Tai Chinh Doanh Nghiep

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip
BI 1: TNG QUAN V TI CHNH DOANH NGHIP

Ni dung

Tng quan v ti chnh doanh nghip. Nhng nhn t ch yu nh hng n vic t chc ti chnh ca mt doanh nghip.
Mc tiu
Hng dn hc
Hiu v nm c ni dung ch yu v ti chnh doanh nghip, gip cho ngi hc c tm nhn c s, ni dung v phng php ch yu trong vic t chc qun l ti chnh doanh nghip; to c s cho ngi hc c kh nng vn dng kin thc vo cng tc thc tin v tip tc hc tp, nghin cu nng cao trnh v kin thc v ti chnh doanh nghip. Bit phn tch, nh gi tnh hnh v c phng php qun l v chi ph, doanh thu, li nhun, vn kinh doanh v phng php nh gi la chn d n u t v mt ti chnh, phng php s dng cc cng c ti chnh huy ng vn p ng nhu cu vn cho cc hot ng ca doanh nghip
hc tt chng ny cn c ci nhn tng quan v qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip v mi quan h gia hot ng kinh doanh v hot ng ti chnh ca doanh nghip. Cn nm vng ni dung ch yu ca ti chnh doanh nghip, trn c s phn bit ti chnh vi k ton ca doanh nghip. Trong qu trnh hc cn nghin cu, lin h vi thc t thy r hn nh hng n ti chnh doanh nghip ca cc nhn t: Hnh thc php l t chc doanh nghip, c im kinh t k thut ca ngnh kinh doanh v mi trng kinh doanh.
Thi lng hc
4 tit
v1.0
TNH HUNG DN NHP
S cng nhn vai tr ca ti chnh doanh nghip Trong nn kinh t k hoch ha tp trung, ti chnh doanh nghip v ng hn theo thut ng lc thng dng l Ti v x nghip ng mt vai tr m nht khng ng k, hu nh ngi ta ch nhn thy vai tr ca k ton. Khi chuyn sang nn kinh t th trng, cng vi s pht trin ca th trng ti chnh, mt s tht khch quan, mc nhin ti chnh doanh nghip ngy cng ng mt vai tr quan trng, l mt trong yu t quyt nh s tn ti v pht trin ca mt doanh nghip. Cc nh kinh t cho rng, s thnh cng ca mt doanh nghip hay ngay c s tn vong ca n, mt phn ln c xc nh bi chnh sch ti chnh trong qu kh v hin ti. Cu hi Vy, ti chnh doanh nghip l g? Ti sao ti chinh doanh nghip ng mt vai tr quan trng nh vy? Nhng vn ny l ch chnh ca bi hc ny.
v1.0
1.1. 1.1.1.
Ti chnh doanh nghip Hot ng ca doanh nghip v ti chnh
1.1.1.1. Hot ng ca doanh nghip
Khi nim doanh nghip Doanh nghip l mt t chc kinh t thc hin cc hot ng sn xut, cung ng hng ho cho ngi tiu dng qua th trng nhm mc ch sinh li. Qu trnh hot ng ca doanh nghip Qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip cng l qu trnh kt hp cc yu t u vo nh nh xng, thit b, nguyn vt liu, v.v.. v sc lao ng to ra yu t u ra l hng ho v tiu th hng ho thu li nhun. Trong nn kinh t th trng, c cc yu t u vo i hi doanh nghip phi c lng vn tin t nht nh. Vi tng loi hnh php l t chc, doanh nghip c phng thc thch hp to lp s vn tin t ban u, t s vn tin t doanh nghip mua sm my mc thit b, nguyn vt liu, v.v.. Sau khi sn xut xong, doanh nghip thc hin bn hng ho v thu c tin bn hng. Vi s tin bn hng, doanh nghip s dng b p cc khon chi ph vt cht tiu hao, tr tin cng cho ngi lao ng, cc khon chi ph khc, np thu cho Nh nc v phn cn li l li nhun sau thu, doanh nghip tip tc phn phi s li nhun ny. Nh vy, qu trnh hot ng ca doanh nghip cng l qu trnh to lp, phn phi v s dng qu tin t hp thnh hot ng ti chnh ca doanh nghip. Trong qu trnh , lm pht sinh, to ra s vn ng ca cc dng tin bao gm dng tin vo, dng tin ra gn lin vi hot ng u t v hot ng kinh doanh thng xuyn hng ngy ca doanh nghip.
1.1.1.2. Cc quan h ti chnh ch yu trong doanh nghip
Bn trong qu trnh to lp, s dng qu tin t ca doanh nghip l cc quan h kinh t di hnh thc gi tr hp thnh cc quan h ti chnh ca doanh nghip v bao hm cc quan h ti chnh ch yu sau: Quan h ti chnh gia doanh nghip vi Nh nc: Quan h ny c th hin ch yu ch doanh nghip thc hin cc ngha v ti chnh vi Nh nc nh np cc khon thu, l ph... vo ngn sch. i vi doanh nghip nh nc cn th hin vic Nh nc u t vn ban u v vn b sung cho doanh nghip bng nhng cch thc nht nh. Quan h ti chnh gia doanh nghip vi cc ch th kinh t v cc t chc x hi khc:
3
v1.0
Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip o
Quan h ti chnh gia doanh nghip vi cc ch th kinh t khc l mi quan h rt a dng v phong ph, c th hin trong vic thanh ton, thng pht vt cht khi doanh nghip v cc ch th kinh t khc cung cp hng ho, dch v cho nhau (bao hm c cc loi dch v ti chnh). Ngoi quan h ti chnh vi cc ch th kinh t khc, doanh nghip c th cn c quan h ti chnh vi cc t chc x hi khc nh thc hin ti tr, v.v..
Quan h ti chnh gia doanh nghip vi ngi lao ng trong doanh nghip: Quan h ny c th hin trong vic doanh nghip thanh ton tin cng, thc hin thng pht vt cht vi ngi lao ng trong qu trnh tham gia vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip, v.v.. Quan h ti chnh gia doanh nghip vi cc ch s hu ca doanh nghip: Mi quan h ny th hin trong vic u t, gp vn hay rt vn ca ch s hu i vi doanh nghip v trong vic phn chia li nhun sau thu ca doanh nghip. Quan h ti chnh trong ni b doanh nghip: y l mi quan h thanh ton gia cc b phn ni b doanh nghip trong hot ng kinh doanh, trong vic hnh thnh v s dng cc qu ca doanh nghip.
1.1.1.3. c im ca cc hot ng ti chnh
T nhng vn nu trn, c th rt ra mt s im sau: Xt v hnh thc, ti chnh doanh nghip l qu tin t trong qu trnh to lp, phn phi, s dng v vn ng gn lin vi hot ng ca doanh nghip. Xt v bn cht, ti chnh doanh nghip l cc quan h kinh t di hnh thc gi tr ny sinh gn lin vi vic to lp, s dng qu tin t trong qu trnh hot ng ca doanh nghip Nh vy hot ng ti chnh l mt mt hot ng ca doanh nghip nhm t ti cc mc tiu ca doanh nghip ra. Cc hot ng gn lin vi vic to lp, phn phi, s dng v vn ng chuyn ho ca qu tin t thuc hot ng ti chnh ca doanh nghip.
1.1.2. Ni dung ti chnh doanh nghip
Ti chnh doanh nghip bao gm cc ni dung ch yu sau: o La chn v quyt nh u t Trin vng ca mt doanh nghip trong tng lai ph thuc rt ln vo quyt nh u t di hn vi quy m ln nh quyt nh u t i mi cng ngh, m rng sn xut kinh doanh, sn xut sn phm mi, v.v.. i n quyt nh u t i hi doanh nghip phi xem xt cn nhc trn nhiu mt v kinh t, k thut v ti chnh. Trong , v mt ti chnh phi xem xt cc khon chi tiu vn cho u t v thu nhp do u t mang li, hay ni cch khc l xem xt dng tin ra v
4
v1.0
dng tin vo lin quan n khon u t nh gi c hi u t v mt ti chnh. l qu trnh hoch nh d ton vn u t v nh gi hiu qu ti chnh ca vic u t.
o
Xc nh nhu cu vn v t chc huy ng vn p ng kp thi, y nhu cu vn cho cc hot ng ca doanh nghip Tt c cc hot ng ca doanh nghip u i hi phi c vn. Ti chnh doanh nghip phi xc nh cc nhu cu vn cn thit cho cc hot ng ca doanh nghip trong k (bao gm vn di hn v vn ngn hn). Tip theo, phi t chc huy ng cc ngun vn p ng kp thi, y v c li cho cc hot ng ca doanh nghip. i n quyt nh la chn hnh thc v phng php huy ng vn thch hp, cn xem xt cn nhc trn nhiu mt nh: Kt cu ngun vn, nhng im li ca tng hnh thc huy ng vn, chi ph cho vic s dng mi ngun vn...
S dng c hiu qu s vn hin c, qun l cht ch cc khon thu, chi v m bo kh nng thanh ton ca doanh nghip Ti chnh doanh nghip phi tm mi bin php huy ng ti a s vn hin c ca doanh nghip vo hot ng kinh doanh, gii phng kp thi s vn ng, theo di cht ch v thc hin tt vic thanh ton, thu hi tin bn hng v cc khon thu khc, ng thi qun l cht ch mi khon chi pht sinh trong qu trnh hot ng ca doanh nghip. Thng xuyn tm bin php thit lp s cn bng gia thu v chi bng tin, m bo cho doanh nghip lun c kh nng thanh ton cc khon n n hn.
Thc hin phn phi li nhun, trch lp v s dng cc qu ca doanh nghip Thc hin phn phi hp l li nhun sau thu cng nh trch lp v s dng tt cc qu ca doanh nghip s gp phn quan trng vo vic pht trin doanh nghip v ci thin i sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng trong doanh nghip.
Kim sot thng xuyn tnh hnh hot ng ca doanh nghip Thng qua tnh hnh thu, chi tin t hng ngy, cc bo co ti chnh, tnh hnh thc hin cc ch tiu ti chnh cho php kim sot c tnh hnh hot ng ca doanh nghip. Mt khc, cn nh k tin hnh phn tch tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. Qua phn tch, cn nh gi c hiu qu s dng vn, nhng im mnh v im yu trong qun l v d bo trc tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, t gip cho cc nh lnh o, qun l doanh nghip kp thi a ra cc quyt nh thch hp iu chnh hot ng kinh doanh v ti chnh.
Thc hin k hoch ho ti chnh. Cc hot ng ti chnh ca doanh nghip cn c d kin trc thng qua vic lp k hoch ti chnh. C k hoch ti chnh tt th doanh nghip mi c th a ra cc quyt nh ti chnh thch hp nhm t ti cc mc tiu ca doanh nghip. Qu trnh thc hin k hoch ti chnh cng l qu trnh ch ng a ra cc gii php hu hiu khi th trng bin ng.
Quyt nh ti chnh
v1.0
Trong hot ng ca doanh nghip, ni dung ca ti chnh doanh nghip c th hin c th ha bng cc quyt nh ti chnh. Trong cc quyt nh ti chnh ca doanh nghip c ba quyt nh c tnh cht chin lc: Quyt nh u t, quyt nh ti tr hay huy ng vn v quyt nh phn chia li nhun sau thu hoc quyt nh chi tr c tc i vi cng ty c phn. o Quyt nh u t: y l quyt nh quan trng hng u ca doanh nghip, n tr li cu hi: Doanh nghip la chn c hi u t no, vn ca doanh nghip c u t vo u, vo lnh vc no? S quan trng ca quyt nh u t th hin nhng im ch yu sau: Quyt nh u t l quyt nh ch yu to ra gi tr mi cho doanh nghip. Mt quyt nh u t ng n l c s gia tng gi tr ca doanh nghip v ngc li. Quyt nh u t tc ng n t sut sinh li v ri ro ca doanh nghip trong tng lai: Quyt nh ny nh hng quyt nh n c cu ti sn v t nh hng ti c cu chi ph sn xut kinh doanh v ri ro kinh doanh ca doanh nghip. a ra quyt nh u t ng n i hi Gim c v cc nh qun qun tr doanh nghip phi nm bt c thng tin,cn nhc nhiu yu t v iu quan trng phi c tm nhn.
o
Quyt nh ti tr hay quyt nh huy ng vn. y l mt quyt nh ti chnh cc k quan trng, tr li cu hi: Ly vn t u, bng cch no c li cho doanh nghip? Quyt nh ti tr s xc nh c cu ngun vn ca doanh nghip. i n quyt nh ti tr ta cn xem xt, cn nhc hng lot mi quan h gia vn ch s hu v vn vay, gia li nhun li ti u t v phn li nhun phn chia ngay cho ch s hu... Th trng ti chnh cng pht trin th vic la chn ngun ti tr, cch thc v hnh thc huy ng vn cng phc tp v i hi s cn nhc cng tinh t hn. Quyt nh ti tr nh hng khng nh n s thnh cng hay tht bi ca mt doanh nghip, bi l: Quyt nh ti tr nh hng trc tip v rt ln n t sut li nhun vn ch s hu hay thu nhp 1 c phn. Quyt nh ti tr tc ng n ri ro ti chnh ca doanh nghip.
Quyt nh phn chia li nhun hay quyt nh chi tr c tc i vi cng ty c phn: Vic phn chia li nhun sau thu l mt quyt nh ti chnh c tnh cht chin lc ca mt doanh nghip. Ton b li nhun sau thu thuc ch s hu doanh nghip, nhng vn t ra l dnh bao nhiu li ti u t? y l vn khng n gin, i hi phi cn nhc xem xt gii quyt cc mi quan h gia li ch ngn hn v li ch di hn, gia li ch trc mt ca ch s hu v s tng trng ca doanh nghip trong tng lai. Quyt nh ny lin quan mt thit vi quyt nh u t v quyt nh ti tr.
v1.0
1.1.2.1. Vai tr v mc tiu ca ti chnh doanh nghip
Ti chnh doanh nghip ng vai tr rt quan trng i vi hot ng ca doanh nghip v c th hin nhng im ch yu sau: Ti chnh doanh nghip huy ng vn m bo cho cc hot ng ca doanh nghip din ra bnh thng v lin tc Vn tin t l tin cho cc hot ng ca doanh nghip. Trong qu trnh hot ng ca doanh nghip thng ny sinh cc nhu cu vn ngn hn v di hn cho hot ng kinh doanh thng xuyn cng nh cho u t pht trin ca doanh nghip. Vic thiu vn s khin cho cc hot ng ca doanh nghip gp kh khn hoc khng trin khai c. Do vy, vic m bo cho cc hot ng ca doanh nghip c tin hnh bnh thng, lin tc ph thuc rt ln vo vic t chc huy ng vn trong ti chnh doanh nghip. S thnh cng hay tht bi trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip mt phn ln c quyt nh bi chnh sch ti tr hay huy ng vn ca doanh nghip. Ti chnh doanh nghip gi vai tr quan trng trong vic nng cao hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip Vai tr ny ca ti chnh doanh nghip c th hin ch: o Vic a ra quyt nh u t ng n ph thuc rt ln vo vic nh gi, la chn u t t gc ti chnh. o Vic huy ng vn kp thi, y gip cho doanh nghip chp c c hi kinh doanh. o La chn cc hnh thc v phng php huy ng vn thch hp c th gim bt c chi ph s dng vn gp phn rt ln tng li nhun ca doanh nghip. o S dng n by kinh doanh v c bit l s dng n by ti chnh hp l l yu t gia tng ng k t sut li nhun vn ch s hu. o Huy ng ti a s vn hin c vo hot ng kinh doanh c th trnh c thit hi do ng vn, tng vng quay ti sn, gim c s vn vay, t gim c tin tr li vay, gp phn rt ln tng li nhun sau thu ca doanh nghip. Ti chnh doanh nghip l cng c rt hu ch kim sot tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip Qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip cng l qu trnh vn ng, chuyn ho hnh thi ca vn tin t. Thng qua tnh hnh thu, chi tin t hng ngy, tnh hnh thc hin cc ch tiu ti chnh v c bit l cc bo co ti chnh c th kim sot kp thi, tng qut cc mt hot ng ca doanh nghip, t pht hin nhanh chng nhng tn ti v nhng tim nng cha c khai thc a ra cc quyt nh thch hp iu chnh cc hot ng nhm t ti mc tiu ra ca doanh nghip. Trong nn kinh t th trng, vai tr ca ti chnh doanh nghip ngy cng tr nn quan trng hn i vi hot ng ca doanh nghip. iu c th hin nh sau:
v1.0
Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip o
Hot ng ti chnh ca doanh nghip lin quan v nh hng ti tt c cc hot ng ca doanh nghip. Quy m kinh doanh v nhu cu vn cho hot ng ca doanh nghip ngy cng ln. Mt khc, th trng ti chnh cng pht trin nhanh chng, cc cng c ti chnh huy ng vn ngy cng phong ph v a dng. Chnh v vy quyt nh huy ng vn, quyt nh u t, v.v.. nh hng ngy cng ln n tnh hnh v hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. Cc thng tin v tnh hnh ti chnh l cn c quan trng i vi cc nh qun l doanh nghip kim sot v ch o cc hot ng ca doanh nghip.
1.1.2.2. Mc tiu ca ti chnh doanh nghip
Trong nn kinh t th trng, doanh nghip hot ng kinh doanh c th c nhiu mc tiu khc nhau, nhng mc tiu bao trm l ti a ha gi tr th trng ca doanh nghip, i vi cng ty c phn c c th ha l ti a ha gi c phiu ca cng ty. Vi , ngi ta c th din t bng nhiu cch ni khc nhau, nh mc tiu ca doanh nghip l ti a ha li ch ca ch s hu doanh nghip hay ti a ha ca ci hoc ti sn ca c ng. Cc quyt nh ca cc nh qun tr cng ty phi nhm mang li li ch tt nht cho cc c ng hay ch s hu doanh nghip, iu c th hin l cc quyt nh qun l phi nhm hng ti ti a ha gi c phiu ca cng ty trn th trng. Mt vn c t ra phi chng ti a ha li nhun mi l mc tiu bao trm hay mc tiu quan trng hng u ca cng ty? Hu ht cc nh kinh t u cho rng ti a ha li nhun cha phi l mc tiu bao trm hay mc tiu quan trng ca cng ty, s d nh vy l do: Ti a ha li nhun cha tnh n yu t thi gian. Cc nh qun tr doanh nghip c th s dng cc bin php lm tng li nhun trong ngn hn, tuy nhin s tng li nhun c th lm nh hng khng tt n vic thu li nhun ca cng ty trong di hn. Mt khc, c th tng li nhun ca cng ty tng ln nhng thu nhp 1 c phn ca cng ty cha chc tng, Ti a ha li nhun cha phn nh v cha tnh n yu t ri ro. Mt cng ty c th t c li nhun ln nhng ri ro ca cng ty rt ln. Phn ln cc nh u t khng nh gi cao cng ty ny, v th gi c phiu ca cng ty khng tng ln m thm ch c th gim i. Nh vy, ti a ha gi tr th trng ca doanh nghip hay ti a ha gi c phiu ca cng ty c coi l mc tiu bao trm ca cng ty. Nh vy, mc tiu ti chnh doanh nghip cng l ti a ha gi tr th trng ca doanh nghip hay ti a ha gi c phiu ca cng ty. Khi a ra cc quyt nh ti chnh quan trng cn phi cn nhc xem xt tc ng ca n n cc yu t nh hng n gi c phiu ca cng ty. Cng cn thy rng cc hot ng ca cc nh qun tr nhm ti a ha gi c phiu ca cng ty khng ch mang li li ch cho c ng m t n cn mang li li ch cho x hi.
1.2. Nhng nhn t ch yu nh hng n vic t chc ti chnh doanh nghip
Ti chnh l mt cng c quan trng thc hin cc mc tiu ca doanh nghip. Vic t chc ti chnh trong cc doanh nghip u da trn nhng c s chung nht nh.
8
v1.0
Tuy nhin, ti chnh ca cc doanh nghip khc nhau cng c nhng c im khc nhau do nh hng ca nhiu nhn t. Sau y ta xem xt nhng nhn t ch yu nh hng n vic t chc ti chnh ca doanh nghip:
1.2.1. Hnh thc php l t chc doanh nghip
Mi doanh nghip tn ti di mt hnh thc php l nht nh v t chc doanh nghip. Vit Nam, theo Lut doanh nghip nm 2005, xt v hnh thc php l c cc loi hnh Doanh nghip ch yu sau: o Doanh nghip t nhn; o Cng ty hp danh; o Cng ty c phn; o Cng ty trch nhim hu hn. Ngoi bn loi hnh doanh nghip nu trn cn c hp tc x. Hnh thc php l t chc doanh nghip nh hng rt ln n vic t chc ti chnh doanh nghip trn cc kha cnh ch yu: Phng thc hnh thnh, huy ng vn v vic chuyn nhng vn; trch nhim ca ch s hu i vi khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip; phn phi li nhun sau thu, v.v.. Nhng nh hng ca hnh thc php l t chc doanh nghip n ti chnh ca cc loi hnh doanh nghip th hin nhng im ch yu sau:
1.2.1.1. Doanh nghip t nhn
Doanh nghip t nhn l doanh nghip do mt c nhn lm ch v t chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip. Nh vy, ch doanh nghip l ngi u t bng vn ca mnh v cng c th huy ng thm vn t bn ngoi qua cc hnh thc i vay. Tuy nhin vic huy ng vn t bn ngoi l rt hn hp v loi hnh doanh nghip ny khng c php pht hnh bt k loi chng khon no huy ng vn trn th trng. Qua , cho thy ngun vn ca doanh nghip t nhn l hn hp, loi hnh doanh nghip ny thng thch hp vi vic kinh doanh quy m nh. Ch doanh nghip t nhn c ton quyn quyt nh i vi tt c hot ng kinh doanh v ti chnh ca doanh nghip, c quyn cho thu ton b doanh nghip ca mnh, c quyn bn doanh nghip ca mnh cho ngi khc hoc c quyn tm ngng hot ng kinh doanh. Vic thc hin cho thu hay bn doanh nghip hoc tm ngng hot ng kinh doanh ca doanh nghip phi tun th cc yu cu ca php lut hin hnh v li nhun sau thu l ti sn hon ton thuc quyn s hu v s dng ca ch doanh nghip. Trong hot ng kinh doanh, ch doanh nghip t nhn t chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng. iu cng c ngha l v mt ti chnh, ch doanh nghip phi chu trch nhim v hn i vi cc khon n ca doanh nghip.
v1.0
1.2.1.2. Cng ty hp danh
Cng ty hp danh l doanh nghip, trong : Phi c t nht hai thnh vin hp danh ngoi cc thnh vin hp danh c th c thnh vin gp vn. Thnh vin hp danh phi l c nhn, c trnh chuyn mn v uy tn ngh nghip v phi chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v ngha v ca Cng ty. Thnh vin gp vn ch chu trch nhim v cc khon n ca Cng ty trong phm vi s vn gp vo Cng ty. Trong Cng ty hp danh, thnh vin hp danh c quyn qun l Cng ty v tin hnh cc hot ng kinh doanh nhn danh Cng ty. Cc thnh vin hp danh c quyn ngang nhau khi quyt nh cc vn qun l Cng ty, cng lin i chu trch nhim v cc ngha v ca Cng ty. Thnh vin gp vn c quyn c chia li nhun theo t l c quy nh ti iu l Cng ty nhng khng c tham gia qun l Cng ty v hot ng kinh doanh nhn danh Cng ty. Ngoi vn iu l, Cng ty hp danh c quyn la chn hnh thc huy ng vn theo quy nh ca php lut, nhng khng c pht hnh bt k loi chng khon no huy ng vn. Cc thnh vin hp danh phi chu trch nhim v hn i vi khon n ca Cng ty, cn thnh vin gp vn ch chu trch nhim v khon n ca Cng ty trong phm vi s vn gp vo Cng ty.
1.2.1.3. Cng ty trch nhim hu hn
Theo lut Doanh nghip hin hnh Vit Nam, c hai dng cng ty trch nhim hu hn: Cng ty trch nhim hu hn c hai thnh vin tr ln v Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin. Cng ty trch nhim hu hn hai thnh vin tr ln l doanh nghip trong :
o
Thnh vin chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn cam kt gp vo doanh nghip. Phn vn gp ca thnh vin ch chuyn nhng theo quy nh ca php lut. Thnh vin c th l t chc, c nhn; s lng thnh vin khng vt qu nm mi ngi. Thnh vin ca Cng ty c quyn biu quyt tng ng vi phn vn gp. Thnh vin phi gp vn y v ng hn nh cam kt. Ngoi phn vn gp ca thnh vin, Cng ty c quyn la chn hnh thc v cch thc huy
v1.0
o o
o o
10
ng vn theo quy nh ca php lut, nhng Cng ty khng c quyn pht hnh c phiu.
o
Trong qu trnh hot ng, theo quyt nh ca Hi ng thnh vin, Cng ty c th tng hoc gim vn iu l theo quy nh ca php lut. Li nhun sau thu thuc v cc thnh vin ca Cng ty, vic phn phi li nhun do cc thnh vin quyt nh, s li nhun mi thnh vin c hng tng ng vi phn vn gp vo Cng ty.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin: L doanh nghip do mt t chc hoc mt c nhn lm ch s hu (sau y gi l ch s hu Cng ty); ch s hu Cng ty chu trch nhim v cc khon n v ngha v ti sn khc ca cng ty trong phm vi s vn iu l ca Cng ty.
o
Cng ty TNHH mt thnh vin c t cch php nhn k t ngy c cp giy chng nhn ng k kinh doanh. i vi Cng ty TNHH mt thnh vin, phi xc nh v tch bit ti sn ca ch s hu cng ty v ti sn ca Cng ty: Ch s hu cng ty l c nhn phi tch bit cc chi tiu ca c nhn v gia nh mnh vi cc chi tiu trn cng v l Ch tch Cng ty v Gim c. Cng ty TNHH mt thnh vin khng c quyn pht hnh c phiu.
1.2.1.4. Cng ty c phn
Cng ty c phn l doanh nghip, trong : Vn iu l c chia thnh nhiu phn bng nhau gi l c phn. C ng ch chu trch nhim v n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn gp vo Cng ty. C ng c quyn t do chuyn nhng c phn ca mnh cho ngi khc, tr trng hp c quy nh ca php lut. C ng c th l t chc, c nhn; s lng c ng ti thiu l ba v khng hn ch s lng ti a. Ngoi cc hnh thc huy ng vn thng thng, Cng ty c phn c th pht hnh cc loi chng khon (c phiu, tri phiu) ra cng chng huy ng vn nu tiu chun theo lut nh. y l mt u th ca loi hnh doanh nghip ny. Cc c ng ca Cng ty c t do chuyn nhng c phn cho ngi khc. iu ny lm cho ngi u t c th d dng chuyn dch vn u t ca mnh. Vic phn phi li nhun sau thu thuc quyn quyt nh ca i hi ng c ng Cng ty. Cng ging nh Cng ty trch nhim hu hn,
11
v1.0
thnh vin ca Cng ty c phn ch chu trch nhim (hu hn) i vi cc khon n ca Cng ty trong phm vi phn vn gp.
1.2.2. c im kinh t k thut ca ngnh kinh doanh
Hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip thng c thc hin trong mt hoc mt s ngnh kinh doanh nht nh. Mi ngnh kinh doanh c nhng c im kinh t k thut ring nh hng khng nh ti vic t chc ti chnh doanh nghip. Hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip thng c thc hin trong mt hoc mt s ngnh kinh doanh nht nh. Mi ngnh kinh doanh c nhng c im kinh t k thut ring nh hng khng nh ti vic t chc ti chnh doanh nghip. Nhng doanh nghip hot ng trong ngnh thng mi, dch v th vn lu ng chim t trng cao hn, tc chu chuyn ca vn lu ng cng nhanh hn so vi doanh nghip hot ng kinh doanh trong ngnh nng nghip, cng nghip, c bit l cng nghip nng. cc ngnh ny, vn c nh thng chim t l cao hn vn lu ng, thi gian thu hi vn cng chm hn. Nhng doanh nghip sn xut ra nhng loi sn phm c chu k sn xut ngn th nhu cu vn lu ng gia cc thi k trong nm thng khng c bin ng ln, doanh nghip cng thng xuyn thu c tin bn hng, nh c th d dng bo m cn i gia thu v chi bng tin, cng nh bo m ngun vn cho nhu cu kinh doanh. Ngc li, nhng doanh nghip sn xut ra nhng loi sn phm c chu k sn xut di, phi ng ra lng vn lu ng ln hn. Nhng doanh nghip hot ng trong nhng ngnh sn xut c tnh thi v th nhu cu v vn lu ng gia cc thi k trong nm chnh lch nhau rt ln, gia thu v chi bng tin thng c s khng n khp nhau v thi gian. l iu phi tnh n trong vic t chc ti chnh, nhm bo m vn kp thi, y cho hot ng ca doanh nghip cng nh bo m cn i gia thu v chi bng tin.
1.2.3. Mi trng kinh doanh
Mi trng kinh doanh bao gm tt c nhng iu kin bn trong v bn ngoi nh hng ti hot ng ca doanh nghip: mi trng kinh t ti chnh, mi trng chnh tr, mi trng php lut, mi trng cng ngh, mi trng vn ho x hi, v.v.. Doanh nghip tn ti v pht trin trong mi trng kinh doanh nht nh. Di y, ta xem xt tc ng ca mi trng kinh t ti chnh n hot ng ti chnh ca doanh nghip. C s h tng ca nn kinh t: Nu c s h tng pht trin (h thng giao thng, thng tin lin lc, in, nc...) s gim bt c nhu cu vn u t ca doanh nghip, ng thi to iu kin cho doanh nghip tit kim c chi ph trong kinh doanh.
12
v1.0
Tnh trng ca nn kinh t: Mt nn kinh t ang trong qu trnh tng trng th c nhiu c hi cho doanh nghip u t pht trin, t i hi doanh nghip phi tch cc p dng cc bin php huy ng vn p ng yu cu u t. Ngc li, nn kinh t ang trong tnh trng suy thoi th doanh nghip kh c th tm c c hi tt u t. Li sut th trng: Li sut th trng l yu t tc ng rt ln n hot ng ti chnh ca doanh nghip. Li sut th trng nh hng n c hi u t, n chi ph s dng vn v c hi huy ng vn ca doanh nghip. Mt khc, li sut th trng cn nh hng gin tip n tnh hnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Khi li sut th trng tng cao, th ngi ta c xu hng tit kim nhiu hn tiu dng, iu hn ch n vic tiu th sn phm ca doanh nghip. Lm pht: Khi nn kinh t c lm pht mc cao th vic tiu th sn phm ca doanh nghip gp kh khn khin cho tnh trng ti chnh ca doanh nghip cng thng. Nu doanh nghip khng p dng cc bin php tch cc th c th cn b tht thot vn kinh doanh. Lm pht cng lm cho nhu cu vn kinh doanh tng ln trong khi quy m kinh doanh khng thay i v cng lm cho tnh hnh ti chnh doanh nghip khng n nh. Chnh sch kinh t v ti chnh ca nh nc i vi doanh nghip: Nh cc chnh sch thu, chnh sch khuyn khch u t, chnh sch xut nhp khu, ch khu hao ti sn c nh... y l yu t tc ng ln n cc vn ti chnh ca doanh nghip. Mc cnh tranh: Nu doanh nghip hot ng trong nhng ngnh ngh, lnh vc c mc cnh tranh cao i hi doanh nghip phi u t nhiu hn cho vic i mi thit b, cng ngh v nng cao cht lng sn phm, cho qung co, tip th v tiu th sn phm... Ho t ng c a doanh nghi p g n li n v i th tr ng ti chnh, n i m doanh nghi p c th huy ng gia t ng v n, ng th i c th u t cc kho n ti chnh t m th i nhn r i t ng thm m c sinh l i c a v n ho c c th d dng h n th c hi n u t di h n gin ti p. S pht tri n c a th tr ng lm a d ng ho cc cng c ti chnh v cc hnh th c huy ng v n cho doanh nghi p, ch ng h n nh s xu t hi n v pht tri n cc hnh th c thu ti chnh, s hnh thnh v pht tri n c a th tr ng ch ng khon,
o
Th trng ti chnh v h thng cc trung gian ti chnh:
Hot ng ca cc Trung gian ti chnh cng nh hng rt ln n hot ng ti chnh ca doanh nghip. S pht trin ln mnh ca cc Trung gian ti chnh s cung cp cc dch v ti chnh ngy cng phong ph, a dng hn cho cc doanh nghip. V d nh s pht trin ca cc ngn hng thng mi lm a dng ho cc hnh thc thanh ton nh thanh ton qua chuyn khon,
13
v1.0
th tn dng v chuyn tin in t, v.v.. S cnh tranh lnh mnh gia cc trung gian ti chnh to iu kin tt hn cho doanh nghip tip cn, s dng ngun vn tn dng vi chi ph thp hn.
o
Khi xem xt tc ng ca mi trng kinh t ti chnh khng ch xem xt phm vi trong nc m cn cn phi xem xt nh gi mi trng kinh t ti chnh trong khu vc v trn th gii. Hin nay, qu trnh ton cu ho nn kinh t ang din ra mnh m, nhng bin ng ln v kinh t, ti chnh trong khu vc v trn th gii nh hng mau l n nn kinh t v hot ng kinh doanh ca mt quc gia.
14
v1.0
TM LC CUI BI
Ti chnh doanh nghip l mt b phn khng th thiu trong doanh nghip, c hnh thnh thng qua hot ng ti chnh ca doanh nghip, v biu hin ra bn ngoi di dng quan h gia doanh nghip vi Nh nc; vi cc ch th khc; vi ngi lao ng; vi ch s hu v ngay trong ni b doanh nghip. Hot ng ti chnh ca doanh nghip l mt hot ng thng qua vic to lp, phn phi, s dng v vn ng chuyn ha ca qu tin t ca doanh nghip nhm t ti cc mc tiu ca doanh nghip ra. Ti chnh ca doanh nghip l cng c quan trng thc hin cc mc tiu ca doanh nghip, tuy nhin vic t chc ti chnh ca doanh nghip cng c nhng im khc nhau do nh hng bi cc yu t nh: Hnh thc php l t chc doanh nghip, c im kinh t k thut ca ngnh ngh kinh doanh cng nh mi trng kinh doanh.
v1.0
15
CU HI N TP
1. Ti chnh doanh nghip bao hm nhng ni dung ch yu g? 2. Ti sao c th ni ti chnh doanh nghip ng vai tr ht sc quan trng trong hot ng v hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip? 3. Hnh thc php l t chc doanh nghip nh hng n nhng vn ch yu no ca ti chnh doanh nghip? 4. Ti sao c th ni c im kinh t k thut ca ngnh kinh t m doanh nghip hot ng trong in m du vt vo ti chnh ca doanh nghip? 5. Hy phn tch mi quan h gia th trng ti chnh v ti chnh ca doanh nghip?
16
v1.0
Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip
BI 2: CHI PH, DOA NH THU V LI NHU N CA DOA NH NGHIP
N i dung
Chi ph kinh doanh ca doanh nghip. Chi ph sn xut kinh doanh v gi thnh sn phm ca doanh nghip. Doanh thu v thu nhp khc ca doanh nghip. Cc loi thu ch yu i vi doanh nghip. Li nhun v phn tch im ha vn. Phn phi li nhun v cc qu ca doanh nghip.
Mc tiu
Hng dn hc
Cung cp nhng kin thc c bn v ni dung chi ph, doanh thu, li nhun, phn phi li nhun trong doanh nghip. Nhn thc r mi quan h gia doanh thu, chi ph, li nhun, t rt ra vn v u t v phng php qun l chi ph.
hc tt bi ny, hc vin cn nm vng khi nim, ni dung cc vn v chi ph, doanh thu v li nhun. Cn hnh dung v phn tch tc ng ca nhng thay i v doanh thu, chi ph n li nhun v tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. Lin h vi chnh sch, ch ti chnh doanh nghip hin hnh c lin quan.
Thi lng hc
8 tit
v1.0
17
TNH HUNG KHI NG BI Thng tin kinh t th trng Bn hy c nhng dng thng tin sau y t th trng: Thng tin kinh t ngy 25/02/2010: Trc thng tin gi in s tng 6,8% vo u thng 3 nm 2010, nhiu nh chuyn gia kinh t cho rng, ngnh sn xut thp v xi mng s b tc ng rt ln. Theo ng Ch tch Hip hi Thp Vit Nam (VSA), cho bit bnh qun phi tn 600 KWh sn xut mt tn phi thp. Nu in tng gi 6,8%, chi ph in sn xut phi thp s tng thm 50.000 ng/tn. Trong nm 2010, ngnh thp ln k hoch sn xut khong 2,8 triu tn phi. Nh vy, vic tng gi in s lm ton ngnh chi thm khong 140 t ng. i vi ngnh xi mng, mc d chi ph in trong sn xut chim t l thp hn so vi sn xut thp nhng nu gi in tng, chi ph sn xut ca doanh nghip c cng sut hng tru tn mi nm s b i ln khng phi nh. Trong ngn hn, vic tng gi in s lm cho cc doanh nghip sn xut xi mng b gim bt li nhun. Theo Bn tin th trng chng khon ngy 23/02/2010: C phiu ca cng ty c phn Hng Hi H Ni b a vo din cnh bo. L do ch yu l li nhun sau thu hp nht nm 2009 ca cng ty l con s m, vi mc l 33 t ng. Trong khi , c phiu ca cng ty c phn Nc gii kht Si Gn (TRI) b a hn vo din kim sot do nm 2008 cng ty thua l 145 t ng v tip tc l trong nm 2009 l 86,2 t ng. Qua nhng thng tin cho thy chi ph, doanh thu v li nhun l vn thng xuyn lm au u khng t cc nh qun tr doanh nghip ni chung cng nh cc nh qun tr ti chnh doanh nghip. Ni dung ch yu ca bi ny s gip bn c ci nhn su hn v chi ph, doanh thu, li nhun v mi quan h gia chng, t gi m nhng vn t ra trong vic qun l nhng ni dung trn.
18
v1.0
2.1. 2.1.1.
Chi ph kinh doanh ca doanh nghip Khi nim v chi ph kinh doanh
Doanh nghip thc hin hot ng kinh doanh nhm thu c li nhun. t c mc tiu , doanh nghip nht thit phi b ra nhng chi ph nht nh. Chi ph kinh doanh l ton b cc chi ph pht sinh lin quan n hot ng kinh doanh ca doanh nghip trong mt thi k nht nh bao gm hai b phn l chi ph sn xut kinh doanh v chi ph hot ng ti chnh.
2.1.2. N i dung chi ph kinh doanh ca doanh nghip
i vi doanh nghip sn xut, hot ng kinh doanh ch yu l sn xut ra sn phm, dch v v thng qua tiu th cung cp cho ngi tiu dng thu li nhun. i vi doanh nghip thng mi, hot ng kinh doanh l mua hng ho v sau bn hng ho ra cho ngi tiu dng. tin hnh cc hot ng , doanh nghip phi b ra chi ph gi chung l chi ph sn xut kinh doanh. Chi ph sn xut kinh doanh l biu hin bng tin gi tr cc loi vt t tiu hao, khu hao ti sn c nh, tin lng hay tin cng v cc khon chi khc pht sinh trong qu trnh sn xut, bn hng ca doanh nghip trong mt thi gian nht nh. Chi ph sn xut kinh doanh bao gm cc b phn: Chi ph sn xut sn phm, dch v; Chi ph bn hng; Chi ph qun l doanh nghip; Chi ph ti chnh: L chi ph lin quan n vic huy ng vn kinh doanh v lin quan n cc hot ng u t ti chnh cng nh cc hot ng ti chnh khc ca doanh nghip trong mt thi k nht nh. Chi ph ti chnh ca doanh nghip bao gm cc khon chi ph ch yu sau: o Li tin vay vn kinh doanh phi tr trong k. o Khon chit khu thanh ton cho ngi mua hng ho, dch v c hng: l khon tin m doanh nghip gim tr cho khch hng do khch hng mua hng ho, dch v v tr tin thanh ton trc thi hn. o Chi ph lin quan n vic doanh nghip cho cc t chc khc vay vn nu c. o Chi ph lin quan n hot ng bn chng khon (nu c). D phng tn tht cc khon u t ti chnh. o Khon l v hot ng u t ti chnh... Ngoi chi ph kinh doanh bao hm chi ph sn xut kinh doanh v chi ph ti chnh nh nu trn, trong qu trnh hot ng ca doanh nghip cn c th pht sinh chi ph khc. Chi ph khc l nhng khon chi ph lin quan n cc hot ng c tnh cht bt thng, cc s kin hay cc nghip v ring bit i vi hot ng thng thng ca
o
v1.0
19
doanh nghip, nh: Chi ph thanh l nhng bn ti sn c nh, tin pht do doanh nghip vi phm hp ng kinh t vi doanh nghip khc.
2.2. 2.2.1. Chi ph sn xut kinh doanh v gi thnh sn phm ca doanh nghip Chi ph sn xut kinh doanh
Chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip pht sinh thng xuyn lin quan n vic sn xut v bn hng hay tiu th sn phm hng ha. qun l chi ph, trc ht cn phi phn loi chi ph. Da vo tiu thc nht nh c th chia chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip thnh nhng loi nht nh. Thng thng c mt s phng php ch yu phn loi chi ph sn xut kinh doanh nh sau:
2.2.1.1. Phn loi theo ni dung kinh t
C s ca phng php phn loi ny l da vo ni dung kinh t ca chi ph, trn c s sp xp nhng chi ph c cng ni dung kinh t vo mt loi v mi loi c gi l mt yu t chi ph. Theo cch phn loi ny, chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip c chia thnh cc yu t chi ph sau y: Chi ph nguyn liu, vt liu (cn gi l chi ph vt t): l ton b gi tr tt c cc loi vt t mua t bn ngoi dng vo hot ng kinh doanh trong k ca doanh nghip nh nguyn liu, vt liu, nhin liu Chi ph v khu hao ti sn c nh: l ton b s khu hao cc loi ti sn c nh m doanh nghip trch trong k. Chi ph v nhn cng: l ton b tin lng hay tin cng v cc khon chi ph c tnh cht tin lng m doanh nghip phi tr cho nhng ngi tham gia vo hot ng kinh doanh trong k. Chi ph bo him x hi, bo him y t... m doanh nghip phi trch trong k. Chi ph dch v mua ngoi: l ton b s tin phi tr v cc dch v s dng vo hot ng kinh doanh trong k do cc n v kinh t bn ngoi cung cp nh: tin in, nc, in thoi, tin bc xp v vn chuyn hng ho, tr tin hoa hng i l mi gii, u thc xut khu, nhp khu, tin mua bo him ti sn, tin thu kim ton, t vn, qung co v cc dch v mua ngoi khc. Chi ph bng tin khc: l cc khon chi ph bng tin ngoi cc chi ph nu trn nh: chi ph tip tn, chi ph giao dch i ngoi, chi ph tuyn dng; chi ph bo h lao ng Phn loi theo ni dung kinh t l da vo hnh thi ban u ca chi ph b vo sn xut kinh doanh m khng phn bit chi ph dng u v dng cho sn phm no. Cch phn loi chi ph ny cho thy r mc chi ph v lao ng vt ho v tin lng trong ton b chi ph hot ng kinh doanh ca doanh nghip pht sinh trong nm. iu c tc dng xc nh trng im qun l chi ph v kim tra s cn i gia cc k hoch khc nh k hoch cung ng vt t, k hoch lao ng v tin lng, k hoch khu hao ti sn c nh, k hoch nhu cu vn lu ng ca doanh nghip.
20
v1.0
2.2.1.2. Phn loi theo cng dng kinh t v a im pht sinh chi ph
C s ca phng php phn loi ny l da vo cng dng kinh t v a im pht sinh ca chi ph. Trn c s , sp xp nhng chi ph sn xut kinh doanh c cng cng dng kinh t v a im pht sinh vo mt loi v mi loi nh vy c gi l mt khon mc chi ph. Thng thng chi ph sn xut kinh doanh c chia thnh nhng khon mc chi ph sau y: Chi ph vt t trc tip: L ton b chi ph v nguyn liu, vt liu, nhin liu c s dng trc tip cho vic sn xut ra sn phm hng ho, dch v. Chi ph nhn cng trc tip: gm cc khon tr cho ngi lao ng trc tip sn xut nh: tin lng hay tin cng v cc khon ph cp c tnh cht lng, chi bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on ca cng nhn trc tip sn xut. Chi ph sn xut chung: l nhng chi ph pht sinh phm vi phn xng hoc cc b phn kinh doanh ca doanh nghip nh tin lng v ph cp tr cho cn b qun l phn xng, chi ph vt liu, cng c dng c nh, khu hao ti sn c nh thuc phn xng, chi ph dch v mua ngoi, chi ph bng tin pht sinh phm vi phn xng. Chi ph bn hng: l cc chi ph pht sinh trong qu trnh bn sn phm, hng ho, dch v nh tin lng, cc khon ph cp tr cho nhn vin bn hng, tip th, ng gi, vn chuyn, bo qun, khu hao ti sn c nh, chi ph vt liu, bao b, dng c, chi ph dch v mua ngoi, d phng bo hnh sn phm, hng ha v cc chi ph bng tin khc nh chi ph bo hnh sn phm, chi ph qung co... Chi ph qun l doanh nghip: l cc chi ph cho b my qun l v iu hnh doanh nghip, cc chi ph c lin quan n hot ng chung ca doanh nghip nh chi ph v cng c dng c; khu hao ti sn c nh phc v cho qun l, iu hnh doanh nghip v cc chi ph pht sinh phm vi ton doanh nghip khc: tin lng v ph cp tr cho Ban gim c v nhn vin qun l cc phng ban, chi ph vt liu, dng vn phng, cc khon thu, l ph, bo him, chi ph dch v mua ngoi thuc vn phng doanh nghip, d phng n phi thu kh i, cng tc ph
2.2.1.3. Phn loi chi ph theo mi quan h gia chi ph v quy m sn xut kinh doanh
Cn c vo mi quan h gia chi ph sn xut kinh doanh vi quy m sn xut kinh doanh c th chia chi ph sn xut kinh doanh thnh chi ph c nh v chi ph bin i (hay cn gi l nh ph v bin ph). Chi ph c nh l nhng chi ph khng bin ng trc tip theo s thay i ca quy m sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Loi chi ph ny bao gm: Chi ph khu hao ti sn c nh; tin lng tr cho cn b, nhn vin qun l; chi ph qung co; chi ph thu ti sn, thu vn phng Chi ph bin i l nhng chi ph bin ng trc tip theo s tng, gim ca quy m sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Chi ph ny bao gm chi ph nguyn liu, vt liu, tin lng tr cho ngi lao ng trc tip, tin hoa hng bn hng... Vic phn loi chi ph theo phng php ny c ngha ln i vi cng tc qun l ca doanh nghip. Qua vic xem xt mi quan h gia khi lng sn xut sn phm vi chi ph b ra gip cc nh qun l tm cc bin php qun l thch ng i vi tng loi chi ph h thp gi thnh sn phm, gip cho doanh nghip xc nh c sn lng sn phm sn xut hoc doanh thu t c hiu qu kinh t cao.
v1.0
21
2.2.2.
Gi thnh v h gi thnh sn phm ca doanh nghip
2.2.2.1. Gi thnh sn phm ca doanh nghip
Khi nim Gi thnh sn phm l biu hin bng tin ca ton b chi ph m doanh nghip phi b ra hon thnh vic sn xut v tiu th mt loi sn phm nht nh. Phn loi gi thnh Cn c vo phm vi sn xut v tiu th sn phm, c th phn bit gi thnh sn xut sn phm v gi thnh ton b ca sn phm tiu th. o Gi thnh sn xut: L ton b chi ph m doanh nghip phi b ra hon thnh vic sn xut sn phm. Gi thnh sn xut sn phm bao gm cc khon chi ph: Chi ph vt t trc tip. Chi ph nhn cng trc tip. Chi ph sn xut chung. o Gi thnh ton b ca sn phm: L ton b chi ph m doanh nghip phi b ra hon thnh vic sn xut cng nh tiu th sn phm v c th c xc nh theo cng thc sau:
G i thnh ton b ca sn phm hng ho, dch v = G i thnh sn xut sn phm hng ho, dch v + Chi ph bn hng + Chi ph qun l doanh nghip
Trn gc k hoch ha gi thnh, c th chia gi thnh lm hai loi: gi thnh k hoch v gi thnh thc t. Vai tr Gi thnh sn phm ca doanh nghip gi vai tr quan trng trong cng tc qun l hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, vai tr ca gi thnh th hin nhng im sau: o Gi thnh l thc o mc hao ph sn xut v tiu th sn phm, l mt trong nhng cn c xc nh hiu qu hot ng sn xut kinh doanh. o Gi thnh l mt cng c quan trng ca doanh nghip kim tra, kim sot chi ph hot ng sn xut kinh doanh, xem xt hiu qu cc bin php ci tin t chc v k thut. o Gi thnh cn l mt trong nhng cn c quan trng doanh nghip xy dng chnh sch gi c, thc hin chnh sch cnh tranh sn phm trong c ch th trng.
2.2.2.2. H gi thnh sn phm ca doanh nghip
ngha h gi thnh sn phm ca doanh nghip Tit kim chi ph, h gi thnh sn phm l vn quan tm thng xuyn ca cc nh qun tr doanh nghip. Vic h gi thnh sn phm c ngha rt ln i vi doanh nghip:
22
v1.0
Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip o
L nhn t quan trng to iu kin doanh nghip thc hin tt vic tiu th sn phm. H gi thnh l mt cng c quan trng gip cho doanh nghip to ra li th trong cnh tranh, doanh nghip c iu kin h thp gi bn v nh vy s y mnh c vic tiu th sn phm, tng nhanh vng quay ca vn. H gi thnh l yu t trc tip lm tng li nhun ca doanh nghip. Do vy, h gi thnh l mt trong nhng bin php c bn v lu di tng li nhun ca doanh nghip. H gi thnh l mt yu t gip cho doanh nghip c th tit kim c vn lu ng. Vic h gi thnh khin cho doanh nghip c th tit kim chi ph vt t, nhn cng trn mt n v sn phm v nh vy vi quy m sn xut kinh doanh khng i, doanh nghip c th gim bt c nhu cu vn lu ng.
Ch tiu nh gi vic h gi thnh sn phm xem xt nh gi vic h gi thnh sn phm, ngi ta thng dng hai ch tiu l mc h v t l h gi thnh ca sn phm.
o
Mc h gi thnh sn phm: Phn nh s chi ph m doanh nghip c th tit kim c do h gi thnh sn phm v c th c xc nh theo cng thc sau:
n
Mz = [(Si1 Zi1 ) (Si1 Zi 0 )]

i 1
Trong : M z: Mc h gi thnh sn phm, so snh c nm nay hay k ny so vi nm trc hay k gc. Si1: S lng sn phm i nm nay hay k ny. Z i1: Gi thnh n v sn phm i nm nay hay k ny. Z i0: Gi thnh n v sn phm nm bo co hay k gc. i: Loi sn phm so snh c (i = 1, n).
o
T l h gi thnh: Phn nh mc phn u h gi thnh ca doanh nghip v c xc nh theo cng thc sau: Tz = Mz
n
(S
i1
i1
Zi 0 )
Trong : T z: T l h gi thnh. M z, Si1, Z i0: ch thch trn.

2.3. Nhng loi thu ch yu i vi doanh nghip
Nhng loi thu ch yu m doanh nghip np c lin quan n hot ng kinh doanh nh thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit, thu xut khu v thu nhp khu, thu thu nhp doanh nghip.
v1.0
23
2.3.1.
Thu gi tr gia tng
Khi nim Thu gi tr gia tng l thu tnh trn khon gi tr tng thm ca hng ho, dch v pht sinh trong qu trnh t khu sn xut, lu thng n tiu dng. o i tng np thu GTGT l cc t chc c nhn sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu v t chc, c nhn khc nhp khu hng ho chu thu, o i tng chu thu GTGT l hng ho, dch v dng cho sn xut kinh doanh v tiu dng Vit Nam thuc din chu thu GTGT. o i tng khng thuc din chu thu GTGT do Nh nc quy nh ty theo tnh hnh kinh t x hi ca tng thi k bao gm nhiu loi nh hng ho, dch v thuc sn phm trng trt, chn nui, thu sn, hi sn nui trng, nh bt cha ch bin hoc ch s ch, nhng sn phm l ging vt nui, ging cy trng; sn phm mui; nh thuc s hu Nh nc do Nh nc bn cho ngi ang thu; chuyn quyn s dng t; dch v y t, dch v tn dng, qu u t, hot ng kinh doanh chng khon; bo him nhn th, bo him hc sinh, bo him cy trng, cc loi bo him khng nhm mc ch kinh doanh; dy hc, dy ngh... o Cn c tnh thu GTGT l gi tnh thu.
Thu GTGT = G i tnh thu Thu sut
Gi tnh thu GTGT c quy nh c th cho tng loi hng ha, dch v c th nh sau: i vi hng ho, dch v l gi bn cha c thu GTGT. i vi hng ha, dch v chu thu tiu th c bit l gi bn c thu tiu th c bit nhng cha c thu GTGT. i vi hng ho nhp khu l gi nhp ti ca khu cng (+) vi thu nhp khu (nu c), cng (+) vi thu tiu th c bit (nu c). Gi nhp ti ca khu c xc nh theo quy nh v gi tnh thu hng nhp khu. Hng ho, dch v dng trao i, tiu dng ni b, biu, tng, cho, tr thay lng cho ngi lao ng l gi tnh thu GTGT ca hng ho, dch v cng loi hoc tng ng trn th trng. i vi hng ha, dch v khc c quy nh c th ti thng t hng dn v thu GTGT ca B Ti chnh. Mc thu sut thu GTGT c quy nh cho tng nhm hng, loi sn phm hng ho, dch v, v d: thu sut thp nht (0%) c p dng i vi hng ho, dch v xut khu, mc thu sut (5%) p dng i vi hng ha, dch v thit yu cho nhu cu, i sng ca con ngi nh sn xut nc sch cho sn xut v sinh hot ca dn c, phn bn, thuc tr su Mc thu 10% p dng i vi hot ng khai thc, ha cht, m phm, khch sn. Phng php tnh thu GTGT Thu GTGT phi np c tnh theo phng php khu tr thu hoc phng php tnh trc tip trn gi tr gia tng. o Phng php khu tr thu: Phng php khu tr thu p dng i vi c s kinh doanh thc hin y ch k ton, ha n, chng t theo quy
24
v1.0
nh ca php lut v k ton, ha n, chng t v ng k np thu theo phng php khu tr thu, tr cc i tng p dng tnh thu theo phng php tnh thu trc tip trn GTGT.
Thu GTGT phi np = Thu GTGT u ra G i tnh thu ca hng ho, dch v bn ra Thu GTGT u vo c khu tr
Thu GTGT u ra
Thu sut thu GTG T
Gi tnh thu ca hng ho, dch v bn ra l gi bn cha c thu GTGT. Thu GTGT u vo bng tng s thu GTGT thanh ton c ghi trn ho n GTGT mua hng ho, dch v hoc chng t np thu GTGT hng ho nhp khu. V d: Doanh nghip A sn xut xi mng; trong thng 1/nm N, bn ra c 200 tn xi mng, n gi 800.000/tn (l gi cha c thu GTGT, thu sut thu GTGT l 10%, tc l gi ngi mua phi thanh ton l 880.000/tn). sn xut ra s xi mng trn, trong thng doanh nghip mua nguyn liu, vt t nh sau:
H ng ho mua trong thng Clanke in Xng, du Cng n v tnh tn kw tn S n lng mua 100 5000kw 10 G i n v 0,5tr/T 700/kw 4 tr/T Thnh tin 50.000.000 3.500.000 40.000.000 93.500.000 Thu GTGT u v o 5.000.000 350.000 4.000.000 9.350.000
Gi nh cc loi vt t; nguyn liu, nng lng mua vo ch dng sn xut xi mng. Vy thu GTGT m doanh nghip phi np trong thng 1/N nh sau: Thu GTGT u ra trn s xi mng bn ra l: 800.000/T 200T 10% = 16.000.000 S thu GTGT c khu tr l 9.350.000 S thu GTGT cn phi np l:16.000.000 9.350.000 = 6.650.000 Trng hp hng ho, dch v mua vo c chng t ghi gi thanh ton, l gi c thu GTGT th doanh nghip cn c vo gi c thu v thu sut thu GTGT xc nh gi khng c thu v thu GTGT u vo c khu tr V d: Tng gi thanh ton ca doanh nghip A l 110 triu ng (gi c thu GTGT), dch v ny chu thu sut l 10%. Gi cha c thu GTGT l:
110 triu ng 1 + 10% = 100 triu ng
Thu GTGT u vo c khu tr l: 100 triu ng 10% = 10 triu ng

o
Phng php tnh trc tip trn GTGT:

Thu GTGT phi np GTG T ca hng ho, dch v = = GTG T ca hng ho, dch v chu thu bn ra G i thanh ton ca hng ho, dch v bn ra Thu sut thu GTG T ca hng ho, dch v G i thanh ton ca hng ho, dch v mua v o tng ng
v1.0
25
Phng php tnh trc tip trn GTGT: Phng php ny ch p dng cho cc c nhn s n xut, kinh doanh v t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh Vit Nam khng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam cha thc hin y cc iu kin v k ton, ho n, chng t lm cc cn c tnh thu theo phng php khu tr thu; cc c s kinh doanh mua, bn vng, bc v qu.
2.3.2. Thu tiu th c bit
L mt loi thu gin thu m Nh nc thc hin nhm iu tit vic sn xut, tiu dng mt s mt hng nht nh v tng thm ngun thu cho ngn sch nh nc. i tng chu thu tiu th c bit (TTB) l nhng hng ho c quy nh trong Lut Thu TTB nh ru, bia cc loi, thuc l, t di 24 ch ngi, xng cc loi, bi l, vng m... v nhng loi dch v nh kinh doanh v trng, casin, kinh doanh x s... i tng khng chu thu TTB do Nh nc quy nh thng l nhng hng ho do cc c s sn xut, gia cng trc tip xut khu, hng ho nhp khu thuc din hng vin tr nhn o, vin tr khng hon li, qu tng cho cc c quan Nh nc, hng ho qu cnh, hng tm nhp, ti xut v tm xut khu, ti xut khu trong thi hn cha phi np thu... i tng np thu TTB l cc t chc, c nhn c sn xut, nhp khu hng ho v kinh doanh dch v thuc i tng chu thu TTB. Cch tnh thu TTB phi np:
Thu TTB phi np = S lng hng ho tiu th G i tnh thu n v hng ho Thu sut thu TTB
Trong : o S lng hng ho tiu th l s lng, sn lng hng ho dch v chu thu TTB c sn xut ra em bn, hng gia cng, hng ho, dch v tiu dng ni b, lm qu biu, qu tng... o Gi tnh thu i vi hng ho sn xut trong nc l gi do c s sn xut bn ra ti ni sn xut cha c thu TTB v cha c thu GTGT; i vi hng ho nhp khu l gi tnh thu nhp khu, cng thu nhp khu; i vi hng ho gia cng l gi tnh thu ca hng ho sn xut cng loi hoc tng ng ti cng thi im giao hng; i vi dch v l gi cung ng dch v cha c thu TTB; i vi hng ho dng trao i, tiu dng ni b, biu, tng l gi tnh thu TTB ca hng ho, dch v cng loi hoc tng ng ti thi im pht sinh hot ng ny. o Thu sut thu TTB c qui nh trong biu thu m Nh nc ban hnh..
2.3.3. Thu xut khu, thu nhp khu
i tng chu thu: L hng ho c php xut khu, nhp khu qua cc ca khu, bin gii Vit Nam; hng ha c t th trng trong nc vo khu phi thu quan v t khu phi thu quan vo th trng trong nc.
26
v1.0
i tng khng thuc din chu thu xut khu, nhp khu sau khi lm y cc th tc hi quan gm: o Cc hng ha vn chuyn qu cnh hoc mn ng qua ca khu, bin gii Vit nam, hng ha chuyn khu theo quy nh ca Chnh ph. o Hng ha vin tr nhn o, hng ha vin tr khng hon li. o Hng ha t khu phi thu quan xut khu ra nc ngoi; hng ha t nc ngoi vo khu phi thu quan v ch s dng trong khu phi thu quan, hng ha a t khu phi thu quan ny sang khu phi thu quan khc; hng ha l du kh thuc thu ti nguyn ca Nh nc khi xut khu. i tng np thu: L cc t chc, c nhn c hng ho thuc i tng chu thu, khi xut khu, nhp khu u phi np thu xut khu, nhp khu. Cn c tnh thu xut, nhp khu l s lng tng mt hng ghi trong t khai hng xut khu, nhp khu, gi tnh thu, thu sut ca mt hng. Phng php tnh thu:
Thu xut hoc nhp khu phi np S lng n v tng mt hng ho thc t xut khu = hoc nhp khu ghi trong t khai hi quan Tr gi tnh thu tnh trn 1 n v hng ha Thu sut
Trong : o Nu p dng thu tuyt i s ly s lng n v tng mt hng XNK nhn () vi mc thu tuyt i ca chng. Gi tnh thu i vi hng ho xut khu l gi bn ti ca khu theo hp ng. o Gi tnh thu i vi hng ho nhp khu l gi thc t phi tr tnh n ca khu nhp u tin theo hp ng, ph hp vi cc cam kt quc t. Thu sut i vi hng ho xut khu s c quy nh cho tng mt hng ti biu thu xut khu. o Thu sut i vi hng ho nhp khu gm c thu sut u i, thu sut u i c bit v thu sut thng thng. Thu sut u i p dng cho hng ho nhp khu t nc c thc hin i x ti hu quc vi Vit Nam. Thu sut u i c bit p dng cho hng ho nhp khu t nc thc hin u i c bit v thu nhp khu vi nc ta. Thu sut thng thng p dng cho hng ho nhp khu t nc khng thc hin i x ti hu quc, khng thc hin u i c bit v thu nhp khu vi Vit Nam.
2.3.4. Thu thu nhp doanh nghip
2.3.4.1. i tng np thu thu nhp doanh nghip
i tng np thu TNDN l nhng t chc, c nhn sn xut, kinh doanh hng ho, dch v c thu nhp u phi np thu TNDN tr cc i tng quy nh theo quy nh ca Nh nc. i tng khng thuc din np thu TNDN: l cc h gia nh, c nhn, hp tc x sn xut nng nghip c thu nhp t sn phm trng trt, chn nui, nui trng thu sn khng thuc din np thu TNDN, tr h gia nh v c nhn nng dn sn xut hng ho ln c thu nhp cao theo quy nh ca Chnh ph.
v1.0
27
2.3.4.2. Phng php tnh thu thu nhp doanh nghip

