CAÙC THUOÁC TAÙC ÑOÄNG LEÂN HEÄ TIM MAÏCH

MUÏC TIEÂU YEÂU CAÀU:

• Naém ñöôïc taùc duïng, cô cheá taùc duïng, chæ ñònh vaø choáng chæ
ñònh cuûa thuoác: ñieàu trò huyeát aùp cao, suy tim , loaïn nhòp tim.
• So saùnh taùc duïng cuûa digitaline, digoxine vaø uabaine.
• Lôïi vaø haïi cuûa K+ vaø Ca2+ khi söû duïng Digitaline.
• So saùnh taùc duïng cuûa procaine vaø procainamide, quinine vaø
quinidine.

CAÙC THUOÁC ÑIEÀU TRÒ HUYEÁP AÙP CAO

Ñeå chöõa beänh huyeát aùp cao, ngöôøi ta choïn duøng 2, trong 4 nhoùm thuoác sau:
1. Lôïi tieåu
2. Huûy giao caûm
3. Daõn maïch tröïc tieáp
4. Phong toûa taùc ñoäng cuûa Angiotensine
LÔÏI TIEÅU
Taùc ñoäng haï huyeát aùp cuûa thuoác lôïi tieåu, tröôùc heát laø do giaûm tích tuï Na+, keùo
theo giaûm theå tích ôû maùu.
ÔÛ nhöõng beänh nhaân huyeát aùp cao maø thaän vaø tim coøn toát, neân choïn lôïi tieåu
nhoùm thiazides, chæ neân duøng lieàu thaáp vaø duøng haøng ngaøy, vì löôïng Na+, moãi
ngaøy ñeàu coøn ñöôïc boå sung qua thöùc aên.
ÔÛ nhöõng beänh nhaân huyeát aùp cao, Na+ tích tröõ nhieàu, coù suy thaän, (ñoä loïc cuûa
caàu thaän coøn 30-40ml/phuùt) suy tim, phuø, neân choïn duøng loaïi thuoác lôïi tieåu maïnh
(nhoùm thuoác taùc ñoäng leân quai thaän).
ÔÛ nhöõng beänh nhaân huyeát aùp cao, coù duøng digitaline, ñaùi nhieàu, maát potassium,
neân choïn duøng thuoác lôïi tieåu nhoùm giöõ Kalium.
Tai bieán :
Maát kalium, laø tai bieán thöôøng gaëp. Heã K+ thaûi tröø , thì Na+ taùi haáp thu, coäng
vôùi Na+ coù trong thöùc aên, Na+ caøng theâm tích tuï, gaây tai bieán baát lôïi cho ngöôøi
beänh.
Caùc thuoác lôïi tieåu, coøn laøm toån haïi ñeán dung nhaän glucose, taêng noàng ñoä lipide
trong maùu, taêng nguy cô beänh vaønh tim v.v…
HUÛY GIAO CAÛM
Caùc thuoác huy giao caûm, sôû dó coù hieäu öùng haï huyeát aùp laø do:
- An thaàn, gaây nguû

-1-
 - Phong toûa daãn truyeàn töø maïch thaàn kinh töï chuû, ngaên chaën phoùng thích nor-
adrenaline ôû taän cuøng sôïi giao caûm.
- Voâ hoaït adreno-receptor ôû teá baøo sau khôùp, cho nhöõng ñaùp öùng khaùc bieät,
tuøy töøng loaïi thuoác vaø tuøy receptor ñöôïc gaén keát.
- Hoaït hoùa baroreceptor qua cô cheá phaûn xaï:ví duï alkaloid veratum taêng ñoä
nhaïy caûm cuûa baroreceptor, laøm haï huyeáp aùp. (vì thuoác khaù ñoäc, khoâng söû duïng
treân laâm saøng).
HUÛY GIAO CAÛM – TAÙC ÑOÄNG TRUNG ÖÔNG:
- METHYLDOPA (L-alpha-methyl-3-4 dihydroxypheny lanine)
Laø moät ñoàng daïng cuûa L-dopa, neân coù theå ñaûo chuyeån thaønh α methyl nor-
adrenaline (moät chaát daãn truyeàn giaû taïo). Alpha-methyl nor-adrenaline döï tröõ ôû
boïc haït sôïi thaàn kinh giao caûm, thay theá vò trí cuûa nor-adrenaline. Khi sôïi thaàn
kinh giao caûm bò kích thích, Alpha-methyl nor-adrenaline xuaát baøo, taùc ñoäng leân
receptor haäu khôùp lieân heä. Tuy nhieân söï thay theá vò trí nor-adrenaline cuûa chaát
daãn truyeàn giaû taïo (false mediator) naøy, xaûy ra chæ ôû neurone ngoaïi bieân, khoâng
cho ñaùp öùng khaùng huyeát aùp cao cuûa methyl dopa.
Thöïc ra, taùc ñoäng khaùng huyeát aùp cao cuûa caùc methyl dopa, xuaát hieän khi
alpha adrenoreceptor ñaõ bò kích thích thoûa ñaùng bôûi Alpha methyl nor-adrenaline
hoaëc Alpha-methyl dopamine.
Taùc ñoäng trung öông cuûa methyl dopa ñöôïc chöùng minh baèng moät soá chöùng côù
sau:
- Nhöõng lieàu thaáp methyl ñöôïc söõ duïng qua ñöôøng naõo thaát, gaây haï huyeát aùp
roõ hôn tieâm qua ñöôøng tónh maïch treân con vaät thöïc nghieäm.
- Nhöõng antagonist, söû duïng qua ñöôøng trung öông, phong toûa roõ hieäu öùng
khaùng huyeát aùp cao cuûa methyldopa,hôn tieâm tónh maïch.
- Nhöõng chaát phong toûa dopa decarboxylase ñöôïc ñöa vaøo cô theå qua ñöôøng
trung öông, aûnh höôûng ñeán hieäu öùng khaùng huyeát aùp cao cuûa methyldopa laø do taùc
ñoäng laøm chaäm laïi söï chuyeån hoùa töø dopa thaønh dopamine trong tieán trình chuyeån
hoùa catecholamine.
Methyl dopa, thöôøng duøng ñeå ñieàu trò beänh huyeát aùp cao trung bình, hieäu öùng
huyeát aùp chaäm, do giaûm söùc caûn ngoaïi bieän cuûa maïch maùu vaø hôi laøm bieán ñoåi
nhòp tim, cung löôïng tim, treân ña soá beänh nhaân.
Taùc duïng haï huyeát aùp cuûa methyldopa, khoâng phuï thuoäc laém vaøo söï thay ñoåi tö
theá beänh nhaân. Sau khi duøng thuoác, thænh thoaûng coù bò tut huyeát aùp do tö theá,
nhöng do thuoác giaûm theå tích trong loøng maïch laø chính. Moät taùc ñoäng phuï keøm
theo cuûa methyldopa laø giaûm söùc caûn cuûa maïch maùu thaän.

-2-
 Döôïc ñoäng: Methyldopa bò chuyeån hoùa böôùc ñaàu, keát hôïp vôùi O – sulfate ôû
nieâm maïc daï daøy-ruoät. Hieäu öùng sinh hoïc cuûa methyl dopa thaáp (khoaûng 25%), coù
hôi xeâ dòch ñoâi chuùt tuøy töøng caù bieät beänh nhaân. Thôøi gian baùn huûy t1/2 cuûa methyl
dopa laø 2 giôø, 1/2 hoaëc 1/3 thuoác ñöôïc thaûi tröø qua thaän.
Methyldopa vaøo naõo, nhôø pump chuyeån vaän axit amine voøng thôm. Uoáng
methyldopa 1 lieàu ñieàu trò, 4-6 giôø sau, cho hieäu öùng khaùng huyeát aùp cao toái ña,
lieân quan ñeán söï tích luõy alpha methyl nor-adrenaline moät chuyeån hoùa chaát ñöôïc
taïo ra töø chaát meï trong tuaàn hoaøn.
ÔÛ haàu heát beänh nhaân duøng 2g cho hieäu öùng toái ña, huyeát aùp toái ña giaûm. Neáu
ñaùp öùng ñoù khoâng bò yeáu toá khaùc kìm laïi, thì söû duïng lieàu coù cao, cuõng khoâng taïo
hieäu öùng cao hôn nöõa. Cho neân lieàu ñieàu trò chæ neân vaøo khoaûng 1-2g.
Ñoäc tính: Taùc ñoäng khoâng mong muoán cuûa methyldopa bieåu hieän treân thaàn
kinh trung öông laø gaây an thaàn, duøng laâu coù theå roái loaïn taâm thaàn, moäng mò, choùng
maët, daáu hieäu ngoaïi thaùp coù theå coù, chaûy söõa, keát hôïp vôùi taêng tieát prolactine xaûy
ra ôû moät soá ñaøn oâng hoaëc phuï nöõ, ñieàu trò baèng methyldopa. Cô cheá coù quan heä
ñeán methyldopa öùc cheá taùc ñoäng dopaminergic ôû vuøng döôùi ñoài.
Tai bieán quan troïng khaùc, khi duøng methyldopa laâu daøi (hôn 1 naêm), coù khoaûng
10-20% beänh nhaân laøm test Coombs +, ñoâi khi phoái keát cheùo trong maùu, gaây khoù
khaên cho truyeàn dòch, gaây thieáu maùu tan huyeát, cuõng coù khi gaây vieâm gan vaø soát
cao do thuoác.
CLONIDINE
Nghieân cöùu veà maët huyeát hoïc cho thaáy, taùc ñoäng khaùng huyeát aùp cao cuûa
clonidine do giaûm cung luôïng tim, giaûm nhòp tim, vaø daõn tieãu tónh maïch sau mao
maïch .
Clonidine giaûm huyeát aùp ñoäng maïch keøm theo giaûm söùc caûn ngoaïi bieân cuûa
maïch maùu thaän vaø duy trì doøng maùu ñeán thaän so vôùi methyl dopa, clonidine deã
gaây tuït huyeát aùp tö theá hôn
Döôïc ñoäng: Treân nhöõng caù nhaân khoeû maïnh hieäu öùng sinh hoïc cuûa clonidine
khoaûng 75%. Thôøi gian baùn huûy:8-12 giôø, coù khoaûng ½ thuoác thaûi tröø qua ñöôøng
nieäu döôùi daïng nguyeân si. Treân nhöõng beänh nhaân bò suy thaän, lieàu duøng clonidine
neân thaáp hôn lieàu ñieàu trò.
Clinidine tan trong lipide vaø nhanh choùng vaøo naõo theo tuaàn hoaøn, thôøi gian
baùn huûy ngaén. Taùc ñoäng tröïc tieápkhaùng huyeát aùp cao clonidine lieân quan chaët cheõ
vôùi noàng ñoä trong maùu. Lieàu ñieàu trò vaøo khoaûng 0,2 - 1,2 mg/ngaøy, tuy nhieân
khoâng neân phoái hôïp vôùi methyl dopa, vì seõ taêng hieäu öùng ñeán möùc gaây ñoäc. Lieàu
toái ña 1,2mg/ngaøy.

-3-
 Döôïc löïc:
Clonidine laø daãn suaát töø 2 – imidazoline phaùt hieän coâng duïng ñaàu tieân laø do taùc
ñoäng gaây ngheït muõi cuûa noù. Sau khi tieâm tónh maïch, clonidine coù theå gaây taêng
huyeát aùp trong thôøi gian raát ngaén, sau ñoù hieäu öùng huyeát aùp keùo daøi. Ñaùp öùng do
clonodine tröïc tieáp kích thích α2 adreno-receptor ôû tieåu ñoäng maïch. Clonidine
ñöôïc xeáp loaïi agoniste töøng phaàn cuûa α receptor, bôûi vì noù öùc cheá hieäu öùng veà
huyeát aùp cuûa α2 receptor khaùc. Clonidine kích thích α2 receptor ôû phaàn tuûy vaø ôû
naõo. Treân ñoäng vaät thí nghieäm, neáu duøng loaïi chaát ñoái khaùng alpha, qua ñöôøng
trung öông, coù theå chaën laïi taùc duïng haï huyeát aùp cuûa clonidine.
Clonidine giaûm chöông löïc (tone) giao caûm vaø taêng chöông löïc ñoái giao caûm,
gaây haï huyeát aùp vaø laøm chaäm nhòp tim. Clonidine nhaïy caûm vôùi trung taâm aùp
huyeát ôû naõo vaø bò öùc cheá bôûi phaûn xaï baro (baroreflexe). Nhö vaäy, clonidine vaø
methyldopa coù taùc duïng ñieàuchænh huyeát aùp trôû laïi bình thöôøng, qua taùc ñoäng leân
neugoneadrenergic, ôû trung öông vaø coù söï ñieàu chænh laïi cuûa phaûn xaï baro-
receptor. Caû clonidine vaø methyldopa ñeàu gaén leân receptor α2 hôn laø α1.
Receptor α2 toïa laïc laïi maøng neurone giao caûm khu vöïc tieàn khôùp cuûa maïch
maùu ngoaïi bieân, khi receptor α2 bò kích thích, söï phoùng thích noradrenaline seõ bò
thu hoài. Ngaoøi ra clonidine vaø caû alpha methyl noradenaline nöõa, taùc ñoäng khöû bôùt
söï phoùng thích nor-adrenaline ngay treân receptor lieân heä.
Ñoäc tính: Khoâ moâi vaø an thaàn laø ñoäc tính thöôøng thaáy cuûa clonidine. Caû hai
ñeàu laø taùc ñoäng trung öông vaø phuï thuoäc vaøo lieàulöôïng thuoác.
Khoâng ñöôïc söõ duïng clonidine cho nhöõng beänh nhaân bò taâm thaàn daïng öùc cheá.
Khoâng neân phoái hôïp vôùi thuoác choáng traàm caûm 3 voøng, vì thuoác choáng traàm caûm 3
voøng seõ laøm maát taùc duïng khaùng aùp huyeát cuûa clonidine.
CAÙC THUOÁC PHONG TOÛA HAÏCH
Nhöõng thuoác phong toûa haïch, trong thôøi gian xa xöa, ngöôøi ta duøng ñeå phong
toûa kích thích cuûa acetycholine treân neurone haäu haïch thaàn kinh töï chuû. Ñoù laø chaát
ñieàu trò beänh huyeát aùp ban ñaàu, nhöng do coù nhieàu ñoäc tính xuaát hieän ngay ôû
nhöõng lieàu duøng ñaàu tieân, cho ñeán baây giôø chæ coøn coù 1 thuoác trong nhoùm ñöôïc
duøng maø thoâi. Ñoù laø trimethaphan.
Nhöõng chaát phong toûa haïch öùc cheá tranh chaáp taïi receptor nicotinic, treân
neurone haäu haïch cuûa hai haïch giao caûm. Coäng theâm vaøo ñoù, thuoác coù theå tröïc
tieáp phong toûa keânh channel nicotinic cholin. Cuõng gioáng nhö vaäy, phong toûa
nicotinic ôû thaàn kinh – cô.
TRIMETHAPHAN
Trimethaphan camsylat, tieâm tónh maïch, nhanh choùng haï ngay côn huyeát aùp.

-4-
 Hieäu öùng khoâng mong muoán cuûa trimethaphan coù lieân quan ñeán taùc ñoäng döôïc
lyù cuûa thuoác, töùc laø gaây lieät haïch giao caûm, (tuït huyeát aùp tö theá, maát chöùc naêng
tình duïc) vaø ñoái giao caûm (taùo boùn, öù treä nöôùc tieåu, taêng nhaõn aùp, noùng boûng dieän
hình, khoâ moâi…)
CAÙC THUOÁC PHONG TOÛA NEURONEADRENERGIC
Nhöõng chaát gaây haï huyeát aùp, do ngaên chaën söï phoùng thích bình thöôøng cuûa nor-
adrenaline taïi haäu haïch neurone adrenergic.
GUANETHIDINE
Guanethidine laø moät base coù nhieàu nitrogene khoâng qua ñöôïc haøng raøo maùu
naõo, neân khoâng coù taùc ñoäng trung öông.
Taùc ñoäng cuûa guanethidine vaø töông taùc giöõa caùc thuoác treân neurone
adrenergic.
Guanethidine xuyeân maøng thaàn kinh giao caûm bôûi cô cheá gioáng nhö nor-
adrenaline. Sau khi xuyeân maøng vaøo haït, guanethidine thay theá vi trí vaø laøm vôi
caïn nor-adrenaline, taïi ñoù thöôøng taäp trung noàng ñoä thuoác cao.
Quaù trình taêng thu hoài nor-adrenaline laø quaù trình taát nhieân ñeå giaûm huyeát aùp.
Nhöõng thuoác phong toûa quaù trình thu hoài no-adrenaline nhö: cocaine,
amphetamine, thuoác choáng traàm caûm 3 voøng vaø phenoxybenzamine ñöông nhieân
cuõng phong toûa caû hieäu öùng haï huyeát aùp cuûa guanethidine.
Khi guanethidine vöøa môùi vaøo neurone, thì laäp töùc nor-adrenaline lieàn bò phoùng
thích ñeå men MAO phaù huûy. Guanethidine ñöôïc uoáng vôùi lieàu thoâng duïng, nor-
adrenaline phoùng ra khoâng nhieàu vaø ñaùp öùng cuõng ít. Nhöng neáu Guanethidine
ñöôïc söû duïng qua ñöôøng tónh maïch, thì söï phoùng thích nor-adrenaline ñeán ñoä gaây
taêng huyeát aùp.
Guanethidine laøm taêng ñoä nhaïy caûm taêng huyeát aùp cuûa nhöõng amine gioáng
giao caûm ngoaïi sinh, do öùc cheá quaù trình thu hoài caùc amine ñoù.
Taùc ñoäng gaây tuït huyeát aùp cuûa Guanethidine coøn do laøm giaûm cung löôïng tim,
tim ñaäp chaäm, daõn tónh maïch nhoû sau mao maïch, laøm bieán ñoåi söùc caûn ngoaïi bieân.
Döôïc ñoäng: Hieäu öùng sinh hoïc cuûa Guanethidine coù ñoä cheânh leäch raát lôùn (3-
50%), 50% ñöôïc thaûi tröø qua thaän. Guanethidine tích tuï nhieàu ôû taän cuøng sôïi thaàn
kinh vaø ñöôïc taùi haáp thu. Guanethidine phaân phoái treân theå tích raát lôùn vaø coù thôøi
gian baùn huûy khaù daøi (5 ngaøy). Nhö vaäy, lieàu duøng thoâng thöôøng cuûa moät ngaøy,
hieäu öùng coù theå keùo daøi haøng tuaàn. (Hieäu öùng toái ña keùo daøi 1 - 2 tuaàn).
Guanethidine baét ñaàu töø lieàu thaáp 10mg/ngaøy. Khoâng neân taèng lieàu tröôùc 2
tuaàn ñieàu trò.

