3/19/2009

Giaùo trình hoùa kó thuaät moâi tröôøng

Saét vaø Mangan

g

Saét (Fe) trong töï nhieân

Nöôùc trong thieân nhieân thöôøng coù ñoàng thôøi saét vaø mangan, nhöng coù khi
coù saét maø khoâng coù mangan. Saét trong caùc nguoàn nöôùc töï nhieân toàn
taïi ôû 1 hoaëc nhieàu daïng khaùc nhau nhö sau:
Nöôùc maët: ôû daïng ferric Fe3+ Æ caën lô löõng
Laø nguyeân toá thöù tö caáu taïo voõ traùi ñaát (Fe - 5%)
Thaønh phaàn phoå bieán trong nöôùc ngaàm
Nöôùc ngaàm: (maïch trung hoaëc saâu):daïng hoøa tan Ferrous (Fe(HCO3)2,
FeSO4
Haøm löôïng saét trong nöôùc ngaàm 0.5 - 50 mg/l
Fe trong nöôùc ngaàm ôû daïng hoøa tan, Ferric (Fe2+) (trong ñieàu kieäm kò
khí)
Fe coøn toàn taïi ôû daïng phöùc höõu cô
Fe(OH)3 ôû daïng khoâng tan (caën lô löõng/keo) Æ loïai boû baúng phöông
phaùp loïc
Daïng khoâng tan khaùc: magnetite Fe3O4; goethite FeOOH; hematite
Fe2O3
2

1
 3/19/2009

Caùc vaán ñeà lieân quan vôùi saét trong caáp nöôùc

Khoâng aûnh hưởng xaáu ñeán söùc khoûe

Fe laø nguyeân toá caàn thieát cho chaát dinh döôõng con ngöôøi
(minimum daily requirement for humans 10 - 50 mg/day)
Toáác ñoä haááp thuï Fe toáái ña moããi ngaøy (Provisional Maximum Tolerable
Daily Intake PMTDI) laø 0.8 mg Fe / kg troïng löôïng cô theå (by JECFA
as a precaution);
(giaû söû 10% of PMTDI Î löôïng saét toái ña trong nöôùc uoùng
chaáp nhaän ñöôïc laø 2 mg/l)
(JECFA- FAO/WHO expert committee on Food Additives)
Maøu naâu ñoû sau khi suïïc khí
Muøi tanh, ngöôõng khoâng gaây muøi vaø maøu:
0.30 mg/l (WHO, 1996)
0.04 mg/l ( Faust & Aly, 1999)

Caùc vaán ñeà lieân quan vôùi saét trong caáp nöôùc

Gaây oá quaàn aùo vaø thieát bò veä sinh

Söï sinh truôûng cuûa vi sinh Fe trong heä thoáng caáp nöôùc Î Taêng
ñoä ñuïc, chi phí duy tu ñöôøng oáng.

Hồ nước bị nhiễm Sắt

2
 3/19/2009

Guidelines for Iron in Drinking Water

WHO (1996) 0.3 mg/l Guideline value

WHO (2004) no guideline value
European Community 0.2
0 2 mg/l MAC (desired 0.05
0 05
mg/l)
Dutch Water Supply Companies < 0.03 mg/l
(recommendation)

YÙ nghóa moâi tröôøng

(>0.3 mg/l) c
(>0 coù
où
muøi
u ñoû saãm
ñuïc, maát caûm
quan

Gaây ngoä
ñoäc vì phaûn
Ñôøi Taét daãn

soáng
öùng vôùi ñöôøng oáng
peroxit

Taïo phöùc
chaát vôùi 1 soá
hôïp chaát

3
 3/19/2009

Caùc PP xaùc ñònh haøm löôïng saét

Phöông phaùp Phenalthroline
Nguyeân taéc
y
Ñun soâi maãu vôùi hydroxide amine,, ôû p
pH 3.2-3.3
taát caû saét hoøa tan ñeàu bò khöû thaønh saét 2, sau
ñoù ion saét 2 seõ phaûn öùng vôùi 3 phaân töû
phenanthroline taïo thaønh phöùc chaát coù maøu ñoû
cam. Cô cheá phaûn öùng ñöôïc bieåu dieãn nhö sau:
Fe(OH)3 + 3H+ → F e 3+ + H2O
4F e 3+ + 2 NH2OH → 4Fe 2+ +N2O+ H2O +4H+
2+

