CNG N THI VHDN 1. Ga tr l g? Gi tr c chia s (shared values) l g? Cho v d? Th no l cc gi nh ngm (basic underlying assumptions)? Th no l lp trnh tm thc? Cho v d?

Gi tr (values) l nhng i tng c xem l ng, l p, l s ao c, mong i c s ng thun chia s ca c cng ng ngi, c xem l tng i: c th ng, c th p trong thi gian hoc khng gian ny nhng khng ng trong thi gian hoc khng gian khc. C gi tr vt cht, gi tr tinh thn,gi tr thm m, gi tr tm thi, gi tr vnh cu Vd: hiu hc, cn c, yu nc, hiu tho Thi ca nhiu quan chc tui trung nin ca Chnh ph Nht Bn i vi ngi nc ngoi khng thin ch lm, h cho rng dng hng nc ngoi l khng yu nc. Thi c ngun gc t gi tr, v d ngi Nga cho rng cch nu n ca Mc Donald l tt nht i vi h (gi tr) v do vui lng ng xp hng di n (thi ).

Gi tr c chia s (shared values) l ton th cc thnh vin ca mt

cng ng u c chung l tng, tm nhn, s mng, gi tr ct li ging nhau v c chia s rng ri. Gi nh ngm (basic underlying assumptions hoc shared tacit

assumptions) l ngm chm vo v thc nhng vn mc nh iu chnh con ngi m h li khng nhn ra.

Lp trnh tm thc (Mind Programming): trong qu trnh ln ln con

ngi ta c ci t, lp trnh, tip thu nhng gi tr c cho l ng, l p thng qua nhng hnh thc khc nhau nh truyn thng, m nhc, th ca.. nhng gi tr ny khi c ci t s iu chnh hnh vi ca con ngi mt cch v thc m h khng h hay bit.

2. Hy trnh by nhng tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr doanh nghip pht xut t tnh cng ng v tnh t tr lng x ca vn ha Vit nam truyn thng. Hy th xut mt vi cch thc khc phc? Tnh cng ng v tnh t tr l hai c im nh hng ln n tnh cch ca ngi Vit. Tnh cng ng l nh hng cng ng, ch ngha trng tp th (collectivism) gn lin vi nhng x hi m trong c nhn t lc sinh ra ha nhp mt cch y vo nhm ni b ca mnh m nhm hoc cng ng y s bo v con ngi c c s trung thnh v iu kin ca c nhn. Tnh t tr lng x i i vi tnh cng ng v gn lin vi biu tng ly tre lng. Nhng tiu cc c th xy ra trong qun tr doanh nghip xut pht t: Tnh cng ng: Mt l: do thc c nhn b th tiu (tm l by n khn c khng bng ngc n) nn nhn vin khng dm khng nh ci ti, khng dm ngc li kin tp th; hp chnh thc khng dm phn i nhng sau th bn tn, bnh lun khin doanh nghip khng nhng khng pht trin m tim n nguy c v, tt hu v tht li. Hai l: con ngi c tm l i x co bng cho ai cng nh mnh, i lin vi tm l y l s ganh t, k, dm pha, xt nt, khng thch ai hn mnh khin mi trng lm vic ti doanh nghip khng c thoi mi, vui v m ch lm nhn vin thy chn nn. Ba l: tm l th ng, da dm, li: cha chung khng ai khc, lm si khng ai ng ca cha v c cng ng lo dn n nng sut v hiu qu hot ng ca doing nghip i xung. V d: TP.HCM, s tc trch trong xy dng ca cc n v thi cng gy ra h t thn lm mt s ngi b sp cht m vn khng thy mt ai ng ra nhn trch

