VITAMINES

MUÏC TIEÂU YEÂU CAÀU:

°Ñoïc vaø tham khaûo theâm chöông Vitamines cuûa boä moân sinh lyù vaø sinh
hoùa.
°Naém ñöôïc cô cheá töøng loaïi Vitamine vaø bieát chæ ñònh treân laâm saøng.
°Tai bieán vaø xöû lyù tai bieán cuûa caùc loaïi Vitamines.

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU:

Danh töø Vitamine ñöôïc FUNK ñaët ra naêm 1911. Ñoù laø nhöõng “amin soáng”(Vitalamines). Tuy
khoâng phaûi laø chaát lieäu tham gia caáu truùc cô theå, cuõng nhö khoâng cho naêng löôïng, nhöng heã thieáu
vitamine cô theå seõ laâm vaøo traïng thaùi roái loaïn traàm troïng .
Cô theå ñoäng vaät khoâng töï toång hôïp ñöôïc vitamine. Qua thöùc aên, vitamine ñöôïc ñöa vaøo cô
theå, ñoùng vai troø co-enzyme, hôïp löïc cuøng enzyme thuùc ñaåy nhöõng phaûn öùng cuûa söï soáng.
Vitamine ñöôïc chia laøm 2 nhoùm:
- Nhoùm tan trong nöôùc .
- Nhoùm tan trong daàu.

1. NHOÙM VITAMINES TAN TRONG NÖÔÙC

1.1 CAÙC VITAMINES THUOÄC NHOÙM B
Trong töï nhieân, caùc vitamines cuûa nhoùm B thöôøng cuøng tích tuï ôû caùc lôùp ngoaøi cuûa nguõ
coác, men bia
Khaùc vôùi vitamine khaùc, caùc vitamines cuûa nhoùm B coù nguyeân toá Nitrogene trong phaân töû.
Chuùng ñoùng vai troø coenzyme trong nhöõng heä thoáng enzyme trong cô theå nhö vitamines :
B1, B2, PP, B5, B6.
Chuùng tham gia vaøo quaù trình oxide hoùa :glucose, acid beùo, amino acid töø thöïc phaåm, ñeå
phoùng thích naêng löôïng hoùa hoïc cho cô theå.

TEÂN KYÙ TEÂN HOÙA HOÏC CHUAÅN TEÂN KHAÙC

HIEÄU DÖÔÏC
B1B Thiamine Aneurie yeáu toá choáng Beriberi,yeáu
toá choáng
vieâm thaàn kinh

B2B Riboflavine Lactoflavine

B3 hay PP
B Nicotinamic aminde Niacin, Niacinamide yeáu toá choáng
Ncotinc acid pellagra
B4*
B Adenine Yeáu toá choáng baïch caàu haït
B5B Pantothenic acid Yeáu toá choáng baïc toùc
B6 hay G
B Pyridoxine Pyridoxamine Yeáu toá choáng vieâm da hay choáng

-1-
 Pyridoxal phosphate ñau ñaàu chì (antiacrodynic)
B7 *hay J
B Choline
B8 hay H,
B Biotine Coenzyme R, Bios lib
H1
B9 hay Bc
B Folic acid
(Pteroylglutamic acid)
B10* hay
B Para amino benzoic acid
H1H2
B11*hay O,
B Carnitine
T
B12 hay L2
B Cyanocobalamine Yeáu toá choáng thieáu maùu
Hydroxocobalamine
B13*
B Orotic acid
B14*
B Xanthopeterine
B15*
B Pangamic acid

(*) : Nhöõng chaát khoâng thöôøng ñöôïc coâng nhaän laø 1 vitamine.
1.1.1 THIAMINE(Vitamine B1)
1.1.1.1 NGUOÀN GOÁC HOÙA TÍNH
- Thiamine coù ôû men, haït toaøn phaàn (maàm vaø caùc lôùp ngoaøi cuûa nguõ coác, ñaäu), thòt heo, gan,
thòt, tröùng.
- Thiamine laø daãn xuaát cuûa Pyrimidine thiazole deã tan trong nöôùc (1g/ml) töông ñoái beàn vôùi
nhieät ñoä.

1.1.1.2 TAÙC DUÏNG SINH LYÙ

Khi carbohydrate bò phaân hoùa, trong ñieàu kieän khoâng coù O2 , seõ cho pyruvic acid, roài bò khöû
thaønh lactic acid, trong luùc cô hoaït ñoäng. Sau khi tích tuï ôû cô, lactic acid vaøo theå dòch, vaø ñöôïc

-2-
oxid hoùa bôûi O2 , trôû thaønh pyruvic acid. Pyruvic acid tích luõy trong cô theå, ñöôïc khöû carboxyl
kieåu oxid hoùa, ñeå thaønh Acetylcoenzyme A. quaù trình naøy caàn Thiamine pyrophosphate,
coenzym A, NAD Nicotinamide adenine dinucleotide vaø lipoic acid. Trong ñoù, thiamine
pyrophosphate laø Cocarboxylase pyruvate carboxylase.

Thiamine + pyrophosphate (T.P.P)

Cocarboxylase + Mg + carboxylase
(Coenzyme) (enzyme)

Pyruvic acid acetat

Thiamine pyrophosphate cuõng laø Coenzyme cuûa men : ;- Ketoglutarate dehydrogenase vaø
Trans Ketolase, caàn cho xuùc taùc quaù trình khöû carboxyl kieåu oxid cuûa ;- Ketoglutaric acid vaø
phaûn öùng chuyeån Pentose trong thoaùi bieán glucide qua ngaõ 5C, ñeå taïo pentose (ribose,
desoxyribose), caàn cho söï toång hôïp nucleotide vaø nucleic acid, ñoàng thôøi cung caáp NADP, cho
quaù trình toång hôïp acid beùo vaø sterol.
1.1.1.3 TAÙC DUÏNG DÖÔÏC LYÙ
1.Thiamine laø 1 yeáu toá chuû yeáu cuûa söï daãn truyeàn luoàng thaàn kinh.
Thiamine laøm taêng hieäu öùng cuûa acetylcholine baèng caùch öùc cheá men Acetylcholine
esterase.
Thiamine cao, coù taùc ñoäng lieät haïch, öùc cheá daãn truyeàn thaàn kinh ôû taám ñoäng TK-Cô.
Lieàu thaät cao (10 – 30g, I.V) Vit B1 , cho hieäu öùng nhöcurare vaø moät hieäu quaû giaõm ñau –
chöa ñöôïc xaùc nhaän ôû laâm saøng.
2. Maëc duø thiamine tham gia tröïc tieáp vaøo söï chuyeån hoùa trung gian cuûa carbohydrate,
nhöng khoâng thaáy aûnh höôûng cuûa thiamine treân ñöôøng huyeát.
3. treân hormones.
Thiamine laøm giaûm khaû naêng voâ hoaït hoùa caùc estrogene cuûa gan.
Thiamine coù hieäu öùng khaùng tuyeán giaùp nheï.
1.1.1.4 DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC VAØ ÑOÄC TÍNH
Thiamine ñöôïc haáp thuï toát baèng moïi ñöôøng.
Thiamine ñöôïc phaân phoái roäng vaø baøi tieát nhanh bôûi thaän.
Thiamine khoâng coù ñoäc tính, ñoâi khi coù xaûy ra caùc phaûn öùng dò öùng : meà ñay, khoù thôû,
(uoáng, chích döôùi da).
Soác phaûn veä (chích IV, ñoâi khi IM).
Daïng Cocarboxylase (T.P.P) chích, khoâng bao giôø gaây soác – ñeå trò hoân meâ do acid-huyeát,
bôûi nhieãm ñoäc thai ngheùn, nhieãm ñoäc acetone huyeát ôû treû con trong tình traïng khaån, chích IM
hay IV 2 – 4 oáng Cocarboxylase/ngaøy.
1.1.1.5 BEÄNH DO THIEÁU VITAMINE
Thieáu Vitamine B1 , gay ra beänh beriberi khoâ, (moät hình thöùc beänh da thaàn kinh) Beriberi
öôùt (vôùi suy tim, tim daõn, ñaäp nhanh, khoù thôû, ñau ngöïc vuøng tim) – ôû treû sô sinh. Beânh beriberi
thöôøng tieán trieån nhanh : beù chaùn aên, ñau buïng quaën, tieåu ít, phuø. Nhaát laø tim ñaäp nhanh, khoù
thôû, xanh tím – beänh naõo Gayet – Wernicke (lieät maét, bieán ñoåi taâm thaàn). Beänh roái loaïn taâm
thaàn Korsa Koff, thöôøng xaûy ra ôû ngöôøi nghieän röôïu, keùm haáp thu Vitamine B1.
1.1.1.6 THIEÁU VITAMINE B1 ÔÛ THUÙ
Bieán ñoåi maøng nhaøy löôõi cuûa choù.