Thu TNDN phi np = Thu nhp chu thu Thu sut thu TNDN
Thu sut thu TNDN do Nh nc quy nh. Ngoi ra cc trng hp min, gim thu p dng mc thu sut thp hn mc bnh thng nhm khuyn khch u t, khuyn khch kinh doanh, pht trin doanh nghip mi, pht trin cc ngnh, ngh vng su, vng xa Thu nhp chu thu gm thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v v thu nhp chu thu khc.
Thu nhp chu thu trong k tnh thu o = Doanh thu tnh thu nhp chu thu trong k tnh thu Chi ph hp l trong k tnh thu + Thu nhp chu thu khc trong k tnh thu
Thu nhp chu thu t hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v bng doanh thu tr () cc khon chi ph hp l c lin quan n thu nhp chu thu. Thu nhp chu thu khc: Thu nhp chu thu khc bao gm thu nhp t chnh lch mua, bn chng khon, quyn s hu, quyn s dng ti sn; thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t; li t chuyn nhng, cho thu, thanh l ti sn, tin gi, cho vay vn, bn ngoi t; kt d cui nm cc khon d phng; thu cc khon n kh i x l xo s nay i c; thu cc khon n phi tr khng xc nh c ch; cc khon thu nhp t kinh doanh ca nhng nm trc b b st mi pht hin ra v cc khon thu nhp khc. Doanh thu tnh thu nhp chu thu l ton b tin bn hng, tin gia cng, tin cung ng dch v, k c tr gi, ph thu, ph tri m c s kinh doanh c hng (doanh thu khng bao gm thu GTGT); trng hp c doanh thu bng ngoi t th phi quy i ra ng Vit nam theo t gi hi oi do N gn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im pht sinh doanh thu bng ngoi t. Chi ph hp l bao gm: Chi ph khu hao TSC s dng cho hot ng sn xut, kinh doanh. M c trch khu hao c cn c vo gi tr ti sn c nh v thi gian trch khu hao. C s sn xut, kinh doanh hng ha, dch v c hiu qu kinh t cao c khu hao nhanh nhng ti a khng qu hai ln mc khu hao theo mc bnh thng nhanh chng i mi cng ngh; Chi ph vt t, nhin liu, nng lng c tnh theo mc tiu hao hp l v gi thc t xut kho; Tin lng, tin cng, ph cp theo qui nh, khng k tin lng, tin cng ca ch DNTN, ch h c th kinh doanh v sng lp vin cng ty khng trc tip tham gia iu hnh sn xut, kinh doanh; Ch ph dch v mua ngoi: in, nc, in thoi, sa cha ti sn c nh; tin thu ti sn c nh; kim ton; dch v php l; thit k xc lp v bo v nhn hiu hng ha; bo him ti sn; chi tr tin s dng ti liu k thut, bng sng ch, giy php cng ngh khng thuc ti sn c nh; dch v k thut v dch v mua ngoi kh; Cc khon chi cho lao ng n theo quy nh ca php lut; chi bo h lao ng hoc trang phc; chi bo v c s kinh doanh; chi cng tc ph; trch
28
v1.0
np qu bo him x hi, bo him y t thuc trch nhim ca c s kinh doanh s dng lao ng; kinh ph cng on; chi ph h tr cho hot ng ca ng, on th ti c s kinh doanh; khon trch np hnh thnh ngun chi ph qun l cho cp trn v cc qu ca hip hi theo quy nh; Chi tr li tin vay vn sn xut, kinh doanh hng ho, dch v ca ngn hng v cc t chc tn dng khc, ca cc t chc kinh t theo li sut thc t; chi tr li tin vay ca cc i tng khc theo li sut thc t khi k hp ng vay, nhng ti a khng qu 1, 2 ln mc li sut cho vay ca ngn hng thng mi ti thi im vay; Trch cc khon d phng theo ch quy nh; Tr cp thi vic cho ngi lao ng; Chi ph v tiu th hng ha, dch v; Chi ph qung co, tip th, khuyn mi lin quan trc tip n hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v v cc khon chi ph khc c khng ch ti a khng qu 10% tng s chi ph; i vi hot ng thng nghip, tng s chi ph xc nh mc khng ch khng bao gm gi mua ca hng ho bn ra; Cc khon thu, ph, l ph, tin thu t phi np c lin quan n hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v c tnh vo chi ph hp l; Chi ph qun l kinh doanh do cng ty nc ngoi phn b cho c s thng tr Vit Nam theo quy nh ca Chnh ph; Chi ph mua hng ho, dch v ca t chc, c nhn khng kinh doanh, khng c ho n chng t do Chnh ph quy nh. Cc khon chi ph sau y khng c tnh vo chi ph hp l; cc khon trch trc vo chi ph m thc t khng chi; cc khon chi khng c chng t hoc chng t khng hp php; cc khon tin pht, cc khon chi khng lin quan n doanh thu tnh thu v thu nhp chu thu, cc khon chi do cc ngun vn khc i th. V d: Gi bn n v sn phm A l 100.000. Thu GTGT 10% l 10.000. Gi thanh ton: 110.000. Doanh thu tnh thu nhp chu thu l 100.000. Trng hp np thu GTGT theo phng php trc tip trn gi tr gia tng th doanh thu tnh thu nhp chu thu l gi bn mua thc thanh ton c c thu GTGT.
2.4. 2.4.1. Doanh thu v thu nhp ca doanh nghip Doanh thu ca doanh nghip
Qu trnh hot ng, sn xut kinh doanh cng l qu trnh to ra doanh thu cho doanh nghip. Doanh thu l tng gi tr cc li ch kinh t m doanh nghip thu c trong mt thi k nht nh t cc hot ng kinh doanh. Doanh thu ca doanh nghip thng bao gm hai b phn: Doanh thu bn hng v cung cp dch v (hay cn gi l doanh thu tiu th) v doanh thu hot ng ti chnh.
v1.0
29
2.4.1.1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v
Khi nim: Doanh thu bn hng v cung cp dch v l tng gi tr cc loi hng ho, dch v m doanh nghip bn ra trong mt thi k nht nh. Doanh thu bn hng v cung cp dch v l b phn doanh thu ch yu ca doanh nghip hot ng sn xut, thng mi. Khi hon thnh vic bn hng, v c bn doanh nghip xc nh c doanh thu. Xem xt trn gc ti chnh, thi im ghi nhn doanh thu bn hng l khi quyn s hu hng ho c chuyn giao hoc dch v c thc hin v ngi mua chp nhn thanh ton khng k thu c tin hay cha thu c tin. Nh vy, khi doanh thu bn hng, cung cp dch v c ghi nhn cng c ngha l doanh nghip chuyn giao phn ln ri ro v li ch gn lin vi quyn s hu hng ho cho ngi mua. Cn phn bit doanh thu bn hng, cung cp dch v vi tin thc thu bn hng, cung cp dch v. Tin thc thu bn hng, cung cp dch v l s tin mt m doanh nghip thu c t vic bn hng, cung cp dch v trong k. Trong trng hp doanh nghip s dng phng thc bn chu hng ho, dch v cho khch hng th sau khi xut giao hng, quyn s hu c chuyn giao cho khch hng, doanh thu bn hng ca doanh nghip c ghi nhn, nhng phi sau mt thi gian nht nh doanh nghip mi thu c tin bn hng. Xc nh doanh thu bn hng.
o
Doanh thu bn hng ca doanh nghip trong k c th c xc nh theo cng thc sau:
S=
Q
i=1
ti
Pi
Trong : S: Doanh thu bn hng trong k; Qti: S lng sn phm i bn trong k; Pi: Gi bn mt sn phm i; i: Loi sn phm (i = 1, n ). S lng sn phm tiu th: Phn ln cc doanh nghip p dng k ton hng tn kho theo phng php nhp trc, xut trc; trong trng hp ny, s lng sn phm tiu th trong k c xc nh theo cng thc sau: Qti = Qdi + Qsi Qci Trong : Qdi: S lng sn phm i tn kho u k; Qsi: S lng sn phm i sn xut nhp kho trong k;
o
Qci: S lng sn phm i tn kho cui k. Gi bn sn phm xc nh theo gi ho n. Trong trng hp lp k hoch doanh thu, gi bn c xc nh da trn c s chnh sch gi c sn phm ca doanh nghip.
v1.0
30
Doanh thu thun bn hng: Ngoi vic xc nh doanh thu bn hng, cn phi xc nh doanh thu thun bn hng trong k.
Doanh thu = thun bn hng Doanh thu bn hng Chit khu thng mi, gim gi hng bn, hng bn tr li Cc loi thu gin thu c tnh gp trong gi bn nu c
Cc khon gim tr doanh thu bao gm: Chit khu thng mi: L s tin m doanh nghip gim tr cho ngi mua hng do ngi mua hng mua hng vi khi lng ln, theo tho thun v chic khu thng mi c ghi trong hp ng. Gim gi hng bn: L khon doanh nghip gim tr cho ngi mua i vi s hng xut giao nhng km cht lng, sai quy cch theo hp ng... Gi tr hng bn b tr li: L gi tr s hng ho xut giao v doanh nghip ghi nhn vo doanh thu, nhng nay b ngi mua tr li v t chi thanh ton do hng khng m bo iu kin v quy cch, phm cht... vi phm nghim trng hp ng kinh t. Cc loi thu gin thu c tnh gp trong gi bn (nu c) nh: Thu tiu th c bit, thu xut khu... ngha ca doanh thu v tng doanh thu Doanh thu bn hng, cung cp dch v cng nh vic tng doanh thu bn hng c ngha rt quan trng i vi doanh nghip, iu c th hin nhng im sau: o Doanh thu l mt cn c quan trng xc nh kt qu kinh doanh ca doanh nghip. o Doanh thu bn hng, cung cp dch v l ngun ti chnh tim nng quan trng b p cc khon chi ph sn xut kinh doanh trong k nh b p chi ph v nguyn vt liu, tr tin cng v thc hin cc ngha v ti chnh vi nh nc nh np cc khon thu v.v.. o Tng doanh thu l mt trong nhng mc tiu th hin s tng trng ca doanh nghip. o Tng doanh thu l mt tin quan trng doanh nghip tng li nhun.
2.4.1.2. Doanh thu hot ng ti chnh
Doanh thu hot ng ti chnh l tng gi tr li ch kinh t doanh nghip thu c trong mt thi k nht nh t hot ng ti chnh ca doanh nghip. Doanh thu t hot ng ti chnh trong k bao gm cc khon ch yu sau: Li tin gi, li cho vay vn (nu c). S tin chit khu thanh ton doanh nghip c hng khi mua vt t, hng ho thanh ton tr tin mua hng trc thi hn c ngi bn chp thun. S c tc, li nhun c chia pht sinh trong k t hot ng gp vn c phn, lin doanh vi doanh nghip khc (nu c). Khon li khi bn chng khon u t ngn hn, di hn. S tin thu c v bn bt ng sn i vi doanh nghip c kinh doanh bt ng sn. Khon li do bn ngoi t...
v1.0
31
2.4.2.
Thu nhp khc ca doanh nghip
Trong qu trnh hot ng, doanh nghip cn c th c khon thu nhp khc. Thu nhp khc l cc khon thu trong k t cc hot ng xy ra khng thng xuyn ngoi cc hot ng to ra doanh thu. Thu nhp khc ca doanh nghip bao gm mt s khon ch yu sau: Tin thu t nhng bn, thanh l ti sn c nh. Khon thu tin pht khch hng do vi phm hp ng kinh t vi doanh nghip. Tin bo him c bi thng. Khon thu c t n phi thu kh i xo s. Khon n phi tr nhng khng xc nh c ch. Cc khon thu nhp kinh doanh nhng nm trc b b st hay qun ghi s k ton, nm nay mi pht hin ra...
2.5. 2.5.1. Li nhun v phn tch im ha vn Li nhun ca doanh nghip
2.5.1.1. Khi nim v ngha ca li nhun
Li nhun l kt qu ti chnh ca cc hot ng m doanh nghip thc hin trong k. T gc ca doanh nghip c th thy li nhun ca doanh nghip l s chnh lch gia doanh thu hay thu nhp v chi ph m doanh nghip phi b ra t c s doanh thu hay thu nhp .
Li nhun = Doanh thu hay thu nhp Chi ph to ra doanh thu hay thu nhp
Li nhun ca doanh nghip c ngha rt quan trng v: Li nhun l mt trong nhng tin quyt nh s tn ti v pht trin ca doanh nghip. Bi l, mt trong nhng mc tiu hng u ca doanh nghip l li nhun, nu mt doanh nghip b thua l lin tc, ko di th doanh nghip s ri vo tnh trng ph sn. Li nhun l ngun ti chnh quan trng m bo cho doanh nghip tng trng bn vng Li nhun l ngun ti chnh ci thin i sng vt cht v tinh thn cho ngi lao ng trong doanh nghip. Li nhun ca doanh nghip cng l mt ngun thu quan trng ca ngn sch nh nc. Li nhun l mt ch tiu cht lng tng hp phn nh hiu qu hot ng ca doanh nghip. Kt qu ca cc quyt nh u t v cc quyt nh qun l hot ng kinh doanh thng xuyn cui cng c th hin s li nhun thu c. Thng qua ch tiu li nhun gip cho cc nh qun l doanh nghip, cc nh u t nh gi hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
32
v1.0
2.5.1.2. N i dung li nhun ca doanh nghip
Xem xt trn gc ca nh qun tr doanh nghip, li nhun trong nm ca doanh nghip bao gm: li nhun gp t bn hng v cung cp dch v, li nhun t hot ng sn xut kinh doanh, li nhun khc v li nhun sau thu. Li nhun thun t hot ng sn xut kinh doanh L li nhun thu c t vic sn xut, tiu th sn phm v dch v trong nm ca doanh nghip v c xc nh theo cng thc sau:
Li nhun sn xut kinh doanh (Li nhun bn hng) = Doanh thu bn hng Tr gi vn bn hng Chi ph bn hng Chi ph qun l doanh nghip
Trong :
Li nhun gp v bn hng v cung cp dch v = Doanh thu bn hng v cung cp dch v G i vn hng bn
Li nhun khc Li nhun khc trong nm c th c xc nh theo cng thc sau:

Li nhun khc = Thu nhp khc Chi ph khc
Trn c s xc nh c li nhun t cc hot ng c th xc nh c li nhun trc thu ca doanh nghip trong nm:
Li nhun trc thu = Li nhun gp v bn hng v cung cp dch v + Li nhun thun t hot ng kinh doanh + Li nhun khc
T li nhun trc thu, doanh nghip phi thc hin ngha v ti chnh vi Nh nc di hnh thc np thu thu nhp doanh nghip, phn li nhun cn li l li nhun sau thu:
Li nhun sau thu TN DN = Li nhun trc thu Thu thu nhp
Trn gc ti chnh cn c th xc nh li nhun sau thu theo cng thc sau:

Li nhun sau thu TN DN = Li nhun trc thu (1 Thu sut thu TNDN )
2.5.2.
Phn tch im ha vn
2.5.2.1. Khi nim im ho vn v phn tch ha vn
im ha vn im ho vn l im ti doanh thu bng chi ph tc l doanh nghip khng b l v khng c li. Khi xem xt im ho vn, ngi ta cn c th phn bit hai trng hp: im ho vn kinh t v im ho vn ti chnh.
v1.0
33
im ho vn kinh t: L im ti doanh thu bng tng chi ph sn xut kinh doanh bao gm tng chi ph bin i v tng chi ph c nh kinh doanh (cha tnh n li vay vn kinh doanh phi tr). Nh vy, ti im ho vn kinh t, li nhun trc li vay v thu l bng khng (EBIT = 0). o im ho vn ti chnh: L im ti doanh thu bng tng chi ph sn xut kinh doanh v li vay vn kinh doanh phi tr. Ti im ho vn ny li nhun trc thu ca doanh nghip l bng khng (EBT = 0). Phn sau y ch yu xem xt im ha vn kinh t.
o
Phn tch im ha vn Phn tch im ha vn l mt phng php phn tch xem xt mi quan h gia chi ph c nh, chi ph bin i, sn lng sn phm hay doanh thu v li nhun. Vic phn tch im ho vn c ngha rt quan trng i vi cc nh qun l doanh nghip: o Gip cho nh qun tr doanh nghip d bo sn lng sn phm cn sn xut hoc doanh thu cn t ti ha vn hay t c mc li nhun d kin khi bit c cu chi ph v chnh sch gi c ca doanh nghip.
o
Phn tch tc ng ca chi ph c nh, chi ph bin i v gi c sn phm n li nhun trc li vay v thu t quyt nh u t v cch thc qun l chi ph nhm t c hiu qu cao trong kinh doanh. Phn tch tc ng ca i mi thit b, cng ngh v quy m kinh doanh n s thay i kt cu chi ph v gi bn, t thy c nh hng ca chng n li nhun trc li vay v thu. Phn tch tc ng ca cc bin php ti c cu doanh nghip nhm ct gim chi ph c nh tng li nhun. Trong m hnh phn tch ha vn, gi bn v chi ph bin i cho mi n v sn phm c gi nh l khng i v nh vy, hm s doanh thu v tng chi ph l hm tuyn tnh. Tuy nhin, trong thc t cc hm s ny thng l hm phi tuyn tnh, chng hn trong nhiu trng hp, doanh nghip ch tng c sn lng tiu th bng cch gim gi bn, hoc chi ph bin i cho mi n v sn phm lc u gim xung khi sn lng sn phm sn xut tng ln, nhng khi ti mt gii hn nht nh sn lng tng ln i hi chi ph bin i cng tng ln... Trong thc t, vic phn chia chi ph sn xut kinh doanh thnh chi phi c nh v chi ph bin i khng hon ton n gin, chng hn c nhng khon chi ph ch c nh trong mt gii hn sn lng sn phm hay mc hot ng nht nh ca doanh nghip nu vt qu gii hn th khon chi ph cng tng ln. Phn tch im ha vn rt hu ch i vi 1 loi sn phm, tuy nhin, trong thc t doanh nghip thng sn xut kinh doanh nhiu loi sn phm, khi vic phn tch l rt phc tp.
Phn tch im ha vn cng c nhng hn ch nht nh:

o
34
v1.0
2.5.2.2. Xc nh sn lng ho vn kinh t
Sn lng ho vn kinh t l s lng sn phm cn sn xut tiu th t im ho vn kinh t v c th xc nh theo cng thc sau: QH = F PV
Trong : QH: Sn lng ho vn kinh t; F: Tng chi ph c nh kinh doanh ca doanh nghip; V: Chi ph bin i tnh cho mt sn phm; P: Gi bn mt sn phm. V d: M t Cng ty chuyn sn xut hng tiu dng c chi ph c nh kinh doanh l 40 triu ng, gi bn n v sn phm A l 10.000 v chi ph bin i cho mi n v sn phm A l 2.000. Cn c vo ti liu trn, c th xc lp mi quan h gia sn lng tiu th chi ph, doanh thu v kt qu tiu th theo bng sau:
Sn phm tiu th ( ci) 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 C hi ph c nh 40.000 40.000 40.000 40.000 40.000 C hi ph bin i 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 Tng chi ph 46.000 48.000 50.000 52.000 54.000 Doanh thu 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 Li ( +) L ( -) - 16.000 - 8.000 + 8.000 + 16.000
n v: 1.000
th 2 .1 : im ha vn
v1.0
35
Trn th biu din: Trc Ox l sn lng tiu th (n v: 1.000 sn phm). Trc Oy biu din doanh thu, chi ph (n v: triu ng). MF: Chi ph c nh kinh doanh; M C: ng tng chi ph; OS: ng doanh thu. OS ct M C ti I v I l im ho vn Thay s liu vo cng thc ta c: QH = 400.000.000 = 5.000 sn phm 10.000 2.000
2.5.2.3. Xc nh doanh thu ho vn kinh t
Doanh thu ho vn kinh t (SH) l mc doanh thu bng vi tng chi ph sn xut kinh doanh v c th xc nh theo cng thc sau: SH = QH P (1) T cng thc (1) c th bin i: SH = QH P = F F P = V PV 1 P
Vy c th rt ra: SH = F V 1 P (2)
2.5.2.4. Xc nh cng sut ho vn
Xc nh cng sut ho vn (h%) nhm xem xt cn phi huy ng bao nhiu phn trm (%) cng sut my mc thit b theo thit k vo sn xut sn phm s t c s ho vn, c th xc nh theo cng thc sau: Q h% = H 100% QS Hoc: h% = Trong : h%: Cng sut ha vn. QS: Cng sut theo thit k. P, F,V: Nh ch thch trn.
2.5.2.5. Xc nh thi gian ho vn
F 100% QS (P V)
Thi gian ho vn l thi gian cn thit t c ho vn kinh t (n v tnh l thng) v c th xc nh theo cng thc sau:
36
v1.0
TH = Hoc TH =
QH Qn 12 Q H 12 Qn
Trong : T H: Thi gian ho vn kinh t (thng); QH: Sn lng ho vn kinh t; Qn: S lng sn phm sn xut tiu th trong nm; 12: S thng trong nm; Theo v d trn phn 2.5.2.2, gi s trong nm doanh nghip d kin sn xut tiu th c 6.000 sn phm. Vy, thi gian ho vn: 5.000 12 TH = = 10 thng 6.000
2.5.2.6. Xc nh sn lng sn phm cn sn xut t c mc li nhun d tnh
Khi bit tng chi ph c nh kinh doanh, chi ph bin i cho 1 sn phm v gi bn sn phm c th xc nh s lng sn phm cn sn xut tiu th t c mc li nhun trc li vay v thu (EBIT) d kin. Xut pht t cng thc: EBIT = Q (P V) F C th rt ra, s lng sn phm cn sn xut t c mc li nhun trc li vay v thu theo cng thc sau: QP = F + EBIT P V
Trong : QP : S lng sn phm cn sn xut t c mc li nhun d kin. P, F,V: Nh ch thch trn.

2.6. 2.6.1. Phn phi li nhun cc qu ca doanh nghip Phn phi li nhun ca doanh nghip
Phn phi li nhun l mt trong nhng vn ti chnh rt quan trng. y khng phi l vic phn chia li nhun mt cch n thun m l vic gii quyt tng ha cc mi quan h li ch. Trong phn phi li nhun, i hi phi qun trit cc vn c tnh nguyn tc sau: o Vic phn phi li nhun phi tun th cc quy nh rng buc ca php lut.
v1.0
37
Phn phi li nhun phi m bo hi ha li ch gia cc ch th: Nh nc, doanh nghip, ngi lao ng, gia li ch trc mt v li ch di hn.
Cc phng hng phn phi ch yu: Nhn chung, li nhun thc hin hay li nhun trc thu ca doanh nghip c phn phi theo cc hng ch yu sau:
o o o
B p l nm trc (nu c) theo quy nh ca Lut Thu thu nhp doanh nghip. Np thu thu nhp ca doanh nghip. Phn li nhun cn li l li nhun sau thu.
M t s im ch : Trn c s tun th cc quy nh rng buc ca php lut, ch s hu doanh nghip thc hin vic phn phi li nhun sau thu. Vic phn phi s li nhun ny do ch s hu ca tng loi hnh doanh nghip quyt nh c th. Tuy nhin, trong phn phi cn ch mt s im sau: o Trch lp qu d phng ti chnh: Nhm b p nhng tn tht thit hi v ti sn xy ra trong qu trnh kinh doanh (ngoi phn c Cng ty bo him bi thng nu c).
o
Gi li mt phn li nhun ti u t tng thm vn: Phn ny c th hin di hnh thc trch lp Qu u t pht trin. Trch mt phn li nhun dng khuyn khch,ci thin i sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng trong doanh nghip: Phn ny c th hin di hnh thc trch lp Qu khen thng, Qu phc li v Qu thng ban iu hnh cng ty
Hin nay, vic phn phi li nhun ca cng ty nh nc c phn phi c th nh sau: o Li nhun thc hin ca cng ty sau khi b p l nm trc theo quy nh ca Lut Thu thu nhp doanh nghip v np thu thu nhp doanh nghip c phn phi nh sau: Chia li cho cc thnh vin gp vn lin kt theo quy nh ca hp ng (nu c); B p khon l ca cc nm trc ht thi hn c tr vo li nhun trc thu; Trch 10% vo qu d phng ti chnh; khi s d qu bng 25% vn iu l th khng trch na; Trch lp cc qu c bit t li nhun sau thu theo t l c Nh nc quy nh i vi cng ty c th m php lut quy nh phi trch lp; S cn li sau khi lp cc qu quy nh ti cc im trn c phn phi theo t l gia vn nh nc u t ti cng ty v vn cng ty t huy ng bnh qun trong nm. Vn do cng ty t huy ng l s tin cng ty huy ng do pht hnh tri phiu, tn phiu, vay ca cc t chc, c nhn trong v ngoi nc trn c s cng ty t chu trch nhim hon tr c gc v li cho ngi cho vay theo cam kt, tr cc khon vay c bo lnh ca Chnh ph, B Ti chnh, cc khon vay c h tr li sut.
38
v1.0
Phn li nhun c chia theo vn nh nc u t c dng ti u t b sung vn Nh nc ti cng ty nh nc. Trng hp khng cn thit b sung vn Nh nc ti cng ty nh nc, i din ch s hu quyt nh iu ng v qu tp trung u t vo cc cng ty khc. Th tng Chnh ph quyt nh thnh lp qu ny. Li nhun c chia theo vn t huy ng c phn phi nh sau: Trch ti thiu 30% vo qu u t pht trin ca cng ty; Trch ti a 5% lp qu thng Ban qun l iu hnh cng ty. M c trch mt nm khng vt qu 500 triu ng (i vi cng ty c Hi ng qun tr), 200 triu ng (i vi cng ty khng c Hi ng qun tr) vi iu kin t sut li nhun thc hin trc thu trn vn nh nc ti cng ty phi bng hoc ln hn t sut li nhun k hoch; S li nhun cn li c phn phi vo qu khen thng, phc li ca cng ty. Mc trch vo mi qu do Hi ng qun tr hoc Gim c cng ty khng c Hi ng qun tr quyt nh sau khi tham kho kin ca Ban Chp hnh Cng on cng ty.
i din ch s hu quyt nh t l trch c th vo cc qu u t pht trin v qu khen thng Ban qun l iu hnh cng ty trn c s ngh ca Hi ng qun tr (i vi cng ty c Hi ng qun tr) hoc Gim c (i vi cng ty khng c Hi ng qun tr).
2.6.2.
Cc loi qu ca doanh nghip
Doanh nghip trch lp cc loi qu nhm s dng cho mc ch nht nh. Thng thng doanh nghip c cc loi qu ch yu sau: Qu d phng ti chnh: Ngun trch lp qu t li nhun sau thu. M c ch s dng qu:
o
B p nhng khon chnh lch t nhng tn tht thit hi v ti sn do nguyn nhn khch quan gy ra hoc cc ri ro m doanh nghip gp phi sau khi c c quan bo him bi thng, nu nhng ti sn c doanh nghip mua bo him. B p cc khon l ca cng ty theo ngh quyt ca Hi ng qun tr. Thng cui nm hay thng k cho ngi lao ng trong doanh nghip do nhng thnh tch h t c trong hot ng kinh doanh. Thng t xut cho nhng c nhn, tp th trong doanh nghip c thnh tch t xut. Thng cho c nhn v n v bn ngoi doanh nghip do c ng gp nhiu cho hot ng kinh doanh, cng tc qun l ca doanh nghip.
39
Qu khen thng: Ngun trch lp qu t li nhun sau thu. Mc ch s dng qu:

o
v1.0
Qu phc li: Ngun trch lp qu ch yu l t li nhun sau thu. M c ch s dng qu: o u t, xy dng hoc sa cha, b sung vn xy dng cc cng trnh phc li cng cng ca doanh nghip; gp vn u t xy dng cc cng trnh phc li chung trong ngnh, hoc vi cc n v khc theo hp ng. o Chi ph cho cc hot ng phc li cng cng ca tp th cng nhn vin cng ty, phc li x hi. o Tr cp kh khn thng xuyn hoc t xut cho ngi lao ng k c nhng trng hp v hu, v mt sc, lm vo hon cnh kh khn, khng ni nng ta, hoc lm cng tc t thin. Qu thng Ban iu hnh Cng ty: Ngun trch lp qu ch yu t li nhun sau thu. Qu ny dng thng cho Hi ng qun tr, Ban Gim c cng ty do c thnh tch iu hnh cng ty t hiu qu cao trong hot ng kinh doanh. Ngoi cc loi qu nu trn, cc doanh nghip cn c th trch lp cc loi qu khc nhm mc ch nht nh. Tuy nhin, vic trch lp qu phi ph hp vi cc quy nh ca lut php v thng phi c ghi trong iu l ca doanh nghip.
40
v1.0
TM LC CUI BI
Chi ph kinh doanh l ton b cc chi ph lin quan ti hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip trong mt thi k nht nh, bao gm chi ph sn xut kinh doanh, chi ph hot ng ti chnh v chi ph khc. Doanh thu bn hng l biu hin ca tng gi tr cc loi sn phm hng ha, dch v m doanh nghip bn ra trong mt k nht nh. y l b phn ch yu trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Doanh thu hot ng ti chnh l tng gi tr cc li ch kinh t m doanh nghip thu c trong k do cc hot ng ti chnh mang li. im ha vn: L im m ti doanh thu bn hng bng vi chi ph b ra. Li nhun: L kt qu ti chnh cui cng ca hot ng kinh doanh ca doanh nghip, l khon tin chnh lch gia doanh thu v chi ph m doanh nghip b ra t c doanh thu t cc hot ng ca doanh nghip mang li.
v1.0
41
CU HI N TP
1. Trnh by cc phng php ch yu phn loi chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip? 2. Hy phn tch v sao cc nh qun l doanh nghip phi quan tm n vic h gi thnh sn phm? nh gi vic h gi thnh sn phm ca doanh nghip ngi ta s dng cc ch tiu no? 3. Hy phn bit doanh thu bn hng v tin thc thu bn hng ca doanh nghip? Vic phn bit c ngha g? 4. Doanh nghip tng c li nhun c ngha kinh t g? 5. Ti sao ni phn tch ha vn l cng c quan trng i vi cc nh qun l doanh nghip?
BI TP
Bi tp 1 Cng ty X ang xem xt k hoch sn xut mt loi sn phm mi. D kin chi ph c nh kinh doanh cho vic sn xut sn phm ny l 200 triu ng/nm. Chi ph bin i trn mt n v sn phm l 100.000 ng. Gi bn sn phm cha c thu gi tr gia tng l 150.000 ng/sp. Sn lng sn phm tiu th hng nm d kin t 10.000 sn phm. Yu cu: 1. Hy xc nh sn lng v doanh thu ha vn kinh t? 2. Nu chi ph bin i cho 1 sn phm gim bt c 5.000 ng th sn lng ha vn thay i nh th no? 3. Nu cc yu t khng thay i so vi d kin ban u ngoi tr gi bn d kin gm i 10.000 ng th sn lng ha vn tng ln hay gim i? Bi tp 2 Doanh nghip A chuyn sn xut kinh doanh mt loi sn phm, ng thi thc hin ti tr ton b nhu cu vn kinh doanh bng vn ch s hu, c s liu v tnh hnh sn xut kinh doanh nm N nh sau: Chi ph sn xut v tiu th: o Khu hao thit b: 120 triu ng/nm. o Chi ph vt t: 0,35 triu ng/SP. o Tin thu nh xng: 85 triu ng/nm. o Chi ph nhn cng trc tip: 0,125 triu ng/SP. o Chi ph bng tin khc: 0,025 triu ng/SP. o Chi ph c nh khc: 45 triu ng/nm. Gi bn cha c thu GTGT: 0,7 triu ng/SP. Cng sut thit k: 1.500 SP/nm. Doanh nghip phi np thu thu nhp vi thu sut 25%. Yu cu: 1. Xc nh sn lng ho vn, doanh thu ho vn, cng sut ho vn, thi gian ho vn? V th im ho vn.
42
v1.0
2. Trong nm, nu doanh nghip d kin phi t c li nhun sau thu l 70 triu ng th phi sn xut v tiu th bao nhiu sn phm? Bi tp 3 Cng ty TNHH Bnh M inh chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm X c tnh hnh ti chnh nh sau: Ti liu nm bo co: o Gi thnh sn xut sn phm trong nm l 1 triu ng/sn phm. o S sn phm tn kho cui ngy 31 thng 12 l 200 sn phm. Ti liu nm k hoch: o S sn phm d kin sn xut trong nm l 1.950 sn phm, s tn kho cui nm l 150 sn phm. o Gi thnh sn xut sn phm d tnh h 10% so vi nm bo co. Chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip bng 5% gi thnh sn xut ca sn phm tiu th trong nm. o Gi bn sn phm cha c thu gi tr gia tng l 1,5 triu ng/sn phm. o Vn sn xut kinh doanh bnh qun s dng trong nm l 600 triu ng, trong 50% l vn vay vi li sut vay vn 10%/nm. o Cng ty phi np thu thu nhp doanh nghip vi thu sut 25%. Yu cu: 1. Xc nh li nhun sau thu nm k hoch ca cng ty? 2. Xc nh t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh nm k hoch ca cng ty? Bit rng: Cng ty hch ton hng tn kho theo phng php nhp trc xut trc, nhp sau xut sau v np thu gi tr gia tng theo phng php khu tr. Bi tp 4 Cng ty c phn Nam H chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm A vi cng sut thit k 10.000 sn phm/nm, nm N d kin nh sau: Sn lng sn xut. tiu th trong nm: 8.000 sn phm. Chi ph sn xut kinh doanh trong nm: o Tng chi ph c nh: 200 triu ng. o Chi ph bin i: 60.000 ng/ sn phm. Gi bn cha c thu gi tr gia tng: 100.000 ng/sn phm. Li vay vn kinh doanh phi tr trong nm: 20 triu ng. Yu cu: 1. Vn dng vic phn tch im ha vn kinh t, hy cho bit vi mc sn xut, tiu th nh trn v cha tnh n li vay vn, cng ty li hay l? 2. Cng ty va nhn c thng tin: doanh nghip Thi Dng s t hng vi vi cng ty, ni dung ch yu l: t mua 1.200 sn phm vi gi bn cha c thu gi tr gia tng l 90.000 ng/sn phm. Vy, xt thun ty v mt li, l theo bn, cng ty c nn nhn thm n t hng ny hay khng? V gii thch v sao? 3. C mt phng n kinh doanh a ra nh sau: Nu Cng ty thc thc hin gim gi bn xung cn 95.000 ng/sn phm, cng ty s sn xut tiu th c 10.000 sn phm. Khi cng ty thu c bao nhiu li nhun sau thu?
v1.0
43
Bit rng: Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut l 25%. Nu nng mc sn xut tiu th trong phm vi quy m 10.000 sn phm doanh nghip khng phi b xung vn lu ng thng xuyn v khng phi gia tng vn vay. Bi tp 5 Cng ty TNHH Phng ng chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm Z vi cng sut thit k: 8.000 sn phm/nm, c ti liu nm N( nm bo co): Sn lng sn xut, tiu th trong nm: 6.000 sn phm/nm Chi ph sn xut kinh doanh trong nm: o Tng chi ph c nh kinh doanh: 320 triu ng/nm. o Chi ph bin i: 40.000 ng/sn phm. Gi bn cha c thu gi tr gia tng: 120.000 ng/sn phm. Tng s vn kinh doanh bnh qun l: 600 triu ng; trong , vn vay l 300 triu ng vi li sut vay vn bnh qun l 10%/nm. Yu cu: 1. Xc nh t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh nm N? 2. Theo tnh ton ca cc nh qun l cng ty, nm nay (nm N+1) chi ph bin i cho 1 n v sn phm vn nh nm trc. c th tiu th s sn phm khi huy ng ht cng sut sn xut theo thit k th cng ty cn gim gi bn xung mc 110.000 ng/sn phm; Tuy nhin, tng s vn kinh doanh bnh qun s dng trong nm d tnh s l 720 triu ng; trong : s vn vay l 350 triu ng v vn c th vay vi li sut 10%/nm. Nu thc hin phng n ny th t sut li nhun sau thu trn t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh so vi nm trc s tng ln hay gim i? Bit rng: Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut l 25%.
44
v1.0
Bi 3: C tc ca cng ty c phn
BI 3: C TC CA CNG TY C PHN
N i dung
C tc v hnh thc, trnh t tr c tc. Chnh sch tr c tc ca cng ty. C tc bng c phiu. M ua li c phiu.
Mc tiu
Hng dn hc
Gip hc vin hiu c khi qut v c tc ca cng ty c phn. Nm c cc yu t nh hng n vic kinh doanh chnh sch c tc ca cng ty. Hiu c ni dung cc chnh sch c tc ca cng ty. Hiu c vic mua li c phiu ca cng ty.
Thi lng hc
5 tit
Cn nm khi qut nhng vn v cng ty c phn. Nghin cu l thuyt v c tc ng thi lin h vi tnh hnh thc t ca cng ty c phn nim yt cc S giao dch chng khon Vit Nam. Tm hiu cc vn bn php quy lin quan n vic tr c tc. c thm ti liu tham kho nh: o Chng 7, Gio trnh ti chnh doanh nghip Hc vin ti chnh, Ch bin PGS-TS Nguyn nh Khim v TS. Bch c Hin, NXB Ti chnh, 2008. o Chng 13, Ti chnh doanh nghip hin i ch bin TS. Trn Ngc Th NXB Thng K, 2007.
v1.0
45
TNH HUNG D N NHP
Mt s thng tin chnh sch c tc ni bt ca cng ty c phn Bn c ln no tham d i hi c ng ca mt cng ty c phn v tham gia biu quyt thng qua ngh quyt v c tc ca cng ty cha? V ln no i lnh tin c tc cha? Cm gic ca bn nh th no khi thc hin nhng cng vic . Nu cha bn hy th xem sao? Cn bit bao iu th v v b n xung quanh vn c tc. Bn hy c nhng dng tin sau: Ch tnh ring nm 1995, Tng s tin cc cng ty nim yt trn th trng chng khon New York tr c tc cho c ng l trn 130 t USD. Tuy nhin, trong nm cng c n 25% s cng ty nim yt khng tr mt xu c tc no. Cng ty M irosoft t nm 1986 n nm 2003 khng h tr c tc. Tuy nhin, cng ty tch ly c lng tin mt khng l (43 t USD trong 17 nm) nh to nn mt ch M icrosoft hng mnh nh ngy nay. Ngy 7/4/2008 i hi c ng ca cng ty c phn pht trin nh Th c (TDH), Hi ng qun tr a ra phng n chia c tc va bng tin mt 10%, va bng c phiu 10%. Tuy nhin, nhiu c ng phn i v ngh nn tr bng mt phng n duy nht l tin mt. T u thng 11 nm 2008, mc d trong bi cnh nn kinh t kh m m, th trng chng khon trt dc nhng khng t doanh nghip thng bo tr c tc vi t l tr c tc gy sc, nh cng ty c phn u t v Xy dng H Ni quyt nh tr c tc nm 2008 n 550%; Cng ty c phn Gch ngi Nh Hip (NHC) l 30%; Cng ty c phn M ay Ph Thnh (NPS) 40%; Cng ty c phn Cu Long An Giang (ACL) 36%. Bn cnh , c khng t cng ty cng b c tc kh thp, thm ch hon tr do li nhun thp, chng hn cng trong thi gian ny, cng ty c phn nhit in Ph li (PPC) thng bo hon chia c tc t 1/2008 do li nhun trong nm khng tm ng c tc 3%; C ng ca cng ty Bng Bch Tuyt (BBT) cng khng cn hy vng chia c tc v khon l v n ca cng ty ln n hng chc t ng Cu hi Xem nhng dng thng tin trn bn c nhng suy ngh g? Nghin cu ni dung ca bi ny c th gip bn t gii p c nhng vn m bn vng mc v c tc ca cng ty c phn.
46
v1.0
3.1. 3.1.1.
C tc v hnh thc, trnh t tr c tc Khi nim v c tc
i vi cng ty c phn, s li nhun sau khi np thu thu nhp doanh nghip cho Nh nc, v c bn s c chia thnh hai phn:
o
Phn li nhun dnh tr cho cc c ng hin hnh ca cng ty c gi l li tc c phn hay c tc. Phn li nhun lu gi li khng chia gi l li nhun gi li.
Nh vy, c tc l khon li nhun sau thu ca cng ty dnh tr cho cc c ng hin hu. Vic tr c tc hay khng tr, t l v hnh thc chi tr c tc cho c ng nh th no hon ton ph thuc vo kt qu hot ng kinh doanh, chnh sch c tc ca cng ty v do i hi ng c ng ca cng ty quyt nh. Nu cng ty gi li nhiu li nhun ti u t, th phn tr c tc s t v ngc li. T l li nhun sau thu ca cng ty c phn b cho mc ch gi li v chia c tc nh th no l tu thuc vo chin lc ca tng cng ty. Nhng cng ty ln, nhiu uy tn trong kinh doanh c th dnh mt t l cao li nhun sau thu tr c tc. M t s cng ty ang tng trng rt nhanh c th dnh phn ln hoc thm ch l ton b li nhun sau thu ti u t, p ng nhu cu tng trng ca cng ty. M c d v mt php l khng c quy nh no bt buc cc cng ty phi tr c tc cho cc c ng; tuy nhin, hu ht cc cng ty lm n c li nhun u thc hin chi tr c tc cho cc c ng. nh gi tnh hnh c tc ca mt cng ty c phn, ngi ta thng s dng cc ch tiu sau:
o
C tc mt c phn: ch tiu ny phn nh mc tr c tc tnh trn mt c phn ph thng (hay cn gi l c phn thng) m c ng nhn c trong nm.
C tc 1c phn (DIV ) Li nhun sau thu dnh tr c tc cho c ng = S c phn ang lu hnh
H s tr c tc hay T l chi tr c tc: phn nh mi quan h gia mc c tc c ng thng nhn c so vi thu nhp ca mt c phn thng. Ch tiu ny cho bit cng ty dnh bao nhiu phn trm (%) thu nhp ca mt c phn tr c tc cho c ng.
C tc 1 c phn H s tr c tc = Thu nhp 1 c phn
Trong , thu nhp mt c phn hay cn c gi l li c bn 1 c phn c xc nh:

Li nhun sau thu Thu nhp 1 c phn (EPS ) = S c phn ang lu hnh P hn dnh tr c tc cho c ng u i (nu c)
v1.0
47
H s tr c tc cng cao chng t cng ty s dng i b phn li nhun sau thu chi tr c tc cho cc c ng, ng thi ch c mt phn nh li nhun c s dng ti u t v ngc li. Nhng nh u t mun tm kim thu nhp cho tiu dng c nhn t c tc v khng mun th vn may ca qu trnh ti u t thng thch h s tr c tc cao. Ngc li, nhng nh u t mun cng ty gi li li nhun ti u t nhm tng gi tr th trng ca c phn li thch h s chi tr c tc thp.
3.1.2. Hnh thc v trnh t tr c tc
3.1.2.1. Hnh thc tr c tc
Cc cng ty c phn thng tr c tc theo cc k hn n nh trc: c th tr theo thng, qu, na nm hoc mt nm tu thuc vo quyt nh ca tng cng ty. C tc c th c tr di hnh thc: Bng tin, bng c phiu hoc bng ti sn khc quy nh ti iu l cng ty. Hin nay, Lut Doanh nghip Vit Nam cng cho php cng ty c phn tr c tc bng cc hnh thc nu trn. C tc bng tin
o
L khon li nhun sau thu c th hin di dng tin mt m cng ty tr cho c ng theo s c phn h ang s hu. Hu ht cc cng ty tr c tc bng tin mt, bi iu ny trc tip lm tng ti sn thc ca c ng v to thun li cho c ng trong vic s dng tin p ng nhu cu tiu dng c nhn. L khon li nhun sau thu c th hin di dng c phiu m cng ty chia cho cc c ng theo s c phn hin h ang s hu. Vic tr c tc bng tin mt c th nh hng trc tip ti kh nng thanh ton v vn bng tin cho u t ca cng ty. V vy, nhiu cng ty ang tng trng nhanh, thay v tr c tc bng tin c th thc hin tr c tc bng c phiu.
C tc bng c phiu
o
Tr c tc bng ti sn khc M c d khng c tnh cht ph bin, song cc cng ty c phn cng c th tr c tc bng cc ti sn khc. Chng hn c ng c th nhn c tc bng cc ti sn khc ca cng ty nh: cc sn phm ca cng ty, cc chng khon ca mt cng ty khc m cng ty s hu...
3.1.2.2. Trnh t tr c tc ca cng ty c phn
Trong cng ty c phn, Gim c hoc Tng gim c kin ngh phng n tr c tc, Hi ng qun tr kin ngh mc c tc c tr v cui cng i hi ng c ng quyt nh mc c tc v thng qua phng n c tc. Vic thc hin tr c tc c thc hin theo trnh t thi gian sau y:
48
v1.0
Ngy cng b tr c tc: l ngy HQT cng ty cng b trn phng tin thng tin i chng v quyt nh tr c tc ca cng ty. Ni dung cng b gm: S c tc tr cho mi c phn, ngy ng k cui cng (ngy kho s), ngy tr c tc v phng thc thanh ton. Ngy ng k cui cng (N gy kho s): L ngy cht danh sch cc c ng hin hu c quyn nhn c tc ca cng ty. Cng ty s lp danh sch ngi s hu c phiu ca cng ty vi mc ch thc hin quyn c nhn c tc cho c ng. Ti ngy cht danh sch nu nh u t c tn trong danh sch c ng ca cng ty s c quyn nhn c tc. Ngy khng hng c tc (Ngy giao dch khng c c tc): L ngy m nh u t mua c phiu khng c hng quyn nhn c tc ca t chi tr cng b. Ngy ny thng c n nh ty thuc vo thi hn thanh ton trong giao dch chng khon do S giao dch hay Trung tm giao dch chng khon quy nh . V d: nu thi hn thanh ton giao dch chng khon quy nh l T+3, th ngy giao dch khng c c tc trc ngy ng k cui cng 2 ngy lm vic (tc khng k ngy ngh theo quy nh). Nh vy, nu nh u t mua c phiu vo trc ngy giao dch khng c c tc th s c tn trong danh sch c ng c quyn hng c tc. Nu nh u t mua c phiu vo ngy giao dch khng c c tc hoc sau ngy giao dch khng c c tc s khng c tn trong danh sch c ng c quyn hng c tc. Vo ngy khng hng c tc, gi c phiu thng s c iu chnh gim i mt lng tng ng vi c tc ca 1 c phn. Ngy chi tr (Ngy thanh ton): L ngy cng ty thc hin thanh ton c tc cho cc c ng, ngy ny c n nh sau ngy kho s mt khong thi gian no . V d: N gy 2 thng 4 nm 2008, HQT cng ty c phn Nam Vit cng b trn cc phng tin thng tin i chng: Vo ngy 26 thng 4 cng ty s tr c tc nm 2007 vi t l 15%/mnh gi c phiu cho cc c ng c tn trong danh sch c ng ca cng ty tnh n ngy 17 thng 4. Thi gian hon tt thanh ton giao dch chng khon hin c quy nh l 3 ngy, nh vy: o Ngy cng b c tc l ngy 2 thng 4.
o o o
Ngy ng k cui cng l ngy 17 thng 4. Ngy giao dch khng c c tc l ngy 15 thng 4.
Ngy chi tr l ngy 26 thng 4. Do , nu nh u t no mua c phiu Nam Vit vo ngy 15/4/2007 th s khng c hng c tc.
3.2. 3.2.1.
Chnh sch c tc ca cng ty Tm quan trng ca chnh sch c tc
i vi cng ty c phn, li nhun sau thu l thuc quyn s hu ca c ng. Tuy nhin vic phn chia s li nhun thnh phn tr c tc v phn li ti u t l vn khng n gin, bi l n
v1.0
49
lin quan ti vic gii quyt mi quan h li ch trc mt v li ch di hn ca c ng, n s tng trng ca cng ty. iu i hi cc nh qun tr cng ty phi hoch nh chnh sch c tc ca cng ty. Chnh sch c tc th hin chin lc tr c tc ca cng ty, gii quyt mi quan h gia vic tr c tc v vic ti u t li nhun trong phn chia li nhun sau thu ca cng ty c phn. Chnh sch c tc l mt trong ba chnh sch ti chnh hng u ca cng ty: Chnh sch u t, chnh sch ti tr v chnh sch c tc. Tm quan trng ca chnh sch c tc th hin ch: Chnh sch c tc nh hng trc tip n li ch ca c ng. C tc nh hng trc tip n thu nhp hin ti ca c ng, mt khc vic tr c tc cng pht ra tn hiu trin vng ca cng ty. Do vy, n thu ht s quan tm ca cc c ng. Chnh sch c tc nh hng n s tng trng ca cng ty trong tng lai. Chnh sch c tc lin quan ti vic s dng ngun tin mt ca cng ty. V vy, n c mi lin h cht ch vi chnh sch u t v chnh sch ti tr, t nh hng n s tng trng ca cng ty. Vic tr c tc c phn nh hng quyt nh s li nhun li ti u t nhiu hay t, iu ny nh hng ti ngun vn bn trong v nhu cu huy ng vn t bn ngoi ti tr cho nhu cu u t ca cng ty trong tng lai. Chnh sch c tc nh hng n gi c phiu ca cng ty. Chnh sch c tc lin quan n nhiu yu t c tc ng khng nh n gi c phiu ca cng ty, n c th lm cho gi c phiu tng ln hoc gim xung. Chnh sch c tc c nh hng rt ln ti li ch ca c ng v s pht trin ca cng ty; v vy, ban lnh o cng ty cn phi cn c vo tnh hnh kinh doanh, tnh hnh ti chnh v xu th pht trin ca cng ty cn nhc, la chn mt chnh sch c tc ph hp.
3.2.2. Nhng yu t nh hng n chnh sch c tc ca cng ty c phn
M i cng ty cn c nh hng chin lc tr c tc v c th hin chnh sch c tc. y l mt chnh sch ti chnh rt qun trng lin quan n chnh sch u t v chnh sch ti tr ca cng ty. i n vic xc nh mt chnh sch c tc ph hp i hi cc nh qun l ca cng ty phi xem xt nhiu yu t, trong cn ch n mt s yu t ch yu sau: Nhng rng buc ca php l Hu ht cc nc u c nhng quy nh php l lin quan n vic tr c tc m cc cng ty c phn phi tun th. Nhng rng buc ca php l c tnh cht thng l i vi chnh sch c tc ca cng ty c phn nhiu nc trn th gii l:
o
Rng buc v li nhun rng: Theo s rng buc ny, c tc tr cho c ng phi ly t li nhun sau thu (li nhun rng) ca cng ty bao hm li nhun sau thu c to ra trong nm v c li nhun sau thu nm trc cn li chuyn sang nu c.
v1.0
50
Bi 3: C tc ca cng ty c phn o
Rng buc v bo ton vn: S rng buc ny nghim cm cng ty khng c ly vn c tnh cht php nh tr c tc. Ty theo php lut mi nc, vic xc nh vn c tnh php nh c c th ha, c th l vn iu l tnh theo mnh gi ca s c phn pht hnh hay s vn gp bao hm c vn thng d c phn. Rng buc v m bo ti chnh lnh mnh: Theo s rng buc ny, cng ty ang gp kh khn v mt ti chnh, trong tnh trng khng m bo kh nng thanh ton cc khon n n hn th khng c chi tr c tc. M t khc, cng ty khng c tr c tc nu nh vic tr c tc lm cho cng ty ri vo tnh trng mt kh nng thanh ton cc khon n n hn. S rng buc ny l nhm bo v li ch ca nhng ngi cho cng ty vay vn.
C hi u t Nu cng ty c nhng c hi u t ha hn kh nng tng trng cao thng c nhu cu vn ln ti tr cho u t, v th c xu hng gi li phn ln li nhun sau thu ti u t, gim bt hay trnh phi pht hnh c phn mi ra cng chng va tn km va bt tin. Do vy, ch dnh phn nh li nhun sau thu tr c tc. Chi ph pht hnh chng khon Vic huy ng vn ca cc cng ty trn th trng thng qua pht hnh chng khon (c phiu, tri phiu) thng c thc hin trn c s thng qua mt t chc chuyn nghip thc hin nghip v bo lnh pht hnh. T chc ny s thc hin cc cng vic cn thit nh lm cc th tc xin php pht hnh, lp bn co bch, iu tra khch hng tim nng, hoc bo lnh pht hnh (bao thu pht hnh) chng khon. iu ny s lm ny sinh khon chi ph pht hnh chng khon tu theo mc v ni dung cng vic do t chc ny m nhim. Chi ph pht hnh chng khon cao hay thp s nh hng trc tip ti chi ph s dng vn ca cng ty. V vy, y l vn m ban lnh o cng ty phi cn nhc khi quyt nh gi li li nhun sau thu nhiu hay t ti u t, hay pht hnh chng khon huy ng tng vn u t trn th trng. Tm l ca ngi u t Tm l ca ngi u t chu nh hng ca cc yu t mang tnh cht c nhn nh ngn sch chi tiu gia nh, mc chp nhn ri ro ca nh u t. Vi nhng ngi v hu (hoc sp ngh hu) c xu hng chp nhn ri ro mc thp, mun nhn thu nhp u n, n nh m bo cho cuc sng hng ngy; do vy, h mong mun cng ty tr c tc cao v u n. N gc li, nhng nh u t tr tui thng sn sng chp nhn ri ro mc cao, c th hy sinh nhng khon thu nhp hin ti t c tc, t nim tin vo cc khon thu nhp trong tng lai khi gi c phiu m h nm gi tng ln do s thnh cng ca hot ng ti u t ca cng ty m h c phn s hu. iu ny c nh hng trc tip ti quyt nh ca Ban lnh o cng ty v t l phn li nhun sau thu dng tr c tc l cao hay thp. V tr ca cc c ng trong vic thc hin ngha v np thu thu nhp c nhn
v1.0
51
Nu cng ty c phn do mt s i c ng nm gi, thng thng h c khuynh hng mun chia li tc c phn vi t l thp trnh phi np thu thu nhp c nhn mc cao. N gc li, nu cng ty c phn do s ng cc c ng nm gi li c khuynh hng mun dnh phn ln li nhun sau thu chia li tc c phn, nhm tng thu nhp cho vic tiu dng ca c ng. S n nh v li nhun ca cng ty M t cng ty c mc li nhun tng i n nh th cng ty c th dnh phn nhiu hn t li nhun sau thu tr c tc. Ngc li, nhng cng ty c mc li nhun dao ng ln qua cc nm (kh d on) thng c xu hng gi li t l cao li nhun sau thu m bo duy tr kh nng tr c tc bnh thng vo nhng nm m li nhun b gim st. Kh nng thm nhp vo th trng vn M i cng ty tu thuc vo quy m, thi gian hot ng, uy tn trong kinh doanh, giai on pht trin trong chu k sng ca sn phm v doanh nghip m c kh nng thm nhp vo th trng vn (hay kh nng huy ng vn ca cc cng ty trn th trng) l khng ging nhau. Nhng cng ty ln, c thi gian hot ng lu, c s n nh v li nhun, c uy tn cao trong kinh doanh, mc ri ro thp thng c kh nng d dng huy ng vn trn th trng. V vy, cc cng ty ny c th dnh t l cao hn li nhun sau thu tr c tc. Ngc li, nhng cng ty nh, mi thnh lp, mc ri ro trong kinh doanh l cao, kh c th huy ng vn trn th trng mc d c nhu cu rt ln v vn kinh doanh. Nhng cng ty ny thng c xu hng dnh li nhun li ti u t nhiu hn. Quyn kim sot cng ty Khi pht sinh nhu cu v vn, cng ty c th phi huy ng vn t nhng ngun bn ngoi bng nhiu cch, trong c th pht hnh thm c phiu mi. Phng thc ny tuy lm tng vn ch s hu, nhng s lm tng s c ng ca cng ty, iu ny ng ngha vi vic lm long quyn ca cc c ng hin hu. Do vy, nu nh cc c ng hin hu ca cng ty mun duy tr quyn qun l v kim sot cng ty, tc l c ng khng chp nhn chia s quyn qun l v kim sot cng ty, th cng ty thng gi li phn nhiu li nhun sau thu ti u t. Tnh hnh dng tin ca cng ty V l thuyt, khi hot ng kinh doanh c li, sau khi thc hin cc ngha v cn thit vi cc ch th kinh t x hi khc, cc cng ty c phn u c th s dng li nhun sau thu tr c tc, hoc gi li ti u t. Tuy nhin trn thc t, vic cng ty kinh doanh c li li khng ng nht vi vic cng ty c ngun tin tr c tc cho cc c ng. Do vy, mt yu t cn c xem xt khi quyt nh tr c tc bng tin cho cc c ng l phi xem xt kh nng cn i v lung tin ca cng ty. Chu k sng ca doanh nghip Nhn nhn mt cch tng qut v lu di trong nn kinh t th trng c s cnh tranh th mi doanh nghip, cng nh cng ty u c chu k sng ca n. Chu k
52
v1.0
sng ca cc doanh nghip ni chung tri qua 4 giai on: Khi u, tng trng, hon thin v suy thoi. Thch ng vi mi giai on trong chu k sng, ban lnh o doanh nghip cn xy dng chnh sch ti chnh (trong c chnh sch li tc c phn) cho ph hp. V d: Trong giai on khi u sn phm ca cng ty cha chim lnh c th trng, uy tn ca cng ty cha cao, kh nng huy ng vn ca cng ty trn th trng l kh khn; v vy, cng ty cn gi li phn ln li nhun sau thu ti u t thm ch c th thc hin chnh sch c tc bng khng. Trn y l cc yu t ch yu cn cn nhc khi hoch nh, la chn chnh sch c tc ca cng ty c phn.
3.2.3. Chnh sch c tc trong thc tin
C tc ca cng ty c phn l vn ti chnh rt quan trng v cng rt phc tp, n thu ht s quan tm ca nhiu nh kinh t trn th gii v hnh thnh cc trng phi l thuyt v chnh sch c tc. Cc trng phi ny c nhng kin rt tri ngc nhau v vn tip tc nhng cuc tranh lun. Tuy nhin, qua thc tin cho thy, cc cng ty c phn cc nc thng s dng cc chnh sch c tc ch yu sau y:
3.2.3.1. Chnh sch c tc n nh
Ni dung ch yu ca chnh sch ny l: cng ty xc nh mt mc c tc nht nh, duy tr tr c tc lin tc hng nm v ch tng c tc ln mc cao hn khi cng ty c th t c s gia tng li nhun mt cch vng chc kh nng cho php tng c c tc. Nu li nhun gim st, mc c tc vn c duy tr cho n khi cng ty thy r khng th hy vng ngn chn c s gim st li nhun ko di trong tng lai. Trong nhng nm gn y, nhiu cng ty c phn cc nc t c s tng trng li nhun kh n nh thc hin theo ui chnh sch n nh c tc theo hng duy tr t l tng trng c tc n nh. Hin nay, phn ln cng ty c phn nhiu nc thc hin chnh sch n nh c tc, bi l chnh sch ny em li cc li ch ch yu: Th nht: Thc hin chnh sch n nh c tc c khuynh hng gp phn lm tng gi c phiu ca cng ty trn th trng. Chnh sch n nh c tc a ra thng tin hay tn hiu cho cc nh u t v trin vng tt trong kinh doanh ca cng ty. M t khc, nhng cng ty thc hin chnh sch n nh c tc c nhiu nh u t nh gi l lm gim thiu ri ro cho c ng nhiu hn nhng cng ty tr c tc tng, gim tht thng. Th hai: Chnh sch n nh c tc thu ht s quan tm nhiu hn ca cc nh u t, t lm tng uy tn ca cc cng ty thc hin chnh sch ny. Bi v, phn ln c ng ca nhiu cng ty c phn cc nc coi c tc l mt trong nhng
v1.0
53
ngun thu nhp trang tri cc khon tiu dng thng xuyn, cc c ng ny a thch chnh sch n nh c nh. Thm vo , cc t chc ti chnh trung gian nh cng ty bo him, cng ty ti chnh cng a thch u t vo c phiu ca cc cng ty tr c tc u n, thng xuyn. Th ba: C tc n nh cn l mt yu t gip cho cng ty c th d c nim yt chng khon ti S giao dch chng khon hn. nhiu nc, c phiu mun c nim yt th mt vn thng cng c xem xt l cng ty phi tr c tc thng xuyn v n nh. Tuy vy, vic tr c tc n nh c th lm cho cng ty b ng trong vic b tr ngun vn bn trong ca cng ty cho u t. M t khc, do phi duy tr mc tr c tc n nh, cho nn nu nh cng ty c nhu cu vn u t s phi huy ng vn t bn ngoi bng vic pht hnh c phiu mi. Khi cng ty phi b ra cc khon chi ph pht hnh, dn n lm cho chi ph s dng vn ch s hu tng ln, ng thi cc c ng hin hu phi chia s quyn kim sot cng ty cho s c ng mi.
3.2.3.2. Chnh sch thng d c tc
Chnh sch thng d c tc chu nh hng rt ln bi cc c hi u t v ngun vn ti tr cho vic thc hin cc u t mi ca cng ty. Ni dung ch yu ca chnh sch ny l: Cng ty ch tr c tc t phn li nhun sau thu cn li sau khi u tin dnh s li nhun sau thu ti tr cho u t trong mi quan h m bo huy ng theo c cu ngun vn ti u ca cng ty. Chnh sch thng d c phn da trn c s l cc nh u t a thch cng ty gi li li nhun ti u t hn l tr c tc, nu nh t sut sinh li m cng ty c th t c t vic ti u t li nhun cao hn t sut sinh li trung bnh m cc nh u t c th t c do t h u t vo cc c hi khc c mc ri ro tng ng. Vic thc hin chnh sch thng d c tc c th a li nhng li ch ch yu sau: Mt l: Gip cho cng ty ch ng s dng li nhun sau thu p ng nhu cu vn cho thc hin cc c hi u t tng trng, t to ra th mnh trong cnh tranh v c kh nng a li trin vng kinh doanh tt p cho cng ty trong tng lai. Hai l: Cng ty s gim c chi ph s dng vn, bi v vi vic s dng nhiu hn li nhun sau thu ti tr cho u t, cng ty s trnh c hoc gim bt c vic pht hnh thm c phiu thng mi huy ng vn khin cho cng ty khng phi mt hay gim bt c chi phi pht hnh c phiu. Ba l: Gip c ng hin hu c th gim hoc hon np mt phn thu thu nhp c nhn. Vic gi li phn ln li nhun sau thu ti u t, s lm gim thu nhp hin ti t c tc ca cc c ng, iu ny va gip c ng c th gim c phi np thu thu nhp c nhn mc cao, hoc hon np mt phn thu thu nhp c nhn sang cc k sau. Bn l: Gip c ng hin hu trnh phi phn chia quyn kim sot, biu quyt v phn chia thu nhp cho c ng mi, v cng ty khng phi pht hnh c phn mi hoc hn ch phi pht hnh vi quy m ln.
54
v1.0
Tuy nhin, vic cng ty theo ui thc hin chnh sch thng d c tc c th s dn n s dao ng v c tc tng i ln. Nh vy, c th thy rng chnh sch thng d c tc ph hp hn vi nhng cng ty ang trong giai on tng trng, c nhiu c hi u t a li hiu qu v cc c ng khng phi qu lo lng n s dao ng ca c tc.
3.2.3.3. Cc chnh sch c tc khc
Chnh sch tr c tc theo t l chi tr c nh Cng ty c phn cng c th thc hin vic tr c tc theo mt t l chi tr c nh tnh trn li nhun sau thu ca cng ty. Nh vy, nu li nhun sau thu hng nm ca cng ty thay i th s lm cho c tc ca 1c phn bin ng. Theo cch tr c tc ny, t l tr c tc c nh c cng ty duy tr qua cc nm cho n khi iu kin kinh doanh ca cng ty c s thay i cn bn th cng ty mi iu chnh t l tr c tc. Chnh sch c tc ny ch c mt s t cng ty p dng do c tc 1 c phn c s dao ng kh ln qua cc nm. Chnh sch tr c tc nh k trong nm mc thp v chia thm c tc vo cui nm. M t s cng ty thc hin chnh sch tr c tc nh k trong nm mc thp v chia thm c tc vo cui nm trong nhng nm cng ty hot ng kinh doanh c hiu qu cao v c tin mt di do. Chnh sch ny l s kt hp chnh sch c tc n nh v chnh sch t l chi tr c nh. Vi chnh sch ny, cng ty s cn c vo k hoch kinh doanh, k hoch li nhun ca cng ty xc nh mt mc c tc ti thiu nht nh v theo k hn trong nm s tr cho c ng. Sau , n cui nm ti chnh, cng ty quyt ton v xc nh s li nhun sau thu thc t t c v s li nhun cha phn phi ly k t cc nm trc quyt nh c chia thm c tc vo cui nm hay khng. Vic la chn chnh sch c tc ny to ra s linh hot cho cng ty trong vic tr c tc. Cng ty lun m bo c vic tr c tc v ch ng hn trong sp xp s dng ngun tin mt. Thc hin chnh sch ny cng m bo cho cc nh u t nhn c khon c tc mc ti thiu nht nh. V th, chnh sch ny c coi l s la chn tt nht cho nhng cng ty thng c s dao ng ln v li nhun sau thu v dng tin mt.
3.3. Tr c tc bng c phiu
Cng ty c phn cn c th tr c tc cho c ng bng c phiu thay v tr c tc bng tin. Tr c tc bng c phiu l cch cng ty pht hnh thm c phiu tng ng vi phn gi tr li nhun sau thu dnh tr c tc v phn phi cho c ng hin hu theo t l c phn hin h ang nm gi. V d: M t cng ty tuyn b tr c tc bng c phiu vi t l 10%, vy c ng no ang nm gi 100 c phn th s c nhn thm 10 c phn m khng phi
v1.0
55
tr tin. Nh vy, thay v nhn c tc bng tin th c ng nhn c thm mt s c phiu mi m khng phi tr tin. C th nhn thy, vic tr c tc bng c phiu a li nhng tc ng ch yu sau:
o
Tr c tc bng c phiu s lm cho s c phiu ang lu hnh ca cng ty tng ln v cng lm tng s c phn ca mi c ng s hu nhng khng lm nh hng n t l quyn s hu ca mi c ng hin hnh. Nu nh tr c tc bng tin th sau khi tr c tc, ti sn ca cng ty gim i. i vi vic tr c tc bng c phiu th tng ti sn ca cng ty khng thay i so vi trc khi tr c tc bng c phiu, tuy nhin c s thay i mt s khon mc thnh phn ca vn ch s hu trn bng cn i k ton: Khon li nhun cha phn phi s gim i v khon u t vn ca ch s hu s tng ln tng ng (Theo ch ti chnh hin hnh Vit Nam). Tr c tc bng c phiu s lm cho s c phiu ang lu hnh ca cng ty tng ln; do vy, sau khi tr c tc, gi tr s sch ca mt c phiu s gim i. Xem xt thun ty v mt l thuyt, th vic tr c tc bng c phiu cng ging nh vic chia nh hn chic bnh v nh vy, sau khi tr c tc bng c phiu, thu nhp 1 c phn v gi 1 c phn ca cng ty s gim xung. Tuy nhin, nu cng vi vic tr c tc bng c phiu, trin vng ca cng ty l tt p, li nhun sau thu c kh nng gia tng mnh th gi c phiu ca cng ty c th tm thi st gim do hin tng long gi, sau s tng ln do cc nh u t tin tng vo tng lai ca doanh nghip. M c tiu ca cng ty thc hin tr c tc bng c phiu c th l nhm ch ng gim gi c phiu tng thm tnh thanh khon ca chng khi gi c phiu ca cng ty ln m c qu cao. M t s cng ty thc hin tr c tc bng c phiu c th l nhm c thm vn bng tin cho u t t ngun li nhun s au thu; bi l, nu cng ty tr c tc bng tin th s tin s v tay c ng. y, cng cn phn bit vic tr c tc bng c phiu v vic tch hay chia nh c phiu. Tr c tc bng c phiu v tch hay chia nh c phiu u c coi l cch thc m cng ty c th s dng ch ng thc hin gim gi c phiu nhm tng thm tnh thanh khon cho c phiu. C hai vic ny u dn n lm tng s lng c phiu ang lu hnh; u lm gim gi tr s sch ca 1 c phiu, nhng khng lm gim tng gi tr ti sn v vn ch s hu ca cng ty, mt khc cng u khng lm nh hng n t l quyn s hu ca c ng hin hu i vi cng ty. Tuy vy, vic tch c phiu s lm gim mnh gi ca 1 c phn, trong khi tr c tc bng c phiu khng lm thay i mnh gi ca 1 c phn. Mt im ng ch na, nh trn nu c hai vic ny u khng lm thay i vn ch s hu ca cng ty, nhng vic tr c tc bng c phiu li lm thay i gi tr ca mt s khon mc thnh phn ca vn ch s hu trn bng cn i k ton ca cng ty cn vic tch c phiu th khng gy ra s thay i no.
56
v1.0
Tuy nhin, cng cn lu rng vic tr c tc bng c phiu phi trong phm vi quy m li nhun sau thu thuc s hu ca c ng thng v s c phiu m cng ty cn c php pht hnh. Cng ty tr c tc bng c phiu c th a li nhng im li v bt li ch yu sau: o Nhng im li: C th gip cho cng ty ch ng gim gi c phiu nhm lm tng thm tnh thanh khon ca chng khi gi c phiu mc qu cao. So vi tr c tc bng tin, tr c tc bng c phiu gip cho cng ty c thm vn bng tin t ngun li nhun sau thu u t v nh vy cng s gim bt hay khng phi pht hnh thm c phn mi huy ng vn, t tit kim c chi ph pht hnh v c ng hin hu t hoc khng phi chia s quyn li cho c ng mi. C th gip cho cc nh qun tr cng ty gim bt p lc phi lin tc tng c tc bng tin. Gip c ng c th hon c thu thu nhp c nhn so vi c tc bng tin mt. Nu cng ty tr c tc bng tin mt th c ng s b nh thu thu nhp c nhn ngay khi cng ty thc hin chi tr. Trong khi , nu tr c tc bng c phiu, c ng ch b nh thu khi thc hin bn c phiu. Hn na, nu trong tng lai, cng ty c trin vng kinh doanh tt p, gi c phiu ca cng ty tng cao th c ng c thm thu nhp so vi nhn ngay c tc bng tin. Nhng im bt li: Vic tr c tc bng c phiu nh trn nu gip cho cng ty c thm vn bng tin u t. Tuy nhin, nu u t ca cng ty km hiu qu khng to ra hay to ra s gia tng li nhun sau thu qu thp s dn n lm cho gi c phiu ca cng ty st gim mnh, khi c ng s chu nhiu thit hi. Nu cc nh qun tr cng ty lm dng qu mc vic tr c tc bng c phiu, cng ty c th ri vo tnh trng d tha tin, t cc nh qun tr cng ty d di trong chi dng tin vn khin cho hiu qu s dng vn thp.
3.4. Mua li c phiu
Trong qu trnh hot ng, v nhng l do nht nh, cng ty c phn c th thc hin mua li c phiu ca chnh cng ty mnh, s c phiu c gi l c phiu qu. Vy, c phiu qu l c phiu do cng ty pht hnh v c chnh cng ty mua li bng ngun vn hp php. C phiu qu khng cn c hng cc quyn ca c phiu thng nh quyn biu quyt, quyn nhn c tc... Vic mua li c phiu i hi cng ty phi tun th nghim ngt cc quy nh ca php lut. Thng thng cc nc, cng ty mua li c phiu bng cc hnh thc ch yu sau:
v1.0
57
Bi 3: C tc ca cng ty c phn o o o
Mua li c phiu trn th trng thc cp nh mua qua S giao dch chng khon. Cng ty ngh mua li t tt c cc c ng ca Cng ty. M ua li theo mc tiu: M ua li c tnh cht ring l trn c s thng lng trc tip vi c ng ln hoc mt nhm c ng nht nh.
Cng ty thc hin mua li c phiu ca chnh cng ty mnh xut pht t nhiu l do khc nhau nhau nh: o M ua li c phiu ti c cu ngun vn cho hp l hn; mua li duy tr gi thch hp cho c phiu trn th trng; o M ua li ngn chn s thu tm cng ty;
o o
Mua li thng c phiu cho cc nh qun l hoc ngi lao ng ca cng ty;
Mua li iu chnh gim vn iu l theo ngh quyt ca i hi ng c ng... nhiu nc, cng ty c phn cn thc hin vic mua li mt t l c phn nht nh t tt c c ng ca cng ty thay cho vic tr c tc. Phn di y ch yu xem xt vic mua li ny. M t cng ty c kh nng v tin mt tr c tc cho c ng nh d nh, nhng cng ty c th cn nhc s dng s tin d tnh dnh tr c tc mua li c phiu t c ng. thc hin mua c phiu t c ng, cng ty s xc nh s c phn d kin mua li tng ng vi s tin d kin dnh tr c tc v cng b t l c phn mua li trn s c phn m c ng ang nm gi, gi mua li v thi gian mua li. Thng thng gi mua li l cao hn gi th trng. C ng c quyn la chn bn c phn cho cng ty thu tin v hoc c th khng bn. Vic mua li c phn thay cho vic tr c tc c nhng tc ng ch yu sau: Tng t nh vic tr c tc bng tin, vic mua li c phiu s lm gim ti sn, gim vn ch s hu ca cng ty. Nhng khc vi tr c tc bng tin, vic mua li lm gim s lng c phiu ang lu hnh v v vy, n lm cho thu nhp 1 c phn, gi c phiu ca cng ty tng ln. Vic mua li c phiu thay cho vic tr c tc c th a li nhng im li v nhng bt li ch yu sau: o Nhng im li: Vic mua li c phiu c xem nh a li mt tn hiu lc quan cho cc nh u t, h tin rng cc quyt nh mua li c phn ca cc nh qun tr cng ty a ra th hin cc nh qun tr cng ty ang lc quan v tng lai pht trin ca cng ty v gi c phiu ca cng ty hin b th trng nh gi thp. iu ny cng l mt l do khin cho gi c phiu ca cng ty s tng ln. Vic cng ty cng b mua li c phiu t c ng khin cho c ng rng ng hn trong vic la chn theo thch ca h bn hay khng bn c phiu. Nhng c ng cn tin th c th la chn l bn c phiu cho cng ty. Trong khi , nhng c ng cha cn tin th ch n gin quyt nh
58
v1.0
l gi li c phiu v nh vy, nhng c ng ny cng hon np c mt phn thu thu nhp nu so vi trng hp cng ty tr c tc bng tin. Vic mua li c phiu cng gip cho cc nh qun tr cng ty gim c p lc tng c tc bng tin. Nu vic d tha tin mt ca cng ty ch c tnh cht tm thi, cc nh qun tr thch s dng s tin d kin dnh tr c tc mua li c phiu t c ng hn l cng b tng c tc bng tin m khng c kh nng duy tr c n. Nhng im bt li: Trong trng hp c th c nhiu c ng cha nhn thy r cn c v mi lin h gia vic cng ty mua li c phiu v vic tr c tc bng tin, t lm cho vic thc hin k hoch mua li c phiu ca cng ty gp tr ngi. Nu cng ty t gi mua li qu cao th c th gy ra s bt li cho cc c ng cha cn tin vn gi li c phiu ca cng ty. M t khc, nhng cng ty m c phiu c tnh thanh khon yu nu cng ty t gi mua qu cao th sau khi kt thc chng trnh mua li gi c phiu c th st gim mnh.
v1.0
59
TM LC CUI BI