-5-
 Ñoäc tính: Guanethidine thöôøng gaây tuït huyeát aùp tö theá. Neáu sau 2 tuaàn duøng
lieàu 25-50mg/ngaøy cho nhöõng ca huyeát aùp cao trung bình, thì tuït huyeát aùp tö theá, ít
xaûy ra hôn.
- Giaûm maùu ñeán tim vaø naõo, gaây choaùng.
- Giaûm tröông löïc ruoät.
- Töông taùc vôùi caùc thuoác khaùc :
• Phenylpropanolamine caøng laøm taêng huyeát aùp.
• Phoùng thích nor-adrenaline laøm taêng huyeát aùp treân beänh nhaân bò u
tuyeán thöôïng thaän.
• Thuoác choáng traàm caûm 3 voøng, duøng cho beänh nhaân ñang duøng
Guanethidine, taùc ñoäng khaùng huyeát aùp cao cuûa Guanethidine seõ bò giaûm yeáu vaø
huyeát aùp seõ taêng cao sau ñoù. Neáu ngöôøi thaày thuoác ñöùng tröôùc töông taùc naøy, voäi
vaõ taêng lieàu Guanethidine, ñeán khi ngöng haún thuoác choáng traàm caûm thì beänh
nhaân laïi phaûi ñau khoå vì tuït huyeát aùp traàm troïng hoaëc bò truïy tim do khoâng cheá
ngöï ñöôïc taùc ñoäng cuûa Guanethidine.
RESERPINE
Reserpine laø alcaloid ñöôïc chieát xuaát töø reã caây xaø moäc – rauwolfia serpentina
– moïc nhieàu ôû aán ñoä.
(hình trang 309)
Cô cheá: Reserpine laøm vôi caïn nhöõng amine sinh hoïc daãn truyeàn adrenergic ôû
haït boïc döï tröõ, coù khaû naêng do thuoác can thieäp vaøo cô cheá thu hoài, keát quaû laøm
cho nor-adrenaline dopamine serotonine ôû neurone khu vöïc trung öông vaø ngoaïi
bieân bò vôi ñi. Catecholamine ôû haït chromaffine tuûy thöôïng thaän cuõng bò vôi ñi,
nhöng ít hôn ôû nôi khaùc. Hieäu öùng ñoù cuûa Reserpine treân haït boïc adrenergic laø
khoâng ñaûo ngöôïc ñöôïc, nhöõng veát tích cuûa thuoác baùm treân maøng boïc haït coøn maõi
ñeán nhieàu ngaøy sau. Treân ñoäng vaät thí nghieäm, duøng lieàu öùc cheá daãn truyeàn vaø
löôïng catecholamine ôû ñoù giaûm ít hôn.
Taùc ñoäng laøm vôi nhöõng amine ngoaïi bieân, coù theå taïo ra hieäu öùng khaùng huyeát
aùp cao.
Reserpine cuõng nhanh choùng vaøo naõo, laøm vôi löôïng amine döï tröõ ôû naõo, gaây
an thaàn, öùc cheá taâm thaàn, vaø taïo ra hoäi chöùng Parkinson.
Duøng lieàu thaáp Reserpine ñeå chöõa beänh aùp huyeát cao, do taùc ñoäng gaây huyeát
aùp giaûm cuøng vôùi giaûm cung löôïng tim vaø giaûm söùc caûn ngoaïi bieân cuûa maïch maùu.
Döôïc ñoäng vaø lieàu löôïng
Reserpine haáp thu, thanh thaûi vaø chuyeån hoùa, giôùi haïn khoâng roõ laém; nhöng
thaáy maát nhanh töø tuaàn hoaøn, maø taùc duïng cuûa Reserpine laïi keùo daøi.

-6-
 Lieàu duøng 1 ngaøy, < 1 mg uoáng lieàu 1 laàn (0,25mg). Maëc duø coù nhieàu daïng
thuoác tieâm, nhöng thöôøng laø uoáng.
Ñoäc tính
Lieàu thaáp, Reserpine gaây hôi tuït H.A tö theá, coøn phaàn lôùn taùc duïng khoâng
mong muoán laø ôû ñöôøng ruoät.
Lieàu cao öùc cheá thaàn kinh, moäng mò.
Lieàu bình thöôøng gaây hoäi chöùng parkinson, laøm vôi dopamine ôû theå vaân
(corpus striatum).
Veà roái loaïn tieâu hoùa, thuoác thöôøng gaây tieâu chaåy, taêng tieát dòch ruoät, taêng tieát
acid gastric. Khoâng ñöôïc duøng cho nhöõng ngöôøi loeùt daï daøy.
PARGYLINE
Pargyline cuõng nhö nhöõng chaát phong toûa men M.A.O (I.M.A.O) khaùc, khoâng
phaûi laø thuoác ñieàu trò huyeát aùp cao lyù töôûng vì söï can thieäp vaøo cô cheá haï huyeát
aùp, cuõng nhö ñoäc tính cuûa caùc thuoác aáy.
Hieäu öùng haï huyeát aùp cuûa Pargyline laøm taêng noàng ñoä cuûa nhöõng chaát daãn
truyeàn giaû taïo khoâng coù taùc duïng ôû taän cuøng sôïi thaàn kinh adrenergic ngoaïi bieân.
Pargyline phong toûa men M.A.O ôû nieâm maïc ñöôøng tieâu hoaù vaø ôû gan. Ñieàu ñaùng
löu yù ôû ñaây laø men M.A.O bò öùc cheá bôûi Pargyline. Tyramine coù trong thöùc aên
(pho-maùt) seõ ñöôïc haáp thu vaøo tuaàn hoaøn maø khoâng bò M.A.O phaù huûy seõ gaây
taêng huyeát aùp. Tyramine vaøo taän cuøng sôïi daây thaàn kinh khi ñaûo chuyeån thaønh
octopamine moät agonist khoâng coù hieäu öùng huyeát aùp cuûa receptor alpha sau khôùp,
laïi cho ñaùp öùng lieät giao caûm.
CAÙC ANTAGONIST ADRENO-RECEPTOR
Caùc chaát khaùng adrenoreceptor , ñaõ ñöôïc trình baøy ôû chöông caùc thuoác taùc
ñoäng leân heä thaàn kinh töï chuû; ôû ñaây chæ xin ñeà caäp tôùi 2 thuoác propranolol vaø
prasozine, vì coù lieân quan ñeán ñieàu trò beänh huyeát aùp cao.
PROPRANOLOL
Propranolol laø chaát phong toûa betareceptor, duøng ñeå chöõa beänh huyeát aùp cao
trung bình. Trong beänh huyeát aùp cao naêng, Propranolol thöôøng duøng ñeå naêng chaën
phaûn xaï tim ñaäp nhanh vaø neân keát hôïp theâm vôùi caùc thuoác daõn maïch.
Cô cheá: Propranolol laø moät antagonist catecholamines ôû caû hai phaân nhoùm
receptor:β1 vaø β2 caû hai hieäu öùng ñoù, ñeàu coù ñoäc trong ñieàu trò beänh huyeát aùp cao.
Beänh nhaân bò huyeát aùp cao, laàn ñaàu tieân tieáp nhaän Propranolol cho ñaùp öùng haï
huyeát aùp, ñaùp öùng ñoù tröôùc heát laø do giaûm cung löôïng tim vaø laøm chaäm nhòp tim.
Trong quaù trình ñieàu trò tieáp theo cung löôïng tim seõ trôû laïi bình thöôøng, nhöng
huyeát aùp vaãn duy trì ôû möùc ñoä thaáp do giaûm söùc caûn ngoaïi bieân cuûa maïch maùu.

-7-
 Propranolol, taùc ñoäng leân naõo vaø ôû thaän, laïi khaùng laïi hieäu öùng khaùng huyeát
cao cuûa thuoác. Ôû naõo, xuaát hieän hieäu öùng khoâng gioáng nhö hieäu öùng ban ñaàu cuûa
thuoác, vì raèng, sau hieäu öùng ban ñaàu, Propranolol cuõng nhö nhöõng chaát phong toûa
beta khaùc (nadolol) khoâng baêng qua haøng raøo maùu-naõo nhanh ñöôïc, khoâng taïo ra
hieäu öùng khaùng huyeát aùp cao ôû naõo.
Propranolol phong toûa söï kích thích taïo thaønh renine bôûi catecholomine (qua
trung gian receptor β1). Hieäu öùng naøy, cuõng gioáng nhö hieäu öùng Propranolol treân
heä thoáng renine-angiotensine-aldosterone. Duø coù nhieàu hieäu öùng treân beänh nhaân,
vaø hoaït tính renine coøn cao trong huyeát töông, nhöng Propranolol vaãn coù theå giaûm
huyeát cao treân beänh nhaân cao huyeát aùp, trong khi hoaït tính cuûa renine bình thöôøng
thaäm chí giaûm thaáp.
Treân nhöõng ca huyeát aùp cao trung bình, Propranolol giaûm huyeát aùp roõ, coù theå
gaây tuït huyeát aùp tö theá.
Döôïc ñoäng: Propranolol cho chuyeån hoùa böôùc ñaàu ôû gan. Thôøi gian baùn huûy:
t1/2 = 3 – 6 giôø. Lieàu duøng :80mg/ngaøy. Hieäu öùng khaùng huyeát aùp cao ñöôïc taïo laäp,
khi söõ duïng töø 80 – 480mg/ngaøy, coù theå duøng 1- 2 laàn/ngaøy. (tham khaûo theâm ôû
chöông II).
Ñoäc tính: Ñoäc tính chuû yeáu cuûa Propranolol laø do haäu quaû phong toûa tim,
maïch, hoaëc receptor beta ôû khí quaûn.
Propranolol coøn gaây taêng triglycerid vaø giaûm HDL – cholestrol trong huyeát
töông.
METOPROLOL
Löïc phong toûa söï kích thích receptor β1 treân tim cuûa Metoprolol baèng, coøn taùc
ñoäng treân receptor β2 yeáu hôn propranolol töø 50- 100 laàn. Cuõng gioáng nhö
propranolol, taùc ñoäng choïn loïc leân tim coù taùc duïng ñieàu trò huyeát aùp cao cuûa
Metoprolol cuõng nhö caùc chaát phong toûa β khaùc ñeàu gaây taùc haïi (tuy ít hôn) cho
nhöõng beänh nhaân bò hen suyeãn, ñaùi ñöôøng vaø caùc beänh maïch maùu ngoaïi bieân.
Nghieân cöùu treân moät soá ít beänh nhaân hen suyeãn, sau khi duøng Metoprolol ñeå chöõa
huyeát aùp cao, hieän töôïng co thaét khí quaûn yeáu hôn so vôùi propranolol. Taùc ñoäng
choïn loïc treân tim cuûa Metoprolol laø khoâng hoaøn toaøn vaø trieäu chöùng hen suyeãn coù
theå trôû neân traàm troïng do Metoprolol gaây ra.
Lieàu duøng ñeå chöõa huyeát aùp cao cuûa Metoprolol giôùi haïn töø 100 – 450mg/ngaøy.
NADOLOL VAØ ATENOLOL
Nadolol moät chaát ñoái khaùng khoâng choïn loïc treân receptor beta. Coøn atenolol,
laïi laø chaát ñoái khaùng choïn loïc treân receptor β1.

-8-
 Nadolol duøng 4 mg/ngaøy. Lieàu duøng moãi ngaøy cuûa atenolol laø 50mg, ñeå chöõa
beänh huyeát aùp cao.
Rieâng atenolol ít gaâyhieäu öùng treân heä thaàn kinh trung öông hôn caùc thuoác
phong toûa beta tan nhieàu trong lipide khaùc.
PINDOLOL
Pindolol laø moät antagonist töøng phaàn, phong beá hoaït tính cöôøng giao caûm. Taùc
duïng haï huyeát aùp cuûa Pindolol, laø do giaûm söùc caûn cuûa maïch maùu, khoâng giaûm
cung löôïng hoaëc nhòp tim. Duøng Pindolol thích hôïp cho nhöõng beänh nhaân bò huyeát
aùp cao keøm suy tim, nhòp tim chaäm, (hoaëc caùc beänh maïch maùu ngoaïi vi).
Lieàu duøng moãi ngaøy 10 – 60 mg.
LABETALOL
Labetalol duøng treân laâm saøng, laø hoãn hôïp racemic goàm 4 phöùc hôïp ñoàng phaân.
Hai trong 4 phöùc hôïp (ñoàng phaân SS vaø ñoàng phaân RS) khoâng coù hoaït tính. Phöùc
hôïp ñoàng phaân thöùc 3 laø SR phong toûa alpha ñaõ maïnh, phöùc hôïp ñoàng phaân thöù tö
laø RR thì coù taùc duïng phong toûa beâta coøn maïnh hôn. (Areiens 1986). Maët phong
toûa beta khoâng choïn loïc, troäi hôn, so vôùi maët phong toûa alpha = 3:1.
Taùc ñoäng haï huyeát aùp cuûa Labetalol laø do giaûm söùc caûn heä thoáng maïch maùu,
khoâng laøm taêng moät caùch yù nghóa nhòp tim vaø cung löôïng tim. Bôûi vì, Labetalol laø
thuoác keát hôïp haøi hoøa hoaït tính phong toûa caû alpha vaø beâta.
Labetalolñöôïc chæ ñònh chöõa côn taêng huyeát aùp do u tuyeát thöôïng thaän vaø
nhöõng con taêng huyeát aùp traàm troïng khaùc. Lieàuuoáng cho moãi ngaøy töø 200 –
400mg, cuõng coù daïng duøng ñöôøng tónh maïch, 20 – 80mg ñeå haï côn trong khaån caáp.
PRAZOSINE VAØ TERAZOSINE
Cô cheá: Prazosine vaø Terazosine phong toûa receptor α1 ôû tieåu ñoäng maïch vaø
tieåu ñoäng maïch, cho ñaùp öùng khaùng huyeát aùp cao. Taùc duïng phong toûa choïn loïc
receptor α1 cuûa 2 thuoác naøy, coù theå ít taêng nhòp tim qua phaûn xaï hôn
phentolamine; moät chaát phong toûa receptor α khoâng choïn loïc.
Taùc ñoäng phong toûa khoâng choïn loïc receptor ñoù, chaáp nhaän cho nor-adrenaline
sau khi phoùng ra, khoâng cöôõng laïi phaûn hoài aâm tính (negative feedback), qua
trung gian cuûa receptor α2 ôû tieàn khôùp. Ngöôïc laïi phentolamine phong toûa caû
receptor α tieàn khôùp vaø haäu khôùp, cho ñaùp öùng kích thích neurone giao caûm qua
phaûn xaï, caùc chaát daãn truyeàn ñaõ phoùng ra seõ taùc ñoäng leân receptor beta laøm cho
nhòp tim nhanh.
Nhöõng chaát phong toûa alpha, giaûm huyeát aùp ñoäng maïch do giaûm khaùng löïc vaø
daõn caû tónh maïch nhoû sau mao maïch. Coù theå coù tình traïng tích tröõ muoái nöôùc vaø
ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch keøm duøng vôùi caùc thuoác lôïi tieåu.

-9-
 Prazosine vaø Terazosine seõ coù keát quûa toát khi ñöôïc keát hôïp duøng vôùi caùc thuoác
khaùc, tæ nhö propranolol, caùc thuoác lôïi tieåu trong suoát thôøi gian ñieàu trò.
Döôïc ñoäng:
Prazosine haáp thu toát, nhöng bò chuyeån hoùa böôùc ñaàu ôû gan. Prazosine baøi tieát
ra ngoaøi, sau khi bò chuyeån hoaù hoaøn toaøn. Thôøi gian baùn huûy cuûa Prazosine trong
plasma laø 3 – 4 giôø, tuy vaäy thôøi gian hieäu quaû khaùng huyeát aùp cao coøn laâu hôn.
Terazosine bò chuyeån hoùa böôùc ñaàu ôû gan ít hôn, thôøi gian baùn huûy ñeán 12 giôø.
Ñeå ñieàu trò beänh huyeát aùp cao, neáu duøng Prazosine neân khôûi ñaàu baèng lieàu
thaáp (1 mg 3 laàn moãi ngaøy) ñeå ñeà phoøng tuït huyeát aùp tö theá vaø baát tænh (syncope).
Sau ñoù, taêng lieàu daàn 20 hoaëc 30mg/ngaøy. Neáu duøng terazosine cho 5 –
20mg/ngaøy.
Söû duïng chaát phong toûa alpha, thöôøng gaây tuït huyeát aùp, lieàuduøng ñaàu tieân neân
laø lieàu thaáp, theo doõi chaët cheõ beänh nhaân vaø phaûi naèm treân giöôøng beänh. Bôûi vì,
lieàu ñaàu tieân thöôøng gaây tai bieán tuït huyeát aùp, cô cheá naøy chöa roõ laém, coù theå coù
lieân quan ñeán löôïng sodium vaø theå tích huyeát töông bò giaûm trong loøng maïch.
Prazosine vaø Terazosine coøn gaây nhöõng hieäu öùng phuï nhö, nhöùt ñaàu choùng maët
meät moûi v.v…
CAÙC CHAÁT DAÕN MAÏCH
Caùc chaát daõn maïch goàm:
a) Loaïi duøng ñeå uoáng:hydralazine, minoxidil.
b) Loaïi duøng ñeå tieâm tónh maïch: nitroprusside, diazoxide
c) Loaïi phong toûa keânh calcium.
CÔ CHEÁ:
Taát caû caùc chaát daõn maïch duøng trong ñieàu trò beänh huyeát aùp cao, laø nhôø taùc
duïng daõn cô trôn tieåu ñoäng maïch vaø giaûm söùc caûn heä thoáng maïch maùu. Sodium
nitroprusside coøn taùc duïng daõn caû cô trôn tónh maïch, giaûm söùc caûn ñoäng maïch vaø
giaûm huyeát aùp trung bình, ñöa ñeán ñaùp öùng buø tröø qua trung gian baroreceptor vaø
heä thaàn kinh giao caûm, keå caû renine angiotensine vaø aldosterone. Ñaùp öùng buø tröø
naøy laïi khaùng laïi hieäu öùng khaùng huyeát aùp cao do daõn maïch, bôûi vì khi phaûn xaï
giao caûm coøn hoaøn bò, thì nhöõng chaát daõn maïch duøng trong ñieàu trò, khoù gaây tuït
huyeát aùp, hay maát chöùc naêng tình duïc.
Khi phoái hôïp caùc chaát daõn maïch vôùi caùc thuoác ñieàu trò huyeát aùp cao khaùc, seõ
khaùng laïi ñaùp öùng buø tröø cuûa heä tim maïch. Nhöõng thuoác huûy giao caûm, phong toûa
caû hoaït ñoäng cuûa renine trong plasma propranlol, ñaëc bieät höõu duïng treân hieäu öùng
giao caûm cuûa tim, coù theå phong beá toaøn boä, ngoaïi tröø gaây tuït huyeát aùp tö theá, coøn

- 10 -
caùc thuoác lôïi tieåu thì höõu duïng trong tröôøng hôïp öù dòch vaø theå tích plasma taêng
cao.
Ñaùp öùng buø tröø do daõn maïch
HYDRALAZINE
Hydralazine laø moät daãn xuaát Hydralazine, coù taùc duïng daõn tieåu ñoäng maïch
nhöng khoâng laøm daõn tónh maïch.
(hình trang 315)
Hydralazine haáp thu toát vaø chuyeå hoùa nhanh ôû gan treân cung ñöôøng chuyeån hoùa
böôùc ñaàu, hieäu öùng sinh hoïc thaáp, khoaûng 25% neân taùc duïng haï huyeát aùp yeáu.
Thôøi gian baùn huûy cuûa Hydralazine töø 2 – 4 giôø. Lieàu duøng töø 40 – 200mg moãi
ngaøy.
Hydralazine thöôøng gaây nhöùt ñaàu, moân möõa, hoài hôïp, toaùt moà hoâi…
MINOXIDIL
Minoxidil laø loaïi thuoác uoáng, coù hieäu quaû daõn maïch cuõng gioáng nhö
Hydralazine, thuoác chæ laøm daõn tieåu ñoäng maïch, khoâng taùc duïng treân tónh maïch.
Vì coù taùc ñoäng daõn maïch toát hôn, neân minoxidil ñöôïc öa chuoäng hôn Hydralazine.
(hình trang 316)
Minoxidil haáp thu toát qua ñöôøng tieâu hoùa. Thoaït tieân Minoxidil keát hôïp vôùi
glucuronide ôû gan vaø bò chuyeån hoùa. Minoxidil khoâng gaén keát proteine trong
huyeát töông, thôøi gian baùn huûy khoaûng 8 giôø, nhöng hieäu öùng haï huyeát aùp cuûa
thuoác keùo daøi hôn 24 giôø.
Lieàu chöõa huyeát aùp cao naëng, tuøy ngöôøi, coù theå töø 5 – 10mg/ngaøy, duøng 2 lieàu,
vaø lieàucho moãi ngaøy taêng daàn ñeán 40mg, lieàu cao coù theå duøng ñeán 80mg/ngaøy.
Minoxidil kích thích phaûn xaï giao caûm, gaây tích tuï sodium vaø öù treä nöôùc dòch.
Tim ñaäp nhanh, hoài hôïp, ñau vuøng tröôùc tim vaø phuø neà. Ñieàu ñoù coù theå xaûy ra khi
nhöõng lieàu thuoác phong toûa β hoaëc lôïi tieåu, khoâng ñuû hieäu nghieäm trong phoái hôïp
ñieàu trò.
Ngaøi ra, Minoxidil coøn ñöôïc duøng ñeå kích thích moïc toùc.
SODIUM NITROPRUSSIDE
Sodium nitroprusside laø thuoác tieâm tónh maïch, gaây daõn maïch maïnh, duøng cho
nhöõng ca huyeát aùp quaù cao keøm theo suy tim naëng. Nitroprusside gaây daõn maïch ôû
caû ñoäng vaø tónh maïch, ñoàng thôøi giaûm söùc caûn ngoaïi bieân cuûa maïch maùu, giaûm
löôïng maùu veà tim ôû tónh maïch.
Tröôøng hôïp beänh nhaân huyeát aùp cao khoâng bò suy tim, nitroprusside giaûm söùc
caûn maïch maùu, nhöng cung löôïng tim khoâng thay ñoåi hoaëc hôi giaûm. Neáu keøm
theo suy tim vaø cung löôïng tim ít, thì nitroprusside taêng cung löôïng tim.