-3-
 Bieán ñoåi maøng nhaày mieäng cuûa hoï Hamster.
Nhaïy caûm vôùi caùc chaát sinh ung thö.
Bieán ñoåi thaàn kinh vaø cô löôõi cuûa chuoät.
1.1.1.7 COÂNG DUÏNG
a. Nhu caàu haøng ngaøy :
Ngöôøi lôùn bình thöôøng : 1/2 mg/ngaøy (0.5 mg/1000 Kcal do thöïc phaåm).
Phuï nöõ coù thai, cho con buù : 3 mg/ngaøy.
Treû em : 0.5 mg/ngaøy.
b.Trong khoa thaàn kinh :
- Trò vieâm da, vieâm da thaàn kinh, nhaát laø do nguyeän ruôïu, thieáu dinh döôõng, tieåu ñöôøng, coù
thai, roái loaïn daï daøy, ruoät.
- Trò vieâm thaàn kinh do chaán thöông, ñeø eùp, nhieãm truøng trong chöùng baïch haàu, soát baïi lieät,
lao, herpes.
- Trò ñau daây thaàn kinh toaï, vieâm ñaùm roái coå – caùnh tay, löng – cuøng.
- Trò nhöõng hoäi chöùng ñau:
Ñau do daây thaàn kinh chi phoái raêng.
Côn nhöùc ñaøu migraine
Ñau thaáp khôùp.
Ñau do ung thö, vieâm ñoäng maïch, zona, caét cuït.
c. Duøng trò caùc beänh tim do :
Thieáu dinh döôõng.
Tình traïng coù thai, nghieän röôïu, cöôøng giaùp.
Daõn tim ôû treû sô sinh, treõ em beänh beriberi.
d. Trong caùc beänh taâm thaàn :
Beänh Wernicke, Korsa Koff, nghieän röôïu caáp hay maõn.
LIEÀU TRÒ BEÄNH
- Vitamine B1 : 250-1000 mg/ngaøy hay gaáp maáy laàn hôn nöõa, maø khoâng sôï ñoäc haïi, vì soá dö
ñöôïc thaûi tröø bôûi thaän.
- Thiamine hydrochloride (Bevitine) : Uoáng :250 mg x 2 – 4 laàn/ngaøy. Tieâm baép : 50 – 100
mg.
- Benzothiamine (S-Benzoyl thiamine-O-monophosphat) taùc duïng maïnh vaø daøi hôn
thiamine. Duøng döôùi teân thöông maïi : Biotamine : vieân 25, 50mg. Uoáng 25 – 50mg/ngaøy.
- Beùcozyme : loaïi vieâm drageùes (uoáng), loaïi oáng chích baép thòt, vaø loïai tieâm tónh maïch 2
ml/oáng.
- Oxythiamine : chaát khaùng laïi vitamine B1.
TAI BIEÁN
Duøng quaù lieàu, coù nhöõng trieäu chöùng ngoä ñoäc khaùc nhau : yeáu cô, run gaät baép thòt, roái loaïn
hoâ haáp, coù khi ngöng thô,û nhaát laø ôû nhöõng ngöôøi coù cô ñòa dò öùng, deã nguy hieåm ñeán tính maïng
neáu tieâm vitamine B1.

-4-
-5-
 1.1.2 RIBOFLAVINE (Vitamine B2)
Naêm 1879, Blyth phaân laäp ñöôïc Riboflavine moät chaát xaãm maøu vaøng cuûa söõa, luùc ñoù ñöôïc
goïi laø Lactochrome.
Riboflavine coù trong söõa, tröùng, thòt vaø men…..Moãi ngaøy ngöôøi tacaân thu naïp khoaûng 1 – 7
mg vaø coá gaéng giöõ haøm löôïng Riboflavine bình thöôøng trong huyeát töông 3,16mcg% (FAD :
2,32mcg% vaø Riboflavine töï do 0,84mcg%).
1.1.2.1 HOAÙ HOÏC
Laø moät Flavine riboside :

1.1.2.2 TAÙC ÑOÄNG

• Riboflavine taùc ñoäng nhö Coenzyme trong heä thoáng Enzyme chuyeån vaän Hydrogene cho
FMN vaø FAD.
-6-
 - Riboflavine + ATP FMN + ADP
- FMN + ATP FAD + P.P
FMN : Flavine Mono-nucleotide
FAD : Flavine adenine Dinucleotides
Söï chuyeån vaän hydrogene ñoù thöïc hieän ôû chu trình Krebs, quaù trình phaân hoùa acid beùo, Oxy
hoùa acid pyruvic ôû heä thaàn kinh vaø nôi khaùc.
Riboflavine coøn taùc ñoäng nhö nhöõng diaphorase, Cytochrome C redutase vaø Xanthine
Oxydase.
• Thieáu Riboflavine seõ gaây ra moät soá trieäu chöùng ñaëc bieät :
- Vieâm khoùe mieäng.
- Vieâm da do tieát nhôøn.
- Maïch maùu xaâm laán giaùc maïc.
Mieäng moâi ñoû boùng, nöùt neû, löôõi bò vieâm tím baàm, caùnh muõi coù nhieàu chaát nhôøn, maét hôi
xoán, ngöùa vaø sôï aùnh saùng. Giaùc maïc coù nhieàu maïch maùu xaâm laán vaø ñan thaønh löôùi maïch maùu
(Ariboflavinosis).
• Thöøa Riboflavine : Thöïc nghieäm treân choù vaø chuoät baèng caùch cho uoáng gaáp 5000 laàn so
vôùi lieàu Riboflavine caàn thieát moãi ngaøy. Khoâng thaáy coù trieäu chöùng ngoä ñoäc, nhöng neáu tieâm
vaøo oå buïng, con vaät seõ bò cheát do Riboflavine tích tuï ôû thaän.
1.1.2.3 DÖÔÏC ÑOÄNG
Riboflavine (FMN) haáp thu toát qua ruoät non, phaân phoái khoâng nhieàu laém cho caùc moâ. ÔÛ gan
con vaät cheát vì söû duïng quaù nhieàu riboflavine thì löôïng riboflavine ôû ñoù cuõng chæ hôi taêng moät ít
so vôùi caùc moâ khaùc. Ngöôïc laïi ôû nhöõng con vaät cheát vì thieáu riboflavine löôïng döï tröõ riboflavine
ôû gan, thaän vaø tim, cuõng coøn khoaûng 1/3 so vôùi soá löôïng bình thöôøng, 9% riboflavine baøi tieát qua
nuôùc tieåu döôùi daïng Uroflavine.
1.1.2.4 COÂNG DUÏNG
Riboflavine duøng ñeà phoøng vaø chöõa beänh thieáu Vitamine B2 (Ariboflavinosis). Moãi ngaøy
uoáng 2 – 3mg, lieân tuïc duøng töø 5 – 10 ngaøy.
Riboflavine (B2 ) : thuoác vieân 5 – 50mg.
1.1.3 NIACINE, VITAMINE P.P, VITAMINE B3
Naêm 1925, Golbergen moâ taû beänh löôõi ñen cuûa choù, vaø beänh Pellagra cuûa ngöôøi ta do thieáu
yeáu toá F.P.P (Factor Pellagra Preventive). 10 naêm sau, Spies duøng FPP ñeå chöõa khoûi beänh treân.
Ñeán naêm 1973 Elvehjem xaùc ñònh FPP laø moät amide cuûa a.nicotinic.
Niacine coù trong men, maïch nha, rau caûi, gan, thaän, thòt, caù, söõa……
1.1.3.1 HOÙA HOÏC
Daïng hoaït ñoäng cuûa a.nicotinic trong cô theå laø amide cuûa noù.

