You are on page 1of 170

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

BI 1: TNG QUAN V QUN TR NGUN NHN LC


Ni dung

Khi nim Qun tr ngun nhn lc; vai tr, mc tiu ca QTNNL. Cc chc nng c bn ca QTNNL; Chc nng ca b phn tc nghip chuyn mn QTNNL. Cc m hnh QTNNL p dng trong doanh nghip. Mi trng QTNNL; Xu hng, thch thc ca QTNL.

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c vai tr quan trng ca yu t con ngi trong sn xut kinh doanh cng nh trong mi mc tiu hot ng ca x hi v tm quan trng ca mc thnh cng trong qun tr con ngi. Hiu c thc cht QTNNL l g, mc tiu, ngha v vai tr ca QTNNL i vi s tn ti v pht trin ca doanh nghip trong mi trng cnh tranh khc nghit. Hiu c khi qut v cc chc nng c bn ca QTNNL trong mt t chc doanh nghip, nhng xu hng v thch thc v mt s m hnh QTNNL c p dng.

Thi lng hc

5 tit

Hc vin cn c ti liu trong 3 gi v nghin cu thm l lun chung v Qun tr hc khi tip cn bi ny. Tham kho cc thng tin trn cc knh khc nhau (ti liu tham kho, mng internet) v nhng vn lin quan ti qun tr con ngi trong t chc, doanh nghip. Tm hiu ti sao vn ngun lc con ngi c cao v cng tc QTNNL c vai tr v cng quan trng trong mt t chc. B quyt: hc vin c th t ngc vn nu mt t chc hay doanh nghip b qua hoc xem nh cng tc qun tr ngun nhn lc th vn g s xy ra (loi b dn cc ni dung t nghin cu mc tiu n thc hin cc chc nng QTNNL, ch th tham gia, cc yu t mi trng s gip hc vin t gii thch v hiu su hn vn .

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

TNH HUNG KHI NG BI

Tnh hung dn nhp Mt thng gia lm ch mt h thng ca hng n nhanh ni ting, vic lm n kh pht t. C mt thi gian, vic kinh doanh h thng ca hng bng tr nn sa st, trong khi ngy cng c nhiu h thng ca hng n nhanh xut hin khp ni. ng ta pht hin ra rng, sau thnh cng ban u, cc v qun tr vin tr nn ch quan v quan liu trong qun l, ch ngi trong phng ch o t xa m khng i su vo thc t hot ng ca ca hng. i ng nhn vin khng c qun l st sao, tnh t chc v thi phc v khch hng km dn, mt s nhn vin, u bp gii ln lt xin thi vic, do vy m vic kinh doanh cc chi nhnh tr nn b tr, km hiu qu, khch hng mi n th t, khch quen b i th nhiu. V thng gia ny rt tht vng v phn n, ng nh triu tp cuc hp cht vn, ch trch cc v qun tr vin ny. Suy i tnh li, ng thy vn khng phi cc v Gim c chi nhnh khng nng lc, hn na, chnh h c cng to nn thnh cng ca h thng trong giai on u. ng ta ngh ra mt cch: Ngy hm sau, cc chi nhnh nhn c mnh lnh trc tip t ng ch, l tho b phn lng gh ta ca cc Gim c. H rt ngc nhin khng hiu ti sao li c mnh lnh k quc nhng v l mnh lnh nn h vn phi chp hnh. Qua vi ngy lm vic vi ci gh khng c lng ta, h git mnh nhn ra thng ip ca ng ch.

Cu hi 1. H thng ca hng kinh doanh trn gp phi vn g? 2. Vai tr ca cc nh qun tr trong tnh hung trn cn c nhn mnh nh th no v ch trng khu no?

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

1.1. 1.1.1.

Khi nim, vai tr ca qun tr ngun nhn lc Khi nim qun tr ngun nhn lc (QTNNL)

1.1.1.1. Ngun nhn lc

Ngy nay, s thnh cng ca doanh nghip trn thng trng chng minh yu t u tin v quan trng nht gip doanh nghip thnh cng chnh l con ngi trong doanh nghip. Yu t u tin v quan trng nht trong doanh nghip chnh l con ngi. Con ngi ngun nhn lc ca doanh nghip s quyt nh vn mnh ca doanh nghip, c th to ra tt c nhng cng c th ph hy tt c. Mt trong nhng kh khn ln nht ca nh Ngun nhn lc qun tr l qun tr con ngi. Nh qun tr lun t ra cu hi: Lm th no tuyn dng c nhng con ngi ti nng, trung thnh v tn ty? Lm th no gi c nhng ngi ti trong doanh nghip? Lm th no h pht huy tt nht nng lc? Lm th no xy dng c nn vn ha doanh nghip lnh mnh, tin b, tr thnh nn tng vng chc cho s pht trin vng mnh ca doanh nghip? Nghin cu khoa hc QTNNL v thc hnh QTNNL trn c s hc hi s thnh cng, rt kinh nghim t nhng tht bi ca cc t chc, doanh nghip s gip nh qun tr c k nng, kinh nghim lnh vc ny. Ngun nhn lc ca mt t chc c hiu theo ngha bao gm tt c cc c nhn nhn (ngi lao ng cng vi k nng, kinh nghim, trnh o to, n lc,ca h) c vai tr khc nhau, c lin kt vi nhau theo nhng mc tiu nht nh, tham gia thc hin cc hot ng ca mt t chc. xc nh ngun nhn lc, doanh nghip phi xc nh cc thng tin v nh lng v nh tnh di nhiu kha cnh khc nhau. C th doanh nghip ta phi xc nh quy m ca lc lng ny v c cu theo cc c im khc nhau nh gii tnh trnh chuyn mn nghip v, ngnh ngh, theo cc c im v kinh nghim, k nng v ngoi ra cn c nhng m t v s tn tm, tim nng ca ngi lao ng.
1.1.1.2. Qun tr ngun nhn lc

QTNNL (Human Resource Management) l thnh t quan trng ca chc nng qun tr v l chc nng qun tr ct li, lin quan n cc chnh sch nhn s, cng cc thc tin v h thng qun tr tc ng n lc lng lao ng. QTNNL cung cp sn phm v dch v cho t chc: hoch nh nhn s, tuyn dng, phn tch & thit k cng vic, o to v pht trin, i ng, ng vin, khen thng, bt
1.1.2. Vai tr qun tr ngun nhn lc

Qun tr ngun nhn lc

QTNNL l mt trong nhng lnh vc ch yu trong qun tr doanh nghip. Tm quan trng ca QTNNL ngy cng tng trn ton th gii trong my thp k gn y khi
3

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

hu ht cc doanh nghip u phi i u vi s cnh tranh rt gay gt trn th trng, vt ln vi cc cuc suy thoi kinh t v p ng nhu cu ngy cng cao ca ngi lao ng. Nghin cu QTNNL gip cc nh qun tr nng cao k nng giao tip, ng vin, thc y ngi lao ng v nh gi ngi lao ng chnh xc, phi hp hi ho mc tiu ca t chc v mc tiu cc ca cc c nhn, nng cao cht lng v hiu qu ca t chc... a chin lc con ngi tr thnh mt b phn hu c trong chin lc kinh doanh ca doanh nghip.
1.2. Mc tiu ca qun tr ngun nhn lc

V s tn ti v pht trin ca doanh nghip, QTNNL tp trung vo cc mc tiu c bn c lin quan ti doanh nghip, con ngi v x hi. Mc tiu ca doanh nghip Thu ht, pht trin v duy tr mt lc lng lao ng c cht lng v hiu qu, p ng c mc tiu chin lc kinh doanh ca doanh nghip. Mc tiu ca b phn chc nng trong doanh nghip Trong doanh nghip, mi b phn hay n v u c chc nng, nhim v ring (ti chnh k ton, sn xut, kinh doanh, Marketing, qun tr nhn lc). Do vy, mi b phn hay phng, ban u c trch nhim tham gia ng gp hng ti mc tiu chung ca ton doanh nghip theo phm vi chuyn mn ca mnh. Mc tiu ca QTNNL i vi cc b phn chc nng s tp trung vo vic Chc nng trong doanh nghip m bo cho cc n v c ngun nhn lc c cht lng, v s lng m bo thc hin tt v hon thnh nhim v c giao, ng gp vo mc tiu chung ca doanh nghip mt cch hiu qu. Mc tiu i vi c nhn p ng nhu cu ngy cng cao ca ngi lao ng trong doanh nghip, to iu kin cho ngi lao ng c nh hng ngh nghip, pht trin nng lc c nhn, c ng vin, thc y ti mi trng lm vic. Mc tiu i vi x hi p ng nhu cu v thch thc ca x hi. Doanh nghip hot ng khng ch v li ch ca ring mnh m cn v li ch ca x hi.
1.3. Chc nng c bn ca QTNNL v vai tr ca b phn QTNNL trong doanh nghip

Cc hot ng lin quan n QTNNL rt a dng. Tuy nhin c th phn chia cc hot ng ch yu ca QTNNL theo 3 nhm chc nng ch yu, gm: nhm chc nng thu ht ngun nhn lc, nhm chc nng o to, pht trin v nhm chc nng duy tr ngun nhn lc.

Thu ht ngun nhn lc

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

1.3.1.

Nhm chc nng thu ht ngun nhn lc

Khi nim Nhm chc nng thu ht ngun nhn lc l cc nhm chc nng ch trng ti vn m bo c s lng ngi lao ng vi cc phm cht ph hp vi yu cu cng vic ca doanh nghip. Cc chc nng c bn Nhm chc nng thu ht ngun nhn lc bao gm cc chc nng c bn sau: Hoch nh ngun nhn lc, phn tch v thit k cng vic, tuyn dng.
1.3.2. Nhm chc nng o to, pht trin ngun nhn lc

Khi nim Nhm chc nng o to, pht trin tp trung vo vic nng cao nng lc ca ngi lao ng, m bo cho ngi lao ng c k nng lm vic, trnh lnh ngh hon thnh tt cng vic c giao v to iu kin ngi lao ng c pht trin ti a cc nng lc c nhn. Cc chc nng c bn Nhm chc nng o to, pht trin gm cc hot ng: hng nghip, hun luyn, o to k nng thc hnh, bi dng nng cao trnh tay ngh, cp nht kin thc qun tr, k thut, cng ngh cho ngi lao ng v cc nh qun tr.
1.3.3. Nhm chc nng duy tr ngun nhn lc

Khi nim Nhm chc nng duy tr l nhm chc nng tp trung n vic n nh, duy tr v s dng c hiu qu ngun nhn lc trong doanh nghip. Cc chc nng c bn Nhm chc nng duy tr gm c: chc nng ng vin (thc y), duy tr, pht trin cc mi quan h lao ng v gi tr trong doanh nghip, i ng vt cht (tr cng lao ng).
1.3.4. B phn qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

1.3.4.1. Gim c b phn QTNNL (Human Resource Manager)

L nh qun tr ph trch b phn QTNNL (Gim c nhn s), thc hin chc nng qun tr n v, tham mu cho BG v l u mi thc hin hoch nh, t chc, lnh o v kim sot cc i tng, hot ng c lin quan ti ngun nhn lc ca mt t chc trong phm vi quyn hn c giao.
Tng Gim c / Gim c doanh nghip

G/ Trng phng Sn xut

G/ Trng phng Kinh doanh

G/ Trng phng Ti chnh K ton

G/ Trng phng Nhn s

Hnh 1.1: S v tr chc nng QTNNL trong doanh nghip 5

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

Trong phm vi b phn QTNNL, Gim c nhn s c quyn hn theo trc tuyn i vi nhn vin cp di thuc n v/b phn mnh ph trch. Mi lin h i vi cc b phn khc trong doanh nghip mang tnh cht tham mu v phc v cc b phn khc.