N N
3 + Fe2+ N Fe N
N N N N
1,10 Phenanthroline

Đỏ cam 7

Caùc PP xaùc ñònh haøm löôïng saét

Caùc yeáu toá aûnh höôûng cuûa phöông phaùp
Caùc chaát oxy hoaù nhö :cyanua, phosphate, crom,
keõm coù haøm löôïng vöôït quaù 10 laàn so vôùi haøm
löôïng saéét ñeààu aûnh höôûng ñeán keát quaû phaân tích
Cobalt, ñoàng coù haøm löôïng > 5mg/l gaây trôû ngaïi
ñeán keát quaû phaân tích.
Neáu maãu coù maøu hoaëc chöùa haøm löôïng chaát höõu
cô cao, neân ñun caïn vaø duøng acid ñeå hoaø tan caën
Maããu nöôùùc chöùùa haøøm löôïng saéét cao deãã keáát tuûûa, dính
í
vaøo thaønh bình. Do vaäy, caàn acid hoaù maãu ngay
sau khi laáy ñoàng thôøi nhôù laéc maãu thaät kyõ tröôùc
khi phaân tích.
8

4
 3/19/2009

PP xaùc ñònh haøm löôïng saét trong ñaát

Nguyeân taéc
Phöông phaùp döïa treân nguyeân taéc ruùt Fe2+ vaø
Fe3+ tö
töø ñat
ñaát bang
baèng dung dòch KCl 1N (coù
(co pH=5.6-
pH=5 6-
6.0).
Sau ñoù khöû toaøn boä Fe3+ thaønh Fe2+ vaø xaùc ñònh
haøm löôïng saét baèng phöông phaùp so maøu phöùc
taïp Fe2+ vôùi octophenanthroline.

PP xaùc ñònh haøm löôïng saét trong ñaát (tt)

Caùch tieán haønh
Caân 40 mg ñaát cho vaøo bình tam giaùc coù dung tích 200-
250 ml. Theâm 100 ml dung dòch KCl 1N. Laéc 5 phuùt hoaëc
khuaáy ñeu
khuay ñeàu 1 phut.
phuùt Ñe
Ñeå yen
yeân qua ñem,
ñeâm sau ño
ñoù môi
môùi loï
loc c.
Huùt 5 ml dung dòch cho vaøo bình ñònh möùc 50 ml,theâm
vaøo 5 ml dung dòch ñeäm amonaxetat – axit axetic (pH =
4.1-4.2) theâm 2 ml dung dòch hydroxiaminclorua 10%,
theâm 2 ml dung dòch octophenanthroline 0.25% roài theâm
nöôùc caát ñeán vaïch.
S
Sau 30 phuù
h ùt ño
ñ maäät ñoä
ñ ä quang hoï
h c cuûûa dung
d dò h baè
dòch b èn g
maùy so maøu quang hoïc ñieän vôùi kính loïc maøu xanh laù
caây. Döïa vaøo ñoà thò chuaån xaùc ñònh haøm löôïng saét coù
trong maãu phaân tích.

10

5
 3/19/2009

Caùc phöông phaùp khöû saét

Khöû saét trong nöôùc maët:
Phöông phaùp keo tuï taïo boâng
Oxy hoùùa sô boä keáát hôïp keo tuï
Khöû saét trong nöôùc ngaàm:
Phöông phaùp oxy hoùa – keát tuûa
Phöông phaùp trao ñoåi ion
Phöông phaù
phap p loï
locc maø
mangng

11

Nguyeân taéc khöû saét

Phaûn öùng khöû saét vôùi caùc taùc nhaân oxy Löôïng chaát oxy Löôïng kieàm
hoùa khaùc nhau hoùa caàn tieâu toán
mg/mg Fe2+ mg/mg Fe2+
Oxygen: laø
lamm thoaù
thoang
ng khöû
khö sat
saét 0 14
0,14 1 80
1,80
4Fe(HCO3)2 + O2 + H2O → 4Fe(OH)3 ↓ + 8H2O

Chlorine: 0,64 2,70

2Fe(HCO3)2 + Ca(HCO3)2 + Cl2 → 2Fe(OH)3↓ +
CaCl2 + 6CO2

Chlorine dioxide: 1,21 2,70

FFe(HCO
(HCO3)2 + NaHCO
N HCO3 + ClO2 → Fe(OH)
F (OH)3↓ +
NaClO2 + 3CO2

Potassium permangannate: 0,94 1,50

3Fe(HCO3)2 + KMnO4 + H2O → 3Fe(OH)3↓ +
MnO2 + KHCO3 + 5CO2

12

6
 3/19/2009

ng
Laøm thoaùng
Oxy hoùa saét II Æ Saét III keát tuûa
Taùch caën Fe keát tuûa baèng phöông phaùp laéng v loïc
4 Fe2+ + 8 HCO3- + O2 +2H2O Æ 4 Fe(OH)3 + 8 CO2 + 8 H2O
Oxy hoùa Fe phuï thuoäc vaøo:
pH thaáp Æ toác ñoä oxy hoùa giaûm
DO, nhieät ñoä
CO2 , ñoä kieàm