1.1.3.2 TAÙC ÑOÄNG

Tham gia caáu taïo Coenzyme NAD vaø NADP(Nicotinamido adenine dinucleotide).

-7-
 Taùc ñoäng cuûa Coenzyme NAD vaø NADP, tham gia vaøo phaûn öùng Oxy hoùa khöû trong chu
trình a.citric vaø trong chuyeån hoùa chaát ñöôøng, môõ, vaø ñaïm.
NAD vaø NADP giöõ vai troø quan troïng trong chuyeån hoùa, ñoù laø nhöõng coenzyme coù lieân
quan ñeán söï hoâ haáp teá baøo ôû caùc moâ. Coenzyme gaén vaøo proteine töông öùng, nhaän hydrogene töø
cô chaát (Substrates) vaø sau ñoù bò khöû bôûi dehydrogenase.
Nhöõng Pyrimidine Nucleotide bò khöû, laïi ñöôïc oxy hoùa bôûi Flavo proteine.
• Niacine coù taùc duïng daõn maïch : Taùc ñoäng noåi baät cuûa acid nicotinic laø tröïc tieáp taùc ñoäng
leân maïch maùu, vôùi lieàu ñieàu trò, a.nicotinic gaây daõn maïch, gaây ñoû öûng ôû moät vuøng da keùo daøi
trong thôøi gian 2 giôø, coù theå keøm theo hieän töôïng noùng boûng vaø ngöùa ngaùy ôû vuøng ñoù.
Hieäu öùng daõn maïch ñoù cuûa a.nicotinic khoâng laøm taêng löu löôïng maùu naõo (Scheinberg
1956). Ñoái vôùi Nicotinamide thì khoâng coù ñöôïc taùc duïng daõn maïch noùi treân, neân söû duïng nhö
moät vitamine.
Vôùi lieàu lôùn, a.nicotinic coù khaû naêng laøm giaûm noàng ñoä cholesterol, triglyceride vaø acid beùo
töï do trong huyeát töông. Taùc duïng ñoù cuûa acid nicotinic coù lieân quan tôùi khaû naêng öùc cheá söï tan
môõ (Antilypolytic) qua cô cheá giaõm noàng ñoä AMP voøng (Butcher – 1968).
• Thieáu a.nicotinic.
Lieàu thu naïp caàn thieát cho cô theå moãi ngaøy : 12 – 23mg a.nicotinic. Neáu thieáu, seõ daãn ñeán
beänh “Pellagra” vôùi nhöõng trieäu chöùng sau :
Da : ñoû öûng gioáng nhö raùm naéng (Erythematus cutaneous eruption) ñaàu tieân xuaát hieän ôû mu
baøn tay, sau ñoù ôû nhöõng nôi thöôøng tieáp xuùc vôùi aùnh saùng (traùn coå, chaân) moät caùch ñoái xöùngvaø
lan roäng ra. Vuøng toån thöông trôû leân ñen xaãm, troùc vaåy vaø thaønh seïo.
Tieâu hoùa : Trieäu chöùng noåi baät laø vieâm mieäng (stomatitis), vieâm ruoät (Enteritis) vaø tieâu chaûy
:
Löôõi ñoû, söng, coù theå bò loeùt.
Nöôùc boït taêng tieát, tuyeán nöôùc boït söng to.
Æa chaûy dai daúng, phaân nhieàu nöôùc, coù khi coù maùu.
Buoàn noân vaø noân möûa.
Thaàn kinh : Nhöùc ñaàu, choaùng vaùng, maát nguû, traàm caûm, coù theå bò aûo töôûng (delusion) aûo
giaùc (hallucination) vaø loaïn trí (demention). ÔÛ ngoaïi bieân, roái loaïn caûm giaùc vaø vaän ñoäng.
Maùu : Thieáu maùu hoàng caàu to (Macrocytic anemia).
• Thöøa a.nicotinic :
Moãi ngaøy cho con choù uoáng 2g, 20 ngaøy sau seõ cheát. ÔÛ ngöôøi neáu duøng quaù lieàucoù theå bò
daõn maïch, noùng boûng, ngöùa ngaùy.
1.1.3.3 HAÁP THU THAÛI TRÖØ :
A.nicotinic haáp thu toát qua ñöôøng tieâu hoùa, phaân phoái ôû caùc moâ, vaø coù raát ít trong teá baøo.
Daïng toàn taïi cuûa a.nicotinic trong cô theå laø amide cuûa noù gaén vôùi proteine ñeå taïo coenzyme
A.nicotinic baøi tieát qua nöôùc tieåu, döôùi daïng töï do vaø daïng chuyeån hoùa nicotinuric acid.
1.1.3.4 COÂNG DUÏNG
Duøng ñeå chöõa beänh Pellagra, ngöøa phaûn öùng Sulfamide giuùp ngaên ngöøa bieán chöùng tieâu hoùa
do uoáng khaùng sinh. Uoáng 50mg x 10 laàn/ngaøy. Ñaëc cheá : Niacine vieân table : 25, 50, 100mg.
Niacine (Nicotinamide) vieân tablet : 25, 50, 100mg.
Nicobion vieân 50mg, loaïi tieâm baép (IM) 100mg/2ml.
Nicobion 500 : vieân 500mg.
1.1.3.5 KEÁT HÔÏP VÔÙI VITAMINE C.
Nicomide C : Vieân Drageùes 500mg.
Nicoscorbine : Vieân Drageùes 500mg, loaïi tieâm baép 250mg/5ml.

-8-
 Nicoscorbine forte : Vieân drageùes 500mg.
1.1.4 ACID PANTOTHENIC (Vitamine B5)
Naêm 1939 ,Wooley,Jukes nhaän thaáy acid pantothenic coù theå chöõa beänh vieâm da cuûa gaø
con.Cuøng naêm, Wiliam xaùc ñònh ñöôïc caáu truùc vaø naêm 1949, Stiiler toång hôïp ñöôïc acid
pantothenic.
Acid pantothenic coù trong men, caùm gaïo, maïch nha, ñöôøng mía, gan, loøng ñoû tröùng.
1.1.4.1 HOAÙ HOÏC
Acid pantothenic laø chaát lieäu ñeå taïo thaønh Coenzyme A

1.1.4.2 TAÙC ÑOÄNG :

A.Pantothenic taïo neân Coenzyme A, maø Coenzyme A laø chaát xuùc taùc quan troïng, thuùcñaåy
haàu heát quaù trình chuyeån hoùa trong cô theå, nhaát laø khi toång hôïp acetylcholine vaø acid hoùa, chaëng
ñaàu tieân cuûa chu trình Kerbs trong chuyeån hoùa acid beùo vaø trong toång hôïp acid amine.
Thieáu Acid Pantothenic :
Gaø con, neáu trong thöùc aên cuûa noù thieáu acid pantothenic seõ gaây ra vieâm da : maét, moû, keû
chaân gôø leân, lôùp da bò söøng hoùa, loâng moïc chaäm vaø thaàn kinh trung öông bi thoaùi hoùa. Thieáu
a.pantothenic coøn gaây hoaïi töû thaän chuoät baïch, thoaùi môõ gan choù, vaø roái loaïn thaàn kinh trung
öông ôû ngöôøi.
1.1.4.3 DÖÔÏC ÑOÄNG
A.pantothenic nhanh choáng ñöôïc haáp thuï qua ñöôøng tieâu hoùa, vaø phaân phoái ôû haàu heát caùc
moâ vôùi noàng ñoä töø 2 - 4mcg/g, nhieàu nhaát ôû gan, thöôïng thaän, tim vaø thaän. A. Pantothenic khoâng
bò phaù huûy trong cô theå, khoaûng 70% baøi tieát qua ñöôøng nöôùc tieåu vaø 30% qua ñöôøng phaân
(Oldham 1946) döôùi daïng khoâng ñoåi.
1.1.4.4 COÂNG DUÏNG:
Trò beänh ngoaøi da, ruïng toùc, beänh gan, giaûm vieâm nieâm maïc mieäng, cuoáng phoåi vaø giaûm
aûnh höôûng gaây ñoäc cuûa streptomycine.
Chích : Tieâm baép, döôùi da vaø tónh maïch, 50 - 200mg x 2laàn/ngaøy.
Ngaäm : 4 - 8 laàn/ngaøy.
Thoa da ñaàu : dung dòch 2 - 5%
Ñaëc cheá : Bepanthene.
Panvitex (loaïi tieâm baép, döôùi da, tónh maïch vaø vieân ngaäm).
1.1.5 PYRIDOXINE
Naêm 1936 Pyridoxin ñöôïc Birch vaø Gyorgy ñaët teân laø Vitamine B6, ñoù laø daãn chaát töø nhaân
Pyridine :
Pyridoxine coù trong men, caùm, maïch nha, ñöôøng mía, gan.