Hnh 1.2: S qun tr ca b phn nhn s

c th ca cng tc nhn s l kt ni tt c cc phng ban trong doanh nghip. V th, gim c nhn s phi l ngi am hiu tm l. Ngoi ra, gim c nhn s phi l ngi bit lng nghe v thu hiu kin ca cc phng ban, n v trong doanh nghip. Khi bit c tm t nguyn vng ca h th cn truyn t r rng mc tiu, s mnh, chin lc... ca cng ty n vi h. Gim c nhn s cng l ngi phi d on c xu hng pht trin ca ngun nhn lc v c k hoch ng ph, phi c kh nng cng ban gim c a ra chin lc pht trin nhn s.
1.3.4.2. Vai tr b phn QTNNL

B phn QTNNL c vai tr ch yu sau y: xut v theo di thc hin cc chnh sch lin quan n ngun nhn lc ca mt t chc/doanh nghip; Tham mu cho cc cp qun tr khc trong doanh nghip; Thc hin v h tr cc hot ng tuyn dng, o to, hun luyn, phc li cho cc b T vn v c vn phn khc ca doanh nghip; Kim tra, gim st vic thc thi cc chnh sch, chng trnh lin quan n ngun nhn lc ca doanh nghip.
1.4. 1.4.1. M hnh qun tr ngun nhn lc p dng trong doanh nghip Khi qut v m hnh QTNNL

Trong qu trnh hot ng kinh doanh, cc doanh nghip thng p dng mt m hnh QTNNL theo cch ring ca doanh nghip mnh ty theo iu kin, nng lc ca doanh nghip v i ng cc nh qun tr. Trn thc t, cc doanh nghip ty theo giai
6

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

on pht trin p dng mt trong s cc m hnh QTNNL ph hp vi chin lc ca mnh, l: m hnh th k, m hnh lut php, m hnh ti chnh, m hnh qun tr, m hnh nhn vn, m hnh khoa hc hnh vi. Vic la chn p dng m hnh QTNNL no ph hp vi doanh nghip thng ph thuc vo nhng iu kin c th ca doanh nghip nh trnh , nng lc ca cc qun tr gia, nht l i vi cc nh qun tr cp cao, gi tr vn ho tinh thn trong doanh nghip, yu cu v mong mun ca ngi lao ng, tc ng ca mi trng
1.4.2. Cc kiu m hnh QTNNL

1.4.2.1. M hnh th k

m hnh ny, chc nng QTNNL lin quan ch yu n vic thu thp bo co, d liu thng tin v thc hin cc nhim v hnh chnh thng ngy trong doanh nghip. B phn QTNNL thc hin cc cng vic v th tc hnh chnh, giy t, thc hin cc quy nh v cc nhim v thng nht lin quan n vic lm ca ngi lao ng theo lnh ca cc lnh o trc tuyn theo quy nh ca doanh nghip. i vi kiu m hnh ny, vai tr ca b phn QTNNL m nht v th ng. Cn b ca b phn QTNNL thng khng c trnh cao. Nhng cng vic phc tp v yu cu cao lin quan n cc chc nng qun l con ngi s do cc nh qun tr trc tuyn thc hin, thm ch c th b b qua hoc khng c ai thc hin. y chnh l cch qun tr theo kiu hnh chnh, thng c p dng trong cc doanh nghip nhiu nm trc y. Tuy nhin, trong nhiu doanh nghip nh hin nay, m hnh qun tr ny vn cn tng i ph bin.
1.4.2.2. M hnh lut php

Vi kiu m hnh ny, cc chc nng QTNNL ch trng ti s hiu bit cc vn lut php nhm gip cc doanh nghip n trnh c cc tranh chp v lao ng gy rc ri lin quan n php lut (vi phm qui nh v hp ng lao ng, vi phm cc qui nh v: an ton lao ng, tuyn dng, sa thi cng nhn). Trc , phn ln mi chnh sch, th tc nhn vin trong doanh nghip u c thc hin theo cc vn bn di lut, thm ch c lnh o v nhn vin u khng hiu r cc quyn hn, trch nhim lin quan n cch chnh sch th tc nhn s ca mnh. M hnh qun tr ny hin nay xut hin trong cc doanh nghip lin doanh vi nc ngoi, c bit l cc doanh nghip c vn u t ca mt s nc chu nh Hn Quc, i Loan. y thng c nhng vn vi phm quy nh php lut v tin lng, iu kin lm vic thm ch c nhng hnh vi xc phm hoc th bo i vi cng nhn.
1.4.2.3. M hnh ti chnh

Kha cnh ti chnh trong qun tr ngun nhn lc ngy cng tr nn quan trng do cc chi ph lin quan n con ngi trong doanh nghip nh lng, thng, bo him y t, tuyn dng, o to, phc li ngy cng tng. M hnh ny ch trng n vic gii quyt hi ho cc mi quan h v thu nhp gia nhng ngi lao ng trong doanh nghip, to ra c cu hp l gia tin lng, ph cp, thng, phc li trong thu nhp ca ngi lao ng

M hnh ti chnh

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

v s dng cc chi ph lin quan n ngi lao ng sao cho c hiu qu nht. nhiu nc ang pht trin trn th gii, ngi lao ng c thu nhp thp, do vy, m hnh ti chnh thng c xem xt p dng.
1.4.2.4. M hnh qun tr

M hnh ny c cc kiu p dng sau: Th nht, cc cn b QTNNL hiu, chia s cc mc tiu, gi tr, quan im v lm vic vi cc nh qun tr trc tuyn cng a ra cc gii php cho cc vn ca doanh nghip. Th hai, cn b ca b phn QTNNL s gi vai tr ngi hun luyn, hng dn k nng QTNNL cho cc qun tr trc tuyn. Cc nh qun tr trc tuyn s t thc hin cc chc nng qun tr ngun nhn lc nh tuyn dng, tr lng, khen thng, nh gi nhn vin.
1.4.2.5. M hnh nhn vn

M hnh ny nhm pht trin v thc y cc gi tr v tim nng con ngi trong doanh nghip. B phn QTNNL c s lin h mt thit, chia s, ng cm vi cc c nhn trong t chc v to iu kin gip h t pht trin c nhn v thng tin trong ngh nghip. M hnh ny phn nh s quan tm ca lnh o doanh nghip i vi vn o to, pht trin nhn vin. B phn QTNNL gi vai tr tch cc trong vic thc hin cc chng trnh nng cao cht lng i sng ni lm vic v khuyn khch cc nhm t qun, cc nhm cht lng trong doanh nghip. S thnh cng trong m hnh qun l ca Nht Bn v s ph bin M hnh nhn vn rng ri thuyt Z ca Ouchi lm cho m hnh nhn vn c tnh hin thc cao. Ni dung Thuyt Z c th hin trong tc phm Thuyt Z: Lm th no cc doanh nghip M p ng c s thch ca Nht? do mt gio s ngi M gc Nht Bn l William Ouchi nghin cu, xy dng cui th k XX. T tng ct li ca thuyt ny c c s ht nhn l trit l kinh doanh/nh hng cho nguyn tc qun l mi, th hin s quan tm n con ngi v yu cu mi ngi cng lm vic tn tm vi tinh thn cng ng v l cha kha to nn nng sut ngy cng cao v s n nh ca doanh nghip. Cc doanh nghip Nht Bn p dng kh ph bin l thuyt ny. Trong cc cng ty ca Nht Bn, ngi lao ng c quan tm, tha mn cc nhu cu nhm to iu kin t nng sut cao. S trung thnh tuyt i, nhn ha lun c coi l yu t thnh cng ca cc doanh nghip Nht Bn.
1.4.2.6. M hnh khoa hc hnh vi

M hnh ny cho rng tm l v hnh vi t chc l c s ca cc hot ng ca QTNNL. Mc tiu v cch tip cn khoa hc i vi hnh vi con ngi trong t chc c th c vn dng gii quyt i vi hu ht cc vn ca QTNNL. Hin nay, m hnh ny c p dng rng ri trong cc lnh vc: nh gi, khen thng, thit k mu cng vic v o to, pht trin nhn vin.
8

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

1.5. 1.5.1.

Mi trng, xu hng v thch thc ca QTNNL Khi qut v mi trng ca QTNNL

1.5.1.1. Mi trng theo quan im Qun tr hc

Quan im 1: C ba loi mi trng nh hng ti doanh nghip, l mi trng tng qut, mi trng c trng v vn ha t chc. Quan im 2: C 2 loi mi trng: o Mi trng bn ngoi: bao gm mi trng v m (mega-environment) v mi trng tc nghip (operational environment) ca doanh nghip. o Mi trng bn trong: (organizations culture) Bu khng kh vn ha ca t chc.
1.5.1.2. Mi trng theo quan im QTNNL

Hnh 1.3: Mi trng qun tr ngun nhn lc

Mi trng bn ngoi bao gm cc yu t nh bi cnh kinh t, dn s, lc lng lao ng trong x hi, lut php nh nc, vn ha x hi, i th cnh tranh, khoa hc k thut, khch hng, cc t chc chnh quyn v x hi. Mi trng bn trong bao gm s mnh, mc tiu, mc ch ca t chc doanh nghip, chnh sch, chin lc, chng trnh hnh ng, bu khng kh vn ha ca cng ty, ngi lao ng v cng on (doanh nghip).
1.5.2. Nhng xu hng ch yu ca QTNNL

C bn xu hng trong cc lnh vc chc nng ca QTNNL: tip cn chin lc; tnh cht quc t ha ca QTNNL; s duy tr tnh nhn vn v hnh vi t chc; nh chun, o lng, nh gi hiu qu ca ngun nhn lc.
1.5.2.1. Tip cn chin lc

Cc doanh nghip tin hnh sn xut, kinh doanh trn th trng s dng nhng ngun lc sn c ca mnh cnh tranh vi cc doanh nghip khc trong bao gm: ngun ti lc, vt lc v nhn lc. Ngun nhn lc c phn b v kt hp nhau to lp li th cnh tranh cho cng ty.
9

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

Ngun nhn lc c mi lin h trc tip hoc gin tip n tt c cc qu trnh ca t chc v do gi vai tr quan trng trong vic to lp v duy tr li th cnh tranh cho t chc. to hiu qu ti a, chc nng qun tr ngun nhn lc cn c tch hp vi tt c qu trnh chin lc ca t chc. iu c ngha nhng vn lin quan n con ngi cn Tip cn chin lc c xem xt cn thn trong cc quyt nh v t chc ca doanh nghip. Mt khi tch hp chin lc, cc hot ng ngun nhn lc tr nn c sc mnh r rt v tc ng tch cc, hiu qu ln cc yu t u ra ca ngun nhn lc (doanh s, nng sut lao ng) v c hiu qu ti chnh ca doanh nghip. Trong bt c mt t chc doanh nghip no, s thch thc v qun tr ngun nhn lc cn phi k ti l qun tr s tng tc, nh hng ln nhau ca cc ngun lc, trong ngun nhn lc c vai tr ht sc quan trng i vi vic to lp v duy tr li th cnh tranh.
1.5.2.2. Tnh cht quc t ha ca QTNNL

Cc t chc kinh doanh hot ng trong mi trng bin ng hin nay, chu s nh hng su sc ca qu trnh ton cu ha kinh t v hi nhp trn th gii (tr thnh lc lng tc ng ch yu n qu trnh kinh doanh v QTNNL). Doanh nghip v ngi lao ng cng c nhiu c hi lm vic trong mi trng tng tc vi ngi nc ngoi, trong c c ng nghip ca h.
1.5.2.3. S duy tr tnh cht nhn vn v hnh vi t chc

Tnh cht quc t ha

Bn cnh trch nhim bo v li ch hot ng kinh doanh v cc ch s hu, cn m bo t chc x s tt v chun mc vi ngi lao ng v ngi lao ng x s tt vi nhau, vi doanh nghip, vi khch hng. Nhng trch nhim cn thit trong ng x: Lin quan n ngi khc v khng s dng c nhn h nh phng tin mc ch ca mnh; Khng phng hi ti ngi khc; Trung thc v li ni v vic lm; Gi li ha; X s lch thip, c vn ha vi mi ngi v khng phn bit i x. Khng tc b nhng quyn c bn ca con ngi (t do ngn lun v giao tip) Trnh cho t chc nhng nhn vin vi phm chun mc tim nng.
1.5.2.4. nh chun, o lng v nh gi hiu qu ca ngun nhn lc

nh chun (Benchmarking) l qu trnh so snh hot ng qun tr ngun nhn lc ca mt t chc vi cc t chc khc, k c i th cnh tranh nh l mt phng
10

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

thc nhn din cch thc to lp li th cnh tranh. y l phng php nh qun tr tm kim phng thc thc thi ph hp trn c s tin hnh so snh cc chi ph c lin quan n tuyn chn, o to v thng thng cho ngi lao ng.
1.5.3. Nhng thch thc ca qun tr ngun nhn lc

1.5.3.1. Ci t (ti cu trc) cc doanh nghip

To lp li th cnh tranh thng qua s ci t (ti cu trc) b my hot ng v ang l xu th ca cc t chc kinh doanh trn th gii trong vi thp k tr li y. Trong qu trnh , nhng thch thc t ra r rt i vi QTNNL l nhng tr ngi m ngi lao ng quan tm v c th gp phi, c th nh: Mt vic, mt thu nhp v cc li ch khc; Thay i cng vic, vai tr v nhim v mi; Chuyn a im ni lm vic; Thay i trong thng tin ngh nghip; Thay i trong quyn lc t chc, v th; Thay i nhn s mi quan h, ng nghip mi, lnh o mi, nhn vin mi; Thay i vn ha t chc
1.5.3.2. Cnh tranh ton cu

Ti cu trc cc doanh nghip

Ton cu ha nn kinh t l xu hng c tc ng lu di, ch yu i vi hot ng QTNNL. Trc bi cnh , cc doanh nghip gp phi nhng vn v ngun nhn lc nh: nh bin: Nhng doanh nghip i th thc hin chnh sch tp trung to vic lm cho ngi lao ng l mc tiu hng u trc mc tiu li nhun. S trung thnh: Do cc chnh sch a dng ca cc i th, i tc kinh doanh lm tng kh nng thu ht, t mu thun v lng trung thnh ca nhn vin c th xut hin. Ra quyt nh: Vic ra quyt nh tr nn phc tp bi cc mu thun gia nhng mong mun ca cc i tc, i th kinh doanh. S khng thn thin: Mi nhm nhn vin cm thy xa l vi nhm pha i tc, gy nn s khng thn thin gia cc bn. Giao tip: Tr nn hn ch do yu t c nhn mi nh qun tr n t cc khu vc, vng, min khc nhau. Thng tin: C th b cn tr do nhng nghi ng v mc ch vi i tc. Th lao: S khng tha mn do chnh lch trong th lao gia nhn vin ca cc bn i tc.
11

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

1.5.3.3. Tng trng chm

S tng trng chm nh l kt qu ca s thay i th trng v cc yu t cnh tranh. Ngy nay, ngi lao ng khng th ng ch sau khi gia nhp t chc v sau tch ly nhng k nng mi v gy dng c hi cho s thnh t ca mnh m ngi lao ng cn phi chun b cho mnh s thch ng vi mi trng lm vic mi v nhng thch thc ca s khng n nh v vic lm, s bt cp trong tip thu kin thc, rn luyn k nng mi.
1.5.3.4. Tnh a dng ca lc lng lao ng

S thay i bn cht ca mi trng ni lm vic thng qua s m t v cc bin s ca tnh a dng bao gm 2 loi: bin s ct li (la tui, xu hng x hi, sc tc, chng tc, th lc, gii tnh,) v bin s th yu (ni dung cng vic, thu nhp, tnh trng hn nhn, tn gio, gio dc, v tr a l,).