Lôùp VL l c xuùc taùc:

QT laøm thoaùng Î lôùp maøng treân beà maëët VL loc ï ((coù caáu tao
ï töø
Fe(III), Fe(OH)2 Fe (OH)3 Î Xuùc yac1 taêng toác ñoä oxi hoùa
Fe(II).
Thôøi gian taïo thaønh lôùp maøng xuùc taùc phuï thuoäc vaøo: haøm
löôïng saét, côû haït, chieàu daøy LVLL, toác ñoä loïc.

13

Phương pháp
pháp là
làm
m thoáng
thoáng
Laøm thoaùng Æ (kieàm hoùa) Æ lắng tiếp xúc Æloïc:
9 Saét cao và kết hợp khử cứng
9 Kieàm hoùa baèng voâi, xuùt
9 Lắng
Lắ tiếp
tiế xúc:
ú thời gian
i lưu l 30 45 phút,
30-45 hút tạo
t điều
điề kiện
kiệ quá
á ttrình
ì h
oxy hoá diển ra hoàn toàn và giử lại cặn lắng được
9 Loïc nhanh coù toác ñoä loïc < 7m/h

Voâi
Voi

Töø gieáng
Loïc

Laøm chænh pH
thoaùng
Laéng tieáp xuùc 14

7
 3/19/2009

Mangan (Mn) trong töï nhieân

Haøm löôïng mangan trong nöôùc thöôøng nhoû hôn 3mg/l, raát
ít khi vöôït quaù 5 mg/l.
Trong nöôc
nöôùc cap
caáp cong
coâng nghieäp, ham
haøm löôïng mangan phai
löông phaûi tö
töø
0,03 mg/l trôû xuoáng.
Trong nöôùc ngaàm, mangan thöôøng toàn taïi ôû daïng
Mn(HCO3 )2
Trong nöôùc maët, mangan thöôøng toàn taïi ôû daïng MnSO4
Ngoaøi ra, mangan coøn toàn taïi ôû daïng caùc phöùc chaát höõu
cô.
ô
Haøm löôïng mangan nöôùc ngaàm thöôøng cao hôn nöôùc
maët.

15

Moät soá phöông phaùp xaùc ñònh Mn

Phöông phaùp so maøu:
Phuï thuoäc vaøo söï Oxy hoùa Mn ôû traïng thaùi Oxy hoùa thaáp
thaønh Mn+7, khi ñoù seõ hình thaønh maøu raát roõ cuûa Ion
Permanganate
Maøu taïo ra tæ leä thuaän vôùi noàng ñoä cuûa Mn trong moät
khoaûng dao ñoäng cho pheùp thích hôïp vôùi ñònh luaät Beer
vaø ño baèng Quang Phoå Keá .
Clorua seõ aûnh höôûng ñeán keát quaû Thí nghieäm do tính khöû
cuûa Cl- trong moâi tröôøng Acid.

16

8
 3/19/2009

Moät soá phöông phaùp xaùc ñònh Mn

Phöông phaùp Persulface
Phöông phaùp Persulface laø pp thích hôïp duøng trong phaân tích
chæ tieâu Mn vì khoâng caàn phaûi xöû lí maãu nöôùc ñeå khaéc phuïc
anh
aûnh höông cua
höôûng cuû a Cl- .
AÛnh höôûng cuûa Cl- coù theå khaéc phuïc baèng caùch theâm Hg2+
ñeå taïo phöùc HgCl2, vì haèng soá beàn cuûa HgCl2 (=1,7.10 13),
noàng ñoä cuûa Cl- giaûm ñeán möùc thaáp neân ko theå khöû Ion
Permanganate.
Söï Oxy hoùa Mn ôû traïng thaùi Oxy hoùa thaáp hôn thaønh
Permanganate döôùi taùc duïng cuûa Persulfate ñoøi hoûi coù maët
chaát xuc
chat xuùc tac
taùc Ag+.
Ag+ Phan
Phaûn öng
öùng xaû
xay y ra theo Pt sau :
2Mn + 5S208 +8H20=2Mn04- +10S042- +16H+
2+ 2-

Maøu do Ion Permanganate taïo ra beàn trong vaøi giôø vôùi ñieàu
kieän nöôùc caát coù chaát löôïng toát vaø maãu ñöôïc abro quaûn ko
bò nhieãm buïi töø khoâng khí .