- 11 -
 Nitroprusside laø moät phöùc hôïp goàm: saét, nhoùm cyanide vaø nitrogene. Thuoác
chuyeån hoaù nhanh, khi haáp thu vaøo hoàng caàu, phoùng thích cyanide, cyanide trôû laïi
men rhodanase ôû ti theå chuyeån hoùa, coù söï hieän dieän cuûa sulfure, ñeå trôû thaønh
thiocyanate. Thiocyanate phaân phoái ôû dòch ngoaïi baøo vaø thaûi tröø chaäm qua thaän.
Nitroprusside haï huyeát aùp nhanh, lieàu duøng 0,5mcg/kg/phuùt, coù theå taêng ñeán
10mcg/kg/phuùt, nhoû gioït tónh maïch, ñeå kieåm soaùt huyeát aùp.
Ñoäc tính cuûa Nitroprusside coù lieân quan ñeán tích tuï cyanide gaây toan chuyeån
hoùa, roái loaïn nhòp tim, tuït huyeát aùp, coù khi töû vong.
DIAZOXIDE
Diazoxide laø loaïi thuoác tieâm, duøng ñeå chöõa beänh huyeát aùp quaù cao. Taùc ñoäng
daõn tieåu ñoäng maïch cuûa Diazoxide keùo daøi. Sau khi tieâm, thuoác giaûm söùc caûn
maïch maùu vaø giaûm huyeát aùp trung bình. Tim ñaäp nhanh vaø cung löôïng tim taêng.
Diazoxide gioáng thiazide veà maëc hoùa hoïc, nhöng khoâng coù taùc duïng lôïi tieåu.
Diazoxide coù ñoä gaén keát vôùi albumine trong serum vaø moâ maïch maùu. Trong
chuyeån hoùa cuõng nhö thaûi tröø, Diazoxide khoâng bò bieán ñoåi. Thôøi gian baùn huûy cuûa
Diazoxide khoaûng 24 giôø. Naêm phuùt sau khi tieâm, huyeát aùp giaûm vaø duy trì ñeán 4
– 12 giôø sau.
Khôûi ñaàu baèng lieàu thaáp 75 – 100mg, trong quaù trình ñieàu trò, coù theå taêng ñeán
150mg, lieàu gaây tai bieán laø 300mg. Caùc chaát phong toaû β caét ñöùt phaûn xaï laøm tim
ñaäp nhanh, cung löôïng tim giaûm, seõ laøm taêng hieäu öùng khaùng huyeát aùp cao cuûa
Diazoxide.
Ñoäc tính cuûa Diazoxide khaù nhieàu, roõ nhaát laø tuït huyeát aùp tö theá, keùo theo heä
quaû khoâng toát treân theå tích stroke, treân cô tim, gaây ñau thaét tim v.v…
Diazoxide phong beá söï phoùng thích insuline töø tuïy taïng, coù taùc duïng naâng
ñöôøng huyeát khí khi ñöôøng huyeát giaûm thöù phaùt trong beänh insulinoma. Khaùc hôn
thuoác lôïi tieåu thiazide, Diazoxide giöõ muoái vaø nöôùc, trong moät thôøi gian ngaén.
CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA KEÂNH CALCIUM:
Nhöõng chaát phong toûa keânh calcium, gaây daõn ñoäng maïch ngoaïi bieân vaø giaûm
huyeát aùp, cô cheá do thuoác öùc cheá doøng vaøo cuûa calcium taïi cô trôn ñoäng maïch.
Verapamil, nifedipine vaø diltiazem coù taùc duïng haï huyeát aùp nhö nhau, nhöng
verapamil thoâng duïng hôn.
Nifedipine taùc ñoäng raát choïn loïc treân maïch maùu, gaây daõn maïch vaø raát ít taùc
ñoäng leân tim. Hoaït hoùa phaûn xaï giao caûm ôû nhöõng beänh nhaân duøng nifedipine thì
nhòp tim cuõng nhö cung löôïng tim, chæ hôi taêng moät ít.
Verapamil traùi laïi coù taùc ñoäng treân tim, giaûm nhòp vaø giaûm cung löôïng tim.
Diltiazem coù taùc duïng trung bình giöõa 2 thuoác treân.

- 12 -
 CAÙC CHAÁT ÖÙC CHEÁ ANGIOTENSINE
CÔ CHEÁ
Khi aùp suaát ñoäng maïch thaän giaûm, khi thaàn kinh giao caûm bò kích thích vaø khi
giaûm thaûi tröø sodium, hoaëc taêng noàng ñoä sodium ôû oáng löôïn xa, renine phoùng ra töø
voû thaän. Döôùi taùc ñoäng cuûa renine angiotensinogene chuyeån thaønh angiotensine I,
laø moät decapeptides khoâng hoaït ñoäng. Tieáp theo, angiotensine I chuyeån thaønh
angiotensine II, moät octapetide coù hoaït tính gaây co ñoäng maïch vaø giöõ sodium.
Angiotensine II tieáp tuïc chuyeån thaønh angiotensine III ôû tuyeán thöôïng thaän. Caû
angiotensine II vaø III ñeàu coù khaû naêng phoùng thích aldosterone.
Angiotensine seõ ñöôïc coäng löïc theâm, khi söùc caûn maïch maùu taêng trong beänh
huyeát aùp cao; khi hoaït ñoäng renine taêng trong plasma ôû moät soá beänh chöùng nhö
heïp ñoäng maïch thaän, moät soá beänh nhaân noäi sinh vaø beänh huyeát aùp cao aùc tính. Vì
vaäy, trong beänh huyeát aùp cao nguy kòch, ngöôøi ta coøn phaûi giaûi quyeát tình traïng
giöõ sodium baèng caùch cho thuoác lôïi tieåu, hoaëc cho thuoác daõn maïch.
SARALASINE
Saralasine (1-sar-8-ala- angiotensine II) laø moät ñoàng daïng angiotensine II. Coù
taùc duïng öùc cheá tranh chaáp vôùi angiotensine II treân receptor.
Saralasine cheá ngöï huyeát aùp, ngaên chaën hieäu öùng cuûa aldosterone cho ñaùp öùng
haï huyeát aùp khi renine hoaït ñoäng cao, trong beänh heïp ñoäng maïch thaän.
ACEI
ACEI (Angiotensin-converting enzyme inhibitors) laø nhöõng chaát öùc cheá men
chuyeån angiotensine goàm:
Captopril: ÖÙc cheá men chuyeån peptidyl dipeptidase, loaïi men thuûy phaân
angiotensine I thaønh angiotensine II vaø bradykinine (plasma kininase khoâng hoaït
ñoäng), moät chaát gaây daõn maïch, khaùc vôùi saralasine, captorpril khoâng coù hieäu öùng
treân huyeát aùp, maø taùc duïng haï huyeát aùp cuûa captopril laø do thuoác phong toûa heä
thoáng renine – angiotensine vaø kích thích heä thoáng kallikrein – kinin.
Enalapril: Taùc ñoäng gioáng captopril.
Lisinopril: Laø daãn suaát lisine cuûa enlaprilate vaø laø chaát chuyeån hoùa coøn hoaït
ñoäng cuûa enalapril.
Nhöõng chaát öùc cheá angiotensine II gaây haï huyeát aùp, noùi chung laø do giaûm söùc
caûn ngoaïi bieân cuûa maïch maùu, khoâng laøm bieán ñoåi roõ reät cung löôïng tim vaø nhòp
tim, khaùc vôùi nhöõng chaát daõn maïch tröïc tieáp, nhöõng chaát naøy khoâng cho ñaùp öùng
phaûn xaï kích thích giao caûm, coù theå duøng cho nhöõng beänh nhaân bò huyeát aùp cao
keøm theo beänh tim.

- 13 -
 Duø raèng, nhöõng chaát öùc cheá men chuyeån raát hieäu quaû, trong tröôøng hôïp coù
renine hoaït ñoäng cao trong plasma, nhöng noù chöa ñieàu chænh toát quan heä giöõa
hoaït tính renine vaø ñaùp öùng khaùng huyeát aùp cao cuûa thuoác.
Döôïc ñoäng:
Captopril haáp thu nhanh, coù hieäu öùng sinh hoïc 75%. Khi thuoác hoøa laãn vaøo thöùc
aên, hieäu öùng sinh hoïc giaûm coøn 20-40%, tuy vaäyhieäu öùng khaùng huyeát aùp cao cuûa
captopril vaãn khoâng maát.
Captopril keát hôïp vôùi disulfide, hoaëc nhöõng phaân töû coù nhoùm sulfhydryl vaø bò
chuyeån hoùa. Khoaûng 1 nöûa lieàu uoáng cuûa Captopril thaûi tröø qua ñöôøng nöôùc
tieåudöôùi daïng nguyeân si.
Captopril phaân phoái roäng ôû nhieàu moâ, nhaát laø thaàn kinh trung öông. Thôøi gian
baùn huûy cuûa Captopril khoâng quaù 3 giôø.
Captopril ñöôïc söõ duïng lieàu ñaàu tieân 25mg, hoaëc 2 hoaëc 3 laàn duøng trong ngaøy,
2-4 giôø sau khi duøng, cho ñaùp öùng toái ña treân huyeát aùp. Sau 1ñeán 2 tuaàn ñieàu trò,
taêng daàn lieàu löôïng ñeán 50-150mg/ngaøy, vôùi lieàu ñoù, coù keát quaû treân nhieàu beänh
nhaân. Bôûi vì Captopril thaûi tröø töøng phaàn qua thaän, neân cho thuoác treân nhöõng beänh
nhaân suy thaän phaûi caån thaän.
Ñænh cao noàng ñoä cuûa enalaprilate xuaát hieän 3-4 giôø sau khi duøng thuoác. Thôøi
gian baùn huûy cuûa enalaprilate cho ñeán khi baøi tieát qua thaän döôùi daïng nguyeân xi laø
11 giôø. Lieàu duøng enalaprilate laø 10-20mg moät hoaëc 2 laàn trong ngaøy.
Lisinopril, haáp thuchaäm, noàng ñoä ñænh xuaát hieän trong maùu7 giôø sau khi duøng
thuoác. Thuoác baøi tieát qua thaän, lieàn duøng 10-80mg cho moãi ngaøy, treân nhöõng beänh
nhaân bò suy thaän phaûi giaûm lieàu.
Ñoäc tính:
ÔÛ nhöõng beänh nhaân bò giaûm theå tích plasma do lôïi tieåu thaûi muoái, hoaëc dòch
tieâu hoaù bò giaûm thieåu, duøng caùc muoái öùc cheá ACE, coù theå bò tuït huyeát aùp ngay ôû
lieàu ñaàu tieân.
Nhöõng hieäu öùng phuï khaùc cuûa taát caû caùc chaát öùc cheá ACE: gaây suy thaän caáp
(nhaát laø nhöõng beänh nhaân bò heïp ñoäng maïch thaän), kalium huyeát taêng, phuø maïch
(angioedema), ho khan (dry cough) moät soá tröôøng hôïp coøn keøm theo khoø kheø
(wheezing) khoù thôû.
Ñoäc tính cuûa Captopril khoâng nhieàu, nhöng laïi öùc cheá tuûy vaø ñaùi ra albumine.
Trong thaùng ñaàu ñieàu trò, thöôøng bò giaûm baïch caàu trung tính, pancytopenia, ñaùi ra
proteine keøm theo thay ñoåi maøng cô baûn cuûa thaän. Sau khi ngöng thuoác seõ ñöôïc
phuïc hoài treân ña soá, chöù khoâng phaûi taát caû caùc tröôøng hôïp.

- 14 -
 Khoaûng 10% ngöôøi duøng Captopril bò dò öùng vaø leân côn soát do thuoác. Nhöng tai
bieán vaø taùc duïng phuï noùi treân, coù theå xaûy ra ít hôn ñoái vôùi enalpril vaø lisinopril.

DÖÔÏC PHAÅM
CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA BETA ADRENORECEPTOR
ACEBUTOLOL (sectral) – vieân nhoäng: 200, 400mg, uoáng.
ATENOLOL (tenormin) – vieân deït: 50, 100mg, uoáng.
LABETALOL (normodyne, trandate) – vieân deït: 200, 300mg, thuoác tieâm:
5mg/ml.
METOPROLOL (lopressor) – vieân deït:50, 100mg, thuoác tieâm: 1mg/ml.
NADOLOL (corgard) – vieân deït: 40, 80, 120, 160mg.
PINDOLOL (visken) – vieân deït: 5, 10mg.
PROPRANOLOL (inderal) – vieân deït: 10, 20, 40, 80, 90mg, thuoác tieâm:
1mg/ml.
TIMOLOL (blocadren) – vieân deït: 5, 10, 20mg.
CAÙC THUOÁC HUÛY GIAO CAÛM, TAÙC ÑOÄNG TRUNG ÖÔNG
CLONIDINE (catapres, catapres - TTS) – vieân deït: 0,1, 0,2, 0,3mg.
GUANABENZ (wytensin) - vieân deït: 4, 8, 6mg.
GUANFACINE (tenex) - vieân deït: 1mg.
METHYLDOPA (aldomet) - vieân deït: 125, 250, 500mg; huyeàn dòch
250mg/5ml, thuoác tieâm:250mg/5ml.
CAÙC THUOÁC HUÛY GIAO CAÛM, TAÙC ÑOÄNG NGOAÏI BIEÂN
GUANADREL (hylorel) – vieân deït: 10, 25mg.
GUANETHIDINE (ismeiln sulfate) – vieân deït: 10, 25mg.
RESERPINE (serpasil) – vieân deït: 0, 1; 0, 25; 1mg.
CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA CHOÏN LOÏC alpha1
PRAZOSINE (minipress) – vieân nhoäng: 1, 2, 5, mg.
TERAZOSINE (hytrin) – vieân deït: 1, 2, 5, mg.
CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA HAÏCH
MECAMYLAMINE (inversime) - vieân deït: 2,5mg.
TRIMETHAPHAN (arfonad) – tieâm nhoû gioït tónh maïch 0,25g
CAÙC CHAÁT DAÕN MAÏCH DUØNG TRONG BEÄNH AÙP HUYEÁT CAO
DIAZOXIDE (hyperstat IV) – tieâm tónh maïch oáng 0,3g/20ml.
HYDRALAZINE (apresoline) – vieân deït: 10, 25, 50, 100mg. Thuoác tieâm:
20mg/ml.
MINOXIDIL (loniten) - – vieân deït: 2, 5; 10mg.

- 15 -
 NITROPRUSSIDE (nipride) – uoáng 50mg/vieân
CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA KEÂNH CALCIUM
DILATIAZEM (cardizem) – vieân deït: 30, 60, 90, 120mg.
NIFEDIPINE (adalat, procarida) – vieân nhoäng: 10mg.
VERAPAMIL (calan, isoptin, calan SR) – vieân deït: 80, 120mg. Vieân deït phoùng
thích chaäm 240mg.
CAÙC CHAÁT ÖÙC CHEÁ MEN CHUYEÅN – ANGIOTENSIN
CAPTOPRIL (capoten) – vieân deït: 12, 5, 25, 50, 100mg.
ENALAPRIL (vasotec) – vieân deït: 5, 10, 20mg.
LISINOPRIL (prinivil, zestril) – vieân deït: 5, 10, 20mg.

GLYCOSIDES TIM VAØ CAÙC THUOÁC ÑIEÀU TRÒ SUY TIM

DIGITALIS
Hôn 3000 naêm veà tröôùc, ngöôøi ai caäp ñaõ sô boä hieåu bieát veà glycosides tim haøm
chöùa trong moät soá caây laù duøng trong y hoïc.
Naêm 1985 nhaø thöïc vaät hoïc ngöôøi anh. Williame whithering coâng boá chieát xuaát
ñöôïc glycoside tìm töø caây foxglove.
Digitales purpurea – döông ñòa hoaøng maøu tím, coù haøm löôïng glycoside tim
cao.
Töø tuyeát da coùc, ngöôøi ta chieát suaát ñöôïc bufadienolin. Coù taùc duïng gioáng
glycoside tim.
HOÙA HOÏC
Digoxin laø thuoác ñaàu ñaøn trong soá glycoside tim cardenolide
(hình trang 323)
Nhaân steroide voøng lactone 5 khoâng baõo hoaø gaén vaøo vò trí C17. Phaàn naøy laø
phaàn khoâng ñöôøng – aglycone – coù taùc ñoäng cuû yeáu treân tim.
Chuoãi ñöôøng tridigitoxose, gaén noái ôû vò trí C3 cuûa nhaân. Phaàn naøy laø phaàn
ñöôøng, khoâng coù taùc duïng döôïc lyù treân tim, nhöng coù aûnh höôûng ñeán haáp thu, thôøi
gian baùn huûy vaø chuyeån hoùa cuûa thuoác trong cô theå.
DÖÔÏC ÑOÄNG
Haáp thu vaø phaân phoái
Caáu truùc hoùa hoïc cuûa cardenolide haøm chöùa:
Hai nhoùm: Öa môõ (Nhaân steroide) vaø öùa nöôùc (voøng lactone) OH vaø ñöôøng, söï
caân baèng 2 nhoùm ñoù coù taùc duïng quan troïng trong haáp thu vaø phaân phoái thuoác.

- 16 -
 Ouabaine Digoxine Digitaline
Ñoä tan trong lipide (heä soá Ít Vöøa Nhieàu
lipide/nöôùc) 0 75 >90
Tyû leä haáp thu qua ñöôøng uoáng 21 40 168
Thôøi gian baùn huûy trong cô theå(giôø) 0 20-40 90
Tyû leä gaén keát vôùi proteine trong 0 <20 80
plasma 18 6,3 0,6
Tyû leä chuyeån hoaù
Theå tích phaân phoái (L/kg)

Sau khi haáp thu thuoác, thuoác nhanh choùng phaân phoái vaøo caùc moâ, goàm caû thaàn
kinh trung öông. Digoxine vôùi noàng ñoä cao gaén vaøo tim, thaän, gan, hôn gaáp 10-50
laàn gaén proteine trong huyeát töông.
Chuyeån hoùa vaø baøi tieát
Digoxine ít chuyeån hoùa, baøi xuaát qua thaän döôùi daïng nguyeân si. Treân beänh
nhaânbò beänh thaän, Digoxine baøi xuaát raát chaäm.
Digoxine chuyeån hoùa ôû gan, maät, baøi xuaát qua ñöôøng tieâu hoaù.
Nhöõng chuyeån hoùa chaát coøn taùc duïng leân tim, sau chuyeån hoùa khoâng bò huûy,
nhö Digoxine coù theå laïi ñöôïc haáp thu trôû laïi, qua chu trình ruoät gan. Coäng vaøo ñoù,
thôøi gian baùn huûy cuûa thuoác raát daøi, neân toàn ñoïng laâu, deã gaây ngoä ñoäc cho cô theå.
DÖÔÏC LÖÏC :
Treân bình dieän phaân töû: taát caû caùc glycoside tim ñeàu phong toûa men Na+, K+
ATPase.
Nguyeân töû - O – carbonyl ôû voøng lactone gaén noái vôùi hydrogene trong nhoùm –
NH hoaëc nhoùm –OH cuûa men ATPase, phong toûa men, giaûm chuyeån vaän Ion noäi
baøo, taïo theâm ATP, polymer hoùa actine – myosine laøm cho cô tim co boùp maïnh.
Taùc ñoäng treân tim
Hieäu öùng cô hoïc
Vôùi lieàu ñieàu trò, caùc glycoside tim, laøm maïnh theâm töông taùc actine myosine ôû
ñôn vò chöùc naêng sarcomer. Ion Ca++ taêng xung quanh proteine co boùp trong thì
taâm thu.
Khi pump sodium, bò glycoside tim öùc cheá, noàng ñoä Na+ noäi baøo taêng, taïo ñieàu
kieän cho Ca++ vaøo coång keânh ñieän calcium, maët khaùc, sarcholemma reticulum töï
noù cuõng phoùng thích calcium töø haït döï tröõ trong noäi baøo, noàng ñoä calcium noäi baøo
caøng taêng cô tim co boùp caøng maïnh, vaø ñaùp öùng Inotrope +.