Hnh 1.4: M hnh bin s tnh a dng (Marilyn Loden v Judy Rosener)

1.5.3.5. Nhng i hi, mong mun ca ngi lao ng

Cng vi s pht trin v tin b x hi, cc gi tr v mong mun ca ngi lao ng cng thay i. Song v c bn, ngi lao ng mong mun cuc cch mng thng tin s ci thin cht lng cuc sng ca h. i vi vic lm v iu kin lm vic: an ton, hng th, pht huy c k nng s trng, bu khng kh lm vic thch hp, iu kin c s vt cht thch hp, gi lm vic hp l, vic tuyn dng n nh. Cc quyn li c nhn v lng bng: c nh gi v tn trng, c quyn tham d vo cc quyt nh nh hng trc tip n mnh, h thng lng bng cng bng, i ng hp l C hi thng tin: c hi c hc hi cc k nng mi, c thng thng bnh ng, c tham gia cc chng trnh o to, pht trin, c cp trn nhn bit thnh tch trong qu kh, c hi ci thin mc sng, cng vic c trin vng
12

iu kin lm vic ca ngi lao ng

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

TM LC CUI BI

Theo Alvin Toffler: Sc mnh ca c nhn, tp th, quc gia, a quc gia... chuyn t sc mnh ca bo lc ti sc mnh ca ci v n sc mnh ca tr thc (The Human Resource Development as an aspect of strategic competition The MIT Club of Singapore). Xu hng thay i v lnh o th k 21 l s cnh tranh mnh lit v nhn ti. Mt cng ty hay mt t chc d c ngun ti chnh di do, my mc k thut hin i n u cng s tr nn v ngha nu khng c chin lc qun tr nhn s ng n. Nh vy, s mnh ca nh qun tr khng nhng phi hiu c th no l ngi ti, thu ht c h l thnh vin trong t chc m cn phi to ng lc h pht huy ht kh nng, thnh t trong s nghip, h gn b ht mnh vi doanh nghip hay t chc. Vic thu ht v gi ngi lao ng, nht l nhng ngi gii lun c xem l vn ht sc quan trng, i hi cc nh qun tr trong doanh nghip phi thc s u t v xc nh y l yu t quyt nh cho thnh cng.

13

Bi 1: Tng quan v qun tr ngun nhn lc

CU HI N TP

1. Qun tr ngun nhn lc l g? 2. Mc tiu ca qun tr ngun nhn lc l g? 3. Cc chc nng ca qun tr ngun nhn lc? 4. Vai tr ca b phn qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip? 5. Mi trng, xu hng, thch thc i vi qun tr ngun nhn lc? 6. Ngi lao ng/nhn vin i hi, mong mun g khi lm vic cho doanh nghip?

14

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

BI 2: HOCH NH NGUN NHN LC


Ni dung

Khi nim, quan im v hoch nh ngun nhn lc. Mi quan h gia k hoch ngun nhn lc vi chin lc kinh doanh ca doanh nghip. Tin trnh hoch nh ngun nhn lc.

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c khi nim, vai tr ca hoch nh ngun nhn lc, gii thch c l do ti sao cn phi hoch nh ngun nhn lc. Hiu c mi quan h gia chin lc kinh doanh v qun tr chin lc ngun nhn lc trong doanh nghip. Hiu c cc bc trong tin trnh hoch nh ngun nhn lc: Phn tch mi trng xc nh mc tiu, phn tch hin trng qun tr ngun nhn lc, d bo nhu cu ngun nhn lc ca doanh nghip, nh gi khi qut mc phi hp gia chin lc kinh doanh v chin lc qun tr ngun nhn lc v mt s bin php x l khi doanh nghip tha hoc thiu nhn vin.

Thi lng hc

Hc vin cn c ti liu trong 1 gi v nghin cu nhng vn t ra i vi doanh nghip: lm th no ch ng v ngun nhn lc cn thit nhm thc hin mc tiu chin lc ca doanh nghip. Hoch nh ngun nhn lc l khu tin quyt gip doanh nghip chun b ngun nhn lc cho hin ti v tng lai. hoch nh ngun nhn lc, cn nm c quy trnh, cc bc tin hnh, cng nh hiu c nhng yu cu t ra doanh nghip xc nh c hng i n thnh cng. Hoch nh ngun nhn lc l tin doanh nghip thc hin cc chc nng khc ca qun tr ngun nhn lc m bo cho mc tiu ca qun tr ngun nhn lc c thc hin ph hp vi mc tiu chin lc kinh doanh qua tng giai on pht trin ca doanh nghip.

5 tit

15

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

TNH HUNG KHI NG BI

Tnh hung dn nhp L gim c iu hnh mt doanh nghip c qui m va, ch Minh ang phi i mt vi nhng kh khn trong doanh nghip. Thch thc ln nht vi ch l lun thiu ht ngi lm, ngi thc hin cc k hoch kinh doanh ra. Thc t cng ty ca ch hin nay c s lng nhn vin kh ng, mc d vy, vic b tr, sp xp ngi trin khai cc k hoch, chng trnh kinh doanh lun gp tr ngi, trong nng lc cn b hn ch l nguyn nhn ch yu. Hng nm, cng ty vn tin hnh tuyn dng thm lao ng vi phng chm nhiu ngi th cng vic s c tin hnh tt hn. Tuy nhin, tnh hnh thc t cng ty li khng nh vy, mi th c v ri hn. Ch lun phi tm ngi lm c cho cng vic ri li tm vic cho nhng ngi m theo ch l n khng ngi ri v khng ch ng v chng lm g c. Trong cng ty c nhng thnh vin c coi l khai quc cng thn, song mi trng trng v cc iu kin hot ng kinh doanh ngy cng thay i, cng vic yu cu cn ngi gii hn, do vy, nhng thnh vin dng nh khng ng gp c g theo quan im ca ch v ch cng cha bit nn x l th no vn ny. Khi khi lng cng vic kinh doanh tng, ch Minh thng thng bo gp cho b phn nhn s cng ty b tr hoc tuyn thm ngi v cng vic ca b phn ny thng tp trung ch yu vo vic tuyn lao ng hn l lp k hoch nhn lc h tr cho cc k hoch kinh doanh. Mt khc, ngn sch cho nhn s bt u pht sinh ngoi tm kim sot. Bn thn gim c cng khng nm c ngi i, ngi trong cng ty v ch bit c sau khi h np n v chc chn rng khi h ngh trong nhng thi im quan trng s nh hng trc tip ti kinh doanh, th nhng ch cha bao gi ngh n nhng tnh hung v cng khng c ai t vn, tham mu cho ch mt cch kp thi. Khi xem xt li cng vic ca cc b phn trong cng ty, ch Minh cht nhn ra mi v tr ch cht u ch c duy nht mt ngi lm c vic, nhn lc k cn hon ton khng c. Ch Minh nhn ra mt iu ch tht bi do cha thc s bt tay vo vic hoch nh ngun nhn lc cng nh lm th no gii quyt tnh trng va tha va thiu nhn lc trong cng ty.

Cu hi 1. Trong tnh hung trn, ch doanh nghip vp phi kh khn g? 2. vt qua v trnh gp phi tnh trng trn, ch Minh cn phi lm g?

16

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

2.1. 2.1.1.

Tng quan v hoch nh ngun nhn lc Khi nim v vai tr ca hoch nh ngun nhn lc

2.1.1.1. Khi nim hoch nh ngun nhn lc

Hin nay, c nhiu cch hiu khc nhau v hoch nh ngun nhn lc (NNL), di y l mt s khi nim v hoch nh ngun nhn lc: Hoch nh NNL l mt tin trnh trin khai thc hin cc k hoch v cc chng trnh nhm bo m t chc s c ng s lng, ng s ngi c b tr ng ni, ng lc v ng ch trong tc phmHuman Resource Managemnet 1994 ca tc gi Shimon L.Dolan v Randall S.Schuler. Hoch nh NNL l mt tin trnh duyt xt li Hoch nh chin lc mt cch c h thng nhng yu cu v NNL m bo rng t chc s c ng s ngi c y cc k nng theo ng nhu cu theo quan im ca cc nh khoa hc R.Wayne Mondy v Robert M Noe. Hoch nh NNL l mt tin trnh qun tr bao gm vic phn tch cc nhu cu nhn s ca mt t chc di nhng iu kin thay i v trin khai cc chnh sch, bin php nhm tha mn cc nhu cu trong ti liu tham kho Qun tr nhn s TS Nguyn Thanh Hi, 1999. Nh vy, thc t c nhiu cch hiu v cch din t khi nim v qun tr ngun nhn lc, trn c s nhng im chung ca cc khi nim v qun tr ngun nhn lc v i tng nghin cu l cc t chc doanh nghip, c th khi qut nh sau: Hoch nh ngun nhn lc l qu trnh nghin cu, xc nh nhu cu NNL, a ra cc chnh sch v thc hin cc chng trnh, hot ng c lin quan ti nhn lc, bo m cho t chc doanh nghip lun c ngun nhn lc vi cc phm cht, k nng ph hp thc hin cng vic c nng sut, cht lng v hiu qu cao, t c cc mc tiu chung ra ca doanh nghip.
2.1.1.2. Vai tr ca hoch nh ngun nhn lc

Hoch nh NNL gip doanh nghip xc nh c phng hng, cch thc QTNNL ca mnh, bo m cho doanh nghip c c ng ngi, ng vic vo ng thi im cn thit v linh hot i ph vi nhng thay i trn th trng. Hoch nh NNL khng n thun ch ti d bo v tuyn s lng nhn vin cn thit cho doanh nghip m cn l qu trnh nghin cu, xc nh NNL, a ra cc chnh sch v thc hin cc chng trnh m bo cho doanh nghip c ngun nhn lc vi cc phm cht, k nng ph hp thc hin cng vic nhm em li hiu sut, hiu qu cao trong cng vic, ng thi hn ch cc ri ro c th xy ra do mi trng bin ng.
2.1.2. Mt s quan im v hoch nh ngun nhn lc

Quan nim trc y: Cng tc hoch nh ngun nhn lc ch c coi l lm k hoch NNL trong cc t chc, doanh nghip Vit Nam v hu nh rt th ng. Thng thng ch cp trn phn b sau mi tin hnh cc th tc v tc nghip lin quan ti lao ng.
17

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

K hoch nhn lc gn nh c thc hin mt cch my mc, ngha l khi k hoch sn xut kinh doanh tng ln khong 10 15% th b phn t chc, lao ng tin lng xin cp trn duyt thm mt s cn b, nhn vin tng ng. C nhiu t chc doanh nghip hai b phn t chc v lao ng tin lng c lp nhau. Nhiu trng hp s mu thun pht sinh gia hai b phn ny do khng thng nht v thng phi ch i nhau.