-9-
 1.1.5.1 TAÙC ÑOÄNG
Daïng hoaït ñoäng cuûa pyridoxine laø daïng phosphoryl hoùa. Pyridoxal phosphate vaø
Pyridoxamine phosphate chuùng taùc duïng nhö Coenzyme trong heä thoáng men khöû Carboxyl
(Decarboxylation), chuyeån amine (transamination)vaø racemic hoaù (Racemization) caùc acid
amine.
Vaän chuyeån acid amine baêng qua maøng teá baøo.
Toång hôïp acid beùo khoâng baõo hoøa .
Chuyeån tryptophan thaønh acid nicotinic
Thieáu Pyridoxine : Ngöôøi ta coù theå gaây thieáu Pyridoxine thöïc nghieäm baèng Carbazide
Isoniazide vaø EDTA (Ethylene diamine tetra acetic acid). ÔÛ chuoät, neáu thieáu pyridoxine seõ sinh
ra moät beänh ñau chi (Acrodynia) ñoái xöùng, nhaát laø ôû gan chaân. Coù hieän töôïng phuø neà vaø leân vaåy
ôû mieäng, ñuoâi, tai vaø muõi. Neáu beänh phaùt trieån, cô theå con chuoät seõ khoâng lôùn leân ñöôïc .
ÔÛ choù vaø heo, neáu thieáu pyridoxine, ngoaøi trieäu chöùng noùi treân, coù theå coù theâm trieäu tröùng
co giaät, thoaùi hoùa cô vaân vaø cô tim, coù toån thöông vuøng thaàn kinh tuûy soáng, thieáu maùu vaø suy
thoaùi sinh duïc.
ÔÛ ngöôøi khoâng thaáy söï thieáu pyridoxine moät caùch noåi baät. Neáu thieáu, coù theå gaây vieâm da,
coù giaät vaø thieáu maùu.
Thöøa pyridoxine : Ñoäc tính cuûa pyridoxine raát thaáp. Ngöôøi ta nuoâi con vaät thöïc nghieäm
(chuoät, choù, khæ ) baèng pyridoxine vôùi lieàu 10mg/kg lieân tieáp 3 thaùng, khoâng thaáy coù hieän töôïng
suït caân vaø giaûm thieáu hoàng caàu, baïch caàu.Tieâm vaøo tónh maïch meøo pyridoxine vôùi lieàu
20mg/kg, cuõng khoâng can heä maáy. Nhöng neáu söû duïng lieàu löôïng treân 1g/kg seõ gaây côn co giaät,
vaø 4g/kg seõ cheát.
Ñoái vôùi con ngöôøi, pyridoxine coù theå coù taùc duïng an thaàn.
1.1.5.2 DÖÔÏC ÑOÄNG
Pyridoxine pyridoxal vaø pyridoxamine haáp thuï nhanh choùng qua ruoät vaø baøi tieát ra ngoaøi
döôùi daïng 4 - pyridoxine acid.
1.1.5.3 COÄNG DUÏNG
Pyridoxine ñöôïc duøng trong nhöõng tröôøng hôïp to baép thòt giaû taïo do thieáu dinh döôõng
(pseuudohypertrophic muscular dytrophy), meàm cô, thieáu maùu, Parkinson vaø noân möûa khi coù
thai. Uoáng 10mg/ngaøy : Pyridoxine hydrocholoride loaïi vieân tablet :5, 10, 25, 50 mg.
Ñaët cheá : Beùcilan vieân 250mg
Beùsivite.
Besix vieân 250mg, loaïi tieâm baép 50mg/ml.
Hesermine loaïi tieâm baép 50mg/ml.
Myostene (vieân drageùes 250mg - 25mg acide Adenosine triphosphorique disodique).
Myoviton loaïi tieâm baép (250 mg B6 40 mg ATP)

- 10 -
 Loaïi keát hôïp B1, B6, B12
Terneurine H.5000 (50mg B1 - 250mg B6 - 5000mcg B12) tieâm baép.
Tridocelan tieâm baép (100mg B1, 25mg B6 vaø 1000mcg B12).
Tridocemine tieâm baép (100 mg).
Duøng ñieàu trò caùc côn ñau nhöùc caùc daây thaàn kinh.
1.1.6 BIOTINE (Vitamin H, Coenzym R)
Naêm 1936 Kogl, Tonnis tìm thaáy Biotin trong troøng ñoû tröùng, coù caáu truùc hoùa hoïc sau:

Biotin coù trong men, maïch nha, traùi caây, gan, thaän, loøng ñoû caùc tröùng vaø vi truøng ñöôøng ruoät
coù theå toång hôïp ñöôïc Biotin.
1.1.6.1 TAÙC DUÏNG
Khöû Carboxyl vaø toång hôïp a.aspartic, a.lactic vaø pyruvic. Coenzyme trong heä enzyme gaén
keát CO2.
Thieáu BiotinE : Da vaø nieâm maïc khoâ, traéng, coù vaåy, toùc ruïng, meät moûi, ñau cô vaø thieáu oxy
huyeát .
1.1.6.2 COÂNG DUÏNG:
Biotin duøng ñeå chöõa beänh vieâm da tieát nhaày (seborrheic like dermatitis), muõi ñoû ung nhoït.
Tieâm döôùi da : 0,5 mg/1laàn ngaøy. 1mg.
1.1.7 CHOLINE
Choline laø moät trimethyl ethanolamine coù caáu truùc hoùa hoïc :

CH3

H 3C N CH2CH2OH

CH3

1.1.7.1 TAÙC ÑOÄNG

Chöùc naêng sinh lyù quan troïng cuûa choline laø :

- 11 -
 -Taùc ñoäng höôùng môõ (Lipotropic action).
-Tieàn chaát (Precursor) cuûa Aceùtylcholine.
-Chuyeån methyl (transmeùthylation) trong chuyeån hoùa trung gian.
1.1.7.2 COÂNG DUÏNG
Goùp phaàn ñieàu trò vieâm gan, xô gan, nhöng ít coù giaù trò laâm saøng.
-Choline chloride : uoáng 3g/ngaøy.
-Choline dihydrogene citrate : uoáng 3g/ngaøy.
1.1.8 P.A.B.A (Para-amine-benzoic-acid)
P.A.B.A ñöôïc toång hôïp naêm 1863
TAÙC ÑOÄNG
Moät trong nhöõng chaát lieäu taïo neân axit folic.
COÂNG DUÏNG
Coù moät daïo ngöôøi ta duøng PABA ñeå chöõa beänh nhieãm truøng do Rickettsia. Typhus, Rocky-
Moutain vaø Tsutsugamushi. PABA ñöôïc trình baøy döôùi daïng vieân tablet hoaëc dung dòch. Nay ít
duøng.

1.1.9 INOSITOL
Laø moät Hexahydroxycyclohexane, Isomer vôùi glucose, coù trong thöïc vaät, gan, cô, naõo.
Inositol laø chaát höôùng môõ (Lipotropic agent) ñöôïc duøng trong tröôøng hôïp beänh keøm theo roái loaïn
söï chuyeån vaän (transport) vaø chuyeån hoùa môõ.
1.1.10 VITAMINE B12 (Cyanocobalamine)
Naêm 1917, Shorb phaân laäp ñöôïc moät chaát giuùp cho cô theå phaùt trieån töø Lactobacillus lactic.
Naêm 1948, Rickes phaân laäp ñöôïc yeáu toá choáng thieáu maùu, cuøng naêm Smith duøng phöông phaùp
chromatography phaân laäp ñöôïc moät chaát töông töï vaø ñaët teân laø Vitamine B12
1.1.10.1 HOAÙ HOÏC
Caáu truùc hoùa hoïc cuûa Vitamine B12 khaù phöùc taïp, noù chöùa moät nguyeân töû Cobalt vaø nhoùm
Cyanid (D.Hodgkin : giaûi thöôûng Nobel 1964).
Nguyeân töû Co ôû giöûa noái vôùi R, neáu thay theá R baèng caùc goác hoùa hoïc khaùc nhau seõ taïo
nhieàu loaïi Loaïi Vitamine B12
R = -CN (Cyanocobalamine) B12
-OH (Hydroxocobalamine)
-5, deoxyadenosylcobalamine
-CH3 Meùthylcobalamine
Ngöôøi ta coù theå saûn xuaát vitamine B12 töø Streptomyces vaø Propionipacteria.