nhim. Bn l: v ch tnh cng ng nn c ch ra quyt nh trong doanh nghip theo kiu pht huy dn ch tp th nhng thc cht l dn ch hnh thc theo kiu co bng, n trnh, n y trch nhim c nhn, ha c lng khi c s c dn n khi c vn trong qun l c phanh phui th khng th ch ra c ai l ngi chu trch nhim. V d: Vinashin. Nm l: mun tn ti, c nhn phi c gn khng lm mt lng cc thnh vin khasclafm xut hin tm l d ha vi qu, s rt dy ng rng. Trong doanh nghip lun c hin tng bng mt nhng khng bng lng. Hu qu l to iu kin cho tnh trng tham nhng, quan lieu Su l: c hin tng gia trng trong qun l, tm l sp bao gi cng ng. Cc quyt nh u l do ch ca sp. By l: v tnh cng ng nn ngi Vit rt trng th din, n mc thi qu thnh bnh s din nn sng v hnh ng khc vi chnh mnh, nng hnh thc, xem nh thc cht v ni dung, hay t i vt Tnh t tr: tnh cht khp kn ny lm ny sinh li sng ch k, b phi, cc b, tm nhn thin cn, Cn b lnh o c thi quen suy ngh mi vn u cn nhc sao cho bn thn mnh, dng h mnh c li (v d quy hoch th) trc khi tnh n li ch chung ca c nc. Tp qun coi thng lut l php vua thua l lng Ph by hnh thc Tm l d tha mn vi kt qu, min sao doanh nghip mnh c li hn doanh nghip bn cnh l c, khng cn phi so snh trn phm vi rng hn. cc doanh nghip nh nc, c quan cng quyn, vic tuyn chn, b tr, bt cn c vo l lch, ng hng, quan h

Mt s doanh nghip kinh doanh vi tm l tiu nng, mnh ai ny lm, thm ch chp git min sao ti a ha li nhun trc mt ca mnh lm mt i s tin tng ca i tc. Kt qu lm yu i sc cnh tranh ca doanh nghip mnh v ca c nn kinh t.

Cc doanh nghip trong nc d thiu nng lc cng ngh, ti chnh, cnh tranh vn hin ngang ra trnmt mnh, khng chu lin kt vi ai theo kiu mt mnh, mt xe, mt ghe, mt che, mt l; dn n b p o v cnh tranh gay gt vi s lin kt gia cc cng ty v tp on nc ngoi.

Trong cng vin, khng gii quyt theo l m ch ly tnh, duy cm khng duy l, nng v tt xu ch khng nng v ng sai; khng c cng l lm ch da vng chc cho mnh, thin v cho ngi thn, gia nh, dng tc

Doanh nghip xe quan h giao tip rng vi c quan cng quyn l iu kin thun li cho hot ng kinh doanh. H qu khc l tnh chy cht, i km l nn hi l v vi vnh ca cng chc. xut gii php:

Bi v vn ha doanh nghip gn lin vi lnh o, lnh o c vn ha s to cho doanh nghip mnh c vn ha. Cho nn khc phc nhng h ly mang tnh truyn thng trn trong doanh nghip cng phi xut pht t lnh o. Lnh o cn c hiu bit v vn ha v c im ca vn ha dn tc Vit Nam c th dn dt, ng vin nhn vin ca mnh khc phc, gii quyt nhng tiu cc pht sinh. lm c iu l c mt qu trnh.

Xy dng c cu t chc b my ca doanh nghip tht n nh, xc nh tm nhn, chin lc, hot ng ca doanh nghip trn th trng, ra cc qui nh, l li lm vic r rng. Thng qua h thng cc qui nh , tinh thn tun th php lut v trch nhim c nhn c tng cng, m bo hnh thnh mt mi trng lm vic qui c. To iu

kin cho mi c nhn, n v trong doanh nghip c iu kin ch ng trong cng vic, nng ng sng to, cao tnh minh bch trong cc hot ng sn xut kinh doanh. C nhng quyt nh hp l trong vic xy dng h thng cc gi tr vn ha pht huy li th ca v ha dn tc v tip thu nhng gi tr vn ha hc hi t bn ngoi. Trong s pht trin ca mt doanh nghip th vn thit lp k lut l yu t sng cn (k lut l im yu ca lao ng ngi Vit Nam). Do vy, lnh o phi l ngi c k lut, i u v l tm gng trong vic thc hin nhng mc tiu ra lm ng lc gn kt cc thnh vin trong cng ty. Mun tp hp, pht huy mi ngun lc t nhng c nhn n l, gp phn vo s pht trin ca doanh nghip cn phi xy dng cho tt c cc thnh vin trong doanh nghip thng nht cao v quan im, nhn thc v hnh ng trn tinh thn tun th php lut, bo v li ch hp php, chnh ng ca c ng, ca doanh nghip v ca ngi lao ng; t c nhng thnh vin ca doanh nghip phi cng nhn v mt hng, cng lm vic v nhng nhim v chung v v s pht trin bn vng ca doanh nghip. iu quan trng na, lnh o phi lun quan tm nng cao nng sut, cht lng v o to con ngi ca doanh nghip. vd: chnh sch lng thng, tuyn dng 3. Hy gii thch cp dimension sau: universalistic- particularistic. Trnh by nhng tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr doanh nghip VN xut pht t nn vn ha particularistic? xut vi cch khc phc? Gii thch cp Dimension universalistic- particularistic The universalistist approach is roughly: what is good and right can be