Ngun nhn lc

Quan im hin nay: Trc bi cnh nn kinh t th trng, cnh tranh ngy cng khc nghit, nhng quan nim c li thi v thay th bi quan nim mi ph hp vi iu kin ca mi trng kinh doanh. Theo tro lu ca th gii cc nc pht trin hay ang pht trin, quan im v vic xc nh vai tr ca Qun tr NNL v hoch nh NNL ca doanh nghip ngy cng quan trng hn. Hoch nh NNL c xem l mt trong nhng nguyn nhn cn bn dn n s thnh cng hay tht bi ca doanh nghip.
2.2. 2.2.1. Mi quan h gia hoch nh ngun nhn lc v chin lc kinh doanh ca doanh nghip Mc phi hp ca cc chin lc kinh doanh v chin lc qun tr ngun nhn lc (SHRM)

Trong thc tin hot ng ca cc doanh nghip, theo Torrington v Hall, c 5 mc phi hp ca cc chin lc NNL vi cc chin lc kinh doanh ca doanh nghip. Mc A: Khng c mi quan h no gia cc chin lc kinh doanh vi cc chin lc QTNNL ca doanh nghip. Hin nay, tnh trng ny vn cn tn ti, c bit trong cc doanh nghip nh. Mc B: Vai tr ca nhn t con ngi trong doanh nghip c nh gi quan trng ngang vi cc yu t khc ca qu trnh sn xut kinh doanh nh marketing, ti chnh, nghin cu v pht trin Ngun nhn lc c coi l mt yu t c bn trong qu trnh thc hin cc chin lc kinh doanh ca doanh nghip. Cc mc tiu kinh doanh c phn b t cp lnh o cao nht n cc b phn chc nng. Chin lc ngun nhn lc cng nh cc chin lc chc nng khc trong doanh nghip c xy dng nhm p ng v ph hp vi cc yu cu ca chin lc kinh doanh ton doanh nghip.

Phi hp gia chin lc kinh doanh v qun tr nhn s

Mc C: Bt u c mi quan h song phng gia cc chin lc, chnh sch kinh doanh vi chin lc ngun nhn lc trong doanh nghip. Cc chin lc kinh doanh ca doanh nghip c th cn c xem xt li v mc thc tin, hp l cho ph hp vi tnh hnh, c im phn cng b tr v s dng ngun nhn lc trong doanh nghip.
18

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

Mc D: Cc chin lc kinh doanh v cc chin lc ngun nhn lc trong doanh nghip c mi quan h cht ch vi nhau v c pht trin trong mi tc ng qua li ln nhau. Ngun nhn lc c coi l mt li th cnh tranh then cht ca doanh nghip, khng n thun ch l phng tin thc hin cc chin lc kinh doanh. Mc E: Chin lc ngun nhn lc c v tr then cht quyt nh trong doanh nghip. Ngun nhn lc l mt li th cnh tranh then cht ca doanh nghip v cc chin lc kinh doanh c xy dng v pht trin da trn cc li th ca ngun nhn lc. Ngun nhn lc tr thnh ng lc ch yu hnh thnh cc chin lc ca doanh nghip. Chin lc ngun nhn lc cn c tch hp vi chin lc ca cc t chc: Quan nim ny da trn vic coi ngun nhn lc nh l nng lc ct li ca cng ty yu t to ra s khc bit v mang li li th cnh tranh cho cng ty. Mt khc cc hot ng ngun nhn lc cng cn c s kt hp nhau hp lc to ra kh nng bo m s thnh t mc tiu ca t chc. Quan h ngun nhn lc vi cc chin lc khc trong cng ty c th hin thng qua hnh di y:
Cc tin S mnh ca t chc Chin lc ca t chc Cc yu cu v NNL Chin lc NNL Cc mc tiu v cch thc pht trin ngun nhn lc Cc hot ng NNL

Cc k nng Thi , hnh vi nhn vin Vn ha trong t chc

Ngun nhn lc nh l nng lc ct li Hnh 2.1. S tch hp ngun nhn lc vi chin lc cng ty

2.2.1.

Cc m hnh qun tr chin lc ngun nhn lc

Vic nhn mnh tm quan trng ca s tch hp gia qun tr ngun nhn lc vi chin lc kinh doanh th hin cch tip cn c th ti hng xy dng m hnh qun tr chin lc ngun nhn lc. Cc m hnh c xy dng nhm th hin s tch hp v nhng m hnh ny c phn thnh 3 nhm chnh: M hnh tng hp: th hin cc mi quan h gia cc yu t bn trong v yu t bn ngoi doanh nghip. M hnh t chc: th hin cc mi quan h gia cc yu t bn trong doanh nghip.
Chnh sch ca cng ty

M hnh c th ha: ch ra nhng chnh sch nhn s c th ph hp vi iu kin bn trong v bn ngoi c th ca doanh nghip.
2.2.1.1. M hnh tng hp

Trong nhm ny c th im mt s m hnh c bit n nhiu nht bao gm m hnh Harvard (Beer, Spector, Lawrence, Mills & Walton, 1985) v m hnh Collins
19

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

(1994). M hnh Harvard c xem l mt bc ngot ln trong qu trnh hnh thnh cc khi nim v chnh sch nhn s. N a ra bn phng n xy dng chnh sch: Nhng nh hng ti nhn s Dng lun chuyn nhn s Cc h thng thng/pht Cc h thng cng vic. M hnh Harvard i hi c s tham gia ca tt c cc bn lin quan nhng ngi c quyn li lin quan n qu trnh thc hin v kt qu ca chnh sch nhn s. Tuy nhin, n cha nu bt qu trnh xy dng v thc hin cc chnh sch QTNNL. Trong khi , Collins (1994) s dng khung h thng miu t mi lin h gia cc yu t c tnh quyt nh n qun tr chin lc ngun nhn lc.

Tuyn nhn s

M hnh ny xc nh mt s yu t chnh gn vi vic to ra s tch hp bn trong v bn ngoi, bao gm nhim v: chin lc, c cu t chc, vn ha, c tnh lao ng v cc chnh sch nhn s. Hiu qu c c t s tch hp gia chnh sch QTNNL vi chin lc kinh doanh l doanh thu, li nhun, th phn, cht lng sn phm, hnh nh doanh nghip, tnh sng to, nng sut lao ng v o c ngh nghip. im yu ca m hnh ny l cha tr li cu hi chin lc v chnh sch nhn lc no th ph hp vi mt chin lc kinh doanh hay c cu t chc c th. Ngoi ra, n cng cha nu r s cn thit phi c mi lin h cht ch gia t chc chu trch nhim hoch nh chnh sch QTNNL vi cc t chc v chin lc khc trong doanh nghip.
2.2.1.2. M hnh t chc

i din cho nhm m hnh ny l m hnh 5Ps ca Schuler (1992). M hnh ny a ra mt bc tranh chi tit v cc hot ng nhn s din ra bn trong doanh nghip. N tp trung vo cc mi quan h ni ti gia nhu cu chin lc ca doanh nghip v nm hot ng nhn s c hnh thnh t nm t: Philosophy (quan im), Policies (chnh sch), Programs (chng trnh), Practices (hot ng) v Process (quy trnh). Bng vic xc nh 5 hot ng trn, m hnh ny ch ra Hoch nh chng trnh nhn s mi tng tc phc tp ca cc hot ng nhn s cn thit hnh thnh v pht trin hnh vi ca c nhn v nhm nhm p ng cc nhu cu chin lc ca doanh nghip. Nhng nhu cu ny c th hin thng qua cc kt qu u ra, tm nhn v mc tiu ca chin lc kinh doanh. Schuler cho rng nhng n lc nhm thc hin thnh cng qun tr chin lc NNL cn bt u t vic xc nh nhu cu kinh doanh chin lc v phn tch mt cch c h thng nhng tc ng ca nhng nhu cu i vi 5 hot ng QTNNL nu trn.
20

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

Mi lin kt gia chin lc v hnh ng qun l nhn s c th c cng c bng cch khuyn khch s tham gia ca ngi lao ng vo qu trnh xc nh vai tr ca h. Hn na, cc nh qun l tham gia vo qu trnh qun tr chin lc NNL cn phi c kh nng phn tch v h thng ha khi xc nh nhu cu chin lc v thit k cc hot ng nhn s. Quy trnh qun tr chin lc NNL cng to c hi cho phng nhn s tham gia vo qu trnh xy dng chin lc kinh doanh. Tuy nhin, m hnh Schuler cha ch ra c khi no th mt chnh sch nhn s c th ph hp vi chin lc pht trin chung ca doanh nghip.
2.2.1.3. M hnh c th ha cc mi quan h

Dowling v Schuler (1990) xy dng mt m hnh trong cp n loi chnh sch nhn s ph hp khuyn khch hnh vi cn thit nhm t c mc tiu ra trong cc chin lc cnh tranh. Theo Dowling v Schuler, chin lc cnh tranh c chia thnh ba loi: chin lc tng cng cht lng, chin lc gim gi thnh v chin lc sng to. Chin lc tng cng cht lng v cc hot ng QTNNL chnh: o Cn s tham gia tch cc ca ngi lao ng; o Phn tch ngh nghip khng su; o Huy ng ngun lc bn ngoi; C hi pht trin ngh nghip o t c hi pht trin ngh nghip; o p dng cc tiu ch v kt qu; o p dng cc tiu ch ngn hn l ch yu; o p dng cc tiu ch v cc i tng trong cng mt nhm; o p dng mt s tiu ch tuyn dng; o p dng chnh sch u i; o Tin lng qun bnh; o o to nhiu; o Xy dng cc mi quan h hp tc gia nh qun l v ngi lao ng. Chin lc gim gi thnh v cc hot ng QTNNL chnh: o Cn t s tham gia ca ngi lao ng; o Phn tch ngh nghip khng su; o Ch yu s dng ngun lc t bn trong; o t c hi pht trin ngh nghip; o p dng cc tiu ch v quy trnh v kt qu; o p dng cc tiu ch ngn hn; o p dng cc tiu ch s dng c nhn l chnh; o Hn ch s dng chnh sch bo him lao ng; o t chnh sch u i; o Tin lng theo cp bc;
21

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc o o

o to t; Xy dng cc mi quan h nh qun l ngi lao ng truyn thng.

Chin lc sng to v cc hot ng QTNNL chnh: o Cn s tham gia tch cc ca ngi lao ng; o Phn tch ngh nghip khng su; o Huy ng ngun lc bn ngoi; o Nhiu c hi pht trin ngh nghip; o p dng cc tiu ch v quy trnh v kt qu; o p dng cc tiu ch di hn; o p dng cc tiu ch v cc i tng trong cng mt nhm; o p dng mt s chnh sch bo him lao ng; o p dng chnh sch u i; o Tin lng qun bnh; o o to nhiu; o Xy dng cc mi quan h hp tc gia nh qun l v ngi lao ng.
2.3. Tin trnh hoch nh ngun nhn lc

Tin trnh hoch nh ngun nhn lc bao gm 6 bc c bn: Bc 1: Phn tch mi trng, xc nh mc tiu Bc 2: Phn tch hin trng qun tr ngun nhn lc Bc 3: D bo nhu cu ngun nhn lc Bc 4: D bo ngun cung nhn lc Bc 5: Lp k hoch cc chng trnh ngun nhn lc Bc 6: Kim tra nh gi tnh hnh thc hin
2.3.1. Phn tch mi trng, xc nh mc tiu hoch nh NNL

2.3.1.1. Mi trng bn ngoi doanh nghip

Mi trng v m: cc yu t kinh t, chnh tr, chnh sch ca nh nc, cc yu t vn ha, x hi, iu kin t nhin, trnh k thut, cng ngh Mi trng tc nghip: xu th v mc cnh tranh trong ngnh, i th cnh tranh hin ti v i th tim tng, bn hng cung ng, khch hng
Mi trng ngoi doanh nghip

2.3.1.2. Mi trng bn trong doanh nghip

Bao gm cc yu t thuc v cc ngun lc bn trong ca doanh nghip: Hu hnh: Lc i ng cn b v lc lng lao ng (nhn lc), ti chnh (ti lc), c s vt cht, k thut (vt lc). Cc gi tr v hnh: Cht lng v trnh lao ng, trnh cng ngh, nng lc qun l, vn ha doanh nghip (bu khng kh, tinh thn, truyn thng), uy tn v v th doanh nghip.
22

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

2.3.1.3. Xc nh mc tiu ca hoch nh NNL

Mc tiu hoch nh NNL tp trung vo qu trnh Thu ht o to v Pht trin Duy tr ngun nhn lc ca doanh nghip gip cho doanh nghip lun m bo lc lng lao ng (k nng, phm cht cn thit) thc hin cc mc tiu ra. Hoch nh ngun nhn lc s gip nh qun tr tr li nhng cu hi c bn sau: Doanh nghip cn nhng nhn vin nh th no? Khi no doanh nghip cn h? H cn phi c nhng k nng, phm cht no? Doanh nghip c sn nhng ngi thch hp cha? V nu c sn th h c nhng kin thc, thi v k nng cn thit hay khng? Doanh nghip s tuyn dng mi t bn ngoi hay la chn t nhng ngi c sn?
2.3.2. Phn tch hin trng QTNNL

