%Cr →xÊu ®é dai
Ni →c¶i thiÖn ®é dÎo dai
- Thêng hîp kim ho¸ ®ång thêi Cr, Ni
2.T¸c dông t¹o thµnh C¸cbÝt:
a. Ni, Si, Al, Co,Cu → kh«ng t¹o c¸c bÝt
b. Mn, Cr, Mo, W, V, Zr, Ti, Nb →t¹o c¸c bÝt :
- Mn, Cr →nguyªn tè t¹o c¸c bÝt yÕu
- Mo, W→ nguyªn tè t¹o c¸c bÝt trung b×nh
- V → nguyªn tè t¹o c¸c bÝt m¹nh
- Zr, Ti, Nb → nguyªn tè t¹o c¸c bÝt rÊt m¹nh
c. C¸c d¹ng c¸c bÝt :
• XªmentÝt hîp kim:
• C¸c bÝt víi kiÓu m¹ng phøc t¹p: Mn3C, Cr7C3,
Cr23C6
•C¸c bÝt kiÓu Me6C
• C¸c bÝt víi kiÓu m¹ng ®¬n gi¶n ( VC, TiC,
WC..)
T¸c dông:
-C¸c bÝt HK cã ®é cøng cao h¬n Xe
- æn ®Þnh vµ hoµ tan vµo γ khã h¬n ( Tch cao)
- T¸c dông:
∗ Lµm t¨ng ®é bÒn, cøng vµ chèng mµi mßn
m¹nh h¬n Xe
∗ Khã hoµ tan vµo γ → T0 t«i t¨ng, gi÷ nhá h¹t
khi nung
∗ Khi ram → tiÕt ra khái M vµ kÕt tô ë T0 cao
h¬n Xe →gi÷ ®îc ®é cøng cao ë T0 cao
III. ¶nh hëng cña nguyªn tè hîp kim ®Õn
qu¸ tr×nh nhÖt luyÖn: → ¶nh hëng lín
1.ChuyÓn biÕn khi nung ®Ó t«i:
• hoµ tan c¸c bÝt vµo γ khã → T0 t«i t¨ng, τ gi÷
dµi h¬n ( so víi Xe)
VD : ThÐp 1%C → T0 t«i = 7800C ( Fe3C)
ThÐp 1%C, 1,5 %Cr → T0 t«i = 830- 850 0C
( (Fe,Cr)3C
• khã hoµ tan → n»m ë biªn giíi gi÷ cho h¹t nhá
khi nung
m¹nh nhÊt Ti,Zr, Nb; yÕu h¬n: W,V
riªng Mn → h¹t γ ph¸t triÓn m¹nh
2. Sù ph©n ho¸ ®¼ng nhiÖt cña γ vµ ®é thÊm
t«i:
• Sù ph©n ho¸ ®¼ng nhiÖt cña γ qu¸ nguéi:
- tÊt c¶ c¸c NTHK ( trõ Co) khi hßa tan vµo γ→
®êng ch÷ "C" dÞch sang ph¶i → gi¶m tèc ®é
t«i tíi h¹n
- víi cïng hµm lîng NTHK → hîp kim ho¸ phøc t¹p hiÖu
qu¶ tèt h¬n hîp kim ho¸ ®¬n gi¶n
• §é thÊm t«i:
- tÊt c¶ c¸c NTHK ( trõ Co) ®Òu lµm t¨ng ®é
thÊm t«i
Cã thÓ cã c¸c trêng hîp :
- Vth< Vlâi → t«i thÊu
- Vkh«ng khÝ > Vth → nguéi trong kh«ng khÝ → nhËn
®îc M (tù t«i)
• HiÖu qu¶ do t«i+ ram:
- n©ng cao søc chÞu t¶i cho chi tiÕt
- tiÕt diÖn lín → sö dông thÐp HK cã hiÖu qu¶
- nguéi chËm → Ýt biÕn d¹ng, nøt (chi tiÕt phøc t¹p)
3.ChuyÓn biÕn M¸ctenxit
• Khi hoµ tan vµo γ, c¸c NTHK ( trõ Co, Al, Si) →
h¹ thÊp Ms → sau t«i, lîng γ d t¨ng → ®é cøng cã
thÓ gi¶m 1-10 HRC → ph¶i GCL hoÆc ram nhiÒu
lÇn →®é cøng t¨ng
4.ChuyÓn biÕn khi ram:
• ¶nh hëng ®Õn 3 qu¸ tr×nh:
- ph©n ho¸ M
- chuyÓn biÕn γ d →M
- kÕt tô C¸cbÝt
→ ®Òu x¶y ra ë T0 cao h¬n ( c¸c NTHK c¶n trë sù
khuyÕch t¸n C )
VD: TiÕt ra Xe ( tõ M) → 2000C
Xªmmtit hîp kim →250-3000C
C¸c bÝt Cr →400-450
TiC → kh«ng hoµ tan khi nung, kh«ng kÕt tô khi
ram
NhËn xÐt:
+ N©ng cao tÝnh chÞu nhiÖt
+ C¸c bÝt t¹o thµnh nhá mÞn, ph©n t¸n → ®é
cøng, tÝnh chèng mµi mßn t¨ng →ho¸ cøng
ph©n t¸n
IV. KhuyÕt tËt cña thÐp HK:
1.Thiªn tÝch
2.Gißn ram:
HiÖn tîng ak gi¶m ®ét ngét khi ram ë 2
kho¶ng nhiÖt ®é
• Lo¹i I: ( ram ë 280-3500C)
cha râ nguyªn nh©n - kh«ng kh¾c phôc ®îc
(kh«ng thuËn nghÞch)
• Lo¹i II: ( ram ë 500-6000C vµ lµm nguéi chËm)
- thêng gÆp ë thÐp Cr, Mn, Cr-Ni, Cr-Mn
- kh¾c phôc ®îc (thuËn nghÞch) → lµm nguéi
nhanh ( níc hoÆc dÇu) hoÆc hîp kim ho¸ thªm
W hoÆc Mo