defined and always applied

In particularist cultures far greater attention is given to the obligations

of relationships ang unique circumstances Nn vn ha trng gi tr chung tc ng dng lut l, nguyn tc hon ton khch quan theo kiu qun php bt v thn. Nn vn ha trng gi tr ring theo kiu php vua thua l lng v l h qu ca trng quan h trong tnh cng ng. Nn vn ha trng gi tr chung p dng php tr: sn sang kin tng ra lut php, khng n nang, trng php: qun php bt v thn. Ngc li, trng th: dng chc v qun l, trng thut, trng ti ngh, kho lo lun lch. Nn vn ha trng gi tr ring p dng c tr: ch tn lm u, d ha vi qu, trnh mt mt nhau, dn xp tnh cm l quan trng. Nn vn ha trng gi tr chung mang tnh trng l, duy l: phn ng thin v ng sai, phi tri: quyt nh c tnh cht duy l, chn l thc nghim, nh lng, hnh thc, khch quan. Nn vn ha trng gi tr ring mang tnh trng tnh, duy cm: phn ng thin v nn hay khng nn, hay hoc d, tt hoc xu, cc quyt nh da vo trc gic v cm tnh: chn l da vo kinh nghim: nh tnh, ch quan. Nhng tiu cc c th xy ra trong qun tr doanh nghip VN xut pht t nn vn ha Particularistic: S n nh, on kt trong t chc, tp th c tnh tnh gi to, gng Coi thng php lut, trn thu Thi quen tr gi, thay i lch lm vic, thay i iu khon hp ng Khi quyt nh cng vic thng suy ngh n o, thiu quyt on Bao che cho nhng sai tri trong t chc Tm cch a ngi quen bit vo t chc d khng nng lc, trnh Chn l kinh doanh c qui gn cho s thng thi, kinh nghim ca p, bng mt khng bng lng.

, thng lm n vi nhng ngi quen bit, c quan h/

cc nh lnh o c yu qu, kinhd trng dp xut cch khc phc: (t thm) Cn c nhng qui nh trong t chc ht sc r rng v kim sot thc Hun luyn, gio dc cho cn b cng nhn vin ngay t khi mi vo To s cng bng gia cc nhn vin v qun l. Cho nhn vin c a ra nhng quyt nh da trn phn tch thay v da vo nhng To iu kin cho nhng ngi ti pht huy kh nng Tuyn dng ngi c kh nng thay v ngi quen bit To mi trng lm vic c k cng, tn trng qui nh v php lut. hin qui nh phi cc k nghim khc, c hnh pht khi vi phm t chc cc quy nh quyn ni ln kin kinh nghim Nhng ngi lm vic lu nm, c a v, kinh nghim c coi trng Nhn vin khng dm ni tht, ni thng vi sp v s mt lng, b vi hn nhng ngi tr tui, a v thp, cha c kinh nghim.

4. Hy gii thch cp dimension sau: specific-diffuse. Trnh by nhng tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr doanh nghip xut pht t nn vn ha diffuse? xut vi cch khc phc? Trong vn ha specific, ng gim c tch bch, cch ly (segregates out) mi quan h gia nhim v ca ng ta v cch ly n (insulate) khi nhng cn vic kinh doanh hay nhng quan h khc. Trong vn ha diffuse, gim c iu hnh v cc gi tr ca ng vi t cch l mt cng dn, cch nu nng, s thch v trang phc ca ng s thm nhp qua cch ch o ca ng ta v ng ta k vng cp di nghe theo. Vd: Sau gi lm vic, ng gim c bo nhn vin ca mnh n sn nh h ng ta, anh nhn vin n hi kin ca ngi bn. Nu ang sng trong vn ha theo specific th ngi bn s bo anh ta

khng cn n v sp ch l sp cng ty m thi, cn bn ngoi th khng cn l sp na Cn nu trong nn vn ha diffuse th anh nhn vin bo mnh nn n v lc no xp cng ng, mun c v tr tt cng ty th phi xy dng mi quan h tt vi sp. Thnh ng: Tru b hc nhau rui mui cht Yu nhau yu c ng i Ght nhau ght c tng ti h hng So snh: Tch bch gi quan h v Nhp nhng gia quan h v