2.3.2.1. Ni dung phn tch hin trng QTNNL

Qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip va c tnh cht h thng va c tnh cht qu trnh. H thng QTNNL bao gm cc yu t sau:
o

Ngun nhn lc: S lng, c cu, trnh , k nng ngh nghip, kinh nghim, kh nng hon thnh nhim v, mc trung thnh vi doanh nghip, s n lc v tn tnh vi cng vic, sng kin. C cu t chc: Loi hnh t chc, phn cng phn nhim (chc nng, nhim v, quyn hn).
Phn tch hin trng qun tr ngun nhn lc

Cc chnh sch: Tuyn dng, o to-pht trin, i ng, khen thng

Qu trnh QTNNL l tng hp cc qu trnh thu ht, o to, pht trin v duy tr ngun nhn lc trong doanh nghip. Xem xt kt qu QTNNL trn hai mt: hiu qu vn hnh v hot ng ca c b my t chc ln hiu qu lm vic c nhn trong doanh nghip.
2.3.2.2. Phng php phn tch

S dng phng php phng vn, bn cu hi thu thp thng tin phn tch, nh gi ngi lao ng: Mc ng vin, kch thch ca doanh nghip v cng vic i vi ngi lao ng, s tha mn ca ngi lao ng, mi trng vn ha ca t chc, phng thc qun l, s cam kt thc hin i vi cng vic ca t chc, tnh chn st ca mc tiu trong doanh nghip Hiu qu QTNNL c th hin qua cc ch tiu: Nng sut lao ng, gi tr gia tng bnh qun u ngi, chi ph lao ng, mc s dng qu thi gian lao ng, hiu qu s dng cng sut my mc, thit b, tai nn lao ng, t l ngh vic trong nhn vin, mc vng mt, thc thc hin k lut lao ng.
23

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

2.3.3.

D bo nhu cu ngun nhn lc

2.3.3.1. Ni dung d bo

D bo nhu cu NNL l d bo khi lng cng vic cn thit phi thc hin; trnh trang b k thut v kh nng i mi cng ngh, k thut; s thay i v t chc hnh chnh lm nng cao nng sut lao ng nh: p dng nhm cht lng, nhm t qun, lun phin thay i cng vic, lm phong ph ni dung cng vic, thay i c cu t chc; c cu ngnh ngh theo yu cu cng vic; kh nng nng cao cht lng nhn vin; t l ngh vic trong nhn vin, yu cu nng cao cht lng sn phm, dch v, kh nng ti chnh ca doanh nghip thu ht lao ng c tay ngh cao trn th trng lao ng.
2.3.3.2. Phng php d bo

Phng php phn tch xu hng: Nghin cu nhu cu nhn lc trong cc nm trc d bo nhu cu nhn lc trong giai on tip theo. y l phng php mang tnh cht nh hng, ch yu da vo yu t thi gian v xu hng pht trin chung (c th km chnh xc), thng p dng vi cc doanh nghip hot ng kinh doanh trong mi trng t bin ng tng i n nh. Phng php phn tch tng quan: Tin hnh d bo nhu cu nhn lc thng qua vic s dng h s gia mt i lng v quy m sn xut kinh doanh (khi lng sn phm, hng ha, doanh s bn hng,) v s lng lao ng cn thit tng ng. Phng php ny c tnh chnh xc khng cao do khng tnh n s thay i v c cu v cht lng ngi lao ng cng nh nhng thay i v cc quy trnh cng ngh, t chc k thut ca doanh nghip. Phng php nh gi theo cc chuyn gia: Phng php ny c nhiu doanh nghip s dng v ng vai tr quan trng trong d bo nhu cu nhn lc. Cc chuyn gia d bo nhu cu nhn lc trn c s phn tch nh gi nhng nh hng ca yu t mi trng v kh nng thch ng ca doanh nghip trong vic nng cao cht lng sn phm dch v. Phng php s dng cng c my vi tnh (computer): Da trn cc d bo v khi lng sn phm, dch v, thi gian cn thit thc hin, theo cc phng n ti a, ti thiu v phng n kh thi, theo h thng chng trnh lp sn trn my vi tnh, doanh nghip c th nhanh chng d bo c nhu cu nhn lc tng ng cn thit cho tng lai.
2.3.4. D bo ngun cung nhn lc

2.3.4.1. Ngun cung nhn lc trong ni b doanh nghip

Ngun cung lao ng trong ni b doanh nghip bao gm ton b lc lng lao ng lm vic cho t chc, doanh nghip. Lc lng lao ng ny c th c doanh nghip s dng m bo cung v lao ng bng cch duy tr ngi lao ng v tr hin ti hoc iu ng, thuyn chuyn, thng tin b cho cc v tr khc trong doanh nghip. Cung ni b lao ng thay i lin tc v t chc doanh nghip c th tuyn lao ng mi, lao ng c c th ri b doanh nghip, v hu hoc b sa thi.
24

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

phc v cho cng vic d bo cung ni b v cung tng lai v ngun nhn lc cho doanh nghip, nh qun tr cn c h thng thng tin nh: cc bng, biu v nhn s, m t s lng lao ng, k nng, trnh ...., cc bo co phn tch tnh hnh nhn s, cng nh ni dung nh gi mi v tr cng vic thit yu trong doanh nghip theo di, d tr k hoch nhn lc nhm m bo ngun nhn lc p ng thc hin cc mc tiu chin lc kinh doanh ra.
2.3.4.2. Ngun cung nhn lc bn ngoi doanh nghip th trng lao ng

Trong hoch nh ngun nhn lc, doanh nghip cn d bo ngun cung nhn lc t th trng lao ng, cc nh qun tr cn nm c thng tin t cc trng thi tng lai ca th trng lao ng. Di y l mt s vn doanh nghip cn quan tm: Dn s v vic lm Dn s v vic lm lun tc ng trc tip ti th trng lao ng v c nh hng trc tip ti quyt nh ca cc doanh nghip trong vic hoch nh ngun nhn lc. Theo di qui m, ch s v dn s v vic lm gip doanh nghip d bo, ch ng iu chnh k hoch ngun nhn lc theo hng c li cho doanh nghip. Theo d on ca cc chuyn gia, hin nay v Dn s v vic lm trong mt s nm tip theo s l thi gian kh khn v vic lm cho ngi lao ng. Cc nh kinh t hc cnh bo tnh trng lm pht tng cao s lm cho nhiu ngi tht nghip do cc cng ty khng mun m rng kinh doanh khi tnh hnh th trng kh khn. Do tc ng ca khng hong ti chnh ton cu, tnh hnh tht nghip vn tip tc mc cao trn ton th gii. Lc lng lao ng v s a dng ca lc lng lao ng Trong bi cnh hin nay, vi s pht trin v qui m dn s ton cu v c bit l s tc ng ca xu hng ton cu ha kinh t th gii, lc lng lao ng trn th trng ngy cng gia tng v c s a dng v ngn ng, vn ha, trnh , k nng Cc doanh nghip cn c s ch ng tip cn, cn nhc, la chn, khai thc s dng ngun nhn lc t bn ngoi mt cch hiu qu, ph hp vi c im, nng lc ca doanh nghip mnh. Trong hoch nh ngun nhn lc, cc doanh nghip cn ch khai thc s a dng ny nh l li th ca lc lng lao ng phc v cho cc hot ng ca doanh nghip mt cch n nh, hiu qu. Lc lng lao ng tm thi Lc lng lao ng tam thi gm: cng nhn, ngi lao ng lm vic bn thi gian, ngn hn hoc lm theo cc hp ng d n, hoc theo hp ng thi v. i vi cc doanh nghip, trong qu trnh hoch nh nhn lc cn d bo v ch ng c k hoch tuyn dng cn thit i vi i tng lao ng tm thi trong trng hp d kin khi lng cng vic ca doanh nghip pht sinh trong nm k hoch.
25

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

Ngnh v xu hng ngh nghip Trong hoch nh ngun nhn lc, vic d bo v ngnh v xu hng ngh nghip l mt ni dung quan trng i vi k hoch v mc tiu ca doanh nghip v nhn lc. Doanh nghip ang hot ng trong lnh vc ngnh ngh no s phi quan tm ti xu hng ngh nghip v nh hng pht trin ca lnh vc . Bi trin vng hay s suy thoi ca ngnh ngh, lnh vc kinh doanh s dn ti nhng din bin phc tp ca th trng lao ng. Tuy nhin, s bin ng Ngnh v xu hng ngh nghip phc tp ca th trng lao ng do nhng thay i, din bin ca xu hng ngh nghip cng s to ra c hi cho doanh nghip nu doanh nghip nm bt kp thi, khai thc c li th v xu th pht trin ca lnh vc ngnh ngh kinh doanh. Theo nh gi ca cc nh nghin cu nhng ngh c nh gi l c trin vng bao gm: Khai thc v cung cp thng tin, kinh doanh trc tuyn, dch v khng dy v qun tr mng, t vn ti chnh ring, dch v gii tr, hng nghip v o to, t vn trong vic thng tho, m phn, tm l hc, x hi hc vn ho v chm sc sc kho cng ng...
2.3.5. Lp k hoch cc chng trnh ngun nhn lc

Vic chun b ngun nhn lc tng lai gip doanh nghip nng cao tnh cnh tranh v hot ng kinh doanh c hiu qu hn so vi vic ch n thun gii quyt khi xut hin vn . Hoch nh NNL cho bit doanh nghip s tha hay thiu lao ng cn thit cho cc hot ng kinh doanh ca mnh. m bo cho doanh nghip lun c s lng lao ng vi cc phm cht k nng cn thit v s dng c hiu qu ngun nhn lc , doanh nghip phi ch trng khng ch cc cng vic thuc v tuyn dng, tinh gin bin ch, m cn phi thc hin phi hp cc chnh sch, k hoch, chng trnh qun tr NNL ca doanh nghip trong cc lnh vc o to v pht trin, tr cng, ng vin, kch thch ti ni lm vic.
2.3.5.1. Lp k hoch cho s hiu ht nhn lc

C k hoch cho ngi lao ng lm thm gi, tng ca, tuyn dng thm lao ng mi. Trong cc giai on ngn, doanh nghip c th tr lng lm thm ngoi gi cho ngi lao ng hn l thu thm lao ng bn ngoi. Doanh nghip c th k hp ng gia cng vi cc doanh nghip khc cho mt s phn vic ca doanh nghip mnh. Ci tin quy trnh sn xut, kinh doanh: loi b cc bc, cc khu v hot ng khng cn thit, khng trc tip to ra gi tr cho doanh nghip v khch hng.
26 Tuyn dng lao ng mi

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

Hp ng lao ng lm vic tip khi ngi lao ng tui ngh hu (giu kinh nghim, sc khe p ng cng vic). Tuyn dng lao ng mi, c chnh sch tr lng cao thu ht lao ng gii bn ngoi. Doanh nghip cn xem xt, a ra nhng chnh sch phi hp gia cc khu tuyn dng, o to, lng bng, i ng.
2.3.5.2. Lp k hoch cho s d tha nhn lc

B tr li nhn s: R sot, sp xp, b tr, iu chuyn li lao ng trong ton h thng doanh nghip; khng b sung nhn s cho cc v tr cn trng trong ngn hn hoc lu di i vi cc cng vic khng cn cn thit i vi doanh nghip na. Gii quyt cho ngi lao ng ngh vic trong doanh nghip gm: ngh vic tm thi v vnh vin. o Ngh vic tm thi khi khi lng cng vic gim xung, doanh nghip khng m bo c vic lm cho ngi lao ng v ngay khi khi lng cng vic tr li bnh thng, ngi lao ng s c mi tr li lm vic (thng p dng trong cc doanh nghip lm vic c tnh cht thi v, chu k). o Ngh vnh vin p dng trong hai trng hp: Cng vic gim xung v cha c kh nng khi phc tr li; ngi lao ng khng p ng c yu cu cng vic do thiu k nng cn thit. Cho ngi lao ng ngh vic khng lng: p dng i vi nhng trng hp khng c kh khn v ti chnh; nhng ngi khng c trin vng p ng tt cng vic ca doanh nghip c th cho ngh i hc tp, hc ngh mi tm vic lm mi. H tr tm vic: T vn, gii thiu vic lm cho nhng ngi chun b ngh vic do tinh gin bin ch; a lao ng ca doanh nghip i lm thu cho cc t chc, n v khc ngoi doanh nghip v vn gi tn trong s lng ca doanh nghip (p dng i vi i ng lao ng lnh ngh ca doanh nghip trong lc doanh nghip ang gp kh khn).
H tr tm vic Gim bt gi lm hoc lm chung vic: Doanh nghip cn i, tha thun vi ngi lao ng v vic gim bt gi lm vic hoc chia s cng vic (nhiu ngi cng lm chung vic) hn ch s ngi b ngh vic khi khi lng cng vic gim xung.