- 12 -
 1.1.10.2 TAÙC ÑOÄNG
Vitamine B12 caàn thieát cho söï phaùt trieån cô theå vaø söï taïo maùu, nuoâi döôõng eùpithelium vaø coù
leõ caû myùeline. Chöùc naêng ñaëc bieät cuûa Vitamine B12 laø tham gia toång hôïp proteine bao goàm taùc
ñoäng chuyeån glutamic thaønh a.meùthyl aspartic.
Trôï giuùp toång hôïp acid nucleic, duy trì nhoùm SH ôû traïng thaùi khöû, (khoâng coù ôû ñoäng vaät coù
vuù) lieân quan ñeán söï chuyeån meùthyl (transmeùthylation) vaø toång hôïp nhoùm meùthyl.
1.1.10.3 DÖÔÏC ÑOÄNG
Vitamine B12 khoâng haáp thu qua thöùc aên, neáu cô theå thieáu yeáu toá noäi taïi (intrinsic factor) ñoù
laø moät glycoproteine ôû vaùch daï daøy, coù troïng löôïng phaân töû 50.000.
Loaïi thuoác tieâm, (döôùi da, baép thòt) haáp thuï moät caùch nhanh choùng.
Taïi daï daøy, ruoät : Coù 2 cô cheá haáp thu khaùc nhau. Cô cheá quan troïng laø Vitamine B12 haáp
thuï qua trung gian cuûa yeáu toá Castle, moät yeáu toá noäi taïi ôû daï daøy vaø seõ bò baõo hoøa, neáu lieàu
löôïng Vitamine B12 ñaït ñeán möùc 1,5 – 3 mcg. Moät cô cheá khaùc laø Vitamine B12 haáp thuï ñoäc laäp
vôùi yeáu toá noäi taïi, ñieàu ñoù xaûy ra khi Vitamine B12 ñöôïc ñöa vaøo cô theå vôùi moät soá löôïng lôùn.
Vitamine B12 haáp thuï vaän chuyeån trong maùu ñeán gan, caùc moâ vaø baêng qua nhau thai.
Löôïng Vitamine B12 ôû gan, khoaûng töø 50 – 90% so vôùi toång soá Vitamine döï tröõ trong cô theå
ngöôøi lôùn khoûe maïnh. Khoaûng ñoä 3 – 7 mcg vitamine baøi tieát qua ñöôøng tieâu hoùa, chuû yeáu laø
qua maät.
Moãi ngaøy chæ coù 0,25 mcg Vitamine B12 baøi tieát qua ñöôøng nieäu.
1.1.10.4 COÂNG DUÏNG
Ñieàu trò beänh thieáu maùu aùc tính (Peùrnicious anemia) thieáu maùu Biermer (öu saéc) vaø nhöõng
beänh traïng thieáu Vitamine B12 .
- Laø moät yeáu toá giöõ ñaïm, giuùp boài döôõng vaø phaùt trieån cô theå.
- Duøng lieàu maïnh coù theå giaõm ñau nhöùc.

- 13 -
 Thieáu maùu : Chích thòt (IM) 100 mcg moãi tuaàn 2 laàn (nheï) hoaëc moãi ngaøy 1 laàn
(Biermer). Uoáng : 100 mcg x 2 laàn /ngaøy (phaûi coù ñuû yeáu toá noäi taïi).
Ñau nhöùc daây thaànkinh : Chích thòt 1000 mcg x 1 laàn/ngaøy.
Doceùmine (Roussel) : 1 ml 1000 mcg.
Vitamine B1- B12 : Loïai thuoác vieân : phoái hôïp 125 mg cho moãi thöù. Uoáng 4 vieân/ngaøy.
B

Loïai phoái hôïp 100 mg B1, 25 mg B6, 1000 mcg B12. moãi ngaøy chích thòt 1 oáng.
Ñaëc cheá : RUBRAMINE (Cyanocobalamine Injection) 1 ml, 30, 50, 60, 100, 120, 1000
mcg (tieâm baép) Vitamine B12 + yeáu toá noäi taïi (Vit. B12 + Intrinsic – Factor concentrate). Loaïi
thuoác vieân (capsules, tablets) duøng ñeå uoáng.
CYTACON : chai 170 ml sirop 35 mcg/5ml, goàm Intrinsic factor concentrate :
Mucopolysacharid ôû moân vò, moät yeáu toá noäi taïi caàn thieát ñeå giuùp Vitamine B12 xuyeân qua ruoät
vaøo maùu.
Bình thöôøng cô theå ñuû haáp thu moät löôïng nhoû Vitamine B12 do vi truøng ñöôøng ruoät taïo ra.
Neáu uoáng vôùi lieàu maïnh Vitamine B12 ñeå chöõa beänh, phaûi duøng keøm vôùi yeáu toá noäi taïi – Uoáng
100 mg keøm theo moãi 100 mcg Vitamine B12. Intrinsic factor B12 (200 mcg B12 + 200 mg yeáu toá
noäi taïi).
HYDROXOCOBALAMINE : Loaïi Vitamine B12 coù taùc duïng laâu beàn tieâm baép 500 – 5000
mcg, caùch 3 ngaøy 1 laàn, chöõa thieáu maùu Biermer (docelan, Durubine Cobalox).
Chuù yù : Sau vaøi tuaàn duøng Vitamine B12, söï saûn xuaát hoàng caàu cuûa cô theå coù theå bò chaäm laïi
vì cô theå bôùt chaát saét döï tröõ, khi aáy neân duøng theâm thuoác coù chaát saét.
1.2 VITAMINE C (ASCORBIC ACID)
1.2.1 NGUOÀN GOÁC :
Ascorbic acid laø moät vitamine. ÔÛ moät soá thuù, loaïi dôi aên traùi caây, chim…. Töï toång hôïp ñöôïc
Vit. C töø glucose, qua ñöôøng glucuronic acid vaø L-gulono-γ-lactone. ÔÛ ngöôøi, vì khoâng coù 1
enzyme ñeå bieán L-gulono-γ-lactone thaønh ascorbic acid neân phaûi tuøy thuoäc vaøo nguoàn Vit. C
ngoaïi sinh.
Ascorbic acid laø moät ñöôøng ñôn giaõn, laø moät chaát khöû hoaït ñoäng nhaát trong moâ soáng, noù deã
bò oxid hoùa thaønh dehydroascorbic acid taïo thaønh moät heä thoáng oxid khöû caân baèng.

Vitamine C coù trong traùi caây, rau caûi, söõa, gan, tröùng gaø.
Ñaäu khoâ, nguõ coác khoâng chöùa Vitamine C, nhöng khi chuùng naåy maàm, seõ taïo ñöôïc
Vitamine C.
1.2.2 HAÁP THU
Vitamine C ñöôïc haáp thu ôû ñoaïn treân ruoät non.