kinh doanh kinh doanh Khng cn c mi quan h Tn trng cc mi quan trc vn c th kinh doanh h, cn to lp mi quan h trc khi c quan h kinh doanh quen ch trong quan h Chnh xc, thng thng, Nguyn tc o c nht minh bch Nguyn tc o c ph qun, minh bch, khng lin quan thuc vo ngi v hon cnh n cnh v ngi Tiu cc trong qun tr doanh nghip xut pht t vn ha diffuse: Trong vn ha diffuse mi th u c quan h n nhau, cc i tc quan tm n i sng, s thch ca bn nh bn hc trng no, bn l ai, suy h Ln trnh, t nh, m h Thu mn ngi trong Gin tip lng vng, c v Trnh thu mn ngi gia nh, ngi quen Trc tip th hin mc nh khng c mc ch trong quan

ngh ca bn v cuc sng, s thch ca bn t nhng iu h c th suy on c con ngi ca bn v t h s quyt nh c xy dng mi quan h vi bn hay khng. V vy, qu kh v con ngi hin gi ca bn cng nh hng n hot ng kinh doanh sau ny. Vic ny c th lm ta khng th trng dn c nhn ti do vic tuyn

dng ch da trn nn tng cc mi quan h. Con ngi trong x hi ch trng n vic trng dng cc mi quan h

ch khng quan tm n pht trin, trao di bn thn. Mi ngi khng th pht biu thng thng, trc tip v n nh hng n tnh on kt trong cng ty Lm mt c hi hon thin bn thn ca cc thnh vin trong nhm v

khng bit c khim khuyt ca bn thn Trong nhm cng ty tim n nhng rn nt nh s dn dn n v

ln khng th phc hi c. Mt s cch khi quan h lm n vi ngi c xu hng diffuse: Tn trng chc v, tui tc, cc mi quan h d vn tho lun khng Nghin cu lch s, hon cnh v vin cnh ca t chc diffuse m bn C bui hp tri i, ng nng lng v tin Kin nhn v nh rng vn no cng c nhiu hng gii quyt lin quan n nhng vn trn c quan h lm n

5. Hy trnh by 3 tng ( 3 levels) ca cu trc vn ha t chc? ti sao ni vn ha doanh nghip l c hnh? Bn rt ra c g t nhn nh ny? Cu trc ca h thng vn ho doanh nghip

Vic tp trung xem xt cu trc ca vn ho doanh nghip s lm sng t qu trnh hnh thnh cc gi tr vn ho trong mi doanh nghip. Theo Edgar H. Schein [], vn ho doanh nghip c ba tng gi tr:Cc gi tr hu hnh, cc gi tr c chp nhn v cc gi tr (quan nim) nn tng. i t ngoi vo, yu t u tin p vo mt chng ta l nhng cu trc, nhng gi tr hu hnh ca mt doanh nghip. l nhng g mt ngi t bn ngoi t chc c th nhn thy, nghe thy hoc cm nhn c khi tip xc vi doanh nghip. Cc yu t hu hnh ny c th kin trc, ngn t, cng ngh v sn phm, tc phm ngh thut, trang phc, nhng cu chuyn truyn ming, cc hnh thc l nghi, sinh hot Cc gi tr ny rt gn gi vi cc gi tr ca vn ho x hi. im quan trng ca tng vn ho ny l chng ta c th d dng nhn thy nhng li rt kh gii m c ngha ca n. V d nh khi nghe mt bi ht truyn thng, nhn vo thit k tr s hoc biu tng ca doanh nghip th ngi bn ngoi s khng th hiu ht ngha ca chng i vi nhng ngi bn trong t chc. Cc gi tr hu hnh ny ch l biu hin bn ngoi ca h thng vn ho doanh nghip ch khng c tc ng nhiu n hnh vi ca cc thnh vin v hiu qu hot ng ca doanh nghip. Mt thc t l rt nhiu ngi nhm ln khi nh gi hoc thm ch la chn hay coi cc gi tr hu hnh ny l nh hng xy dng vn ho doanh nghip. y l cch tip cn rt phin din v rt nguy him v vn ho doanh nghip. Tng th hai ca vn ho doanh nghip l nhng gi tr c chp nhn, bao gm nhng chin lc, nhng mc tiu v trit l kinh doanh ca doanh nghip c hnh thnh trong qu trnh gii quyt cc vn thch ng vi bn ngoi v phi hp bn trong t chc. Ban u, cc gi tr ny n gin ch l nhng t tng, nhng cch gii quyt vn