Ngh hu sm: Thng p dng vi nhng trng hp cn 2 3 nm s n tui ngh hu. Doanh nghip c th ngh, tha thun vi ngi lao ng nhn lng hu thp hn mc bnh thng cho n khi tui hoc thm nin phc v ngh hu hoc doanh nghip c th mua s nm phc v cn li ca ngi lao ng cho n khi h tui ngh hu bng cch tr cho h s tin tng ng vi s lng hu ca h.
27

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

2.3.6.

Kim tra, nh gi tnh hnh thc hin

Mc ch ca kim tra, nh gi l hng dn cc hot ng hoch nh NNL, xc nh cc sai lch gia k hoch v thc hin, cc nguyn nhn dn n cc sai lch c bin php gii quyt vn . Ni dung cng tc kim tra, nh gi: s lng, cht lng lao ng, nng sut lao ng, t l thuyn chuyn lao ng, chi ph tuyn dng i vi mt lao ng; s hi lng tha mn ca ngi lao ng i vi cng vic

Kim tra nh gi tnh hnh thc hin

28

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

TM LC CUI BI

Trong hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip, cng tc hoch nh gip doanh nghip nh hng c hot ng ca mnh. Vic hoch nh ca doanh nghip bao gm nhiu ni dung, trong cng tc hoch nh ngun nhn lc l mt trong nhng ni dung quan trng. y l qu trnh nghin cu, xc nh nhu cu ngun nhn lc, a ra cc chnh sch v thc hin cc chng trnh hot ng m bo cho doanh nghip c ngun nhn lc vi cc phm cht, k nng ph hp thc hin cng vic c nng sut, cht lng v hiu qu cao. Lc lng lao ng trong doanh nghip c coi l ti nguyn nhn s, l yu t quan trng nht, l ng lc ca mi qu trnh sn xut kinh doanh, li th cnh tranh m doanh nghip ginh c hon ton ph thuc vo con ngi trong t chc . Do vy, cng tc hoch nh nhn lc gip doanh nghip thy c nhu cu ngun nhn lc phc v cho hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, t bo m sp xp ng ngi ng vic, vo ng thi im cn thit v linh hot i ph vi nhng thay i trn th trng. Tha nhn vin s lm tng chi ph, thiu nhn vin hoc cht lng nhn vin khng p ng yu cu s nh hng n cht lng thc hin cng vic v b l c hi kinh doanh. Hoch nh ngun nhn lc lin kt cc hnh ng vi cc kt qu, cho php doanh nghip nhn nhn r cc b phn hot ng c n khp vi nhau khng, ng thi gii p cho doanh nghip nhng vn nh: ngun nhn lc c ph hp vi chin lc khng, ngun nhn lc c m bo li th cnh tranh v duy tr c lu di li th cnh tranh hay khng.

29

Bi 2: Hoch nh ngun nhn lc

CU HI N TP

1. Hoch nh ngun nhn lc l g? 2. Vai tr ca Hoch nh ngun nhn lc? 3. Ti sao nh qun tr cn nghin cu mi quan h gia hoch nh ngun nhn lc v chin lc kinh doanh ca cng ty? 4. ngha nghin cu cc m hnh qun tr chin lc ngun nhn lc trong doanh nghip i vi nh qun tr trong hoch nh ngun nhn lc l g? 5. Mc tiu v ni dung c bn ca tin trnh hoch nh ngun nhn lc? 6. Phn tch mi trng trong hoch inh ngun nhn lc c hiu nh th no? 7. Ni dung v phng php d bo ngun nhn lc? 8. Ngun cung nhn lc cho doanh nghip bao gm nhng ngun no? 9. Lp k hoch chng trnh NNL trong doanh nghip bao gm nhng ni dung c bn no?

30

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

BI 3: PHN TCH, THIT K CNG VIC


Ni dung

Khi nim v ngha phn tch cng vic, thit k cng vic. Ni dung tin trnh phn tch cng vic. Cc phng php thu thp thng tin phn tch cng vic. Bn m t v tiu chun cng vic. Cc yu t nh hng v cc phng php thit k cng vic.

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c khi nim v ngha ca phn tch cng vic mt cng c c bn nht ca qun tr ngun nhn lc. Hiu c quy trnh, cc bc thc hin phn tch cng vic, nhng thng tin cn thit v phng php thu thp thng tin thc hin phn tch cng vic. Hiu c ni dung chnh v s cn thit ca vic xy dng bn m t v tiu chun cng vic. Hiu c khi nim, ngha ca vic thit k cng vic. Hiu c cc yu t c bn nh hng n thit k cng vic. p dng cc phng php thit k cng vic.

Hc vin cn c ti liu trong 1 gi v ng vai mt ngi lao ng trong thc t v tr li nhng cu hi thng gp: o Ngi lao ng thc hin nhng tc nghip g? o Khi no cng vic c hon tt? o Cng vic c thc hin u? o Cng nhn vin lm vic nh th no? o Ti sao phi thc hin cng vic ? o thc hin cng vic cn phi hi nhng tiu chun, trnh no? Tm hiu doanh nghip v nh qun tr cn lm g cung cp v xc nh ng n, cng vic ph hp vi lao ng thc hin cng vic .

Thi lng hc

5 tit

31

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

TNH HUNG KHI NG BI

Tnh hung dn nhp Thnh Trung mt thanh nin c tuyn dng vo v tr k ton ca mt Cng ty, l ngi kh nhanh nhn v tt bng nn c nhiu ngi trong Cng ty qu mn. Ngoi vng v chuyn mn k ton ti chnh, Trung cn rt tho v my tnh. Do vy, mi khi my tnh ca ai trong Cng ty b hng hay trc trc th thng khng gi cho cng ty dch v sa cha bo hnh my tnh bn ngoi, m trc tip nh lun Trung. Lc u Trung rt vui v gip mi ngi, nhng sau , do c qu nhiu ngi nh nn Trung thng xuyn phi lm thm gi hon thnh cng vic (cng vic chnh ca Trung l k ton tng hp). V vy, Trung sau bt u c nhng biu hin kh chu, bt mn. Anh cm thy mnh b i x khng cng bng v phi lm thm vic trong khi khng c tr thm lng.

Cu hi 1. Biu hin thi v phn ng ca nhn vin ni trn c thng xy ra trong cc doanh nghip hay t chc m bn bit hay khng? 2. Nu l ngi ph trch ca phng nhn s, Bn s gii quyt vn ny nh th no? 3. Khng phi mi kha cnh yu cu ca cng vic u c th trnh by trong bn m t cng vic, bn m t cng vic cn c trnh by nh th no l hp l?

32

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

3.1. 3.1.1.

Phn tch cng vic Khi nim cng vic

Cng vic c hiu bao gm mt s tc nghip c th cn c hon thnh nu mt t chc mun t c cc mc tiu ca mnh. Cng vic c th i hi mt s tc nghip c th do mt ngi hoc nhiu ngi tham gia thc hin nhm hon thnh theo yu cu t ra ca t chc i vi tng cng vic c th. Trn c s khi nim cng vic trn s gip chng ta hiu r thm khi nim phn tch cng vic.
3.1.2. Bn cht ca phn tch cng vic

Cng vic

3.1.2.1. Khi nim

Khi nim phn tch cng vic: o Phn tch cng vic l mt tin trnh xc nh mt cch c h thng cc nhim v v cc k nng cn thit thc hin cc cng vic trong mt t chc. o C th hn phn tch cng vic cn c hiu l qu trnh nghin cu ni dung cng vic nhm xc nh iu kin tin hnh, cc nhim v, trch nhim, quyn hn khi thc hin cng vic v cc phm cht, k nng ngi lao ng cn thit phi c thc hin cng vic. Phn tch cng vic l cng Phn tch cng vic c thit yu ca mi chng trnh qun tr ngun nhn lc, l cng c c bn nht trin khai chin lc ngun nhn lc ca t chc, thng qua cc hot ng nh: tuyn dng, o to v pht trin, nh gi thnh tch, i ng Phn tch cng vic tp trung vo tr li nhng cu hi sau y: o Ngi lao ng thc hin nhng tc nghip g? o Khi no cng vic c hon tt? o Cng vic c thc hin u? o Cng nhn vin lm cng vic nh th no? o Ti sao phi thc hin cng vic ? o thc hin cng vic cn phi hi nhng tiu chun, trnh no?
3.1.2.2. ngha ca phn tch cng vic

Phn tch cng vic cung cp cc thng tin v nhng yu cu, c im ca cng vic nh cc hnh ng no cn c tin hnh thc hin, mc u tin ra sao, thc hin nh th no v ti sao; cc loi my mc trang b dng c no cn thit khi thc hin
33

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

cng vic; cc mi quan h gia cc cp qun tr, quan h gia nh qun tr vi nhn vin v quan h ng nghip trong thc hin cng vic. Phn tch cng vic yu km, thiu tnh khoa hc s khng to ra c s phi hp ng b gia cc b phn c cu trong doanh nghip cng nh khng th nh gi chnh xc yu cu ca cc cng vic, do khng th tuyn dng c ng ngi lao ng cho ng cng vic, khng nh gi c ng nng lc thc hin cng vic ca ngi lao ng v do khng th c chnh sch i ng ng, kp thi kch thch, thc y ngi lao ng. Phn tch cng vic l cng c rt hu hiu gip cc t chc, doanh nghip mi thnh lp hoc ang cn c s ci t hoc thay i v c cu t chc, tinh gin bin ch nhm nng cao hiu qu, hiu sut ca sn xut kinh doanh.

Hnh 3.1: Phn tch cng vic

Phn tch cng vic c thc hin trong cc trng hp sau y:


o

Khi t chc doanh nghip c thnh lp v chng trnh phn tch cng vic c tin hnh ln u tin. Khi doanh nghip cn c thm mt s cng vic mi. Khi cc cng vic phi thay i do vic i mi cng ngh, ci tin quy trnh k thut, i mi v phng php, th tc hoc thay i, ci t h thng. Bo m thnh cng hn trong vic sp xp, iu ng, thuyn chuyn v thng thng lao ng. Hn ch nhng bt cng bng v mc lng qua vic xc nh r nhim v v trch nhim ca cng vic. To ng lc, kch thch ngi lao ng lm vic tch cc hn qua vic sp xp cc mc i ng, thng thng.
Tc dng ca phn tch cng vic

o o

Phn tch cng vic s gip doanh nghip:


o

34

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic o

Tit kim thi gian v sc lao ng thng qua vic tiu chun ha cng vic, t gip nh qun tr c c s lm k hoch v phn chia thi biu cng tc. Gim bt s ngi cn phi thay th do thiu hiu bit v cng vic hoc trnh ca h. To c s cp qun tr v nhn vin hiu nhau nhiu hn.

3.1.3.

Nhng thng tin cn thu thp trong phn tch cng vic

Qu trnh phn tch cng vic cn thu thp, phn tch v sp xp c h thng thng tin, c im v yu cu i vi mt cng vic c th. Doanh nghip cn xy dng c hai loi ti liu c bn l bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic. Bn m t cng vic: L vn bn lit k cc chc nng, nhim v, cc mi quan h trong cng vic, cc cng vic, cc iu kin lm vic, yu cu kim tra, gim st v cc tiu chun cn t c khi thc hin cng vic. Bn m t cng vic gip nh qun tr v ngi lao ng hiu c ni dung, yu cu ca cng vic v hiu c quyn hn, trch nhim khi thc hin cng vic. Bn tiu chun cng vic: L vn bn lit k nhng yu cu v nng lc c nhn nh: trnh hc vn, kinh nghim cng tc, kh nng gii quyt vn , cc k nng khc v cc c im Bn m t cng vic c nhn thch hp nht cho cng vic. Bn tiu chun thc hin cng vic gip nh qu tr v nhn vin hiu c cng vic cn ngi lao ng nh th no thch hp v thc hin cng vic tt nht. c th xy dng bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic c chnh xc, cn thu thp c cc loi thng tin sau y: Thng tin v cc yu t bn ngoi ca iu kin lm vic nh iu kin t chc hot ng ca doanh nghip, ch lng bng, khen thng, mc quan trng ca cng vic trong doanh nghip, cc yu t ca iu kin v sinh lao ng, s c gng v th lc, s tiu hao nng lng trong qu trnh lm vic, nhng ri ro kh trnh. Thng tin v cc hot ng thc t ca ngi lao ng tin hnh ti ni lm vic nh cc phng php lm vic, cc mi quan h trong thc hin cng vic, cch thc lm vic, cch thc phi hp vi ng nghip, cch thc thu thp x l cc loi s liu v cch thc lm vic vi cc loi my mc, trang b k thut. Thng tin v nhng phm cht m nhn vin Hot ng thc t ca ngi lao ng thc hin cng vic cn c nh trnh hc vn, kin thc, kinh nghim, k nng thc hin cng vic, tui i, ngoi hnh, s thch, sc khe, quan im, mong mun, cc c im c nhn cn c khi thc hin cng vic
35

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

Thng tin v cc loi phng tin, my mc, thit b k thut cho thc hin cng vic, s lng, cht lng, quy trnh k thut v tnh nng tc dng, cch thc vn hnh, bo dng, bo qun. Thng tin v cc tiu chun mu trong thc hin cng vic i vi nhn vin, bao gm c cc quy nh v tiu chun hnh vi v tiu chun kt qu thc hin cng vic.
3.2. Tin trnh thc hin phn tch cng vic

Phn tch cng vic

Tin trnh thc hin phn tch cng vic c thc hin qua 4 bc: Xc nh phm vi phn tch cng vic; chun b phn tch cng vic; thu thp v phn tch d liu; xy dng bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic.
3.2.1. Xc nh phm vi phn tch cng vic

Xc nh mc ch ca phn tch cng vic. Xc nh cng vic cn phn tch.