- 17 -
 Hieäu öùng ñieän hoïc: hieäu öùng cuûa digitalis veà maët ñieän hoïc treân tim, laø hieäu öùng
phöùc hôïp nhieàu maët cuûa taùc ñoäng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp.

Hieäu öùng Nhó Nuùt-nhó Thaát, heä

purkinje
Ruùt ngaén thôøi Keùo daøi thôøi Ruùt ngaén thôøi
gian trô gian trô gian trô hoaëc
khoâng coù hieäu öùng
roõ neùt
Giaûm tính töï ñoäng - taêng hoaëc - taêng hoaëc
bình thöôøng . giaûm, tính töï ñoäng giaûm, tính töï ñoäng
Taêng tính töï ñoäng bình thöôøng. bình thöôøng.
TRÖÏC TIEÁP
khoâng bình thöôøng. - Taêng tính töï - Taêng tính töï
ñoäng khoâng bình ñoäng khoâng bình
thöôøng thöôøng
Khoâng coù hieäu Giaûm toác ñoä Giaûm toác ñoä
öùng ñaùng ghi nhaän daãn truyeàn daãn truyeàn
treân toác ñoä daãn
truyeàn.
GIAÙN TIEÁP Ruùt ngaén thôøi - Keùo daøi thôøi Khoâng coù hieäu
1.Ñoái giao gian trô, giaûm nhòp gian trô. öùng chuû yeáu
caûm nhó - thaát - Giaûm toác ñoä
daãn truyeàn
2.Giao caûm Taêng nhòp nhó - Ruùt ngaén thôøi Taêng tính töï
(lieàu ñoäc) thaát gian trô. Ngoaïi ñoäng khoâng bình
taâm thu thöôøng.
TREÂN ECG Thay ñoåi soùng P Keùo daøi P –R Öùc cheá ST vaø
VAØ NHÒP SÔÙM ñaûo ngöôïc soùng T
Nhòp sôùm –nhó Taéc ngheõn ñoä Thaát khöû cöïc
2 hoaëc 3 sôùm
GAÂY ÑOÄC Rung nhó Tim ñaäp nhanh Nhòp ñoâi,
nhanh thaát rung
thaát.

- 18 -
 Treân caùc cô quan khaùc.
Glycoside tim öùc cheá Na+ - K – ATPase ôû nhieàu moâ, goàm caû cô trôn vaø thaàn
kinh trung öông. Thuoác öùc cheá söï khöû cöïc xuaát phaùt töø pump sodium, coù theå laøm
taêng hoaït ñoäng cuûa teá baøocô trôn vaø neurone thaàn kinh. Coäng vaøo ñoù, noàng ñoä
Ca++ trong noäi baøo taêng, döï baùo seõ taêng tröông löïc cô trôn, nhöng hieäu öùng sôùm
suûa laø giaûm cô trôn maïch maùu, do thuoác laøm giaûm cöôøng löïc giao caûm.
Sau hieäu öùng tim, hieäu öùng cuûa digitalis thöôøng gaëp laø ôû ñöôøng tieâu hoùa, buoàn
noân, oïe, möûa vaø æa chaûy, moät phaàn do thuoác kích thích tröïc tieáp ñöôøng tieâu hoùa,
phaàn khaùc do thuoác taùc ñoäng leân vuøng CTZ ôû trung öông.
Hieäu öùng treân thaàn kinh trung öông cuûa digitalis noùi chung laø do kích thích
vagal vaø vuøng chemoreceptor, gaây aûo giaùc, roái loaïn veà thò giaùc maøu saéc, nhaát laø ôû
ngöôøi giaø caû, do kích thích vagal neân coù khi bò co cöùng vaø run raåy.
To vuù vaø chaûy söõa, cuõng thöôøng gaëp ôû nhöõng ngöôøi ñaøn oâng chöõa beänh baèng
digitalis, do caáu truùc nhaân steroid, kích thích vuøng döôùi ñoài thò (hypothalamus).
Trong quaù trình vaän chuyeån phuï thuoäc ATPase, nhö söï chuyeån vaän dòch theå,
dòch naõo tuûy, sodium coù theå bò taùi haáp thu ôû thaän vaø bò cheá ngöï bôûi cardenolides
treân thöïc nghieäm nhöng khoâng ñöôïc ghi nhaän treân laâm saøng.
Töông taùc vôùi potassium, calcium vaø magnesium
Noàng ñoä potassium vaø calcium ôû ngoaïi baøo, coù vai troø raát quan troïng trong caûm
nhaän digitalis. Potassium vaø digitalis töông taùc vôùi nhau qua 2 ñöôøng:1 laø, gaây khoù
khaên hay taïo deã daõi cho digitalis gaén vôùi Na+, K+ ATPase. Khi noàng ñoä Potassium
maùu taêng, taùc ñoäng öùc cheá men cuûa glycoside tim bò giaûm vaø ngöôïc laïi. (khi noàng
ñoä Potassium/maùu giaûm, laøm taêng taùc ñoäng öùc cheá men cuûa glycoside tim). 2 laø,
khi Potassium/maùu taêng, tính töï ñoäng khoâng bình thöôøng cuûa tim do digitalis gaây
ra seõ bò öùc cheá. Nhö vaäy K+ ngoaïi baøo, hieäu öùng, nhöùt laø hieäu öùng ngoä ñoäc cuûa
digitalis seõ bò giaûm thieåu.
Ion calcium, thöôøng taêng ñoäc tính cuûa glycoside tim. Ion calcium taêng trong noäi
baøo thuùc ñaåy digitalis gaây ra tính töï ñoäng khoâng bình thöôøng cho tim.
Ion magnesium cheá ngöï laïi caùc taùc ñoäng noùi treân cuûa Ion calcium.
DÖÔÏC LYÙ LAÂM SAØNG :
Trong suy tim öù maùu, digitalis tröïc tieáp laøm cô tim co boùp maïnh, maùu bôn ra
töø taâm thaát trieät ñeå hôn, aùp suaát tónh maïch cuõng giaûm xuoáng ñeán möùc bình thöôøng.
Thuoác keùo daøi thôøi gian taâm tröông, nhòp tim chaäm laïi, thôøi gian nghæ buø cuûa cô
tim laâu hôn.
Cô taâm thaát bò digitalis kích thích nhaát laø ôû thôøi kyø khoâng coù vaän ñoäng voøng
(circus movement) taâm thaát maïnh, naêng suaát laøm vieäc cuûa tim taêng.

- 19 -
 Ôû lieàu thaáp, digitalis kích thích vagal qua phaûn xaï baroreceptor laøm cho tim
ñaäpchaäm laïi, hieäu öùng naøy coù theå bò khöû bôûi atropine.
Ôû lieàu cao, digitalis phong toûa daãn truyeàn nhó – thaát. Sau khi cô tim co boùp
maïnh, tieáp theo laïi keùo daøi thôøi gian trô, daãn truyeàn nhó – thaát chaäm laïi, tính kích
thích cô tim giaûm, moät soá kích thích töø nhó ñeán thaát bò taét ngheõn laøm cho tim ñaäp
chaäm hôn. Hieäu öùng naøy, khoâng bò khöû, bôûi atropine. Luùc naøy, neáu söùc beänh nhaân
cho pheùp, cho vaän ñoäng thöû, thì nhòp tim cuõng khoù taêng leân 100 laàn/phuùt. Ñieàu naøy
raát quan troïng treân laâm saøng. Vì ñieàu ñoù noùi leân raèng, vôùi lieàu ñieàu trò ñöôïc söû
duïng noùi treân, vaãn tieáp tuïc coù hieäu quaû, ngay duø cô theå coù vaän ñoäng ñi nöõa (nhòp
tim bình thöôøng 60-90 laàn/phuùt), nhòp tim cuõng theå taêng hôn. Lieàu löôïng ñoù ta goïi
laø lieàu tröïc tieáp laøm chaäm nhòp tim ngoaøi vagal (extra vagal), quaû tim seõ ñöôïc baûo
veä toát hôn.
Lieàu thaáp digitalis, ít coù taùc duïng leân nuùt xoang – thaát (sino-autricular node)
neân khoâng giaûm nhòp tim ôû ngoaøi bình thöôøng, hoaëc ôû beänh nhaân suy tim maø
khoâng keøm loaïn nhòp. Söû duïng ñeán lieàu ñoäc, nuùt xoang – thaát môùi bò taùc ñoäng, luùc
ñoù, daãn truyeàn nhó – thaát seõ bò taét ngheõn moät phaàn hoaëc toaøn boä.
Coù raát nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán cung löôïng tim (heart output) tæ nhö nhòp
ñaäp cuûa tim, tim to hay nhoû, theå tích strock (strock volum), toác ñoä doøng chaûy cuûa
maùu, söùc caûn ngoaïi bieân vaø doøng maùu veà tim töø tónh maïch. Vì vaäy taùc duïng cuûa
digitalis treân cung löôïng tim laø caû vaán ñeà phöùc taïp.
Treân tim bình thöôøng, digitalis giaûm cung löôïng tim khoaûng 20-35%, vì taùc
ñoäng tröïc tieáp leân cô tim, ruùt ngaén thôøi kyø taâm thu, taêng cöôøng löïc thì taâm tröông
(diastolic tonus), luùc ñoù, dung tích cuûa taâm thaát nhoû hôn bình thöôøng, cung löôïng
tim cuõng seõ ít ñi.
Treân tim bò suy, digitalis laïi laøm taêng cung löôïng tim, vì tim to do suy döôùi taùc
ñoäng cuûa thuoác coù thu nhoû laïi gaàn nhö bình thöôøng. Söùc toång maùu cuûa cô tim luùc
naøy cuõng maïnh hôn vaø trieät ñeå hôn. Töø naêm 1932. Stuard vaø Cohn ñaõ cho raèng:
ngay khi digitalis laøm cho tim to, thu nhoû laïi, ñaõ haøm chöùa yeáu toá laøm taêng cung
löôïng tim.
Aùp suaát tónh maïch. (venous pressure)
Trong suy tim öù maùu, thuoác laøm cho aùp suaát tónh maïch töø 20mm xuoáng 5mm
Hg noäi trong 24 giôø. Tuaàn hoaøn thöù phaùt ñöôïc caûi thieän, cung löôïng tim ñöôïc gia
taêng. Veà maëc naøy, digitalis khoâng coù taùc ñoäng roõ reät leân tim bình thöôøng, hoaëc leân
tim suy maø aùp suaát tónh maïch khoâng cao.

- 20 -
 Huyeát aùp. Treân ñoäng vaät thöïc nghieäm, lieàu cao digitalis laøm taêng huyeát aùp, vì
taùc ñoäng tröïc tieáp leân cô trôn maïch maùu ôû ngoaïi bieân vaø trung taâm vaän maïch ôû
trung öông.
Vôùi lieàu ñieàu trò, digitalis gaây bieán thieân huyeát aùp moät caùch khoâng nhaát ñònh:
treân ngöôøi suy tim, khi huyeát aùp toái thieåu bò giaûm, hoaëc khi chöùc naêng tim ñöôïc caûi
thieän, hoaëc huyeát aùp toái ña taêng, thì digitalis chæ söû duïng ñöôïc cho beänh nhaân suy
tim traùi.
Lôïi tieåu. Ñöôïc xem nhö thuoác giaùn tieáp vöôïng tim, vì thuoác giaûm bôùt öù treä ôû
tónh maïch, chuyeån dòch öù phuø vaøo maùu, coäng vaøo ñoù hieän töôïng öù maùu ôû thaän nhôø
lôïi tieåu cuõng ñöôïc thuyeân giaûm.
CHÆ ÑÒNH
Suy tim maõn:
1. Giaûm bôùt phuï taûi cho tim.
a) Giôùi haïn möùc hoaït ñoäng.
b) Giaûm bôùt gaùnh naëng.
c) Kieåm soaùt huyeát aùp taêng.
2. Haïn cheá öù treä natri
3. Haïn cheá tích tröõ nöôùc.
4. Söû duïng toát digitalis.
5. Söû duïng thuoác lôïi tieåu.
6. Daõn maïch.
7. Duøng caùc chaát inotropic +.

Digoxine Digitoxine
Thôøi gian baùn huûy 40 giôø 168 giôø
Noàng ñoä ñieàu trò trong plasma 0,5-2 ng/ml 10-25ng/ml
Noàng ñoä ñoäc trong plasma > 2ng/ml >35ng/ml
Lieàu duøng trong ngaøy 0,125-0,5 mg 0,05-0,2mg
Lieàu digital hoùa nhanh 0,5-0,75mg, 8 giôø 1 0,2-0,4mg,caùch 12
lieàu cho 3 lieàu giôø 1 lieàu cho 3 lieàu
Thôøi gian cho hieäu öùng ñænh 3-6 giôø 6-12 giôø

(Söû duïng ñieàu trò cho ngöôøi bò suy tim maø chöùc naêng gan thaän coøn bình thöôøng)
Duøng digitalis vôùi calcium, seõ coù taùc duïng hieäp ñoàng, taêng nguy cô ngoä ñoäc.

- 21 -
 Khoâng neân duøng digitalis cho beänh nhaân suy tim, coù vieâm eùp maøng tim,vì tuy
digitalis coù taêng co boùp cô tim, nhöng khoâng taêng maùu veà tim vaø löôïng maùu vaøo
thaát trong thì taâm tröông, maùu seõ öù treä ôû heä tónh maïch.
Khoâng ñöôïc duøng ouabain tieáp theo sau digitalis vì seõ coäng löïc gaây ñoäc do
digitalis tích tuï trong cô theå, daãn ñeán töû vong.
DÖÔÏC PHAÅM
DIGITALIS :
DESLANOSIDE (cedianid - D) – Thuoác tieâm: 0,2 mg/ml.
DIGITOXINE (crystodigin) – Vieân deït: 0,05, 0,1, 0,15, 0,2mg
DIGOXINE (lanoxicaps, Lanoxin) – Vieân deït: 0,125, 0,25, 0,5mg.
Capsules : 0,05, 0,1, 0,2mg.
Elixir: 0,05mg/ml.
Thuoác tieâm: 0,1, 0,25mg/ml.
KHAÙNG THEÅ DIGITALIS
DIGOXIN IMMUNE FAB [ OVIN](Digibind) – Thuoác tieâm tónh maïch.
CAÙC THUOÁC GIOÁNG GIAO CAÛM THÖÔØNG DUØNG TRONG SUY TIM ÖÙ
MAÙU:
DOBUTAMINE (dobutrex) – Thuoác tieâm: 250mg/ml nhoû gioït tónh maïch.
DOPAMINE (intropin, dopastat) – Thuoác tieâm:4 0, 80, 160mg/ml, tieâm tónh
maïch.
NHÖÕNG THUOÁC INOTROPIC + KHAÙC
AMRINONE (inocor) – Thuoác tieâm: 5mg/ml, nhoû gioït tónh maïch.
CAÙC LOAÏI THUOÁC CHOÁNG LOAÏN NHÒP TIM
NHOÙM I. CAÙC THUOÁC PHONG TOÛA KEÂNH SODIUM
QUINIDINE (IA)
(hình trang 330)
Quinidine laø ñoàng phaân cuûa Quinine, coù taùc duïng choáng loaïn nhòp tim, thoâng
duïng qua ñöôøng uoáng.
Taùc ñoäng:
Taïi tim:
Öùc cheá daãn nhòp, ñaëc bieät daãn nhòp ectopic.
Öùc cheá tính daãn truyeàn, tính kích thích, nhaát laø ôû moâ khöû cöïc.
- treân bình dieän roäng lôùn hôn, Quinidine phong toûa keânh sodium, keùo daøi thôøi
gian trô, öùc cheá tính kích thích vaø tính daãn truyeàn ôû nhöõng moâ bò khöû cöïc hôn laø
nhöõng moâ bình thöôøng.

- 22 -
 - Quinidine duy trì ñoä daøi cuûa theá ñieän ñoäng, phaûn aùnh treân ñieän tim ECG, laø
P-R keùo daøi
Ngoaøi tim:
Quinidine taùc duïng nhö chaát phong toûa alpha-adreno receptor, gaây daõn maïch,
laøm giaûm nhòp nuùt xoang nhó qua phaûn xaï. Hieäu öùng naøy loä roõ naáu tieâm Quinidine
qua ñöôøng tónh maïch.
Quinidine, coøn coù taùc duïng choáng soát reùt, haï soát, vaø gaây co thaét töû cung, gioáng
oxytocine.
Ñoäc tính: Quinidine coù taùc ñoäng khaùng muscarinic treân tim, öùc cheá hieäu öùng
vagal, daãn ñeán taêng nhòp tim xoang vaø taêng tính daãn truyeàn nhó – thaát. Treân nhöõng
beänh nhaân bò rung nhó hoaëc flutter, thöôøng gaây nhòp thaát nhanh,ñieàu naøy coù theå
ngaên chaën tröôùc baèng digitalis.
Coù khoaûng ñoä 1-5% beänh nhaân duøng Quinidine bò ngaát xæu (syncope)
Ôû nhöõng beänh nhaân coù hoäi chöùng xoang khoâng bình thöôøng Quinidine öùc cheá
hoaït ñoäng daãn nhòp ôû nuùt xoang nhó.
Vôùi lieàu ñoäc, Quinidine öùc cheá co boùp cuûa tim vaø gaây tuït huyeát aùp.
Quinidine gaây hieäu öùng raát phoå bieán ôû ñöôøng tieâu hoùa: æa chaûy, buoàn noân, noân
nöûa. Trieäu chöùng cinchonism, noåi maàn, phuø maïch, soát, vieâm gan vaø
thrombocytopenia cuõng coù khi gaëp phaûi.
Quinidine laøm taêng digoxine ôû plasma, gaây ngoä ñoäc cho beänh nhaân ñaõ duøng
digoxine.
Döôïc ñoäng vaø lieàu löôïng
Quinidine thöôøng duøng ñeå uoáng, haáp thu nhanh qua ñöôøng tieâu hoùa, 80% gaén
keát vôùi proteine trong plasma. Quinidine bò hydroxy hoaù ôû gan, nhöng coù khoaûng
2% ñöôïc baøi xuaát qua nöôùc tieåu döôùi daïng nguyeân si.
Thôøi gian baùn huûy cuûa Quinidine vaøo khoaûng 6 giôø vaø keùo daøi hôn, ôû nhöõng
beänh nhaân bò suy tim öù maùu, hoaëc beänh gan, thaän.
Daïng thuoác uoáng cuûa Quinidine thöôøng laø sulfate, gluconate, hoaëc
polygalactolate, lieàu thöôøng duøng töø 0,2 ñeán 0,6g Quinidine sulfat, 4 ñeán 6 laàn
trong ngaøy, cho noàng ñoä ñieàu trò ôû plasma 3-5mcg/ml.
Daïng thuoác tieâm baép: Quinidine sulfate, daïng daàu hoaëc aqueus gluconate.
Daïng thuoác tieâm tónh maïch: Quinidine gluconate 10mg/kg chia tieâm 0,5mg/kg
moät laàn, theo doõi thaät kyõ maïch, huyeát aùp, vì Quinidine gaây daõn maïch, tuït huyeát
aùp.
Chæ ñònh laâm saøng: Quinidine ñöôïc chæ ñònh trong nhieàu daïng loaïn nhòp: co nhó
ñeán sôùm, rung nhó boïc phaùt, loaïn nhòp nuùt noäi nhó thaát taùi nhaäp (intra-atrila and