C tc l khon li nhun sau thu ca cng ty dnh tr cho cc c ng hin hu. Cc ch tiu nh gi tnh hnh tr c tc: h s tr c tc, c tc/1c phn (DIV), Thu nhp mt c phn (EPS) v t sut c tc. Hnh thc tr c tc: bng c phiu, bng tin v bng ti sn khc. Trnh t tr c tc: ngy cng b tr c tc ngy ng k cui cng ngy giao dch khng hng c tc ngy tr c tc. Chnh sch tr c tc nh hng ti: li ch c ng hin hu, s tng trng ca cng ty trong tng lai v gi c phiu ca cng ty. Cc chnh sch tr c tc trong thc tin: chnh sch c tc n nh, chnh sch thng d c tc v chnh sch c tc khc. M i chnh sch u c nhng u v nhc im ring.
60
v1.0
CU HI N TP
1. Hy phn tch mi quan h gia chnh sch u t v chnh sch c tc ca cng ty c phn? 2. M t cng ty c phn ang c trin vng tng trng rt nhanh, vy nn la chn thc hin chnh sch n nh c tc hay chnh sch thng d c tc v gii thch v sao? 3. Hy gii thch: v sao mt cng ty c phn ang tng trng nhanh v trin vng kinh doanh kh tt li la chn tr c tc bng c phiu? 4. Hy tm hiu tnh hnh th trng chng khon Vit Nam nm 2008 v gii thch v sao ti i hi ng c ng nm khng t cng ty c phn, c ng hin hu li phn i d nh ca Hi ng qun tr v vic tr c tc bng c phiu? 5. Nu mt cng ty c phn thc hin mua li c phiu c coi l thay v tr c tc bng tin s nh hng nh th no n gi tr ti sn, vn ch s hu v gi c phiu trn th trng ca cng ty?
BI TP
Bi tp 1 Cng ty Hi Kim c tnh hnh nm N nh sau:
S sn phm tiu th trong nm: 1.400 sn phm vi gi bn cha c thu gi tr gia tng 1 triu ng/sn phm. Chi ph sn xut kinh doanh trong nm: o Tng chi ph c nh kinh doanh: 120 triu ng. o Chi ph bin i cho 1 sn phm: 48.000 ng. Li tin vay vn kinh doanh phi tr trong nm l 100 triu ng. Cng ty phi np thu thu nhp doanh nghip vi thu sut 25%. H s tr c tc l 0,6. S c phn thng lu hnh trong nm l 100.000 c phn.
Yu cu: 1. Hy xc nh thu nhp 1 c phn (EPS) ca cng ty? 2. Xc nh c tc 1 c phn? Bi tp 2 Cng ty c phn Hng H hin c 400.000 c phn thng (hay c phn ph thng ang lu hnh). D kin trong nm ti t c li nhun trc thu l 2.000 triu ng. Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut 25%. Hin cng ty c cc d n tim nng kh thi vi tng s vn u t l 1.200 triu ng. Vic huy ng vn thc hin u t theo nh hng vn duy tr c cu ngun vn mc tiu vi h vn ch s hu l 60% cn li s dng vn vay. Yu cu: 1. Xc nh thu nhp 1 c phn (EPS) ca cng ty? 2. Nu cng ty thc hin chnh sch thng d c tc th c tc 1 c phn v h s tr tc ca cng ty l bao nhiu? Bit rng: Cng ty khng c c phiu u i v trong nm ti cng ty khng pht hnh thm, cng khng mua li c phiu.
v1.0
61
Bi tp 3 Cng ty c phn ng Tin c ti liu v nm N nh sau: Tng s vn kinh doanh bnh qun s dng trong nm l 10.000 triu. Trong , vn ch s hu l 40%, vn vay l 60% vi li sut vay vn 10%/nm. Li nhun trc li vay v thu l 2.000 triu ng. Cng ty np thu thu nhp vi thu sut l 25%. Nm trc cng ty tr c tc 2.000/c phn. S c phn thng ang lu hnh ca cng ty l 300.000 c phn. Cng ty ang c 2 d n u t c tnh kh thi vi tng s vn u t l 2.250 triu ng. Vic huy ng vn thc hin u t vn m bo theo c cu ngun vn trn. Yu cu: 1. Nu cng ty thc hin chnh sch c tc n nh, duy tr tc tng c tc u n mi nm 5%, th c tc mt c phn nm N ca cng ty v s li nhun li ti u t l bao nhiu? 2. Nu nm N cng ty thc hin chnh sch thng d c tc th c tc mt c phn l bao nhiu? Bi tp 4 Cng ty c phn Kim Sn c tnh hnh nm N nh sau: Cng ty duy tr c cu ngun vn vi h s n l 60% v h s vn ch s hu l 40%. Cng ty vn c kh nng c cc ngn hng thng mi cho vay vn u t. Trong nm cng ty t c li nhun sau thu l 5.000 triu ng. Yu cu: 1. Nu cng ty khng pht hnh c phiu mi huy ng vn v dnh ton b li nhun ti u t. Vy, cng ty c th huy ng ti a bao nhiu vn cho u t m vn duy tr c c cu ngun vn nu trn? 2. Gi s cng ty c 2 d n u t kh thi vi tng s vn l 12.000 triu ng. D kin huy ng vn theo c cu ngun vn la chn c nu trn v thc hin chnh sch thng d c tc. Vy, s li nhun sau thu c th dnh tr c tc trong nm l bao nhiu? Bi tp 5 M t cng ty c phn c tnh hnh sau: Theo s liu Bng cn i k ton trc ngy cng ty cng b c tc: o S vn u t ca ch s hu: 450.000.000 ng o Thng d vn c phn: 1.550.000.000 ng o Li nhun sau thu cha phn phi: 300.000.000 ng o Cng vn ch s hu: 2.300.000.000 ng Tng s c phn ang lu hnh thi im kha s l 50.000 c phn. Cng ty cng b tr c tc bng c phiu vi t l l 20% s c phiu ang lu hnh. Yu cu: Hy xc nh cc khon trn ca Bng cn i k ton sau khi tr c tc bng c phiu.
62
v1.0
Bi 4: Vn kinh doanh ca doanh nghip
BI 4: VN KINH DOANH CA DOANH NGHIP

Hng dn hc
Mc tiu
Trang b nhng kin thc c bn v vn kinh doanh ca doanh nghip: ni dung, c im chu chuyn ca tng loi vn. Cung cp nhng phng php, k nng qun l i vi tng loi vn kinh doanh ca doanh nghip. nh gi c hiu qu s dng vn kinh doanh ca doanh nghip
hc tt bi ny, hc vin cn nm vng khi nim, ni dung, c im v vai tr ca tng loi vn trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong qu trnh hc cn a ra cc trng hp gi nh ng thi lin h vi thc t, suy ngh v cc bin php qun l v tc ng ca cc bin php n hot ng ca doanh nghip nh vic khu hao TSC qu cao hoc qu thp, vic d tha hay thiu ht vn bng tin Kt hp nghin cu l thuyt v vn dng vo gii cc bi tp, t quay tr li cng c nhn thc v l thuyt. c cc ti liu tham kho: o Bi 3, Gio trnh Ti chnh doanh nghip Hc vin Ti chnh Ch bin PGS. TS N guyn nh Kim & TS Bch c Hin, NXB Ti chnh 2008. o Chng 29 & 30, Ti chnh doanh nghip hin i. Ch bin TS. Trn Ngc Th, NXB Thng K, 2007. o Cc chnh sch, ch ti chnh hin hnh ca Nh nc lin quan n vi kinh doanh ca doanh nghip.
N i dung

Khi nim v vn kinh doanh. Vn c nh. Vn lu ng Hiu qu s dng vn kinh doanh ca doanh nghip.
Thi lng hc
4 tit
v1.0
63
TNH HUNG D N NHP
Bun ti khng bng di vn Chc bn tng nghe cu thnh ng Bun ti khng bng di vn. i vi doanh nghip vn kinh doanh l tin v cng l mt trong nhng yu t quyt nh hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. Gia cc doanh nghip cnh tranh vi nhau, mt khi cng ngh sn xut l tng t nh nhau th vic qun l s dng vn l cng c quyt nh n s thnh cng hay tht bi ca doanh nghip. Do vy, vn nng cao hiu qu s dng vn kinh doanh lun l vn trn tr ca cc nh qun tr ti chnh: lm sao vi s vn hin c to ra ln g doanh thu v li nhun nhiu hn; khu hao ti sn c nh nh th no c th thu hi s vn c nh ng ra; bng cch no c th tng c vng quay ton b vn hay ti sn; lm sao doanh nghip m rng quy m kinh doanh nhng vn c s tin mt ln thanh ton cc khon n n hn cng nh m bo cho vic giao dch kinh doanh cn thit tr li cho nhng cu hi , bn c th tm thy li gii trong ni dung ca bi ny.
64
v1.0
4.1.
Khi nim v vn kinh doanh
Vn l tin v cng l mt yu t cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip. tin hnh hot ng sn xut kinh doanh i hi doanh nghip phi c mt lng vn nht nh tng ng vi quy m kinh doanh v iu kin kinh doanh ca doanh nghip nh: Nh xng, my mc thit b, nguyn vt liu... Vy, vn kinh doanh ca doanh nghip l biu hin di hnh thc tin t ton b cc loi ti sn m doanh nghip huy ng, s dng vo hot ng kinh doanh nhm mc ch sinh li. Vn kinh doanh ca doanh nghip thng xuyn vn ng v chuyn ho t hnh thi ban u l tin, tip ln lt chuyn sang cc hnh thi khc nhau v cui cng li tr v hnh thi ban u l tin. S vn ng ca vn kinh doanh nh vy c gi l s tun hon ca vn. Qu trnh hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip din ra lin tc, khng ngng. Do , s tun hon ca vn kinh doanh cng din ra lin tc, lp i lp li c tnh cht chu k to thnh s chu chuyn ca vn kinh doanh. S chu chuyn ca vn kinh doanh chu s chi phi rt ln bi c im kinh t k thut ca ngnh kinh doanh m doanh nghip ang hot ng. Cn c vo nhng tiu thc nht nh c th chia vn kinh doanh thnh cc loi vn khc nhau. Da theo c im chu chuyn gi tr ca vn ngi ta c th chia vn kinh doanh ca doanh nghip lm hai loi: Vn lu ng v vn c nh.
4.2. 4.2.1. Vn c nh Ti sn c nh v vn c nh ca doanh nghip
4.2.1.1. Ti sn c nh
Mun tin hnh hot ng kinh doanh i hi doanh nghip phi c t liu lao ng. Trong mt doanh nghip thng c nhiu loi t liu lao ng khc nhau: xt v mt gi tr, c loi c gi tr rt ln, c loi c gi tr tng i nh; xt v mt thi gian s dng, c loi c thi gian s dng rt di, c loi c thi gian s dng tng i ngn. thun tin v nng cao hiu qu ca cng tc qun l, ngi ta chia t liu lao ng ra lm 2 loi: Ti sn c nh v cng c. Vic phn chia nh vy, da vo 2 tiu chun ch yu c tnh cht nh lng l thi gian v gi tr. M t t liu lao ng c xp vo ti sn c nh phi c c hai tiu chun nh lng sau: Tiu chun v thi gian: C thi gian s dng t 1 nm tr ln. Tiu chun v gi tr: Phi c gi tr ti thiu mt mc nht nh theo quy nh. Mc gi tr c th c Nh nc quy nh ph hp vi tnh hnh kinh t ca tng thi k. Ngoi hai tiu chun ch yu trn, tu theo iu kin ca tng nc ngi ta cn c th a ra thm nhng tiu chun khc c tnh cht nh tnh. Nhng t liu lao ng khng tiu chun quy nh c coi l cng c, dng c nh v c xp vo ti sn lu ng.
v1.0
65
Trong mt s trng hp, doanh nghip phi u t mt lng gi tr ln, kt qu u t tuy khng to ra mt thc th vt cht c th, nhng khon u t phc v cho nhiu chu k sn xut kinh doanh nh: Chi ph mua bng pht minh, bng sng ch, bn quyn tc gi v.v... Nhng khon u t nh vy to ra mt loi ti sn khng c hnh thi vt cht v nu tiu chun quy nh cng c coi l ti sn c nh v hnh ca doanh nghip. Nh vy, ti sn c nh l nhng t liu lao ng ch yu c gi tr ln v tham gia vo nhiu chu k kinh doanh ca doanh nghip. qun l cn phi thc hin phn loi ti sn c nh. Thng thng c mt s phng php phn loi ch yu sau: Phn loi ti sn c nh theo hnh thi biu hin v cng dng kinh t Theo phng php ny, ton b ti sn c nh ca doanh nghip c chia lm 2 loi: ti sn c nh hu hnh v ti sn c nh v hnh. o Ti sn c nh hu hnh: L nhng ti sn c nh c hnh thi vt cht, thuc loi ny c th chia thnh cc nhm sau: Nh ca, vt kin trc: l ton b cc cng trnh kin trc nh nh lm vic, nh kho, hng ro, thp nc, sn bi, ng s, cu cng, cu tu, cu cng... M y mc, thit b, cng ngh... Phng tin vn ti, thit b truyn dn, hng ho... Thit b, dng c qun l. Vn cy lu nm, sc vt lm vic hoc cho sn phm: L cc vn cy lu nm nh c ph, ch, cao su, vn cy n qu...; sc vt lm vic nh tru, b, nga cy ko...; sc vt chn nui ly sn phm nh b sa v.v... Cc loi ti sn c nh hu hnh khc.
o
Ti sn c nh v hnh: L nhng ti sn khng c hnh thi vt cht, th hin mt lng gi tr ln c u t c lin quan trc tip n nhiu chu k kinh doanh ca doanh nghip. Thng thng ti sn c nh v hnh gm cc loi sau: Quyn s dng t: L ton b cc chi ph doanh nghip chia ra c quyn s dng t hp php: tin chi n b gii phng mt bng, san lp mt bng, l ph trc b... Quyn pht hnh, bn quyn, bng sng ch: Th hin ton b cc chi ph thc t doanh nghip chi ra c quyn pht hnh, bn quyn, bng sng ch. Nhn hiu hng ho: L cc chi ph thc t lin quan trc tip ti vic mua nhn hiu hng ho. Phn mm my vi tnh: Phn nh ton b cc chi ph thuc doanh nghip chi ra c phn mm my vi tnh. Giy php v giy php nhng quyn: Phn nh gi tr cc khon chi ra doanh nghip c c giy php v giy php nhng quyn thc hin cc cng vic nh: Giy php khai thc, giy php sn xut cc loi sn phm mi...
66
v1.0
Ti sn c nh v hnh khc. Vic phn loi ny gip cho ngi qun l thy c kt cu ti sn theo cng dng kinh t, t nh gi c trnh trang b c s vt cht k thut ca doanh nghip c nh hng trong u t, mt khc to iu kin thun li cho vic qun l v thc hin khu hao ti sn c nh. Phn loi ti sn c nh theo tnh hnh s dng. Cn c vo tnh hnh s dng ti sn c nh c th chia ton b ti sn c nh ca doanh nghip thnh cc loi: o Ti sn c nh ang dng. o Ti sn c nh cha dng. o Ti sn c nh khng cn dng v ch thanh l. Da vo cch phn loi ny ngi qun l nm c tng qut tnh hnh s dng ti sn c nh trong doanh nghip. Trn c s ra cc bin php s dng ti a cc ti sn c nh hin c, gii phng nhanh cc ti sn c nh khng cn dng v ch thanh l thu hi vn. Trn y l hai cch phn loi ch yu, ngoi ra cn c th phn loi theo mc ch s dng, phn loi theo quyn s hu... M i cch phn loi p ng nhng yu cu nht nh ca cng tc qun l.
4.2.1.2. Vn c nh ca doanh nghip
S vn doanh nghip ng ra hnh thnh nn ti sn c nh c gi l vn c nh ca doanh nghip. Trong qu trnh tham gia vo hot ng kinh doanh, vn c nh thc hin chu chuyn gi tr ca n. S chu chuyn ny ca vn chu s chi phi rt ln bi c im kinh t k thut ca ti sn c nh. Nhng c im ch yu v mt chu chuyn ca vn c nh th hin nhng im sau: Trong qu trnh tham gia vo hot ng kinh doanh, gi tr ca vn c nh c chuyn dch dn tng phn mt, do gi tr ca vn c nh cng c thu hi dn dn tng phn mt. Vn c nh tham gia vo nhiu chu k kinh doanh mi v ch hon thnh mt vng chu chuyn khi ti sn c nh ht thi hn s dng. T nhng c im trn y c th rt ra khi nim v vn c nh: Vn c nh ca doanh nghip l b phn ca vn u t ng trc v ti sn c nh m c im ca n l chu chuyn gi tr dn dn tng phn v gi tr ca vn cng c thu hi dn trong nhiu chu k kinh doanh v ch hon thnh mt vng chu chuyn khi ti sn c nh ht thi hn s dng.
4.2.2. Hao mn v khu hao ti sn c nh
4.2.2.1. Hao mn ca ti sn c nh
Trong qu trnh tham gia vo sn xut kinh doanh, do chu tc ng bi nhiu nguyn nhn khc nhau nn ti sn c nh b hao mn dn. S hao mn c chia thnh 2 l hao mn hu hnh v hao mn v hnh.
v1.0
67
Hao mn hu hnh l s gim dn v gi tr s dng v theo l s gim gi tr ca ti sn c nh. S hao mn hu hnh ca ti sn c nh, trc ht l do chnh bn thn vic s dng ti sn c nh gy ra, s hao mn ny t l thun vi thi gian s dng v cng s dng chng. S hao mn hu hnh cn do tc ng ca cc yu t t nhin nh: m, nng, ma v.v Cho d ti sn c nh khng s dng cng vn b h hng dn, nht l ti sn c nh phi hot ng trong iu kin ngoi tri. Hao mn v hnh l s gim thun tu v mt gi tr ca ti sn c nh. Nguyn nhn ch yu dn n hao mn v hnh l do s tin b ca khoa hc, cng ngh. Vi s pht trin mnh m ca khoa hc v cng ngh, cc my mc, thit b khng ngng c ci tin, i mi nn c tnh nng, cng dng v cng sut cao hn. V vy, nhng my mc, thit b c sn xut trc tr nn lc hu, li thi v b gim gi tr. Hao mn v hnh cn c th xy ra khi chu k sng ca sn phm b chm dt sm dn n nhng ti sn c nh ch to ra sn phm cng b mt gi tr.
4.2.2.2. Khu hao ti sn c nh
Khi nim v ngha ca khu hao ti sn c nh thu hi gi tr ca ti sn c nh b hao mn, nhm ti sn xut ti sn c nh sau khi ht thi gian s dng, cn chuyn gi tr ti sn c nh vo gi tr sn phm bng vic khu hao. o Khu hao ti sn c nh l vic phn b mt cch c h thng gi tr ca ti sn c nh cn thu hi trong sut thi gian s dng hu ch ca ti sn . Xt v mt kinh t, khu hao ti sn c nh l mt khon chi ph sn xut kinh doanh trong k ca doanh nghip nhng khng phi l khon chi tiu bng tin trong k. Trn gc ti chnh, khu hao ti sn c nh l phng thc thu hi vn c nh ca doanh nghip. Thc hin khu hao l nhm thu hi gi tr ti sn c nh ti sn xut ra n. Nu doanh nghip t chc qun l tt th tin khu hao khng ch c tc dng ti sn xut gin n m cn c th thc hin ti sn xut m rng ti sn c nh. V nguyn tc, vic tnh khu hao ti sn c nh phi da trn c s xem xt mc hao mn ca ti sn c nh. Doanh nghip phi tnh khu hao hp l, m bo thu hi gi tr vn u t vo ti sn c nh. o Thc hin khu hao ti sn c nh mt cch hp l c ngha kinh t rt quan trng i vi doanh nghip: Khu hao hp l ti sn c nh l bin php quan trng thc hin bo ton vn c nh, lm cho doanh nghip c th thu hi c y vn c nh khi ti sn c nh ht thi hn s dng. Khu hao hp l gip cho doanh nghip c th thu hi, tp trung c vn nhanh hn c th thc hin kp thi i mi my mc, thit b v cng ngh, t nng cao c kh nng cnh tranh.
68
v1.0
Khu hao ti sn c nh l mt khon chi ph sn xut kinh doanh trong k; do vy, vic xc nh khu hao hp l l mt nhn t quan trng xc nh ng hn gi thnh sn phm v nh gi kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Phm vi khu hao ti sn c nh o xc nh hp l s khu hao ti sn c nh, doanh nghip khng nhng vn dng phng php khu hao ph hp m cn nm c phm vi khu hao ti sn c nh. V nguyn tc th mi ti sn c nh hin c ca doanh nghip c lin quan n hot ng kinh doanh u phi trch khu hao. o Nhng ti sn c nh sau y khng phi trch khu hao: Nhng ti sn c nh khng tham gia vo hot ng kinh doanh nh: Ti sn c nh phc v cc hot ng phc li trong doanh nghip nh nh tr, cu lc b, nh truyn thng, nh n... c u t bng qu phc li; nhng ti sn c nh cha cn dng, khng cn dng v ch thanh l. Doanh nghip khng c tnh v trch khu hao i vi nhng ti sn c nh khu hao ht nhng vn s dng vo hot ng kinh doanh. Nhng ti sn c nh phc v nhu cu chung ton x hi, khng phc v cho hot ng kinh doanh ca ring doanh nghip nh p, cu cng ng s... m Nh nc giao cho doanh nghip qun l. i vi nhng ti sn c nh cha khu hao ht h hng, doanh nghip phi xc nh nguyn nhn, quy trch nhim n b, bi thng thit hi v x l tn tht theo cc quy nh hin hnh. Cc ti sn c nh khc khng tham gia vo hot ng kinh doanh. Quyn s dng t lu di l ti sn c nh v hnh nhng doanh nghip khng c trch khu hao. i vi cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t khc c th tham kho nhng qui nh v khu hao ca Nh nc vn dng vo iu kin c th ca doanh nghip mnh. Ch tch Hi ng qun tr hoc Gim c doanh nghip c ton quyn quyt nh sau khi c kin ca Hi ng qun tr hoc Ban gim c cc vn lin quan n khu hao ti sn c nh nh: Qui nh phm vi tnh khu hao ti sn c nh, la chn cc phng php khu hao ti sn c nh thch hp vi tng loi ti sn c nh, la chn d n u t i mi ti sn c nh cho ph hp vi iu kin hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
4.2.3. Cc phng php khu hao ti sn c nh.
Vic la chn cc phng php tnh khu hao thch hp l bin php quan trng bo ton vn c nh v cng l mt cn c quan trng xc nh thi gian hon vn u t vo ti sn c nh. thc hin khu hao, thng thng ngi ta s dng mt s phng php ch yu sau:
v1.0
69
4.2.3.1. Phng php khu hao ng thng (phng php khu hao tuyn tnh)
y l phng php khu hao bnh qun theo thi gian s dng ca ti sn c nh. Mc khu hao: Theo phng php ny, mc khu hao hng nm ca ti sn c nh c xc nh theo cng thc sau: MKH = NG T
Trong : o M KH: Mc khu hao hng nm ca ti sn c nh theo phng php ng thng. o NG: Nguyn gi ca TSC. Nguyn gi ti sn c nh l ton b cc chi ph m doanh nghip phi chi ra c ti sn c nh tnh n thi im a ti sn vo trng thi sn sng s dng. o T: Thi gian s dng TSC. Thi gian s dng ti sn c nh l thi gian d tnh ti sn c nh pht huy c tc dng cho sn xut, kinh doanh. Vic xc nh thi gian s dng hu ch ca ti sn c nh da vo hai yu t ch yu: Tui th k thut ca ti sn c nh l thi gian s dng ti sn c nh da theo thit k k thut. Tui th kinh t l thi gian s dng ti sn c nh c tnh n s lc hu, li thi ca ti sn c nh do s tin b ca khoa hc v cng ngh. T l khu hao T l khu hao hng nm ca ti sn c nh l t l phn trm gia mc khu hao hng nm v nguyn gi ca ti sn c nh. T l khu hao TSC hng nm theo phng php ng thng c xc nh theo cng thc: TKH = MKH NG 1 T
T , c th xc nh: TKH =
Trong : T KH: T l khu hao TSC hng nm theo phng php ng thng. MKH, NG, T: nh ch thch trn. Trong cng tc qun l, ngi ta c th s dng cc loi t l khu hao: T l khu hao ca tng ti sn c nh, t l khu hao ca tng loi ti sn c nh, t l khu hao tng hp bnh qun ca cc loi ti sn c nh trong doanh nghip. nh gi phng php khu hao theo ng thng
70
v1.0
Bi 4: Vn kinh doanh ca doanh nghip o
u im: Vic tnh ton n gin, d tnh, nguyn gi ca ti sn c nh c phn b u n vo cc nm s dng ti sn c nh nn khng gy ra s bin ng qu mc khi tnh vo gi thnh sn phm hng nm. Hn ch: Trong nhng trng hp khng lng c ht s pht trin nhanh chng ca khoa hc v cng ngh, doanh nghip c th b mt vn c nh. Phng php ny cng khng thch hp i vi loi ti sn c nh c thi gian hot ng hay thi gian s dng rt khng u gia cc nm hoc gia cc thi k cc nm.
4.2.3.2. Phng php khu hao nhanh
M t s phng php khu hao c s dng nhm thc y vic thu hi nhanh hn vn c nh. V th, cc phng php c gi l phng php khu hao nhanh (Accerated Depreciation M ethod). Hai phng php khu hao nhanh thng c s dng: phng php khu hao theo s d gim dn (Declining Balance M ethod) v phng php khu hao theo tng s th t nm s dng hay cn gi l phng php khu hao theo tng s (Sum of the year digit M ethod). Phng php khu hao theo s d gim dn Theo phng php ny s khu hao tng nm ca cc ti sn c nh c xc nh bng cch ly gi tr cn li ca ti sn c nh u nm ca nm tnh khu hao nhn vi mt t khu hao c nh hng nm v c th c xc nh theo cng thc sau: MKi = Gdi TKD Trong : o M Ki: S khu hao TSC nm th t. o G di: G tr cn li ca TSC u nm th t. o T KD: T l khu hao hng nm theo phng php s d gim dn ca ti sn c nh,i = (1,n) .
o
i: Th t ca nm s dng TSC T l khu hao khng i hng nm ca ti sn c nh trong phng php ny c xc nh bng cch ly t l khu hao theo phng php ng thng nhn vi h s nht nh: TKD= TKH HS
Trong : o T KH: T l khu hao theo phng php ng thng. o H S: H s iu chnh. Theo ch ti chnh hin hnh th h s iu chnh c xc nh nh sau: Ti sn c nh c thi hn s dng n 4 nm th h s l: 1,5 (T 4). Ti sn c nh c thi hn s dng trn 4 nm v nh hn hoc bng 6 nm th h s l: 2,0 ( 4 < T 6). Ti sn c nh c thi hn s dng trn 6 nm th h s l: 2,5 (T >6). V d: M t thit b c nguyn gi l 100 triu, thi hn s dng l 5 nm.
v1.0
71
Nh vy, t l khu hao theo phng php ng thng l
1 = 20%. T l khu 5 hao khng i theo phng php s d gim dn s l: 20% x 2.0 = 40% v s khu hao tng nm theo phng php ny c th xc nh theo biu sau: n v: 1.000
STT 1 2 3 4 5 Cch tnh khu hao 100.000 x 40% 60.000 x 40% 36.000 x 40% 21.600 x 40% 12.960 x 40% S khu hao tng nm 40.000 24.000 14.400 8.600 5.084 S khu hao lu k 40.000 64.000 78.400 87.400 92.224 Gi tr cn li ca TSC 60.000 36.000 21.000 12.960 7.776
Biu 4.1: Khu hao theo phng php s d gim dn
Qua phng php trn cho thy, s khu hao ti sn c nh rt ln nhng nm u v cng v nhng nm sau, mc khu hao cng gim. Tuy nhin, theo phng php s d gim dn, do k thut tnh ton nn cui nm ca nm cui cng gi tr cn li ca ti sn c nh bao gi cng vn cn mt s d nht nh. gii quyt vn ny, c th thc hin mt cch n gin l vo nhng nm cui ca thi hn s dng ti sn c nh s chuyn sang phng php khu hao tuyn tnh, V d trn: C th thy nm th 4 v nm th 5 ngi ta s chuyn sang phng php khu hao ng thng v khu hao ca mi nm s l 21,6 triu/2 bng 10,8 triu. Phng php khu hao nh vy c gi l phng php khu hao s d gim dn c iu chnh. Phng php khu hao theo tng s o Theo phng php ny, s khu hao ti sn c nh ca tng nm c xc nh bng cch ly nguyn gi ca ti sn c nh nhn vi t l khu hao tng nm. o S khu hao ti sn c nh tng nm c xc nh theo cng thc: MKt = NG TKt Trong : M kt: S khu hao TSC nm th t theo phng php tng s. NG: Nguyn gi ca TSC. T Kt: T l khu hao TSC nm th t. T l khu hao TSC theo phng php ny c 2 cch tnh: Cch 1:
T l khu hao T SC nm th t (T Kt) S nm TSC cn s dng c tnh t u nm th t = Tng s th t nm s dng ca T SC
Vi v d trn: M t thit b c nguyn gi l 100 triu, thi hn s dng l 5 nm, vy, t l khu hao v s khu hao ca tng nm theo phng php tng s c xc nh:
72
v1.0
Bi 4: Vn kinh doanh ca doanh nghip Th t nm 1 2 3 4 5 Cng S nm cn s dng n khi ht thi hn s dng ( nm) 5 4 3 2 1 15 T l khu hao (T Kt) 5/15 4/15 3/15 2/15 1/15 S khu hao ( triu ng) 100 x 5/15 = 500/15 100 x 4/15 = 400/15 100 x 3/15 = 300/15 100 x 2/15 = 200/15 100 x 1/15 = 100/15 1.500/15 = 100
Biu 4.2 : S khu hao ti sn c nh theo phng php tng s
Cch 2: TKt = 2(T + 1 t) T(T + 1)
Trong : T: Thi gian s dng TSC; t: Nm tnh khu hao theo th t nm. Theo v d trn c th xc nh T kt cho nm th 2 theo cch hai: T K2 =
o
2(5 2 + 1) 8 14 = = 5(5 + 1) 10 15
u im ca phng php khu hao nhanh: Gip cho doanh nghip c th thu hi vn nhanh, hn ch c tn tht do hao mn v hnh gy ra khi khoa hc v cng ngh pht trin vi tc nhanh. Doanh nghip c th tp trung nhanh c vn t tin khu hao thc hin u t i mi thit b, cng ngh. Khi Chnh ph cho php doanh nghip p dng phng php khu hao nhanh cng chnh l mt bin php cho php cc doanh nghip c "hon np" mt phn thu thu nhp tp trung vn u t i mi thit b cng ngh, nng cao nng lc cnh tranh. Hn ch ca phng php ny l khu hao tp trung nhng nm u rt ln nn thng thng cc doanh nghip kinh doanh c hiu qu mi c kh nng p dng.
4.2.3.3. Phng php khu hao theo s lng, khi lng sn phm (hay cn gi l phng php khu hao theo sn lng)
Phng php ny thng c p dng cho cc loi ti sn c nh m thi gian hot ng hay s dng rt khng u nhau gia cc nm hay gia cc k trong nm. Theo phng php khu hao ny, mc trch khu hao TSC trong k c xc nh nh sau:
M c trch khu hao TSC trong k = S n lng trong k M c khu hao bnh qun tnh cho mt n v sn lng
v1.0
73
Trong :
M c khu hao tnh cho mt n v sn lng N guyn gi ca TCS = Tng sn lng trong sut i hot ng ca TSC theo cng sut thit k
u im ca phng php: Phng php ny thch hp vi loi TSC c mc hot ng khng u gia cc thi k, mc khu hao ph hp hn vi mc hao mn ca TSC. Hn ch ca phng php: Vic khu hao c th tr nn phc tp khi trnh qun l TSC cn yu v ngi vn hnh s dng ti sn c nh khng thc hin nghim tc vic ghi chp chng t ban u. Tm li, trn y l ba phng php khu hao TSC thng thng c s dng. Trong vic khu hao TSC cng cn phn bit khu hao tnh thu v khu hao thc t ca doanh nghip. Thng thng, Chnh ph mi nc a ra quy ch v khung khu hao TSC. y l cn c xc nh chi ph hp l v khu hao TSC trong vic tnh thu thu nhp doanh nghip, cn vic trch khu hao thc t ca doanh nghip vo chi ph sn xut kinh doanh trong nm l ty thuc vo ch s hu doanh nghip quyt nh da trn nguyn tc chung l m bo thu hi y nguyn gi ca ti sn c nh trong sut thi hn s dng chng. Khu hao thc t hng nm ca doanh nghip khng nht thit phi bng khu hao tnh thu.
4.2.4. Hiu sut s dng vn c nh v cc bin php nng cao hiu sut s dng vn c nh
4.2.4.1. Hiu sut s dng vn c nh
Vn c nh l vn u t ng trc v ti sn c nh v sau mt thi gian di mi thu hi c ton b. Do vy, vic s dng tt s vn c nh hin c l vn c ngha kinh t rt ln nh hng trc tip ti s tng trng ca doanh nghip. nh gi trnh t chc v s dng vn c nh ca doanh nghip cn s dng ch tiu hiu sut s dng vn c nh. Hiu sut s dng vn c nh
H iu sut s dng vn c nh Doanh thu thun trong k = S vn c nh bnh qun trong k o
Ch tiu ny phn nh c mt ng vn c nh c th tham gia to ra bao nhiu ng doanh thu thun trong k. nh gi ng mc kt qu qun l v s dng vn c nh ca tng thi k, ch tiu hiu sut s dng vn c nh cn phi c xem xt trong mi lin h vi ch tiu hiu sut s dng ti sn c nh. Ch tiu ny c th c xc nh theo cng thc sau:
H iu sut s dng TSC = Doanh thu thun trong k N guyn gi TSC bnh qun trong k
74
v1.0
Nguyn gi ti sn c nh c tnh cht sn xut bnh qun c tnh theo phng php bnh qun s hc v tu theo s liu c c cch tnh thch hp. o Ch tiu ny phn nh mt ng ti sn c nh trong k tham gia to ra bao nhiu ng doanh thu thun. Thng qua ch tiu ny cng cho php nh gi trnh s dng vn c nh ca doanh nghip. H s huy ng vn c nh o Ch tiu ny phn nh mc huy ng vn c nh hin c vo hot ng kinh doanh trong k ca doanh nghip:
o H s huy ng VC trong k S vn c nh ang s dng trong hot ng kinh doanh S vn c nh hin c ca doanh nghip
S vn c nh c tnh trong cng thc trn c xc nh bng gi tr cn li ca ti sn c nh hu hnh v ti sn c nh v hnh ca doanh nghip ti thi im nh gi phn tch . H s hao mn ti sn c nh o Ch tiu ny, mt mt phn nh mc hao mn ca ti sn c nh trong doanh nghip, mt khc n phn nh tng qut tnh trng v nng lc cn li ca ti sn c nh cng nh vn c nh thi im nh gi.
o H s hao mn TSC S khu hao ly k ca TSC thi im nh gi = Tng nguyn gi ca TSC thi im nh gi
4.2.4.2. Cc bin php nng cao hiu sut s dng vn c nh
T chc tt vic qun l v s dng ti sn c nh cho danh nghip vi s vn hin c vn c th tng c khi lng sn xut sn phm, tit kim c chi ph v h c gi thnh sn phm, gp phn quan trng vo tng li nhun ca doanh nghip. Tu theo iu kin v tnh hnh kinh doanh c th m doanh nghip ra bin php thch ng qun l ti sn c nh. Tuy nhin, qun l v nng cao hiu qu s dng ti sn c nh ca doanh nghip cn ch mt s bin php ch yu sau: Lp v thc hin tt d n u t vo ti sn c nh y l vn rt quan trng, bi l cc quyt nh u t vo ti sn c nh nh hng lu di v c tnh cht quyt nh n hiu qu s dng vn c nh. Trong vic thc hin u t vo ti sn c nh cn ch cn nhc mt s im: quy m u t, kt cu ti sn c nh, thit b v k thut cng ngh x hi, cch thc u t cn la chn gia mua sm hay i thu... Qun l cht ch, huy ng ti a ti sn c nh hin c vo hot ng kinh doanh Thng xuyn kim sot c tnh hnh s dng ti sn c nh huy ng y nht ti sn c nh hin c vo hot ng, kp thi huy ng v thc hin nhng bn ti sn c nh khng cn dng, thanh l cc ti sn c nh h hng thu hi vn, thc hin nh k kim k ti sn c nh. Thc hin khu hao ti sn c nh mt cch hp l Vic khu hao phi tnh n c hao mn hu hnh v v hnh, phi m bo thu hi y kp thi vn c nh. Cn thc hin khu hao nhanh i vi nhng ti
v1.0
75
sn c nh chu nh hng ln ca tin b k thut v cng ngh. Vic khu hao qu thp so vi hao mn thc t ca ti sn c nh l mt trong nhng nguyn nhn ch yu dn n s tht thot vn c nh nhiu doanh nghip. Thc hin tt vic bo dng v sa cha ti sn c nh, trnh tnh trng ti sn c nh b h hng trc thi hn s dng p dng nghim minh bin php thng, pht vt cht trong vic bo qun v s dng ti sn c nh. Trong trng hp ti sn c nh cn phi sa cha ln giai on cui ca thi hn s dng ti sn c nh, cn cn nhc hiu qu ca vic sa cha ti sn c nh vi vic thanh l ti sn mua sm ti sn c nh mi. Ch trng thc hin i mi ti sn c nh mt cch kp thi v thch hp, tng cng sc mnh cnh tranh ca doanh nghip Thng qua vic i mi , doanh nghip c th nng cao cht lng v ci tin mu m sn phm, bt c cc chi ph v nguyn, vt liu, tin cng v.v... Tuy nhin, thc hin i mi i hi doanh nghip phi u t mt lng vn ln. Do vy, i hi doanh nghip phi c k hoch ch ng huy ng ngun vn v tnh ton k hiu qu vic s dng chp ly thi c i mi ti sn c nh. Ch ng thc hin cc bin php phng nga ri ro, bo ton vn m bo cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip thc hin c bnh thng, lin tc v hn ch cc nh hng t vic tn tht vn c nh do nguyn nhn khch quan c th gy ra nh ho hon, bo l v nhng bt trc khc, doanh nghip cn p dng cc bin php nh mua bo him ti sn, ch trch lp quy d phng ti chnh.
4.3. 4.3.1. Vn lu ng Khi nim v phn loi vn lu ng
4.3.1.1. Khi nim v vn lu ng
tin hnh hot ng kinh doanh, ngoi ti sn c nh doanh nghip cn phi c ti sn lu ng. Ti sn lu ng ca doanh nghip thng gm hai b phn: Ti sn lu ng trong sn xut v ti sn lu ng trong lu thng. o Ti sn lu ng sn xut bao gm mt b phn l nhng vt t d tr m bo cho qu trnh sn xut c lin tc nh nguyn liu, vt liu, nhin liu v.v... v mt b phn l nhng sn phm d dang ang trong qu trnh sn xut. o Ti sn lu ng trong lu thng bao gm: Sn phm hng ho ch tiu th, vn bng tin, vn trong thanh ton (n phi thu). m bo cho qu trnh sn xut kinh doanh c tin hnh thng xuyn, lin tc i hi doanh nghip phi c mt lng ti sn lu ng nht nh. Do vy, hnh thnh nn ti sn lu ng, doanh nghip phi ng ra mt s vn u t vo loi ti sn ny. S vn c gi l vn lu ng. o Vn lu ng ca doanh nghip thng xuyn vn ng v chuyn ho qua nhiu thnh thi khc nhau. i vi doanh nghip sn xut, vn lu ng t hnh thi ban u l tin c chuyn ho sang hnh thi vn vt t d tr, v tip tc chuyn ho ln lt sang hnh thi sn phm d dang, thnh phm v khi kt thc qu trnh tiu th li tr v hnh thi ban u l tin. i vi doanh
76
v1.0
nghip thng mi th s vn ng ca vn lu ng nhanh hn t hnh thi tin chuyn ho sang hnh thi hng ho v li chuyn ho v hnh thi tin. Trong qu trnh tham gia vo hot ng kinh doanh, vn lu ng chuyn ton b gi tr ngay trong mt ln v c thu hi ton b sau khi doanh nghip tiu th sn phm thu c tin bn hng. Nh vy, vn lu ng hon thnh mt vng tun hon sau mt chu k kinh doanh. Trong qu trnh tham gia vo hot ng kinh doanh, vn lu ng thay i hnh thi khng ngng; do , ti mt thi im nht nh vn lu ng ng thi cng tn ti di cc hnh thi khc nhau trong cc giai on chu chuyn ca vn. T nhng s phn tch trn c th rt ra: Vn lu ng ca doanh nghip l s vn ng ra hnh thnh nn ti sn lu ng nhm m bo cho qu trnh kinh doanh ca doanh nghip c thc hin thng xuyn, lin tc. Vn lu ng chuyn ton b gi tr ngay trong mt ln v c thu hi ton b khi kt thc mt chu k kinh doanh.
4.3.1.2. Phn loi vn lu ng
Da theo tiu thc khc nhau, c th chia vn lu ng thnh cc loi khc nhau. Thng thng c mt s cch phn loi sau y: Da theo hnh thi biu hin ca vn: C th chia vn lu ng thnh cc loi: o Vn bng tin v cc khon phi thu Vn bng tin: Bao gm tin mt ti qu, tin gi ngn hng v tin ang chuyn. Tin l mt loi ti sn ca doanh nghip m c th d dng chuyn i thnh cc loi ti sn khc hoc tr n. Do vy, trong hot ng kinh doanh i hi mi doanh nghip phi c mt lng tin nht nh. Cc khon phi thu: Ch yu l khon phi thu t khch hng, th hin s tin m khch hng cn n doanh nghip pht sinh trong qu trnh doanh nghip bn chu hng ho, dch v cho khch hng. Ngoi ra, trong mt s trng hp mua sm vt t, doanh nghip cn phi ng trc tin cho ngi cung ng, t hnh thnh khon tm ng. o Vn v hng tn kho: Trong cc doanh nghip sn xut, hng tn kho bao gm 3 loi: Nguyn, nhin, vt liu; sn phm d dang; thnh phm. Trong doanh nghip thng mi, hng tn kho ch yu l hng ho d tr. Xem xt chi tit hn, vn v hng tn kho ca doanh nghip gm cc khon vn sau: Vn v nguyn liu v vt liu chnh: L gi tr cc loi vt t d tr cho sn xut m khi tham gia vo sn xut chng cu thnh thc th ca sn phm. Vn vt liu ph: L gi tr cc loi vt t d tr dng trong sn xut. Cc loi vt t ny khng cu thnh thc th chnh ca sn phm m n kt hp vi nguyn, vt liu chnh lm thay i mu sc, mi v, hnh dng b ngoi
v1.0
77
ca sn phm hoc to iu kin cho qu trnh sn xut sn phm thc hin c bnh thng, thun li. Vn v nhin liu: L gi tr cc loi nhin liu d tr dng trong hot ng sn xut kinh doanh. Vn v ph tng thay th: L gi tr cc loi vt t dng thay th, sa cha cc ti sn c nh hoc cc cng c, dng c. Vn v cng c, dng c: L gi tr cc cng c, dng c khng tiu chun l ti sn c nh, dng cho hot ng sn xut kinh doanh. Vn v sn phm d dang: L biu hin bng tin cc chi ph sn xut kinh doanh b ra cho cc loi sn phm ang trong qu trnh sn xut. Vn thnh phm: L gi tr nhng sn phm c sn xut xong t tiu chun k thut v c nhp kho. i vi doanh nghip thng mi th b phn vn d tr ch yu l vn hng ho, th hin gi tr cc loi hng ho doanh nghip mua vo d tr trong kho chun b cho vic bn ra. Vn v chi ph tr trc: L cc khon chi ph thc t pht sinh, nhng c tc dng cho nhiu chu k sn xut kinh doanh nn cha th tnh ht vo gi thnh sn phm trong k ny m cn c tnh dn vo gi thnh sn phm ca mt s k tip theo nh: chi ph nghin cu th nghim, ci tin k thut; chi ph xy dng, lp t cc cng trnh tm thi; chi ph v vn khun, gin gio dng trong xy dng c bn ... Vic phn loi vn lu ng theo cch ny to iu kin thun li cho vic xem xt, nh gi kh nng thanh ton ca doanh nghip. Da theo vai tr ca vn lu ng i vi qu trnh sn xut kinh doanh: C th chia vn lu ng thnh cc loi ch yu sau: o Vn lu ng trong khu d tr sn xut, gm cc khon: Vn nguyn liu, vt liu chnh; Vn vt liu ph; Vn nhin liu; Vn ph tng thay th; Vn cng c, dng c. o Vn lu ng trong khu sn xut, gm cc khon: Vn sn phm d dang; Vn v chi ph tr trc. o Vn lu ng trong khu lu thng, gm cc khon: Vn thnh phm; Vn bng tin; Vn trong thanh ton: Nhng khon phi thu v tm ng. Vic phn loi vn lu ng theo phng php ny gip cho vic xem xt nh gi tnh hnh phn b vn lu ng trong cc khu ca qu trnh chu chuyn vn lu ng, T , ra cc bin php t chc qun l thch hp nhm to ra mt kt cu vn lu ng hp l v tng c tc chu chuyn ca vn lu ng.
78
v1.0
4.3.2.
Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip
4.3.2.1. Chu k kinh doanh v nhu cu vn lu ng ca doanh nghip
Hot ng kinh doanh din ra thng xuyn hng ngy bt u t vic mua sm, d tr vt t cn thit; tin hnh sn xut sn phm v sau khi sn phm sn xut xong c nhp kho thnh phm; tip thc hin vic bn sn phm v thu tin v. Qu trnh kinh doanh din ra thng xuyn, lin tc to thnh chu k kinh doanh. Nh vy, chu k kinh doanh ca mt doanh nghip l thi gian trung bnh cn thit thc hin vic mua sm, d tr vt t, sn xut sn phm v bn sn phm, thu c tin bn hng. C th chia chu k kinh doanh ca doanh nghip thnh 3 giai on sau: Giai on mua v d tr vt t Hot ng ca doanh nghip giai on ny l tin hnh mua v to lp mt lng vt t cn thit m bo cho qu trnh sn xut din ra lin tc: o Trng hp phi tr tin ngay th doanh nghip phi ng ra ngay mt khon vn cho vic d tr vt t. o Nu doanh nghip thc hin c vic mua chu th sau mt thi gian nht nh mi phi b vn ra tr tin cho ngi cung cp vt t. Giai on sn xut giai on ny, vt t c a vo s dng, doanh nghip tip tc b thm cc chi ph nh chi ph v tin cng, chi ph in, nc... Trong giai on ny hnh thnh sn phm d dang v cui cng l to ra thnh phm. m bo cho qu trnh sn xut lin tc, phi c mt lng vn thng xuyn trong khu ny di hnh thi l sn phm d dang. Giai on d tr, bn sn phm v thu tin bn hng
o
Sau khi sn phm sn xut xong v nhp kho. m bo cho vic bn hng lin tc, doanh nghip phi hnh thnh mt lng d tr nht nh v sn phm hay hng ho. Doanh nghip tin hnh vic bn hng: Nu nh thc hin bn hng v thu tin ngay th sau khi bn hng, doanh nghip nhn c tin bn hng v s vn lu ng ng ra c thu hi ton b. Nu nh thc hin bn chu cho khch hng tc l doanh nghip cung cp mt khon tn dng thng mi cho khch hng v phi sau mt thi gian nht nh doanh nghip mi thu c tin v. Nh vy, trong chu k kinh doanh ca doanh nghip pht sinh nhu cu vn lu ng. Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip l th hin s vn cn thit doanh nghip phi trc tip ng ra ti tr cho vic hnh thnh mt lng d tr hng tn kho (vt t, sn phm d dang, thnh phm hoc hng ho) v khon cho khch hng n sau khi tr i khon tn dng ca nh cung cp vt t v cc khon n phi tr khc c tnh cht chu k m doanh nghip s dng c (nh tin lng phi tr, tin thu phi np nhng cha n k hn thanh ton).
79
v1.0
Nhu cu vn lu ng trong nm ca doanh nghip c th xc nh theo cng thc sau:

N hu cu vn lu ng H ng tn kho d Khon phi thu = + tr cn thit t khch hng Khon phi tr ngi cung cp v cc khon n phi tr khc c tnh cht chu k
4.3.2.2. Nhng yu t nh n nhu cu vn lu ng ca doanh nghip
Nhu cu vn lu ng ca doanh nghip ph thuc vo nhiu yu t, trong , cn ch mt s yu t ch yu sau: Nhng yu t v tnh cht ca ca ngnh ngh kinh doanh nh chu k kinh doanh, tnh cht thi v ca cng vic kinh doanh... Quy m kinh doanh; Nhng yu t v mua vt t v bn sn phm nh khong cch gia doanh nghip vi nhng nh cung cp vt t, vi cc n v mua hng, phng tin vn chuyn... Nhng thay i v thit b, cng ngh sn xut; Yu t v gi c ca vt t hoc hng ho d tr: S bin ng v gi c ca cc loi vt t d tr cng nh hng khng nh n nhu cu vn lu ng ca doanh nghip trong k; Trnh qun l v chnh sch ca doanh nghip: Trnh t chc mua sm d tr vt t, t chc sn xut cng nh cc chnh sch bn hng ca doanh nghip nh chnh sch bn chu, k hn thanh ton, vic t chc thanh ton thu tin bn hng cng c nh hng rt ln n nhu cu vn lu ng ca doanh nghip.
4.3.3. Qun tr v nng cao hiu qu s dng vn lu ng
4.3.3.1. Hiu sut s dng vn lu ng ca doanh nghip
nh gi trnh t chc v s dng vn lu ng ca doanh nghip cn s dng ch tiu hiu sut s dng vn lu ng. Hiu sut s dng vn lu ng ca doanh nghip c th hin qua cc ch tiu sau: Tc lun chuyn vn lu ng Tc lun chuyn vn lu ng nhanh hay chm phn nh hiu sut s dng vn lu ng ca doanh nghip cao hay thp. Tc lun chuyn vn lu ng c biu hin bng hai ch tiu: S ln lun chuyn v k lun chuyn vn lu ng. o S ln lun chuyn vn lu ng (hay s vng quay ca vn lu ng). Ch tiu ny c xc nh bng cng thc sau: M L= VL
80
v1.0
Trong : L: S ln lun chuyn vn lu ng trong k. M : Tng mc lun chuyn ca vn lu ng trong k, phn nh khi lng gi tr sn phm, dch v m vn lu ng phc v trong k. Hin nay, tng mc lun chuyn vn lu ng c xc nh bng doanh thu thun bn hng ca doanh nghip trong k. VL : S vn lu ng bnh qun s dng trong k c xc nh bng phng php bnh qun s hc. Ty theo s liu c c s dng cch tnh thch hp. Ch tiu ny phn nh s ln lun chuyn vn lu ng hay s vng quay ca vn lu ng thc hin c trong mt thi k nht nh (thng l mt nm). K lun chuyn ca vn lu ng Ch tiu ny phn nh s ngy bnh qun cn thit vn lu ng thc hin c mt ln lun chuyn hay di thi gian mt vng quay ca vn lu ng trong k v c xc nh: K= N V M hay K = L L N
Trong : K: K lun chuyn vn lu ng. N: S ngy trong k (c tnh chn mt nm l 360 ngy, mt qu l 90 ngy, mt thng l 30 ngy). M , VL : Nh ch thch trn. V d: M t doanh nghip c cc ti liu sau: Theo ti liu nm bo co: S vn lu ng u nm l 680 triu ng, cui qu I l 780 triu ng, cui qu II l 800 triu ng, cui qu III l 820 triu ng, cui qu IV l 920 triu ng. Doanh thu thun bn hng ca doanh nghip t c trong nm l 3.200 triu ng. Gi : T ti liu trn c th xc nh: S vn lu ng bnh qun s dng trong nm bo co:
VL =
680 + 780 + 800 + 820 + 920) 2 = 800 triu ng 2
S ln lun chuyn vn lu ng nm bo co: L0 = 3.200 = 4 ln hay 4 vng. 800 360 = 90 ngy 4
K lun chuyn vn lu ng nm bo co: K0 =
Mc tit kim vn lu ng do tng tc lun chuyn vn Ch tiu ny phn nh s vn lu ng c th tit kim c do tng tc lun chuyn vn lu ng k so snh (k k hoch) so vi k gc (k bo co).
v1.0
81
Cng thc tnh nh sau: VTK ( + ) = Trong : VTK ( ) : S vn lu ng c th tit kim () hay phi tng thm (+) do nh hng ca tc lun chuyn vn lu ng k so snh so vi k gc. M 1: Tng mc lun chuyn vn lu ng k so snh (k k hoch). K1, K0: K lun chuyn vn lu ng k so snh, k gc L1, L0: S ln lun chuyn vn lu ng k so snh, k gc. VL1 : S vn lu ng bnh qun s dng k so snh Tip theo v d trn: Trong nm k hoch, doanh nghip d kin ci tin khu d tr vt t v tiu th sn phm nn tc lun chuyn vn lu ng tng t 4 vng ln 5 vng/nm. D kin, doanh thu thun ca doanh nghip s l 4.800 triu ng. Da vo cc ti liu cho c th tnh c k lun chuyn vn lu ng nm k hoch nh sau: K1 = 360 = 72 ngy 5 M1 M (K1 K0) hoc VTK ( ) = VL1 1 360 L0
S vn lu ng doanh nghip c th tit kim c do tng tc lun chuyn vn l: VTK = hoc: VTK = 4.800 4.800 = 240 triu ng 5 4 4.800 (72 90) = 240 triu ng 360
4.3.3.2. Qun tr vn bng tin
Vn bng tin ca doanh nghip gm tin mt v tin gi ngn hng. Qun tr vn bng tin l mt vn ti chnh quan trng ca doanh nghip, bi l: o Vn bng tin l yu t trc tip quyt nh kh nng thanh ton ca mt doanh nghip. o Tng ng vi mt quy m kinh doanh i hi thng xuyn phi c mt lng tin tng xng nht nh mi m bo cho tnh hnh ti chnh ca doanh nghip trng thi bnh thng. Trong cc doanh nghip nhu cu lu gi vn bng tin thng do ba l do chnh hay ba ng c: ng c giao dch: Nhm p ng yu cu giao dch thanh ton hng ngy nh chi tr tin mua hng, tr tin lng, np thu... trong qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip. ng c u c: Nhm nm bt cc c hi thun li ny sinh trong kinh doanh nh chp thi c mua nguyn vt liu d tr khi gi th trng gim hay trc khi th trng ln gi...
82
v1.0
ng c d phng: Nhm duy tr kh nng p ng nhu cu chi tiu phng cc ri ro bt ng nh hng n vic thu chi tin mt ca doanh nghip. o Vn bng tin l mt loi ti sn c tnh linh hot cao v cng d l i tng ca cc hnh vi tham , gian ln, li dng. o Vic thiu ht nghim trng vn bng tin c th dn n nguy c doanh nghip b ph sn. Ni dung ch yu qun l vn bng tin bao gm cc vn ch yu sau:
o
Qun l cht ch cc khon thu chi bng tin: Thc hin kim sot cht ch cc khon thu, chi bng tin, cc khon tm ng ca doanh nghip trnh s mt mt, lm dng. Tun th nguyn tc mi khon thu, chi bng tin u phi thng qua qu, khng c chi tiu ngoi qu. Phn nh r trch nhim trong qun l vn bng tin gia k ton v th qu. Vic xut, nhp qu tin mt hng ngy phi do th qu thc hin trn c s cc chng t hp thc v hp php. Phi thc hin quy ch i chiu, kim tra tn qu tin mt vi s qu hng ngy. Cn qun l cht ch cc khon tm ng tin mt. Xc nh r i tng tm ng, cc trng hp tm ng, mc tm ng v thi hn c tm ng. Theo di, qun l cht ch cc khon tin ang trong qu trnh thanh ton. Ch ng lp v thc hin k hoch lu chuyn tin t, m bo cn bng thu chi vn bng tin v nng cao tnh sinh li ca s vn bng tin tm thi nhn ri. D bo v qun l cht ch dng tin vo v dng tin ra trong tng thi k ch ng p ng nhu cu thanh ton ca doanh nghip khi n hn. C k hoch ch ng s dng s vn bng tin tm thi nhn ri nh cho vay ngn hn, u t ngn hn vo cc loi chng khon c tnh thanh khon cao v ri ro thp...
4.3.3.3. Qun tr khon phi thu
Trong hot ng kinh doanh thng xuyn ny sinh vic bn chu: Doanh nghip xut giao thnh phm hng ho cho khch hng v sau mt thi gian nht nh mi thu c tin, t lm ny sinh khon phi thu t khch hng. Qun tr khon phi thu t khch hng l mt vn rt quan trng v phc tp trong cng tc qun l ti chnh ca doanh nghip, bi v: o Vic qun tr khon phi thu lin quan cht ch ti vic tiu th sn phm v t tc ng khng nh n doanh thu tiu th v li nhun ca doanh nghip. Khi doanh nghip tng lng hng ho bn chu s lm tng khon n khon n phi thu, nhng c kh nng tng thm c lng hng ho bn ra, do , c th tng c doanh thu v li nhun. o Vic qun tr khon phi thu lin quan cht ch n vic t chc v bo ton vn lu ng ca doanh nghip. o Vic tng n phi thu do tng thm lng hng ho bn chu s ko theo vic tng thm mt s khon chi ph nh chi ph qun l n, chi ph thu hi n (chi ph tin lng nhn vin qun l, chi ph v in thoi, cng tc ph...).
83
v1.0
Bi 4: Vn kinh doanh ca doanh nghip o
Tng n phi thu i hi doanh nghip phi tm thm ngun vn vay p ng nhu cu vn cho qu trnh kinh doanh tip theo v do vy, phi tr thm li tin vay. N phi thu tng ln cng lm tng ri ro i vi doanh nghip, d dn n tnh trng n kh i hoc khng thu hi c do khch hng v n gy tn tht vn cho doanh nghip. V vy, trong vic qun tr n phi thu i hi doanh nghip phi lng nh, nh gi tc ng ca vic bn chu n vic tng doanh thu, li nhun v vic tng thm chi ph, tng ri ro do tng n phi thu.
qun l tt n phi thu t khch hng cn ch mt s bin php ch yu sau: o Xc nh chnh sch bn chu hay chnh sch tn dng thng mi i vi khch hng. N phi thu t khch hng ca doanh nghip ch yu ph thuc vo khi lng hng ho bn chu cho khch hng. V th, vic qun l n phi thu trc ht cn phi xc nh chnh sch bn chu ca doanh nghip. xc nh chnh sch bn chu cn xem xt cc yu t: nh gi cc yu t ch yu nh hng n chnh sch bn chu ca doanh nghip, gm c: M c tiu m rng th trng tiu th, tng doanh thu v tng li nhun ca doanh nghip. Tnh cht thi v trong sn xut v tiu th ca mt s sn phm (thi hn bn chu rt ngn trong cc ngnh thc phm ti sng v k thu tin bnh qun rt cao trong cc ngnh kin trc, sn xut c gii v nhng doanh nghip ln...). Tnh trng cnh tranh: Cn xem xt tnh hnh bn chu ca cc i th cnh tranh c i sch bn chu thch hp v c li. Tnh trng ti chnh ca doanh nghip: Khng th m rng vic bn chu cho khch hng khi doanh nghip c n phi thu mc cao v c s thiu ht ln vn bng tin trong cn i thu chi bng tin. o Xc nh tiu chun tn dng hay tiu chun bn chu. Tiu chun bn chu l tiu chun ti thiu v nng lc ti chnh ca khch hng c doanh nghip chp nhn bn chu. y l mt b phn cu thnh chnh sch bn chu ca doanh nghip, mi doanh nghip xc nh tiu chun bn chu ca mnh.Tu theo tnh hnh v mc p ng tiu chun bn chu ca khch hng p dng chnh sch ni lng hay tht cht bn chu mt cch ph hp. Xc nh iu khon bn chu: iu khon bn chu l iu khon xc nh thi hn bn chu v t l chit khu thanh ton cho khch hng, th d: iu khon bn chu c xc nh l 2/10 nt 30c ngha l khch hng c hng 2% chit khu nu thanh ton tin mua hng trong thi hn 10 ngy k t khi nhn c hng, nu khng khch hng c chu trong thi gian 30 ngy.
84
v1.0
Thi hn bn chu: L di thi gian k t ngy ngi bn giao hng cho ngi mua n ngy ngi mua tr tin. Vic tng thi hn bn chu s thu ht thm khch hng, lm tng doanh thu v t c kh nng gia tng li nhun. Tuy nhin, khi cng lm tng thm vn u t v chi ph cho n phi thu tng thm. Chit khu thanh ton: L khon tin ngi bn gim tr cho ngi mua, do ngi mua thanh ton tin mua hng trc thi hn theo hp ng. Vic thc hin chit khu thanh ton lin quan n hai yu t : Thi hn chit khu v t l chit khu thanh ton. Thi hn chit khu thanh ton l khong thi gian nu ngi mua thanh ton trc hoc trong thi hn th ngi mua c hng khon chit khu thanh ton. T l chit khu thanh ton l t l phn trm ca doanh thu hay gi bn ghi trn ha n c khu tr cho ngi mua nu ngi mua thanh ton trong thi hn chit khu. Vic tng t l chit khu thanh ton s thc y khch hng thanh ton sm trc hn v thu ht thm c khch hng mi lm tng doanh thu, gim chi ph u t khon phi thu, nhng s lm gim doanh thu thun bn hng, do lm gim li nhun. Nhn chung vic thay i tiu chun bn chu, iu khon bn chu u tc ng n doanh thu, chi ph v li nhun. V th, khi quyt nh thay i cc yu t ny cn phn tch, nh gi nh hng ca chng n kt qu cui cng l c lm gia tng li nhun hay khng ? Phn tch v th tn dng ca khch hng M t ni dung quan trng trong vic thc hin chnh sch tn dng vi khch hng l phn tch v th tn dng ca khch hng. Vic phn tch v th tn dng ca khch hng l nhm nh gi mc p ng ca khch hng v tiu chun bn chu do doanh nghip ra. Doanh nghip cn thu thp thng tin v khch hng (bo co ti chnh doanh nghip khch hng, cc kt qu xp hng tn nhim, xp hng tn dng, cc thng tin lin quan...) phn tch, nh gi, so snh vi nhng tiu chun thit lp quyt nh chp thun hay t chi bn chu hng ha cho khch hng. Thng xuyn kim sot n phi thu M s theo di chi tit n phi thu v tnh hnh thanh ton vi khch hng: Thng xuyn kim sot nm vng tnh hnh n phi thu v tnh hnh thu hi n. Cn thng xuyn xem xt nh gi tnh hnh n phi thu, k thu tin trung bnh so vi d kin: Npt = Sd Kpt Trong : Npt: N phi thu d kin trong nm k hoch . Sd: Doanh thu bn hng bnh qun mt ngy trong nm k hoch. Kpt: K thu tin bnh qun trong nm k hoch. Thng thng k thu tin bnh qun trong nm k hoch c xc nh da trn c s xem xt k thu tin bnh qun thc t nm bo co v nhng yu
v1.0
85
t d kin thay i, iu chnh trong nm k hoch. K thu tin bnh qun thc t c xc nh theo cng thc sau :
S d bnh qun khon phi thu khch hng trong nm K thu tin bnh qun = Doanh thu bn hng bnh qun 1 ngy trong nm
Xc nh mc gii hn ca n phi thu: trnh tnh trng m rng vic bn chu qu mc, cn xc nh mc gii hn bn chu qua h s n phi thu:
N phi thu t khch hng H s n phi thu = Doanh s hng bn ra
Thng xuyn theo di v phn tch c cu n phi thu theo thi gian: Cn phn t n phi thu theo tng khong thi gian hay ni cch khc l theo tui ca n phi thu. Trn c s , xc nh trng tm qun l v ra bin php qun l thch hp. p dng cc bin php thch hp thu hi n v bo ton vn: Chun b sn sng cc chng t cn thit i vi cc khon n sp n k hn thanh ton, thc hin kp thi cc th tc thanh ton, n c khch hng thanh ton cc khon n n hn. Ch ng p dng cc bin php tch cc v thch hp thu hi cc khon n qu hn. Cn xc nh r nguyn nhn dn n n qu hn c bin php thu hi thch hp. C th chia n qu hn thnh cc giai on c bin php thu hi ph hp. Trch lp d phng n phi thu kh i ch ng bo ton vn lu ng. Xem xt kh nng bn n phi thu cho Cng ty mua bn n.
4.3.3.4. Qun tr vn v hng tn kho
Tm quan trng ca qun tr vn v hng tn kho m bo cho qu trnh kinh doanh din ra bnh thng, lin tc i hi doanh nghip thng xuyn phi c mt lng hng tn kho nht nh. Cn c vo vai tr ca chng i vi qu trnh sn xut kinh doanh, hng tn kho c chia thnh 3 loi: N guyn vt liu, sn phm d dang, thnh phm. M i loi c vai tr khc nhau, nhng nh c hng tn kho m doanh nghip duy tr c qu trnh sn xut kinh doanh c tin hnh lin tc. Thm vo , vic d tr hp l hng tn kho cn ngn chn c s gin on trong sn xut do nhng bt trc c th xy ra nh s chm tr trong vn chuyn v thin tai hay s mt kh nng cung ng t ngt ca nh cung ng... Tuy nhin, d tr hng tn kho s lm pht sinh chi ph lin quan
86
v1.0
n tn kho, vic d tr qu nhiu hng tn kho dn n vn b ng v ko theo cc h ly khc v mt ti chnh. Mc tiu ca qun tr vn v hng tn kho o T chc hp l vic d tr hng tn kho m bo cho qu trnh kinh doanh din ra lin tc, trnh mi s gin on do vic d tr gy ra. o Gim ti mc thp nht c th c chi ph cn thit cho vic d tr. o Qun tr vn v hng tn kho cng l qu trnh xem xt s nh i gia li ch v chi ph ca vic duy tr hng tn kho. Cc chi ph lin quan n d tr hng tn kho Vic duy tr hng tn kho lm pht sinh chi ph lin quan n tn kho: Chi ph lu tr hay chi ph tn tr (carrying costs), chi ph t hng (ordering costs). o Chi ph lu gi hay tn tr: L nhng chi ph lin quan n vic thc hin d tr hng tn kho trong mt khong thi gian nht nh. Chi ph bao gm: Chi ph lu kho v chi ph bo qun; chi ph thit hi do h hng hay do hng tn kho b li thi, gim gi, bin cht; chi ph bo him; chi ph c hi v s vn u t vo hng tn kho. Gi nh vic sn xut, cung ng ca doanh nghip din ra u n, gi Q l lng hng cho mi ln t hng. Ti thi im u k, lng hng tn kho l Q v thi im cui k lng hng tn kho l 0. T , s lng tn kho Q+0 Q bnh qun trong k l: = 2 2
M c tn kho
Q
H ng tn kho bnh qun:
Q 2
T1
T2
T3
Thi gian
Gi Cl l chi ph lu gi tnh cho mi n v hng tn kho. Vy, tng chi ph lu gi hng tn kho trong k (FL) s l: FL = Cl
o
Q 2
(1)
Chi ph t hng: Bao gm cc chi ph giao dch, chi ph vn chuyn v chi ph giao nhn hng theo hp ng. Gi Qn l tng s lng vt t, hng ho cn cung ng theo hp ng trong k Q (nm) th s ln t hng trong k l: n Q
v1.0
87
Cd l chi ph cho mi ln t hng th tng chi ph t hng trong k (FD) s Q c xc nh: FD = Cd n (2) Q Nh vy, tng chi ph tn kho trong k (FT) ca doanh nghip s l: FT = FL + FD FT = (Cl Q Q ) + (Cd n ) (3) 2 Q
M hnh lng t hng kinh t (EOQ) Qua cng thc (3) cho thy: Nu s lng t hng Q cng ln th chi ph lu gi cng ln, nhng chi ph t hng cng nh. Nu s lng t hng Q cng nh th chi ph lu gi cng nh, nhng chi ph t hng cng ln. Vy, vn t ra l lm th no xc nh c lng t hng ti u tc l s lng t hng sao cho tng chi ph tn kho l nh nht. Tng chi ph tn kho FT l mt hm s theo bin s Q hay FT = f(Q). dF xc nh lng t hng ti u s thc hin bng cch ly o hm . V dQ cho o hm bng khng (0), sau gii phng trnh tm bin s Q. Khi Q = QE (QE l lng hng t ti u). dF C1 Cd Qn = = =0 dQ 2 Q2 Q=
Chi ph
2x(Cd Qn) = QE C1
FT
FL
Fd
Quy m t hng 0 QE
H nh 4.1: M hnh biu din mi quan h gia chi ph t hng, chi ph lu tr v ng chi ph tn kho theo cc mc sn lng tn kho.
88
v1.0
Trn c s xc nh c lng t hng kinh t, c th xc nh c s ln t hng trong k : Lc = Qn QE
Trong : Lc : S ln t hng ti u trong k. Qn, QE: Nh ch thch trn. Trong thc t, phng trng hp bt trc c th xy ra doanh nghip cn thc hin d tr bo him mt lng hng tn kho nht nh. Do vy, lng hng tn kho trung bnh c d tr bo him c xc nh:
Q=
Trong :
QE + QBH 2
Q : Lng hng tn kho trung bnh c d tr bo him. QBH: Lng hng d tr bo him. Xc nh im ti t hng: Ngoi vic cn phi t mua bao nhiu th vic cn bit c khi no cn phi t mua cng l iu quan trng. Nu nguyn vt liu c t mua qu sm, d tr s tng ln ti mc khng cn thit, nu t mua qu chm, d tr hin ti c th b cn kit, do lm cho sn xut b ngng tr hoc khng tha mn c nhu cu ca khch hng (trong trng hp thiu thnh phm hay hng ha). im ti t hng th hin lng hng tn kho m khi d tr gim xung ti mc lng hng tn kho th doanh nghip phi thc hin tip tc t hng v c xc nh theo cng thc sau: Qr = n Qd Trong : Qr: im ti t hng hay im t hng li n: S ngy ch nhn c hng L s ngy k t khi doanh nghip t hng cho n khi nhn c hng t t nh cung cp. Qd: S hng hay vt t s dng bnh qun 1 ngy. im ti t hng trn l cha tnh n d tr bo him. Nu tnh c d tr bo him th im ti t hng s c xc nh l: Qrb = (n Qd) + QBH Trong : Qrb: im ti t hng c d tr bo him. n, Qd, QBH: Nh ch thch trn.
4.4. Hiu qu s dng vn kinh doanh ca doanh nghip
nh gi hiu qu chung s dng vn kinh doanh.Thng thng ngi ta s dng cc ch tiu sau di y:
v1.0
89
4.4.1.
Vng quay ton b vn.
Ch tiu ny c xc nh bng cng thc:

Vng quay ton b v n trong k Doanh thu thun trong k S vn kinh doanh bnh qun s dng trong k
Ch tiu ny phn nh: S vn kinh doanh trong k chu chuyn c my ln hay my vng. S vn kinh doanh bnh qun s dng trong k bao hm vn c nh v vn lu ng, c tnh theo phng php bnh qun s hc.
4.4.2. T sut sinh li ca vn.
nh gi y hn hiu qu s dng vn kinh doanh, ngi ta thng s dng cc ch tiu sau: T sut li nhun trc li vay v thu trn vn kinh doanh (hay cn gi l t sut sinh li kinh t ca ti sn).
T sut sinh li kinh t ca ti sn (ROA E)
Li nhun trc li v ay v thu (NI) = Vn kinh doanh hoc gi tr ti sn bnh qun s dng trong k (V KD)
Ch tiu ny phn nh mc sinh li ca mt ng vn kinh doanh hay ti sn m cha tnh n nh hng ca thu thu nhp doanh nghip v c cu ngun vn kinh doanh. Qua ch tiu ny cng c th nh gi c trnh s dng vn v trnh kinh doanh ca cc doanh nghip trong ngnh hoc ca doanh nghip gia cc thi k khc nhau. V d: C hai doanh nghip A v B c tnh hnh vn kinh doanh v kt qu kinh doanh trong nm N nh sau: n v: triu ng
C h tiu I. Vn kinh doanh 1. V n c nh 2. V n lu ng Cng II. N gun vn kinh doanh 1. V n ch s hu 2. V n vay Cng 45 40 85 55 60 115 85 85 115 115 50 35 85 70 45 115 50 35 85 70 45 115 Doanh nghip A u k C ui k Doanh nghip B u k C ui k
Biu 4.3: Tnh hnh vn v ngun vn kinh doanh
90
v1.0
n v: triu ng
C h tiu 1. Doanh thu thun 2. G i vn hng bn 3. C hi ph bn hng 4. C hi ph qun l doanh nghip 5. Li nhun trc li v ay v thu 6. Li tin vay phi tr 7. Li nhun trc thu 8. Thu thu nhp doanh nghip (28% ) 9. Li nhun sau thu Doanh nghip A 400 330 15 35 20 5 15 4,2 10,8 Doanh nghip B 400 330 15 20 20 20 5,6 14,4
Biu 4.4: Kt qu kinh doanh
Yu cu: Xc nh vn kinh doanh bnh qun ca cc doanh nghip v xc nh ngun sut sinh li trc li vay v thu trn vn kinh doanh. Gi : o T v d trn, c th xc nh vn kinh doanh bnh qun ca cc doanh nghip trong nm l: Doanh nghip A = (85 + 115)/2 = 100 triu ng Doanh nghip B = (85 + 115)/2 = 100 triu ng
o
T sut sinh li kinh t ca ti sn hay t sut li nhun trc li vay v thu trn vn kinh doanh ca cc doanh nghip: Doanh nghip A = 20/100 = 0,20 hay 20% Doanh nghip B = 20/100 = 0,20 hay 20% Nh vy, kh nng sinh li kinh t ca ti sn hai doanh nghip l nh nhau v u l 20%/nm.
T sut li nhun trc thu trn vn kinh doanh l mi quan h gia li nhun trc thu vi vn kinh doanh s dng trong k, c th xc nh bng cng thc sau:
T sut li nhun trc thu trn vn kinh doanh trong k (T SV ) = Li nhun trc thu trong k (EBT) Vn kinh doanh bnh qun s dng trong k (V KD)
Ch tiu ny th hin mi ng vn kinh doanh trong k tham gia to ra bao nhiu ng li nhun sau khi tr li tin vay vn kinh doanh. Nh vy, n phn nh mc sinh li ca ng vn c tnh n nh hng ca vic vay vn nhng cha tnh n nh hng ca thu thu nhp doanh nghip. Theo v d trn, t sut li nhun trc thu trn vn kinh doanh ca 2 doanh nghip l:
v1.0
91
Bi 4: Vn kinh doanh ca doanh nghip o o
Doanh nghip A = 15/100 = 15% Doanh nghip B = 20/100 = 20%
T sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh l mi quan h gia li nhun sau thu v vn kinh doanh s dng trong k c xc nh theo cng thc sau:
T sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh trong k (ROA ) Li nhun sau thu (EBIT) = Vn kinh doanh bnh qun s dng trong k (V KD)
Ch tiu ny phn nh mi ng vn kinh doanh trong k tham gia to ra bao nhiu ng li nhun sau thu. Theo v d trn, t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh ca cc doanh nghip l: Doanh nghip A = 10,8 tr : 100tr = 10,8% Doanh nghip B = 14,4 tr : 100tr = 14,4% T sut li nhun vn ch s hu: L mi quan h gia li nhun sau thu v vn ch s hu s dng trong k c xc nh bng cng thc sau:
T sut li nhun vn ch s hu (ROE ) = Li nhun sau thu (EBIT) Vn ch s hu bnh qun s dng trong k (V KD) o
Ch tiu ny phn nh hiu qu mi ng vn ch s hu trong k c th thu c bao nhiu ng li nhun rng. Hiu qu vn ch s hu, mt mt, ph thuc vo hiu qu s dng vn kinh doanh hay c th ni l ph thuc vo trnh s dng vn; mt khc, ph thuc vo c cu ngun vn hay trnh t chc ngun vn ca doanh nghip. Vi v d trn, t sut li nhun vn ch s hu ca cc doanh nghip l: Doanh nghip A = 10,8 10,8 = = 21, 6% 45 + 55 50 2 14,4 14, 4 Doanh nghip B = = = 14, 4% 85 + 115 100 2 Qua v d trn cho thy, kh nng sinh li ca vn kinh doanh hai doanh nghip l nh nhau, nhng doanh nghip A t chc ngun vn tt hn nn cui cng doanh nghip A c hiu qu vn ch s hu cao hn.
92
v1.0
TM LC CUI BI
Vn kinh doanh ca doanh nghip l biu hin bng tin ca ton b gi tr ti sn c huy ng, s dng vo hot ng sn xut kinh doanh nhm mc ch sinh li. N thng xuyn vn ng v chuyn ha hnh thi biu hin. S vn ng v tun hon ca vn din ra lin tc to thnh s chu chuyn ca vn. Vn ca doanh nghip c chia thnh: Vn c nh v vn lu ng. Vn c nh hnh thnh ti sn c nh v l ngun vn di hn. Vn lu ng hnh thnh ti sn lu ng v l ngun vn ngn hn. S tun hon ca vn c nh v vn lu ng biu hin qua vng quay ti sn c nh (khu hao) v vng quay hng tn kho. Cc phng php qun tr vn c nh v vn lu ng c thc hin thng qua cng c k hoch v ch s nh gi hiu qu s dng vn: t sut sinh li vn v vng quay vn.
v1.0
93
CU HI N TP
1. Vic khu hao hp l ti sn c nh c ngha kinh t nh th no i vi doanh nghip? 2. Ti sao c th ni u t i mi thit b, cng ngh kp thi kp thi l mt yu t quan trng tng li nhun v nng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip? 3. Hy gii thch: v sao cc nh kinh t cho rng khi Chnh ph cho php doanh nghip p dng phng php khu hao nhanh ti sn c nh l mt cch gip cho doanh nghip c hon np mt phn thu thu nhp doanh nghip tp trung vn cho u t i mi thit b, cng ngh nng cao nng lc cnh tranh? 4. Hy phn tch nhng yu t ch yu nh hng n nhu cu vn lu ng ca doanh nghip? 5. Vi quy m kinh doanh khng thay i, doanh nghip gim bt c mc d tr hng tn kho c ngha kinh t g? 6. Vic doanh nghip m rng qu nhiu bn chu hng ha cho khch hng c tc ng nh th no n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip?
BI TP
Bi 1 Doanh nghip A mua mt thit b chuyn dng v a vo s dng, c cc ti liu sau: Gi mua (cha c thu gi tr gia tng): 528 triu ng Chi ph vn chuyn, bc d: 7 triu ng Chi ph lp t, chy th: 5 triu ng Thi gian s dng xc nh l: 8 nm Yu cu: 1. Xc nh mc trch khu hao hng nm nu doanh nghip p dng: Phng php khu hao ng thng. Phng php khu hao s d gim dn c iu chnh (d kin 3 nm cui chuyn sang thc hin khu hao theo phng php ng thng). Phng php khu hao theo tng s th t nm s dng. 2. Hy so snh mc trch khu hao hng nm v nhn xt v tc thu hi vn u t. Bi 2 Cng ty c phn An Bnh c ti liu sau:
Trong nm k hoch phng k thut d kin cn s dng 10.000 tm thp theo tiu chun k thut cho vic sn xut sn phm. Cng ty chn Cng ty Ha Bnh l ngi cung cp, gi mua mt tm thp l 600.000 ng. Chi ph cho mi ln thc hin hp ng hay n t hng l 1.500.000 ng. Theo tnh ton v t thc t ca Cng ty rt ra: chi ph lu kho trong mt nm tnh cho mt tm thp bng 20% gi mua.
94
v1.0
Yu cu:
Hy xc nh tng chi ph d tr tn kho trong nm ca doanh nghip vi cc trng hp sau:

o o
Nu mi ln t mua l 400 tm thp? Nu mi ln t mua l 1.000 tm thp?
Xc nh s lng thp ti u mi ln t mua? So snh tng chi ph d tr tn kho? Cng ty Hng a ra li cho bn mi ti cng ty: Nu mi ln t mua t nht l 2.500 tn thp th cng ty s gim gi bn xung mc 595.000 ng/tn. Vy c nn chp thun li cho hng khng?
Bi tp 3 Cng ty TNHH Sn c chuyn sn xut kinh doanh sn phm A c tnh hnh nh sau:
Ti liu nm bo co:
o o
Doanh thu bn hng trong nm l 1.260 triu ng. N phi thu t khch hng trong nm: n v: triu ng
u nm 180 C ui qu I 200 C ui qu II 210 C ui qy III 220 C ui qu IV 240
Ti liu nm k hoch:
o o
D kin tng doanh thu bn hng trong nm n thm 20% so vi nm bo co. p ng nhu cu vn bng tin cho u t, Cng ty d kin tng t sut chit khu thanh ton cho khch hng v rt ngn k thu bnh tin bnh qun, phn u gim bt 5 ngy so vi nm bo co.
Yu cu: Xc nh k thu tin bnh qun v n phi thu bnh qun ca Cng ty nm k hoch? Bi tp 4 M t doanh nghip chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm A, c ti liu sau: Ti liu nm bo co:
Nguyn gi ti sn c nh c tnh cht sn xut u nm l 264 triu ng, s khu hao ly k l 12 triu ng. S sn phm sn xut tiu th trong nm l 20.000 sn phm, gi bn cha c thu gi tr gia tng l 30.000 ng mt sn phm. Chi ph sn xut v tiu th trong nm:
o o
Tng chi ph c nh kinh doanh (khng bao gm li vay) l: 100 triu ng. Chi ph bin i: 20.000 ng/ sn phm.
Li tin vay phi tr trong nm l 20 triu ng S vn lu ng trong nm:
v1.0
95
V tnh: triu ng
u nm 140 C ui qu I 146 C ui qu II 150 C ui qu III 154 C ui qu IV 160
Nguyn gi ti sn c nh c tnh cht sn xut ngy 31 thng 12 l 280 triu ng, s khu hao lu k l 32 triu ng.
Ti liu nm k hoch:
u nm doanh nghip hon thnh vic u t nng cp dy chuyn sn xut. Vi vic u t b sung nh trn, d kin c nhng s thay i sau so vi nm bo co:
o o
S sn phm sn xut, tiu th tng thm 10%. Tng chi ph c nh kinh doanh (khng bao gm li vay) tng thm 44 triu ng, nhng chi ph bin i cho mi sn phm s gim c 15%.
Li tin vay vn kinh doanh phi tr trong nm l 21,997 triu ng. Gi bn sn phm vn nh nm bo co. K lun chuyn vn lu ng d kin c th rt bt 18 ngy so vi nm bo co. Nguyn gi ti sn c nh c tnh cht sn xut ngy 31 thng 12 l 600 triu ng, s khu hao lu k l 60 triu ng.
Yu cu: 1. Xc nh hiu qu s dng vn lu ng nm k hoch so vi nm bo co qua cc ch tiu s vng, k lun chuyn v s vn c th tit kim c? 2. Xc nh t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh nm k hoch ca doanh nghip? Bit rng: Doanh nghip phi np thu thu nhp vi thu sut l 25%. Bi tp 5 Cng ty c phn Phc Thnh d nh u t sn xut kinh doanh 1 loi sn phm vi tng s vn u t l 2.000 triu ng; trong , u t v TSC l 1.000 triu ng, u t v vn lu ng l 500 triu ng. D tnh s s dng vn ch s hu 60% v vn vay 40% vi li sut vay vn l 10%/nm. Theo cng sut thit k sn xut l 12.000 sn phm/nm. Chi ph c nh kinh doanh l 180 triu ng/nm; chi ph bin i cho mt sn phm l 150.000 ng. Gi bn mt sn phm cha c thu gi tr gia tng l 200.000 ng. Cng ty np thu thu nhp vi thu sut l 25%. Yu cu: 1. Nu sn lng sn phm sn xut, tiu th ca cng ty trong nm ti t 10.000 sn phm, hy xc nh t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh v t sut li nhun vn ch s hu ca cng ty? 2. t c t sut li nhun sau thu trn vn ch s hu l 21%/nm th cng ty cn sn xut v tiu th bao nhiu sn phm? Bit rng: Trong phm vi quy m sn xut tiu th 12.000 sn phm doanh nghip khng cn tng thm vn lu ng v vn vay.
96
v1.0
Bi 5: G i tr theo thi gian ca tin
BI 5 : GI TR THEO THI GIAN CA TIN
Mc tiu
N i dung

Nm c c s v ngha ca l thuyt gi tr theo thi gian ca tin. Nm c k nng xc nh gi tr tng lai v gi tr hin ti ca tin. Bit vn dng l thuyt v k nng v gi tr theo thi gian ca tin gii quyt nhng bi ton ti chnh t ra trong hot ng ca doanh nghip v trong thc t cuc sng.
Gi tr theo thi gian ca tin. Li n, li kp v gi tr tng lai ca tin. Gi tr hin ti ca tin. M t s ng dng l thuyt gi tr theo thi gian ca tin.
Hng dn hc
Thi lng hc
8 tit
hc tt bi ny hc vin cn c ci nhn tng quan v mi quan h ga tin vi thi gian v ri ro. Cn nm vng phng php tnh ton v ni dung kinh t ca cc bi ton v gi tr theo thi gian ca tin bao hm gi tr tng lai v gi tr hin ti. Lin h vi thc t hiu r hn cch thc vn dng l thuyt gi tr theo thi gian ca tin vo vic gii quyt cc vn ti chnh t ra trong hot ng ca doanh nghip v trong thc t cuc sng. Kt hp c ti liu tham kho: Chng 2, Ti chnh doanh nghip hin i, Ch bin TS Trn Ngc Th, NXB Thng k, 2007.
97
v1.0
TNH HUNG D N NHP
Thi gian di con mt ca Nh vn, Nh th v Nh ti chnh Thi gian mt i khng tr li. M i ngi nhn nhn thi gian l ging nhau? Phi chng thi gian 24 gi trong mt ngy l vn bt bin? c cu tr l khng v cho rng thi gian l t l nghch vi tc chuyn ng. l kin ca nh Vt l v i cha ca L thuyt tng i Anbe Anhxtanh. Cn Nh vn, Nh th nhn thi gian dng nh nhn thy trong c hng c sc, th nn nh th on Ph T vit: M u thi gian khng xanh. M u thi gian tm ngt. Hng thi gian khng nng. Hng thi gian thanh thanh. Trch trong cun Thi nhn Vit Nam Hoi Thanh v Hoi Chn. Cn Nh ti chnh, phi chng cng nhn thi gian nh Nh vn, Nh th? M ay mn thay, di con mt ca Nh ti chnh, thi gian ng nh cc c xa dy: Thi gian l vng, l bc hay thi gian l tin. Nn di con mt ca Nh ti chnh: 1 ng tin hm nay c gi tr hn 1 ng tin trong tng lai. Cu hi Bn c nhn nhn nh vy khng? Ti sao li nh vy? N ghin cu ni dng ca bi ny gip bn l gii iu v hn th na t cch nhn gip bn nhn nhn thu o hn v c th gii quyt nhng vn ti chnh hin i ca doanh nghip.
98
v1.0
Gi s mt ngi c mt khon tin nhn ri l 1 triu ng. Ngi ny em gi vo ngn hng thay v gi tin mt. Vy, iu g s xy ra vi khon tin ny? ng tin s s inh li theo thi gian gi tit kim nh li sut tit kim; hay trnh c ri ro hao mn t nhin nh: m, mc, mi mt hay ri ro v an ton nh mt cp
5.1. Gi tr theo thi gian ca tin
Trn gc ti chnh: ng tin khng ngng vn ng v sinh li. Nu ngy hm nay ta c 1 triu ng em u t hoc cho vay vi li sut 9%/nm th sau 1 nm s nhn c s tin l 1,09 triu ng. Ni cch khc: 1 triu ng ngy hm nay c gi tr tng ng vi 1,09 triu ng sau 1 nm mi nhn c nu li sut l 9%/nm. Hn na, nn kinh t hu nh lun tn ti vn lm pht M t khc gia tin vi thi gian v ri ro c quan h mt thit vi nhau. M i quan h c th hin thng qua li sut. Chnh v th, ng tin nhn c cc thi im khc nhau c gi tr khng ging nhau. M t ng tin hm nay c gi tr hn mt ng tin m mt nm sau hay ti mt thi im no trong tng lai mi nhn c. iu cng c ngha l cn phi tnh n gi tr theo thi gian ca tin. y l vn ht sc quan trng, chi phi rt ln n quyt nh u t v cc quyt nh ti chnh khc ca doanh nghip cng nh ca cc nh u t. so snh gi tr ca ng tin cc thi im khc nhau cn phi tnh n gi tr theo thi gian ca tin quy v gi tr tng ng hay ni cch khc phi a chng v cng mt mt bng thi gian. Gi tr theo thi gian ca tin c c th ha bi hai khi nim c bn l gi tr tng lai v gi tr hin ti ca tin. Vn ny s c xem xt chi tit phn tip theo.
5.2. 5.2.1. Li n, li kp v gi tr tng lai ca tin Li n, li kp
Tin li: L s tin m ngi c tin thu c sau mt thi k nht nh t s tin gc ban u c u t theo mt phng thc nht nh, chng hn nh cho vay. o Li n: L s tin li c xc nh da trn s vn gc (vn u t ban u) vi mt li sut nht nh. Vic tnh li nh vy c gi l phng php tnh li n. Li n c xc nh theo cng thc sau: I = P0 i n Trong : I: Li n. P0: S vn gc.
v1.0
99
i: Li sut. n: S k tnh li. Li kp: L s tin li c xc nh da trn c s s tin li ca cc thi k trc c gp vo vn gc lm cn c tnh tin li cho thi k tip theo. Phng php tnh tin li nh vy c gi l phng php tnh li kp.
Li sut: L quan h t l gia tin li thu c trong 1 n v thi gian vi s vn gc trong thi gian .
Li sut = Tin li Vn gc
n v thi gian: C th l 1 nm, 1 qu, 1 thng. Trong quan h tn dng, li sut l gi c m ngi i vay phi tr cho ngi cho vay c quyn s dng tin trong mt thi gian nht nh. Phn bit li sut danh ngha v li sut thc: o Li sut danh ngha: L li sut c cng b theo k tr li, v d: 1 ngn hng thng mi cng b li sut tin gi tit kim 5% cho k hn 6 thng, 10% cho k hn 1 nm. o Li sut thc: Thng thng c tnh theo nm (effective annual rates) cn c gi l li sut thc hng. Li sut thc l li sut sau khi tnh iu chnh li sut danh ngha theo s ln ghp li hay tnh li trong nm. Li sut thc trong trng hp: li sut danh ngha tnh theo nm nhng trong 1 nm c nhiu ln ghp li. Ta c biu thc: (1 + i e )1 = (1 + Suy ra: i e = (1+ i m ) m
i m ) 1 m Trong : ie : Li sut thc tnh theo nm. i : Li sut danh ngha tnh theo nm. m: S ln ghp li hay tnh li trong nm. Li sut thc trong trng hp: li sut danh ngha ca k ghp li (hay k tnh li) nh hn 1 nm l iK v trong 1 nm c m ln ghp li. ie = (1 + iK )m 1
5.2.2. Gi tr tng lai ca mt khon tin
Khi nim Gi tr tng lai ca mt khon tin l gi tr c th nhn c ti mt thi im trong tng lai, bao gm s vn gc v ton b s tin li tnh n thi im . Mt yu t rt quan trng nh hng n gi tr tng lai ca tin l phng php tnh li. Phng php tnh li o Trng hp tnh theo li n: Gi tr tng lai tnh theo li n hay cn gi l gi tr n c xc nh theo cng thc:
100
v1.0
Fn = CF0 (1+ i n) Trong : Fn: Gi tr tng lai ti thi im cui k th n. CF0: S vn gc (vn u t ban u). i: Li sut/k (k: Thng, qu, 6 thng, nm). n: S k tnh li hay ghp li. Trng hp tnh li kp: Gi tr tng lai tnh theo li kp hay cn gi l gi tr kp c xc nh theo cng thc: FVn = CF0 (1 + i)n Trong : FVn: Gi tr kp nhn c cui k th n. CF0, i, n: nh ch thch trn. Trong cng thc trn (1+i)n c gi l tha s li biu th gi tr tng lai ca 1 ng sau n k vi li sut mi k l i tnh theo phng php li kp. Gi tr ca n ph thuc vo li sut 1 k (i) v s k tnh li (n). C th s dng k hiu FVIFi, n biu th tha s li: (1+i)n = F VIFi,n. T , cng thc tnh gi tr kp trn c th vit di dng sau: FVn = CF0 (FVIFi,n) thun tin cho vic tnh ton khi s dng mt s php ton ti chnh, ngi ta lp bng tnh sn, gi l bng ti chnh. Cn c vo bng ti chnh ph lc 01 c th d dng tm c gi tr (1 + i)n vi cc gi tr tng ng ca i v n. V d: M t ngi gi tin tit kim 100 triu ng theo k hn gi l 1 nm, vi li sut 10%/nm. Sau 5 nm ngi mi rt tin gc v li. Hi sau 5 nm ngi nhn c s tin l bao nhiu? S tin cui nm th 5 ngi c th nhn c l: FV5 = 100 (1 + 10%)5 = 100 (FVIF10%,5) = 100 1,611 = 161,1 (triu ng)
Nu k hn gi tin l 5 nm vi li sut 10%/nm (5 nm tnh li 1 ln) th sau 5 nm ngi ch nhn c s tin theo cch tnh li n l: F5 = 100 (1 + 10% 5) = 150 (triu ng) So snh gi tr kp v gi tr n c chnh lch l: 161,1 150 = 11,1 (triu ng)
5.2.3. Gi tr tng lai ca mt chui tin t
Phn trn tnh gi tr tng lai ca mt khon tin n l. Trong thc t, hin tng thng gp l c nhiu khon tin pht sinh lin tc theo nhng khong cch thi gian bng nhau to thnh mt chui cc khon tin. Khong cch gia hai khon tin pht sinh lin nhau c tnh theo nm, qu, thng cn gi l mt k hay mt thi k.
v1.0
101
Tu theo thi im pht sinh cc khon tin cui mi k hay u mi k m ngi ta c th phn bit thnh chui tin t tr cui k v chui tin t tr u k Ta c s v chui tin t nh sau: Chui tin t tr cui k 0 CF1 1 CF2 2 CF3 .. n 1 CFn n
Trong : CF1, CF2, CFn l cc khon tin pht sinh cc thi im cui k th nht, th hai, th n. Chui tin t tr u k 0 CF1 1 CF2 2 CF3 .. n 1 CFn n
Trong : CF1, CF2, CFn l cc khon tin pht sinh cc thi im u k th nht, th hai th n. Tm li, Gi tr tng lai ca mt chui tin t c xc nh bng tng gi tr tng lai ca tt c cc khon tin trong chui tin t .
5.2.3.1. Gi tr tng lai ca mt chui tin t khng bng nhau
Trng hp cc khon tin khng bng nhau pht sinh cui mi k: FV = CF1 (1 + i)n 1 + CF2 (1 + i)n 2 + + CFn Hay Trong : FV = CFt (1 + i)n t
t =1 n
FV: Gi tr tng lai ca chui tin t tr cui k. CFt : Gi tr khon tin pht sinh cui k t. i: Li sut /k. n: S k. Trng hp cc khon tin khng bng nhau pht sinh u mi k: FV = CF1 (1 + i)n + CF2 (1 + i)n 1 + . + CFn (1 + i) => FV = CFt (1 + i) n t +1
t =1 n
Hay: FV = CFt (1 + i) n t (1 + i)
t =1
Trong :
FV: Gi tr tng lai ca chui tin t tr u k. CFt : Khon tin pht sinh thi im u k th t. i, n: nh nu trn.
5.2.3.2. Gi tr tng lai ca mt chui tin t u
Trng hp chui tin t u pht sinh cui mi k: Khi cc khon tin pht sinh cui cc thi im bng nhau (CF1 = CF2 = = CFn = A) th gi tr tng lai ca chui tin t c xc nh nh sau:
102
v1.0
FV = A(1 + i)n t
t 1
Hoc qua mt s bc bin i c th vit cng thc di dng: FV = A Trong : (1 + i)n 1 i
FV: Gi tr tng lai ca chui tin t tr cui k. A: Gi tr khon tin ng nht cui cc k. i: Li sut/k. n: S k.
Biu thc
(1 + i)n 1 c gi l tha s li ca chui tin t u, biu th gi tr i tng lai ca chui tin t u l 1 ng (xut hin cui mi k) sau n k vi li sut mi k l i tnh theo phng php li kp v c k hiu: FVIFAi,n. Do vy, gi tr tng lai ca chui tin t u xut hin cui mi k cn c th vit di dng: FV = A (FVIFA i,n)
Trng hp chui tin t u pht sinh u mi k: (CF1= CF2 = = CFn = A) FV = A(1 + i) n t +1

t 1 n
Hoc qua mt s bc bin i c th vit cng thc di dng: FV = A Hay Trong : (1 + i) n 1 (1 + i) i
FV = A (FVIFA i,n) (1+i)
FV: Gi tr tng lai ca chui tin t u pht sinh u k mi k. A: Gi tr khon tin ng nht pht sinh u cc k. i, n: Nh nu trn. V d: M t doanh nghip c ngha v phi thanh ton mt khon tin 101.304.000 ng vo thi im sau 5 nm. Doanh nghip mun lp mt qu tr n bng cch hng nm gi u n s tin vo ngn hng vi li sut tin gi 8%/nm (theo phng php tnh li kp). Vy doanh nghip phi gi vo ngn hng mi nm bao nhiu tin cui nm th 5 c tin tr n? Gi s s tin gi u n hng nm bng A, trong 5 nm (bt u t thi im ngy hm nay). 2 0 A A A A A 3 4 5
v1.0
103
Ta c: (1 + 8%)5 1 101.304.000 = A (1 + 8%) 8% 8% 1 A = 101.304.000 = 16.000.000 ng 5 (1 + 8%) 1 1 + 8%

5.3. 5.3.1. Gi tr hin ti ca tin Gi tr hin ti ca mt khon tin
Khi nim Gi tr hin ti ca mt khon tin (cn gi l hin gi) l gi tr ca khon tin pht sinh trong tng lai c quy v thi im hin ti (thi im gc) theo 1 t l chit khu nht nh. Cng thc tnh Li sut c coi l gi tr ca thi gian v ri ro. V th, tnh i gi tr ca mt khon tin trong tng lai v gi tr hin ti, ngi ta phi s dng mt li sut nh mt cng c chit khu gi tr theo thi gian, c th xem xt v d di y: Mt ngi hin ti c 10 triu ng v cho vay s c tr vi li sut 10%/nm v nh vy sau 1 nm ngi c s tin l 10 (1 + 10%) = 11 triu ng. iu cng c ngha l gi tr hin ti ca khon tin 11 triu ng l 10 triu ng. Vy, nu sau 1 nm s thu c s tin l 11 triu ng th gi tr hin ti ca n s l 11 = 10 triu ng. T , gi tr hin ti ca mt khon tin pht sinh ti mt 1 + 10% thi im trong tng lai c xc nh bng cng thc tng qut: PV = CFn Trong : 1 (1 + i)n
V: Gi tr hin ti ca khon tin pht sinh trong tng lai. CFn : Gi tr khon tin ti thi im cui k n trong tng lai. i: Li sut chit khu hay t l hin ti ho. n: S k chit khu.
1 c gi l h s chit khu hay h s hin ti ho, n biu th gi tr hin ti (1 + i)n ca 1 ng pht sinh cui k th n trong tng lai v c k hiu l (PVIFi,n) T , cng thc tnh gi tr hin ti ca 1 khon tin trong tng lai trn c th vit di dng sau: PV = CFn (PVIFi,n) C th s dng bng tra ti chnh (ph lc 01) xc nh gi tr hin ti ca 1 ng 1 vi cc gi tr tng ng i v n. (1 + i)n Nhn xt Thc cht ca cch tnh gi tr hin ti l php tnh ngc ca cch tnh gi tr tng lai. Phng php tnh nh trn c gi l phng php hin ti ho gi tr hay phng php chit khu gi tr.
104
v1.0
Xem xt cng thc tnh gi tr hin ti ca mt khon tin nu trn c th rt ra nhn xt:
o
Thi im pht sinh khon tin cng xa thi im hin ti th gi tr hin ti ca khon tin cng nh. Li sut chit khu hay t l hin ti ho cng ln th gi tr hin ti ca khon tin cng nh.
5.3.2.
Gi tr hin ti ca mt chui tin t khng bng nhau
5.3.2.1. Gi tr hin ti ca chui tin t khng bng nhau pht sinh cui mi k
Gi s c cc khon tin CF1, CF2, CFn pht sinh cui cc thi k khc nhau trong tng lai (cui k th nht, th hai, th n), ta c gi tr hin ti ca cc khon tin c xc nh bng cng thc sau:
PV =
CF1 CF2 CFn + + + 2 1 + i (1 + i) (1 + i)n

n
Hoc:
PV = CFt
t=1
1 (1 + i) t
Cng thc trn cn c th vit di dng:
PV = CFt (PVIFi ,n )
t =1
Trong : PV: Gi tr hin ti ca chui tin t cui k; CFt: Gi tr ca khon tin pht sinh cui k th t; i: T l chit khu; n: S k.
5.3.2.2. Gi tr hin ti ca chui tin t khng bng nhau pht sinh u mi k.
Trng hp cc khon tin pht sinh u mi k khng bng nhau:
PV = CF1 +
n
CF2 CFn + + 1 (1 + i) (1 + i) n1
1 (1 + i) t 1
PV = CFt
t=1
Hay: Trong :
PV = CFt
t =1
1 (1 + i) (1 + i) t
PV: Gi tr hin ti ca chui tin t u k. CFt: Gi tr ca khon tin pht sinh thi im u k th t trong tng lai. i: T l chit khu 1 k. n: S k.
v1.0
105
5.3.3.
Gi tr hin ti ca mt chui tin t u
5.3.3.1. Gi tr hin ti ca chui tin t u pht sinh cui mi k
Khi cc khon tin pht sinh cc thi im cui mi k trong tng lai u bng nhau (CF1 = CF2 = = CFn = A) th gi tr hin ti ca cc khon tin c th xc nh bng cng thc: n n 1 PV = A = A(1 + i) t t (1 + t) t= 1 t =1 Hoc qua mt s bc bin i c th vit cng thc di dng: 1 (1 + i) n PV = A i Trong : PV: Gi tr hin ti ca chui tin t cui k. A: Gi tr khon tin ng nht pht sinh cui cc k trong tng lai. i, n: Nh nu trn.
1 (1 + i) c gi l h s hin ti ha ca chui tin t u v c k hiu i (PVIFAi,n). T , cng thc trn c th c vit dc dng: PV = A (PVIFAi,n)
5.3.3.2. Gi tr hin ti ca chui tin t u pht sinh u mi k
Trng hp cc khon tin bng nhau pht sinh u mi k (CF1 = CF2 = = CFn = A) th gi tr hin ti ca chng c xc nh theo cng thc sau: PV = A
t 1 n n 1 1 PV = A (1 + i) t 1 (1 + i) (1 + t)t t 1
Hoc qua mt s bc bin i c th vit cng thc di dng: 1 (1 + i) n PV = A (1 + i) Hoc = A (PVIFAi,n) (1+i) i Trong : PV: Gi tr hin ti ca chui tin t u k. A: Gi tr khon tin ng nht pht sinh u cc thi k trong tng lai.
5.3.4. Gi tr hin ti ca dng tin u vnh cu
y l trng hp dng tin u pht sinh ko di khng gii hn hay cn gi l dng tin u vnh cu. xc nh gi tr hin ti ca dng tin u vnh cu c th da vo cch xc nh gi tr hin ti dng tin u thng thng nu phn trn. Gi tr hin ti ca dng tin u thng thng c xc nh:
PVA n =
A A A A A + + + ... + + 1 2 3 n 1 (1 + i) (1 + i) (1 + i) (1 + i) (1 + i)n
106
v1.0
C th bin i phng trnh ny bng cch nhn 2 v ca phng trnh trn vi (1+i) s c 1 phng trnh mi, sau ly 2 v ca phng trnh mi tr i 2 v ca phng trnh c v tip tc thc hin mt vi php bin i i s s c:
1 1 PVA n = A n i i(1 + i)
Gi tr hin ti ca dng tin u vnh cu l gi tr hin ti ca dng tin u khi n tin n v hn. Khi n th vnh cu s l: PVA n = A i
1 0 . Do vy, gi tr hin ti ca dng tin i(1 + i)n
Trong thc t, xem xt v a ra quyt nh u t ngi ta thng hay s dng khi nim gi tr hin ti ca tin hn l gi tr tng lai. Vic xem xt gi tr hin ti ca tin c ngha rt ln trong kinh t. Trc ht, vi phng php xc nh gi tr hin ti cho php xem xt cc vn ti chnh ca doanh nghip di mt gc mi c tnh n yu t thi gian v s ri ro t a ra cc quyt nh kinh doanh ng n hn. S am hiu cc vn v gi tr hin ti ca tin khi son tho mt quyt dnh l mt yu t cn thit hiu thu o vn u t v vn ti tr vn.
5.4. 5.4.1. Mt s ng dng l thuyt gi tr theo thi gian ca tin Xc nh li sut
Phn trn nu cc cng thc xc nh gi tr tng lai v gi tr hin ti ca tin. V nguyn l, c th thy rng trong cc cng thc nu phn trn u c 4 yu t cu thnh; do vy khi bit 3 yu t th c th xc nh c yu t th 4. Trong trng hp bit gi tr tng lai, gi tr vn gc v k hn tnh li hoc bit gi tr hin ti, gi tr cc khon tin pht sinh trong tng lai v k tnh li th da vo cng thc thch hp tnh gi tr tng lai hoc tnh gi tr hin ti ca tin; t xc nh c yu t li sut. V d 1: C mt khon u t cho thy, nu nh u t b ra 1.000.000 ng th sau 8 nm c th thu c khon tin l 3.000.000 ng. Vy, t sut sinh li ca khon u t ny l bao nhiu? T cng thc FVn = PV (1+i)n suy ra: FV (1 + i)n = n CF0 i=n FVn 1 CF0
Nh vy, c th tm c t sut sinh li ca khon u t l: i=8 3.000.000 1 = 8 3 1 = 14,72% 1.000.000