3.2.2. Chun b phn tch cng vic

Xc nh thng tin, d liu cn thit c lin quan. Xc nh ngun thng tin, d liu. La chn phng php c th thu thp thng tin phn tch.
3.2.3. Thu thp v phn tch d liu

Thu thp cc thng tin, d liu c bn c sn trn c s ca cc s t chc, cc vn bn v mc ch yu cu, chc nng quyn hn ca doanh nghip v cc b phn c cu, hoc s quy trnh cng ngh v bn m t cng vic c (nu c). Kim tra, xc minh tin cy, tnh chnh xc ca thng tin. Phn tch thng tin v xy dng bn m t cng vic v tiu chun cng vic. Bo co kt qu.
3.2.4. Xy dng bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic

Bn m t cng vic: Do c th v quy m, trnh v cch thc t chc ca cc doanh nghip v do mc ch phn tch cng vic khc nhau nn trong thc t khng c biu mu thng nht cho bn m t cng vic.
36

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

Tuy nhin, cc bn m t cng vic thng bao gm nhng ni dung ch yu sau y: o Nhn din cng vic: Tn cng vic v nhng thng tin gip nhn din cng vic (cp bc cng vic; nhn vin thc hin cng vic; cn b lnh o, gim st tnh hnh thc hin cng vic; mc tin lng tr cho nhn vin thc hin cng vic; ngi thc hin v ngi ph duyt bn m t cng vic. o Tm tt cng vic: M t tm tt mc ch v thc cht l cng vic g, mc ch cng vic. o Cc hot ng v mi quan h trong thc hin cng vic: M t chc nng, nhim v, trch M t cng vic nhim, thi ca ngi lao ng trong thc hin, hon thnh cng vic; m t mi quan h, mc ph thuc trong thc hin cng vic, nhng tc ng, tng tc ca mi trng n cng vic. o iu kin lm vic: M t iu kin thc hin cng vic, ni lm vic v nhng tnh cht lin quan khc ca mi trng lm vic (thi gian lm vic, mc n nh, an ton ca vic thc hin cng vic). o Thit b cho thc hin cng vic: Lit k nhng cng c, thit b v nhng thng tin cn thit m bo thc hin cng vic. o Quyn hnh ca ngi thc hin cng vic: M t gii hn hay phm vi quyn hn trong cc quyt nh v cc mt nh nhn s, ti chnh, thi gian gim st, ch o nhn vin di quyn. o Tiu chun trong nh gi ngi thc hin cng vic: Ngi thc hin cng vic cn t c cc tiu chun c th nh khi lng cng vic, cht lng cng vic (s lng sn phm, doanh s, mc tiu hao nguyn vt liu, cht lng sn phm, mc tha mn ca khch hng). Bn tiu chun cng vic: T bn m t cng vic, nh qun tr s tin hnh xy dng bn tiu chun cng vic l vn bn lit k nhng yu cu ch yu i vi nhn vin thc hin. Nhng yu t chnh trong bn tiu chun cng vic l: o Trnh vn ha, chuyn mn, trnh ngoi ng, kinh nghim lm vic, cc k nng c lin quan n thc hin cng vic (s dng, vn hnh thit b, my mc..). o Tui i, gii tnh, sc khe, iu kin hon cnh bn thn. o Cc c im c nhn lin quan n thc hin cng vic nh: tnh trung thc, s chnh xc, cn thn, t m, s nhanh nhn, kh nng c im c nhn ha ng vi ng nghip.
37

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

M T CNG VIC NHN VIN KINH DOANH I. Thng tin chung: V tr B phn Qun l trc tip II. Mc ch cng vic Trc tip thc hin hot ng bn hng d n ca cng ty. III. Nhim v c th: 1. Duy tr nhng quan h kinh doanh hin c, nhn n t hng; thit lp nhng nhng mi quan h kinh doanh mi bng vic lp k hoch v t chc lch cng tc hng ngy i vi nhng quan h kinh doanh hin c hay nhng quan h kinh doanh tim nng khc. 2. Lp k hoch cng tc tun, thng trnh Trng knh bn hng duyt. Thc hin theo k hoch c duyt. 3. Hiu r v thuc tnh nng, bao b, gi, u nhc im ca sn phm, sn phm tng t, sn phm ca i th cnh tranh. 4. Nm c quy trnh tip xc khch hng, quy trnh x l khiu ni thng tin, quy trnh nhn v gii quyt thng tin khch hng, ghi nhn y theo cc biu mu ca cc quy trnh ny. 5. Tip xc khch hng v ghi nhn ton b cc thng tin ca khch hng trong bo co tip xc khch hng. Bo co ni dung tip xc khch hng trong ngy cho Trng nhm kinh doanh. 6. Ln d tho hp ng sau khi khch hng ng c bn, chuyn cho Trng nhm bn hng xin kin v cc iu khon hp ng. Lp th tc k kt hp ng, lu bn copy hp ng, chuyn bn chnh cho Trng nhm gi, mt bn chnh cho phng k ton gi. 7. Trc tip thc hin, c thc thc hin hp ng, bao gm cc th tc giao hng, xut ho n, cng khch hng kim tra cht lng sn phm giao. 8. Nhn v x l cc khiu ni ca khch hng v cht lng sn phm, thi gian giao hng. 9. Theo di qu trnh thanh l hp ng, h tr phng k ton c thc cng n, ch xong trch nhim khi khch hng thanh ton xong. 10. Giao dch, tm hiu nhu cu ca khch hng. Tm kim khch hng tim nng. 11. Cp nht kin thc cng vic qua vic, c cc sch bo v kinh doanh v tip th; duy tr cc mi quan h khch hng. 12. Pht trin vic kinh doanh a bn c giao ph. 13. Chm sc khch hng v bn hng theo lch trnh nh. IV. Tiu chun 1. Trnh Cao ng tr ln chuyn ngnh Qun tr kinh doanh, Kinh t thng mi, Marketing. 2. S dng thnh tho vi tnh vn phng, cc phn mm lin quan n cng vic. 3. Nhit tnh, nng ng, c lp, nhy bn. 4. C kh nng thc y kinh doanh, k nng giao tip. 5. C t nht 1 nm kinh nghim kinh doanh tr ln. Thi gian lm vic

38

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

3.3. 3.3.1.

Cc phng php thu thp thng tin phn tch cng vic Phng php phng vn

Ni dung phng php: Thc hin trc tip vi tng c nhn, vi nhm ngi lao ng cng thc hin cng vic hoc vi cn b ph trch nhm thc hin cng vic . Phng php thng c s dng khi mc ch ca phn tch cng vic l xy dng tiu chun mu nh gi nng lc thc hin cng vic ca ngi lao ng, xc nh nhu cu o to v xc nh gi tr ca cng vic. u im ca phng php: Phng php phng vn cho php pht hin nhiu thng tin v cc hot ng v cc mi quan h quan trng trong phn tch cng vic. ng thi gip cho nh qun tr c thm thng tin gii thch cc yu cu v chc nng cng vic. Hn ch ca phng php: Hn ch ca phng php ny l ngi c phng vn c th cung cp thng tin sai lch hoc khng mun tr li y cc cu hi phng vn. Phng php ny i hi ngi phng vn thu thp thng tin phi tn nhiu thi gian lm vic trc tip vi ngi lao ng v thi gian sng lc thng tin phng vn. nng cao cht lng thng tin phng vn phn tch cng vic, nn ch :
o

Nghin cu cng vic trc khi thc hin phng vn c th a ra nhng cu hi cn thit, ph hp. Chn ngi thc hin cng vic c nng lc. nht v chn ngi c kh nng m t quyn hn, trch nhim, cch thc thc hin cng vic tt nht. Thit lp mi quan h thn mt, t nhin vi ngi c phng vn v gii thch cho h r rng v mc ch ca phng vn.
Phng php phng vn

Nhng cu hi a ra cn r rng mang gi ngi c phng vn c th d tr li v tha ng cu hi nu. C cu thng tin cn thu thp phi hp l khi tin hnh phng vn khng b b st nhng thng tin quan trng. Kim tra li tnh chnh xc ca cc thng tin vi ngi c phng vn.

3.3.2.

Phng php bn cu hi

Ni dung phng php: L phng php hiu qu thu thp thng tin phn tch cng vic. Thng qua vic lit k nhng cu hi c nghin cu v chun b k lng, bn cu hi s c a ti i tng in vo cc cu tr li. Tng kt cc cu tr li ca ngi lao ng/nhn vin, cn b phn tch s c c nhng thng tin c bn, c trng v cc cng vic thc hin trong doanh nghip.
39

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

u im: Nhn chung, phng php bn cu hi cung cp thng tin nhanh chng, tit kim thi gian khi tin hnh thu thp thng tin qua kt qu tr li cc cu hi, phng php ny tin hnh kh n gin, thun tin cho c ngi tin hnh v ngi tr li cu hi so vi hnh thc phng vn trc tip. Nhng vn cn lu nng cao cht lng thng tin thu thp qua bn cu hi: o Cu trc cc cu hi: Ni dung cc cu hi cn hng vo chc nng, nhim v chnh, cc tc nghip m ngi lao ng phi thc hin thm ti ni lm vic. Tuy nhin, cc cu hi cn bm st trng tm vn phi nghin cu v bn cu hi nn ngn gn. o Cch thc t cu hi: Cc cu hi cn thit Phng php cu hi k n gin, d hiu, d tr li v c th tr li ngn gn. Bn cnh cn c nhng cu hi ng hay m ty theo i tng v cng vic cn phn tch. o Ni tin hnh: Nn cho ngi lao ng thc hin bn cu hi ti ni lm vic, trnh ngi lao ng thc hin nh hoc bn ngoi doanh nghip nhm m bo khng ko di thm thi gian, tng s tp trung v tnh chnh xc khi tr li cc cu hi.
3.3.3. Phng php quan st ti ch

Ni dung ca phng php: Quan st ti ni lm vic l phng php kh ph bin, cho php nh qun tr khi tin hnh phn tch cng vic c th xc nh c y v chi tit v thi gian, mc thng xuyn, tnh phc tp ca cc nhim v, trch nhim khi thc hin cc cng vic khc nhau, cc thng tin v iu kin lm vic, trang thit b k thut, my mc, dng c, nguyn vt liu s dng trong qu trnh lm vic v hiu qu thc hin cng vic. u im: Phng php ny c s dng nhiu i vi nhng cng vic c th nh lng, c th o lng, d xc nh, quan st thy, nhng cng vic khng mang tnh cht tnh hung.