- 23 -
atrio ventricular nodal reentrant arrhythmia) tim ñaïp nhanh Woff-parkinson-white,
co thaát ñeán sôùm vaø nhòp thaát nhanh.
PROCAINAMIDE (IA)
Taïi tim:
Hieäu öùng ñieän sinh cuûa Procainamide gioáng nhö Quinidine. Hieäu öùng cheá ngöï
daãn nhòp ectopic coù hôi yeáu hôn hieäu öùng phong toûa keânh sodium treân teá baøo khöû
cöïc.
Khaùc bieät quan troïng giöõa Procainamide vaø Quinidine laø: Procainamide ít coù
taùc ñoäng khaùng muscarinic nhö Quinidine, nghóa laø taùc ñoäng tröïc tieáp öùc cheá nuùt
xoang nhó (SA) vaø nuùt nhó thaát (AV) khoâng gaây maát thaêng baèng, do phong toûa
vagal nhö tröôøng hôïp Quinidine.
Procainamide coøn coù taùc duïng phong toûa haïch, cho hieäu öùng inotropic (-) maïnh
hôn Quinidine. Ôû nhöõng beänh nhaân taâm thaát maát chöùc naêng coù tröôùc (Preexisting)
Procainamide coù theå gaây suy tim öù maùu traàm troïng.
(hình trang 333)
Ngoaøi tim:
Hieäu öùng phong toûa cuûa Procainamide, giaûm söùc caûn ngoaïi bieân cuûa maïch
maùu, gaây tuït huyeát aùp. Tuy vaäy ôû lieàu ñieàu trò, möùc ñoä giaûm söùc caûn ngoaïi bieân do
Procainamide gaây ra, khoâng quaù troäi nhö Quinidine. Tuït huyeát aùp chæ xaûy ra trong
truyeàn dòch nhanh Procainamide.
Ñoäc tính: ñoäc tính taïi tim cuûa Procainamide gioáng Quinidine. Lieàu ñoäc
Procainamide gaây suy tim traàm troïng, hoaëc suy tim khoâng buø tröø, raát gioáng
Quinidine.
Ñoäc tính ngoaøi tim: Procainamide thöôøng gaây hoäi chöùng lupus erythematosus,
gaây ñau vaø vieâm khôùp. Moät soá beänh nhaân bò pleurities, vieâm maøng ngoaøi tim,
hoaëc caùc beänh nhu moâ phoåi. Lupus thaän cuõng thöôøng do Procainamide. Ñieàu trò
laâu daøi, coù theå gaây beänh huyeát thanh taêng vi löôïng khaùng theå khaùng nhaân
(antinuclear antibody) gaàn nhö ôû haàu heát beänh nhaân. 1/3 beänh nhaân ñieàu trò baèng
Procainamide xuaát hieän trieäu chöùng Lupus.
Hieäu öùng phuï khaùc, goàm noân möûa, æa chaûy (khoaûng 10%), noåi maån, soát, vieâm
gan (döôùi 5%) vaø giaûm baïch caàu haït (döôùi 0,1%).
Döôïc ñoäng vaø lieàu löôïng:
Procainamide ñöôïc haáp thu qua nhieàu ñöôøng:tieâm baép, tieâm tónh maïch vaø
uoáng. Hieäu öùng sinh hoïc cuûa Procainamide: 75%. N-aceùtyl procainamide laø
chuyeån hoùa chaát chính yeáu cuûa procainamide haõy coøn coù taùc duïng, noù phong toûa
nheï keânh sodium phoái hôïp vôùi taùc ñoäng cua caùc thuoác khaùc ôû nhoùm III. Moät soá

- 24 -
procainamide bò aceùtyl hoùa nhanh, laøm cho N-aceùtyl procainamide taêng trong
maùu.
Thôøi gian baùn huûy cuûa procainamide chæ coù töø 3- 4 giôø. Caû procainamide vaø N-
aceùtyl procainamide ñeàu thaûi tröø qua thaän laø chính. Nhö vaäy, noàng ñoä cuûa thuoác
phaûi ñöôïc giaûm hôn ôû nhöõng ngöôøi bò suy thaän. ÔÛ nhöõng tröôøng hôïp giaûm theå tích
phaân phoái, giaûm thanh thaûi qua thaän, vaø suy tim öù maùu, thôøi gian baùn huûy cuûa N-
aceùtyl procainamide daøi hôn procainamide, neân toàn ñoïng laïi trong cô theå laâu hôn,
tích luûy thuoác cuõng nhanh hôn. Söï coù maët laâu hôn cuûa procainamide vaø N-aceùtyl
procainamide trong huyeát töông, nhaát laø ôû nhöõng ngöôøi toån thöông tuaàn hoaøn hoaëc
bò suy thaän , laïi caøng trôû neân moái nguy cô tieàm taøng.
Lieàu tieâm tónh maïch : Procainamide 12mg/kg. Coù theå chia tieâm : 0.3
mg/kg/phuùt, hoaëc ít hôn.
Lieàu uoáng : 1-3 g/ procainamide/ ngaøy.
Ñieàu trò laâm saøng : Chæ ñònh duøng procainamide cho caùc loaïi loaïn nhòp nhó vaø
thaát cuõng gioáng nhö quinidine. Tuy nhieân trong quaù trình ñieàu trò laâu daøi ngöôøi
thaày thuoác theo doõi caån thaän trieäu chöùng coù lieân heä tôùi lupus. Procainamide laø
thuoác ñöôïc löïa choïn tuyeán 2 (sau lidocaine) ñeå chöõa loaïn nhòp thaát keát hôïp vôùi
nhoài maùu cô tim .
DISOPYRAMIDE
Hình trang 334
Disopyramide phosphate, coù lieân heä maät thieát vôùi isoprocainamide veà tính chaát
khaùng Muscarinic cuûa noù.
Taùc ñoäng taïi tim.
Taùc ñoäng treân tim cuûa disopyramide raát gioáng quinidine. Hieäu öùng khaùng
Muscarinic treân tim cuûa disopyramide noåi coäm hôn quinidine, neân khi coù hieäu öùng
treân nuùt nhó – thaát (A-V) cuûa digoxine cuõng nhö caùc thuoác coù taùc duïng töông töï,
caàn choïn duøng disopyramide ñeå ñieàu trò rung nhó.
Ñoäc tính
Taïi tim
Lieàu ñoäc cuûa disopyramide gaây roái loaïn ñieän sinh treân tim, gioáng nhö
quinidine. Theâm vaøo ñoù hieäu öùng Inotropic aâm tính (-) cuûa disopyramide thöôøng
gaây naëng theâm cho taâm thaát traùi voán bò suy coù tröôùc. Do coù nhieàu ñoäc tính nhö
vaäy, neân disopyramide khoâng ñöôïc xeáp laø thuoác choáng loaïn nhòp haøng ñaàu, khi
duøng disopyramide chöõa suy tim phaûi heát söùc caån thaän .

- 25 -
 Ngoaøi tim: do coù taùc ñoäng gioáng atropine, neân disopyramide, gaây nhieàu phaûn
öùng phuï veà thaàn kinh töï chuû : öù treä nöôùc tieåu ôû ngöôøi, phì ñaïi tuyeán tieàn lieät, khoâ
mieäng, noùng boûng thò giaùc, taùo boùn, glaucome.
Döôïc ñoäng vaø lieàu löôïng :
Disopyramide duøng qua ñöôøng uoáng, hieäu öùng sinh hoïc 50%, gaén keát baõo hoøa
vôùi proteine trong huyeát töông ôû noàng ñoä cao, daïng töï do khoâng noái keát, cho ñaùp
öùng döôïc lyù. Thuoác baøi thaûi qua thaän, thôøi gian baùn huûy töø 6 – 8 giôø.
Lieàu duøng thoâng thöôøng trong moät ngaøy 150mg, uoáng 3 laàn trong ngaøy, khoâng
ñöôïc quaù 1g/ngaøy, giaûm lieàu ôû nhöõng ngöôøi bò beänh thaän. Khoâng coù chæ ñònh söû
duïng cho ngöôøi bò suy tim öù maùu.
Chæ ñònh : Maëc duø coù chæ ñònh duøng disopyramide cho loaïn nhòp tim treân thaát,
nhöng ôû moät soá nöôùc nhö Myõ chaúng haïn, chæ duøng disopyramide ñieàu trò loaïn nhòp
taïi thaát maø thoâi.
IMIPRAMINE
Imipiramine laø thuoác choáng traàm caûm 3 voøng, ñoàng thôøi cuõng coù taùc duïng
choáng loaïi nhòp tim.
Taùc ñoäng ñieän sinh treân tim, cuõng nhö dieän ñieàu trò cuûa imipramine gioáng
quinidine.
Hieäu öùng gioáng atropine cuûa impramine cuõng maïnh töông töï nhö
disopyramine.
Thôøi gian baùn huûy (t1/2) cuûa impramine khoaûng 12 giôø.
Lieàu duøng thoâng thöôøng trong moät ngaøy laø 200mg. Ban ñaàu neân duøng lieàu thaáp
hôn.
Do taùc duïng choáng traàm caûm laø chính, neân chæ ñònh choáng loaïn nhòp, khoâng
phaûi laø caùch toát nhaát.
AMIOCARONE (IA,II,III vaØ IV)
Amiodarone coù taùc ñoäng khaù roäng treân tim, vaø coù hieäu quaû trong phong toûa
keânh sodium. Nhôø ñoù maø Amiodarone deã ñöôïc chaáp nhaän trieån khai vaø ñieàu trò
loaïn nhòp tim, ñau thaét tim ôû chaâu aâu vaø nam myõ. Tieác thay, do nhieàu tai bieán phuï
vaø taùc ñoäng döôïc lyù voâ ít, neân coù phaàn haïn cheá.
Taùc ñoäng taïi tim
Amiodarone coù phoå (spectum) taùc ñoäng khaù roäng taïi tim.
Raát hieäu öùng trong phong toûa keânh sodium.
Khaùc vôùi quinidine ôû choå aùi tính hoaït hoùa keânh sodium yeáu hôn, Amiodarone
chæ taùc ñoäng noåi troäi ôû thôøi kyø keânh sodium voâ hoaït.

- 26 -
 Nhö vaäy, Amiodarone taùc ñoäng maïnh leân nhöõng moâ maø ôû ñoù coù theå ñieän ñoäng
duy trì laâu vaø coù taàn soá taùc ñoäng cuûa ñieän theá ñoäng, hoaït coù ít ñieän theá aâm ôû thì
taâm tröông.
Vôùi lieàu ñieàu trò, Amiodarone duy trì theá ñieän ñoäng laâu hôn, cô cheá aáy chöa
ñöôïc roõ laém, coù theå do hieäu öùng phong toûa maïnh keânh sodium.
Amiodarone phong toûa keânh calcium yeáu hôn, vaø öùc cheá khoâng tranh chaáp ôû
beta adreno receptor, öùc cheá maïnh nhöõng hoaït ñoäng töï ñoäng khoâng bình thöôøng
cuûa tim.
Amiodarone giaûm nhòp xoang vaø daãn truyeàn nhó-thaát, bieåu hieän treân ñieän tim,
baèng keùo daøi aâm trình QT vaø QRS môû roäng ít hôn.
Amiodarone taêng nhòp nhó vaø nuùt nhó-thaát, taêng thôøi gian trô cuûa thaát.
Amiodarone coù taùc duïng choáng ñau thaét do phong toûa khoâng tranh chaáp alpha
vaø beta-adrenoreceptor, vaø do phong toaû doøng vaøo cuûa calcium ôû cô trôn ñoäng
maïch vaønh tim.
(hình trang 337)
Taùc ñoäng ngoaøi tim
Do amiodarone taùc duïng phong toûa alpha- adrenoreceptor vaø öùc cheá keânh
calcium, laøm cho maïch maùu ngoaïi vi daõn nôû ôû moät soá beänh nhaân.
Ñoäc tính cuûa thuoác
Taïi tim: Treân beänh nhaân bò beänh nuùt xoang hoaëc nuùt nhó –thaát, Amiodarone
laøm cho tim ñaäp chaäm, hoaëc phong beá tim.
Ngoaøi tim:
Sau vaøi tuaàn ñieàu trò Amiodarone, gaây ñoäng tinh theå maøu vaøng naâu ôû giaùc maïc,
aûnh höôûng ñeán ñoä nhìn, nhaát laø ôû ban ñeâm.
Khoaûng 25% beänh nhaân bò vieâm da do nhaïy caûm aùnh saùng vaø 5% beänh nhaân,
da bò ñoåi maøu xaùm xanh.
Nhöùt ñaàu, meät moûi, rung raåy.
Roái loaïn chöùc naêng tuyeán giaùp: khoaûng 5% beänh nhaân duøng thuoác bò cöôøng
hoaëc suy giaùp.
Ngoaøi ra, Amiodarone coøn gaây taùo boùn (20%) hoaïi töû gan, vieâm phoåi.
Veà maëc gaây ñoäc do töông taùc: Amiodarone laøm giaûm ñoä thanh thaûi cuûa
warfarine, theophylline, quinidine, procainamide, flecainide vaø nhöõng thuoác khaùc.
Döôïc ñoäng vaø lieàu löôïng
Thôøi gian baùn huûy cuûa β Amiodarone raát daøi:25-30 ngaøy.
Noàng ñoä hieäu quaû trong plasma laø 1-2mcg/ml.
Lieàu duøng 0,8-1,2g/ngaøy, lieàu duy trì 0,2-1g/ngaøy.

- 27 -
 Chæ ñònh: Amiodarone coù hieäu quaû trong :
Loaïn nhòp thaát vaø loaïn nhòp treân thaát.
Duøng lieàu thaáp cho rung nhó kòch phaùt.
Amiodarone raát ñoäc, neân coù haïn cheá trong söû duïng.
LIDOCAINE (IB)
Lidocaine laø thuoác loaïn nhòp tim thoâng duïng , thuoäc nhoùm IB, söû duïng qua
ñöôøng tieâm tónh maïch. Lidocaine raát ít ñoäc, laïi coù hieäu öùng cao trong choáng loaïn
tim, keøm vôùi nhoài maùu cô tim.
(hình trang 338)
Taùc ñoäng taïi tim:
Taùc ñoäng phong toûa keânh sodium cuûa Lidocaine khaùc vôùi quinidine. Quinidine
phong toûa ôû giai ñoaïn môû coång, coøn Lidocaine phong toûa caû khi keânh hoaït hoùa vaø
voâ hoaït.
Nhö vaäy >50% keânh sodium chöa phong toûa, laïi tieáp tuïc bò phong toûa, cho ñeán
khi ñieän theá ñoäng treân sôïi purkinje vaø treân teá baøo taâm thaát, taïi thaønh ñöôøng bình
nguyeân keùo daøi.
Ñeán thì taâm tröông, haàu heát keânh sodium treân teá baøo trôû laïi khöû cöïc bình
thöôøng, luùc ñoù thuoác môùi nhaû ra vaø trôû thaønh daïng töï do.
Treân tim bình thöôøng, lidocaine raát ít taùc ñoäng ñieän sinh, traùi laïi khi keânh
sodium teân teá baøo tim bò khöû cöïc (voâ hoaït), bò phong toûa, trong thôøi gian taâm
tröông, thì taùc ñoäng cuûa lidocaine toû ra coù hieäu quaû. Noù cheá ngöï loaïn nhòp tim bò
khöû cöïc hoaù, nhö loaïn nhòp do thieáu maùu (ischemia), loaïn nhòp do ngoä ñoäc
digitalis. Lidocaine keùm hieäu löïc choáng loaïn nhòp treân moâ tim maø söï cöïc hoùa ñieän
hoïc (polarized) coøn bình thöôøng, nhö flutter nhó vaø rung nhó.
Ñoäc tính:
Ñoäc tính taïi tim cuûa lidocaine ít hôn nhöõng thuoác ñieàu trò loaïn tim khaùc. Coù
khoaûng 10% beänh nhaân duøng lidocaine loaïn nhòp thaát coù naëng hôn, vaø 1% beänh
nhaân keát hôïp coù nhoài maùucô tim duøng lidocaine bò toåi haïi daãn truyeàn seõ laøm cho
nuùt xoang-nhó (S-A) ngöøng nghæ.
Lieàu cao, Lidocaine gaây tuït huyeát aùp, do öùc cheá co boùp cô tim, ôû nhöõng beänh
nhaân suy tim coù tröôùc (preexisting).
Ñoäc tính ngoaøi tim cuûa Lidocaine, thöôøng do tính chaát cuûa moät thuoác gaây teâ,
laøm beänh nhaân meät moûi, rung raåy, buoàn noân, nhöùc ñaàu, co giaät v.v…
Döôïc ñoäng lieàu löôïng
Neáu uoáng, Lidocaine seõ bò chuyeån hoùa böôùc ñaàu ôû gan, chæ coøn 3% noàng ñoä söû
duïng xuaát hieän ôû plasma, cho neân phaûi söû duïng qua ñöôøng tieâm chích. Tieâm

- 28 -
Lidocaine vaøo tónh maïch, thôøi gian baùn huûy cuûa thuoác trong plasma vaøo khoaûng
0,5-4 giôø.
Ngöôøi lôùn duøng moät lieàu 150-200mg, vôùi toác ñoä tieâm truyeàn vaøo cô theå 2-
4mg/phuùt, 15 phuùt sau, ñaït ñeán noàng ñoä ñieàu trò trong plasma töø 2-6 mcg/ml.
Treân beänh nhaân suy tim öù maùu, theå tích phaân phoái cuõng nhö toác ñoä thanh thaûi
cuûa lidocaine seõ bò giaûm. Ôû nhöõng ngöôøi bò beänh gan, thì thanh thaûi thuoác plasma
giaûm, maø theå tích phaân phoái thuoác vaøo caùc moâ laïi taêng.
Chæ ñònh
Chæ ñònh chuû yeáu cuûa Lidocaine laø cheá ngöï nhòp thaát nhanh vaø ngaên ngöøa rung
thaát sau nhoài maùu cô tim.
Lidocaine ít taùc ñoäng trong loaïn nhòp treân thaát.
PHENYTOINE (IB)
Phenytoine (diphenylhydantoine) laø thuoác choáng co giaät, ñoàng thôøi choáng caû
loaïn nhòp tim. Do hieäu öùng haïn cheá, cho Phenytoine chæ laø thuoác choáng loaïn nhòp
tim thöù yeáu ôû tuyeán hai.
Phenytoine cheá ngöï daãn nhòp ectopic, phong toûa doøng sodium, coù theå can thieäp
vaøo doøng calcium.
Phenytoine coù hieäu quaû trong roái loaïn nhòp tim do digitalis gaây ra.
FLECAINIDE VAØ ENCAINIDE (IC)
Flecainide vaø encainide laø 2 thuoác môùi, phong toûa maïnh keânh sodium, ñaàu tieân
ñöôïc duøng ñeå chöõa loaïn nhòp thaát.
Caû hai ñeàu coù taùc duïng toái thieåu treân quaù trình taùi cöïc (repolarization) vaø caû hai
ñeàu khoâng gaây hieäu öùng khaùng muscarinic.
Flecainide vaø encainide coù taùc ñoäng cheá ngöï thaát thu sôùm, nhöng caû hai thuoác
naøy neáu söû duïng lieàu cao cho nhöõng beänh nhaân loaïn nhòpthaát nhanh coù tröôùc, seõ
laøm cho loaïn nhòp ñoù caøng theâm traàm troïng.
Lieàu trò cuûa encainide laø 25-75mg, 3 laàn duøng trong ngaøy. Lieàu duøng cuûa
flicainide laø 100-200mg, 2 laàn duøng trong ngaøy.
PROPAFENONE (IC)
Caáu truùc hoùa hoïc cuûa Propafenone gaàn gioáng propranolol, neân coù taùc ñoäng
phong toûa beta, nhöng yeáu hôn propranolol. Phoå taùc ñoäng cuûa Propafenone raát
gioáng quinidine.
Thôøi gian baùn huûy ñeán luùc thanh thaûi (t1/2) cuûa Propafenone vaøo khoaûng 5,5
giôø. Ôû nhöõng ngöôøi chuyeå hoùa thuoác keùm coù theå keùo daøi ñeán 17 giôø.