107
v1.0
Hoc c th tm li sut bng cch s dng bng tra ti chnh: FVn = CF0 (FVIFi,n ) FVIFi,n = FVn CF0
bit n s dng bng tra ti chnh (ph lc 01) c th tm c i: Vi th d trn: FV3 = 3.000.000 = 1.000.000 (F VIFi,8) (FVIFi,8) =3.000.000/1.000.000 = 3 S dng Bng tra gi tr tng lai suy ra li sut i nm gia 14% v 15% v s tm c i = 14,72%. V d 2: M t ngn hng thng mi cho cng ty vay ngoi t vi s tin 277.500 USD theo phng thc tr dn u trong 3 nm, cui mi nm cng ty phi thanh ton cho ngn hng mt khon c vn gc v li l 100.000 U SD. Vy, cng ty vay khon vn ny phi tr li cho ngn hng vi li sut (%/nm) l bao nhiu? T cng thc Gi tr hin ti ca chui tin t u: PV = A (PVIFAi,n). Suy ra: PV T , PVIFAi,n = vi n xc nh c th tm c li sut i. A Vi v d trn: 277.500 = 100.000 (PVIFAi,n) Vy, (PVIFAi,3) = 277.500/100.00 = 2,775 S dng bng gi tr hin ti ca chui tin t u s tm c i = 4%.
5.4.2. Xc nh k hn
Trong trng hp bit gi tr tng lai, gi tr vn gc v li sut hoc bit gi tr hin ti, gi tr cc khon tin pht sinh trong tng lai v li sut th da vo cng thc thch hp tnh gi tr tng lai hoc tnh gi tr hin ti ca tin t xc nh c yu t k hn. V d: M t ngi c 1 triu ng gi tin tit kim vi li sut 10%/nm theo phng thc tnh li kp v mi nm tnh li 1 ln vo cui nm. Vy, sau khong thi gian bao lu ngi c th nhn c s tin c gc ln li l 5 triu ng. S dng cng thc FVn = CF0 (1+i)n, ta c: FV5 = 5triu = 1triu (1+ 10%)n hay: 5triu = 1triu (FVIF 10%,n) (FVIF 10%,n) = 5triu/1triu = 5 Dng bng gi tr tng lai c th tm ra n khong 17 nm. Vi th d ny cn c th s dng phng php sau tm ra n: 1 (1+ 10%)n = 5triu ng (1+ 10%)n = 5/1 = 5 1,1n = 5 n ln(1,1) = ln(5) n= ln(5) 1, 6094 = = 16,89 nm ln(1,1) 0, 0985
108
v1.0
5.4.3.
Xc nh khon tin phi thanh ton trong hp ng tn dng tr dn u hay mua hng tr gp
V d: M t doanh nghip vay ngn hng thng mi mt khon tin 4.506 triu ng vi mc li sut l 12%/nm v thi hn l 5 nm theo phng thc tn dng tr dn u. Nh vy, theo hp ng ny, doanh nghip phi tr dn mi nm mt ln, mt s tin bng nhau (gm tin gc v li) trong thi hn 5 nm, thi im tr bt u sau 1 nm k t ngy vay vn. Vy, s tin mi nm phi tr l bao nhiu ln tr cui cng cng l ht n? p dng cng thc tnh gi tr hin ti ca chui tin t u cui k: PV = A Vi th d trn : PV A = PVIFA12% ,5 = 4.560 3,6048 = 1.250 triu ng 1 (1 + i) n i hay PV = A(PVIFAi,n) A= PV PVIFA i,n
Ngoi mt s ng dng nu trn l thuyt gi tr theo thi gian ca tin m trong c bit l l thuyt gi tr hin ti ca tin c s dng rng ri trong vic nh gi la chn d n u t, c nh gi tri phiu, gi c phiu v cc nghip v ti chnh khc ca doanh nghip.
5.4.4. Cc ng dng khc
Ngoi mt s ng dng nu trn, l thuyt gi tr theo thi gian ca tin c vn dng rng ri trong cc nghip v ti chnh ca doanh nghip cng nh cc hot ng u t ca doanh nghip cng nh ca cc nh u t c nhn, nh vn dng trong vc nh gi hiu qu u t, c nh gi chng khon
v1.0
109
TM LC CUI BI

Gi tr theo thi gian ca tin: gi tr ca tin lun thay i nhng thi k khc nhau, mt ng tin hin ti s c gi tr khc vi mt ng tin tng lai. Li n, li kp v gi tr tng lai ca tin: li n l li ch tnh trn s tin gc, cn cn li kp l li tnh trn c gc ln li. Li sut danh ngha l li sut c cng b theo k tr li v li sut thc (li sut thc hng): l li sut sau khi tnh iu chnh li sut danh ngha theo s ln ghp li hay tnh li/tr li trong nm. Gi tr tng lai ca tin: gi tr tng lai ca mt khon tin, gi tr tng lai ca chui tin t u v khng u. Gi tr hin ti ca tin: gi tr hin ti ca mt khon tin trong tng lai, gi tr hin ti ca chui tin t u v khng u trong tng lai. M t s ng dng l thuyt gi tr theo thi gian ca tin: xc nh quy i li sut, khon tin, dng tin t v cng mt chun lm c s so snh.
110
v1.0
CU HI N TP
1. Ti sao 1 ng tin hin ti c gi tr hn 1 ng tin mt thi im trong tng lai? 2. Trnh by s ging nhau v khc nhau gia phng php tnh li n v phng php tnh li kp? 3. Gi tr hin ti ca mt khon tin nhn c mt thi im trong tng lai chu s chi phi ca nhng yu t no? 4. Th no l li sut chit khu hay t sut hin ti ha? Vic la chn v s dng li sut chit khu khng hp l dn n hu qu g? 5. im khc bit gia Hp ng tn dng tr dn u v hp ng tn dng thng thng? Vic s dng hp ng tn dng ny a li li ch g cho doanh nghip?
BI TP
Bi tp 1 ng Thi H mun dnh tin cho con i hc i hc. N gay t lc con mi sinh, ng d nh s mua bo him nhn th ca cng ty bo him PRUDENTIAL vi mc ng ph u n u mi nm l 7 triu, li sut n nh mc 8%/ nm. Hi khi con ng trn 18 tui, hp ng bo him kt thc th s tin ng Thi H s c thanh ton l bao nhiu? Bi tp 2 M t doanh nghip cn mua mt my hn in. C 3 nh cung cp n cho hng v a ra cc mc gi v phng thc thanh ton khc nhau:
Nh cung cp th nht i gi 150 triu ng, chi ph vn chuyn bc xp tn ni l 10 triu ng v phi thanh ton ngay. Nh cung cp th 2 i gi 170 triu ng v chu trch nhim vn chuyn tn ni theo yu cu ca ngi mua, nhng ch yu cu thanh ton ngay 50%, s cn li cho chu mt nm mi phi thanh ton. Nh cung cp th 3 a gi cho hng l 160 triu ng v ngi mua phi t vn chuyn v yu cu thanh ton ngay 20%, sau nm th nht thanh ton thm 30%, sau nm th hai thanh ton phn cn li. Doanh nghip d tnh nu t vn chuyn th chi ph l 15 triu ng. Hy xc nh xem ngi mua nn chp nhn li cho hng ca nh cung cp no th c li nht? Bit rng: li sut ngn hng n nh mc 9%/nm. Bi tp 3 Cng ty c phn i ng mua mt thit b sn xut ca cng ty Khi Hon. Mc gi m cng ty Khi Hon a ra l 1.200 triu ng v yu cu phi thanh ton ngay. Do ang kh khn v vn, cng ty c phn i ng chp nhn mc gi trn nhng xut thng lng v thi hn v iu kin thanh ton:

Tr tin ngay 30% khi nhn c thit b theo mc gi trn. S tin cn li s thanh ton tr dn u bao gm c s n gc v tin li trong thi hn 5 nm: hng nm tr 1 ln vo thi im cui mi nm v phi chu li 12%/nm ca s tin cn n.
111
v1.0
Yu cu: Hy xc nh s tin cng ty i ng phi tr u n cui mi nm ln thanh ton cui cng cng l ht n? Bi tp 4 Cng ty Chu Giang cn mua mt dy chuyn sn xut. C 2 phng thc thanh ton c a ra nh sau:
Nu thanh ton ngay ton b tin hng th phi tr 3.000 triu ng. Nu thanh ton theo phng thc tr gp th phi tr ngay 200 triu ng, s cn li c tr dn u trong 3 nm, cui mi nm tr s tin l 1.166 triu. Nu cng ty ng thanh ton theo phng thc tr gp th phi chu li sut l bao nhiu mt nm? Bi tp 5 Cch y 1 nm khi Cng ty c phn i An pht hnh tri phiu, loi tri phiu ny c c trng: M nh gi: 100.000ng Li sut: 10%/nm K tr li: 12 thng/1 ln tr vo cui thng th 12 Thi hn: 5 nm Cng ty tr li cho ngi nm gi 1 ln. Hin tri phiu ny ang c lu hnh v giao dch trn th trng. Li sut th trng hin ti mc 12%/nm. M t nh u t ng d nh mua loi tri phiu ny. Vy, c th mua tri phiu ny mc gi bao nhiu? Bit rng: Khi tri phiu o hn, cng ty hon tr vn gc cho nh u t bng mnh gi.
112
v1.0
Bi 6: u t di hn ca doanh nghip
BI 6: U T DI HN CA DOANH NGHIP
Mc tiu
Hng dn hc
Trang b nhng kin thc c bn v ti chnh trong vic xem xt u t di hn ca doanh nghip. Nm c phng php, k nng ch yu v nh gi la chn d n u t trn gc ti chnh.
N i dung

Tng quan v u t di hn ca doanh nghip. Xc nh dng tin ca d n u t. Xc phng php ch yu nh gi v la chn d n u t. M t s trng hp c bit trong nh gi v la chn d n u t.
Thi lng hc
8 tit
hc tt bi ny, hc vin cn tp c tm nhn di hn, thy c mi quan h ga u t di hn v s tng trng cng nh vic thc hin cc mc tiu ca doanh nghip. Bit vn dng l thuyt gi tr theo thi gian ca tin vo vic xem xt hiu qu ti chnh ca u t i vi doanh nghip. Cn nm vng ni dung kinh t ca cc phng php nh gi, la chn d n u t trn gc ti chnh. Lin h vi thc t hiu r hn cch thc vn dng l thuyt gi tr theo thi gian ca tin vo vic gii quyt cc vn ti chnh t ra trong hot ng ca doanh nghip v trong thc t cuc sng. Kt hp c cc ti liu tham kho: o Chng 5, Gio trnh Ti chnh doanh nghip Hc vin Ti chnh, ch bin PGS. TS N guyn nh Kim & TS Bch c Hin, NXB Ti chnh 2008. o Chng 9 & 10&11, Ti chnh doanh nghip hin i, ch bin TS Trn N gc Th, NXB Thng k, nm 2007.
v1.0
113
TNH HUNG D N NHP
Quyt nh u t di hn ca doanh nghip u t di hn l mt quyt nh ti chnh chin lc mt trong nhng vn sng cn cng nh quyt nh n tng lai ca doanh nghip. i n quyt nh u t ln nh m rng quy m kinh doanh hay ch to ra sn phm mi... i hi doanh nghip phi cn nhc nhiu yu t. M t quyt nh nh vy l kt qu tng ha cc kin ca cc chuyn gia trong nhng lnh vc khc nhau, nh kin ca cc chuyn gia v thit b, cng ngh, chuyn gia v lao ng tin lng, chuyn gia v maketing, chuyn gia v mi trng... v chuyn gia ti chnh. Trn gc ti chnh, u t l b tin ra ngy hm nay hy vng trong tng lai c c dng tin thu nhp nhiu hn. Hy vng tng lai l ci cha chc chn, bp bnh. Do vy, u t l i mt vi nhng thch thc v ri ro. Trong quyt nh u t, gnh nng t trn vai nh qun tr ti chnh doanh nghip l phi tr li cc cu hi di y:
Cu hi 1. Liu cc li ch hay cc dng tin d kin trong tng lai vi nhng ri ro tin c ln b p nhng chi ph b ra ngy hm nay hay khng? 2. Liu cc d n u t c trin khai vi chi ph thp nht nhm t c nhng mc tiu ra c kh thi hay khng? 3. Dng tin thun thu c do u t a li trong tng lai c tng xng vi s nh i hy sinh mo him v chp nhn ri ro hay khng? Vic u t nh vy c lm gia tng gi tr cng ty, a li li ch cho c ng hay khng? tm ra li gii , cc nh qun tr ti chnh doanh nghip phi s dng cc thc o, cc phng php nht nh. Ni dung ch yu ca bi ny gip cho bn hiu c nhng iu , trn c s nh vy c th vn dng vo vic nh gi mt d n u t v mt ti chnh.
114
v1.0
6.1. 6.1.1.
Tng quan v u t di hn ca doanh nghip Khi nim v phn loi u t di hn
6.1.1.1. Khi nim u t di hn
Khi nim u t di hn l mt trong nhng nhn t ch yu quyt nh n s pht trin ca mt doanh nghip cng nh ca nn kinh t quc dn. u t l vic s dng cc ngun lc hin ti nhm bin cc li ch d kin thnh hin thc trong tng lai. Trn gc ca doanh nghip kinh doanh, c th thy rng mt trong nhng mc tiu hng u ca doanh nghip l thu c li nhun. thc hin mc tiu ny i hi doanh nghip phi c mt lng vn nht nh v vi s vn doanh nghip thc hin cc hot ng mua sm my mc thit b, xy dng nh xng, mua bng pht minh sng ch, o to cng nhn, hnh thnh mt lng ti sn lu ng thng xuyn cn thit. Trong qu trnh pht trin, doanh nghip c th tip tc b sung vn tng thm ti sn kinh doanh tng ng vi s tng trng ca qui m kinh doanh. Cc hot ng ca qu trnh trn chnh l qu trnh u t di hn ca mt doanh nghip. Ngoi hot ng u t c tnh cht in hnh nh trn, doanh nghip cn c th thc hin cc hot ng nh b vn mua c phiu, tri phiu ca cc ch th khc nhm thu li nhun trong mt thi gian di. Cc c phiu, tri phiu doanh nghip b vn ra mua hnh thnh nn mt loi ti sn ca doanh nghip c gi l ti sn ti chnh di hn. Vy, trn gc ti chnh, u t di hn l qu trnh hot ng s dng vn hnh thnh nn nhng ti sn cn thit nhm phc v cho mc ch thu li nhun trong di hn tng lai. u t di hn ca mt doanh nghip khng phi ch l u t vo TSC m n cn bao hm c vic u t cho nhu cu tng i n nh v vn lu ng thng xuyn cn thit tng ng vi mt quy m kinh doanh nht nh ca doanh nghip, u t c tnh cht di hn vo cc hot ng khc thu li nhun. c im u t di hn ca doanh nghip c c im l phi ng ra mt lng vn tin t ban u tng i ln v c s dng c tnh cht di hn trong tng lai, do u t di hn lun gn lin vi ri ro. Cc quyt nh u t ca doanh nghip mc d u da trn c s d tnh v thu nhp trong tng lai do u t a li, tuy nhin kh nng nhn c thu nhp trong tng lai thng khng chc chn nn ri ro trong u t l rt ln. Thi gian u t cng di th ri ro u t cng cao v ngc li.
6.1.1.2. Phn loi u t di hn ca doanh nghip
C th phn loi u t ca doanh nghip theo cc cch sau: Theo c cu vn u t: Cn c vo c cu vn u t ca doanh nghip c th chia u t ca doanh nghip thnh cc loi:
v1.0
115
Bi 6: u t di hn ca doanh nghip o
u t xy dng c bn: y l khon u t nhm to ra TSC ca doanh nghip v thng thng doanh nghip phi s dng mt khon vn ln thc hin u t v TSC thng qua vic xy dng v mua sm. Trong u t XDCB li c th thc hin phn loi chi tit da theo nhng tiu thc nht nh: Theo tnh cht cng tc c th phn chia u t XDCB ca doanh nghip thnh: u t cho cng tc xy lp; u t cho my mc thit b, u t XDCB khc. u t cho xy lp, bao gm u t cho vic lp rp cc kt cu kin trc, lp t my mc, thit b sn xut trn nn b c nh. u t cho thit b: l u t v mua sm my mc, thit b cn thit ca doanh nghip bao gm chi ph mua thit b theo gi mua, chi ph vn chuyn, bo qun thit b. u t xy dng c bn khc: bao gm u t cho vic kho st, thit k xy dng, chi ph dng t xy dng, n b t ai, hoa mu, ti sn, chi ph di chuyn nh ca trn t ai xy dng, cng nh chi ph mua bn quyn pht minh sng ch, chi ph cng ngh, mua nhn hiu hng ha v.v Theo hnh thi vt cht ca kt qu u t cng c th chia u t xy dng c bn ca doanh nghip thnh hai loi nh sau: u t ti sn c nh hu hnh (c hnh thi vt cht), bao gm ton b vic xy dng, mua sm cc ti sn nh nh xng, my mc thit b Vic u t cc loi ti sn ny cn phi c xem xt gn lin cht ch vi s pht trin ca tin b k thut. u t ti sn c nh v hnh nh u t mua bng sng ch, bn quyn, quy trnh cng ngh sn xut mi u t v vn lu ng thng xuyn cn thit: L khon u t hnh thnh nn ti sn lu ng ti thiu thng xuyn cn thit (nguyn liu, vt liu, nhin liu) m bo cho qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip tin hnh hot ng bnh thng. Tu thuc vo m hnh t chc ngun vn m c th u t mt phn hoc ton b ti sn lu ng thng xuyn cn thit tng ng vi mt quy m kinh doanh nht nh. u t gp vn lin doanh di hn v u t vo ti sn ti chnh: y l cc khon u t ra bn ngoi doanh nghip. Trong hot ng sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip c nhiu hnh thc lin doanh lin kt. Trong c hnh thc lin doanh di hn, cc doanh nghip tham gia gp vn sn xut kinh doanh trong thi gian tng i di, chu trch nhim chung v phn chia li nhun theo t l tng ng vi phn ng gp. Lin doanh ny c th thc hin trong khun kh mt doanh nghip c sn, cc t chc, doanh nghip khc gp vn vo lin doanh vi doanh nghip hoc cng c th thc hin lin doanh bng cch cng gp vn lp nn mt n v kinh t mi. N goi vic tham gia lin doanh trong iu kin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, cc doanh nghip c th tham gia u t vn di hn vo cc doanh nghip, cc t chc kinh t khc di cc hnh thc mua c phn, mua tri phiu di hn ca doanh nghip khc pht hnh Doanh nghip s nhn c khon thu nhp t cc c phiu, tri phiu mua.
v1.0
116
Nh vy, cc c phiu, tri phiu v cc loi chng khon di hn khc m doanh nghip mua vi nh nm gi trong mt thi gian tng i di (trn 1 nm), l mt loi ti sn ca doanh nghip v c gi l ti sn ti chnh ca doanh nghip. Vic phn loi u t theo c cu vn gip cho doanh nghip c th xem xt tnh cht hp l ca cc khon u t trong tng th u t ca doanh nghip m bo xy dng c c cu vn u t thch ng vi iu kin c th ca tng doanh nghip nhm t hiu qu u t cao. Theo mc tiu u t: Cn c vo mc tiu u t c th ca doanh nghip c th chia u t ca doanh nghip thnh cc loi sau:
o
u t thnh lp doanh nghip: bao gm cc khon u t ban u thnh lp doanh nghip. u t m rng quy m kinh doanh: L ton b cc khon u t nhm m rng thm cc phn xng mi hay cc n v trc thuc. u t ch to sn phm mi: L khon u t cho nghin cu v pht trin sn phm, to iu kin pht trin lu di cho doanh nghip. u t thay th, hin i ha my mc: L khon u t thay th hoc i mi cc trang thit b cho ph hp vi tin b khoa hc k thut, nhm duy tr hoc tng kh nng sn xut sn phm ca doanh nghip. u t ra bn ngoi: L s u t gp vn thc hin lin doanh di hn vi cc doanh nghip, t chc kinh t khc, u t v ti sn ti chnh khc
Vic phn loi ny gip cho doanh nghip c th kim sot c tnh hnh thc hin u t theo nhng mc tiu nht nh m doanh nghip t ra trong mt thi k v c th tp trung vn v bin php thch ng t c mc tiu u t ra. Ngoi cc cch phn loi trn, cn c vo phm vi u t ngi ta c th phn chia u t ca doanh nghip thnh u t vo bn trong doanh nghip v u t ra bn ngoi doanh nghip. Cn c vo quy m u t c th phn chia thnh d n u t c quy m ln, d n u t c quy m va v nh.
6.1.2. ngha ca quyt nh u t di hn v cc yu t ch yu nh hng n quyt nh u t di hn
6.1.2.1. ngha ca quyt nh u t di hn
Quyt nh u t di hn l quyt nh c tnh chin lc ca mt doanh nghip. N quyt nh n tng lai ca mt doanh nghip, bi l: Quyt nh u t di hn l quyt nh ch yu to ra gi tr mi cho doanh nghip, l c s gia tng gi tr ca doanh nghip v ngc li. M i quyt nh u t u nh hng rt ln n hot ng ca doanh nghip trong mt thi gian di, phn ln cc quyt nh u t chi phi n quy m kinh doanh, trnh trang b k thut, cng ngh ca doanh nghip, t nh hng n nng lc cnh tranh, nng lc sn xut, tiu th sn phm trong tng lai ca mt doanh nghip.
v1.0
117
Quyt nh u t tc ng n t sut sinh li v ri ro ca doanh nghip trong tng lai: Quyt nh ny nh hng quyt nh n c cu ti sn v t nh hng ti c cu chi ph v ri ro kinh doanh ca doanh nghip. V mt ti chnh, quyt nh u t di hn l quyt nh ti chnh di hn. Thng thng, thc hin cc quyt nh u t i hi phi s dng mt lng vn ln. V th hiu qu s dng vn kinh doanh trong tng lai ca doanh nghip ph thuc rt ln vo quyt nh u t ngy hm nay. Sai lm trong quyt nh u t di hn l sai lm kh hoc khng sa cha c v thng gy ra s tn tht ln cho doanh nghip.
6.1.2.2. Cc yu t ch yu nh hng n quyt nh u t di hn
S thnh bi ca doanh nghip trong tng lai ty thuc rt ln vo cc quyt nh u t ngy hm nay. Chnh v th, i n quyt nh u t i hi doanh nghip phi cn nhc k lng nhiu vn , xem xt nhiu yu t. C nhiu yu t tc ng n vic u t ca doanh nghip. Trong c nhng yu t tc ng c tnh cht quyt nh, gm cc yu t ch yu sau y: Chnh sch kinh t ti chnh ca Nh nc trong vic pht trin nn kinh t v i vi doanh nghip: Nh nc l ngi hng dn, kim sot v iu tit hot ng ca cc doanh nghip trong cc thnh phn kinh t. Thng qua chnh sch kinh t, php lut kinh t v cc bin php kinh t Nh nc to mi trng v hnh lang cho cc doanh nghip pht trin sn xut kinh doanh v hng dn hot ng kinh t ca cc doanh nghip i theo qu o ca k hoch v m. Chnh sch kinh t ca Nh nc i vi cc doanh nghip c ngha rt quan trng trong nh hng u t pht trin kinh doanh. Vi cc n by kinh t, Nh nc khuyn khch cc doanh nghip u t, kinh doanh vo nhng ngnh ngh, lnh vc c li cho quc k dn sinh. Bi th i n quyt nh u t, trc tin cc doanh nghip cn phi xem xt n chnh sch kinh t ca Nh nc nh chnh sch khuyn khch u t, chnh sch thu Th trng v s cnh tranh: Trong sn xut hng ho, th trng tiu th sn phm l mt cn c ht sc quan trng doanh nghip quyt nh u t. Vn t ra cho doanh nghip l phi u t sn xut ra nhng loi sn phm m ngi tiu dng cn, tc l phi cn c vo nhu cu sn phm trn th trng hin ti v tng lai xem xt vn u t. Vic phn tch th trng xc nh mc cu v sn phm quyt nh u t i hi phi c xem xt ht sc khoa hc v bng c s nhy cm trong kinh doanh i n quyt nh u t. Trong u t, khi xem xt th trng th khng th b qua yu t cnh tranh. Yu t ny i hi doanh nghip trong u t phi cn c vo tnh hnh hin ti ca doanh nghip, tnh hnh cnh tranh gia cc doanh nghip trn th trng v d on tnh hnh trong tng lai la chn phng thc u t thch hp, to ra li th ring ca doanh nghip trn th trng.
118
v1.0
Li sut v thu trong kinh doanh: y l yu t nh hng ti chi ph u t ca doanh nghip. Thng thng thc hin u t ngoi vn t c, doanh nghip phi vay v ng nhin phi tr khon li tin vay. Vi vic tr li tin vay u t, doanh nghip phi tng thm khon chi ph cho mi ng vn u t. V vy, doanh nghip khng th khng tnh n yu t li sut tin vay trong quyt nh u t. Thu l cng c rt quan trng ca Nh nc iu tit v hng dn cc doanh nghip u t kinh doanh. i vi doanh nghip, thu trong kinh doanh thp hoc cao s nh hng rt ln n doanh thu tiu th v li nhun rng ca doanh nghip. Do vy, thu trong kinh doanh l yu t kch thch hay hn ch s u t ca doanh nghip. S tin b ca khoa hc v cng ngh: N c th l c hi hoc cng c th l nguy c e do i vi s u t ca mt doanh nghip. Trong u t, doanh nghip phi tnh n thnh tu ca khoa hc, cng ngh xc nh u t v trang thit b, u t v quy trnh cng ngh sn xut hoc u t kp thi v i mi, hin i ho trang thit b, nng cao cht lng, i mi sn phm. S tin b ca khoa hc cng ngh cng i hi doanh nghip dm chp nhn nhng mo him trong u t pht trin sn phm mi. Ngc li, doanh nghip nu khng tip cn kp thi vi s tin b ca khoa hc, cng ngh i mi trang thit b, i mi sn phm s c nguy c dn doanh nghip ti tnh trng lm n thua l do sn phm khng cn ph hp vi nhu cu th trng. Mc ri ro ca u t: Trong sn xut hng ho vi c ch th trng, mi quyt nh u t u gn lin vi nhng ri ro nht nh do s bin ng trong tng lai v sn xut v v th trng v.v.. Do vy, cn nh gi, lng nh mc ri ro v t sut sinh li ca khon u t, xem xt t sut sinh li c tng xng vi mc ri ro hay khng t xem xt quyt nh u t. Kh nng ti chnh ca doanh nghip: M i doanh nghip ch c ngun ti chnh u t gii hn nht nh, bao gm: N gun vn t c v ngun vn c kh nng huy ng. Doanh nghip khng th quyt nh u t thc hin cc d n vt xa kh nng ti chnh ca mnh. y l mt yu t ni ti chi phi n vic quyt nh u t ca mt doanh nghip. Trn y l cc yu t nh hng c tnh cht quyt nh n k hoch u t ca doanh nghip. Hay ni khc i, trong vic u t ca doanh nghip c mt lot cc lc tc ng khc nhau m doanh nghip phi tnh n trc khi i n quyt nh u t.
6.2. 6.2.1. Xc nh dng tin ca d n u t Cc nguyn tc xc nh dng tin ca d n
Xem xt trn gc ti chnh, u t l b tin chi ra ngy hm nay hy vng thu v nhng khon tin thu nhp ln hn trong tng lai. Do vy, u t l mt qu trnh pht sinh ra cc dng tin gm dng tin ra v dng tin vo ca d n. Dng tin ra: L nhng khon tin m doanh nghip chi ra thc hin d n u t. Dng tin vo: L nhng khon tin thu nhp do d n u t mang li. Vic xc nh dng tin ca d n u t l mt vn kh khn v phc tp, lin quan n nhiu bin s khc nhau, nht l vic xc nh dng tin vo. Nhng sai lm
v1.0
119
trong vic xc nh dng tin dn n nhng kt lun sai v vic chp thun hay loi b DAT. V vy, xc nh dng tin ca d n phi da trn nhng nguyn tc sau: nh gi d n cn da trn c s nh gi dng tin tng thm do d n u t a li ch khng da vo li nhun k ton: Dng tin mt cho php cc nh u t bit c lng tin thc c tng thi im m doanh nghip c php s dng c nhng quyt nh mi hoc dng tin tr n, hoc tr li tc cho c ng, hoc tng vn lun chuyn, hoc u t ti sn c nh Trong khi nu s dng li nhun k ton th khng th a ra c nhng quyt nh nh vy. Bi li nhun k ton mt mt ph thuc vo phng php hch ton k ton ca doanh nghip, mt khc doanh thu tnh li nhun k ton bao gm c phn doanh thu bn chu, lm cho doanh nghip c th c li nhun nhng li khng c tin. Phi tnh n chi ph c hi khi xem xt dng tin ca d n: Chi ph c hi l khon thu nhp m nh u t c th thu c t d n tt nht cn li. Chi ph c hi y mun ni n chnh l phn thu nhp cao nht c th c c t ti sn s hu ca doanh nghip nu n khng s dng cho d n. Chi ph c hi khng phi l mt khon thc chi nhng vn c tnh vo v l mt khon thu nhp m doanh nghip phi mt i khi thc hin d n. V d: Mt doanh nghip c th cho thu mt bng nh my vi gi 1.200 triu ng/nm hoc s dng sn xut mt hng mi. Nh vy, nu d n sn xut mt hng mi c trin khai th doanh nghip mt i c hi c c thu nhp do cho thu mt bng vi mc 1.200 triu ng/nm. Khon thu nhp 1.200 triu ng/nm t vic cho thu mt bng phi c xem l chi ph c hi ca d n sn xut sn phm mi. Khng c tnh chi ph chm vo dng tin ca d n: Chi ph chm l nhng khon chi ph ca nhng DAT qu kh (nhng chi ph xy ra ri) khng cn kh nng thu hi m doanh nghip phi hon ton gnh chu bt k d n c c chp thun hay khng. Chng khng lin quan n DAT mi nn khng c a vo phn tch. Phi tnh n yu t lm pht khi xem xt dng tin: Lm pht c nh hng rt ln n dng tin thu vo v dng tin chi ra ca d n, ng thi nh hng n chi ph c hi ca vn. Lm pht cao c th lm cho thu nhp mang li t d n trong tng lai khng b p cho khon u t hm nay. Do , nu c lm pht phi tnh n nh hng ca lm pht n dng tin v t l chit khu dng tin khi nh gi d n. nh hng cho: Phi tnh n nh hng ca d n n cc b phn khc ca doanh nghip.
6.2.2. Xc nh dng tin ca d n u t
6.2.2.1. Dng tin ra ca d n
Nhng khon chi tiu lin quan n vic b vn thc hin u t to thnh dng tin ra ca u t. Vn u t c th b ri rc trong nhiu nm, cng c th b ra ngay
120
v1.0
mt ln (theo phng thc cha kha trao tay). Ty theo tnh cht ca khon u t c th xc nh c khon chi c th ca d n. Thng thng i vi nhng DAT in hnh (l nhng d n to ra sn phm, dch v) th ni dung dng tin ra ca u t cho d n gm: Nhng khon tin chi hnh thnh nn TSC hu hnh v TSC v hnh, nhng khon chi lin quan n hin i ho nng cp my mc thit b khi d n i vo hot ng. Vn u t hnh thnh vn lu ng thng xuyn cn thit cho d n khi d n i vo hot ng bao gm: S vn u t vo TSL thng xuyn cn thit ban u a d n vo hot ng v s vn lu ng thng xuyn cn thit b sung thm trong qu trnh hot ng ca d n khi c s tng v quy m kinh doanh. xc nh dng tin u t v vn lu ng, c bit i vi vn lu ng b sung thng thng ngi ta a ra quy tc: Khi c nhu cu vn lu ng tng thm nm nay th vic chi b sung vn lu ng c thc hin cui nm trc.
6.2.2.2. Dng tin vo ca d n
M i d n u t s a li khon tin thu nhp mt hay mt s thi im khc nhau trong tng lai to thnh dng tin vo ca d n. Vic xc nh dng tin vo ca DAT l vn rt phc tp, phi cn c vo tnh cht ca khon u t lng nh cc khon thu nhp do u t to ra mt cch thch hp. Dng tin vo ca d n bao gm: Dng tin thun hot ng hng nm: L khon chnh lch gia s tin thu c (dng tin vo) v s tin chi ra (dng tin ra) pht sinh t hot ng thng xuyn hng nm khi d n i vo hot ng. i vi mt d n u t trong kinh doanh to ra doanh thu bn hng ho hoc dch v th dng tin thun t hot ng hng nm ca d n c xc nh trc tip bng chnh lch gia dng tin vo do bn sn phm, hng ho vi dng tin ra do mua vt t v chi ph khc bng tin lin quan n vic sn xut, tiu th sn phm hng ho v tin thu thu nhp m doanh nghip phi np. Hoc c th tnh gin tip nh sau:
Dng tin thun hot ng hng nm = Li nhun sau thu hng nm + Khu hao TSC hng nm
S tin thun t thanh l ti sn khi kt thc d n: L s tin cn li t thu nhp thanh l ti sn sau khi np thu thu nhp v thanh l ti sn (nu c). M t s d n u t khi kt thc DAT c th thu c mt s tin t vic nhng bn thanh l u t. Vic nhng bn, thanh l ti sn c nh c th xy ra ba trng hp sau: o Khon thu nhp t nhng bn ti sn bng gi tr cn li ca TSC, trng hp ny khng c li hoc l vn t vic nhng bn thanh l ti sn. Do , khng phi np thu thu nhp doanh nghip t khon nhng bn thanh l ti sn.
Thu nhp t thanh l ti sn = S tin thu c do nhng bn, thanh l ti sn Chi ph lin quan n nhng bn, thanh l ti sn
v1.0
121
Khon thu nhp t nhng bn ti sn ln hn gi tr cn li ca TSC, trng hp ny c li t vic nhng bn thanh l ti sn v phi np thu thu nhp doanh nghip. Khon thu nhp t nhng bn ti sn nh hn gi tr cn li ca TSC, trng hp ny doanh nghip b l vn do nhng bn thanh l ti sn, khon l ny xt v nguyn l s lm gim thu thu nhp m doanh nghip phi np.
Thu hi vn lu ng thng xuyn ng ra Khi d n a vo hot ng, doanh nghip u t vn lu ng thng xuyn cn thit (u t ban u khi d n bt u hot ng v u t b sung thm trong qu trnh hot ng). Ton b s vn lu ng ng ra s c thu hi li y theo nguyn tc s vn lu ng c ng ra bao nhiu phi thu hi ht by nhiu. Thi im thu hi c th thu hi dn hoc c th thu hi ton b mt ln khi kt thc d n. o Xc nh dng tin thun hng nm ca u t v dng tin thun ca d n. Dng tin thun hng nm ca u t: c xc nh l s chnh lch ca dng tin thu vo v dng tin chi ra pht sinh hng nm do u t a li. Dng tin thun ca DAT: L dng tin tng thm do DAT a li, gp phn lm tng thm dng tin v l c s gia tng gi tr ca doanh nghip so vi trc khi c d n. Dng tin thun ca DAT c th c xc nh bng cch ly tng gi tr dng tin vo do d n to ra tr i tng gi tr dng tin ra ca d n hoc c th xc nh bng cng thc sau:
Dng tin thun ca d n u t o = Tng dng tin thun hng nm ca u t Vn u t ban u
thun tin cho vic hoch nh dng tin ca u t, thng thng ngi ta s dng quy c sau: S vn u t ban u c quy c pht sinh ra thi im t = 0. Dng tin vo hoc dng tin ra ca d n c th pht sinh ra cc thi im khc nhau trong mt nm u c tnh v thi im cui nm tnh ton.
6.2.3.
nh hng ca khu hao n dng tin ca DAT
V mt l thuyt, c 3 phng php khu hao m doanh nghip c th p dng: Phng php khu hao ng thng, phng php khu nhanh v phng php khu hao theo sn lng. Khu hao l mt khon chi ph, c tnh vo chi ph hot ng hng nm ca doanh nghip v c khu tr vo thu nhp chu thu. V vy, nu thay i phng php khu hao tnh thu s nh hng gin tip rt ln n dng tin sau thu ca DAT.
122
v1.0
Cng thc xc nh dng tin thun hot ng ca d n: CFht = CFKt (1 t%) + KHt t% Trong : CFht: Dng tin thun hot ng ca d n nm t. CFKt: Dng tin trc thu cha k khu hao nm t. KHt: Mc khu hao TSC nm t. t%: Thu sut thu thu nhp doanh nghip. KHt t%: M c tit kim thu do khu hao nm t.
Dng tin thun trc thu cha k khu hao (CF Kt) = Doanh thu thun Chi ph hot ng bng tin (khng k khu hao)
T cng thc trn cho thy, phn chi ph khu hao cng cao th dng tin thun hng nm ca d n s cng cao. Nh vy, nu doanh nghip p dng phng php khu hao nhanh th trong nhng nm u s dng ti sn, do khu hao cao dng tin mt thu v hng nm s cao; cng nhng nm cui ca thi gian s dng ti sn c nh nu cc yu t khc khng c g thay i th dng tin thun hng nm ca doanh nghip s cng gim i.
6.3. nh gi v la chn d n u t di hn
i n quyt nh u t, vn quan trng l phi nh gi c hiu qu ca u t. Hiu qu ca u t c biu hin trong mi quan h gia li ch thu c do u t mang li v chi ph b ra thc hin u t. Khi xem xt mt d n u t phi xem xt vn c bn l nhng li ch trong tng lai thu c c tng xng vi vn u t b ra hay khng? nh gi c li ch ca u t phi xut pht t mc tiu ca u t. la chn d n cn phi cn nhc xem xt nhiu mt. Trn gc ti chnh, cc tiu chun ch yu nh gi hiu qu kinh t ca d n u t thng c s dng l: T sut li nhun bnh qun vn u t. Thi gian hon vn u t. Gi tr hin ti thun ca d n u t. T sut doanh li ni b ca d n u t. Ch s sinh li ca d n u t. Trong vic la chn d n u t khng nht thit phi s dng tt c cc ch tiu trn vo vic so snh cc d n. Tu theo tng trng hp c th m xc nh ch tiu ch yu lm cn c chn la d n. im c bn l cn c vo yu cu kinh doanh ca doanh nghip t ra hay ni cch khc l tu vo quyt sch kinh doanh ca doanh nghip. Chng hn, doanh nghip ra phi sn xut kinh doanh c li nhng phi thu hi vn nhanh i mi trang thit b, trong trng hp ny, ch tiu ch yu chn d n l ch tiu thi gian hon vn u t.
v1.0
123
6.3.1.
Cc phng php ch yu nh gi, la chn d n u t
nh gi v la chn d n u t trc ht cn phi tin hnh phn loi cc d n. Cn c vo mi quan h gia cc d n, c th phn chia cc d n u t thnh hai loi: Loi d n u t c lp v loi d n u t loi tr nhau. D n u t c lp l d n m khi c chp thun hay b loi b khng nh hng g n cc d n khc. D n loi tr nhau hay d n xung khc l loi d n m khi mt d n ny c thc hin th nhng d n khc cn li s b loi b. Chng hn mt cng ty vn ti bin cn mt tu ch hng ang xem xt hai kh nng l nn mua hay thu chic tu . y l hai d n loi tr nhau. C nhiu phng php la chn d n u t, trn gc ti chnh xem xt ngi ta thng s dng mt s phng php ch yu sau: o Phng php t sut li nhun bnh qun vn u t. o Phng php thi gian hon vn u t (PP) v thi gian hon vn u t c chit khu (DPP). o Phng php gi tr hin ti thun (NPV). o Phng php t sut doanh li ni b (IRR). o Phng php ch s sinh li (PI).
6.3.2. Phng php t sut li nhun bnh qun vn u t
y l phng php la chn d n u t da trn c s so snh gia kt qu thu c do d n u t mang li l li nhun (li nhun sau thu) v tin vn b ra u t. Theo phng php ny, trc ht cn xc nh t sut li nhun bnh qun vn u t ca tng d n u t, sau tin hnh nh gi la chn d n. Xc nh t sut li nhun bnh qun vn u t ca d n u t P TSV = r V Trong : T SV: T sut li nhun bnh qun vn u t ca DAT. Pr : Li nhun sau thu bnh qun hng nm d kin do DAT mang li trong sut thi gian u t. V : Vn u t bnh qun hng nm ca d n.
o
S li nhun sau thu bnh qun hng nm do DAT mang li trong sut thi gian u t c tnh theo phng php bnh qun s hc k t lc bt u b vn u t cho n khi kt thc DAT.
n Prt: Li nhun sau thu d kin do DAT a li nm th t. n: Thi gian u t (vng i ca d n).
124
Pr =
P
t= 1
rt
v1.0
Vng i ca DAT c tnh t thi im b vn u t cho n khi kt thc d n (bao gm c thi gian thi cng thc hin d n nu c). Nh vy, nhng nm thi cng th li nhun sau thu c coi l bng khng (0), iu ngha l mc d b vn u t nhng d n ang trong giai on thi cng cha i vo vn hnh nn cha c doanh thu v li nhun. Nu thi gian thi cng cng di th s lm cho hiu qu chung ca vn u t cng thp. S vn u t bnh qun hng nm c tnh theo phng php bnh qun s hc trn c s tng vn u t cc nm v s nm u t.
n Trong : Vt: S vn u t nm th t. n: Vng i ca DAT. S vn u t mi nm c xc nh l s vn u t ly k thi im cui mi nm tr i s khu hao TSC ly k thi im u mi nm. S tin u t cho mt doanh nghip hay mt phn xng bao gm ton b s tin u t v ti sn c nh v s tin u t v ti sn lu ng. nh gi v la chn d n o i vi cc d n c lp nu c t sut li nhun bnh qun vn u t ln hn khng (0) u c th c la chn. o i vi cc d n loi tr nhau th d n no c t sut li nhun bnh qun vn u t cao hn s l d n tt hn. V d: C hai d n u t (A v B) thuc loi d n loi tr nhau. S vn u t cho c hai d n u l 120 triu ng, trong 100 triu ng u t vo ti sn c nh, 20 triu ng u t vo ti sn lu ng. Thi gian b vn, s khu hao v li nhun sau thu ca hai d n th hin bng s liu sau: n v: triu ng
D n A Thi gian N m th 1 N m th 2 N m th 3 N m th 4 N m th 5 N m th 6 N m th 7 N m th 8 C ng 120 V n u t 20 50 50 11 14 17 11 9 62 20 20 20 20 20 100 120 60 100 Li nhun sau thu S khu hao V n u t 50 70 12 13 16 11 8 20 20 20 20 20 D n B Li nhun sau thu S khu hao
V =
V
t= 1
Bng s 9.1: D n u t
125
v1.0
T sut li nhun bnh qun vn u t ca d n A?

o
Xc nh t sut li nhun bnh qun vn u t d n A: S li nhun bnh qun do u t mang li trong thi gian u t: PrA = 0 + 0 + 0 + 11+ 14 + 17 + 11 + 9 = 7,75 (Triu ng) 8
S vn bnh qun hng nm: Cn c vo ti liu c th xc nh s vn u t tng nm: Nm th 1 thi cng: Nm th 2 thi cng: Nm th 3 thi cng: Nm th 1 sn xut: Nm th 2 sn xut: Nm th 8 sn xut: 120 80 = 40 triu ng S vn u t bnh qun hng nm: VdA = 20 + 70 +120 + 120 + (120 20) + (120 40) + (120 60) + (120 80) s8 20 triu ng 50 + 20 = 70 triu ng 70 + 50 = 120 triu ng 120 triu ng 120 20 = 100 triu ng
= 76,25 (triu ng) T sut li nhun bnh qun vn u t ca d n A: TSV(A ) =

o
7, 75 = 0,101 (hoc = 10,1%) 76, 25
Xc nh t sut li nhun bnh qun d u t n B: Tng t nh vy cng xc nh c t sut li nhun bnh qun vn u t ca d n B. S li nhun bnh qun thu c hng nm ca d n B: 0 + 0 + 12 + 13 + 16 + 11 + 8 = 8,57 (triu ng) 7 S vn u t bnh qun hng nm ca d n B: PrB = V dB = 50+120+120 + (120 20) + (120 40) + (120 60)+ (120 80) = 81,42 (triu ng) 7
T sut li nhun bnh qun vn u t ca d n B: TSV(B) = 8,57 = 0,105 (hoc = 10,5%) 81, 42
So snh hai d n cho thy d n A c t sut li nhun bnh qun vn u t thp hn d n B, mc d d n A c tng s li nhun sau thu cao hn
126
v1.0
d n B nhng d n A li c thi gian thi cng ko di hn nn d n B s l d n c chn. Phng php ny c u im l n gin, d tnh ton. Tuy nhin c hn ch l cha tnh n cc thi im khc nhau nhn c li nhun trong tng lai ca mi d n.
6.3.3. Phng php thi gian hon vn u t (PP)
6.3.3.1. Phng php thi gian hon vn u t thng thng
Phng php ny ch yu da vo ch tiu thi gian thu hi vn u t la chn d n. Thi gian hon vn u t (thi gian thu hi vn u t): l khong thi gian cn thit m d n to ra dng tin thun bng chnh s vn u t ban u thc hin d n. xc nh thi gian thu hi vn u t ca d n c th chia ra lm 2 trng hp: o Trng hp 1: Nu DAT to ra chui tin t thu nhp u n hng nm th thi gian thu hi vn u t c xc nh theo cng thc:
Thi gian thu hi Vn u t (nm) Vn u t ban u = Dng tin thun hng nm ca u t
Trng hp 2: DAT to ra chui tin t thu nhp khng n nh cc nm. Thi gian thu hi vn u t c xc nh theo cch sau: Xc nh s nm thu hi vn u t bng cch tnh s vn u t cn phi thu hi cui nm ln lt theo th t:
Vn u t cn phi thu hi cui nm t = S vn u t cha thu hi cui nm (t 1) Dng tin thun ca u t nm t
Khi s VT cn phi thu hi cui nm no nh hn dng tin thun ca u t nm k tip th cn xc nh thi gian (s thng) thu hi nt VT trong nm k tip.
S thng thu hi vn u t trong nm t S vn u t cha thu hi cui nm (t 1) = Dng tin thun ca nm t 12
Tng hp s nm v s thng thu hi vn u t chnh l thi gian thu hi vn u t ca d n. V d: Hai d n u t A v B c s vn u t l 150 triu ng (b vn mt ln). Khon thu nhp d kin (bao gm khu hao v li nhun sau thu) cc nm trong tng lai nh sau: n v tnh: triu ng
Nm D n A D n B 1 60 30 2 50 50 3 50 70 4 40 80 5 30 80
Bng s 9.2: Dng tin thun ca d n
v1.0
127
T s liu trn c th xc nh thi gian thu hi vn ca d n A nh sau: n v tnh: triu ng

Nm 0 1 2 3 4 5 Dng tin ca d n (150) 60 50 50 40 30 V n u t cn phi thu hi cui nm (150) (90) (40) 40 50/12 = 40 50 12 = 9,6 2 Thi gian thu hi ly k ( nm)
Thi gian thu hi vn u t cu d n A: 2 nm v 9,6 thng Tng t, thi gian thu hi vn u t ca d n B l: 3 nm Ni dung phng php thi gian hon vn u t trong vic nh gi, la chn d n: o n gin vic tnh ton trc ht hy loi b cc d n u t c thi gian thi cng ko di khng p ng c yu cu ca doanh nghip. Xp cc d n c thi gian thi cng ging nhau vo mt loi o Xc nh thi gian thu hi vn u t ca tng d n u t. Trn c s , doanh nghip s chn d n c thi gian thu hi vn u t ph hp vi thi gian thu hi vn m doanh nghip d nh. Thng thng khi thc hin kinh doanh, cc doanh nghip thng xc nh thi gian chun thu hi vn u t ti a c th chp nhn c. Theo , d n c thi gian thu hi vn di hn thi gian thu hi vn tiu chun s b loi b. Nu cc d n thuc loi loi tr nhau th thng thng ngi ta s chn d n c thi gian thu hi vn ngn nht. u nhc im ca phng php thi gian hon vn u t: o u im c bn ca phng php: n gin, d tnh ton. Phng php ny thng ph hp vi vic xem xt cc d n u t quy m va v nh hoc vi chin lc thu hi vn nhanh, tng vng quay vn. o Nhng hn ch ca phng php: Phng php ny ch trng xem xt li ch ngn hn hn l li ch di hn, n t ch trng n vic xem xt cc khon thu sau thi gian hon vn. Do , k hon vn ngn cha chc l mt s ch dn chnh xc la chn d n ny hn d n kia, c bit l i vi cc d n c mc sinh li chm nh d n sn sut sn phm mi hay xm nhp vo th trng mi th s dng phng php la chn ny s khng tht thch hp. Phng php thi gian hon vn u t cng khng ch trng ti yu t gi tr thi gian ca tin t, ni cch khc n khng ch ti thi im pht sinh ca cc khon thu, cc ng tin thu c cc thi im khc nhau c nh gi nh nhau. khc phc hn ch ny, ngi ta c th p dng phng php thi gian thu hi vn c chit khu bng cch a tt c cc khon thu v chi ca mt d n v gi tr hin ti tnh thi gian hon vn.
128
v1.0
6.3.3.2. Phng php thi gian hon vn c chit khu (DPP)
Thi gian hon vn c chit khu l khong thi gian cn thit tng gi tr hin ti tt c cc khon tin thun hng nm ca d n va b p s vn u t b ra ban u. V d: v d v hai d n A v B nh trn phn 6.3.3.1, gi nh chi ph s dng vn cho c 2 d n u l 10%. Thi gian thu hi vn c chit khu ca d n A c xc nh nh sau: n v tnh: triu ng
Nm 0 1 2 3 4 5 Dng tin ca d n (150) 60 50 50 40 30 Dng tin chit khu (150) 54,54 41,13 37,55 27,32 18,63 V n u t cn phi thu hi cui nm (150) (95,46) 3 (54,33) (16,78) 16,78 27,32 x 12 5,1 Thi gian thu hi ly k ( nm)
Thi gian thu hi vn c chit khu ca d n A l: 3 nm v 5,1 thng. Tng t, thi gian thu hi vn c chit khu ca d n B l: 3 nm v 6,3 thng. Phng php thi gian hon vn c chit khu khc phc c hn ch ca phng php thi gian hon vn n gin l xem xt d n c tnh n gi tr thi gian ca tin t. Ni cch khc, tiu chun thi gian thu hi vn c chit khu cho thy rng khi u t vn vo mt d n bt k no v s kim li c s tin ny bao lu sau khi tr i chi ph c hi ca vic s dng vn. Tuy nhin, phng php ny vn c mt nhc im ging phng php thi gian hon vn n gin l t ch trng n dng tin sau thi gian hon vn u t.
6.3.3.3. Phng php gi tr hin ti thun (Phng php NPV)
Ni dung phng php Tiu chun nh gi v la chn d n u t ch yu l gi tr hin ti thun (NPV) ca d n. Theo phng php ny, tt c cc khon tin thu nhp do u t a li trong tng lai v vn u t b ra thc hin d n u phi quy v gi tr hin ti theo mt t l chit khu nht nh. Trn c s , so snh gi tr hin ti ca thu nhp v gi tr hin ti ca vn u t xc nh gi tr hin ti thun ca d n. Cng thc xc nh nh sau:
NPV =
CFt CF0 t t =1 (1 + r)
129
v1.0
Trong : NPV: Gi tr hin ti thun (hay gi tr hin ti rng) ca d n u t. CFt : Dng tin thun ca u t nm t. CF0: Vn u t ban u t ban u ca d n. n: Vng i ca d n. r: T l chit khu hay t l hin ti ha. T l chit khu c s dng trong vic tnh gi tr hin ti thun ca d n u t l chi ph s dng vn, chnh l t sut sinh li m ngi u t i hi. Nh vy, gi tr hin ti thun th hin gi tr tng thm do u t a li c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin. Cc bc tin hnh nh gi la chn d n Vic s dng gi tr hin ti thun lm tiu chun nh gi v la chn d n c thc hin nh sau:
o o
Xc nh gi tr hin ti thun ca mi d n u t nh gi v la chn d n: Cn phn bit 3 trng hp: Nu gi tr hin ti thun ca d n l mt s m (NPV < 0) th d n b loi b. Nu gi tr hin ti thun ca d n bng khng (NPV = 0) th ty thuc vo tnh hnh c th v s cn thit ca d n m doanh nghip c th quyt nh chp thun hoc loi b d n. Gi tr hin ti thun ca d n l mt s dng (NPV > 0): Nu cc d n l c lp th u c th c chp thun. Nu cc d n thuc loi loi tr nhau v vng i ca cc d n bng nhau th s chn d n c gi tr hin ti thun dng cao nht (trong iu kin khng b gii hn v kh nng huy ng vn u t).
V d: Hai d n u t A v B cng i hi vn u t ban u l 100 triu ng v d kin s ko di trong 3 nm. Theo cc tnh ton ban u d n A s mang li cc khon thu nhp rng ln lt trong cc nm t nm th nht n nm th ba l 10 triu ng, 60 triu ng v 80 triu ng. Tng t dng tin ca d n B l 70 triu ng, 50 triu ng v 20 triu ng. Chi ph s dng vn bnh qun m nh u t phi chu khi huy ng vn l WACC = 10%. Hy cho bit: a/ Nu hai d n c lp vi nhau, chn d n no? b/ Nu hai d n loi tr ln nhau, chn d n no? NPVA = 10 60 80 + + 100 = 18,73 (triu ng) 2 (1 + 10%) (1 + 10%) (1 + 10%)3
Tng t: NPVB = 19,95 (triu ng)