- 14 -
 Söï haáp thuï giaõm trong nhöõng tình traïng ñi tieâu ra môõ, tieâu chaûy, thieáu acid dòch vò hay loeùt
daï daøy, bieán chöùng sau khi caét daï daøy.
1.2.3 PHAÂN PHOÁI
Sau khi ñöôïc haáp thu, Vitamine C trong huyeát töông taêng leân nhanh, sau ñoù phaân phoái nhieàu
nhaát laø baïch caàu, tieåu caàu, hoàng caàu vaø huyeát töông, ôû nhöõng moâ khaùc, Vitamine C phaân phoái
theo nhöõng tyû leä khaùc nhau : gan, thöôïng thaän, tuyeán yeân : nhieàu ôû cô vaø môõ : ít.
Caàn löu yù hai ñieåm :
- Nhöõng toån thöông moâ nhö boûng, moå xeû, seû laøm giaûm maát vitamine C .
- Chính A.C.T.H laøm taêng toång hôïp caùc hormone cuûa voû thöôïng thaän – töø vitamine C vaø
cholesterol – laïi cuûng laøm giaûm maát moät soá löôïng vitamine C cuûa voû thöôïng thaän.
1.2.4 THAÛI TRÖØ
Vitamine C ñöôïc baøi tieát nhieàu nhaát trong nöôùc tieåu, vaø chæ coù 1% trong phaân, moà hoâi. Caùch
thaûi chính yeáu laø qua loïc cuûa caàu thaän, sau ñoù 97% ñöôïc taùi haáp thuï ôû oáng thaän, 99,5% soá Vit. C
ñöôïc ñaõ loïc ôû caàu thaän. Chæ khi naøo Vit. C trong huyeát töông vöôït qua ngöôõng cuûa thaän
(1,4mg/100ml) thì thaän môùi thaûi tröø ñaùng keå ra ngoaøi.
Trong nöôùc tieåu, Vitamine C ôû daïng khoâng thay ñoåi, vaø caùc daïng dihydro-ascorbic acid
(25%) daïng 2, 3 dicetogulonic acid (2%) vaø daïng oxalic acid (55%), laø nhöõng chaát chuyeån hoùa
cuûa ascorbic acid (cô cheá chöa roû).
1.2.5 CHÖÙC NAÊNG SINH LYÙ VAØ DÖÔÏC LYÙ
Vitamine C giöõ moät vai troø chuû yeáu trong söï ñieàu hoøa tieàm theá oxid hoùa khöû cuûa haàu heát
caùc teá baøo bôûi 2 daïng oxid hoùa (ascorbic acid) vaø khöû – (dehydroascorbic acid). Ñieàu ñoù giaûi
thích ñöôïc moät soá hoaït ñoäng sinh lyù cuûa Vitamine C.
1.2.5.1 Treân chuyeån hoùa collageøne
Chaát neàn collageøne laø 1 chaát cement giöõa caùc teá baøo nhu moâ, nhaát laø caùc mao maïch, moâ
lieân keát, xöông. Collageøne chöùa moät haøm löôïng cao hydroxyproline. Sau khi proline ñöôïc noái
keát vaøo ñôn vò proteine qua ribosomes cuûa teá baøo, Vitamine C vaø oxygen laø nhöõng chaát cung
caáp nhoùm hydroxyl vaø carbone – 4 cuûa proline ñeå toång hôïp ra collageøne moät chaát raát caàn thieát,
trong quaù trình laønh seïo, vaø lieàn xöông.
1.2.5.2 Treân söï toång hôïp khaùng theå choáng nhieãm truøng
Döôùi hai daïng oxid hoùa vaø khöû, Vitamine C goùp phaàn tröïc tieáp vaøo söï toång hôïp khaùng theå
cuûa sinh vaät.
Khaùng theå laø nhöõmg γ-globuline goàm 2 chuoåi polypeptide naëng vaø nheï, ñöôïc noái nhau baèng
caàu disulfide do 1 amino acid coù nhoùm sulfidryl (–SH) laø cysteine cung caáp töø thöïc phaåm. Luùc
ñaàu Vitamine C taïo ra cysteine daïng khöû, ñeå gaéng vaøo chuoåi polypeptide sau ñoù, daïng oxid hoùa
cuûa Vitamine C laø dehydroascorbic acid, oxy hoùa – SH, taïo caàu disulfide.
1.2.5.3 Treân söùc ñeà khaùng cuûa cô theå choáng sieâu vi truøng :
Vitamine C taêng söùc ñeà khaùng cuûa cô theå ñoái vôùi sieâu vi. Sieâu vi ñöïôc taïo bôûi 1 phaân töû
nucleic acid bao quanh laø caùc nucleoproteine vaø ngoaøi cuøng laø lôùp lipide. Nhôø söùc caêng beà maët
caân baèng giöõa 3 chaát laøm cho 3 thaønh phaàn ñoù tuï hôïp vôùi nhau.
Khi moâ kyù chuû baõo hoøa Vitamine C, laøm bieán ñoåi söï caân baèng cuûa caùc tröông löïc, neân caùc
thaønh phaàn khaùc nhau ñoù bò taùch ra, boïc loä phaân töû nucleic axid deã tieáp xuùc vôùi men hôn vaø bò
phaân hoùa bôûi men nuclease cuûa kyù chuû.
1.2.5.4 Taêng cöôøng khaû naêng laøm vieäc :
Vôùi lieàu Vitamine C = 1g cho 1 nhoùm ngöôøi, coøn nhoùm ñoái chöùng thì khoâng ñöôïc cho
Vitamine C. Caû hai nhoùm ñeàu laøm vieäc naëng nhoïc nhö nhau. Nhaän thaáy nhoùm ñöôïc cho
Vitamine C coù noàng ñoä[acid beùo töï do] vaø [glucose] trong maùu ñeàu cao hôn ôû nhoùm khoâng duøng

- 15 -
Vitamine C. Ñieàu naøy truøng hôïp vôùi moät söï ñieàu ñoäng catecholamine vì vanylmandelic acid moät
chuyeån hoùa chaát cuûa catecholamine trong nöôùc tieåu taêng.
Vanylmancelic acid laø moät acid beùo maø 1 phaân töû acid beùo (nhaát laø palmitic acid), khi thoaùi
bieán oxid hoùa, seõ cho 131 ATP, coøn 1 phaân töû glucose chæ coù 38 ATP.
1.2.5.5 Treân chuyeån hoùa saét :
Vitamine C caàn cho söï haáp thu Fe++ ôû teá baøo maøng nhaày daï daøy, ruoät.
Vitamine C cuøng O2 vaø ATP laø nhöõng chaát caàn bieán F3+ - Siderophiline hay F3+ -
transferrine thaønh Fe++ - Ferritine ñeå döï tröõ trong gan, vì vaäy neáu thieáu Vit. C, seõ gaây thieáu Fe++
ñöa ñeán thieáu maùu giaûm saéc do giaõm siderine huyeát.
1.2.5.6 Treân chuyeån hoùa Tyrosine :
Thieáu Vitamine C : söï chuyeån hoùa Tyrosine seõ ngöng ôû chaát chuyeån hoùa trung gian laø
parahydroxyphenylpyruvic acid, roài baøi tieát qua nöôùc tieåu, chöù khoâng ñöôïc men p-
hydroxyphenyl pyruvic oxidase vaø Vit. C oxid hoùa, ñeå trôû thaønh homogentisic acid.
Vitamine C giöõ vai troø oxid hoùa – khöû trong caùc phaûn öùng hydroxyl hoùa vaø O-methyl hoùa
quaù trình toång hôïp, thoaùi bieán vaø baøi tieát caùc catecholamines.
1.2.5.7 Taêng cöôøng caùc hieäu öùng cuûa AMP voøng vaø GMP voøng.
Lieàu cao Vitamine C coù theå laøm taêng hoaït ñoäng cuûa AMP voøng vaø GMP voøng, nhöõng chaát
kieåm soaùt phaàn lôùn coâng vieäc baøi tieát caùc hormone theo cô cheá sau:
- Vitamine C tröïc tieáp taùc ñoäng leân adenylate cyclase chuyeån ATP thaønh AMP voøng hoaëc
giaùn tieáp taêng AMP voøng qua taùc ñoäng cuûa Epinephrine.
- Vitamine C öùc cheá söï thuûy phaân AMP voøng, GMP voøng qua phospho diesterase.
1.2.5.8 Treân chuyeån hoùa chaát ngoaïi sinh.
Khi thieáu Vitamine C noàng ñoä cytochrome P-450 seõ bò giaûm, Vitamine C cho thaáy noàng ñoä
cytochrome P-450 taêng leân. Nhôø ñoù Vitamine C qua trung gian cytochrome P-450 coù taùc duïng
khöû ñoäc nhöõng chaát ngoaïi sing (exogene) vaø tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa caùc enzymes
chuyeån hoùa thuoác men vaø caùc chaát noäi sinh nhö bilirubine, hormone. Cytochrome P-450 laø moät
proteine ôû daïng khöû bôûi carbone oxide noù cho moät ñænh haáp thu ôû ñoä soùng daøi 450 nm,
cytochrome P-450 coù trong microsomes cuûa teá baøo gan, thaän, thöôïng thaän giöõ nhieäm vuï cô baûn
trong quaù trình phaân huûy nhöõng cô chaát laø ngoaïi sinh trong cô theå, qua quaù trình hydroxyl hoùa,
O-methyl hoùa.
1.2.6 HAÄU QUAÛ CUÛA SÖÏ THIEÁU VITAMINE C ÔÛ NGÖÔØI
Thieáu Vitamine C ôû ngöôøi, seõ daãn ñeán beänh Scorbus vôùi nhöõng daáu hieäu laâm saøng:
1.2.6.1 Toång traïng :
Beänh nhaân suy nhöôïc, gaày suùt, nhöùc ñaàu, ñau xöông, giaõm söùc ñeà khaùng ñoái vôùi beänh nhaân
nhieãm truøng, phuø ôû maét caù, xuaát huyeát noäi taïng, noát xuaát huyeát, chaûy maùu cam, chaûy maùu nöôùu
raêng, vieâm da vaø xuaát hieän boïc maùu döôùi maøng xöông (phim tia X) ñaàu xöông söôøn doâ ra phía
tröôùc nhö haøng nuùt chai, ôû treû em 6 – 18 thaùng.
1.2.6.2 ÔÛ raêng vaø mieäng :
Tình traïng Scorbus nheï, maõn : teo oå raêng lan roäng.
Tình traïng naëng vaø sau moät thôøi gian laâu :
- Nöôùu cöông maùu, aán nheï cuõng bò chaûy maùu.
- Bieán daïng nöôùu, söng nöôùu, ñau khôùp raêng vaø mao maïch xuaát huyeát lung lay raêng. Do
thieáu Vit. C, neân khoâng toång hôïp ñöôïc chaát neàn collagene cho moâ lieân keát, mao maïch, xöông ….
Tuy nhieân, daáu hieäu chaûy maùu nöôùu raêng coøn laø 1 theå hieän thoâng thöôøng nhaát cuûa tình traïng
thieáu Vitamine K.
1.2.7 CHÆ ÑÒNH