- 29 -
 Lieàu duøng thoâng thöôøng trong 1 ngaøy cuûa Propafenone laø 450-900mg, duøng 3
lieàu. Hieäu öùng phuï thöôøng gaëp cuûa Propafenone, laø caûm thaáy coù vò tanh kim loaïi
vaø bò taùo boùn.
NHOÙM II: CAÙC THUOÁC PHONG TOÛA KEÂNH BETA ADRENO-
RECEPTOR
Hieäu öùng taïi tim:
Propranolol cuõng nhö caùc thuoác gioáng nhö propranolol, sôû dó coù hieäu öùng choáng
loaïn tim, laø do thuoác coù taùc ñoäng phong toûa beta adreno-receptor vaø taùc ñoäng tröïc
tieáp leân maøng teá baøo.
Nhöõng thuoác naøy, coù loaïi phong toûa coù choïn loïc leân receptor β cuûa tim (chaát
phong toûa β1) moät soá thuoác coù hoaït tính gioáng giao caûm noäi sinh, coù thuoác taùc
ñoäng tröïc tieáp leân maøng teá baøo, cuõng coù thuoác coù taùc ñoäng keùo daøiñieän theá ñoäng
treân tim. Tuy cô cheá taùc ñoäng khaùc nhau, coù cô cheá chöa hieåu töôøng taän, nhöng töïu
trung nhöõng thuoác naøy, coù taùc ñoäng cheá ngöï khöû cöïc hoùa ectopic ôû taâm thaát vaø taát
nhieân keùm hôn taùc ñoäng chính yeáu cuûa noù laø phong toûa keânh beta adreno-
receptor.
Esmolol laø moät thuoác môùi, coù taùc ñoäng phong toûa β ngaén, ñöôïc duøng ñaàu tieân
ñeå chöõa loaïn nhòp tim trong khi phaåu thuaät vaø chöõa loaïn nhòp caáp khaùc.
Sotalol laø thuoác phong toûa β khoâng choïn loïc, keùo daøi ñieän theá ñoäng. Loaïi thuoác
choáng loaïn nhòp, thöôøng duøng ôû chaâu aâu.
NHOÙM III: CAÙC THUOÁC KEÙO DAØI HIEÄU ÖÙNG THÔØI GIAN TRÔ DO
KEÙO DAØI ÑIEÄN THEÁ ÑOÄNG
Nhö trình baøy ôû phaàn tröôùc, quinidine nhaát laø amiodarone coù hieäu öùng keùo daøi
thôøi gian trô, coäng vaøo taùc ñoäng phong toûa keânh sodium cuûa chuùng, caøng laøm taêng
hieäu öùng noùi treân.
Bretylium vaø sotalol keùo daøi thôøi gian hieäu öùng trô, theo taùc ñoäng rieâng cuûa noù,
ñöôïc trình baøy sau ñaây:
BRETYLIUM
Thoaït ñaàu, Bretylium ñöôïc xem nhö moät chaát khaùng huyeát aùp cao, do can thieäp
vaøo söï phoùng thích chaát daãn truyeàn thaàn kinh catecholamine sau ñoù, ngöôøi ta thaáy
raèng Bretylium coøn laø chaát khaùng loaïn nhòp tim.
(hình trang 342)
Taùc ñoäng taïi tim :
Bretylium keùo daøi thôøi gian duy trì ñieän theá ñoäng ôû taâm thaát (chöù khoâng phaûi ôû
taâm nhó), keùo daøi thôøi gian trô.
Treân teá baøo thieáu maùu, Bretylium ruùt ngaén thôøi gian duy trì ñieän theá ñoäng.

- 30 -
 Baèng thöïc nghieäm maùu, Bretylium taêng löïc kích thích ñieän hoïc ñeán ngöôõng
rung thaát vaø huûy kích thích noù, sau côn maïch vaønh caáp tính.
Taùc ñoäng khaùng rung thaát naøy, khoâng phuï thuoäc vaøo tính chaát huûy giao caûm
cuûa noù, tuy nhieân khi söû duïng Bretylium, caàn chuù yù Bretylium gaây hieäu öùng
inotropic +, do phoùng thích catecholamine laøm cho nhòp thaát bò loaïn nhòp.
Hieäu öùng ngoaøi tim
Bretylium laø thuoác lieät giao caûm, cho neân hieäu öùng phuï chuû yeáu ôû ngoaøi tim laø
tuït huyeát aùp. Hieäu öùng phuï naøy, coù theå ngaên chaën bôûi keát hôïp söû duïng chaát choáng
traàm caûm 3 voøng ví duï nhö protriptyline.
Noân vaø möûa coù theå xaûy ra sau khi tieâm Bretylium vaøo tónh maïch.
Döôïc ñoäng hoïc vaø lieàu löôïng :
Bretylium tosylate, ôû ngöôøi lôùn tieâm tónh maïch 5mg/kg, trong thôøi gian 10 phuùt,
30 phuùt sau tieâm nhaéc laïi. Lieàu ñieàu trò duy trì vôùi cuøng lieàu, caùch 4-6 giôø tieâm
nhaéc laïi, hoaëc truyeàn dòch 0,5-2mg/phuùt.
Chæ ñònh
Söû duïng Bretylium ñeå chöõa rung thaát, khi lidocaine ít coù hieäu quaû
Bretylium hieám khi cheá ngöï ñöôïc thaát thu ñeán sôùm.
SOTALOL
Sotalol laø moät chaát phong toûa beta khoângchoïn loïc, caùc taùc ñoäng keùo daøi thôøi
gian duy trì ñieän theá ñoäng, vaø laø chaát choáng loaïn nhòp tim coù hieäu quaû. Ñoàng phaân
höõu trieån (d-isomer) cuûa Sotalol khoâng coù hieäu öùng phong toûa beta, nhöng coù taùc
duïng trong quaù trình taùi cöïc (repolarization).
Sotalol ñöôïc chæ ñònh caû trong loaïn nhòp thaát vaø loaïn nhòp treân thaát. Lieàu duøng
7mg/kg/ngaøy, 3 laàn.
Tai bieán cuûa Sotalol laø tai bieán thöôøng thaáy cuûa chaát phong toûa beta vaø tai bieán
keùo daøi taùi cöïc.
NHOÙM IV. CAÙC THUOÁC PHONG TOÛA KEÂNH CALCIUM
Verapamil laø thuoác ñaàu ñaøn trong nhoùm IV. Thoaït ñaàu, ngöôøi ta phaùt hieän
Verapamil laø moät thuoác coù taùc duïng choáng ñau thaét tim (angina) (antianginal
agents), ngaøy nay Verapamil ñöôïc xem laø thuoác coù hieäu öùng choáng loaïn nhòp tim.
VERAPAMIL
Hieäu öùng taïi tim :
Verapamil phong toûa keânh calcium caû hai hoaït hoùa vaø voâ hoaït. Hieäu öùng cuûa
verapamil roä leân treân nhöõng moâ thöôøng xuyeân kích thích ví duï nhö ôû nuùt xoang-
nhó (S-A) vaø nuùt nhó thaát (A-V). Ôû moâ ñoù, khöû cöïc ít khi bò ngöøng haún vì baát cöù
hoaït hoùa naøo ñeàu phuï thuoäc vaøo söï thaám ra cuûa doøng calcium.

- 31 -
 Daãn truyeàn nhó-thaát vaø hieäu öùng treân thôøi gian trô, seõ khoâng bò thay ñoåi bôûi
ñieàu trò keùo daøi. Verapamil laøm chaäm daãn truyeàn nuùt xoang nhó, bôûi taùc ñoäng tröïc
tieáp cuûa noù, nhöõng taùc ñoäng gaây tuït huyeát aùp, coù theå do phaûn xa.
Hieäu öùng ngoaïi tim :
Verapamil gaây daõn maïch ngoaïi bieân, hieäu öùng coù lôïi chöõa beänh huyeát aùp cao,
vaø caùc beänh roái loaïn co thaét maïch maùu ngoaïi bieân.
Ñoäc tính :
Ñoäc tính taïi tim cuûa Verapamil, can heä ñeán lieàu löôïng söû duïng. Hieäu öùng
inotropic aâm (-) xaûy ra khi söû duïng lieàu phong toûa daãn truyeàn nhó thaát ôû nhöõng
beänh nhaân voán bò taùc ngheõn 1 phaàn daãn truyeàn nhó thaát. Söï phong toûa ñoù coù theå
giaûi toûa baèng atropine, baèng nhöõng chaát kích thích beta-receptor hoaëc baèng
calcium. Ôû nhöõng beänh nhaân bò beänh nuùt xoang, Verapamil laøm ngöng nhòp
xoang.
Ñoäc tính ngoaøi tim cuûa Verapamil thöôøng gaëp, laø nhöõng hieäu öùng phuï nho nhoû,
nhö taùo boùn, moûi meät, suy nhöôïc thaàn kinh vaø phuø ngoaïi bieân.
Döôïc ñoäng vaø lieàu löôïng: Thôøi gian baùn huûy cuûa Verapamil vaøo khoaûng 7 giôø,
thuoác chuyeån hoùa ôû gan, sau khi uoáng hieäu öùng sinh hoïc coù khoaûng 20%; ñieàu ñoù
gôïi yù raèng, duøng Verapamil ôû ngöôøi coù beänh thieåu naêng gan, phaûi heát söùc caån
thaän, neáu tieâm tónh maïch phaûi duøng lieàu nhoû.
Ngöôøi lôùn bò beänh suy tim; bò beänh nuùt xoang nhó, hoaëc nhó-thaát, lieàu ñaàu tieâm
5mg trong voøng 2-5 phuùt, sau ñoù tieâm 5mg, ñeå chöõa beänh nhòp nhanh treân thaát.
Truyeàn dòch 5mg-10mg trong 4-6 giôø (0,4mcg/kg/phuùt).
Lieàu uoáng :120-240 mg/ngaøy. Chia uoáng 3 hoaëc 4 lieàu.
Chæ ñònh
Nhòp nhanh treân thaát laø chæ ñònh chuû yeáu.
Nhòp nhanh taïi thaát .
DÖÔÏC PHAÅM
NHOÙM I: CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA KEÂNH SODIUM
AMIODARONE (cordarone) – vieân deït: 200mg
DISOPYRAMIDE (norpace, napamide…) – vieân nhoäng:100-150mg.
ENCAINIDE (tambocor) – vieân deït:100mg IM:100mg/ml.
LIDOCAINE (xylocaine) – thuoác tieâm I.V: 10,20 mg/ml.
MEXILETINE (mexitit) – vieân nhoäng: 150, 200, 250mg.
PROCAINAIDE (pronestyl, procain, SR..) – vieân deït:250,375,500mg
vieân nhoäng: 250, 500, 750, 1.000mg.
thuoác tieâm :100,500mg/ml.

- 32 -
 QUINIDINE SULFATE (83% quinidine base) – vieân deït:100,200,300mg-
thuoác tieâm:200mg/ml.
QUINIDINE GLUCONATE (62% quinidine base) – vieân deït:324,330mg.
Thuoác tieâm:80mg/ml. QUINIDINE POLYGALACTUROLATE (60% quinidine
base) – vieân deït:275mg.
TOCAINIDE (TONOCARD) – vieân deït:400-600mg.
NHOÙM II: CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA Beta
ACEBUTOLOL (sectral) – vieân nhoäng:200-400mg.
ESMOLOL (brevibloc) – thuoác tieâm:250 mg/ml (I.V)
PROPRANOLOL (inderal) – vieân deït:10,20,40,60,80,90mg – vieân
nhoäng:80,120,160 mg – thuoác tieâm:1mg/ml.
NHOÙM III: CAÙC CHAÁT KEÙO DAØI THÔØI GIAN TRÔ
BRETYLIUM (bretylol) – thuoác tieâm: 50mg/ml.
NHOÙM IV: CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA KEÂNH CALCIUM
VERAPAMIL(calan, isoptin) – vieân deït: 80,120mg. Thuoác tieâm:5mg/2ml.
TÖÏ TÌM ÑAÙP AÙN
1. Taùc ñoäng vaø cô cheá taùc ñoäng cuûa thuoác khaùng huyeát aùp cao cuøng nhoùm, chæ
ñònh vaø choáng chæ ñònh cuûa α-meùthyl dopa vaø clonidine.
2. Ñeå ñieàu trò huyeát aùp cao, ngöôøi ta duøng thuoác lôïi tieåu, huûy giao caûm, daõn
maïch tröïc tieáp vaø phong toûa men chuyeån. Xin ví duï baèng 2 döôïc phaåm cho moåi cô
cheá.
3. Trình baøy cô cheá phong toûa keânh Ca2+ cuûa verapamil
4. Trình baøy cô cheá phong toûa keânh Na+ cuûa lidocaine vaø so saùnh vôùi
quinidine.
5. Trình baøy cô cheá phong toûa thuï theå β cuûa propranolol vaø so saùnh vôùi sotalol.
6. So saùnh digitaline, digoxine vaø ouabaine
7. Trình baøy ñieän theá maøng teá baøo cô tim
8. Ngoä ñoäc digitaline vaø xöû trí
9. Tai bieán cuûa caùc thuoác phong toûa thuï theå α.

- 33 -
 CAÙC THUOÁC LÔÏI TIEÅU

MUÏC TIEÂU YEÂU CAÀU:

• Naém vöùng taùc ñoäng vaø cô cheá taùc ñoäng cuûa moãi nhoùm thuoác lôïi tieåu
• Bieát chæ ñònh ñuùng thuoác lôïi tieåu cho töøng tröôøng hôïp beänh lyù.
• Bieát xöû trí vaø ngaên chaën tröôùc nhöõng tai bieán do duøng thuoác lôïi tieåu.

Nhöõng thuoác taùc ñoäng leân oáng thaän ñöôïc söû duïng treân laâm saøng, nhaèm giaûi
quyeát nhöõng baát thöôøng veà roái loaïn ñieän giaûi vaø nöôùc, maø nephron-ñôn vò thaän-vôùi
ñaëc ñieåm giaûi phaåu hoïc, ñaõ taïo cho noù nhöõng chöùc naêng ñaëc bieät.
Ngaøy nay, ngöôøi ta hieåu raèng haàu nhö taát caû caùc thuoác lôïi tieåu, ñeàu taùc ñoäng
leân loøng oáng thaän qua nhieàu cô cheá:
• Cô cheá chuyeån vaän proteine
• Cô cheá aùp suaát thaåm thaáu.
• Cô cheá enzyme
• Cô cheá receptor-hormone
CÔ CHEÁ CHUYEÅN VAÄN ÔÛ OÁNG THAÄN.
OÁNG LÖÔÏN GAÀN
Sodium bicarbonate, glucose, acid amine vaø nhöõng dung dòch höõu cô khaùc,
ñöôïc taùi haáp thu vôùi nhieàu möùc ñoä ôû oáng löôïc gaàn, theo tyû soá TF/P.
TF/P (tubular fluid to plasma concentration ratio) laø tyû soá noàng ñoä dòch trong
oáng thaän/plasma.
(hình trang 348)
Noàng ñoä dòch trong loøng oáng thaän, luoân giaûm theo chieàu daøi cuûa oáng, bôûi vì tinh
thaám nöôùc ôû ñoù raát cao. Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dòch trong loøng oáng vaø noàng ñoä
solium dö thöøa, ñaõ thuùc ñaåy theâm cho quaù trình ñoù.
Noàng ñoä (Cl-) trong loøng oáng, taêng theo chieàu daøi oáng löôïn vaø ngöôïc laïi, noàng
ñoä bicarbonate (HCO-3) laïi giaûm. Nhö vaäy bicarbonate ñöôïc taùi haáp thu tröôùc tieân
ôû oáng löôïn gaàn, ít hôn so vôùi chlorid (Cl-). Söï taùi haáp thu cuûa bicarbonate ôû oáng
löôïn gaàn, phuï thuoäc vaøo hoaït tính cuûa men carbonic anhydrase (C.A).
(hình trang 349)
1. Acetazotamide.
2. Mannitol.
3. Furosemide.
4. Thiazide.

- 34 -
 5. Caùc chaát ñoái khaùng aldosterone.
6. Caùc chaát ñoái khaùng ADH.
Heä thoáng chuyeån vaän oáng thaän vaø nôi taùc ñoäng cuûa thuoác lôïi tieåu.
ÔÛ phaàn xa oáng löôïn, dòch trong oáng löôïng ñoïng laïi moät caùch deã daøng bôûi dòch
NaCl. Quaù trình taùi haáp thu ôû oáng löôïn xa, do ñoù cuõng goàm caû taùi haáp thu NaCl
ñaúng tröông.
Ñoaïn S2 1/2 cuûa oáng löôïn, laø heä thoáng baøi suaát nhöõng acid höõu cô, nhö acid
uric, acid para amino hippuric, nhöõng chaát lôïi tieåu vaø khaùng sinh v.v… seõ töø maùu
vaøo dòch trong loøng oáng.
• ÔÛ ñoaïn giöõa phaân ñoaïn S1 vaø S2 cuûa oáng löôïng gaàn laø heä thoáng baøi suaát
base höõu cô, nhö creatinine, procainamide, choline v.v…
• Nhöõng heä thoáng baøi suaát dòch höõu cô naøy, ñoùng vai troø quan troïng, quyeát
ñònh toáng khöû caùc dòch, khi caùc thuoác lôïi tieåu taùc ñoäng leân töøng phaân ñoaïn oáng
thaän trong toaøn boä nephron. Theâm nöõa, ôû ñoù coøn coù töông taùc qua laïi giöõa caùc
thuoác lôïi tieåu vôùi acid uric, cuõng nhö töông taùc giöõa caùc thuoác lôïi tieåu vôùi nhöõng
hôïp chaát höõu cô ngoaïi sinh khaùc tæ nhö probenecid.
QUAI HENLEÙ
Ngaønh leân cuûa Quai Henleù laø nôi nöôùc ñöôïc thaûi tröø, do thuùc ñaåy cuûa löïc thaåm
thaáu öu tröông ôû keõ tuûy thaän.
Moät soá chaát hoøa tan khoâng thaám trong loøng oáng thaän, nhö caùc thuoác lôïi tieåu
thaåm thaáu, glucose (trong ñaùi ñöôøng) vaø bicarbonate (coù theå coù neáu nhö söï taùi haáp
thu bicarbonate taïi oáng löôïn bò öùc cheá), khaùng laïi baøi suaát nöôùc vaø taêng thaûi tröø
muoái keùo daøi theo nöôùc, ôû phaàn xa cuûa oáng löôïn.
Ngaønh leân cuûa Quai Henleù, laø heä thoáng taùi haáp thu NaCl, taêng duy chuyeån
muoái töø loøng vaøo trong moâ keõ. Phaân ñoaïn naøy raát khoâng thaám nöôùc cho ñeán phaân
ñoaïn pha loaõng.
Phaàn thoøng vaøo tuûy thaän vaø ngaønh leân Quai Henleù, cuøng vôùi tính öu tröông cuûa
tuûy thaän, coù vai troø quan troïng trong coâ ñoäng nöôùc tieåu. Maët khaùc söï taùi haáp thu
NaCl ôû phaàn voû thaän cuûa ngaønh leân Quai Henleù, khoâng taïo neân moät söùc eùp naøo,
ñeå cho nöôùc ruùt khoûi phaàn tuûy thaän. Do ñoù, ôû ñoù khoâng tham döï vaøo coâ ñoïng nöôùc
tieåu. Heä thoáng chuyeån vaän NaCl taïi mang loøng oá ngaõnh leân cuûa quai., do cô cheá
ñoàng chuyeån vaän (cotransport) , sodium/2-chloride thöïc hieän Ñieän tích döông (+)
ôù maøng loøng oáng cuûa phaân ñoaïn naøy, taïo ra löïc taùi haápthuï cations 2 hoaù trò (nhö
Mg2+ , Ca2+) vaø K+. caùc thuoác lôïi tieåu öùc cheá Quai taïi phaân ñoaïn naøy, seõ laøm taêng
baøi tieát caùc cations aáy trong lôïi tieåu cuøng vôùi NaCl.