mi lin quan n cng vic qun tr hay hot ng ca mt s ngi c nh hng n nhm hay t chc trong vic la chn cch gii quyt vn , ch yu l ca nhng ngi sng lp v lnh o. Tri qua mt qu trnh bin i, chng dn c cc thnh vin trong t chc chp nhn, ph bin v p dng nhiu ln trong cc tnh hung tng t. Tuy nhin, khng phi tt c cc gi tr u c th vt qua giai on ny. Ch c nhng gi tr ph hp vi kinh nghim x hi ca nhm hoc c chp nhn v mt khoa hc v tip tc tn ti v hot ng mt cch tin cy trong qu trnh gii quyt cc vn ca doanh nghip mi tr thnh cc gi tr ca tng vn ho ny. Khi cc gi tr ny c th hin trong cc trit l v h t tng ca t chc, chng s tr thnh nhng ch dn v phng php hnh ng ca cc thnh vin trong t chc. Cc gi tr ny mang tnh n nh tng i. Tng th ba v l tng su nht ca vn ho doanh nghip l nhng gi tr nn tng. Khi cc gi tr c tha nhn v ph bin n mc gn nh khng c s thay i, chng s tr thnh cc gi tr nn tng. Thc t, nu mt quan nim mnh tn ti trong mt nhm hay mt t chc, cc thnh vin trong s thy rng hnh vi ca h s khng cn phi da trn mt c s no khc ngoi quan nim . Cc quan nim ny c tc dng nh hng hnh vi ca cc thnh vin trong qu trnh nhn thc, t duy v cm nhn v cc vn v quan h bn trong v bn ngoi doanh nghip. Nhng gi tr ny khng th b phn bc hay bn lun v do s rt kh thay i. Mt khi cc gi tr ny thay i s dn n s xo trn hoc khng hong trong t chc. Trong qu trnh hc hi, cc thnh vin trong nhm hoc t chc c xu hng tip thu ci mi nu chng ph hp vi cc gi tr cn bn ny, ngay c khi l s xuyn tc, bp mo, s t chi hoc phn i nhng g ang xy ra. Chnh trong qu trnh tm l ny, vn ho c quyn lc cui cng. Gia cc tng vn ho ny c mi quan h tng tc cht ch vi nhau. Cc

nh lnh o doanh nghip mun xc lp cc gi tr vn ho nn tng cho doanh nghip ca mnh th trc ht phi lm cho cc thnh vin chp nhn v ph bin. n lt mnh cc gi tr nn tng s quyt nh vic la chn cc gi tr vn ho cc tng bn ngoi v ch nhng gi tr no ph hp vi cc gi tr vn ho nn tng mi c th c la chn v ph bin. iu ny l gii ti sao vic thit lp cc gi tr vn ho cho cc doanh nghip mi d hn rt nhiu so vi cc doanh nghip tn ti lu. V vic thay i cc gi tr nn tng ca doanh nghip thc s l mt cuc cch mng ch khng n gin ch l mt s i mi. (Vn ha t chc v lnh o, MBA. Nguyn Vn Dung, TS. Phan nh Quyn, ThS. L Vit Hng). Ti sao ni vn ha doanh nghip l vn ha c hnh? Ta thy c hnh c li v rt nhiu lp, vn ha doanh nghip cng th, n c 3 tng v mi tng li c nhiu lp khc nhau. Tng th nht ca vn ha t chc chnh l lp v, l b mt ca doanh nghip, n dng phn bit gia phn bit gia doanh nghip ny vi doanh nghip khc. Li ca doanh nghip chnh l nhng gi nh ngm (), tm nhn, s mnh, trit l nhng ci m doanh nghip lm c. Vn ha t chc do vn ha m hnh thnh, chu nh hng ca vn ha phng ng, vn ha phng Ty ( Vit Nam b iu chnh bi vn ha phng ng), n bao gm rt nhiu yu t: vn ha vng min, vn ha ngnh, vn ha lnh o, vn ha cng ty m to thnh lp cho vn ha t chc v nhiu lp nh th cng vi ci li to nn cu trc ging c hnh. HT.