130
v1.0
Kt lun: a/ Nu hai d n c lp vi nhau, chn c 2 d n. b/ Nu hai d n loi tr ln nhau, chn d n B v NPVB > NPVA u nhc im ca phng php o u im ca phng php gi tr hin ti thun: Phng php ny nh gi hiu qu kinh t ca d n c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin. Cho php o lng trc tip gi tr tng thm do vn u t to ra, t gip cho vic nh gi v la chn d n ph hp vi mc tiu ti a ha li nhun ca doanh nghip. C th tnh gi tr hin ti thun ca d n u t kt hp bng cch cng gi tr hin ti thun ca cc d n vi nhau, trong khi cc phng php khc khng c tnh cht ny, ngha l: NPV(A + B) = NPVA+ NPVB
o
Nhng hn ch ca phng php gi tr hin ti thun: Phng php NPV khng phn nh mc sinh li ca ng vn u t. Phng php ny cng khng cho thy mi lin h gia mc sinh li ca vn u t v chi ph s dng vn. Khng th a ra kt qu la chn khi cc d n khng ng nht v mt thi gian cng nh xp hng u tin trong vic la chn cc d n u t khi ngun vn ca doanh nghip b gii hn.
6.3.3.4. Phng php t sut doanh li ni b (Phng php IRR)
Ni dung phng php T sut doanh li ni b (IRR) hay cn gi l t sut hon vn ni b l mt li sut m nu s dng lm li sut chit khu s lm cho gi tr hin ti ca cc khon tin thun hng nm trong tng lai do u t mang li bng vi vn u t ban u. Hay ni cch khc, t sut doanh li ni b l mt li sut m chit khu vi mc li sut lm cho gi tr hin ti thun (NPV) ca khon u t bng khng (=0). Ta c:
(1 + IRR)
t 1
CFt
= CF0 Hoc NPV =
CFt CF0 = 0 t t1 (1 + IRR)
Trong : NPV, CFt , CF0 nh nu trn IRR: T sut doanh li ni b ca DAT T sut doanh li ni b cng l mt trong nhng i lng phn nh mc sinh li ca khon u t Phng php xc nh xc nh c t sut doanh li ni b ca d n, ngi ta thng s dng 2 phng php: Phng php th v x l sai s v phng php ni suy.
v1.0
131
Phng php th v x l sai s: Theo phng php ny trc tin ngi ta phi t chn mt li sut v s dng li sut lm t l chit khu tm gi tr hin ti ca cc khon thu, gi tr hin ti ca vn u t v so snh chng vi nhau xc nh gi tr hin ti thun ca d n. Nu gi tr hin ti thun ca d n khc tng i ln th tip tc th li bng cch nng mc li sut ln (nu NPV > 0) hoc h mc li sut xung (nu NPV < 0), c lm nh vy cho n khi tm c mt mc li sut lm cho gi tr hin ti thun ca d n u t bng khng hoc xp x bng khng th li sut chnh l t sut doanh li ni b (IRR) ca d n.
Phng php ni suy: Theo phng php ny, vic xc nh t sut doanh li ni b ca d n c thc hin theo cc bc sau: Bc 1: Chn mt mc li sut ty r1 sau tnh gi tr hin ti thun ca d n (NPV1) theo li sut r1. Bc 2: Chn tip mt mc li sut r2 tho mn iu kin: Nu gi tr hin ti thun NPV1 l mt s dng (NPV1 > 0) th chn li sut r2 > r1 sao cho vi r2 s lm cho gi tr hin ti thun ca d n l mt s m (NPV2 < 0 ) v ngc li. m bo mc chnh xc cao hn th chnh lch gia r1 v r2 trong khong 5%. Bc 3: Tm t sut doanh li ni b ca d n: T sut doanh li ni b (IRR) ca d n s nm trong khong r1 v r2 v c xc nh theo cng thc: IRR = r1 + (r2 r1) /NPV1/ /NPV1/ + / NPV2 /
V d: M t d n u t, d kin s vn u t b ngay 1 ln l 150 triu ng, thi gian hot ng ca d n ko di trong 3 nm. D kin thu nhp do d n mang li trong cc nm ln lt l: 40 triu ng, 60 triu ng v 90 triu ng. Hy tm t sut doanh li ni b ca d n trn. C th tm IRR gn ng bng phng php ni suy nh sau: Ta c: NPV = 40 60 90 + + 150 = 0 2 (1 + IRR) (1 + IRR) (1 + IRR)3
Chn r1 = 12% NPV1 = 2,38 Chn r2 = 10% NPV2 = 3,51 IRR = 12% + (10% 12%) 2, 38 = 12% 0,8% = 11, 2% 2,38 + 3,15
C th biu din t sut doanh li ni b ca d n trn th sau:
132
v1.0
Bi 6: u t di hn ca doanh nghip NPV (triu ng)
40
3,51 T sut chit khu (% ) 0 -2,38 T sut doanh li ni b ca d n 10 11,2 12
Qua th trn cho thy: T sut doanh li ni b ca d n l giao im ca ng gi tr hin ti thun vi trc honh ca th, ti im ny gi tr hin ti thun ca d n bng 0. Ngoi 2 phng php nu, ngi ta cn c th xc nh t sut doanh li ni b bng phng php v th. IRR cn gi l t l hon vn ni b (t l hon vn t nhng khon thu nhp ca mt d n). iu c ngha l nu d n ch c t l hon vn (IRR) bng chi ph s dng vn, th cc khon thu nhp t d n ch hon tr phn vn gc u t vo d n v tr li. Trnh t xc nh IRR: Vic nh gi v la chn d n u t bng phng php t sut doanh li ni b (IRR) c thc hin theo trnh t sau: o Xc nh t sut doanh li ni b ca d n u t.
o
nh gi v la chn d n: Khi s dng t sut doanh li ni b lm tiu chun xem xt chp nhn hay loi b d n, thng thung ngi ta da trn c s so snh t sut doanh li ni b vi chi ph s dng vn cho d n (r) v cn phn bit 3 trng hp sau: Trng hp 1: T sut doanh li ni b ca d n nh hn chi ph s dng vn (IRR < r) th loi b d n. Trng hp 2: T sut doanh li ni b ca d n bng chi ph s dng vn (IRR = r) th ty theo iu kin c th v s cn thit ca d n m doanh nghip c th chp nhn hay loi b d n. Trng hp 3: T sut doanh li ni b ca d n ln hn chi ph s dng vn (IRR > r): Nu y l d n c lp th d n c chp nhn. Nu l d n thuc loi loi tr nhau th chn d n c t sut doanh li ni b cao nht.
u, nhc im ca phng php t sut doanh li ni b: o u im ca phng php
v1.0
133
Phng php ny cho php nh gi c mc sinh li ca d n c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin. Cho php d dng so snh mc sinh li ca d n vi chi ph s dng vn, thy c mi lin h gia vic huy ng vn v hiu qu s dng vn trong vic thc hin d n u t. Cho php nh gi kh nng b p chi ph s dng vn ca d n u t so vi tnh ri ro ca n (trong khi phng php NPV khng cung cp cho ban lnh o doanh nghip nhng thng tin nh vy). Chng hn, nu d n c IRR > r, ngha l thu nhp sau khi tr chi ph u t cn li mt khon li, n c tch ly li lm tng ti sn ca doanh nghip. Do vy, vic chn cc d n c IRR ln hn chi ph s dng vn s lm tng ti sn ca doanh nghip. M t khc, nu chn d n c IRR nh hn chi ph s dng vn s dn ti tnh trng thm ht vn lm gim ti sn ca doanh nghip. o Hn ch ca phng php: Trong phng php t sut doanh li ni b, thu nhp ca d n c gi nh ti u t vi li sut bng vi t sut doanh li ni b ca d n. iu khng tht ph hp vi thc t nht l i vi d n c t sut doanh li ni b mc cao. Phng php ny khng ch trng n quy m vn u t nn c th dn n trng hp kt lun cha tha ng khi nh gi d n, bi l, nhng d n c quy m nh thng thng c t sut doanh li ni b kh cao so vi nhng d n c quy m ln. p dng phng php t sut doanh li ni b nh gi, la chn d n s gp kh khn trong trng hp 1 d n c nhiu t sut doanh li ni b. M t d n s c nhiu t sut doanh li ni b khc nhau khi dng tin ca d n i du nhiu ln (trng hp d n c u t b sung v d n c ti u t). V d: Gi s 2 d n A v B loi tr nhau c dng tin cc nm nh sau: n v tnh: triu ng
Nm A B 0 -600 -100 1 320 430 2 280 -591,25 3 240 262,5
Dng tin ca d n
Vi NPVA = 0 IRRA = 20% Vi NPVB = 0 c 3 gi tr IRR khc nhau: 5%, 25% v 100%.
134
v1.0
6.3.3.5. Phng php ch s sinh li (Phng php PI)
Ch s sinh li (PI) cng l mt thc o kh nng sinh li ca mt d n u t c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin. Ch s sinh li c xc nh bng t l gia gi tr hin ti ca cc khon thu nhp t d n v vn u t ban u ca d n.
PI = Trong :
(1 + r )
t= 1
CFt
CF0
PI: Ch s sinh li ca d n. CFt , CF0 nh nu trn. r: T l chit khu, thng s dng l chi ph s dng vn thc hin d n. V d: D n u t A vi chi ph s dng vn ca d n l 10% v dng tin ca d n nh sau: n v tnh: Triu ng
Nm 0 Dng tin -1.000 1 600 2 600 NPV (r = 10%) 41 13,06% IRR
Vic s dng ch s sinh li lm tiu chun nh gi v la chn d n u t c thc hin nh sau: Xc nh ch s sinh li ca mi d n u t. nh gi v la chn d n: Cn c vo ch s sinh li c th xem xt ba trng hp sau:
o o
Trng hp 1: Ch s sinh li ca d n nh hn 1 (PI < 1) s loi b d n. Trng hp 2: Ch s sinh li ca d n bng 1 (PI = 1), ty iu kin c th chp thun hay loi b d n. Trng hp 3: Ch s sinh li ca d n ln hn 1 (PI > 1): Nu y l d n c lp th d n c chp thun. Nu l cc d n xung khc (loi tr nhau) th thng thung d n c ch s sinh li (PI) cao nht l s d n c chn.
u nhc im ca phng php o u im ca phng php ch s sinh li: Phng php ny cho php nh gi kh nng sinh li ca d n u t c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin. Cho thy mi lin h gia cc khon tin thu nhp do d n a li vi s vn u t b ra thc hin d n. C th s dng ch s sinh li trong vic so snh cc d n c s vn u t khc nhau thy c mc sinh li gia cc d n.
v1.0
135
Trong trng hp ngun vn b gii hn, nu phi u tin la chn mt s d n trong nhiu d n khc nhau th phng php ch s sinh li t ra hu hiu hn. V d: Gi s doanh nghip c 3 d n u t vi chi ph s dng vn bng 10% v dng tin ca cc d n nh sau:
D n A B C Dng tin cc nm (tr iu ng) 0 -1.000 -2.000 -1.000 1 600 1.200 400 2 800 1.500 1.000 NPV 10% 206,6 330,6 190,6 PI 1,21 1,17 1,19
Kh nng ti tr vn ca doanh nghip hn ch mc 2.000 triu ng. Da vo tiu chun NPV s chn d n B, loi A, C; v NPVB = 330,6 triu ng. Nu chn d n A v C ta thu c 206,6 + 190,1 = 396,7 triu ng vi s tin vn u t bng d n B. Nh vy, nu da theo ch s sinh li s cho php chn d n A v C loi d n B. Phng php ny cng gi nh t l ti u t bng vi chi ph s dng vn, iu ny cng tng t nh trong phng php gi tr hin ti thun, n ph hp hn so vi phng php t sut doanh li ni b.
o
Nhc im ca phng php ch s sinh li: cng ging nh phng php t sut doanh li ni b, phng php ch s sinh li cng khng phn nh trc tip gi tr tng thm ca d n u t, v th nu s dng phng php ch s sinh li khng thn trng c th dn n quyt nh sai lm.
6.3.4.
Mt s trng hp c bit trong nh gi v la chn d n u t
6.3.4.1. Trng hp c mu thun khi s dng 2 phng php: Gi tr hin ti thun (NPV) v t sut doanh li ni b (IRR) trong nh gi v la chn d n
C 2 phng php u da trn c s xem xt mc sinh li ca DAT c tnh n yu t gi tr thi gian ca tin nh gi v la chn d n. Tuy nhin, khng phi trong tt c cc trng hp s dng 2 phng php ny vo vic nh gi v la chn DAT u cng dn n kt lun ging nhau. Trng hp nh gi v la chn DAT c lp: C 2 phng php gi tr hin ti thun (NPV) v t sut doanh li ni b (IRR) u a n kt lun ging nhau trong vic chp thun hay loi b d n. Trng hp nh gi la chn cc d n loi tr nhau: Trong mt s trng hp nu s dng c 2 tiu chun ny nh gi v la chn d n c th dn n nhng kt lun tri ngc nhau. Chng hn, c 2 d n A v B loi tr nhau, C: NPVA > NPVB
136
v1.0
IRRA < IRRB Nh vy, theo phng php NPV s chn d n A, loi d n B. Nu theo phng php IRR s chn d n B, loi d n A. Trong trng hp ny chn d n ngi ta phi tm t sut chit khu cn bng rc , sao cho vi rc lm cho gi tr hin ti thun ca 2 d n bng nhau (ti rc lm cho NPVA = NPVB). Cn c vo chi ph s dng vn m doanh nghip s dng v t sut chit khu cn bng chn d n no c gi tr hin ti thun (NPV) cao nht.
NPV
NPV A B
NPV B B 0 rc IRR A IRR B T sut chit khu
Gi tr hin ti thun ca d n o
Xem xt chi ph s dng vn ca doanh nghip: Nu 0 < r < rc : Cng 1 chi ph s dng vn ta c NPVA > NPVB d n A tt hn chn d n A. Nu rc < r < IRRB: Cng mt chi ph s dng vn ta c NPVB > NPVA d n B tt hn Chn d n B. Nu r > IRRB loi b c 2 d n. Cc nguyn nhn chnh dn n s mu thun trn l: S khc nhau v quy m u t ca cc d n: Phng php NPV c tnh n quy m vn u t ca d n, trong khi phng php t sut doanh li ni b khng cp n quy m vn u t. M t khc, IRR c tnh bng t l phn trm, do n khng th phn nh trc tip gi tr tng thm do vn u t to ra ngha l n khng th gii thch trc tip c vn nu xt theo ngha ca s gia tng gi tr doanh nghip. S khc nhau v kiu mu dng tin ca d n: Cc d n khc nhau thng c s khc nhau v kiu mu dng tin. Chng hn mt d n c th to ra dng tin vo u n, hoc mt kiu dng tin vo tng dn trong tng lai hoc mt kiu dng tin vo gim nhng nm cui. S khc nhau v kiu mu dng tin gia cc d n lm gia tng
v1.0
137
V d: Cng ty X ang xem xt 2 d n u t hin i ha dy chuyn sn xut. Cng ty d nh u t 1 chic xe nng (d n A) hoc 1 bng dy truyn t ng (d n B) vn chuyn nguyn liu v bn thnh phm. Cc thng tin v 2 d n nh sau: n v tnh: triu ng
Nm My A B (100) (100) 80 50 80 50 50 50 0 1 2 3 4
Dng tin ca d n
Chi ph s dng vn ca c 2 d n u l 10% o Nu xem xt ring tng d n c th xc nh gi tr hin ti thun ca tng d n nh sau:
NPVA = 80 1 (1 + 10%) 2 100 = 138,8 100 = 38,8 (triu ng) 10%
1 (1 + 10%)4 100 = 158,5 100 = 58, 5 (triu ng) 10% So snh 2 d n cho thy: NPNB > NPVA v dng nh vic chn d n B s kh quan hn. Tuy nhin y l 2 d n c tui th khng bng nhau nn vic xem xt nh vy c th s dn n sai lm. gii quyt vn ny, trc ht cn phi a cc d n v cng thi gian hot ng. Xem xt 2 d n trong cng thi gian hot ng l 4 nm (Bi s chung nh nht ca thi gian hot ng ca 2 d n l 4), vi gi nh nu doanh nghip s dng chic xe nng (d n A) th sau 2 nm d n A c lp li ln th 2 vi mi iu kin nh d n A ban u. NPVB = 50 Ta c d n A sau khi iu chnh thi gian hot ng l d n (A + A) v dng tin ca d n nh sau: n v tnh: triu ng
Nm My A A A + A (100) 80 0 (100) 1 80 2 80 (100) (20) 80 80 80 80 3 4
Tnh gi tr hin ti thun ca 2 d n vi cng thi gian hot ng l 4 nm. Vi chi ph s dng vn r = 10% ta c: 1 (1 + 10%) 4 100 NPV( A +A) = 80 100 + = 71 (triu ng) 10% (1 + 10%) 2 NPVB = 58,5 (triu ng) So snh 2 d n vi cng thi gian hot ng l 4 nm cho thy d n A c gi tr hin ti thun cao hn d n B nn chn d n A, loi d n B.
v1.0 139
Bi 6: u t di hn ca doanh nghip NPV (triu ng)
40
3,51 T sut chit khu (% ) 0 -2,38 T sut doanh li ni b ca d n 10 11,2 12
Qua th trn cho thy: T sut doanh li ni b ca d n l giao im ca ng gi tr hin ti thun vi trc honh ca th, ti im ny gi tr hin ti thun ca d n bng 0. Ngoi 2 phng php nu, ngi ta cn c th xc nh t sut doanh li ni b bng phng php v th. IRR cn gi l t l hon vn ni b (t l hon vn t nhng khon thu nhp ca mt d n). iu c ngha l nu d n ch c t l hon vn (IRR) bng chi ph s dng vn, th cc khon thu nhp t d n ch hon tr phn vn gc u t vo d n v tr li. Trnh t xc nh IRR: Vic nh gi v la chn d n u t bng phng php t sut doanh li ni b (IRR) c thc hin theo trnh t sau: o Xc nh t sut doanh li ni b ca d n u t.
o
nh gi v la chn d n: Khi s dng t sut doanh li ni b lm tiu chun xem xt chp nhn hay loi b d n, thng thung ngi ta da trn c s so snh t sut doanh li ni b vi chi ph s dng vn cho d n (r) v cn phn bit 3 trng hp sau: Trng hp 1: T sut doanh li ni b ca d n nh hn chi ph s dng vn (IRR < r) th loi b d n. Trng hp 2: T sut doanh li ni b ca d n bng chi ph s dng vn (IRR = r) th ty theo iu kin c th v s cn thit ca d n m doanh nghip c th chp nhn hay loi b d n. Trng hp 3: T sut doanh li ni b ca d n ln hn chi ph s dng vn (IRR > r): Nu y l d n c lp th d n c chp nhn. Nu l d n thuc loi loi tr nhau th chn d n c t sut doanh li ni b cao nht.
u, nhc im ca phng php t sut doanh li ni b: o u im ca phng php
v1.0
133
Ngoi vic xem xt v so snh cc d n trong cng thi gian hot ng l bi s chung nh nht ca vng i cc d n, ngi ta c th iu chnh cc d n v cng khong thi gian ca d n c tui th di nht hoc v cng khong thi gian ca d n c tui th ngn nht vi cc gi thit ph hp. Trn c s s dng tiu chun gi tr hin ti thun nh gi v la chn d n. Phng php chui tin t u thay th hng nm Khi nhng khon thu nhp lin tc ca mt chui tin t thay th k vng ging ht nhau ngha l nhng d n thay th trong tng lai l d n c cng cu trc chi ph, thu nhp hoc dng tin ging nh d n u t ban u th c th s dng phng php chui tin t u thay th hng nm. Thay v xem xt gi tr hin ti thun (NPV) ca cc d n sau khi c iu chnh v cng thi gian hot ng, c th p dng phng php n gin hn bng cch: Dn u gi tr hin ti thun (NPV) ca d n thnh thu nhp u hng nm trong sut vng i ca d n. So snh cc d n vi nhau, chn d n c thu nhp u hng nm ln nht. Trnh t cc bc tin hnh nh sau: o Xc nh gi tr hin ti thun ca tng d n theo phng n gc. o Dn u gi tr hin ti thun ca tng d n ra cc nm tn ti ca n theo cng thc: NPV =
t 1 n
EA 1 (1 + r) n = EA (1 + r)t r
EA =
NPV 1 (1 + r) n r
Trong : NPV: L gi tr hin ti thun ca d n. EA: L nhng khon thu nhp u hng nm trong sut tui th ca d n. n: Vng i (tui th) ca d n. Cn c vo EA ca cc d n, chn d n EA cao nht. V d: Tip tc dng v d phn 6.4.3.2, tnh EA ca 2 d n. EAA = NPVA 38,8 38,8 = = = 22,3 2 2 0,174 1 (1 + 10%) 1 (1 + 10%) 0,1 10% 10% NPVB 38,8 58,5 = = = 18,45 4 4 0,317 1 (1 + 10%) 1 (1 + 10%) 0,1 10% 10%
EAB =
140
v1.0
So snh EA ca 2 d n, chn d n mua my A v EAA = 22,3, v EAA > EAB. EAA cho bit: Nu mi nm nhn c khon tin 23,3 triu ng trong thi gian 2 nm th gi tr hin ti ca khon tin l 38,8 triu ng bng vi gi 22,3 22,3 tr hin ti thun ca d n A. Ta c: + = 38,8 (triu ng) 1,1 (1,1)2 Tuy nhin, cn lu rng: Vic xp hng d n theo EA khng ging vi vic xp hng theo NPV (khi cha iu chnh thi gian hot ng). Vic xp hng d n theo EA hon ton ging vi vic xp hng theo NPV sau khi iu chnh cc d n v cng di thi gian hot ng. EAA = NPV( A+ A) 71 = = 22,3 4 0,318 1 (1 + 10%) 0,1 10%
6.3.4.3. La chn d n trong trng hp thay th thit b c bng thit b mi
Trong thc t c th xy ra trng hp cn thit phi thay th thit b c bng vic mua sm thit b mi. Trong trng hp ny s lin quan n vic nhng bn thit b c v thay bng mt thit b mi. a ra kt lun c nn thay th thit b c bng thit b mi hay khng, trc ht cn xc nh dng tin ca d n, sau xc nh gi tr hin ti thun (NPV) ca d n, cc bc tin hnh nh sau: Bc1: Xc nh khon tin u t thun ca d n khi thay th thit b c bng thit b mi:
Khon u t thun ca d n S tin u t mua thit b mi S vn lu ng thng xuy n tng + thm do u t thit b mi (nu c) Thu nhp do nhng bn thit b c Thu TNDN phi np do nhng bn thit b c
Bc 2: Xc nh dng tin thun tng thm hng nm do u t thit b mi a li:
C Ft = Prt + K H t + Th
Trong : CFt : Dng tin thun tng thm nm th t; Prt : Thay i li nhun sau thu nm th t; KHt : Thay i trong khu hao nm th t; T h: Dng tin thu hi khi kt thc d n. o Thay i li nhun sau thu nm th t: Pr t = [(T2 T1 ) (c2 c1 ) (KH2 KH1 ) ](1 t%) Trong : T 2: Doanh thu do thit b mi a li nm th t; T 1: Doanh thu do thit b c a li nu khng thay th thit b mi nm th t;
v1.0
141
c2: Chi ph hot ng khng k khu hao hng nm khi mua thit b mi nm th t; c1: Chi ph hot ng khng k khu hao hng nm khi s dng thit b c nm th t; KH2: Khu hao thit b mi nm th t; KH1: Khu hao thit b c nm th t; t%: Thu sut thu nhp doanh nghip. Thay i khu hao nm th t: KHt = KH 2 KH1 Dng tin khi kt thc d n: Khi kt thc d n c th pht sinh dng tin b sung gm: Tin nhng bn, thanh l TSC; Thu thu nhp lin qua n vic thanh l TSC; Tin thu hi s vn lu ng thng xuyn tng ln (nu c) theo nguyn tc ng ra bao nhiu s thu v by nhiu.
Bc 3: Xc nh gi tr hin ti thun (NPV) ca d n thay th thit b v la chn d n. o Nu NPV > 0 Vic thay th l c th chp nhn c. o NPV < 0 Vic thay th khng th chp nhn c.
142
v1.0
TM LC CUI BI
Sau khi hc xong bi hc ny, chng ta c th tm lc mt s ni dung ni bt nh sau:

Tng quan v u t di hn ca doanh nghip, khi nim, c im, phn loi v ngha ca u t. Xc nh dng tin ca d n u t: nguyn tc v cch thc xc nh dng tin ra (chi), dng tin vo (thu) v dng tin thun. Cc phng php ch yu nh gi v la chn d n u t: 5 phng php, 4 ch tiu o lng hiu qu d n u t. M t s trng hp c bit trong nh gi v la chn d n u t: o Trng hp c s mu thun khi s dng phng php NPV v IRR. o Trng hp d n u t xung khc c tui th khng bng nhau. o Thm nh d n trong trng hp thay th thit b c bng thit b mi.
v1.0
143
CU HI N TP
1. Hy gii thch v sao ni quyt nh u t di hn l mt trong quyt nh ti chnh chin lc? 2. i n quyt nh u t di hn cn cn nhc nhug yu t ch yu no? 3. Ti sao ngoi s dng ch tiu thi gian hon vn u t thng thng, ngi ta cn s dng ch tiu thi gian hon vn chit khu? 4. Dng tin vo ca d n u t bao hm nhng dng tin no? Trong , dng tin no l dng tin vo ch yu ca d n u t? 5. Ti sao khu hao ti sn c nh trong k l khon chi ph sn xut kinh doanh trong k nhng khng phi l khon chi tiu bng tin trong k nhng khi thay i phng php khu hao ti sn c nh (khu hao tnh thu) m Chnh ph cho php li lm thay i gi tr hin ti ca dng tin thun ca d n u t? 6. Hy cho bit s ging nhau v khc nhau gia phng php gi tr hin ti thun (phng php NPV) v phng php t sut doanh li ni b (phng php IRR) trong vic nh gi, la chn d n u t?
BI TP
Bi tp 1 Cng ty c phn An Khang ang cn nhc la chn 1 trong 2 d n loi tr ln nhau. Vn u t cho mi d n u l 1.000 triu ng v b vn 1 ln ngay t ban u, thi gian hot ng ca 2 d n u l 5 nm. Cng ty xc nh thi gian hon vn ti a l 4 nm. Dng tin sau thu ca 2 d n nh sau: n v tnh: triu ng
TT nm 1 2 3 4 5 D n A 100 200 300 400 200 Dng tin vo D n B 400 300 200 100 200
Yu cu: 1. Xc nh thi gian hon vn u t ca mi d n? 2. Nu hai d n ny l d n c lp c th la chn c 2 d n ny hay khng? 3. Nu hai d n ny l d n loi tr nhau nn chn d n no l tt hn v gii thch v sao?
144
v1.0
Bi tp 2 Cng ty TNHH Giang c 3 d n u t. Vn u t cho mi d n u l 400 triu ng v b vn ngay trong 1 ln; chi ph s dng vn thc hin d n ca c 3 d n u l 16%; thi gian hot ng ca d n u l 5 nm. Dng tin vo ca cc d n nh sau: n v tnh: triu ng
Dng tin vo TT nm D n A 1 2 3 4 5 130 130 130 130 130 D n B 70 100 130 160 190 D n C 190 160 130 100 70
Yu cu: 1. Hy tnh thi gian hon vn ca 3 d n ? Nu da vo thi gian hon vn xem xt th d n no tt hn? 4. Hy tnh gi tr hin ti thun (NPV) ca cc d n? 5. Kt hp c 2 tiu chun thi gian hon vn v gi tr hin ti thun (NPV) la chn th d n no l tt nht? Bi tp 3 M t doanh nghip hin c ti liu v 2 d n nh sau: Vn u t ca d n X l 500 triu ng; ca d n Y l 325 triu ng. Chi ph s dng vn ca 2 d n u l 15%. Dng tin vo ca d n: n v tnh: triu ng
Nm 1 2 3 4 5 D n A 100 120 150 190 250 D n B 140 120 95 70 50
Yu cu: 1. Xc nh t sut doanh li ni b (IRR) ca hai d n? 2. Da vo thc o IRR cho bit, nu hai d n ny l d n c lp th c chp nhn la chn c khng? Nu hai d n thc loi loi b nhau th chn d n no?
145
v1.0
Bi tp 4 Doanh nghip A c mt d n u t xy dng thm 1 phn xng v c ti liu nh sau: D ton vn u t: o u t vo TSC l 200 triu ng. o Nhu cu vn lu ng thng xuyn cn thit d tnh bng 15% doanh thu thun. Ton b vn u t b ngay 1 ln. Thi gian hot ng ca d n l 4 nm. Doanh thu thun do phn xng a li d kin hng nm l 400 triu ng. Chi ph hot ng kinh doanh hng nm ca phn xng: o Chi ph bin i bng 60% doanh thu thun; o Chi ph c nh (cha k khu hao TSC) l 60 triu ng/nm. D kin cc TSC s dng vi thi gian trung bnh l 4 nm v c khu hao theo phng php ng thng. Gi tr thanh l l khng ng k. S vn lu ng ng ra d tnh thu hi ton b vo cui nm th 4 Doanh nghip phi np thu thu nhp vi thu sut 25%. Yu cu: 1. Xc nh gi tr hin ti thun ca d n? 2. Xc nh t sut doanh li ni b ca d n? Da trn tiu chun ny cho bit c nn la chn d n khng? Bit rng: chi ph s dng vn ca d n l 12%/nm. Bi tp 5 Doanh nghip Ton Thng c mt thit b mua v a vo s dng cch y 3 nm vi nguyn gi l 210 triu ng, thi gian s dng c xc nh l 7 nm. Doanh nghip ang d kin mua mt thit b mi thay th cho thit b c vi gi d tnh l 300 triu ng, thi gian s dng thit b ny l 6 nm. Nhng nu mua thit b ny doanh nghip d tnh cng ch s dng 4 nm sau bn i v vn c th thu c s tin l 100 triu ng (chi ph nhng bn l khng ng k). Vi vic thay th thit b c, d tnh hng nm s lm tng thm doanh thu thun l 10 triu ng, ng thi c th tit kim c cc chi ph v nguyn vt liu l 50 triu ng. Tuy vy, phi b sung tng thm vn lu ng thng xuyn l 10 triu ng, s vn lu ng ny c thu hi ton b vo cui nm th 4 khi bn thit b mi. Nu thc hin vic thay th, d tnh c th bn thit b c vi gi bn cha c thu gi tr gia tng l 150 triu ng (chi ph nhng bn l khng ng k). Doanh nghip phi np thu thu nhp vi thu sut 25% v np thu GTGT theo phng php khu tr. Chi ph s dng vn cho d n thay th thit b ny l 10%/nm. Yu cu: 1. Xc nh s vn u t thun nu thc hin thay th thit b? 1. Xc nh dng tin thun hot ng hng nm tng thm do thay th thit b a li? 2. S dng phng php gi tr hin ti thun (phng php NPV) hy nh gi c nn thay th thit b c hay khng?
146
v1.0
Bi 7: Ri ro v n by ca doanh nghip
BI 7: RI RO V N BY CA DOANH NGHIP
N i dung

Ri ro kinh doanh v n by kinh doanh. Ri ro kinh doanh v n by ti chnh. n by tng hp.
Hng dn hc
hc tt bi ny, hc vin cn nm vng khi nim, ni dung ca tng loi ri ro v n by trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Cn lin h vi thc t thy r hn mi quan h gia th trng tiu th vi quyt nh u t vo cc loi ti sn v ri ro kinh doanh ca doanh nghip, mi quan h v s tc ng ca c cu ngun vn n t sut li nhun vn ch s hu hay thu nhp trn 1 c phn v ri ro ti chnh ca doanh nghip. Kt hp nghin cu l thuyt v vn dng vo gii cc bi tp. c cc ti liu tham kho: o Chng 3, Gio trnh Ti chnh doanh nghip Hc vin Ti chnh, ch bin PGS. TS N guyn nh Kim & TS Bch c Hin, NXB Ti chnh; nm 2008. o Chng 7, Ti chnh doanh nghip hin i. Ch bin TS Trn N gc Th, NXB Thng k, nm 2007.
Mc tiu
Cung cp nhng kin thc ch yu v c s s dng cc n by ca doanh nghip: n by kinh doanh, n by ti chnh v n by tng hp. Thy r mi quan h v s tc ng ca vic vic s dng cc n by n hiu qu kinh doanh v ri ro i vi doanh nghip. Nm c phng php xc nh mc tc ca cc n by n hiu qu kinh doanh ca doanh nghip.
Thi lng hc
8 tit.
v1.0
147
TNH HUNG D N NHP
n by ti chnh con dao hai li! Chng ta, ai cng tng hc vt l v bit n cng c n by. Trong vt l, n by l mt cng c bin i lc m khi tc ng mt lc nh u ny s lm gia tng lc u kia. Bn chc khng th qun cu ni ni ting ca Acsimet: Hy cho ti mt im ta, ti s nng bng tri t ny ln. Cn trong hot ng kinh doanh, Nh qun tr ti chnh doanh nghip cng c cng c n by l n by kinh doanh v n by ti chnh. Nu bn l gim c ti chnh mt doanh nghip m mt khi phi hp s dng khn ngoan, c hiu qu hai cng c ny s lm gia tng t sut li nhun trn vn ch s hu hay thu nhp trn mt c phn. Nhng ch vi vng, bn hy coi chng. Vic s dng hai n by ny khng hon ton thun ty n gin. M i mt n by khi s dng u n cha ny sinh nhng ri ro c th a li nhng tn tht cho cng ty, cho c ng. Bi vy, n by kinh doanh cng nh n by ti chnh n l con dao hai li. Nu bn l nh qun tr ti chnh ca mt cng ty c phn s dng khng kho nhng con dao th coi chng bn s l ngi b t tay u tin: bn s b chnh cc c ng li c ra khi chic gh ca bn; cng nh ngi xa ni hy hc cch dng dao trc khi s s dng n.
148
v1.0
7.1. 7.1.1.
Ri ro kinh doanh v n by kinh doanh Ri ro kinh doanh
7.1.1.1. Khi nim v ri ro kinh doanh
Qu trnh hot ng kinh doanh cng l qu trnh doanh nghip thng xuyn phi i mt vi nhng ri ro. S tim n ri ro lun lun e da s tn ti v pht trin ca doanh nghip. Trn gc kinh t, ri ro l kh nng xy ra nhng s kin c th a li tn tht hay a li kt qu khng nh mong i. M t doanh nghip c li nhun tng, gim tht thng th hin doanh nghip c mc ri ro cao. Xem xt ri ro ny sinh trong cc mt hot ng ca doanh nghip, c th phn chia ri ro ca doanh nghip thnh hai loi: ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh. Ri ro kinh doanh ny sinh bt ngun t chnh ngay cc yu t trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip hay ni cch khc ri ro kinh doanh tim n ngay trong cc yu t hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip m cha tnh n yu t ti chnh. Ri ro kinh doanh l s dao ng hay s khng chc chn v li nhun trc li vay v thu (EBIT) hay t sut sinh li kinh t ca ti sn (ROAE). Hai yu t chnh ca ri ro kinh doanh ca doanh nghip l s bin thin ca doanh thu v chi ph sn xut kinh doanh. Thc o ch yu thng c s dng nh gi ri ro kinh doanh ca doanh nghip l lch chun v h s bin thin ca li nhun trc li vay v thu (EBIT). Ri ro kinh doanh c th bin ng t ngnh ny sang ngnh kia v thay i theo thi gian.
7.1.1.2. Cc yu t ch yu nh hng n ri ro kinh doanh ca doanh nghip
C nhiu yu t nh hng ti ri ro kinh doanh ca mt doanh nghip, trong bao hm cc yu t ch yu: S bin ng ca cu v loi sn phm doanh nghip sn xut; S bin ng gi ca sn phm u ra; S bin ng gi cc yu t u vo; Kh nng iu chnh gi bn sn phm ca doanh nghip khi gi ca yu t u vo c s thay i; Mc a dng ha sn phm; Tc tng trng; C cu chi ph sn xut kinh doanh hay mc s dng n by kinh doanh ca doanh nghip. Trong qun tr ti chnh doanh nghip cn phi nhn bit, phn tch, nh gi hn ch, phng nga v qun l ri ro kinh doanh ca doanh nghip.
v1.0
149
7.1.2.
n by kinh doanh
7.1.2.1. Khi nim v n by kinh doanh
n by kinh doanh l vic s dng cc ti sn c chi ph c nh kinh doanh nhm hy vng gia tng li nhun trc li vay v thu (EBIT) hay t sut sinh li kinh t ca ti sn (ROAE). Ni cch khc, n by kinh doanh l s dng chi ph c nh kinh doanh ca doanh nghip trong hot ng sn xut kinh doanh nhm hy vng gia tng li nhun trc li vay v thu hay t sut li nhun kinh t ca ti sn. Mc s dng n by kinh doanh ca doanh nghip c th hin t trng chi ph c nh kinh doanh trong tng chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip. M t doanh nghip c t trng chi ph c nh kinh doanh mc cao th hin doanh nghip c n by kinh doanh ln v ngc li. Doanh nghip c n by kinh doanh ln th mt s thay i nh v doanh thu s to ra s thay i ln hn v li nhun trc li vay v thu. S dng n by kinh doanh nh s dng con dao hai li. Khi doanh nghip s dng n by kinh doanh mc cao th i hi sn lng ha vn kinh t cng ln. Tuy vy, khi vt qua c im ha vn kinh t th mi ng doanh thu tng ln s thu c li nhun trc li vay v thu nhiu hn. Nhng, nu doanh thu ca doanh nghip ny gim st s lm cho li nhun trc li vay v thu st gim nhanh hn v nu doanh nghip b l th s b thua l nng n hn so vi doanh nghip c n by kinh doanh thp hn.
7.1.2.2. Mc tc ng ca n by kinh doanh
Cng thc xc nh mc tc ng ca n by kinh doanh nh gi nh hng ca n by kinh doanh n li nhun trc li vay v thu hay t sut sinh li kinh t ca ti sn, ngi ta s dng thc o mc tc ng ca n by kinh doanh (DOL). Mc tc ng ca n by kinh doanh o lng mc thay i li nhun trc li vay v thu do s thay i ca doanh thu bn hng v c xc nh theo cng thc:
M c tc ng ca n by kinh doanh (DO L) T l thay i ca li nhun trc thu v li v ay = T l thay i ca doanh thu hay sn lng bn hng
T cng thc trn c th bin i nh sau: Gi: F: Chi ph c nh kinh doanh (khng bao gm li vay). V: Chi ph bin i 1 n v sn phm. P: Gi bn 1 n v sn phm. Q: S lng sn phm bn ra. Q: S lng sn phm bn ra tng thm.
150
v1.0
EBIT: Li nhun trc thu v li vay. EBIT: S li nhun trc thu v li vay tng thm. Vy: EBIT = P Q (V Q F) = P Q V Q F = Q(P V) F Do F l chi ph c nh kinh doanh nn khi tng thm c sn lng sn phm sn xut v bn ra th F vn khng thay i. V th: EBIT = Q(P V). Nh vy: EBIT Q(PG V) = EBIT Q(P V) F Q(P V) Q(P V) Q(P V) F DOL = = Q Q(P V) F Q DOL = Q(P V) Q(P V) F
Khi :
Cng thc trn thch hp tnh mc tc ng ca n by kinh doanh theo sn lng Q. i vi doanh nghip sn xut nhiu loi sn phm c th xc nh mc tc ng ca n by kinh doanh theo doanh thu v c th xc nh bng cch bin i cng thc trn tnh nh sau: DOL = Q(P V) Q(P V) + F F = Q(P V) F EBIT EBIT + F EBIT
DOL =
V d: M t doanh nghip sn xut sn phm A, gi bn n v sn phm l 200.000ng. Chi ph c nh kinh doanh l 600 triu ng; chi ph bin i l 160.000ng/sn phm. Yu cu xc nh sn lng ha vn kinh t ca doanh nghip v mc n by kinh doanh mc sn xut 25.000 sn phm A. Cn c s liu trn, c th xc nh c sn lng ha vn kinh t ca doanh nghip: Qh = 600.000.000 = 15.000 Sn phm A 200.000 160.000
Mc tc ng ca n by kinh doanh mc khi lng sn xut 25.000 n v sn phm l:
DOL =
25.000 (200.000 160.000) = 2,5 25.000(200.000 160.000) 600.000.000
Mc tc ng ca n by kinh doanh phn nh mc sn xut 25.000 sn phm, nu doanh nghip tng thm c 1% sn lng hng bn s lm tng thm 2,5% li nhun trc li vay v thu, nu sn lng hng bn gim i 1% s lm li nhun trc li vay v thu gim bt 2,5% li nhun trc li vay v thu.
151
v1.0
Xem xt n by kinh doanh ca doanh nghip c th nhn thy:

o
nhng mc sn lng tiu th sn phm hay doanh thu khc nhau th mc tc ng ca n by kinh doanh cng c s khc nhau. Mc tc ng n by kinh doanh cng l mt trong nhng thc o mc ri ro ca doanh nghip.
ngha ca n by kinh doanh Nghin cu n by kinh doanh c ngha rt quan trng i vi cc nh qun tr doanh nghip. N gip cho cc nh qun tr thy c mi quan h gia th trng yu t u ra vi quyt nh v quy m kinh doanh v quyt nh u t vo cc loi ti sn; t , a ra quyt nh u t mt cch hp l nhm gia tng trc tip li nhun trc li vay v thu ri gia tng t sut li nhun vn ch s hu hay thu nhp trn mt c phn, ng thi phi tnh n ri ro kinh doanh c th gp phi.
7.2. 7.2.1. Ri ro ti chnh v n by ti chnh Ri ro ti chnh
Trong qu trnh hot ng, doanh nghip s dng vn vay hay n vay, mt mt nhm b p s thiu ht vn, mt khc nhm hy vng gia tng t sut li nhun ch s hu (ROE) hoc thu nhp trn mt c phn (EPS), nhng ng thi cng lm tng thm ri ro cho doanh nghip, l ri ro ti chnh. Ri ro ti chnh l s dao ng hay tnh kh bin tng thm ca t sut li nhun vn ch s hu hoc thu nhp trn mt c phn v lm tng thm xc sut mt kh nng thanh ton khi doanh nghip s dng vn vay v cc ngun ti tr khc c chi ph c nh ti chnh. Vic s dng vn vay to ra kh nng cho doanh nghip tng c t sut li nhun vn ch s hu nhng cng lm cho t sut li nhun vn ch s hu c th c mc dao ng ln hn. Khi t sut sinh li kinh t ca ti s n (ROAE ) m doanh nghip to ra ln hn chi ph s dng vn vay s lm gia t ng t sut li nhun vn ch s hu, nhng nu t sut sinh li ca ti sn thp hn chi ph s dng vn vay th cng lm gim st nhanh hn t sut sinh li vn ch s hu. M t khc, doanh nghip s dng vn vay lm ny sinh ngha v ti chnh phi thanh ton li vay cho cc ch n bt k doanh nghip t c m c li nhun trc li vay v thu l bao nhiu, ng thi doanh nghip phi c ngha v hon tr vn gc cho cc ch n ng hn. Doanh nghip cng s dng nhiu vn vay th nguy c mt kh nng thanh ton cng ln. Nh vy, vic s dng vn vay n cha ri ro ti chnh m doanh nghip c th gp phi trong qu trnh kinh doanh.
152
v1.0
7.2.2.
n by ti chnh
7.2.2.1. Khi nim v n by ti chnh
Khi nim n by ti chnh l th hin mc s dng vn vay trong ngun vn ca doanh nghip vi hy vng gia tng t sut li nhun vn ch s hu hay thu nhp trn mt c phn ca cng ty. Mc s dng n by ti chnh doanh nghip c th hin h s n. Doanh nghip c h s n cao th hin doanh nghip c n by ti chnh mc cao v ngc li. n by ti chnh nh hng ti:
o
T sut li nhun vn ch s hu : doanh nghip s dng n vay, mt mt nhm b p s thiu ht vn trong hot ng kinh doanh, mt khc hy vng gia tng c t sut li nhun vn ch s hu. Bi l, khi s dng vn vay, doanh nghip phi tr li tin vay y l khon chi ph c nh ti chnh, nu doanh nghip to ra c khon li nhun trc li vay v thu t vn vay ln th sau khi tr li tin vay v np thu thu nhp, phn li nhun cn li di ra l thuc ch s hu doanh nghip. Tuy nhin, vic s dng n by ti chnh khng phi lc no cng a li kt qu tch cc cho ch s hu doanh nghip n cng c th gy ra tc ng tiu cc i vi doanh nghip khi doanh nghip s dng khng hiu qu s vn vay, nu s li nhun trc li vay v thu c to ra t s dng vn vay nh hn s li tin vay phi tr th n lm gim st nhanh hn t sut li nhun vn ch s hu v nu doanh nghip b thua l th cng b l nng n hn. C th nhn thy nhng iu nu trn qua cng thc di y:
T sut li nhun vn ch s hu (ROE ) Li nhun sau thu (NI) = Vn ch s hu (E )
Hay: ROE Nu gi: EBIT: Li nhun trc li vay v thu; ROAE: T sut sinh li ca ti sn hay t sut li nhun trc li vay v thu trn vn kinh doanh; D: Vn vay; VKD: Tng s vn kinh doanh; I: Li tin vay phi tr; i : Li sut vay vn; t: Thu sut thu thu nhp doanh nghip.
v1.0
NI E
153
Ta c: (EBIT I) (1 t) ROE = E ROE = [ROAE (D + E) D i] (1 t) E ROE = ROAE D + ROA E D i E ROE = ROAE E + D(ROAE i) E Vy: D ROE = ROAE + (ROA E i) (1 t) E (1 t) (1 t)
Qua cng thc trn cho thy: (1 t) l mt hng s, do vy t sut li nhun vn ch s hu ph thuc vo t sut sinh li ca ti sn (ROA), li sut vay vn v mc h s n trn vn ch s hu. C 3 trng hp ng ch : Trng hp 1: Nu ROAE > i th doanh nghip cng s dng nhiu vn vay cng gia tng nhanh c t sut li nhun vn ch s hu. Trong trng hp ny n by ti chnh khuych i tng t sut li nhun vn ch s hu. Tuy nhin cng n cha ri ro ti chnh ln i vi doanh nghip. Trng hp th 2: Nu ROAE < i th doanh nghip cng s dng nhiu vn vay t sut li nhun vn ch s hu cng b gim st nhanh so vi khng s dng n vay. Trong trng hp ny n by ti chnh khuych i gim t sut li nhun vn ch s hu hay v ri ro ti chnh cng ln. Trng hp th 3: Nu ROAE = i th t sut li nhun vn ch s hu trong tt c cc trng hp: khng s dng vn vay, s dng nhiu vn vay hoc t vn cng s u bng nhau v ch c s khc nhau v mc ri ro. Tc ng ca n by ti chnh n thu nhp mt c phn Khi thay i vic s dng vn vay s dn n vic thay i thu nhp trn mt c phn (EPS). C th hiu iu qua v d sau: V d: M t Cng ty c phn chuyn sn xut kinh doanh sn phm A. Cng ty d kin k hoch sn xut kinh doanh nh sau: V doanh thu: D kin nu nn kinh t pht trin bnh thng c th t mc doanh thu thun 2.000 triu ng/nm; nn kinh t tng trng nhanh, doanh thu thun l 3.000 triu ng/nm; nn kinh t suy thoi, doanh thu thun l 1.000 triu ng/nm.
154
v1.0
V chi ph: Chi ph c nh l 400 triu ng/nm. Tng chi ph bin i l 60% doanh thu thun. Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut 40%. thc hin k hoch trn, d kin s vn cho hot ng kinh doanh l 2.000 triu ng. Cng ty xem xt hai phng n huy ng vn: Ti tr 100% bng vn c phn v nu nh vy s pht hnh 100.000 c phn ph thng. Ti tr 50% bng vn c phn, 50% bng vn vay v nh vy, phi pht hnh 50.000 c phn ph thng v vay vn 1.000 triu ng vi li sut vay vn l 12%/nm. Nh vy, phng n 1 huy ng vn Cng ty khng s dng n by ti chnh; Phng n 2, Cng ty s dng n by ti chnh. Tc ng ca n by ti chnh n thu nhp mt c phn ca Cng ty c th hin qua bng tnh sau: n v tnh: Triu ng
Nn kinh t Nn kinh t Nn kinh t tng suy thoi bnh hng trng nhanh I. Li nhun trc li vay v thu (EBIT) 1. Doanh thu thun 2. Tng chi ph c nh kinh doanh 3. Tng chi ph bin i 4. Tng chi ph sn xut kinh doanh 5. Li nhun trc li v ay v thu II.Trng hp khng s dng vn vay 1. Li nhun trc li v ay v thu 2. Li tin vay 3. Li nhun trc thu 4. Thu thu nhp (40% ) 5. Li nhun sau thu 6. Thu nhp mt c phn (EPS ) III. Trng hp s dng vn vay 50% 1. Li nhun trc li v ay v thu 2. Li tin vay (12% ) 3. Li nhun trc thu 4. Thu thu nhp (40% ) 5. Li nhun sau thu 6. Thu nhp mt c phn (EPS ) 0 120 (120) (48) (72) (0,00144) 400 120 280 112 168 0,00336 800 120 680 272 408 0,00816 0 0 0 0 0 0 400 0 400 160 240 0,0024 800 0 800 320 480 0,0048 1.000 400 600 1.000 0 2.000 400 1200 1.600 400 3.000 400 1.800 2.200 800
Thu nhp mt c phn ca C ng ty
Qua bng trn cho thy, trong iu kin bnh thng Cng ty t c t sut sinh li kinh t ca ti sn (ROAE) ln hn li sut tin vay th vic s dng n by ti chnh lm gia tng thu nhp mt c phn mc d c 2 trng hp: Khng vay vn, vay vn u c li nhun trc li vay v thu l ging nhau. Khi nn kinh t tng trng
v1.0
155
nhanh, Cng ty t c li nhun trc li vay v thu cao hn, vic s dng n by ti chnh lm cho thu nhp c phn ca Cng ty c tc tng trng cao hn nhiu so vi trng hp khng vay vn. Nhng ngc li, nu li nhun thu li vay v thu gim st, vic s dng n by ti chnh s lm cho thu nhp mt c phn gim st nhanh hn v nu Cng ty b thua l th c ng phi gnh chu s thua l nng n hn so vi trng hp Cng ty khng s dng vn vay.
o
im cn bng vn li nhun trc li vay v thu (im cn bng EBIT) Nhn chung, vi cch thc ti tr hon ton bng vn c phn v cch thc ti tr c s dng vn vay, mc d li nhun trc li vay v thu t c mc nh nhau, nhng thu nhp mt c phn (hay t sut li nhun vn ch s hu) c s khc nhau. Tuy vy, c th tm c mt mc li nhun trc li vay v thu m khi t c mc li nhun ny u a n thu nhp mt c phn l nh nhau cho d c s khc nhau v cch ti tr nu trn, l im cn bng li nhun trc li vay v thu. Vy, im cn bng li nhun trc li vay v thu (EBIT indifference point) l mt mc li nhun trc li vay v thu m vi mc li nhun t c s a li thu nhp mt c phn l nh nhau d cho ti tr bng vn vay hay ti tr bng c phn thng. C th tm c im cn bng EBIT bng cch gii phng trnh sau: (EBIT I I1)(1 t) SH1 Trong : EBIT I: im cn bng li nhun trc li vay v thu. I1: Li vay phi tr nu ti tr bng phng n th nht. I2: Li vay phi tr nu ti tr bng phng n th hai. t: Thu sut thu thu nhp doanh nghip. SH1: S c phn ph thng lu hnh, nu ti tr bng phng n th nht. SH2: S c phn ph thng lu hnh, nu ti tr bng phng n th hai. Vi th d phn trn c th tm c im cn bng li nhun trc li vay v thu ca Cng ty nh sau: (EBIT I I1) (1 0,4) 100.000 = (EBIT I 120.000.000) (1 0,4) 50.000 = (EBIT I I2)(1 t) SH2
EBIT I 0,6 50.000 = (EBIT I 120.000.000) 0,6 100.000 30.000 EBIT I = 60.000 EBITI 7.200.000.000 EBIT I = 240.000.000 ng. Nh vy, c 2 phng n ti tr u a li EPS = 1.440ng/c phn, c th thy im cn bng EBIT qua th sau:
156
v1.0
Bi 7: Ri ro v n by ca doanh nghip EPS (1.000)
4.000 50% v n vay 3.336 3.000 2.400 2.000 im cn bng EBIT 100% v n c phn
1.440
1.000
100
200
240
300
400
EBIT (1 triu ng)
-1.440
im cn bng EBIT
Xem xt im cn bng li nhun trc li vay v thu cng l mt trong nhng cn c gip cho doanh nghip la chn phng n ti tr c li hn. Nu li nhun trc li vay v thu t c thp hn im cn bng EBIT th phng thc ti tr bng c phiu ph thng a li thu nhp 1 c phn cao hn so vi phng n ti tr c s dng vn vay. Nu EBIT t c vt qua im cn bng EBIT th s dng ti tr c s dng vn vay s mang li thu nhp mt c phn cao hn s dng ti tr c s dng vn vay. Vic xem xt im cn bng EBIT c th m rng xem xt phng n ti tr bng vn vay vi mc s dng n by khc nhau hay cc phng n ti tr khc.
o
Tc ng ca n by ti chnh n thu thu nhp doanh nghip khon tit kim thu t s dng vn vay Khi doanh nghip s dng vn vay cng c ngha l doanh nghip s dng n by ti chnh. Vic s dng vn vay khng ch gip cho doanh nghip gii quyt vn thiu ht v vn m n cn a li cho doanh nghip khon li v thu thu nhp. Bi l, nu doanh nghips dng vn vay th li tin vay phi tr c coi l mt khon chi ph hp l v c tr vo phn thu nhp chu thu ca doanh nghip. Nh vy, doanh nghip phi np thu thu nhp t hn so vi trng hp s dng ti tr bng vn ch s hu. y l mt li ch ch
v1.0
157
yu ca vic s dng vn vay. Khon thu thu nhp doanh nghip phi np t hn c cc nh kinh t gi l khon tit kim thu hay l chn thu ca li vay v c th xc nh theo cng thc sau: BI = I t Trong : BI: Khon tit kim thu do s dng vn vay hay l chn thu ca li vay tnh cho 1 nm. I: Li vay vn phi tr trong nm. t: Thu sut thu thu nhp doanh nghip. Tc ng ca n by ti chnh n chi ph s dng vn v gi c phn Nh cc phn trn nu, khi doanh nghip s dng vn vay tc l s dng n by ti chnh, li tin vay phi tr c coi l mt khon chi ph hp l v c tr vo phn thu nhp chu thu ca doanh nghip. Khon tit kim thu khin cho chi ph s dng vn vay thp hn so vi s dng cc ngun ti tr khc. Nhn nhn mt cch trc quan thun ty, dng nh vic s dng n by ti chnh s lm cho chi ph s dng vn bnh qun ca doanh nghip gim i. Tuy nhin, tc ng ca n by ti chnh n chi ph s dng vn bnh qun ca doanh nghip khng hon ton n gin nh vy. C th thy r iu ny hn khi xem xt chi ph s dng vn ca cng ty c phn. Tc ng ca n by ti chnh khi s dng vn: Khi bt u s dng n by ti chnh, do tc ng ca vic tit kim thu t s dng vn vay lm cho chi ph s dng vn bnh qun ca cng ty gim. Nu cc yu t khc nh nhau, mt s gia tng s dng n by ti chnh s ko theo ri ro ti chnh tng thm. Cc nh u t cung cp vn cho cng ty s xem xt mc ri ro ny n nh t sut sinh li i hi ca h. Khi doanh nghip gia tng s dng n th ri ro ti chnh cng gia tng; do , cc nh u t s gia tng t sut sinh li i hi. M c d vy, trong giai on u gia tng s dng n, hiu ng tit kim thu do s dng vn vay vn ln hn s gia tng t sut sinh li i hi ca nh u t, kt qu l chi ph s dng vn bnh qun ca cng ty vn tip tc gim xung. Tuy nhin, khi s dng n by ti chnh vt qu mt gii hn no , nguy c mt kh nng thanh ton ca cng ty tng cao, ri ro ti chnh tng mnh, cc nh cho vay s i hi mt li sut cao hn, cc nh u t khc cung cp vn di hnh thc vn c phn ph thng vn c phn u i cng yu cu mt t sut sinh li cao hn v khi , chi ph s dng vn bnh qun ca cng ty s tng ln. Tc dng ca n by ti gi c phiu: n by ti chnh cng tc ng rt ln ti gi c phiu ca cng ty trn th trng. Vic tc ng cng khng n gin, mt chiu. S dng n by ti chnh trong mt mc nht nh s lm cho chi ph bnh qun s dng vn ca cng ty gim thp ng thi gia tng c thu nhp trn mt c phn; vi cc iu kin khc khng thay i, khi cc nh u t s
158
v1.0
lc quan trc trin vng ca cng ty v xu hng gi c phiu ca cng ty s tng ln. Tuy nhin, nu s dng n by qu mc vt qua mt gii hn nht nh s lm cho chi ph s dng vn bnh qun ca cng ty tng ln ng thi ri ro ti chnh cng tng cao, khi gi c phiu ca cng ty s gim i. Ngay c khi li nhun trc li vay v thu (EBIT) ca cng ty trc trin vng lc quan vi EBIT d kin t c vt qua im ha vn EBIT nhng nu vic s dng n by qu mc, ri ro ti chnh s tng qu cao, khi cc nh u t trn th trng s nhn bit c mc d t sut sinh li ca cng ty tng ln nhng khng b p c ri ro ti chnh tng thm v cc nh u t s phn ng li bng cch n nh 1 h s P/E thp v s dn n gi c phiu ca cng ty s st gim d cho thu nhp trn mt c phn ca cng ty c tng ln.
7.2.2.2. Mc tc ng ca n by ti chnh
Nh xem xt cc phn trn cho thy, n by kinh doanh tc ng trc tip n li nhun trc li vay v thu, cn n by ti chnh tc ng n li nhun sau thu hay t sut li nhun vn ch s hu. Khi doanh nghip s dng n vay cng c ngha l doanh nghip s dng n by ti chnh v li vay l mt khon chi ph ti chnh c nh, khi mt s thay i nh ca li nhun trc li vay v thu cng gy ra tc ng lm thay i vi mt t l cao hn v t sut li nhun vn ch hu (hay thu nhp trn mt c phn EPS i vi cng ty c phn). Nh vy, i vi doanh nghip s dng n by ti chnh th t sut li nhun vn ch s hu nhy cm cao hn trc s bin ng ca li nhun trc li vay v thu. nh gi nh hng ca n by ti chnh n t sut li nhun vn ch hu (hay EPS) ngi ta s dng thc o c gi l mc tc ng ca n by ti chnh (DFL). Mc tc ng ca n by ti chnh l t l thay i ca t sut li nhun vn ch s hu (hay EPS) pht sinh do s thay i ca li nhun trc li vay v thu c xc nh theo cng thc sau:
M c tc ng ca n by ti chnh (DF L) = T l thay i ca t sut li nhun v n ch s hu (hay EPS ) T l thay i ca li nhun trc li v ay v thu
(1)
Mc tc ng ca n by ti chnh phn nh khi li nhun trc li vay v thu tng ln hay gim i 1% th t sut li nhun vn ch s hu (hay PS) s tng ln hay gim i bao nhiu phn trm. T cng thc (1) c th bin i:
G i EBIT: Li nhun trc li vay v thu;

I: Li tin vay phi tr; Q: Sn lng sn phm tiu th; P: Gi bn 1 sn phm; V: Chi ph bin i cho mt n v sn phm; F: Tng chi ph c nh kinh doanh;
v1.0
159
T re : T l thay i t sut li nhun vn ch s hu; T EBIT: T l thay i li nhun trc li vay v thu; NI : S tng, gim li nhun sau thu;
NI NI ( EBIT I) (1 t) Ta c: T re = E = = NI NI (EBIT I) (1 t) E
Do I = 0, nn T re = EBIT EBIT I EBIT EBIT
M t khc ta c: TEBIT =
Vy:
EBIT EBIT EBIT DFL = EBIT I = EBIT (EBIT I) EBIT EBIT

EBIT EBIT I Q (P V) F DFL = Q (P V) F I DFL =
Hay:
V d: M t doanh nghip chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm A c s vn kinh doanh l 100 triu ng, trong vn vay l 50 triu ng vi li sut vay vn l 10%/nm. Nm ti d kin c kh nng tiu th 10.000 sn phm vi gi 20.000 ng/sn phm, chi ph bin i cho 1 sn phm l 14.000 ng v tng chi ph c nh kinh doanh ca doanh nghip l 40 triu ng. Vi tnh hnh v s liu trn c th xc nh c mc nh hng ca n by ti chnh: I = 50 triu ng 10% = 5 triu ng EBIT = 10.000 (20.000 - 14.000) - 40 triu = 20 triu ng Vy: DFL = 20 triu 20 triu 5 triu Hoc c th tnh : DFL = 10.000 (20.000 14.000) 40 10.000 (20.000 14000) 40 5 Nh vy, ti mc li nhun trc li vay v thu l 20 triu ng nu doanh nghip tng thm hoc gim bt 1% s li nhun ny th t sut li nhun vn ch s hu s tng thm hoc gim bt 1,33%. T nhng iu nu trn c th nhn thy: mi mc li nhun trc li vay v thu khc nhau th mc tc ng ca n by ti chnh cng c khc nhau.
160
v1.0
1,33
1,33
Mc tc ng ca n by ti chnh cng l mt trong nhng thc o cho php nh gi mc ri ro ti chnh ca doanh nghip. C th s dng mc tc ng ca n by ti chnh xc inh li t sut li nhun vn ch s hu (2) khi c s thay i li nhun trc li vay v thu theo cng thc sau:
ROE1 = ROE0 + ROE0 (DFL TEBIT)

Trong : ROE0: T sut li nhun vn ch s hu gc hay ban u. ROE 1: T sut li nhun vn ch s hu mi hay xc nh li T EBIT: T l thay i li nhun trc li vay v thu. Tng t nh vy, i vi cng ty c phn c th xc nh li EP S EPS1 = EPS0 + EP S0(DEL T EBIT)
7.3. n by tng hp
Trong cc phn trc nghin cu tng n by ca doanh nghip: n by kinh doanh v n by ti chnh. Trong thc t, cc doanh nghip thng s dng kt hp c hai n by trong n lc gia tng t sut li nhun vn ch s hu hay thu nhp cho c ng. S kt hp c hai n by nh vy to ra n by tng hp. Mc tc ng ca n by tng hp (DTL) c xc nh theo cng thc sau: DTL = DOL DFL
T l thay i li nhun trc li v ay v thu DTL= T l thay i ca doanh thu tiu th hoc sn lng tiu th T l thay i ca t sut li nhun v n ch s hu (hoc EPS ) T l thay i ca li nhun trc li v ay v thu
Vy DTL =
T l thay i ca t sut li nhun v n ch s hu (hoc EPS ) T l thay i ca doanh thu tiu th hay sn lng tiu th
Do , mc tc ng ca n by tng hp phn nh t l thay i ca t sut li nhun vn ch s hu (hoc EP S) khi doanh thu tiu th hay sn lng tiu th c s thay i. y l kt qu tc ng kt hp ca n by kinh doanh v n by ti chnh n t sut li nhun vn ch s hu v ri ro ca doanh nghip. Qua mc tc ng ca n by tng hp cho bit khi doanh thu tiu th tng ln hoc gim i 1% th t sut li nhun vn ch s hu (hoc EP S) tng ln hoc gim i bao nhiu phn trm. Mc tc ng ca n by tng hp cn c th c xc nh bng cng thc.
DTL =
Q (P V) Q (P V ) F I
Vi v d trn v cng ty A c th xc nh c mc tc ng ca n by tng hp mc 10.000 sn phm hay mc doanh thu 200 triu ng:
v1.0
161
DTL =
10.000(20.000 14.000) = 4,0 10.000 (20.000 14.000) 40 5
Qua , cho thy mc doanh thu 200 triu ng nu doanh thu tng thm hoc gim bt 1% th t sut li nhun vn ch s hu s tng thm hoc gim bt 4%. Nh vy, mi mc doanh thu hay sn lng tiu th khc nhau th mc tc ng ca n by tng hp cng c s khc nhau. Mc tc ng ca n by tng hp cng l mt thc o cho php nh gi mc ri ro tng th ca doanh nghip bao hm ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh. Vn quan trng khi xem xt n by tng hp i vi nh qun tr ti chnh doanh nghip l cn phi s dng phi hp hai loi n by kinh doanh v n by ti chnh sao cho gia tng c t sut li nhun vn ch s hu (hay EPS) ng thi phi m bo s an ton ti chnh cho doanh nghip.
162
v1.0
TM LC CUI BI
Ri ro kinh doanh v n by kinh doanh: khi nim v cc yu t nh hng ti ri ro trong kinh doanh. n by kinh doanh: khi nim, mc tc ng ca n by kinh doanh v ngha ca vic nghin cu n by kinh doanh. Ri ro ti chnh v n by ti chnh: khi nim, nguyn nhn v tc ng ca ri ro ti chnh ti hot ng kinh doanh. n by ti chnh: khi nim v cc ch tiu o lng mc n by ti chnh v tc ng ca n by ti chnh n t sut sinh li v thu nhp ca mt c phn. n by tng hp: Khi nim, ch tiu o lng mc n by tng hp, mc tc ng ca n by tng hp.
v1.0
163
CU HI N TP
1. Hy phn tch mi quan h gia vic s dng n by kinh doanh v sn lng ha vn kinh t ca doanh nghip? 2. Ti sao c th ni doanh nghip s dng n by kinh doanh nh s dng con dao hai li? 3. Hy phn tch tc ng ca n by ti chnh ti t sut li nhun vn ch s hu v ri ro ti chnh ca doanh nghip? 4. Ti sao hai doanh nghip cng kinh doanh trong mt ngnh vi quy m v iu kin kinh doanh ging nhau v u t c t sut sinh li kinh t ca ti sn (ROAE) nh nhau nhng t sut li nhun vn ch s hu (ROE) li c th rt khc nhau? 5. Ti sao cc nh qun tr ti chnh doanh nghip cn phi phi hp s dng n by kinh doanh v n by ti chnh?
BI TP
Bi tp 1 Doanh nghip t nhn Tin Thnh chuyn sn xut kinh doanh mt loi sn phm, c ti liu sau v nm N:

Sn lng tiu th trong nm l 3.000 sn phm, vi gi bn 200.000 ng/sn phm. Tng chi ph c nh kinh doanh: 80 triu ng.
Chi ph bin i cho 1 sn phm bng 70% gi bn. Yu cu:
1. Xc nh li nhun trc li vay v thu ca doanh nghip? 2. Xc nh mc tc ng ca n by kinh doanh ca doanh nghip ti mc sn lng 3.000 sn phm? 3. Vn dng thc o mc tc ng ca n by kinh doanh( DOL) hy xc nh nu sn lng tiu th tng thm c 10% th li nhun trc li vay v thu tng c bao nhiu phn trm (%) v t c bao nhiu triu ng? Bi tp 2 Cng ty c phn Lc Pht chuyn sn xut kinh doanh mt loi sn phm, c ti liu nm N d kin nh sau:

Doanh thu bn hng: 3.000 triu ng. Tng chi ph c nh kinh doanh l 400 triu ng. T l chi ph bin i trn doanh thu l 60%. Tng vn vay l 4.000 triu ng vi li sut 10%/nm. C phn thng ang lu hnh l 75.000 c phn.
Thu sut thu TNDN l 25%. Yu cu: 1. Xc nh thu nhp 1 c phn (EPS) ca cng ty nm N? 2. Xc nh n by kinh doanh, n by ti chnh v n by tng hp ca cng ty?
3. Da vo kt qu cu 2, hy cho bit:
164
v1.0
Nu li nhun trc li vay v thu tng 10% th thu nhp 1 c phn s tng thm c bao nhiu ng? Nu doanh thu bn hng tng 10% th li nhun trc li vay v thu tng thm bao nhiu ng v thu nhp 1 c phn tng thm bao nhiu ng? Bi tp 3 M t cng ty c phn chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm A c ti liu nm N nh sau:
Tng sn phm d tnh tiu th trong nm l 20.000 sn phm, gi bn cha c thu gi tr gia tng l 120.000 ng/sn phm. Chi ph sn xut kinh doanh trong nm: o Chi ph bin i cho 1sn phm bng 50% gi bn cha c thu gi tr GTGT. o Tng chi ph c nh kinh doanh l 600 triu ng (khng bao gm li tin vay). Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut 25%. Tng s vn sn xut kinh doanh bnh qun s dng l 2.500 triu ng, trong 40% l vn vay vi li sut vay vn 10%/nm. Yu cu: 1. Xc nh t sut li nhun vn ch s hu nm N ca cng ty? 2. Xc nh mc tc ng ca n by kinh doanh (DOL), n by ti chnh (DFL) v n by tng hp (DTL) ca cng ty ti mc mc sn lng 20.000 sn phm? 3. Nu cng ty c th tng thm c 10% sn lng tiu th, hy vn dng mc n by tng hp xc nh t sut li nhun vn ch s hu l bao nhiu? Bi tp 4 M t Cng ty c phn c tnh hnh sau:
S c phiu thng ang lu hnh l 160.000 c phiu (khng c c phn u i). Vi c s vt cht kinh doanh nh nm trc, Cng ty d kin trong nm ti t c li nhun trc thu l 500 triu ng. Hin Cng ty ang cn nhc vic u t thm sn xut sn phm A vi hai phng n sn xut u c kh nng sn xut tiu th 2.000 sn phm/nm: n v tnh: triu ng
P hng n 1 1. Tng chi ph c nh kinh doanh trong nm 2. C hi ph bin i cho 1 sn phm o 280 0,27 P hng n 2 175 0,33
Gi bn sn phm A cha c thu gi tr gia tng l 480.000 ng/sn phm. o thc hin mt trong hai d n trn, cn s vn u t l 900 triu ng, cng ty d kin s dng 40% bng vn vay vi li sut 10%/nm, s vn cn li s dng vn ch s hu. o Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut 25%. Yu cu: 1. Hy cho bit phng n sn xut no s lm cho li nhun trc li vay v thu (EBIT) s b gim st nhiu hn nu sn lng tiu th sn phm khng t c mc d kin l 2.000 sn phm?
v1.0
165
2. Xc nh mc tc ng ca n by ti chnh ca cng ty i vi mi phng n trn? 3. Xc nh mc tc ng ca n by tng hp ca tng phng n v da vo hy cho bit phng n no c ri ro tng th cao hn? Bi tp 5 Hai doanh nghip A v doanh nghip B c ti liu di y:
TT 1 2 3 4 5 6 C h tiu S n lng tiu th G i bn 1 sn phm Chi ph bin i cho 1 sn phm Tng chi ph c nh kinh doanh Li tin v ay phi tr Thu sut thu thu nhp V tnh Chic ng ng ng ng % Doanh nghip A 100.000 20.000 17.000 60.000.000 100.000.000 25 Doanh nghip B 100.000 25.000 10.000 625.00.000 175.000.000 25
Yu cu: 1. Hy xc nh mc tc ng ca n by kinh doanh(DOL), n by ti chnh (DFL) v n by tng hp(DTL) ca tng doanh nghip? 2. Da trn kt qu cu 1, hy so snh nhn xt v ri ro ca hai doanh nghip?
166
v1.0
Bi 8: Ngun ti tr ca doanh nghip
BI 8: NGUN TI TR CA DOANH NGHIP
Mc tiu
Hng dn hc
Cung cp nhng kin thc c bn to ra tm nhn trong vic xem xt s dng cc ngun ti tr ca doanh nghip. Trang b nhng kin thc ch yu v ni dung, c im, nhng im li v bt li ca cc ngun ti tr i vi doanh nghip trong nn kinh t th trng.
hc tt bi ny, hc vin cn tp c tm nhn tng th v ngun vn ca doanh nghip trong nn kinh t th trng. Nm vng khi nim, ni dung, c im, nhng im li v bt li ca tng cng c ti chnh trong vic huy ng vn ca doanh nghip. Trong qu trnh hc cn a ra cc trng hp gi nh ng thi lin h vi thc t, xem xt tc ng ca ca vic s dng cc ngun ti tr n kh nng sinh li v ri ro ca doanh nghip. Kt hp nghin cu l thuyt v vn dng vo gii cc bi tp, t quay tr li cng c nhn thc v l thuyt. Kt hp c cc ti liu tham kho:
o
Ni dung
Tng quan v ngun ti tr ca doanh nghip. M hnh ngun ti tr ca doanh nghip. Ngun ti tr ngn hn ca doanh nghip. Nhng im li v bt li s dng ngun ti tr ngn hn. Ngun ti tr di hn ca doanh nghip.
Thi lng hc
8 tit
Chng 7, chng 8 Gio trnh Ti chnh doanh nghip Hc vin Ti chnh. Ch bin PGS. TS Nguyn nh Kim & TS Bch c Hin, NXB Ti chnh, nm 2008. Chng 19, chng 20, chng 22, chng 25 Ti chnh doanh nghip hin i. Ch bin TS Trn Ngc Th. NXB Thng k, nm 2007.
v1.0
167
TNH HUNG DN NHP
Cng c ti chnh Mt trong nhng ni dung ch yu v chc nng ring c ca ti chnh doanh nghip l huy ng vn ti tr cho cc hot ng kinh doanh hin ti v cho s tng trng trong tng lai. S pht trin ca th trng ti chnh to ra nhng cng c ti chnh ngy cng a dng v phong ph. Tuy nhin, mi mt cng c ti chnh bao gi cng n cha hai mt: Mt li v mt bt li. V th; ci hay, ci tinh t ca nh qun tr ti chnh gii chnh l bit la chn hay to ra nhng cng c ti chnh m lut php cho php huy ng vn ph hp vi tnh th v c li cho doanh nghip, ng thi vic huy ng vn ngy hm nay khng lm cn kit ngun ti tr trong tng lai ca doanh nghip. Ni dung ch yu ca bi ny s gip cho bn tr li cc cu hi: Cu hi 1. Trong nn kinh t th trng, doanh nghip c nhng cng c hay nhng ngun ti tr ch yu no? 2. Mi cng c hay mi ngun ti tr c nhng im li v bt li g khi s dng n? Trn c s xem xt nhng vn c th gip cho bn suy ngm cch s dng tt hn cng c ti chnh cho vic huy ng vn ca doanh nghip.
168
v1.0
8.1.
Tng quan v ngun ti tr ca doanh nghip
Trong nn kinh t th trng, vn l mt yu t v l tin cn thit cho vic hnh thnh v pht trin hot ng kinh doanh ca mt doanh nghip. bin nhng tng v k hoch kinh doanh thnh hin thc, i hi phi c mt lng vn nht nh nhm hnh thnh nn nhng ti sn cn thit cho hot ng ca doanh nghip nhm t c mc tiu ra. Do vy, i hi doanh nghip phi t chc tt ngun vn p ng y , kp thi nhu cu vn v vi chi ph s dng vn mc thp. Di y s xem xt tng quan ngun vn ca mt doanh nghip trong nn kinh t th trng. Da vo tiu thc nht nh c th chia ngun vn ca doanh nghip thnh nhiu loi khc nhau. Thng thng trong cng tc qun l thng xem xt ngun vn ca doanh nghip:
8.1.1. N v vn ch s hu
Da vo quan h s hu vn c th chia ngun vn ca doanh nghip thnh hai loi: Vn ch s hu v n phi tr.
Ti sn N Vn ch s hu
Vn ch s hu: l phn vn thuc quyn s hu ca ch doanh nghip, bao gm s vn ch s hu trc tip u t v phn b sung t kt qu kinh doanh. Vn ch s hu ti mt thi im c th c xc nh bng cng thc sau:
Vn ch s hu = Gi tr tng ti sn N phi tr
N phi tr: l th hin bng tin nhng ngha v m doanh nghip c ngha v phi thanh ton cho cc tc nhn kinh t khc nh: N vay, cc khon phi tr cho nh cung cp, cc khon phi np thc hin ngha v vi nh nc, cc khon phi tr cho ngi lao ng trong doanh nghip... m bo cho hot ng kinh doanh t hiu qu cao, thng thng mt doanh nghip phi phi hp c hai ngun: Vn ch s hu v n phi tr. S kt hp gia hai ngun ny ph thuc vo c im ca ngnh m doanh nghip hot ng, tu thuc vo quyt nh ca ngi qun l trn c s xem xt tnh hnh kinh doanh v ti chnh ca doanh nghip.
8.1.2. Ngun vn tm thi v ngun vn thng xuyn
Cn c vo thi gian huy ng v s dng ngun vn tiu thc ny c th chia ngun vn ca doanh nghip ra lm hai loi: Ngun vn thng xuyn v ngun vn tm thi.
Ti sn lu ng Ti sn c nh N di hn Vn ch s hu Ngun vn thng xuyn N ngn hn... Ngun vn tm thi
v1.0
169
Ngun vn thng xuyn: l tng th cc ngun vn c tnh cht n nh m doanh nghip c th s dng vo hot ng kinh doanh. Ngun vn ny thng c s dng mua sm, hnh thnh ti sn c nh v mt b phn ti sn lu ng thng xuyn cn thit cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Ngun vn thng xuyn ca doanh nghip ti mt thi im c th c xc nh bng cng thc:
Ngun vn thng xuyn ca doanh nghip = Vn ch s hu + N di hn
Hoc:
Ngun vn thng xuyn ca doanh nghip = Gi tr tng ti sn ca doanh nghip N ngn hn.
Trn c s xc nh ngun vn thng xuyn ca doanh nghip cn c th xc nh ngun vn lu ng thng xuyn (hay cn c gi l vn lu ng rng) ca doanh nghip. Ngun vn lu ng thng xuyn l ngun vn n nh c tnh cht di hn hnh thnh hay ti tr cho ti sn lu ng thng xuyn cn thit trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip (c th l mt phn hay ton b ti sn lu ng thng xuyn tu thuc vo chin lc ti chnh ca doanh nghip). Ngun vn lu ng thng xuyn ca doanh nghip ti mt thi im c th xc nh theo cng thc sau:
Ngun vn lu ng thng xuyn = Tng ngun vn thng xuyn ca doanh nghip Gi tr ti sn di h n
Hoc c th xc nh bng cng thc sau:

Ngun vn lu ng thng xuyn = Ti sn lu ng N ngn hn
C th xem xt ngun vn thng xuyn qua s sau:

Ti sn ngn hn Ngun vn lu ng thng xuyn Ti sn di hn Vn ch s hu N ngn hn
N trung v di hn
Ngun vn thng xuyn ca doanh nghip
V d: Theo bng cn i k ton ca doanh nghip H c s liu sau: n v: triu ng

Ti sn A. Ti sn ngn hn I. Tin II. Cc khon phi thu III. Hng tn kho B. Ti sn di hn I. Ti sn c nh Nguyn gi Gi tr hao mn lu k II. u t ti chnh di hn Tng cng ti sn S cui k 1.480 384 100 996 2.520 2.520 2.800 (280) 4.000 Ngun vn A. N phi tr I. N ngn hn - Vay ngn hn - N phi tr ngi bn II. N di hn B. Vn ch s hu I. Vn ch s hu II. Ngun kinh ph v qu khc Tng cng ngun vn S cui k 2.000 1.000 800 200 1.000 2.000 2.000 4.000
Trch bng cn i k ton ngy 31/12 nm N ca Doanh nghip H

170
v1.0
T s liu trn, c th xc nh: Ngun vn lu ng thng xuyn ca doanh nghip cui nm N = 1.480 1.000 = 480 triu ng
Hoc = (2.000 + 1.000) 2.520 = 480 triu Ngun vn lu ng thng xuyn to ra mt mc an ton cho doanh nghip trong kinh doanh, lm cho tnh trng ti chnh ca doanh nghip c m bo vng chc hn. Tuy nhin, trong nhiu trng hp s dng ngun vn lu ng thng xuyn m bo cho vic hnh thnh ti sn lu ng th doanh nghip phi tr chi ph cao hn cho vic s dng vn. Do vy, i hi ngi qun l doanh nghip phi xem xt tnh hnh thc t ca doanh nghip c quyt nh ph hp trong vic t chc vn. Ngun vn tm thi: l cc ngun vn c tnh cht ngn hn (di mt nm) doanh nghip c th s dng p ng cc yu cu v vn c tnh cht tm thi pht sinh trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Ngun vn thng bao gm vay ngn hn ngn hng v cc t chc tn dng, cc khon n ngn hn khc. Vic phn loi ny gip cho ngi qun l xem xt huy ng cc ngun vn ph hp vi thi gian s dng ca cc yu t cn thit cho qu trnh kinh doanh.
8.1.3. Ngun vn bn trong v ngun vn bn ngoi
Cn c vo phm vi huy ng cc ngun vn ca doanh nghip c th chia thnh ngun vn bn trong v ngun vn bn ngoi. Vic phn loi ny ch yu xem xt vic huy ng ngun vn ca mt doanh nghip ang hot ng.
8.1.3.1. Ngun vn bn trong
Ngun vn bn trong l ngun vn c th huy ng c vo u t t chnh hot ng ca bn thn doanh nghip to ra. Ngun vn bn trong th hin kh nng t ti tr ca doanh nghip. Ngun vn bn trong doanh nghip bao gm: o Li nhun gi li ti u t. o Khon khu hao ti sn c nh. o Cc khon n phi tr c tnh chu k. o Tin nhng bn ti sn, vt t khng cn dng hoc thanh l TSC. Doanh nghip s dng ngun vn bn trong c nhng im li v bt li ch yu sau: o Nhng im li: Ch ng p ng nhu cu vn ca doanh nghip, nm bt kp thi cc thi c trong kinh doanh. S dng li nhun sau thu cng vi ngun khu hao c hnh thnh trn c s trch khu hao ti sn c nh, cho php cc doanh nghip ch ng hn trong vic p ng nhu cu vn cho cc d n u t, cc c hi u t tng trng. Ngun vn bn trong doanh nghip cn l ngun ti tr ch yu cho cc d n u t mo him, cc d n c mc ri ro cao nh: pht trin sn phm mi, tm kim th trng mi
v1.0
171
Tit kim c chi ph s dng vn Vic s dng cc ngun vn bn trong cho php cc doanh nghip va tit kim thi gian huy ng vn, va tit kim nhiu chi ph huy ng vn do khng pht sinh cc chi ph qung co, ph bo lnh pht hnh chng khon... Gi c quyn kim sot doanh nghip Nu doanh nghip p ng nhu cu tng vn u t di hn bng cch tng thm cc thnh vin gp vn mi, nh pht hnh thm c phiu, gi vn lin doanh, hoc tip nhn vn gp ca cc thnh vin mi th cng ng ngha vi vic cc ch s hu hin hu ca doanh nghip chp nhn vic chia s quyn qun l v kim sot cc hot ng ca doanh nghip cho cc thnh vin mi. iu ny s khng xy ra nu nh doanh nghip t ti tr p ng nhu cu u t di hn bng cc ngun vn ni b. Trnh c p lc phi thanh ton ng k hn Vic s dng cc ngun vn ni b ti tr nhu cu u t ca doanh nghip cn gip doanh nghip c th trnh c p lc t pha cc ch s hu cc ngun vn do phi thanh ton ng k hn (c gc v li). iu ny c ngha gim bt cng thng v ti chnh khi hot ng kinh doanh ca doanh nghip gp kh khn. Nhng im hn ch: Bn cnh nhng u th k trn, vic s dng cc ngun vn bn trong cng bc l nhng hn ch nht nh: Hiu qu s dng vn thng khng cao Vic s dng ngun vn bn trong khng phi hon tr vn gc v li theo k hn c nh, v th khng to p lc cho ban lnh o doanh nghip trong vic cn nhc, tnh ton hiu qu s dng vn cho u t. y l nguyn nhn ng k dn n hiu qu s dng cc d n ti tr bng cc ngun vn bn trong thng t hiu qu khng cao so vi cc d n ti tr bng cc ngun vn huy ng bn ngoi. Quy m ngun vn huy ng b gii hn. Ngun vn bn trong thng b gii hn mt quy m nht nh. Ngun vn bn trong cho tng trng ca doanh nghip ch yu l phn li nhun sau thu li ti u t. Trong khi , li nhun sau thu li ti u t chu s chi phi trc tip ca kt qu kinh doanh hng nm v chnh sch phn chia, s dng li nhun sau thu ca doanh nghip. i cc doanh nghip va v nh s li nhun sau thu thng khng ln, v th ngun vn bn trong doanh nghip thng rt hn ch, khng p ng nhu cu u t di hn trong qu trnh hot ng ca mnh. Ngun vn huy ng bn trong c ngha rt quan trng i vi s pht trin ca doanh nghip. Tuy nhin, thng thng ngun vn bn trong khng p ng nhu cu vn cho u t, nht l i vi cc doanh nghip ang trong qu trnh tng trng. iu i hi cc doanh nghip phi tm kim ngun vn t bn ngoi doanh nghip.
8.1.3.2. Ngun vn bn ngoi
Vic huy ng ngun vn t bn ngoi doanh nghip tng thm ngun ti chnh cho hot ng kinh doanh l vn ht sc quan trng i vi mt doanh nghip. Cng vi s pht trin ca nn kinh t th trng lm ny sinh nhiu cng c ti chnh v hnh thc, phng php mi cho php doanh nghip c nhiu c hi la chonn huy ng vn t bn ngoi.
172
v1.0
Ngun vn t bn ngoi bao hm mt s ngun vn ch yu sau: Vay ngi thn (i vi doanh nghip t nhn); Vay Ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc; Tn dng thng mi ca nh cung cp; Thu ti sn; Huy ng vn bng pht hnh chng khon (i vi mt s loi hnh doanh nghip c php lut cho php).
8.2. M hnh v ngun ti tr
p ng nhu cu vn cho hot ng kinh doanh i hi doanh nghip phi c chin lc ti tr hay ni cch khc doanh nghip phi c chin lc trong vic t chc huy ng ngun vn. Hin nay, doanh nghip cc nc c ba m hnh ti tr ch yu. Mi m hnh ti tr c nhng u im v hn ch khc nhau. Doanh nghip cn la chn m hnh ti tr thch hp cho doanh nghip mnh.
8.2.1. M hnh ti tr th nht
Ti sn lu ng thng xuyn v ti sn lu ng tm thi m bo qu trnh sn xut kinh doanh c tin hnh thng xuyn, lin tc th tng ng vi mt quy m kinh doanh nht nh, thng xuyn phi c mt lng TSL nht nh nm trong cc giai on lun chuyn nh cc ti sn d tr v nguyn vt liu, sn phm ang ch to, bn thnh phm, thnh phm v n phi thu t khch hng. Nhng ti sn lu ng ny gi l ti sn lu ng thng xuyn. Trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip, khng phi lc no cng c tin hnh mt cch bnh thng, m c nhng lc xut hin nhng s bin ng lm ny sinh thm nhu cu v ti sn lu ng c tnh cht tm thi. C nhiu nguyn nhn dn n hnh thnh b phn TSL c tnh cht tm thi, cc nguyn nhn ch yu l: o D kin gi c vt t, nguyn liu trong tng lai tng ln, do vy doanh nghip y mnh vic mua vo vt t, lm d tr tng t bin; t , cn c ngun vn lu ng tm thi trang tri. o Nhn c n t hng ngoi k hoch, i hi phi tng thm hng tn kho... Ni dung m hnh ti tr th nht Vi m hnh ny: ton b TSC, TSL thng xuyn, mt phn ca TSL tm thi c m bo bng ngun vn thng xuyn v mt phn TSL tm thi cn li c m bo bng ngun vn tm thi.
Tin TSL tm thi Ngun vn tm thi
TSL thng xuyn TSC 0
Ngun vn Thng xuyn
Thi gian 173
v1.0
S dng m hnh ny lm cho ti chnh ca doanh nghip vng chc hn v gim thiu oc ri ro ti chnh. Tuy nhin, doanh nghip phi s dng nhiu hn khon vay di hn v trung hn, v th phi tr chi ph cao hn cho vic s dng vn.
8.2.2. M hnh ti tr th hai
Theo m hnh ny: ton b TSC v TSL thng xuyn c m bo bng ngun vn thng xuyn, ton b TSL tm thi c m bo bng ngun vn tm thi.
TSL thng xuyn TSC 0 Ngun vn thng xuyn
Thi gian
Vi m hnh ny gip cho doanh nghip hn ch c ri ro trong thanh ton v gim bt c chi ph s dng vn so vi m hnh th nht. Tuy nhin, m hnh ny cha to ra s linh hot trong vic t chc s dng ngun vn. Trong thc t, doanh thu tiu th sn phm thng xuyn bin ng, khi gp kh khn trong kinh doanh, doanh nghip phi tm thi gim bt quy m kinh doanh, nhng vn phi duy tr mt lng vn thng xuyn kh ln.
8.2.3. M hnh ti tr th ba
Theo m hnh ny: ton b TSC v mt phn TSL thng xuyn c bo m bng ngun vn thng xuyn, cn mt phn TSL thng xuyn v ton b TSL tm thi c bo m bng ngun vn tm thi.
TSL thng xuyn TSC 0
Ngun vn Thng xuyn
Thi gian
S dng m hnh ny gip cho doanh nghip gim bt c chi ph s dng do s dng nhiu hn ngun vn ngn hn. Mt khc, to ra s linh hot hn trong vic t chc ngun vn. Tuy nhin, vi m hnh ny i hi doanh nghip phi c s nng ng hn trong vic t chc ngun vn. im hn ch ch yu ca m hnh ny l doanh nghip c kh nng gp ri ro cao hn so vi vic s dng 2 m hnh trn.
174
v1.0
8.3. 8.3.1.
Ngun ti tr ngn hn ca doanh nghip N phi tr c tnh cht chu k
Trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip thng xuyn pht sinh cc khon phi tr, phi np nhng n k hn thanh ton nh: Cc khon thu, BHXH phi np nhng cha n k np. Tin lng hay tin cng phi tr cho ngi lao ng nhng cha n k tr... y l nhng khon n ngn hn pht sinh lp i lp li c tnh cht chu k. Doanh nghip c th s dng tm thi cc khon ny p ng nhu cu vn m khng phi tr tin cho vic s dng vn. Tuy nhin, iu cn ch trong vic s dng cc khon ny l phi m bo thanh ton ng thi hn, trnh tnh trng n nn dy da.
8.3.2. Tn dng ca nh cung cp
Trong nn kinh t th trng thng xuyn pht sinh vic mua chu v bn chu. Doanh nghip c th mua chu nguyn vt liu hoc hng ha ca nh cung cp vt t, hng ho. Khi , nh cung cp vt t cp mt khon tn dng cho doanh nghip hay ni cch khc l doanh nghip s dng mt khon tn dng ca nh cung cp p ng mt phn nhu cu vn cho hot ng kinh doanh. V d: Mt hp ng thng mi gia nh cung cp vt t vi doanh nghip xc nh hnh thc thanh ton 2/10 net 30. iu c ngha l nh cung cp s chit khu 2% trn gi tr ca ha n mua hng nu ngi mua (doanh nghip) tr tin trong thi gian 10 ngy k t ngy giao hng. Nu qu thi hn 10 ngy m ngi mua cha thanh ton th c chu, thi gian c chu ti a l 30 ngy v phi thanh ton 100% gi tr trn ha n mua hng. Nhn hnh thc b ngoi, doanh nghip khng phi tr tin cho vic s dng khon tn dng ca nh cung cp. Tuy nhin cn phi tnh n chi phi c hi ca vic s dng khon tn dng ny. Chi ph s dng tn dng thng mi c th c xc nh theo cng thc sau:
Chi ph s dng tn dng thng mi = T l chit khu thanh ton (%) 1 t l chit khu thanh ton (%) 360 S ngy mua chu Thi gian c hng chit khu
2% 360 Vi v d trn, chi ph s dng tn dng thng mi = = 36, 7% 1 2% 30 10 Nhng im li ca vic s dng tn dng ca nh cung cp: L ngun vn ngn hn quan trng gip cho doanh nghip gii quyt c tnh trng thiu vn m ch yu l vn lu ng. Vic thc hin khon tn dng ny tng i thun li, nht l i vi nhng doanh nghip c mi quan h thng xuyn, tn nhim vi nh cung cp. Bt li ch yu ca hnh thc ny l trong nhiu trng hp s dng tn dng thng mi ca nh cung cp, doanh nghip phi tr chi ph cao hn so vi li sut vay vn ngn hng
v1.0
175
thng mi. Tuy vy, nhiu doanh nghip vn a thch s dng tn dng ca nh cung cp, bi l n d dng c thc hin hn so vi vay vn ca ngn hng thng mi.
8.3.3. Tn dng ngn hn ca ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc
Vay ngn hn ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc l mt ngun ti tr rt quan trng p ng nhu cu vn lu ng ca doanh nghip trong hot ng kinh doanh. Cc t chc tn dng c th cho cc doanh nghip vay ngn hn vi thi gian ti a l 12 thng ( 1 nm). Thi hn cho vay c th ca tng doanh nghip c xc nh ph hp vi chu k sn xut, kinh doanh v kh nng tr n ca doanh nghip. Li sut cho vay l li sut tho thun theo c ch th trng v ph hp vi cc quy nh ca ngn hng Nh nc, quy nh ca Lut v cc t chc tn dng v li sut cho vay khi k kt hp ng tn dng. vay c ngun vn ngn hn t Ngn hng v cc t chc tn dng, cc doanh nghip cn thc hin cc th tc v chp hnh y cc nguyn tc quy nh hin hnh v tn dng ngn hn. S dng tn dng ngn hn ca ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc c nhng im li v hn ch ch yu sau: u im: o Gip doanh nghip gim c nhng kh khn do thiu vn c bit l vn lu ng. o Chi ph s dng vn vay ngn hng thng thp hn chi ph s dng cc cng c ti chnh khc. o Tin li vay vn doanh nghip phi tr c coi l mt khon chi ph hp l v c tnh tr vo thu nhp chu thu. Hn ch: o Th tc vay vn tng i phc tp. o Thng thng vic vay vn ca NHTM phi c ti sn th chp. o Tng thm nguy c ri ro v n ca doanh nghip.
8.3.4. Chit khu thng phiu
Thng phiu l chng ch c gi tr nhn lnh yu cu thanh ton hoc cam kt thanh ton khng iu kin mt s tin xc nh trong mt thi gian nht nh. Cc doanh nghip hot ng xut khu, thng thng mun vay ngn hn cn th chp bng khon phi thu; nhng thay v vic dng hnh thc ny th chp, c th s dng thng phiu chit khu trn th trng tin t. Doanh nghip c th em chit khu cc hi phiu xut khu tr tin trc v hi phiu xut khu c thi hn ti b phn ti chuyn khon thuc Ngn hng nhn c nhng khon tin vay ngn hn. Ngun vn vay ngn hn ny c mc chi ph thp hn hnh thc vay ngn hn khc, v mc li sut chiu khu thng thp hn li sut cho vay ca cc Ngn hng thng mi. S tin thu c khi em cc thng phiu i chit khu c th c tnh theo cng thc sau: Vi n M =V 360
176
v1.0
Trong : M: S tin thu c khi em thng phiu i chit khu. V: L gi tr ghi trn thng phiu (mnh gi). i: L li sut chit khu (tnh theo nm). n: S ngy chit khu.
8.3.5. Bn n
Trong nn kinh t th trng hnh thnh c ch mua bn n. Vi c ch cho php doanh nghip c th bn n phi thu t khch hang bao hm c n phi thu qu hn, n kh i cho t chc mua bn n. Ty theo quy nh ca lut php mi nc, t chc mua bn n c th l ngn hng thg mi hay cng ty mua bn n. T chc mua bn n v doanh nghip cn bn khon n phi thu s gp g thng lng, tho thun gi mua, bn khon n. Sau khi hai bn thng nht gi mua, bn s k kt hp ng mua bn n. Doanh nghip bn n thng bo cho khch n bit vic chuyn i ch n. Bn mua n thanh ton tr tin cho doanh nghip v c quyn thu hi cc khon n t khch n v chu ri ro c th xy ra trong qu trnh thu n.
8.3.6. Cc ngun ti tr ngn hn khc
Ngoi cc ngun vn ti tr ngn hn trn, doanh nghip cn c th s dng cc ngun khc ti tr nhu cu tng vn lu ng tm thi, nh: cc khon tin t cc, tin ng trc ca khch hng.
8.4. Nhng im li v bt li s dng ngun ti tr ngn hn
Trong cc m hnh t chc ngun ti tr nu phn trn, cho thy cc doanh nghip thng s dng cc ngun vn tm thi c tnh cht ngn hn p ng phn ln nhu cu v vn lu ng. Trong , mt ngun vn ngn hn ch yu m cc doanh nghip s dng p ng nhu cu v vn lu ng l ngun vn tn dng ngn hn. Do vy, mt vn rt quan trng trong cng tc qun l ti chnh doanh nghip l phi nh gi c nhng im li v bt li khi s dng ngun vn tn dng ngn hn ti tr cho hot ng ca doanh nghip. Thng thng, vic s dng ngun vn tn dng ngn hn i vi doanh nghip c nhng im li v bt li ch yu sau: Nhng im li: o Vic s dng tn dng ngn hn gip cho doanh nghip c th thc hin d dng, thun li hn so vi vic s dng tn dng di hn. V thng thng, cc iu kin cho vay ngn hn m ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc a ra i vi doanh nghip thng t kht khe hn so vi tn dng di hn. o Chi ph s dng tn dng ngn hn thng thp hn so vi s dng tn dng di hn. o S dng tn dng ngn hn gip cho doanh nghip c th d dng, linh hot hn iu chnh c cu ngun vn ca doanh nghip. Nhng im bt li: o Doanh nghip phi chu ri ro v li sut cao hn; bi l, li sut tn dng ngn hn bin ng nhiu hn so vi li sut di hn.
v1.0
177
Bi 8: Ngun ti tr ca doanh nghip o
Ri ro v n mc cao hn: S dng tn dng ngn hn i hi doanh nghip phi c ngha v thanh ton li vay v hon tr vn gc trong mt thi gian ngn. Nu tnh hnh kinh doanh gp kh khn, doanh nghip d ri vo tnh trng mt kh nng thanh ton cc khon n n hn. Vic s dng qu nhiu tn dng ngn hn d dn n tnh trng ti chnh ca doanh nghip lun cng thng, nht l i vi mt s doanh nghip trong tnh trng s dng c ngun vn ngn hn ti tr cho ti sn di hn.
8.5.
Ngun vn ti tr di hn ca doanh nghip
Ngoi ngun vn u t ban u khi thnh lp, p ng nhu cu u t tng trng, m rng kinh doanh, cc doanh nghip cng cn phi b sung vn u t di hn vo cc TSC v ti sn lu ng thng xuyn. Theo phm vi huy ng, cc ngun ti tr nhu cu u t di hn ca doanh nghip c chia thnh: Ngun ti tr bn trong (ngun ni sinh) v ngun ti tr bn ngoi (ngoi sinh).
8.5.1. Ngun ti tr bn trong
Ngun vn huy ng bn trong l ngun vn c th huy ng c vo u t t chnh hot ng ca bn thn doanh nghip ngoi s vn ch s hu b ra ban u. Ngun vn bn trong th hin kh nng t ti tr ca doanh nghip, bao gm: Li nhun gi li ti u t; Khon khu hao ti sn c nh. Ngoi hai ngun k trn, cc doanh nghip cn c th huy ng mt s ngun vn bn trong khc, nh: tin nhng bn ti sn vt t khng cn dng, hoc khon thu nhp rng v thanh l ti sn c nh p ng nhu cu ngun vn u t di hn ca mnh.
8.5.2. Ngun ti tr bn ngoi
8.5.2.1. C phiu thng (c phiu ph thng)
Cng ty c phn l loi hnh doanh nghip gp vn, trong s vn iu l ca cng ty c chia thnh cc phn bng nhau gi l c phn. S vn ch s hu ban u ca cng ty c phn c hnh thnh thng qua vic pht hnh c phiu. Vic gp vn c phn c thc hin di hnh thc mua c phiu. Ngi nm gi c phiu c gi l c ng. C phiu l chng ch th hin quyn s hu ca c ng trong cng ty c phn v cho php c ng c hng nhng quyn li ca cng ty. i vi Cng ty c phn, c phiu l phng tin hnh thnh vn ch s hu ban u v cng l phng tin huy ng tng thm vn ch s hu trong qu trnh hot ng ca cng ty. Da vo quyn li m c phiu mang li cho ngi nm gi c th phn bit c phiu thng (c phiu ph thng) v c phiu u i. c im c phiu thng C phiu thng l chng ch xc nhn quyn s hu trong cng ty v cho php ngi s hu n c hng cc quyn li thng thng trong cng ty c phn. Thng thng, c ng thng ngi s hu c phiu thng ca cng ty c phn, c hng cc quyn ch yu sau:
178
v1.0
Quyn trong qun l v kim sot cng ty: Tham d i hi c ng v thc hin quyn biu quyt trc tip hoc thng qua i din c u quyn v cc vn quan trng ca cng ty; mi c phn ph thng c mt quyn biu quyt. o Quyn i vi ti sn ca cng ty: c nhn c tc vi mc theo quyt nh ca i hi ng c ng. Khi cng ty b gii th hoc b ph sn, c ng thng c quyn nhn mt phn gi tr cn li ca cng ty(nu cn) sau khi thanh ton cc khon n, cc khon chi ph v thanh ton cho cc c ng u i. o Quyn c u tin mua c phn mi khi cng ty pht hnh b xung huy ng vn, tng ng vi t l c phn ph thng m c ng s hu trong cng ty. o Quyn chuyn nhng quyn s hu c phn: C ng thng khng c quyn rt vn trc tip ra khi cng ty, nhng c quyn t do chuyn nhng c phn ca mnh cho c ng khc v cho ngi khng phi l c ng, tr trng hp theo quy nh ca lut php. Ngoi cc quyn ch yu k trn, c ng thng cn c hng cc quyn khc, nh quyn c xem xt, tra cu, trch lc hoc sao chp iu l cng ty, s bin bn hp i hi ng c ng, cc ngh quyt ca i hi ng c ng, kim tra s sch k ton... Cc quyn ca c ng phi c quy nh c th trong iu l ca cng ty. Bn cnh vic c hng cc quyn li, cc c ng thng cng phi gnh chu nhng ri ro m cng ty gp phi trong hot ng ca mnh tng ng vi phn vn gp. Phng thc pht hnh chng khon p ng nhu cu tng vn m rng kinh doanh, Cng ty c phn c th la chn phng php huy ng tng vn bng cch pht hnh thm c phiu thng bn ra thu thm tin vn. Vic pht hnh thm c phiu thng mi huy ng tng tin vn: Thng thng nhng nc c th trng chng khon pht trin, vic pht hnh chng khon huy ng vn c thc hin theo hai phng thc: pht hnh ring l v pht hnh ra cng chng. o Pht hnh ring l Pht hnh ring l l phng thc pht hnh trong , chng khon c bn trong phm vi mt s nh u t nht nh (thng thng l cc nh u t c t chc) vi nhng iu kin hn ch v khng cho bn rng ri ra cng chng. Th tc pht hnh ring l thng n gin hn so vi cho bn ra cng chng. Vic la chn phng thc pht hnh ring l ch yu l do cng ty khng tiu chun cho bn ra cng chng hay s lng vn cn huy ng khng ln; pht hnh ring l cn nhm tng cng mi quan h vi cc i tc. o Cho bn ra cng chng Cho bn chng khon ra cng chng l qu trnh trong chng khon c cho bn rng ri cho tt c cc nh u t: gm c cc nh u t c nhn v nh u t chuyn nghip vi nhng iu kin v thi gian nh nhau. Cho bn ra cng chng thng p dng cho nhng t pht hnh c lng vn huy ng ln. Vic pht hnh chng khon ra cng chng phi chu s phi ca php lut v chng khon. Th tc cho bn chng khon ra cng chng phc tp hn nhiu so vi phng thc pht hnh ring l.
o
v1.0
179
Pht hnh c phiu mi v dnh quyn u tin mua cho cc c ng hin hu: y l cch ph bin c cc cng ty c phn nhiu nc p dng khi quyt nh tng thm vn ch s hu m rng hot ng kinh doanh. Thng thng trong iu l ca cng ty c phn nhiu nc u ghi r quyn ny ca c ng thng. i vi cng ty c phn i chng, vic dnh quyn u tin mua c phn cho c ng hin hu (cn gi l quyn mua c phn) khi cng ty pht hnh c phiu mi tng thm tin vn cng c coi l pht hnh c phiu ra cng chng. Quyn u tin mua c phn l quyn ca cc c ng hin hu c mua c phn mi vi gi bn u i. Quyn u tin mua c phn c phn phi cho c ng hin hu tng ng vi t l s c phn m hin h ang s hu. v n ch c hiu lc trong mt thi gian nht nh (thng l kh ngn) ca t pht hnh. Vic p dng quyn u tin mua cho c ng l nhm bo v li ch ca cc c ng hin hu. iu ny c th hin c th nhng im sau: Mt l, bo v quyn kim sot ca c ng hin hu i vi cng ty. Vic dnh quyn u tin mua nhm gip h duy tr v gi vng t l quyn s hu hin hnh trong cng ty. Hai l, gip cho c ng trnh c s thit hi do s st gim gi c phiu trn th trng khi cng ty pht hnh c phiu mi. Thng thng khi cng ty pht hnh c phiu mi tng vn kinh doanh s xy ra hin tng long gi c phiu. Khi quyt nh dnh quyn u tin mua c phiu mi pht hnh cho cc c ng hin hnh, cng ty s thng bo s quyn c mua mt c phn mi, gi bn v thi hn ng k mua. Gi bn c phiu mi theo quyn u tin mua cho c ng l gi bn c xc nh thp hn gi c phiu hin hnh ca cng ty. Thi hn ng k mua c xc nh trong mt khong thi gian nht nh ca t pht hnh. Trong thi hn , c ng c th s dng quyn u tin mua mua thm c phiu mi, hay nhng bn quyn cho ngi khc hoc khng s dng quyn. Ht thi hn quy nh th quyn mua s khng cn gi tr. Trn c s s lng vn cn huy ng v gi bn u i c phiu mi dnh quyn mua cho c ng (cn gi l gi ghi bn), cng ty xc nh s c phiu mi cn pht hnh v s quyn mua cn thit mua mt c phiu mi. S lng c phiu mi cn pht hnh c th xc nh theo cng thc sau:
S lng c phiu cn pht hnh = S vn cn huy ng Gi bn mt c phiu
Mi c phiu ang lu hnh s c mt quyn mua. Nh vy, s quyn mua cn thit c mua mt c phn mi c xc nh theo cng thc sau:
S quyn mua cn thit c mua mt c phiu mi = S c phiu ang lu hnh S c phiu mi d kin pht hnh
Nh trn nu, c ng hin hu c quyn mua c phiu mi vi gi u i thp hn so vi gi th trng c phiu hin hnh, c ng c th nhng bn quyn ny cho ngi khc. C th xc nh c gi tr mt quyn mua (v mt l thuyt) bng cc cng thc phn di y:
180
v1.0
V d: cng ty c phn Hng H hin c 1.000.000 c phiu ang lu hnh, gi mt c phiu ca cng ty trn th trng hin ti l 50.000 ng. Cng ty d kin huy ng thm s vn u t l 4.000 triu ng bng cch pht hnh thm c phiu mi v dnh quyn u tin mua cho c ng hin hu vi gi ghi bn 20.000 ng/c phn. Nh vy: S c phiu cn pht hnh: 4.000 triu/20.000 = 200.000 c phn. S quyn mua c mua 1 c phn mi: 1.000.000/ 200.000 = 5 quyn mua. Xt v mt l thuyt, gi tr th trng mt c phiu sau khi Cng ty pht hnh c phiu mi s l:
Gi c phiu sau khi Pht hnh (theo l = thuyt) Tng gi tr th trng ca ton b c phiu sau khi pht hnh b sung Tng s c phiu lu hnh sau pht hnh b sung
i vi cng ty Hng H: Gi c phiu sau khi Pht hnh (theo l thuyt) l: (1.000.000 50.000) + (200.000 20.000) 1.000.000 + 200.000 = 45.000 ng/c phiu
C th nhn thy, sau khi cng ty thc hin pht hnh c phiu mi, nu mun u t vo cng ty, nh u t phi b ra 45.000 ng mua mt c phiu. Trong khi , c ng hin hu c c 3 quyn mua s c mua mt c phiu mi vi gi l 20.000 ng. So vi gi th trng sau khi pht hnh th c s chnh lch l: 45.000 20.000 = 25.000 ng/c phiu. Nh vy, gi tr chnh lch gia gi th trng theo l thuyt sau khi pht hnh v gi mua c phiu vi quyn u tin mua chnh l gi tr ca s chng quyn cn thit c mua mt c phiu mi. Do , gi tr l thuyt ca mt quyn mua y l: 25.000 = 5.000 ng 5 T v d trn, c th xc lp cng thc tng qut tnh gi tr l thuyt mt quyn mua:
Gi tr l thuyt mt quyn mua = Gi c phiu sau khi pht hnh c phiu mi Gi bn u i mt c phiu
S quyn mua cn thit
Hoc c th vit di dng: R = Pe Pu N (1)
Trong : R: Gi tr l thuyt ca mt quyn mua. Pe: Gi th trng ca 1c phiu (xt v l thuyt) sau khi hon thnh t pht hnh c phiu mi. Pu: Gi bn u i mt c phiu mi. cho c ng hin hu. Po: Gi th trng 1 c phiu trc khi pht hnh b sung c phiu mi dnh quyn u tin mua cho c ng. N: S quyn mua cn thit (hoc s c phiu c cn thit c mua mt c phiu mi).
v1.0
181
T v d trn cng cho thy: Sau khi pht hnh c phiu mi, v mt l thuyt gi c phiu ca cng ty gim l: 50.000 45.000 = 5.000 ng; tuy nhin, c ng hin hu ca cng ty khng b thit hi v quyn li v c ng c hng quyn u tin mua c phiu mi. Gi tr mt quyn mua bng 5.000 ng, ng bng s chnh lch gia gi c phiu trc v sau khi pht hnh c phiu mi. Do vy, c th rt ra: R = P0 Pe (2.1) Pe = P0 - R (2.2) Thay (2.2) vo (1) ta c: R = (Po R) Pu N
P0 Pu N +1 i vi Cng ty c phn, vic tng vn u t m rng hot ng kinh doanh bng vic pht hnh c phiu mi v dnh quyn u tin mua cho c ng hin hnh c nhng im li ch yu sau: Mt l: Cng ty c th m rng c hot ng kinh doanh, nhng cc c ng hin hu vn gi c quyn kim sot i vi cng ty v bo v c cc quyn li kinh t ca c ng. y l vn ht sc quan trng i vi cc cng ty nh v cng ty mi thnh lp. Hai l: Vic huy ng tng vn kinh doanh c thc hin tng i d dng. Nu hot ng kinh doanh ca cng ty c trin vng tt, cc c ng hin hu d dng chp nhn b tin mua thm c phn mi, tng vn u t vo cng ty. Ba l: Tit kim chi ph pht hnh c phiu thng, do cng ty khng cn b ra chi ph qung co. Mt khc, theo phng php ny, cng ty c th t pht hnh, hoc pht hnh thng qua i l vi chi ph hoa hng mc thp. Bn l: Gip cng ty trnh c p lc ca c ng do s long gi c phiu khi pht hnh thm c phiu mi. Bn cnh nhng im li k trn, phng php huy ng tng vn ny cng bc l nhng mt hn ch nht nh. Do c phiu mi pht hnh ch yu c phn phi trong phm vi cc c ng hin hu ca cng ty; v vy, vic pht hnh thm c phiu mi tng vn ny t lm tng tnh hon t ca c phiu cng ty. Mt khc, vi vic bn c phn mi cho c ng hin hu vi gi u i lm cho lng vn c th huy ng c l thp hn so vi hnh thc cho bn rng ri ra cng chng. Cho bn rng ri c phiu mi ra cng chng huy ng tng thm vn u t, cng ty c phn c th la chn pht hnh rng ri c phiu mi ra cng chng. Vic huy ng vn theo phng php ny c nhng im li ch yu sau: Tng c vn u t di hn, nhng cng ty khng c ngha v bt buc phi tr li tc c nh nh s dng vn vay: Khi cng ty huy ng vn theo cch ny m rng kinh doanh nu nh thu c t li nhun hoc b l, th cng ty c th tuyn b tm thi khng tr c tc cho cc c ng thng cho n khi cng ty thu c li nhun v c kh nng tr li tc c phn. iu ny gip cng ty gim c nguy c phi t chc li hoc b ph sn.
RN = (P0 R) Pu R (N + 1) = P0 Pu R =
v1.0
182
Khng phi lo hon tr vn gc: C phiu l loi chng khon khng c thi hn hon tr. Do vy, huy ng vn bng cch pht hnh c phiu thng ra cng chng cng ty khng phi hon tr vn gc theo k hn c nh. iu ny gip cng ty ch ng s dng vn linh hot trong kinh doanh m khng phi lo gnh nng n nn nh s dng vn vay. Lm tng thm vn ch s hu v tng thm kh nng vay vn ca cng ty trong tng lai: Huy ng vn bng pht hnh thm c phiu bn ra cng chng s lm tng thm vn ch s hu, t lm gim h s n v tng thm mc vng chc v ti chnh ca cng ty, trn c s lm tng thm kh nng vay vn ca cng ty trong tng lai, thm vo cng lm tng h s tn nhim cho cng ty. Nu cng ty c trin vng tt th c phiu thng c bn ra d dng hn so vi c phiu u i v tri phiu: C phiu thng c th hp dn mt s nhm cc nh u t bi ha hn c mc li tc (khng b gii hn) cao hn so vi c phiu u i v tri phiu. Mt khc, i vi nh u t th c phiu thng cn to ra ro chn chng lm pht tt hn so vi c phiu u i v tri phiu. Bi v, c phiu thng i biu cho quyn s hu trong cng ty, u t vo c phiu thng l u t vo mt lng ti sn thc trong cng ty. Do vy, thng thng trong thi k lm pht th c phiu thng khng b mt gi nh tri phiu. Bn cnh nhng li th k trn, vic pht hnh rng ri c phiu thng ra cng chng huy ng tng vn kinh doanh cng c th a li cho cng ty nhng im bt li sau: Mt l, vic pht hnh thm c phiu thng ra cng chng lm tng thm c ng mi, t phi phn chia quyn biu quyt, quyn kim sot cng ty, cng nh phi san s s thu nhp cao cho cc c ng mi. iu ny c th gy bt li cho cc c ng hin hu. V vy, cc cng ty mi thnh lp, hoc cc cng ty nh thng n trnh vic pht hnh thm c phiu ra bn ngoi khng phi chia s quyn kim sot cng ty cho ngi khc. Hai l, vic pht hnh thm c phiu rng ri ra cng chng s lm tng s c phiu ang lu hnh, do vy, s dn n hin tng long gi c phiu ca cng ty v nu nh vic s dng vn u t km hiu qu, s cng lm cho gi c phiu ca cng ty b st gim mnh hn. Ba l, chi ph pht hnh c phiu thng ni chung cao hn so vi chi ph pht hnh c phiu u i v tri phiu. S d nh vy, l do u t vo c phiu thng c mc ri ro cao hn so vi u t vo cc loi chng khon khc. thc hin thnh cng t pht hnh c phiu phi thu ht c ngi u t trn din rng hn; t , cc chi ph qung co, chi ph phn phi c phiu thng phi cao hn. Bn l, theo cch nh thu thu nhp doanh nghip nhiu nc, li tc c phn hay c tc khng c tnh tr vo thu nhp chu thu thu nhp doanh nghip, trong khi , li tc tri phiu hay li tin vay c tnh tr vo thu nhp chu thu ca doanh nghip. iu ny lm cho chi ph s dng c phiu thng cao hn nhiu so vi chi ph s dng tri phiu. Chnh v vy, i n quyt nh pht hnh thm c phiu thng p ng nhu cu tng vn di hn cho kinh doanh, cng ty cn xem xt cc im li v bt li ng thi cn nhc thm cc yu t khc.
v1.0
183
8.5.2.2. C phiu u i
Nhng c trng ca c phiu u i C phiu u i l chng ch xc nhn quyn s hu trong cng ty c phn, ng thi cho php ngi nm gi loi c phiu ny c hng mt s quyn li u i hn so vi c ng thng. Cng vi s pht trin ca th trng chng khon, ngy nay nhiu nc cc cng ty c phn pht hnh nhiu loi c phiu u i khc nhau. Tuy nhin, loi c phiu u i m cng ty c phn nhiu nc s dng l loi c phiu u i c tc, loi c phiu ny c cc c trng ch yu sau: o Quyn u tin v c tc v thanh ton khi thanh l Cng ty Khc vi c phiu thng, c phiu u i mang li cho ngi nm gi n c hng mt khon c tc c nh v c xc nh trc, khng ph thuc vo kt qu hot ng ca cng ty. Mt khc, c ng u i cn c nhn c tc trc cc c ng thng. Ngoi ra, khi cng ty b thanh l hoc gii th th c ng u i c thanh ton trc cc c ng thng. o S tch lu c tc Phn ln c phiu u i ca cng ty pht hnh u l c phiu u i tch lu. iu c ngha l, nu trong mt nm no cng ty gp kh khn trong kinh doanh, th c th tuyn b hon tr c tc c phn u i. S c tc c tch lu li, tc l c cng dn li v chuyn sang k k tip. S c tc ny phi c tr cho c ng u i trc khi cng ty tuyn b tr c tc cho cc c ng thng. Quy nh ny nhm bo v li ch cho cc c ng u i. o Khng c hng quyn biu quyt Khc vi c ng thng, cc c ng u i thng khng c hng quyn b phiu bu ra Hi ng qun tr, cng nh khng c quyn biu quyt thng qua cc vn quan trng trong qun l Cng ty. Vi cc c trng nu trn, c phiu u i c tc (c tc c nh v khng c quyn biu quyt) c coi nh l mt loi chng khon lai ghp gia c phiu thng v tri phiu. Ni cch khc, c phiu u i l mt loi chng khon lai ghp hay lng tnh, n va mang mt s c im ca c phiu thng, va c mt s c trng ca tri phiu. o Nhng c trng ca c phiu u i ging c phiu thng l: Cng th hin quyn s hu i vi Cng ty. Khng c thi hn thanh ton vn gc. Li tc c phn u i khng c gim tr khi tnh thu thu nhp doanh nghip. Khi cng ty gp kh khn trong kinh doanh, ch thu c t li nhun hoc khng thu c li nhun th c th hon tr li tc c phn u i m khng b e do bi nguy c ph sn. o Nhng c trng ging tri phiu l: C tc ca c phiu u i c tr theo mt mc c nh. Khi Cng ty thu c li nhun cao th c ng u i khng c tham d vo vic phn chia phn li nhun cao . Ngc li, nu cng ty kinh doanh st km th Cng ty vn phi c trch nhim thanh ton li tc cho c ng u i, tuy nhin Cng ty c th hon tr vo k tip theo. V c bn, c ng u i khng c quyn biu quyt.
184
v1.0
Nhng im li v bt li ca vic huy ng vn bng pht hnh c phiu u i C phiu u i l mt cng c ca cng ty c phn trong vic huy ng vn m rng sn xut kinh doanh. o Vic s dng c phiu u i p ng nhu cu tng vn ca Cng ty c nhng im li ch yu sau: Khng bt buc phi tr c tc ng hn Mt li th quan trng ca c phn u i i vi Cng ty pht hnh l ch mc d phi tr li tc c nh, nhng khc vi tri phiu, Cng ty pht hnh khng nht thit phi tr ng hn hng nm m c th hon tr sang k sau. iu ny gip Cng ty trnh khi nguy c ph sn khi hot ng kinh doanh ang gp kh khn, cng ty khng c kh nng tr c tc ng hn. C kh nng lm gia tng thu nhp trn 1c phn (EPS) Vic huy ng vn bng pht hnh c phiu u i c kh nng gia tng thu nhp trn mt c phn, bi l khi cng ty c trin vng thu c li nhun cao trong hot ng kinh doanh, do c ng thng khng phi chia s phn li nhun cao cho cc c ng u i, cng ty ch phi tr cho c ng u i mt khon c tc c nh. Gip cng ty trnh c vic chia s quyn qun l v kim sot cho cc c ng mi Vic pht hnh c phiu u i mc d dn ti vic tng thm cc c ng, song do cc c ng u i khng c quyn biu quyt, v vy cc c ng thng hin hu ca cng ty khng b chia s quyn kim sot cng ty cho cc c ng mi. Khng phi cm c, th chp ti sn, cng nh lp qu thanh ton vn gc Vic pht hnh c phiu u i khng bt buc cng ty phi th chp, cm c ti sn. Mt khc, do c phiu u i khng c thi hn hon tr, v khng bt buc phi lp qu thanh ton; do vy vic s dng c phiu u i c tnh cht mm do v linh hot hn tri phiu. o Bn cnh nhng im li k trn, vic s dng c phiu u i cng c nhng im bt li sau y i vi cng ty pht hnh: C tc c phiu u i cao hn li tc tri phiu So vi tri phiu, c tc ca c phiu u i thng cao hn, do mc ri ro i vi ngi u t vo c phiu u i cao hn so vi ngi u t vo tri phiu. C tc c phiu u i khng c tr vo thu nhp chu thu khi xc nh thu thu nhp doanh nghip. Ging nh i vi c phiu thng, c tc c phiu u i cng khng c tr vo thu nhp chu thu ca cng ty. iu ny lm cho chi ph s dng c phiu u i cao hn so vi chi ph s dng tri phiu. Trn y l nhng mt li v bt li khi s dng c phiu u i p ng nhu cu tng vn. Nhng im ny i hi cc cng ty cn phi cn nhc k khi i n quyt nh s dng c phiu u i. Do tnh cht lng tnh ca c phiu u i nn nhn chung, vic s dng c phiu u i tng vn t ra thch hp hn trong tnh th ca cng ty cho thy s dng c phiu thng hoc s dng tri phiu u a li nhng im bt li i vi cng ty. Tnh
v1.0
185
th thng l khi cng ty c kh nng m rng hot ng kinh doanh t c t sut li nhun vn mc cao, nhng cng ty c h s n kh cao, ng thi cng ty vn rt coi trng vic gi nguyn quyn kim sot cng ty.
8.5.2.3. Vay di hn
Tri phiu doanh nghip o Nhng c trng v cc loi tri phiu doanh nghip ch yu. Tri phiu doanh nghip l chng ch vay vn do doanh nghip pht hnh th hin ngha v v s cam kt ca doanh nghip thanh ton s li tc v tin vay vo nhng thi hn xc nh cho ngi nm gi tri phiu. Doanh nghip l ngi pht hnh v vi t cch l ngi i vay. Thng qua vic s dng tri phiu, doanh nghip c th thc hin vay vn trung hn v di hn qua th trng vi mt khi lng ln. Ngi mua tri phiu l ngi cho vay cn gi l tri ch. Xt trn gc ca doanh nghip c th thy rng c phiu v tri phiu u l cng c ti chnh m doanh nghip c th s dng huy ng vn qua th trng. Tuy vy, chng c nhng im khc nhau c bn nh sau:
Tiu thc so snh V tnh cht C phiu Tri phiu
L chng khon vn; pht hnh L chng khon n, pht hnh tri c phiu lm tng vn ch s phiu lm tng n vay trung v di hu. hn. Khng c k hn rt vn gc. Lun c k hn thanh ton v c xc nh trc.
V thi hn V li tc Quyn v trch nhim ca ngi s hu chng khon
Ph thuc kt qu hot ng ca Thng c nh, khng ph thuc Cng ty. kt qu hot ng ca Cng ty. C ng l ch s hu cng ty. C quyn tham gia qun l. Phi gnh chu mi ri ro ca cng ty trong phm vi vn gp. Tri ch l ch n ca Cng ty. Khng c quyn tham gia qun l. V c bn khng phi gnh chu ri ro ca Cng ty.
Vit Nam theo quy nh ca lut php hin hnh, ch c cc loi cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn mi c quyn pht hnh tri phiu doanh nghip huy ng vn vay. Cc doanh nghip t nhn v cng ty hp danh khng c php pht hnh bt k loi chng khon no huy ng vn qua th trng. Tri phiu doanh nghip c nhiu loi, thng thng c th phn bit cc loi tri phiu theo cc tiu thc ch yu sau y: Da vo hnh thc tri phiu c th phn bit tri phiu ghi tn (hay tri phiu hu danh) v tri phiu khng ghi tn (tri phiu v danh). Da vo li tc tri phiu c th phn bit tri phiu c li sut c nh v tri phiu c li sut bin i.
186
v1.0
Da vo mc m bo thanh ton ca ngi pht hnh c th phn bit tri phiu bo m v tri phiu khng bo m. Da vo tnh cht ca tri phiu c th phn bit tri phiu thng thng, tri phiu c th chuyn i, v tri phiu km chng quyn.. Da vo mc ri ro tn dng ca tri phiu c th chia tri phiu ca doanh nghip thnh cc loi khc nhau thng qua vic nh gi h s tn nhim. Nhng im li v bt li ca ti tr bng tri phiu doanh nghip Nhng im li: Trong nn kinh t th trng, tri phiu l cng c rt quan trng cho php doanh nghip ch ng huy ng vn vay qua th trng. Xt trn gc ca doanh nghip, s dng tri phiu (loi c li sut c nh) p ng nhu cu tng vn u t di hn c nhng im li c bn sau: Li tc tri phiu c khu tr khi xc nh thu nhp chu thu ca doanh nghip. Khi cng ty s dng tri phiu hay s dng vn vay ni chung, li tin vay phi tr c coi l mt khon chi ph hp l v c tr vo phn thu nhp chu thu ca doanh nghip. Nh vy, cng ty phi np thu thu nhp t hn so vi trng hp s dng ti tr bng vn ch s hu nh huy ng vn bng pht hnh c phiu. y l mt li ch ch yu ca vic s dng vn vay. Khon thu thu nhp cng ty phi np t hn c cc nh kinh t gi l khon tit kim thu hay l chn thu ca li vay. Li tc tri phiu c gii hn mc nht nh. Li tc tri phiu thng c xc nh trc v thng thp hn li tc c phiu u i. Nu doanh nghip c trin vng tt trong kinh doanh, c kh nng thu li nhun cao th vic s dng tri phiu huy ng vn s s lm gia tng t sut li nhun vn ch s hu m khng phi chia s quyn phn chia thu nhp cao cho cc tri ch. Chi ph pht hnh tri phiu thp hn so vi c phiu thng v c phiu u i. Tri phiu hp dn cng chng mc ri ro thp hn c phiu thng v c phiu u i; v vy, chi ph pht hnh tri phiu thp hn c phiu thng v c phiu u i. Ch s hu doanh nghip khng b chia s quyn qun l v kim sot doanh nghip cho cc tri ch. L ch n ca doanh nghip, v vy tri ch khng c quyn biu quyt. Do vy, vic pht hnh tri phiu huy ng tng vn khng nh hng ti quyn qun l v kim sot doanh nghip ca cc ch s hu doanh nghip hin hnh. Gip doanh nghip ch ng iu chnh c cu ngun vn mt cch linh hot. Khi hot ng kinh doanh c trin vng tt, doanh nghip c th tng huy ng vn vay nhm m rng th trng v gia tng t sut li nhun vn ch s hu. Ngc li, khi th trng bin ng theo chiu hng bt li, thu hp quy m kinh doanh, doanh nghip c th ch ng gim vn bng cch mua li tri phiu trc thi hn (nu doanh nghip pht hnh loai tri phiu c th mua li). V vy, tri phiu c doanh nghip s dng linh hot trong vic iu chnh c cu ngun vn kinh doanh, m bo s dng vn tit kim v hiu qu.
v1.0
187
Nhng im bt li:
Buc phi tr li tc c nh ng hn S dng tri phiu buc doanh nghip phi c ngha v tr li tc c nh v ng k hn cho cc tri ch. iu ny c th gy cng thng v mt ti chnh v d dn ti nguy c ri ro trong trng hp doanh thu v li nhun ca doanh nghip khng n nh, doanh nghip khng c ngun ti chnh trang tri li tc tri phiu.
Lm tng h s n ca doanh nghip Pht hnh tri phiu chnh l huy ng thm vn vay qua th trng. Do vy, vic tng vn bng cch pht hnh tri phiu s lm tng h s n v mc s dng n by ti chnh ca doanh nghip. iu ny mt mt c th nng cao thu nhp ca ch s hu khi doanh nghip lm n c li; mt khc, cng lm tng nguy c ri ro, e da s tn ti ca doanh nghip trong trng hp doanh nghip khng m bo kh nng thanh ton cc khon n n hn.
Phi hon tr n gc ng k hn Pht hnh tri phiu l s dng n vay c k hn, do vy doanh nghip buc phi lo vic hon tr n tin vay ng k hn. Nu mt doanh nghip c doanh thu v li nhun dao ng tht thng, vic s dng tri phiu ti tr tng vn di hn d a doanh nghip ti nguy c mt kh nng thanh ton, tng nguy c b ph sn.
S dng tri phiu di hn l vic s dng n trong thi gian di Tc ng ca vic s dng n di hnh thc tri phiu ti doanh nghip mang tnh 2 mt. Mt mt, nu s dng c hiu qu, n ng vai tr n by thc y s pht trin ca doanh nghip; mt khc, nu s dng khng hiu qu n li tr thnh nguy c e do s tn ti v pht trin ca doanh nghip. Vic s dng tri phiu c th gip doanh nghip tng vn thc hin cc d n u t m rng kinh doanh, nhng nu vic u t ca doanh nghip khng ng hng, hoc trong bi cnh th trng c s bin ng theo hng bt li cho doanh nghip th vic phi hon tr li tc v mt s n ln tr thnh mt gnh nng i vi doanh nghip. Vic s dng tri phiu ti tr nhu cu tng vn ca doanh nghip cng c gii hn nht nh Cc doanh nghip khng th h s n vt qu xa mc thng thng ca cc doanh nghip trong cng ngnh kinh doanh (h s n trung bnh ca ngnh) l gii hn an ton v mt ti chnh m cc doanh nghip cn phi quan tm trong t chc ngun vn ca mnh. Do , h s n chnh l yu t t gii hn cho kh nng vay n ni chung, cng nh vic s dng tri phiu ni ring ca doanh nghip. i n quyt nh pht hnh tri phiu p ng nhu cu tng vn, ngoi vic xem xt nhng im li v bt li cn cn cn nhc thm cc nhn t khc nh: mc n nh ca doanh thu v li nhun trong tng lai, h s n hin ti ca doanh nghip, s bin ng ca li sut th trng trong tng lai, yu cu gi quyn kim sot doanh nghip ca cc ch s hu hin ti
v1.0
188
Vay di hn ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh tn dng khc Vay di hn l mt tho c tn dng di dng hp ng gia ngi vay v ngi cho vay (thng l cc ngn hng thng mi, cng ty ti chnh) theo ngi vay c ngha v hon tr khon tin vay theo lch trnh nh. Ty theo quy nh ca mi nc th quy nh v thi gian o hn ca cc khon vay di hn cng khc nhau. Thng thng ngi ta quy nh cc khon vay c k hn t mt nm tr ln c tnh l vay trung v di hn. Li th ca vay di hn so vi cc hnh thc ti tr di hn khc l chi ph ti tr thp v tnh linh hot cao hn. Khi vay tin, ngi vay thng thng lng trc tip vi nh ti tr, do ch phi chu mt khon chi ph nh cho cc th tc ti tr. Vic s dng vn vay di hn ca ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh tn dng khc cng c nhng im li v bt li tng t nh vay vn bng pht hnh tri phiu, tuy nhin cng c mt s im khc bit. o Vay vn ca ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc l vay vn ca trung gian ti chnh. Phi chu s kim sot cht ch hn ca ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc trong vic s dng vn vay. o Vic huy ng ngun vn vay di hn ca doanh nghip t cc ngn hng thng mi ch c gii hn nht nh.
8.5.2.4. Thu ti chnh
Thu hot ng v thu ti chnh Thu ti sn l hp ng tha thun gia 2 bn: Ngi thu v ngi cho thu; trong : Ngi thu c quyn s dng ti sn trong 1 thi gian nht nh v phi tr cho ngi cho thu 1 s tin tng ng vi thi hn thu theo s tho thun ca hai bn theo k hn nh trc. Thu ti sn c 2 phng thc ch yu l thu hot ng (hay thu vn hnh) v thu ti chnh. o Thu hot ng Thu vn hnh hot ng l hnh thc thu ngn hn ti sn. Nhng c trng ch yu ca hnh thc thu hot ng l: Thi hn thu ngn: Thi gian thu vn hnh l rt ngn so vi thi gian s dng hu ch (tui th kinh t) ca ti sn. Ngi cho thu phi chu trch nhim bo tr, bo him, thu ti sn, cng nh mi ri ro, thit hi v ti sn cho thu. Tuy nhin, ngi cho thu c hng tin cho thu v nhng quyn li do quyn s hu ti sn mang li. Trong hp ng thu thng c iu khon ngi thu c quyn hu ngang hp ng: ngi i thu c th hy ngang hp ng bng mt thng bo ngn gi ngi cho thu v vic chm dt hp ng thu, tr li ti sn trc ngy ht thi hn hp ng. S tin thu mi ln thp hn nhiu so vi gi tr ti sn thu.
v1.0
189
Thu vn hnh l phng thc c s dng rt ph bin trong i sng kinh t x hi v hot ng kinh doanh..
o
Thu ti chnh: Thu ti chnh (cn gi l thu vn) l phng thc ti tr tn dng trung v di hn khng th hy ngang. Theo phng thc ny, ngi cho thu thng mua ti sn, thit b theo yu cu ca ngi thu v nm gi quyn s hu i vi ti sn cho thu. Ngi thu s dng ti sn thu v thanh ton tin thu trong sut thi hn tho thun v khng c hu b hp ng trc hn. Khi kt thc thi hn thu, bn thu c chuyn quyn s hu, mua li hoc tip tc thu ti sn tu theo cc iu kin tho thun trong hp ng thu.
Tiu chun lm c s phn loi, phn bit cc hp ng thu ti chnh U ban tiu chun k ton quc t (IASC) a ra 4 tiu chun lm c s chung phn loi v nhn bit cc hp ng thu ti chnh:
o
Quyn s hu ti sn thu c c chuyn giao cho ngi thu khi kt thc hp ng khng? Nu c th l giao dch thu ti chnh. Hp ng c quy nh quyn chn mua ti sn thu khi kt thc hp ng vi gi thp hn gi tr ti sn thu ti thi im kt thc hp ng khng? Nu c l giao dch thu ti chnh. Thi gian ca hp ng thu c chim phn ln thi gian hu dng ca ti sn? nu tho mn th giao dch thuc thu ti chnh. Gi tr hin ti ca ton b tin thu ti thiu do ngi thu tr c bng hoc ln hn gi tr th trng ca ti sn thi im k kt hp ng? Nu c l giao dch thu ti chnh. Tt c mi giao dch thu ti sn nu tho mn mt trong bn tiu chun nu thu ti chnh. Trn c s cc tiu chun phn loi ca IASC, mi quc gia u c quy nh c th v tiu chun nhn bit thu ti chnh ph hp vi iu kin c th ca nc mnh. Vit Nam, ngy 9/10/1995 Chnh ph ban hnh Ngh nh 64/1995/N-CP v Quy ch tm thi v t chc hot ng ca cng ty cho thu ti chnh. Ngy 2/5/2001 Chnh ph ban hnh Ngh nh 16/2001/N-CP v T chc hot ng ca cng ty cho thu ti chnh thay th Ngh nh 64. Ngy 19/5/2005 Chnh ph tip tc ban hnh Ngh nh 65/2005/N-CP v sa i b sung mt s iu ca Ngh nh 16. Theo cc quy nh hin hnh, mt giao dch cho thu ti chnh phi tho mn mt trong cc iu kin sau:

Khi kt thc thi hn cho thu theo hp ng, bn thu c chuyn quyn s hu ti sn thu, hoc c tip tc thu theo s tho thun ca hai bn. Khi kt thc thi hn thu, bn thu c quyn la chn mua ti sn thu theo gi danh ngha thp hn gi tr thc t ca ti sn thu ti thi im mua li. Thi hn cho thu ca ti sn ti thiu phi chim phn ln thi gian s dng kinh t ca ti sn cho d khng c s chuyn giao quyn s hu. Ti thi im khi u thu ti sn, gi tr hin ti ca khon thanh ton tin thu ti thiu chim phn ln (tng ng) gi tr hp l ca ti sn thu.
v1.0
190
Nhng khc bit c bn ca thu ti chnh so vi thu vn hnh nhng im ch yu sau: o Th nht, thi hn thu di. Tu theo quy nh c th ca mi nc m mc thi gian thu ti chnh l khc nhau; nhng ni chung, thi gian thu thng chim phn ln thi gian s dng kinh t ca ti sn. V d: M quy nh thi hn thu ti thiu l 75% vng i ca ti sn. Nht Bn quy nh i vi ti sn c thi gian s dng di 10 nm th thi gian thu ti thiu l 70%, vi ti sn c thi gian s dng trn 10 nm th thi gian thu t 60% thi gian hu dng ca ti sn tr ln. Vit Nam, hin nay theo Ngh nh 65/2005/N-CP quy nh thi gian thu ti sn ti thiu phi chim phn ln thi gian s dng kinh t ca ti sn. o Th hai, ngi thu chu trch nhim bo dng, sa cha, bo hnh ti sn thu trong thi gian thu. Trong sut thi gian din ra hot ng thu ti sn, quyn s hu ti sn vn thuc v ngi cho thu. Tuy nhin, cc chi ph bo tr vn hnh, ph bo him, thu ti sn v mi ri ro thng do ngi thu chu. o Th ba, ngi thu khng c hy b hp ng trc thi hn (tr trng hp bt kh khng). o Th t, khi kt thc thi hn thu, bn thu c chuyn giao quyn s hu, mua li, hoc tip tc thu ti sn theo cc tho thun trong hp ng thu. o Th nm, tng s tin thu m ngi i thu phi tr cho ngi cho thu thng b p gi gc ca ti sn. Lut ca M, Anh, Nht Bn quy nh: gi tr hin ti ca s tin thu ti thiu bng 90% gi tr ban u ca ti sn thu. Vit Nam quy nh ti thi im khi u thu ti sn, gi tr hin ti ca khon thanh ton tin thu ti thiu chim phn ln (tng ng) gi tr hp l ca ti sn thu. Gi tr hp l hoc gi tr hin ti ca khon thanh ton tin thu ti thiu l gi cha c thu gi tr gia tng (k c trng hp ti sn c nh thu ti chnh dng vo hot ng sn xut kinh doanh hng ho, dch v thuc i tng chu thu gi tr gia tng tnh theo phng php khu tr v trng hp ti sn c nh thu ti chnh dng vo hot ng sn xut kinh doanh hng ho, dch v thuc i tng khng chu thu gi tr gia tng hoc chu thu gi tr gia tng tnh theo phng php trc tip). Thng thng, trong khon tin thu m ngi thu tr cho ngi cho thu theo nh k bao gm tin vn gc, tin li tn dng, chi ph qun l v phn li nhun hp l. Do vy, nu xt theo gc ngi thu th thu ti chnh l mt hnh thc vay trung hn hoc di hn; cn theo gc ngi cho thu, th y l hnh thc ti tr tn dng. Cc hnh thc ch yu giao dch thu ti chnh: Cng vi s pht trin ca nn kinh t th trng, cc hnh thc giao dch thu ti chnh cng pht trin ngy cng phong ph, a dng. o Thu ti chnh vi s tham gia ca ba bn: Ni dung ca hnh thc giao dch ny th hin nh sau: Ngi thu ch ng la chn my mc, thit b cn s dng v thng lng v gi c vi nh sn xut hoc nh phn phi thit b, tip bn thu tin hnh thng lng, k hp ng thu ti sn vi ngi cho thu (cng ty cho thu ti chnh).
191
v1.0
Ngi cho thu (thng l cc cng ty cho thu ti chnh) thng bo vi nh sn xut (hoc nh phn phi) mua ti sn m ngi thu chn v yu cu chuyn giao ti sn cho ngi thu, Nh sn xut (hoc nh phn phi) bn giao my mc thit b cho ngi thu ng thi yu cu ngi cho thu thanh ton tin mua thit b. Ngi cho thu ti sn thanh ton tr tin mua ti sn cho nh sn xut hay cung ng ti sn. nh k ngi thu tr tin thu cho ngi cho thu. Ht hn thu theo hp ng, ngi cho thu lm th tc chuyn giao quyn s hu ti sn cho ngi thu hoc bn li ti sn cho bn thu... theo s tho thun trn hp ng. Bn v ti thu (Sale and Lease back): Bn v ti thu l mt hnh thc c bit ca phng thc thu ti chnh. Bn v ti thu c th p dng vi ti sn c nh l bt ng sn nh t ai, nh ca hoc l ng sn nh my mc, thit b. l hnh thc thu trong : Ngi thu bn ti sn ca chnh mnh cho ngi cho thu (thng l cng ty cho thu ti chnh), ng thi k lun hp ng thu li chnh ti sn m h va bn. Cc nghip v din ra trong hnh thc bn v ti thu bao gm: Ngi thu thng lng bn ti sn ca mnh cho ngi cho thu (cng ty cho thu ti chnh). Khi tha thun c chp nhn, quyn s hu ti sn v mt php l c chuyn giao cho ngi mua (cng ty cho thu ti chnh) v ngi mua thanh ton tr tin mua ti sn cho ngi bn theo gi tho thun. Ngi thu ngay lp tc k hp ng thu li ti sn va bn vi ngi cho thu. Khi hp ng c k kt, ngi i thu nhn li quyn s dng ti sn va bn. nh k, ngi thu tr tin thu cho bn cho thu. Ht hn thu theo hp ng, ngi cho thu lm th tc chuyn giao quyn s hu ti sn cho ngi thu hoc bn li ti sn cho bn thu... theo s tho thun trn hp ng. Ngoi hai hnh thc c bn ni trn, phng thc thu ti chnh cn pht trin vi nhiu hnh thc bin th khc nh: Thu mua gip lng (Under lease), thu mua tr gp (Hire Purchase or Lease Purchase). Ngoi cc hnh thc thu ti chnh c tnh cht tng i ph bin k trn, mt s quc gia cn s dng mt s hnh thc khc nh thu mua bc cu, thu mua hp tc
Nhng im li v bt li s dng thu ti chnh. o Nhng im li: Doanh nghip s dng thu ti chnh c nhng im li ch yu: Thu ti chnh l cng c ti chnh gip doanh nghip tng thm vn trung hn v di hn m rng hot ng kinh doanh. S dng hnh thc thu ti chnh gip cho doanh nghip khng phi huy ng tp trung tc thi mt lng vn ln mua ti sn; do vy, vi s vn hn ch doanh nghip vn c kh nng m rng hot ng kinh doanh. Mt khc, vic s dng hnh thc bn v ti thu c th gip cho doanh nghip tng thm vn lu ng.
192
v1.0
S dng phng thc thu ti chnh gip doanh nghip (nht l cc doanh nghip va v nh) c th d dng hn trong vic huy ng v s dng vn vay. Do c th ca thu ti chnh l ngi cho thu khng i hi ngi i thu phi th chp ti sn (mc d c th tr trc mt t l tin thu ban u). y l u th rt ln ca thu ti chnh so vi tn dng thng thng. iu ny rt c ngha i vi cc doanh nghip va v nh, nhng doanh nghip mi thnh lp cha c nhiu uy tn vi ngn hng, trong vic huy ng cc ngun vn tn dng p ng nhu cu m rng kinh doanh. Gip cho doanh nghip vn t vn c kh nng s dng c thit b, cng ngh hin i. s dng thit b, cng ngh hin i nu i mua i hi doanh nghip phi ng ra mt lng vn ln. Vi vic thu ti chnh, doanh nghip vn t vn c th la chn v s dng thit b, cng ngh hin i, bi l ch phi tr tin thu theo nh k. S dng thu ti chnh gip doanh nghip thc hin nhanh chng d n u t, nm bt cc thi c trong kinh doanh. Thu ti chnh gip cho doanh nghip i thu nhanh chng trin khai a thit b vo s dng. Mt khc, cc cng ty cho thu ti chnh thng c mng li tip th, i l rng ri v c i ng chuyn gia c trnh chuyn su v thit b, cng ngh, nn c th t vn hu ch cho doanh nghip la chn k thut, cng ngh thch hp cn s dng, m bo cc ti sn thu pht huy tc dng cao nht trong hot ng kinh doanh. Thu ti chnh c kh nng thu ht ngun vn ln t bn ngoi thng qua vic vay vn v nhp khu my mc thit b. Cc doanh nghip khi mun mua my mc thit b ca nc ngoi theo phng thc tr chm thng phi p ng nhu cu ca nh cung cp l phi c mt Ngn hng uy tn ng ra bo lnh. y l iu kin khng d thc hin i vi nhiu doanh nghip. Tuy nhin, nu thng qua cng ty cho thu ti chnh th vic ny c gii quyt mt cch d dng hn. Ngoi ra, vic thu ht ngun vn t bn ngoi di hnh thc mua my mc thit b thng qua cng ty cho thu ti chnh s hn ch c vic nhp cc thit b lc hu, do c s thm nh ca cc chuyn gia trong cng ty cho thu ti chnh. Nhng im bt li thu ti chnh. Bn cnh nhng im li, thc t cho thy vic s dng thu ti chnh c im bt li ch yu l doanh nghip i thu thng phi chu chi ph s dng vn mc tng i cao hn so vi s dng tn dng thng thng.
8.5.2.5. Tri phiu chuyn i
Khi nim v gi tr ca tri phiu chuyn i o Khi nim v tri phiu chuyn i Nh phn trn cp, da theo tnh cht ca tri phiu, ngi ta c th chia tri phiu doanh nghip thnh cc loi: Tri phiu thng thng, tri phiu chuyn i v tri phiu km chng quyn. Tri phiu thng thng l loi tri phiu thng dng nht, chng cn c gi l tri phiu lin tc (Straight Bond), bi y l loi tri phiu c li sut c nh, khng c chuyn i thnh c phiu v khng c quyn mua c phiu.
v1.0
193
Tri phiu chuyn i (convertible bond) l loi tri phiu c th chuyn i thnh c phiu thng (c phiu ph thng)ca cng mt t chc pht hnh theo cc iu kin c xc nh trong phng n pht hnh. Mt trong nhng iu khon quan trng ca chng khon chuyn i l t l chuyn i. T l chuyn i (conversion ratio (CR)) l s lng c phiu thng m ch s hu tri phiu nhn c khi thc hin chuyn i mt tri phiu thnh c phiu. Lin quan n t l chuyn i l gi chuyn i. Gi chuyn i (conversion price) l gi thc hin ca mt c phn thng khi thc hin vic chuyn i chng khon chuyn i sang c phiu thng v c xc nh theo cng thc sau:
Gi chuyn i (PC) = Mnh gi ca tri phiu (M) T l chuyn i (CR)
PC =
M CR
V d nm 1992, cng ty Jackson Electronic ca M pht hnh 1 loi tri phiu chuyn i. Mnh gi tri phiu: 1.000 USD. Li sut: 10%/nm. Thi gian o hn vo ngy 1 thng 6 nm 2012. T l chuyn i l 1 tri phiu bng 20 c phiu. Theo v d, gi chuyn i: 1.000 $/20 = 50 $ Tng t nh vy, nu bit gi chuyn i c th xc nh c t l chuyn i.
T l chuyn i (CR) = Mnh gi tri phiu Gi chuyn i
CR = 1.000$/50$ = 20 tri phiu. Nhn chung, t l s chuyn i, gi chuyn i c xc nh trong sut thi gian tn ti ca tri phiu. Tuy nhin, i khi cng c nhng quy nh khc nh ngi ta quy nh gi chuyn i, t l s chuyn i cho tng thi k. V bn cht kinh t, tri phiu chuyn i c coi l mt chng khon lai ghp gia tri phiu c li sut c nh v quyn chn chuyn i sang c phiu thng ca cng ty pht hnh. S khc bit c bn ca tri phiu chuyn i so vi tri phiu thng thng l quyn chuyn i. Gi tr ca tri phiu chuyn i Gi tr ca tri phiu chuyn i gm 2 phn, l gi tr ca tri phiu thng thng (loi c li sut c nh) v gi tr ca quyn chn chuyn i. Ba yu t nh hng n gi tr ca tri phiu chuyn i l gi tr tri phiu thng thng (loi c li sut c nh), gi tr chuyn i v gi tr quyn chn chuyn i. Gi tr ca tri phiu c li sut c nh: Nh trn, nu tri phiu chuyn i bao hm tri phiu c li sut c nh v quyn chn chuyn i. Do vy; i vi tri phiu chuyn i, gi tr ca tri phiu c li sut c nh l gi ca tri phiu chuyn i c th bn nu nh n khng c chuyn i thnh c phiu thng. Gi tr ny cn c gi l gi tr u t. Gi tr ca tri phiu thng thng (li sut c nh) c th xc nh theo cng thc sau:
v1.0
194
B0 =
C C C C C+M + + + .... + + 2 3 n 1 (1 + k) (1 + k) (1 + k) (1 + k) (1 + k) n
n t =1
B0 =
Mm C + t (1 + k d ) (1 + k d ) n
Trong : B0: Gi tr ca tri phiu thng thng hay gi tr u t ca tri phiu chuyn i. C: Tin li hay li tc hng nm ca tri phiu. M: Gi tr hon tri ca tri phiu(thng thng bng mnh gi). k: Li sut chit khu: L t sut sinh li m nh u t i hi. V d: Cng ty Jackson Electronics pht hnh loi tri phiu chuyn i: Mnh gi 1.000 la; li sut l 10%/nm, mi nm tr li 1 ln vo cui nm; thi gian o hn l 20 nm; t l chuyn i l 20 c phiu thng; gi pht hnh bng mnh gi. Bit rng, t sut sinh li i hi ca nh u t i vi loi tri phiu c li sut c nh nhng khng c chuyn i l 12%/nm. Nh vy, gi tr ban u tri phiu c li sut c nh hay gi tr u t ban u ca tri phiu chuyn i s l: 20 100 1.000 B0 = + = 851 USD t (1 + 012) 20 t =1 (1 + 0,12) Gi tr ca tri phiu c li sut c nh l gi tr ti thiu ca tri phiu chuyn i. Gi ca tri phiu chuyn i khng th thp hn gi tr ca tri phiu chuyn i hay gi tr u t. Gi tr chuyn i: Gi tr chuyn i (conversion value) ca tri phiu chuyn i l tng gi tr th trng cc c phiu m tri phiu thc hin chuyn i thnh.
Gi tr chuyn i = T l chuyn i Gi th trng hin hnh ca c phiu
Theo v d trn, t l chuyn i ca tri phiu l 20, nu gi 1 c phiu l 44,1 USD, th gi tr chuyn i ca tri phiu l: 20 44,1 = 882 USD. T c th nhn thy, tri phiu chuyn i khng th bn vi gi thp hn gi tr chuyn i ca n. Nh vy, tri phiu chuyn i c 2 gi tr ti thiu: gi tr ca tri phiu c li sut c nh v gi tr chuyn i. Hai gi tr ny to thnh gi sn ca tri phiu chuyn i v c th hin bng ng B0ICt trong th di y:
Gi tr ca tri phiu chuyn i
Ct Gi tr chuyn i Gi tr sn ca Tri phiu chuyn i K
Bo Ga tr ca tri phiu c li sut c nh Gi c phiu

v1.0
195
Gi tr quyn chn chuyn i: Gi tr th trng hin hnh ca tri phiu chuyn i thng xuyn bng hoc cao hn gi tr ca tri phiu c li sut c nh hoc gi tr chuyn i ca tri phiu. Gi tr th trng ca tri phiu chuyn i thng vt qu gi tr sn bi l, ngi s hu tri phiu chuyn i khng cn chuyn i ngay tri phiu, h c quyn la chn chuyn i. Khi gi tr chuyn i thp, khng hp dn h gi tri phiu v ch cho gi c phiu ca cng ty tng cao. Thm vo , nu gi c phiu ca cng ty b st gim mnh th gi tr ca tri phiu chuyn i cng khng gim thp hn gi tr ca tri phiu c li sut c nh (hay gi tr u t). Khon chnh lch gia gi tr th trng ca tri phiu chuyn i v gi tr sn ca n l gi tr quyn chn chuyn i m nh u t sn sng chp nhn tr c c tri phiu chuyn i. Bi l, tri phiu c kh nng a li khon li v vn ln hn khi gi c phiu tng cao, cng nh m bo an ton hn cho nh u t so vi nm gi c phiu. C th thy r hn gi tr quyn chn chuyn i sang c phiu qua hnh minh ha sau y:
Gi tr ca tri phiu chuyn i
Gi tr th trng ca tri phiu chuyn i Gi tr ca quyn chn
Ct Gi tr chuyn i
Ga tr sn B0 GT sn I Gi tr ca tri phiu c li sut c nh Gi c phiu
Nhng im li v bt li ti tr bng tri phiu chuyn i Vic s dng tri phiu chuyn i ti tr di hn a li nhng im li v bt li i vi cng ty pht hnh huy ng vn th hin nhng im ch yu sau: o Nhng im li: Gip cho cng ty huy ng vn d dng hn trn th trng ti chnh nht l khi th trng ny khng thun li i vi vic pht hnh c phiu hay tri phiu thng thng. Yu t c kh nng chuyn i thnh c phiu to ra s hp dn, li cun cc nh u t. Mt khc, vic c quyn la chn quyt nh chuyn i hay khng chuyn i to iu kin cho nh u t ch ng tnh ton iu chnh u t mt cch linh hot, c li nht. Chnh v vy, nhng yu t trn gip cho cng ty c th d dng hn thc hin pht hnh tri phiu chuyn i huy ng vn.
196
v1.0
Pht hnh tri phiu chuyn i cho php cng ty c th s dng vn vay vi chi ph s dng vn thp. Nh trn nu, nh u t c kh nng c hng li t vic thc hin chuyn i nn li sut tri phiu chuyn i c t mc thp hn tri phiu thng thng cng loi. Mt khc, cng ty cng c hng li khon l chn thu t li vay cho n khi tri phiu c chuyn i. Nu tri phiu c chuyn i s gip cho tnh hnh ti chnh cng ty vng chc hn v lm tng thm kh nng vay vn ca cng ty. Khi nh u t thc hin vic chuyn i tri phiu, iu dn n n ca cng ty gim i v vn ch s hu tng ln lm cho tnh hnh ti chnh ca cng ty vng chc hn ng thi lm tng thm kh nng vay vn. Nhng im bt li: Quyt nh chuyn i v do vic tng vn ch s hu khng thuc quyn kim sot trc tip ca cng ty. Tnh trng ny c th ko di trong mt thi gian tng i lu. iu khin cho cng ty c th phn no b ng trong vic thc hin chin lc c cu ngun vn mc tiu. Nu tri phiu c chuyn i c th gy ra s long gi c phiu v lm gim thu nhp trn mt c phn. S chuyn i tri phiu thnh c phiu lm tng s c phiu ang lu hnh, thm vo s li tc tri phiu tr cho nh u t trc c tr vo thu nhp chu thu, khi tri phiu c chuyn i cng ty khng cn c hng khon li ny. Nhng yu t trn c th gy ra s long gi c phiu v lm cho thu nhp trn mt c phn b st gim.
8.5.2.6. Chng quyn v Tri phiu km chng quyn
Chng quyn o Khi nim: Chng quyn (Warrants) l quyn mua c tnh cht di hn cho php ngi s hu chng khon ny c quyn mua mt s lng c phiu thng nht nh theo mc gi c xc nh trc trong mt thi k nht nh. Thng thng chng quyn do cng ty c phn c pht hnh km vi tri phiu. Ngoi ra M, i khi chng kh c bn cng vi pht hnh c phiu thng hoc c phiu u i. Chng quyn khng c quyn biu quyt, khng c tr c tc v khng c quyn i vi ti sn ca cng ty. o Khi xem xt mt chng quyn cn ch cc c trng ch yu sau: Gi thc hin (Exercise price): l gi c phn c xc nh trc m khi ngi s hu chng quyn thc hin quyn mua s c mua c phn ca cng ty vi gi . Gi tr c bn (Fundamental value) hay gi tr ni ti ca chng quyn: Gi tr ny ca chng quyn c xc nh theo cng thc sau:
v1.0
197
Bi 8: Ngun ti tr ca doanh nghip Gi tr c bn ca = chng quyn Gi th trng hin hnh 1 c phiu Gi thc hin S c phn c mua n nh cho 1 chng quyn.
C th nhn thy, ngi nm gi chng quyn ch thc hin quyn mua khi gi th trng ca c phiu ln hn gi thc hin. Nu gi th trng ca c phiu nh hn gi thc hin th ngi s hu chng quyn s hon hoc khng thc hin chng quyn. Do vy, gi tr c bn ca chng quyn thp nht l bng khng. Gi th trng (market price) ca chng quyn: l gi ca chng quyn c mua, bn trn th trng. Gi th trng thng cao hn gi tr c bn ca chng quyn, bi ngi u t mua chng quyn k vng thu c li nhiu hn trong tng lai khi gi c phiu hoc gi chng quyn tng cao hn. Tuy nhin, khi thi gian o hn ca chng quyn rt ngn dn th gi th trng ca chng quyn nhch li ngy cng gn vi gi tr c bn ca n. Vo ngy o hn, gi th trng ca chng quyn s bng gi tr c bn.
Tri phiu km chng quyn Nh trn nu thng thng chng quyn c cng ty c phn pht hnh km vi tri phiu, loi tri phiu nh vy c gi l tri phiu km chng quyn hay tri phiu c quyn mua c phiu (Bond wich wanrrants). o c trng ca tri phiu km chng quyn Tri phiu km chng quyn bao gm 2 b phn cu thnh: tri phiu c li sut c nh v chng quyn. Thng thng, sau khi tri phiu ny c pht hnh th chng quyn c th tch ra v c mua bn nh mt chng khon c lp. Ngi u t mua tri phiu km chng quyn c th c d phn hng li t s tng trng ca cng ty nu nh thc t trong tng lai cng ty c th t c s pht trin thnh vng. Gi c phiu ca cng ty s tng ln cao hn gi thc hin. Khi , ngi u t c hai cch thu li: ngi u t c th s dng chng quyn mua c phiu theo mc gi thc hin sau s bn s c phiu theo gi th trng hin hnh. S chnh lch gia gi th trng v gi thc hin l khon li nhun ngi u t thu c trn mi c phiu; tuy vy, ngi u t c th thc hin thu li theo cch khc. Nu cng ty c trin vng tt, gi c phiu ca cng ty c tim nng tng cao, khi gi ca chng quyn trn th trng cng s tng cao v cao hn gi tr c bn hay gi tr ni ti ca n v do vy, ngi s hu chng quyn s bn n trn th trng v thu c nhiu tin hn l thc hin n. y cng chnh l mt trong nhng im hp hn ca tri phiu c quyn mua c phiu vi cc nh u t. Tuy nhin, ngi u t mua tri phiu km chng quyn phi chp nhn 1 mc li sut thp hn ca loi tri phiu ny so vi loi tri phiu c li sut c nh, c cng thi hn v mc ri ro tng ng. Bi l, ngoi phn c hng li tc t tri phiu, ngi u t cn c th thu c li nhiu hn t s dng chng quyn.
198
v1.0
Bi 8: Ngun ti tr ca doanh nghip o
Nhng im li v bt li ca vic ti tr bng tri phiu km chng quyn. Nhng im li: To iu kin d dng hn cho cng ty trong vic pht hnh tri phiu huy ng vn: Thng thng nhiu nc, chng quyn c cc cng ty c quy m nh, cng ty c tc tng trng nhanh s dng lm cht xc tc li cun hp dn mt s lung ln cc nh u t, gip cho cng ty bn tri phiu (hoc c phiu u i) ca d dng hn. Gip cho cng ty s dng c tri phiu vi li sut thp trong vic huy ng vn. Cng ty c hng li v thu thu nhp, do li tc tri phiu c tr vo thu nhp chu thu. Khi nh u t thc hin chng quyn cng ty c thm c tin vn ng thi tng c vn ch s hu. Nhng im bt li: Khi ngi u t thc hin s dng chng quyn mua c phiu mc d cng ty c thm c tin vn nhng tc tng c phiu ang lu hnh s tng. iu dn n long gi c phiu v lm gim thu nhp trn mt c phn. Khi chng quyn c thc hin s lm tng thm c ng mi v c ng hin hu phi chia s quyn s hu v cc quyn li kinh t cho s c ng mi.
v1.0
199
TM LC CUI BI
Tng quan v ngun ti tr ca doanh nghip: l cc ngun vn hay ngun lc m doanh nghip c th huy ng c cho hot ng kinh doanh hay d n u t, xt di gc chu k kinh doanh chng c phn thnh ngun vn tm thi v ngun vn thng xuyn. Xt theo gc huy ng chng c chia thnh ngun ti tr bn trong v ngun ti tr bn ngoi. M hnh v ngun ti tr: gm 3 m hnh ch yu. Ngun ti tr ngn hn ca doanh nghip gm n phi tr c tnh cht chu k/tn dng nh cung cp/ngn hng thng mi/chit khu thng phiu v bn n. Ngun ti tr di hn ca doanh nghip gm: o Ngun ti tr bn trong: Li nhun gi li ti u t/khu hao ti sn c nh/thanh l nhng bn ti sn c nh. o Ngun ti tr bn ngoi: pht hnh c phiu (thng, u i thng qua pht hnh ra cng chng hay pht hnh ring l)/tri phiu (thng, chuyn i) v chng quyn/vay di hn v vay di hn cc ngn hng thng mi/thu ti chnh.
200
v1.0
CU HI N TP
1. Hy phn tch u im v hn ch ca cc m hnh ti tr? 2. Ti sao khi pht hnh thm c phiu mi huy ng thm tin vn cho u t, thng thng cc cng ty c phn dnh quyn u tin mua cho c ng hin hu? 3. V sao ngi ta cho rng mt cng ty c phn c h s n kh cao, ng thi c ng hin hu vn mun gi nguyn quyn kim sot cng ty, khi pht hnh c phiu u i (loi u i c tc) huy ng vn l mt quyt nh ph hp? 4. Mt cng ty c phn u c kh nng pht hnh c phiu thng (c phiu ph thng) v pht hnh tri phiu huy ng vn u t, vy nn la chn cch no c li hn cho c ng hin hu ca c ng v gii thch v sao? 5. V sao c th ni thu ti chnh l mt trong gii php hu ch gii quyt vn thiu vn i vi doanh nghip nh v va? 6. Hy phn tch nhng im li v bt li khi cng ty c phn huy ng vn bng pht hnh tri phiu chuyn i? 7. Hy gii thch: v sao tri phiu km chng quyn c mc li sut thp hn loi tri phiu c li sut c nh cng loi tng ng nhng vn c th hp dn li cun cc nh u t?
BI TP
Bi tp 1 Mt Cng ty c phn c tnh hnh nh sau:
S c phiu thng ang lu hnh 600.000 c phiu (cng ty khng c c phiu u i ).Gi th trng hin hnh mt c phiu l 30.000 ng. Cng ty d kin huy ng thm mt s lng vn l 3.000 triu ng, bng cch pht hnh thm c phiu mi v dnh quyn u tin mua cho c ng hin hu. Gi bn c phiu dnh cho c ng hin hu l: 15.000 ng/c phn. Yu cu:
1. V l thuyt gi 1 c phiu ca cng ty sau khi pht hnh thm c phiu s l bao nhiu? 2. Xc nh gi tr mt quyn mua? 3. ng A nm gi 12.000 c phiu ca Cng ty. Vy, ng A c quyn mua thm bao nhiu c phiu mi? Sau khi cng ty pht hnh xong c phiu mi v ng A s dng ton b quyn mua mua c phiu mi cho mnh, vy t l quyn s hu cng ty ca ng A tng ln hay gim i v l bao nhiu %? Bi tp 2 Cng ty c phn HDC ca M cn huy ng vn cho u t. Gi 1 c phiu ca cng ty hin hnh trn th trng l 40$. Cc nh qun l ca cng ty nhn nh hin gi c phiu ca cng ty b th trng nh gi thp hn gi tr thc ca n v tin rng trong nhng nm sp ti gi c phiu ca cng ty s tng ln. Cng ty la chn pht hnh loi tri phiu chuyn i: Mnh gi: 1.000$. Li sut: 9%/nm. T l chuyn i: 20 c phiu thng ca cng ty. Thi hn ca tri phiu: 20 nm.
v1.0
201
Cc nh qun l cho rng nu pht hnh loi tri phiu c li sut c nh vi mnh gi v thi hn tng t th mc li sut phi l 10%/nm. Vi nhng thng tin trn hy xc nh: 1. Gi chuyn i? 2. Gi tr chuyn i ca tri phiu ti thi im pht hnh? 3. Gi tr u t (hay phn gi tr tri phiu c li sut c nh ca tri phiu chuyn i) v gi tr ca quyn chn chuyn i ti thi im pht hnh? Bi tp 3 Cch y 5 nm, cng ty Dustin Electronics pht hnh loi tri phiu km chng quyn. Mi chng quyn cho php ngi nm gi c quyn mua 3 c phiu ca cng ty vi gi thc hin l 40$. Sau khi loi tri phiu ny c pht hnh, chng quyn c tch ra v c mua bn trn th trng. Gi th trng hin hnh ca c phiu Dustin Electronics l 45$. Hy xc nh gi tr c bn ca chng quyn Dustin Electronics?
Bi tp 4 Cc nh qun tr cng ty c phn Martin Marine d tnh nu huy ng vn bng pht hnh tri phiu c li sut c nh vi mnh gi 1.000$ , thi hn 20 nm th li sut phi l 12%/nm. Tuy nhin, cng ty la chn pht hnh loi tri phiu km chng quyn: mnh gi v thi hn tng t loi c li sut c inh, li sut l 10,5% (tin li c tr cui mi nm) v km 20 chng quyn cho php mua c phiu ca cng ty, gi pht hnh loi tri phiu ny bng mnh gi. Vy, khi mua tri phiu lc pht hnh, thc cht nh u t phi tr gi bao nhiu cho mi chng quyn? Bi tp 5 Gi th trng hin hnh c phiu ca cng ty Burton Tool l 50$. Cng ty ny cng c loi chng quyn ang lu hnh trn th trng. Mi chng quyn cho php ngi nm gi mua 3 c phiu vi gi 45$. Chng quyn ca cng ty hin ang c giao dch mua bn trn th trng vi gi 20$. Mt nh u t c s tin l 8.000$ ang la chn mt trong hai cch u t: ton b s tin trn u t mua c phiu hoc u t mua chng quyn, sau i th trng ln gi s bn i thu li. Yu cu: 1. Nu nh u t vo c phiu th c th mua c bao nhiu c phiu; nu u t vo chng quyn th mua c bao nhiu chng quyn? 2. Gi s nh u t mua c phiu v nm gi 1 nm v khi gi c phiu tng ln n mc 60$ mt c phiu, vy nh u t bn ton b c phiu c th thu c bao nhiu li nhun t chnh lch gi (khng tnh n ph giao dch v thu)? 3. Nu nh u t mua chng quyn v nm gi 1 nm, khi gi c phiu ca cng phiu mc 60$ th gi ca 1 chng quyn l 45$. Nh u t s bn ton b chng quyn, vy c th thu c bao nhiu li nhun t chnh lch gi (cha tnh n ph giao dch v thu)?
202
v1.0
p n Ti chnh doanh nghip
P N
BI 2: CHI PH, DOA NH THU V LI NHU N CA DOA NH NGHIP
Bi tp 1 1. Xc nh lng v doanh thu ha vn kinh t: Sn lng ho vn kinh t = 4.000 sn phm; Doanh thu ho vn kinh t: Sh = 600 triu ng. 2. Khi V chi ph bin i cho 1 sn phm gim xung th sn lng ho vn kinh t cng gim v 3.637 sn phm 3. Khi gi bn gim, sn lng ho vn kinh t tng = 5.000 sn phm Bi tp 2 1. Sn lng ho vn: Qh =1.250 sn phm

Doanh thu ho vn: Sh = 875 tr. Cng sut ho vn: h% = 62,5% Thi gian ho vn: t = 7 thng ri
2. S sn phm cn sn xut tiu th 1.600 sn phm. Bi tp 3 1. Li nhun sau thu nm k hoch. St = 3.000 sn phm

Z SX nm k hoch = 1.000.000 (110%) = 900.000 Z tt = [(200 1.000.000) + (2.000 200) 900.000] 105% = 1.911 triu ng. Li nhun trc thu: 1.089 triu ng. Li tin vay: 6.000 50% 10% = 30 triu ng. NI = (1.089 triu ng 30 triu ng) (1 75%) = 794,25 triu ng.
2. T sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh: 13,24% Bi tp 4 1. QH = 5.000 sn phm, vy vi mc sn xut tiu thu d kin cng ty c li. 2. Cng ty c nn nhn n t hng hay khng? Gi : Lin h vi cng sut thit k xem xt kh nng sn xut cn c th thc hin sn xut hay khng. Xem xt li nhun thu c t 1 sn phm sau khi vt sn lng ha vn quyt nh. y l cch l gii hay nht, ngoi ra cn c th tnh v so snh li nhun trc v sau khi nhn thm n t hng). 3. NI = 97,5 triu ng. Bi tp 5 1. ROA = 16,25% 2. Nu thc hin phng n: ROA = 21,35% tng ln so vi trc .
v1.0
203
BI 3: C TC CA CNG TY C PH N
Bi tp 1 1. Xc nh thu nhp 1 c phn ca cng ty: Xc nh NI = 375 triu ng EPS = 3.750 ng/c phn 2. DIV = 2.250 ng/c phn Bi tp 2 1. EPS? NI = 1.500 triu ng EPS = 3.750 ng/c phiu 2. DIV? Rp (h s tr c tc) Xc nh li nhun li ti u t: 1.200 60% = 720 triu ng Li nhun sau thu tr c tc = 780 triu ng DIV = 1.950 ng/c phn Rp = 0,52 Bi tp 3 1. DIV vi chnh sch n nh c tc? Vi chnh sch n nh c tc, DIV nm N = 2.100 ng/c phn Li nhun li ti u t? Xc nh c li vay phi tr (I) l 600 triu ng Li nhun sau thu s l 1.050 triu ng Xc nh phn li nhun tr c tc Li nhun li ti u t = 4.200 triu ng 2. DIV vi chnh sch thng d c tc? Xc nh li nhun li ti u t l 800 triu ng Xc nh s li nhun cn li ti u t Vi chnh sch thng d c tc DIV = 800 ng/c phn Bi tp 4 1. S vn u t c th huy ng: H s n trn vn ch hu: 60%/40% = 1,5. Nu li ton b li nhun sau thu l 5.000 triu ng ti u t th s vn cn thit vay thm cho u t l: 5.000 1,5 = 7.500 triu ng. Tng s vn u t ti a c th huy ng m khng pht hnh c phiu mi v vn duy tr c cu ngun vn nh c l: 5.000 triu ng + 7.500 triu ng = 12.500 triu ng. 2. S li nhun c th dnh tr c tc: Theo chnh sch thng d c tc, s li nhun dnh ti u t l 4.800 triu ng. S li nhun dnh tr c tc: 200 triu ng. Bi tp 5 S c phiu pht hnh mi tr c tc 20.000 c phn. Gi tr s c phiu tr c tc: 200 triu ng. Cc khon trn Bng cn i k ton sau khi tr c tc bng c phiu:
204
v1.0
S vn u t ca ch s hu: = 650 triu ng. o Thng d vn c phn: = 1.550 triu ng o LN sau thu cha phn phi: = 100 triu ng Cng vn ch s hu: 2.300 triu ng
o
BI 4: VN KINH DOA NH CA DOA NH NGHIP
Bi tp 1 1. Xc nh mc trch khu hao hng nm: Nguyn gi TSC = 540 triu ng T l khu hao hng nm theo phng php ng thng: 12,5% T l khu hao hng nm theo phng php s d gim dn: 31,25% T l khu hao theo phng php tng s th t nm s dng: T l khu hao hng nm theo th t: 8/36; 7/36; 6/36; 5/36; 4/36; 3/36; 2/36; 1/36. Mc khu hao hng nm theo 3 phng php:
P hng php ng thng TT Mc KH ( tr) 67,5 67,5 67,5 67,5 67,5 67,5 67,5 67,5 % GT thu hi vn tnh n cui mi nm P hng php s d gim dn Mc KH ( tr) 168,75 116,02 79,76 54,83 37,7 27,65 27,65 27,64 % GT thu hi vn tnh n cui mi nm Mc KH ( tr) 120 105 90 75 60 45 30 15 P hng php tng s % GT thu hi vn tnh n cui mi nm
1 2 3 4 5 6 7 8
2. Cn c vo kt qu tnh ton cu trn, t rt ra nhn xt v tc thu hi vn u t ca cc phng php khu hao Bi tp 2 1. FT khi mi ln t mua 400 tm thp?

Chi ph lu kho 1 tm thp = 0,12 triu ng/tm Q Q Tng chi ph tn kho: FT = (Cl ) + (Cd n ) 2 Q FT = 61,5 triu ng. Khi mi ln t mua 1.000 tm thp : FT = 75 triu ng.
2. S lng thp ti u mi ln t: Q E =
2 (C d Q n ) C1
QE = 500 tn Tng chi ph tn kho ti sn lng t hng ti u:
v1.0
205
500 10.000 +1, 5 = 60 (triu ng) 2 500 3. Quyt nh v li ngh cho hng: Xc nh khon chit khu trn mi trn 1 tm thp = 0,005 triu ng. Tng s tin c hng chit khu: 50 triu ng. Tng chi ph tn kho nu mua theo li cho hng: 154,75 triu ng Tng chi ph tn kho tng thm(+) hay gim bt (): + 94,75 triu ng. Khon chnh lch gia s tin chit khu c hng v chi ph tn kho tng thm: 44,75 triu ng < 0 Cng ty khng nn chp nhn li ngh trn. FT = 0,12
Bi tp 3 Npt1? Kpt1?

180 240 + 200 + 210 + 220 + 2 = 210 triu ng. N pt 0 = 2 4 = 360 210 Kpt 0 = 60 ngy 1.260 Npt1 = 55 ngy Doanh thu nm Khu hao = 1.512 triu ng N pt1 = 231 triu ng
Bi tp 4 1. Hiu qu s dng vn L? Xc nh doanh thu bn hng nm bo co = 600 triu ng Xc nh vn lu ng bq nm bo co: (140/2 + 146 + 150+ 154 + 160/2) Vld0 = = 150 triu ng 4 L0 = 4 vng K0 = 90 ngy K1 = 72 ngy L1= 5 vng 2. Xc nh doanh thu bn hng nm k hoch = 660 triu ng. Hiu qu s dng vn lu ng so vi nm bo co: Tng thm 1vng chu chuyn. Rt ngn thi gian chu chuyn: 5ngy 660 VTK(I) = ( 18) = 33 triu ng (hoc 32,99 triu ng) 360 3. LN trc li vay v thu nm k hoch (EBIT 1) = 142 triu ng EBT 1 = 120 triu ng NI1 = 90 triu ng

Vld1 = 660/5 = 132 triu ng VCD1 = [(280 32 + (280 + 320 72)]/ 2 = 388 triu ng
206
v1.0
ROA1 17,31% EBIT 0 = 100 triu ng NI0 = 60 triu ng (240 120) + (280 32) VCD 0 = = 250 triu ng 2 ROA0 = 15%
Bi tp 5 1. ROE? Doanh thu thun tiu th sn phm: 2.000 triu ng) EBIT = 320 triu ng I = 120 triu ng EBT = 200 triu ng NI = 150 triu ng E = 800 triu ng ROE =18,75% 2. S lng sn phm cn sn xut, tiu th (QP )? t ROE l 21% NI cn t c = 168 triu ng EBT cn t: 224 triu ng Q P = 10.480 sn phm
BI 5: GI TR T HI GIA N CA TIN
Bi tp 1 S tin ng Thi Hn nhn c: Vn dng phng php xc nh gi tr tng lai ca chui tin t u u mi nm tnh ton: FV = A (1 + i) n 1 (1 + 8%)18 1 (1 + i) = 7 (1 + 8%) 283,123.512 triu ng i 8%
Hoc c th s dng bng ti chnh F V = A (FVIFi,n) (1+i) Bi tp 2: Tnh gi tr hin ti (PV) ca cc khon phi tr theo yu cu ca tng nh cung cp => Chn nh cung cp c PV ca khon phi nh nht
PV1 = 160 triu ng PV2 162,98 triu ng PV3 158,371 triu ng Chn nh cung cp th 3. Bi tp 3 S tin cng ty i ng cn n: 1.200(1 30%) = 840 triu ng xc nh s tin cng ty phi tr dn u hng nm, vn dng phng php xc nh gi tr hin ti ca chui tin t u xut hin cui mi k. Trong , tm gi tr A: PV = A 1 (1 + i)n PV A= A 233,022637 triu ng i 1 (1 + i)n i
207
v1.0
Bi tp 4 S tin cng ty Chu Giang cn n: 3.000 triu ng 200 triu ng = 2.800 triu ng xc nh li sut cng ty phi tr, vn dng phng php xc nh gi tr hin ti ca chui tin t u xut hin cui mi k; trong , tm gi tr i: 1 (1 + i) n hay s dng bng ti chnh P V = A(PVIFAi,n) = i PV PVIFA(i,n) = p dng vo bi PVIFA(i,n)= 2,4014 A Vi n = 3 = PVIFA(i,3)= 2,4014 tra bng ti chnh h s hin ti ca chui tin t u s tm ra c i =12% Nh vy, cng ty phi chu li sut 12%/nm. PV = A Bi tp 5 Khon tin nh u t thu c nu u t v nm gi cho n khi tri phiu o hn bao gm: tin li tri phiu (li tc tri phiu) c hng hng nm v vn gc c hon tr = Gi tri phiu l gi tr hin ti ca cc khon tin m nh u t c hng trong tng lai do tri phiu mang li. Tri phiu ca cng ty i An cn c lnh li tc 4 ln v thu hi vn gc. Hin ti ha cc khon ny s xc nh c gi tr l 93,983 ng. Nh u t ch nn mua tri phiu ny vi gi bng hoc nh hn 93.980 ng.
Bi tp 1 Xc nh thi gian hon vn u t: n v tnh: triu ng

D n A Nm 0 1 2 3 4 5 Dng tin vo 100 200 300 400 200 V n u t cha thu hi cui mi nm -1.000 ? ? ? ? ? Nm 0 1 2 3 4 5 D n B Dng tin vo 400 300 200 100 200 V n u t cha thu hi cui mi nm -1.000 ? ? ? ? ?
Tnh ra thi gian ca c 2 d n u l 4 nm. Nu 2 d n l d n c lp da vo tiu chun thi gia u c th la chn c 2 d n. Nu 2 d n l d n loi tr nhau th nn chn d n B l tt hn, Bn hy a ra li l gii ca mnh. Bi tp 2 1. Thi gian hon vn? C th xc nh d dng thi gian hon vn ca cc d n: D n A = 3,08 nm D n B = 3,63 nm D n C = 2,38 nm
208
v1.0
2. NPV ca d n? Vi li sut chit khu l 16% NPVA = 25,62 triu ng NPVB = 3,27 triu ng NPVC = 54,51 triu ng 3. Kt hp xem xt 2 tiu chun thi gian v NPV cho thy d an C l tt nht: c thi gian hon vn ngn nht v NPV ln nht. Bi tp 3 1. Xc nh IRR? Xc nh IRR ca d n X: C th p dng phng php ni suy: Chn r1 = 15% NPV1 =
100 120 150 190 250 + + + + 500 + 9, 259 1 2 3 4 (1 + 0,15) (1 + 0,15) (1 + 0,15) (1 + 0,15) (1 + 0,15)5
Chn r2 = 16% NPV2 = 100 120 150 190 250 + + + + 500 4,539 1 2 3 4 (1 + 0,16) (1+ 0,16) (1 + 0,16) (1 + 0,16) (1 + 0,16) 5 9, 259 IRR X = 15% + (16% 15%) 15,67% 9,259 + 4,539
Xc nh IRR ca d n X: Tnh tng t nh trn IRRY 17,29% 2. Nu hai d n l d n c lp u dc chn v c 2 u c IRR > r Nu hai d n l d n xung khc v s dng thc o IRR l thc o nh ga la chn th chon d n Y. Bi tp 4 Khu hao TSC: 200/4 = 50 triu ng Vn lu ng thng xuyn: 400 15% = 60 triu ng C th lp biu xc nh dng tin ca d n: n v tnh: triu ng
0 A. Dng tin r a (A = I + II) I. u t TSC II. u t V L thng xuyn B. Dng tin vo I. Dng tin thun hot ng (I =3 +2 b ) 1 . Doanh thu thun 2 . Tng chi ph a. Chi ph c nh kinh doanh (cha k khu hao) b. Khu hao TSC c. Tng chi ph bin i 3 . Li nhun sau thu II. Thu nhp thun thanh l TSC III. Thu hi VL C . Dng tin thun hng nm ca DA (260) 87,50 87,50 87,50 60,00 147,50 (260) (200) (60) 87,50 87,50 400,00 350,00 60,00 50,00 240,00 37,50 87,50 87,50 400,00 350.00 60.00 50,00 240,00 37,50 87,50 87,50 400,00 350,00 60,00 50,00 240,00 37,50 147,50 87,50 400,00 350,00 60,00 50,00 240,00 37,50 1 2 3 4
v1.0
209
Vi li sut chit khu 12% s xc nh c: NPV + 43,9 triu ng > 0 chp nhn c d n. Bi tp 5 1. Vn u t thun? Gi tr cn li theo s sch ca thit b c: = 120 triu ng Vn u t thun: 300 [150 (150 120) 25 %] = 157,5 triu ng 2. Dng tin thun hot ng hng nm tng thm do thay th thit b? Khu hao my c hng nm: 30 triu ng Khu hao my mi hng nm: 50 triu ng S khu hao thit b tng thm hng nm: 20 triu ng S LN bn hng sau thu tng thm hng nm: [10 ( 50) 20] (1 25% ) = 60 triu ng Dng tin thun hot ng hng nm tng thm: 60 + 20 = 80 triu ng 3. C nn thay th thit b hay khng? Cn xc nh NPV ca d n thay th: S tin thun thu c t nhng bn thit b mi sau 4 nm s dng: o Gi tr cn li theo s sch ca thit b mi: 100 triu ng o S tin thun nhng bn thit b mi: 100 (100 100) 25% = 100 triu ng NPV ca d n thay th thit b: 80 80 80 80 + 100 NPV = + + + 157,5 164,17 triu ng 2 3 4 1 + 0,1 ( ) 1 + 0,1 1 + 0,1 1 + 0,1 ( ) ( ) ( ) NPV > 0 Nn thay th thit b.
BI 7: RI RO V N BY CA DOA NH NGHIP
Bi tp 1 1. EBIT? EBIT = 100 triu ng 2. DOL? DOL = 1,8 3. Khi doanh thu tng 10% vi DOL = 1,8 th EBIT tng 18% v khi EBIT s l 118 triu ng. Bi tp 2 1. EPS? EPS = 4.000 ng/c phn 2. DOL = 1,5 DFL = 2,0 DTL = 3,0 3. Khi EBIT tng 10% vi DFL = 1,5 th EPS tng 20%, vy EPS tng thm 800 ng. Tng t cch tnh trn khi doanh thu tng 10% s tm ra EBIT tng thm 120 triu ng v EPS tng 1.200 ng. Bi tp 3
210
v1.0
1. ROE? ROE = 25% 2. DOL, DFL, DTL? p dng cng thc xc nh mc tc ng ca cc n by tnh ra:
DOL = 2,0 DFL = 1,2 DTL = 2,0 1,2 = 2,4 ROE khi tng sn lng tng 10%? mc sn lng 2.000 sn phm, DTL l 2,4. iu cho bit nu mc sn lng trn nu sn lng tng ln hay gim i 1% s lm cho ROE hay EPS tng ln hay gim i 2,4%. Vy, sn lng tng 10% ROE tng 24%. T , c th xc nh ROE = 31% (hoc c th t cng thc DOL tnh ton suy ra. Bi tp 4 1. Phng n no c EBIT gim st nhiu hn? Xc nh DOL ca tng phng n mc sn lng 2.000 sn phm. Phng n c DOL ln hn th hin khi sn lng st gim s khin cho EBIT b gim nhiu hn. DOL1 = 3,0 DOL2 = 2,4 Phng n 1 c EBIT gim st nhiu hn 2. DFL? DFL1 +1,35 DFL2 + 1,4 3. DTL v mc ri ro ? + DTL1 = + 4,05 + DTL2 = + 3,36 nh gi mc ri ro tng th: DTL1 > DTL2 PA 1 c ri ro ln hn v ch yu l do PA1 c ri ro kinh doanh ln hn.
Bi tp 5 1. DOL, DFL,DTL ca hai doanh nghip Da vo cng thc c th xc nh c:

Doanh nghip A DO L DF L DTL 1,25 1,71 2,14 Doanh nghip B 1,71 1,25 2,14
2. T so snh rt ra nhn xt ri ro tng th v ri ro kinh doanh, ri ro ti chnh ca hai doanh nghip.
v1.0
211
BI 8: NGUN TI TR DI H N CA DOA NH NGHIP
Bi tp 1 1. Gi c phiu sau pht hnh: S c phiu mi cn pht hnh tnh ra l 200.000 c phn. S quyn mua cn thit c mua 1 c phn mi l 3 quyn mua. Gi c phiu sau pht hnh: (600.000 30.000) + (200.000 15.000) = 26.250 ng/c phn 600.000 + 200.000 2. Xc nh gi tr 1 chng quyn (R): R = 30.000 26.250 = 3.750 ng (Hoc c th tnh theo cch khc cng kt qu) 3. S c phn mi ng A c mua: 12.000/3 = 4.000 c phn T l quyn s hu cng ty ca ng A khng thay i v tnh ra l 2%. Bi tp 2 1. Gi chuyn i (PC)? T l chuyn i: 20 PC = 1.000/20 = 50$ 2. Gi tr chuyn i ca tri phiu ti thi im pht hnh = 20 40 = 800$ 3. Gi u t hay gi tr ca phn tri phiu c li sut c nh ca tri phiu chuyn i: 90 1.000 = + ... + = 915$ 1 20 (1 + 0,1) (1 + 0,1) Gi tr quyn chuyn i: 1.000 915 = 85$ Bi tp 3 Gi tr c bn ca 1 chng quyn: (45 40) 3 = 15$ Bi tp 4 Tin li tri phiu hng nm tnh ra l = 105$ Gi tr u t hay gi tr tri phiu thun ty ca tri phiu km chng quyn: 105 1.000 P= + ... + 888$ t (1+ 12%) (1+ 12%)20

Gi tr ton b chng quyn km vi tri phiu: 1.000$ 888$ = 112$ Gi tr 1 chng quyn: 112/20 = 5,6$
Bi tp 5 4. S c phiu mua c: 160 c phiu S chng quyn mua c: 400 chng quyn 5. S li nhun thu c t li vn khi u t vo c phiu: 160 (60 50 ) = 1.600 T sut sinh li t c: 1.600/8.000 = 20% 6. S li nhun thu c t li vn khi u t vo chng quyn: 400 (45 20) = 10.000$ T sut sinh li t c: 10.000/8.000 = 125%
212
v1.0

Tai Chinh Doanh Nghiep

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tai Chinh Doanh Nghiep

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

BI 1: TNG QUAN V TI CHNH DOANH NGHIP

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

TNH HUNG DN NHP

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Ti chnh doanh nghip Hot ng ca doanh nghip v ti chnh

1.1.1.1. Hot ng ca doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip o

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

1.1.2.1. Vai tr v mc tiu ca ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip o

1.1.2.2. Mc tiu ca ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

1.2.1.2. Cng ty hp danh

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

1.2.1.4. Cng ty c phn

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Th trng ti chnh v h thng cc trung gian ti chnh:

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 1: Tng quan v ti chnh doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

BI 2: CHI PH, DOA NH THU V LI NHU N CA DOA NH NGHIP

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Gi thnh v h gi thnh sn phm ca doanh nghip

2.2.2.1. Gi thnh sn phm ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip o

Mz = [(Si1 Zi1 ) (Si1 Zi 0 )]

Trong : T z: T l h gi thnh. M z, Si1, Z i0: ch thch trn.

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Thu gi tr gia tng

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Thu sut thu GTG T

Thu GTGT u vo c khu tr l: 100 triu ng 10% = 10 triu ng

Phng php tnh trc tip trn GTGT:

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

2.3.4.1. i tng np thu thu nhp doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

2.3.4.2. Phng php tnh thu thu nhp doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

2.4.1.1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip o

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Thu nhp khc ca doanh nghip

2.5.1.1. Khi nim v ngha ca li nhun

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

2.5.1.2. N i dung li nhun ca doanh nghip

Li nhun khc Li nhun khc trong nm c th c xc nh theo cng thc sau:

Trn gc ti chnh cn c th xc nh li nhun sau thu theo cng thc sau:

2.5.2.1. Khi nim im ho vn v phn tch ha vn

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

Phn tch im ha vn cng c nhng hn ch nht nh:

Bi 2: Chi ph, doanh thu v li nhun ca doanh nghip

2.5.2.2. Xc nh sn lng ho vn kinh t