- 35 -
 Ñieän theá xuyeân maøng thöôïng bì, taïo ra töø toång ñieän theá xuyeân maøng loøng oáng
cuûa moãi potassium vaø cuûa moãi chloride ôû ngaønh leân cuûa Quai Henleù. Nhöõng chaát
phong toûa keânh chloride, coù theå ñöôïc duøng ñeå nghieân cöùu veà ñieän sinh ôû phaân
ñoaïn naøy (wanzemann 1986) nhöng ñeán nay vaãn chöa trieån khai vaøo söû duïng laâm
saøng.
OÁNG LÖÔÏN XA.
OÁng löôïng xa ôû phaàn voû thaän coù moät phaân ñoaïn pha loaõng, nôi ñoù taùi haápthuï
NaCl vaø döôøng nhö khoâng keùo theo nöôùc. Hôn nöõa phaânñoaïn xa hôn cuûa oáng
löôïng cuûa khoâng ñaùp öùng vôùi aldosterone hoaëc hormone choáng lôïi tieåu (ADH).
Taïi ñaây, toïa laïc receptor cuûa hormone caän giaùp (PTH) cho ñaùp öùng taùi haáp thu
calcium. Ñoä haáp thuï NaCl ôû phaân ñoaïn naøy keùm hôn ôû ngaønh leân ôû quai. Muoái
ñöôïc taùi haáp thu laø nhôø ñaùp öùng cuûa ñoàng chuyeån vaän sodium/potassium/2-
chloride ôû ngaønh leân cuûa Quai Henleù.
OÁNG GOÙP
NaCl taùi haáp thu ôû oáng goùp. Heä thoáng chuyeån vaän ôû ñaây ñöôïc ñieàu chænh bôûi
hormone theâm K+ vaø H+ vaøo loøng oáng, taïo ñieàu kieän theâm ñeå taêng taùi haáp thu Na+.
Söï caäp ñoâi giöõa taùi haáp thu Na+ vaø baøi tieát K+ (vaø H+), coù theå laø cô cheá tröïc tieáp.
Keát hôïp xem xeùt boái caûnh moät soá thöïc nghieäm thaáy raèng, ñoù khoâng phaûi laø “trao
ñoåi” giaûn ñôn. Bôûi vì qua baát cöù cô cheá naøo, ñeàu thaáy coù moái quan heä tröïc tieáp:
Heã Na+ ñöôïc taùi haáp thu vaøo, thì K+ vaø H+ ñöôïc baøi suaát ra. Moái quan heä ñoù caøng
noåi roõ trong ñieàu kieän cöôøng mineralocorticoides vaø nhaát laø coù phoái hôïpvôùi anion
khoâng thaám nhö:bicarbonate, photphate hoaëc sulfate.
Khi coù ADH hieän dieän, oáng goùp laïi raát thaám nöôùc vaø ADH taêng leân trong suoát
thôøi gian coâ ñaëc vaø thaûi tröø nöôùc tieåu.
CÔ SÔÛ DÖÔÏC LYÙ HOÏC CUÛA CAÙC THUOÁC LÔÏI TIEÀU
CAÙC CHAÁT PHONG TOÛA MEN CARBONIC ANHYDRASE (C.A)
Men carbonic anhydrase coù nhieàu ôû caùc boä phaän cuûa nephron, ôû baøo töông
(cytoplasm), ôû maøng loøng oáng, ôû hoàng caàu, quanh oáng mao maïch, vaø u troäi hôn caû
laø vuøng oáng löôïn. Carbonic anhydrase laø men xuùc taùc phaûn öùng deùhydration CO2
trong quaù trình taùi haáp thu bicarbonate. Nhöõng chaát phong toûa men carbonic
anhydrase tieâu bieåu laø acetazolamide laø thoác lôïi tieåu thaûi tröø bicarbonate vaø do ñoù
giaûm thieåu döï tröõ carbonate trong cô theå.
Hoaù hoïc : Acetazolamide
(hình trang 352)
Goác sulfonamide –SO 2NH2 raát hoaït ñoäng, nhaùnh Alkyl cuûa caáu truùc
acetazolamide phong toûa hoaït tính cuûa men C.A.

- 36 -
 Döôïc ñoäng: Taát caû caùc chaát phong toûa men C.A ñeàu haápthu toát qua ñöôøng
uoáng, 30 phuùt sau thuoác taùc duïng leân pH nöôùc tieåu. 2 giôø sau khi uoáng cho hieäu
öùng toái ña. Thuoác baøi tieát qua oáng thaän ôû phaân ñoaïn S2 cuûa oáng löôïn.
Döôïc löïc: Carbonic anhydrase, öùc cheá maïnh söï taùi haáp thu bicarbonate ôû oáng
löôïn. Bicarbonate chöùa töï ôû teá baøo vaø trong dòch loøng oáng. Noàng ñoä bicarbonate ôû
teá baøo “maâu thuaån” vôùi pH trong loøng oáng (hôn acid) vaø söï taêng noàng ñoä
bicarbonate ôû dòch loøng oáng, phuï thuoäc vaøo “di leäch” cuûa pH. Acetazolamide öùc
cheá gaàn heát khaû naêng taùi haáp thu bicarbonate, treân beà maët oáng löôïn gaàn, ngay ôû
noàng ñoä IC50 (noàng ñoä öùc cheá 50%):4 micromol/L. Thaønh phaàn bicarbonate coù
theå ñöôïc haáp thu ôû choå khaùc cuûa nephron, bôûi cô cheá ñoäc laäp, do moät hoaëc nhieàu
men Carbonic anhydrase thöïc hieän. Acetazolamide cho ñaùp öùng toái ña, öùc cheá
85% bicarbonate ôû oáng löôïn. Nhöng öùc cheá söï taùi haáp thu bicarbonate ôû choå khaùc
cuûa thaän chæ coù 45%. Nhieãm toan chuyeån hoùa do chloride trong maùu cao seõ laøm
vôi ñi döï tröõ bicarbonate, giaûm hieäu öùng lôïi tieåu cuûa aceùtazolamide ôû cuøng moät
noàng ñoä.
• Acetazolamide öùc cheá taùi haáp thu bicarbonate, song song vôùi öùc cheá taùi haáp
thu chloride ôû oáng löôïng gaàn, ñoù coøn laø heä quaû ñoái vôùi NaHCO3 vaø caû NaCl sau
khi bò C.A taùc ñoäng ôû oáng löôïng gaàn.
• NaCl bò thaûi ra cao nhaát ôû oáng löôïng xa, giaûm thieåu ôû ngaønh leân cuûa Quai
Henleù, gaây lôïi tieåu Natri (natriuresis), keùo theo bicarbonate.
• Moät soá quaù trình baøy thaûi khaùc xaûy ra, nhö chuyeån vaän H+ hoaëc HCO3 döôùi
taùc ñoäng cuûa carbonic anhydrase, cuõng aûnh höôûng ñeán baøi thaûi theå dòch nöôùc
(aqueous humor) trong cô theå.
Chæ ñònh vaø lieàu löôïng:
Glaucoma: Nhöõng chaát öùc cheá men C.A coù taùc duïng giaûm söï taïo thaønh theå dòch
nöôùc chöùa noàng ñoä cao bicarbonate, aùp suaát noäi nhaõn…nhôø ñoù giaûm bôùt. Hieäu öùng
naøy raát coù giaù trò. Trong ñieàu trò beänh Glaucoma maõn tính:

Lieàu uoáng (1-4 laàn trong

ngaøy)
• Acetazolamide 250mg
• Dichlorphenamide 50mg

(chaát phong toûa men C.A duøng chöõa Glaucoma)

Kieàm hoùa nöôùc tieåu:acid uric vaø cysteine laø nhöõng chaát khoâng tan trong nöôùc
tieåu toan hoùa. Veà maët lyù thuyeát, muoán taêng löôïng baøi thaûi cuûa thaän, caàn taêng baøi

- 37 -
tieát bicarbonate qua nöôùc tieåu, baèng caùch duøng chaát phong toûa carbonic
anhydrase. Cuõng gioáng nhö vaäy, muoán taêng baøi thaûi moät chaát acid yeáu (aspirine
chaúng haïn) thì phaûi naâng pH cuûa nöôùc tieåu leân (kieàm hoùa).
Giaûm löôïng döï tröõ bicarbonate trong cô theå:
Nhöõng chaát phong toûa men carbonic anhydrase, gaây lôïi tieåu sodium
bicarbonate maïnh, laøm giaûm döï tröõ bicarbonate trong cô theå, taùc duïng naøy coù lôïi
cho nhöõng tröôøng hôïp nhieãm kieàm chuyeån hoùa maõn tính.
Chæ ñònh khaùc: Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn duøng nhöõng chaát phong toûa men
carbonic anhydrase, ñeå chöõa ñoäng kinh epilepsy; lieät coù chu kyø do giaûm kali huyeát
laøm taêng baøi tieát phosphate qua nöôùc tieåu, trong beänh taêng phosphate maùu.
Ñoäc tính:
+ Nhieãm toan chuyeån hoùa do chloride huyeát cao
+ Soûi thaän
+ Maát potassium
+ Phaûn öùng dò öùng: soát, noåi maån,öùc cheá tuûy, vieâm thaän keõ v.v…
Choáng chæ ñònh:
nhöõng chaát phong toûa carbonic anhydrase khoâng ñöôïc söû duïng cho beänh nhaân
so gan, vì thuoác kieàm hoùa nöôùc tieåu, -NH taêng caøng gaây hoân meâ gan.
CAÙC CHAÁT TAÙC ÑOÄNG LEÂN QUAI HENLEÙ
Ñaây laø nhöõng chaát phong toûa taùi haáp thu NaCl ôû ngaønh leân cuûa Quai Henleù.
Hoùa hoïc: Furosemide vaø acid ethacrynic laø thuoác ñaàu ñaøn cuûa nhoùm naøy.
Furosemide: laø ñoàng daïng cuûa bumetamide vaø piretamide. Gioáng nhö
thiazides, furosemide cuõng laø daãn xuaát sulfonamides.
Acid Ethacrynic: khoâng phaûi daãn xuaát töø sulfonamid, caáu truùc hoùa hoïc cuûa noù
thaønh laäp töø thiazides, furosemide.
Döôïc ñoäng hoïc:
Caùc chaát lôïi tieåu taùc ñoäng taïi Quai Henleù, haáp thu nhanh, vaø baøi thaûi qua thaän
bôûi cô cheá loïc. Thuoác thöôøng ñöôïc tieâm qua ñöôøng tónh maïch, cho ñaùp öùng lôïi tieåu
nhanh,. Hieäu öùng lôïi tieåu duy trì trong 2-3 giôø.
Furosemide seõ bò ñieàu chænh laïi ñoä baøi thaûi nöôùc tieåu, bôûi indomethacine vaø
probenecide. Nhöõng chaát coù ñoä thanh thaûi cao ñoù, öùc cheá söï baøi tieát cuûa acid yeáu
cuûa oáng löôïn gaàn.
Nhöõng chuyeån hoùa chaát cuûa Furosemide vaø acid ethacrynic seõ khoâng coøn taùc
duïng lôïi tieåu.
Döôïc löïc hoïc:

- 38 -
 Caùc thuoác trong nhoùm naøy, phong toûa söï chuyeàn vaän NaCl ôû ngaønh leân cuûa
Quai Henleù. Hieäu öùng chæ giôùi haïn phong toøa chuyeån vaän NaCl ôû loøng oáng thaän
thoâi. Chuùng “hoaït hoùa” pump chloride ôû ngaønh leân cuûa Quai Henleù laøm cho heä
thoàng chuyeån vaän Na/K/2Cl caëp ñoâi vôùi pump phuï thuoäc Na+, K+, ATPase ôû maøng
basolateral, laøm giaûm caû söï taùi haáp thu Na+ vaø Cl vaø laøm maát ñi söï xuyeân maøng
bình thöôøng cuûa ñieän tích döông (+) qua loøng oáng thaän.
Duøng lieàu cao, caùc thuoác trong nhoùm naøy, öùc cheá maïnh ATPase vaø heä thoáng
chuyeån vaän ôû ty theå. Nhöõng chuyeån hoùa chaát cuûa chuùng coøn coù hieäu öùng khaùc,
nhöng khoâng coù hieäu öùng lôïi tieåu.
Taïi ñaây, caùc thuoác öùc cheá chuyeån vaän chuû ñoäng cuûa NaCl, ñoàng thôøi laøm taêng
baøi tieát Mg2+ vaø Ca2+, giaûm thieåu ñieän tích döông (+) qua oáng thaän. Cho neân,
duøng thuoác trong nhoùm lôïi tieåu naøy, thöôøng boå sung theâm Mg2+, ñeå khoûi maát
magnesium trong maùu. Duøng caùc chaát lôïi tieåu treân quai, calcium cuõng thaûi ra
nhieàu, hieäu öùng naøy ñöôïc duøng trong calcium huyeát aùp cao.
Furosemide vaø acid ethacrynic , coøn laøm giaûm öù maùu ôû phoåi, giaûm aùp suaát thaát
traùi, do taêng thaûi tröø nöôùc tieâu qua thaän.
Chæ ñònh laâm saøng
Phuø phoåi caáp.
Phuø trô.
Calcium huyeát aùp cao.
Suy thaän caáp.
Ureâ huyeât cao.
Choáng chæ ñònh
Ñaëc öùng idiosyncrasie
Phaûn öùng dò öùng.
Vieâm thaän keâ
Nhöõng beänh nhaân dò öùng vôùi sulfonamides.
Nhöõng beänh nhaân dò öùng vôùi khaùng sinh ñöôøng nieäu, vôùi chaát phong toûa
carbonic anhydrase vaø vôùi thiazides.
Ñoäc tính:
Ñoäc tính cuûa caùc chaát taùc ñoäng leân quai henleù, do taêng baøi tieát K+ vaø H+, gaây
nhieåm kieàm chuyeån hoùa, giaûm Kali/maùu…
THIAZIDES
Hoùa hoïc
Cô cheá: Thiazides öùc cheá taùi haáp thu NaCl ôû 1 phaân ñoaïn oáng löôïn xa, phaân
ñoaïn hoøa tan ôû phaàn voû thaän. Bình thöôøng ñieän theá aâm tính (-) loøng oáng löôïn coù

- 39 -
taùi haáp thu Na+, ñeán heä thoáng oáng goùp, khoâng coøn thaáy coù söï chuyeån vaän cuûa Na+
phuï thuoäc mineralocorticoides, maø chæ thaáy quaù trình taùi haáp thu chuû ñoäng Ca++ ôû
oáng löôïn xa. Hoùa trình naøy ñöôïc ñieàu chænh bôûi hormone caän giaùp (PTH), maø
Thiazides laïi khoâng taùc ñoäng. Coù theå quan heä qua laïi, khi Thiazides öùc cheá taùi haáp
thu NaCl, thì taùi haáp thu Ca2+ laïi bò kích thích, cho neân phaân lôùn hieäu öùng taêng lôïi
tieåu NaCl, thì giaûm baøi thaûi Calcium.
Döôïc ñoäng :Thiazides haáp thu toát qua ñöôøng uoáng chuyeån hoùa raát khaùc bieät ôû
moãi thuoác choloroThiazides raát ít trong lipide, coù theå duøng lieàu cao.
Cholorothalidone thì laïi chaäm haáp thu, taùc ñoäng lôïi tieåu cuûa thuoác keùo daøi.
Indapamide tuy baøi thaûi ñaàutieân ôû maät, nhöng taùc ñoäng cuûa noù laïi ôû thaän vaø gaây
lôïi tieåu ôû oáng löôïn xa.
Thiazides tranh chaáp vôùi acid uric trong heä thoáng acid höõu cô. Giaûm baøi xuaát
acid uric laøm cho acid uric taêng trong plasma.
Chæ ñònh
Huyeát aùp cao vaø suy tim öù maùu
Calcium nieäu cao voâ caêng (idiopathic)
Ñaùi thaùo nhaït

Lieàu uoáng moãi ngaøy Lieàu duøng

Bendroflumethiazineben 2,5 – 10 mg Lieàu 1 laàn
Benzthiazide 2,5-100mg Chia laøm 2 laàn
Chlorothiazide 0,5-1 g Chia laøm 2 laàn
Chlorthalidone 50-100 mg Lieàu 1 laàn
Cyclothiazide 1-2 mg Lieàu 1 laàn
Hydro-chloro-thiazide 25-100 mg Chia laøm 2 laàn
Indapamide 2,5-10 mg Lieàu 1 laàn
Methyl clothiazide 2,5-10 mg Lieàu 1 laàn
Mefolazone 2,5-10 mg Lieàu 1 laàn
Polythiazide 1-4 mg Lieàu 1 laàn
Quinothazone 50-100 mg Lieàu 1 laàn
Trichlormethiazide 2-8 mg Lieàu 1 laàn

Ñoäc tính:
Moûicô, meät moûi
Maát potassium vaø nhieåm kieàm chuyeån hoùa
Toån haïi dung nhaän carbohydrate

- 40 -
 Ureâ huyeát cao, lipide maùu cao
Giaûm natri huyeát
Phaûn öùng dò öùng
Hieám thaáy phaûn öùng dò öùng huyeát thanh, gaây thieáu maùu tan huyeát giaûm
thrombose, vieâm tuûy caáp, vaøng da vaø phuø phoåi caáp.
Choáng chæ ñònh: Do taùc ñoäng lôïi tieåu maát kalcium, neân khoâng duøng ñöôïc
Thiazides cho:
Xô gan
Suy thaän
Ngoä ñoäc digital
CAÙC THUOÁC LÔÏI TIEÅU GIÖÕ POTASSIUM.
Caùc thuoác lôïi tieåu trong nhoùm naøy, ñeàu coù taùc duïng ñoái khaùng vôùi aldosterone
ôû phaàn voû thaän oáng goùp.
Coù nhieàu ñoái khaùng tröïc tieáp treân receptor mineralocorticoides ôû baøo töông cuûa
caùc chaát spirolactone (nhö spirolactone vaø prorenne). Caùc thuoác ngaên chaën renine
hoaëc angiotensine II (nhöõng chaát choáng vieâm khoâng phaûi steroides nhöõng chaát öùc
cheá men chuyeån), thuoác tröïc tieáp öùc cheá söï chuyeån vaän Na+ ôû oáng goùp
(triamtereøne, amiloride) v.v…
Coøn caùc thuoác lôïi tieåu giöõ potassium, chæ ñoái khaùng moät caùch tröïc tieáp vaø giaùn
tieáp aldosterone ñeå giöõ laïi kalium vaø ngaên chaën giöõ tröõ K+ noäi baøo bò vôi caïn trong
quaù trình lôïi tieåu.
Döôïc ñoäng
Spirolactone, prorenne vaø nhöõng Spirolactone khaùc, laø nhöõng steroides toång
hôïp, gaén leân receptor mineralocorticoides baøo töông, ngaên chaën translocation cuûa
phöùc hôïp receptor treân nhaân teá baøo ñích.
Thuoác coøn öùc cheá nhöõng chuyeån hoùa chaát coøn hoaït tính cuûa aldosterones trong
noäi baøo, do öùc cheá men 5α reductase.
Triamtereøne : Chuyeån hoùa ôû gan, nhöõng baøi thaûi qua thaän, laø chính yeáu coøn
daïng coøn hoaït tính vaø chuyeån hoùa chaát.
Amiloride: Baøi thaûi qua daïng döôùi daïng nguyeân si.
Döôïc löïc hoïc:
Khi K+ taêng vöôït seõ ñöôïc töï maõn (homeostasis) baèng ñaùp öùng cuûa nephron
(oáng goùp). Ôû ñoù chæ cho Na+ ñi qua, vaø tæ leä baøi xuaát K+ ôû oáng löôïn xa raát maïnh,
do aûnh höôûng bôûi söï vöôït troäi cuûa aldosterones. Söï baøi suaát potassium bò kích thích
bôûi möùc taêng aldosteron laø do hieäu öùng tröïc tieáp qua mineralocorticoides laøm taêng
baøi suaát potassium (hoaëc öùc cheá söï haáp thu K+) vaø hieäu öùng thöù phaùt ñoái vôùi