- 16 -
 1.2.7.1 Nhu caàu haøng ngaøy

NHU CAÀU VITAMINE C

(mg/ngaøy)
PHAÙP MYÕ
Ñaøn oâng 75 45
Phuï nöõ 70 45
Ù
Phuï nöõ coù thai 100 60
Phuï nöõ cho con buù 150 80
Treû sô sinh 30 35
Treû em 1-3 tuoåi 35 40
Treû em 4-6 tuoåi 50 40
Treû em 7-9 tuoåi 60 40
Treû em 10-12 tuoåi 75 45
Em trai 13 -15 tuoåi 90 45
Em trai 16 -19 tuoåi 100 45
Em gaùi 13 -19 tuoåi 80 45

Moãi ngöôøi haèng ngaøy caàn haáp thuï ñaày ñuû Vitamine C ñeå choáng meät moûi, öùng ñoäng (stress)
vaø vôùi beänh nhieãm truøng.
Trong tình traïng laøm vieäc naëng nhoïc, thôøi kyø sau moå, soát, tieåu ñöôøng hay cöôøng giaùp traïng
nhu caàu Vitamine C caàn ñöôïc taêng leân. Ngöôøi lôùn coù theå tích tröõ khoaûng 20 – 25mg/kg theå
troïng, trong ñoù 3% (1mg – 1,7 mg/kg theå troïng) ñöôïc dò hoùa moãi ngaøy trong thôøi gian khoâng coù
öùng ñoäng. ÔÛ treû em vaø thanh nieân ñang taêng tröôûng coù theå dò hoùa 6 – 7 mg/kg theå troïng moãi
ngaøy.
ÔÛ ngöôøi khoâng bò thöøa Vitamine C, vì sau khi caøc moâ ñaõ baûo hoaø Vitamine C, thì soá dö seõ
ñöïôc thaûi tröø tröôùc baèng ñöôøng tieåu.
1.2.7.2 Trò beänh scorbus vaø nhöõng beänh veà collagene khaùc
Vitamine C lieàu cao trò tình traïng raêng lung lay do moâ nha chu bò suy yeáu coù hieäu quaû.
Vitamine C giuùp tu boå veát thöông, chaán thöông hay choå moå xeû, laøm mau lieàn choå xöông
gaõy.
Duøng Vitamine C trong beänh vieâm khôùp maõn vaø tieán trieãn.
1.2.7.3 Trong caùc beänh nhieãm vi truøng vaø sieâu vi
Ñaëc bieät cho caùc beänh nhieãm truøng hoâ haáp caáp hay maõn.
Coù theå “ngöøa” caûm cuùm (L. Pauling) .
1.2.7.4 Giaûi ñoäc cho cô theå.
Vitamine C ñaëc bieät thoâng duïng ñeå trò nhöõng hieäu öùng phu methemoglobine huyeát do duøng
moät soá thuoác : Acetanilide, antipyrine, phenacetine hay do baåm sinh, nhôø tính chaát khöû cuûa
Vitamine C .
Lieàu cao Vitamine C taêng thaûi Na+, K+, Ca++, NH+, Mg++, vaø moät soá ít hôn Fe, Cu, Zn, neân
ñöôïc duøng ñeå giaûi ñoäc nhöõng kim loaïi naëng nhö Au, Bi, Pb, Hg, Cd, Sr, phoùng xaï.
1.2.7.5 Trong huyeát hoïc

- 17 -
 Vitamine C tham gia trong quaù trình chuyeån hoùa Fe, tröôûng thaønh hoàng caàu, vì vaäy
Vitamine C ñöôïc duøng trong nhöõng beänh thieáu maùu, nhöõng hoäi chöùng giaûm baïch caàu vaø xuaát
huyeát.
1.2.7.6 Giuùp cô theå thích öùng.
Vitamine C giuùp thöôïng thaän taêng toång hôïp nhanh caùc hormone corticosteroides ngay sau
caùc öùng ñoäng nhö phoûng, soác do xuaát huyeát hay nhöõng can thieäp moå xeû.
Trong nhöõng tình traïng kieät söùc, suy nhöôïc, hieäu öùng ñoäc haïi do nghieän thuoác laù (tabagism).
1.2.7.7 Trong khoa da
Vitamine C giuùp mau laønh seïo trong nhöõng chöùng loeùt da, nhoït, herpes.
1.2.7.8 Trong tình traïng dò öùng
Vitamine C phoái hôïp vôùi corticoides hay nhöõng thuoác antihistamines vaø thuoác khaùng sinh.
Lieàu löôïng :
Trong nhöõng beänh nhieãm truøng, thaáp khôùp, ngöøa hay trò ca öùng ñoäng, 1 soá beänh ôû da,
herpes, nhoït.
Uoáng hay chích : - Ngöôøi lôùn : 1 – 2 g/ngaøy.
- Treû em : 0.5 – 1g/ngaøy.
Trong chöùng loeùt daï daøy – taù traøng, chích (IV) : 2 – 3 g Vitamine C/ngaøy.

2. NHOÙM VITAMINE TAN TRONG DAÀU

2.1 VITAMINE A (Vit. A)
2.1.1 NGUOÀN GOÁC - HAÁP THU - CHUYEÅN HOÙA
2.1.1.1 NGUOÀN GOÁC :

Vitamine A1 = retinol = axerophtol.

Vitamine A2 = 3-dehydroretinol.
Retinollaø moät chaát maøu vaøng nhaït, tan trong lipid.
Vitamine coù nhieàu trong : gan gaáu traéng, daàu gan caù thu, caù bôn….söõa toaøn phaàn, tröùng, thòt.
Tieàn chaát cuûa Vitamine A : β-carotene, Crypioxanthine coù nhieàu trong rau cuû maøu ñoû, vaøng,
rau xanh. Trong cô theå, teá baøo maøng nhaày cuûa ruoät, ñöôïc phaân hoùa thaønh Vit. A – khoâng coù ôû
nhöõng moâ khaùc – moät ñôn vò quoác teá (IU) – hoaït tính cuûa 0,344 mg transvitamine A acetat tinh
khieát = hoaït tính cuûa 0,60 mg trans-β-carotene.
2.1.1.2 HAÁP THU -Ï CHUYEÅN HOÙA :
Vitamine A töï noù – daïng Retinyl ester – ñöôïc thuûy giaûi trong loøng ruoät thaønh retinol töï do,
qua maøng ruoät, teá baøo maøng nhaày ruoät ester hoùa thaønh retinyl palmitate vaøo vi theå döôõng chaáp
(chylomicrons) theo oáng ngöïc vaøo doøng maùu ôû daïng lipoproteine ñeán gan ñöôïc döï tröõ ôû ñoù, moät
ít ôû trong moâ môõ, da, khi caàn ñeán seõ phoùng thích daàn daàn.