17

Moät soá phöông phaùp xaùc ñònh Mn

Phöông phaùp Traéc Quang duøng Fomaldoxim
Phaïm vi aùp duïng
Phöông phaùp naøy duøng ñeå xaùc ñònh mangan trong khoaûng
noàng ñoä töø 0,01mg/l ñeán 5mg/l. Nhöõng noàng ñoä mangan
lôù hôn
lôn hô 5mg/l
5 /l coù the
th å xac
ù ñònh
ñò h ñöôï
ñöô c sau khi ña
ñ õ pha
h loang
l õ
maãu thích hôïp.
Phöông phaùp naøy khoâng aùp duïng cho caùc loaïi nöôùc bò oâ
nhieãm cao.
Nguyeân taéc
Theâm dung dòch fomaldoxim vaøo maãu thöû vaø ño quang
phöùc maøu ñoû da cam ôû böôùc soùng khoaûng 450nm.
Neá
euu Mn toà
o n tai
aï döô
döôùi daï
dang g huyeà
uye n p
phuø
u hoaë
oaëc lieâ
en keá
e t vôù
ô i cac
caùc
hôïp chaát höõu cô, caàn phaûi xöû lyù tröôùc ñeå chuyeån mangan
thaønh daïng phaûn öùng ñöôïc vôùi fomaldoxim.
Phöùc chaát mangan fomaldoxim beàn ôû pH giöõa 9,5 vaø 10,5
vaø cöôøng ñoä maøu tyû leä vôùi löôïng mangan coù trong dung
dòch. Quan heä tuyeán tính giöõa noàng ñoä vaø ñoä haáp thuï ñaït
tôùi noàng ñoä mangan 5mg/l. Haáp thuï cöïc ñaïi ôû khoaûng
450nm (heä soá haáp thuï mol laø 11 x 103l/mol.cm).
18

9
 3/19/2009

Caùc phöông phaùp khöû Mangan

Thöïc teá khöû Mn ñöôïc tieán nh song song vôùi khöû saét;
Mn trong nöôùc ngaàm ôû daïng Mn2+ hoaëc MnOH+
Mn (II) Æ Mn (III) va
vaø Mn (IV) ket
keát tuû
tuaa
Laøm thoaùng: 2 Mn(HCO)3 + O2 + 6H2O Æ 2 Mn(OH)4 + 4H+
+ 4 HCO3-
Oxy hoùa Mn xaûy ra nhanh ôû pH > 8 khi coù chaát xuùc taùc
MnO2. Chaát xuùc taùc naøy hình thaønh trong qtrình loïc do
sö oxy hoa
söï hoùa chaäm Mn (II) thaø
thanh
nh MnO2 tren
treân be
beà maët loï
locc
theo phaûn öùng:
Mn2+ + MnO2 Æ MnO2.Mn2+
MnO2.Mn2+ + O2 Æ 2MnO2 Î hình thaønh caùt ñen

19

Caùc phöông phaùp khöû Mangan

Laøm thoaùng Æ loïc
oxyhoùa maïnh Æ laéng (coù/khoâng) Æ loïc:
Mn2+
2 + 2ClO + 2H O Æ MnO + 2O + 2Cl- + 4H+
2 2 2 2

1 mg Mn2+ caàn 2.5 mg ClO2

Ozon:
Mn2+ +O3+H2O Æ MnO2+O2+2H+
Khi chon
ï p
phöông gp phaùp khöû mangang vaø saét trong
g
nöôùc nguoàn neân tieán haønh thöïc hieän taïi choå ñeå coù
ñöôïc phöông aùn hieäu quaû vaø toái öu.

20

10
 3/19/2009

Nguyeân taéc khöû mangan

Phaûn öùng khöû mangan vôùi caùc taùc nhaân Löôïng chaát oxy Löôïng kieàm
oxy hoùa khaùc nhau hoùa caàn tieâu toán
mg/mg Fe2+ mg/mg Fe2+
Oxygen: laø
lamm thoaù
thoang
ng khöû
khö sat
saét 0 29
0,29 1 80
1,80
2MnSO4 + Ca(HCO3)2 + O2 → MnO2↓ + 8CaSO4 +
2H2O + 2CO2
Chlorine: 1,29 3,64
Mn(HCO3)2 + Ca(HCO3)2 + Cl2 → MnO2↓ + CaCl2
+ 2H2O + 4CO2

Chlorine dioxide: 2,46 3,60

Mn(HCO
M (HCO3)2 + 2NaHCO
2N HCO3 + 2ClO2 → MnO
M O2↓ +
2NaClO2 + 2H2O + 2CO2

Potassium permangannate: 1,92 1,21

3Fe(HCO3)2 + 2KMnO4 → 5MnO2↓ + 2KHCO3 +
2H2O + 4CO2

21

11