- 41 -
chuyeån vaän Na+ sodium ñöôïc taùi haáp thu ôû oáng goùp. Ñieän tích (-) ôû loøng oáng thaän
laøm taêng baøi tieát K+ qua thaän. Nhöõng chaát ñoái khaùng aldosterone laøm giaûm baøi
thaûi K+ ñi ñoâi vôùi taùi haáp thu Na+. Aldosterone kích thích baøi tieát H+ baèng hieäu öùng
tröïc tieáp vaø giaùn tieáp vôùi chuyeån vaän Na+ treân phaân ñoaïn naøy.
Ñoäc tính: Caùc chaát phong toûa heä thoáng baøi tieát K+ vaø H+ gaây taêng Kali/maùu,
nhieãm toan chuyeån hoùa do chloride maùu cao.
Nhöõng steroide toång hôïp, do hieäu öùng ñoái khaùng cuûa thuoác ôû receptor steroide,
neân thöôøng gaây baát thöôøng veà noäi tieát, tæ nhö spironolactone gaây to vuù.
Triamteørene töông taùc vôùi indomethacine, coù theå gaây suy thaän caáp, treân moät soá
beänh nhaân.
Choáng chæ ñònh:
ÔÛ nhöõng beänh nhaân suy thaän maõn tính, khoâng neân duøng chaát ñoái khaùng
Aldosterone.
Nhöõng beänh nhaân coù beänh gan, khoâng neân duøng Triamteørene hoaëc
spironolactone, vì caùc chaát lôïi tieåu naøy laøm toån haïi ñeán chöùc naêng chuyeån hoùa cuûa
gan.
CAÙC CHAÁT AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN BAØI THAÛI NÖÔÙC :
ADH (antidiuretic hormone) – hormone khaùng lôïi tieåu – ñieàu chænh noàng ñoä
nöôùc tieåu cuoái cuøng ôû oáng goùp. Söï baøi tieát ADH, laøm giaûm dieän kheách taùncuûa theå
tích nhöôïc tröông, nhôø ñoù theå tích cuûa nöôùc tieåu pha loaõng ñöôïc taïo thaønh. Ôû ñieàu
kieän theå tích coâ ñoïng, hoaëc öu tröông, ADH laïi tieát ra, nöôùc tieåu co ñaëc laïi.
Vai troø, coâ ñaëc vaø pha loaõng coù tính chaát trung öông naøy, xaûy ra ôû ngaønh treân
cuûa quai henleù: döôùi söï ñieåu chænh cuûa ADH, söï chuyeån vaän muoái ôû ngaønh leân cuûa
quai henleù, taïo öu tröông ôû keõ tuûy thaän. Nöôùc tieåu ñöôïc pha loaõng do chuyeånvaän
muoái, cuõng thöïc hieän ôû ñoù, nghóa laø caû coâ ñoäng vaø pha loaõng nöôùc tieåu ñeàu bò
giaûm thieåu bôûi nhöõng chaát lôïi tieåu taùc ñoäng leân quai henleù, öùc cheá söï chuyeån vaän
cuûa NaCl.
Thiazide öùc cheá chuyeån vaän NaCl ôû phaân ñoaïn pha loaõng nöôùc tieåu, chöù khoâng
laøm taêng öu tröông keû tuûy thaän. Noùi caùch khaùc, Thiazide coù khaû naêng öùc cheá pha
loaõng, chöù khoâng coù khaû naêng coâ ñoäng toái ña noàng ñoä nöôùc tieåu. Veà maët laâm
saøng, ñieàu ñoù coù lôïi trong ñieàu trò beänh ñaùi thaùo nhaït baèng thuoác lôïi tieåu Thiazid.
Coù 2 nhoùm thuoác, aûnh höôûng ñeán söï baøi thaûi nöôùc, 1. lôïi tieåu thaåm thaáu, 2. ñoái
khaùng ADH.
Döôïc ñoäng hoïc
• Mannitol :Laø chaát lôïi tieåu thaåm thaáu, khoâng bò chuyeån hoùa, loïc qua caàu
thaän, taùi haáp thu hoaëc baøi suaát ôû oáng thaän. Coù ñieàu mannitol raát ít haáp thu, neân

- 42 -
phaûi duøng thuoác qua ñöôøng tieâm chích. Neáu uoáng seõ bò æa chaûy do löïc thaåm thaáu.
Hieäu öùng naøy coù theå söõ duïng ñeå taêng cöôøng hieäu öùng gaén keát potassium-renine
hoaëc taêng baøi thaûi chaát ñoäc ôû ruoät, coù keát hôïp vôùi söû duïng than hoaït.
• Nhöõng chaát ñoái khaùng ADH: goàm muoái lithium (Li+) vaø daãn xuaát
tetracyclines (deùmeclocycline). Lithium taùi haáp thu ôû oáng löôïn, coøn
demeclocycline chuyeån hoaù ôû gan.
Döôïc löïc hoïc
Caùc chaát lôïi tieåu thaåm thaáu, tröôùc tieân giôùi haïn taùi haáp thu nöôùc ôû phaân ñoaïn
raát thaám nöôùc cuûa nephron: ngaønh xuoáng cuûa quai henleù vaø oáng goùp. Mainiol laø
moät chaát hoøa tan khoâng taùi haáp thu, ngaên chaën söï haáp thu bình thöôøng cuûa nöôùc do
löïc thaåm thaáu, laøm cho theå tích nöôùc tieåu taêng vaø baøi thaûi nöôùc tieåu cuøng mannitol,
coøn NaCl thì khoâng.
Caùc chaát ñoái khaùng ADH, öùc cheá ADH ôû oáng goùp, hieäu öùng laøm giaûm AMP
voøng cuûa ADH vaø töø ñoù veà sau, hieäu öùng cuûa AMP voøng coù theå bò ñoái khaùng bôûi
caùc chaát ñoái khaùng ADH ôû caû nhöõng heä thoáng khaùc nhau.
Chæ ñònh
Caùc thuoác lôïi tieåu thaåm thaáu duøng ñeå:
Taêng theå tích nöôùc tieåu
Giaûm aùp suaát so naõo vaø aùp suaát noäi nhaõn
Hoäi chöùng ngöøng tieát ADH: duøng demeclocycline hoaëc lithium.
Ñoäc tính
Mannitol gaây giaûm natri maùu. Ôû ngöôøi coù suy tim coù theå gaây phuø phoåi caáp.
Nhöùc ñaàu buoàn noân, noân möûa.
Nhöõng chaát khaùng ADH, gaây taêng natri/maùu, vaø nhöõng hieäu öùng khoâng mong
muoán do Li+ gaây ra.
Döôïc phaåm
AMILORIDE (Midamor) – vieân deït: 5mg.
BENDROFLUMETHIAZIDE (Naturetin) – vieân deït: 5-10mg.
BENZTHIAZIDE (Exna) – vieân deït: 50mg.
BUMETHAMIDE (bumex) – vieân deït:0,5, 1,2mg.
Thuoác tieâm (I V hoaëc IM):0,2 mg/ml.
CHLOROTHIAZIDE (Diuril) – vieân deït: 200, 500mg.
• Suppension : 250 mg/5ml.
• Thuoác tieâm : 500mg/20 mg.
CHLORTHALIDONE (Hydroton) – vieân deït: 25,50,100mg.
CYCLOTHIAZINE (Anhydron) – vieân deït:2mg.

- 43 -
 DEMECLOCYCLINE (declomycione) – vieân deït, vieân nhoäng:150mg.
DESMOPRESSIN (Stimate) – Thuoác tieâm: 4mcg/10ml.
Nhoû muõi: 0,1 mg/ml.
ETHACRYNIC ACIDE (edectric) – vieân deït:25,50mg.
Thuoác tieâm: 50mg, boät pha nöôùc.
FUROSEMIDE (Lasix) – vieân deït:20,40,80mg.
Dung dòch uoáng:10mg/ml, 40mg/ml.
Thuoác tieâm:10mg/ml (IV hoaëc IM).
HYDOCHLOROTHIAZIDE (Esidrix) – vieân deït:25,50,100mg.
Dung dòch uoáng:10mg/ml.
HYDROFLUMERHIAZINE (Diucardin) – vieân deït:50mg.
INDAPAMIDE (Lozol) – vieân deït:2,5mg.
ISOSORBIDE (Ismotic) – dung dòch uoáng:45%.
LYPRESSINE (Diapid) – xòt muõi:0,185 mg/l
MANNITOL (Osmitrol) – thuoác tieâm 5,10,15,20,25%.
METHYCLOTHIAZIDE (Enduron) – vieân deït:2,5,5mg.
METOTAZONE (Diulo, Zaroxylin) – vieân deït:0,5, 2,5, 5.
POLYTHIAZINE (Renese) – vieân deït:5mg.
QUINETHAZONE (Hydromox) – vieân deït:50mg.
SPIRONOTACTONE (Aldactone) – vieân deït:25,50,100mg.
TRIAMTERENE (Dyrenium) – vieân deït:50,100mg.
TRICHLORMETHAZINE (Naqua) – vieân deït:2,4mg.
PITRESSINE toång hôïp (Vasopressine) – thuoác tieâm:20 ñôn vò aùp suaát/ml, trong
oáng chích 0,5 hoaëc 1 ml.
(Hormone haäu yeân, choáng lôïi tieåu)
VASOPRESSINE TANNATE (daàu).
Thuoác tieâm: 5 ñôn vò aùp suaát/ml, trong oáng chích 1 ml.

- 44 -
 CAÙC CHAÁT ÑIEÀU CHÆNH THEÅ DÒCH – NÖÔÙC, ÑIEÄN LY.

MUÏC TIEÂU YEÂU CAÀU:

• Bieát chæ ñònhvaø choáng chæ ñònh caùc chaát ñieàu chænh theå dòch –
nöôùc vaø ñieän ly.

Khi theå tích maùu bò maát 15-20%, cô theå bò choaùng nheï, maát maùu 40%, choaùng
naëng xaûy ra. Maùu bò maát coù theå do nhieàu nguyeân nhaân, do xuaát huyeát thieáu maùu,
hoaëc do huyeát töông thoaùt ra ngoaøi loøng maïch, keùo theo roái loaïn nöôùc vaø caùc chaát
ñieän giaûi, loøng maïch xeïp, huyeát aùp tuït, ñöa ñeán haäu quaû naëng neà.

CAÙC CHAÁT CHOÁNG CHOAÙNG

MAÙU TOAØN PHAÀN VAØ DAÃN XUAÁT CUÛA MAÙU.
Truyeàn maùu toaøn phaàn, ñeå boå sung löôïng maùu maát ñi, ñaûm baûo ñuû theå tích,
sinh lyù bình thöôøng,keå caû chöùc naêng truyeàn vaän oxy cuûa maùu.
Truyeàn maùu toaøn phaàn, coùtheå gaëp nhöõng phaûn öùng khoâng mong muoán, keå caû
nhöõng tai bieán caáp kyø. Soát do chaát gaây soát (pyrogenic) trong maùu, tan huyeát,
(hemolytic) dò öùng…chöa keå ñeán nhöõng laây truyeàn nhieãm, vieâm gan sieâu vi B,
AIDS v.v…
Duøng maùu toaøn phaàn ñaõ citrate hoùa (citrated), truyeàn 500ml.
- Plasma laø thaønh phaàn khoâng hình, daãn xuaát töø maùu. Thöôøng duøng loaïi
plasma cuûa ngöôøi khoûe maïnh vôùi lieàu moät nöõa lieàu truyeàn maùu toaøn phaân.
- Albumine trong huyeát töông ngöôøi khoûe maïnh. Löôïng phaân töû vaøo khoaûng
60.000. 80% löïc taùc ñoäng cuûa Albumine treân aùp suaát thaåm thaáu (osmotic pressure)
cuûa huyeát töông. Thöôøng duøng ñeå choáng choaùng vaø naâng möùc protein trong huyeát
töông ôû nhöõng beänh nhaân thieáu maùu proteine/maùu (hypoproteinemial).
Albumine, normal human serum. Lieàu duøng 2,2 ml (dung dòch 25%) cho moãi kg
caân naëng cô theå, pha vôùi dung dòch maën hoaëc dextrose, tieâm tónh maïch.
Plasma protein faction human (plasamanat). Mixture cuûa caùc proteine trong
huyeát töông, 88% laø albumine. Tieâm tónh maïch 1000ml dung dòch 5%.
- Theá phaåm plasma: Dextran laø moät polydispersoide trô, ñoàng phaân cuûa
glucon, do vi truøng leuconostoc mesenteroides taùc ñoäng leân ñöôøng . dextran coù
löôïng phaân töû 75000, coù ñoä lôùn 18x500Ao), (ñoä lôùn cuûa albumine 36x150Ao) chuû
yeáu coù taùc ñoäng gioáng albumine treân aùp suaát thaåm thaáu, khi cho vaøo cô theå moät
phaàn dextran döï tröõ ôû heä noäi maïc voõng moâ (RES), khoaûng ½ löôïng dextran, sau 24

- 45 -
giôø baøi thaûi ra ngoaøi. Thôøi gian taùc duïng cuûa dextran keùo daøi 12-24 giôø. Coù moät
cheá phaåm dextran, nhaát laø loaïi coù löôïng phaân töû treân 120000 deã gaây tai bieán dò
öùng, thôøi gian maùu chaûy hôi bò keùo daøi. Dextran ñöôïc duøng trong choáng choaùng
500ml dung dòch 6%, tieâm tónh maïch.
- Polyvinyl pyrrolidon (periston; PVP). Plastic toång hôïp.
(hình trang 364)
Polyvinyl pyrrolidon coù taùc duïng giöõ vaø taêng theå tích cho maùu. Duøng lieàu nhoû
baøi thaûi nhanh, lieàu cao coù theå tích tröõ ôû ñaïithöïc baøo, thuoác khoâng bò chuyeån hoùa.
Tieâm tónh maïch 500ml dung dòch 3,5ml.
Polyvinyl pyrrolidon hieám khi bò tai bieán.
- Gelatine. Daãn xuaát töø collagena cuûa ñoäng vaät, löôïng phaân töû vaøo khoaûng
35000.
- Gelatine taùc ñoäng gioáng nhö plasma, sau khi duøng ½ baøi thaûi qua nöôùc tieåu
24 giôø. Gelatine raát ít gaây ñoäc, khoâng gaây dò öùng .
Teân thöông maïi:plasmoide, duøng tieâm tónh maïch 500ml dung dòch 6%.
- Dung dòch muoái sinh lyù:laøm taêng theå tích maùu.
CAÙC CHAÁT CÖÔØNG GIAO CAÛM
Co maïch ngoaïi bieân laøm taêng huyeát aùp: moät soá chaát coøn laøm taêng co boùp vaø
nhòp ñaäp cuûa tim.
Levarterenol hydrochloride (levophed)
2-4 mcg/phuùt, nhoû gioït tónh maïch sau khi so vôùi dextrose 5%.
Metanaminol bitartrate (aramine)
Tieâm tónh maïch 1-2mg.
Methoxamine hydrochloride (vasoxyl)
Tieâm chaän vaøo tónh maïch, hoaëc tieâm baép 5mg.
Taùc duïng keùo daøi khoaûng 4 tieáng.

NÖÔÙC VAØ CAÙC CHAÁT ÑIEÄN LY

Nöôùc trong cô theå:
Nöôùc ngoaïi baøo 16% troïng löôïng cô theå
(5% plasma; 11% nöôùc dòch ôû keõ)
Nöôùc noäi baøo 30-50% troïng löôïng cô theå
Caùc chaát ñieän ly trong cô theå:
• Cation (base;+) Anion (acid;-)
Huyeát thanh Sodium 142 mEq/L HCO-3 28 mEq/L
Potassium 5 Chloride 103

- 46 -
 Calcium 5 Acid höõu cô 6
Magnesium 3 Phosphate 1
Sulate 1
Proteine 16
-
Dòch noäi baøo Potassium 140 HCO 3 10
Magnesium 45 PO4 höõu cô 100
Sodium 10 Sulfate 20
Proteine 65
Dòch keõ. Gioáng huyeát thanh, nhöng ít protein vaø nhieàu chloride hôn.
• mEq: phaân töû tính baèng gam/hoùa trò x1000
Taùc ñoäng cuûa caùc chaát ñieän ly. coù 3 taùc duïng chuû yeáu
Thaåm thaáu
Ñieàu chænh phaân phoái nöôùc khu vöïc ngoaïi vaøo vaø khu vöïc noäi baøo. Na+laø chaát
ñieän ly chuû yeáu ôû ngoaïi baøo vaø K+ laø chaát ñieän ly chuû yeáu ôû noäi baøo.
Ñeäm
Ñieàu chænh pH cuûa theå dòch, heä thoáng ñeäm chuû yeáu laø:

(H+) (HCO-3)/(Base+) (HCO-3)

Döôïc lyù:
ñieàu chænh tính thaám maøng teá baøo, chöùc naêng chuyeån hoùa, vaø taùc ñoäng thaàn
kinh – cô v.v…
Duøng caùc tröôøng hôïp
Maát nöôùc Thöøa K+ Nhieãmkieàm hoâ haáp
+
Thöøa nöôùc Thieáu K Nhieãm kieàm chuyeån hoùa
+
Thöøa Na Nhieãm toan hoâ haáp Suy thaän
+
Thieáu Na Nhieãm toan chuyeån hoùa
Caùc cheá phaåm caàn duøng :
Dung dòch Ñieän ly gm/L Na+ K+ Ca++ Cl HCO3-
Nöôùc muoâí sinh lyù NaCl 9.0 155 155
Ringer’s NaCl 8.6 145 145
KCl 0.3 4 4
CaCl2 0.33 66
Ringer-laclate NaCl 0.6 102 120
(Hartmann’s) Na lactate 3.0 27 27
KCl 0.3 4 4

- 47 -
 CaCl2 0.2 4 4
Darrow’s NaCl 4.0 70 70
Na lactate 6.0 53 53
KCl 2.7 35 35
KCl 0.2% KCl 2.0 27 27
NH4Cl 0.9% Cl(NH4Cl) 0.9 170
Sodium bicarbonate 5% NaHCO3 50.0 600 600
Sodium lactate 1/6M Na lactate 18.7 167 167
Caùch duøng:
• Boå sung nöôùc -ñieän ly
saline solution (nöôùc muoái sinh lyù): lieàu 500 ml, uoáng, tieâm döôùi da,tieâm maïch,
hoaëc thuoác vieân NaCl lg, uoáng.
Ringer ‘ s solution : Lieàu 500 ml, tieâm tænh maïch.
Ringer lactate : (Hartmann’s) : Lieàu 500 ml, tieâm tónh maïch.
• Boå sung Potassium
Darrow’s solution : Lieàu 500 ml, tieâm tónh maïch.
Potassium chloride : (0,2%) : lieàu 500 ml uoáng hoaëc tieâm tónh maïch.
Pitassium gluconate : Lieàu, uoáng 9 gam ( = 1,5 gm K).
• Gaây nhieãm toan
• Ammonium cholride solution (0.9%). Lieàu 500ml tieâm tónh maïch hoaëc 2
vieân, 2gam-uoáng.
• Gaây nhieãm kieàm
Solium lactate (1/6M) lieàu 500ml tieâm tónh maïch.
Solium bicarbonate solium (5%) lieàu tieâm tónh maïch.
Thuoác vieân:5 gam uoáng.

- 48 -