- 18 -
 Vitamine A ñöôïc haáp thuï song song vôùi chaát beùo nhö nhöõng Vitamine K, D, E, vì vaäy möùc
haáp thu leä thuoäc vaøo löôïng chaát beùo vaø tình traïng gan, maät, ruoät…..
2.1.2 CHÖÙC NAÊNG
2.1.2.1 TAÙC DUÏNG TREÂN MAØNG NHAÀY VAØ DA
Vitamine A chuû yeáu ñeå duy trì söï toaøn veïn cuûa bieåu moâ, giuùp söï toång hôïp
mucopolysaccharides vaø cho baøi tieát chaát nhaày.
Vitamine A laø moät chaát oån ñònh maøng lysosome vaø ty theå trong teá baøo.
Trong chöùng thieáu Vit. A: Teá baøo bieåu moâ bò teo, teá baøo ñaùy taêng sinh buø tröø vaø quaù trình
quaù söøng (hyper keratinzation), ñöa ñeán nhöõng baát thöôøng ôû da, maøng nhaày, ñöôøng hoâ haáp, tieâu
hoùa, sinh duïc, maét, vaø xöông….taát caû, coù theå laø do giaûm toång hôïp mucoproteine.
2.1.2.2 TAÙC DUÏNG TREÂN THÒ LÖÏC
Trong voõng maïc (retina) coù teá baøo que chuyeân bieät, coù saéc toá tím rhodopsin nhaïy caûm aùnh
saùng vôùi cöôøng ñoä thaáp vaø teá baøo noùn, vôùi ba saéc toá caûm öùng vôùi aùnh saùng ñoû, luïc, xanh. Saéc toá
quang caûm laø nhöõng lipoproteine (opsine, rhodosine) coù nhoùm amino noái nhoùm aldehyde cuûa
retinal coù trong teá baøo que vaø noùn, moät soá saéc toá lieân heä tôùi söùc nhìn luùc ban ngaøy, coøn
rhodopsine nhaïy caûm vôùi aùnh saùng yeáu. Aùnh saùng chieáu vaøo teá baøo que vaø noùn sinh ra söï trao
ñoåi naêng löôïng. Söï thay ñoåi naêng löôïng ñoù, gaây bieán ñoäng trong saéc toá ñöa ñeán moät hieäu theá
ñieän, taïo ñöôïc nhöõng xung ñoäng thaàn kinh cho ta nhöõng caûm xuùc thò giaùc.
Chöùng quaùng gaø (night-blindness), laø moät trieäu chöùng sôùm cuûa beänh thieáu Vitamine A ôû
maét, vì khoâng taùi sinh ñöôïc chaát tím rhodopsine.
2.1.2.3 THIEÁU VITAMINE A
Söï thieáu Vitamine A ñöa ñeán nhöõng trieäu chöùng thay ñoåi theo tuoåi, phaùi, gioáng ñoäng vaät. ÔÛ
ngöôøi bò thieáu Vitamine A coù theå do thieáu dinh döôõng, suy keùm haáp thuï bôûi ñöôøng tieâu hoùa bò
roái loaïn : beänh nhaày nhôùt (mucoviscedose), beänh tieâu ra môõ, taéc maät, xô gan, di chöùng haäu phaåu
(nhö caét tuïy, caét ruoät).
Trieäu chöùng thieáu Vitamine A ôû ngöôøi.
ÔÛ raêng mieäng :
Raêng bò thieáu saûn men. Theo Glickman vôùi 2 nghieân cöùu treân cô theå ngöôøi, thaáy coù theå coù
lieân heä giöõa vieäc thieáu Vit. A vaø beänh nha chu. Rusell cuõng thaáy nhöõng taäp theå coù beänh nhaân
nha chu cao, coù khuynh höôùng thieáu Vitamine A.
ÔÛ chuoät lang thieáu Vitamine A :
Teo, hay dò saûn toå chöùc taïo men ngaø, neân laøm giaûm hay thieáu men ngaø, ôû boï Hamster thieáu
Vit. A : saâu raêng taêng leân 3 laàn, coù leõ do giaõm löu löôïng nöôùc mieáng; Khi maøng nhaày ñöôøng tieâu
hoùa cuûa thuù bò thieáu Vit. A : maøng nhaày mieäng vaø thöïc quaûn bò quaù hoùa söøng, taêng nhaïy caûm ñoái
vôùi beänh nhieãm truøng vaø kyù sinh truøng.
ÔÛ maét :
Beänh nhaân bò quaùng gaø cuøng luùc vôùi (retinol) trong huyeát töông bò giaûm, vì theá caàn trò ngay
baèng Vitamine A ; neáu ñeå thieáu Vitamine A laâu, seõ tieán tôùi khoâ maét (xerophthalmia), laøm teo
keát maïc, nhaõn caàu vaø laøm ñuïc giaùc maïc (ñoám Bitot). Neáu khoâng trò, se tieán ñeán chöùng nhuyeãn
giaùc maïc (Keratomalacia) : Giaùc maïc hoùa meàm vaø hoùa meàm gaây loeùt, luûng vôùi sang thöông ôû
moáng maét vaø thuûy tinh theå do nhieãm truøng thöù phaùt.
ÔÛ da :
Thieáu Vitamine A theå hieän ôû da : khoâ da, teo caùc tuyeán baõ nhôøn va tuyeán moàø hoâi,
söøng hoùa da – sôø thaáy khoâ nhaùm – nhöng khoâng bao giôø coù ôû maët – thöôøng theå hieän ôû maët sau
cuûa coå vaø vai, maët sau vaø tröôùc tay, moâng, maët ngoaøi ñuøi, chaân, da ñaàu.
ÔÛ maøng nhaày :

- 19 -
 Thieáu Vitamine A ñöa ñeán giaûm tieát chaát nhaày, sau ñoù tieán ñeán teo bieåu moâ vaø söøng hoùa,
laøm cho maøng nhaày ñöôøng hoâ haáp treân dò saûn coù vaåy (squamous metaplasia), loaïi söøng hoùa
(keratose).
ÔÛ thuù :
Lôùp bieåu moâ bò dò saûn, hoùa söøng ôû ñöôøng tieâu hoùa.
Ñöôøng hoâ haáp (maát bieåu moâ coù loâng mao, deã nhieãm truøng), ñöôøng tieát nieäu (dò saûn bieåu moâ,
taêng nguy cô saïn thaän), ñuôøng sinh duïc (con ñöïc thoaùi bieán bieåu moâ sinh duïc, con caùi hoùa söøng
dò saûn maøng nhaày, teo buoàng tröùng, giaûm tyû leä ruïng tröùng vaø thuï thai).
Toång traïng :
AÊn maát ngon, thieáu maùu, taêng nhaïy caûm vôùi beänh nhieãm truøng, giaûm söùc choáng choïi vôùi caùc
öùng ñoäng (stress) khaùc nhau.
2.1.3.4 THÖØA VITAMINE A
Do aên nhieàu gan gaáu traéng (moät soá daân Esquimaux), ngöôøi thaùm hieåm caùc cöïc traùi ñaát duøng
ñeán 40 000 UI/g gan : meät, ñôø ñaãn, oùi, nhöùc ñaàu do taêng aùp löïc noäi soï.
Ngoä ñoäc tröôøng dieãn haàu nhö caùc baø meï cho treû con duøng quaù lieàu haèng ngaøy nhöng laïi cho
laø boå ích. Trieäu chöùng ngoä ñoäc maõn: chaùn aên, kích öùng, toùc löa thöa, daøy xöông, loài xöông haøm
döôùi (bony exostores), coù theå gan to, phuø gai thò daãn ñeán nhìn ñoâi, ñoâi khi hoaù xöông sôùm ôû suïn
tieáp hôïp gaây ngöøng taêng tröôûng, ñau khôùp. Nhöõng roái loaïn naøy coù theå bieán maát sau khi ngöøng
thuoác.

- 20 -