Phng php quan st ti ch

Nhc im: Phng php quan st c th cung cp cc thng tin thiu chnh xc do hi chng Hawthone (khi bit mnh ang c quan st, ngi lao ng c th lm vic vi
40

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

cch thc, thi , kt qu khc vi khi thc hin cng vic trong nhng lc bnh thng), iu ny th hin r nt nht khi cn b phn tch va quan st va phng vn ngi lao ng thc hin cng vic. nng cao cht lng thu thp thng tin, nn p dng: o Quan st kt hp vi phng tin k thut h tr (camera ghi hnh, my o tn sut, ng h tnh thi gian). o Quan st theo chu k ca cng vic hon chnh. Cn ch ti chu k ca cng vic, thi gian cn thit hon thnh cng vic. o Trao i trc tip vi cc nhn vin thc hin cng vic tm hiu nhng iu cha r hoc b sung nhng iu b st trong qu trnh quan st.
3.4. 3.4.1. Thit k cng vic Khi nim

Thit k cng vic l qu trnh kt hp cc phn vic ri rc li vi nhau hp thnh mt cng vic trn vn nhm giao cho mt c nhn hay nhn vin thc hin. Ni cc khc, thit k cng vic l qu trnh xc nh cc cng vic c th cn hon thnh v cc phng php c s dng hon thnh cng vic, cng nh mi quan h ca cng vic vi cc cng vic khc trong t chc.
3.4.2. Cc yu t nh hng n thit k cng vic

Thit k cng vic

Tnh thng l ca cng vic: Tnh thng l ca cng vic c th hin mc xut hin cc cng vic. o Mt cng vic c gi l c tnh thng l cao khi cng vic c xu hng xut hin thng xuyn, n nh trong mt khong thi gian di. o Mt cng vic c gi l tnh thng l thp khi m n xut hin khng c quy lut, bt thng, mc xut hin khng thng xuyn, khng n nh. Dng cng vic: Dng cng vic trong t chc thng chu nh hng bi tnh cht, bn cht ca sn phm hay dch v. T sn phm hay dch v s gi hng cho nh qun tr xy dng mt tin trnh tc nghip hiu qu. Sau khi trnh t cng vic c phn nh, s cn i gia cc cng vic s c thit lp. Kh nng ca ngi lao ng: Kh nng ca ngi lao ng l yu t nh hng rt ln n thit k cng vic. Khi Henry Ford s dng dy chuyn sn xut, ng nhn thy rng cc cng nhn thiu vng kinh nghim hot ng trn cc dy chuyn t ng ha. V th cng vic phi c thit k mt cch n gin v i hi t cng tc o to.

Henry Ford (1841 1925)

41

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

Tnh cht ca mi trng: Doanh nghip c xem nh l mt h thng hot ng trong mi trng ca n. Doanh nghip tc ng ti mi trng thng qua u ra v mi trng tc ng ti doanh nghip thng qua u vo. Khi mi trng thay i, trng thi cn bng n nh ca doanh nghip cng b ph v. thit lp li trng thi cn bng mi, cc doanh nghip phi c nhng phn ng thch ng trc s thay i ca mi trng thay i. Do vy, vic thit k cng vic cng phi ph hp vi trng thi vn ng bin i ca mi trng.
3.4.3. Cc phng php thit k cng vic c nhn

3.4.3.1. Chuyn mn ha cng vic

Ni dung ca phng php: y l kiu thit k cng vic da trn c s phn tch cng vic thnh cc ng tc, thao tc, bc cng vic, sau giao cho mi c nhn. Mi c nhn s ch chuyn thc hin mt bc cng vic hoc mt vi thao tc no vi quy trnh thc hin cng vic c xy dng mt cch ti u. Bn cht ca kiu thit k ny l chia nh cng Chuyn mn ha cng vic vic, giao cho mi c nhn t vic nhng khi lng cho mi phn vic tng ln. u im: o Chuyn mn ha cng vic nhm gim phm vi cng vic, phn chia thi gian hon thnh cng vic. o Chuyn mn ha nhm tit kim thi gian, cn t u t v cho php ngi lao ng hc vic nhanh chng. o Chi ph o to mc thp nht v ngi lao ng ch cn tho mt hoc mt s cng vic b phn. iu ny c bit hu ch khi doanh nghip phi i ph vi tnh trng lao ng thiu kin thc hoc c t kinh nghim trong hot ng dy chuyn. Nhc im: Do ngi lao ng chuyn lm mt cng vic dn n s nhm chn v lm vic mt cch my mc, khng to c s hng th cho ngi lao ng.
3.4.3.2. Lun chuyn cng vic

V nguyn tc, mi ngi lao ng c thit k theo hng chuyn mn ha, song s chuyn mn ha ch p dng cho cng vic trong khi ngi lao ng li thay i nh chuyn ch lm vic theo mt quy trnh nht nh. Thng thng mt nhn vin lm vic mi v tr cng tc khng qu 2 3 nm, cn nh qun tr khong 4 5 nm s c chuyn i v tr cng tc. u im: o Lm gim s cng thng, nhm chn, ci thin cht lng cuc sng lao ng cho ngi lao ng, do to c s hng th trong cng vic. o To iu kin cho ngi lao ng nng cao trnh ngh nghip mt cch ton din nn to iu kin cho doanh nghip c th linh hot s dng lao ng trong tng lai.
42

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

Hn ch:
o

D lm ri lon sn xut do trong giai on u ngi lao ng cha bt nhp kp thi vi cng vic. Phc tp vic kim sot, t chc. i hi o to nhiu.

o o

3.4.3.3. M rng cng vic

Ni dung ca phng php: y l kiu thit k cng vic da trn vic m rng phm vi thc hin cng vic ca nhn vin bng cch tng thm vic v gim khi lng cng vic trong mi phn vic. M rng cng vic bng cch nhm nhng phn vic tng t chnh hoc nhng phn vic m s dng cng c nh nhau li vi nhau. Kiu thit k cng vic ny l kt qu ca qu trnh pht trin nhanh chng ca trnh sn xut x hi v do s bin i khng ngng mi M rng cng vic trng hot ng ca cc doanh nghip, chu k sng sn phm b rt ngn. Tt c nhng iu ny lm cho tnh thng l ha gim xung. Mt khc, trnh ca ngi lao ng ngy cng tng ln, h c kh nng m nhn tt nhiu cng vic khc nhau cng lc. Do vic thit k cng vic theo hng m rng cng vic l cch thit k hp l nhm m bo thch ng tt vi s thay i. ng thi n cng khai thc trit nng lc lao ng ca nhn vin. u im:
o o

Tha mn ngi lao ng tt hn, to ra tnh hp dn trong cng vic. Tnh linh hot v c ng cao, nhanh chng thch ng vi nhng chuyn bin ca mi trng. S dng thi gian v ngun lc km hiu qu. B ch trch do vic tng s lng cng vic gy nhm chn cho ngi khc.

Hn ch:
o o

3.4.3.4. Lm phong ph ha cng vic

Ni dung phng php: L phng thc thit k cng vic bng cch m rng cng vic theo chiu su. Gia tng thm nhim v v quyn hn theo chiu su cho ngi lao ng, to iu kin cho ngi lao ng c quyn quyt nh nhiu hn trong cng vic ca h, ng thi tng mc t chu trch nhim mt cch tng ng. Nguyn tc: Khi tin hnh phong ph ha cng vic cn tun theo 5 nguyn tc sau:
o

Gia tng nhng i hi v cng vic: Cng vic nn thay i trong cch thc gia tng mc kh khn v trch nhim.
43

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic o

Gia tng trch nhim gii trnh ca ngi lao ng: Cho php phn chia nhiu quyn hnh trong thc hin cng vic, gia tng s kim sot c nhn trong khi trch nhim cui cng vn thuc v ngi qun l. To thi gian biu lm vic t do v hp l: Trong iu kin v gii hn cho php, nhng c nhn cng c th thc hin cng vic theo thi gian biu ca ring mnh. Cung cp thng tin phn hi: Tt hn l ngi lao ng bo co trc tip tnh hnh thc hin cng vic mt cch thng xuyn ti ngi gim st. Cung cp nhng kinh nghim mi: Trong iu kin hon cnh v v tr lm vic nn bao gm c nhng kinh nghim mi v to s pht trin c nhn. Phong ph ha cng vic vn da trn nn tng ca chuyn mn ha nhng c s ci tin c bn bng cch giao cho ngi lao ng nhiu quyn quyt nh hn trong cng vic ca mnh. Qua lm phong ph ha Phong ph ha cng vic cng vic ca h, tng nhit tnh lao ng, gim nhm chn v cng thng.

u im: o m bo chuyn mn ha theo tng cng vic. o Tnh linh hot cao nn to kh nng thch nghi tt. o Pht huy cao kh nng lm vic ca ngi lao ng trn c s pht huy tnh ch ng sng to. Hn ch: o Cc ngun lc b chia nh nn gim li th v quy m. o Kh nng kim sot h thng gim.
3.4.3.5. Thit k cng vic theo Modul

Theo phng php thit k mi ny, nh qun tr cn nghin cu k v cc cng vic phi thc hin, sau phn chia thnh cc phn vic nh, m bo sao cho mi phn vic nh vy c th c mt ngi lao ng hon thnh m khng tn nhiu thi gian. Cc phn vic phn chia phi mang tnh ng nht. Sau , nh qun tr cho php ngi lao ng c la chn phn vic theo kh nng s trng ca mnh. Nu c nhng phn vic nhm chn hoc kh khn khng ai thch th nh qun tr s tin hnh chia u cho mi ngi. u im:
o o

Thit k theo Modul

Tnh linh hot v c ng rt cao, tha mn c bn ngi lao ng, bnh ng. Lun chuyn cng vic nhanh.

44

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

Hn ch:
o o

i hi trnh chuyn mn ca ngi lao ng v thc lao ng cao. Trnh t chc qun l phi rt cao mi c th thc hin c.

3.4.4.

Phng php thit k cng vic theo nhm

y l kiu thit k cng vic hin i v c nh gi l xu hng ca nhiu doanh nghip v t chc trn th gii. N ph hp vi xu th gia tng kh nng hp tc lao ng trong iu kin pht trin mnh m ca khoa hc k thut. Sau y l cc phng php thit k cng vic theo nhm thng dng cc quc gia pht trin.
3.4.4.1. Nhm lao ng hi nhp

Phng php thit k cng vic theo nhm

p dng cho cc cng vic i hi s hp tc cp nhm. Nhm c t chc bao gm nhiu chuyn mn khc nhau c kh nng thc hin mt khi lng cng vic hon chnh nht nh. ng u mi nhm l trng nhm, c nhim v iu khin s phi hp hot ng chung ca c nhm, nhm c giao quyn lc rt ln t vic t chc sn xut, cho n vic la chn nhn s v tr lng lao ng.
3.4.4.2. Nhm lao ng t qun

y l kiu t chc lao ng bng cch lm phong ph ha cng vic theo chiu su. Cc nhm lao ng hn hp c giao cho cc mc tiu phi thc hin trong nhng khong thi gian nht nh vi mc chi ph cho trc, nhm c trch nhim t xc nh cc nhim v phi lm v t chc thc hin cc nhim v . Nhm c giao ton quyn quyt nh mi vn qun l thc hin mc tiu t ra. c im ca nhm ny l khng c ngi ph trch chung, mi cng vic s do tt c mi thnh vin ca nhm cng tho lun v quyt nh.
3.4.4.3. Nhm cht lng

y l mt hnh thc nhm tin phong (xung kch, c nhim) thu ht nhng ngi tnh nguyn, c hun luyn k khc phc cc nhim v c bit quan trng, kh khn khi cn thit. Nhm cht lng khng phi l mt cu trc n nh m n ch c hnh thnh khi c nhu cu, lc cc thnh vin ca nhm lin quan n vn cn gii quyt s c triu tp tham gia gii quyt vn . Khi cng vic hon thnh, nhm s t gii tn, cc thnh vin tr v lm vic ti b phn trc y ca mnh. Nhm ny ch yu hot ng ngoi gi, cc thnh vin ca nhm thng l t nguyn (trong mt s trng hp c th c ch nh v la chn) c doanh nghip cp kinh ph hot ng.
3.4.5. Thit k cng vic hng vo ngi lao ng

L kiu thit k nh mt cu ni gia nhim v ca doanh nghip vi s tha mn nhu cu ca ngi lao ng. Ngi lao ng c khuyn khch tham gia vo vic thit k li cng vic ca h nhm c li cho c t chc v chnh h.
45

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

Ngi lao ng c th ngh s thay i trong thit k cng vic nhm lm cho cng vic ca h hp dn v tha mn hn. Nhng h cng phi ch ra cch thc tt hn trong vic t c mc tiu ca b phn mnh tham gia. Vi cch ny, nhng ng gp ca mi thnh vin u c cng nhn, hng n lc ca h vo vic hon thnh mc tiu v nhim v ca t chc. Hng vo ngi lao ng Thit k cng vic hiu qu l tm ra s ha hp gia tnh hiu qu v nhn t hnh vi. Yu t hiu qu nhn mnh n hiu sut trong khi yu t hnh vi li quan tm nhiu hn n ngi lao ng. Vai tr ca cc chuyn gia ngun nhn lc l phi to ra s cn bng gia cc nhn t ny. Khi cng vic c chuyn mn ha, nh thit k cng vic c th n gin chng bng cch ct gim s lng phn vic. Nu cng vic c a dng ha (nhng kiu thit k cng vic k trn ngoi tr chuyn mn ha) chng phi c m rng v lm phong ph.

46

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

TM LC CUI BI

Phn tch cng vic c hiu l cha kha, l ni dung c ngha sng cn ca bt c h thng Qun tr NNL hin i no. Thit k cng vic nhm xc nh c cu cng vic, trch nhim, yu cu v trnh ca tng v tr cng vic trong cc cng s. T quyt nh mt cch chnh xc vic b tr cc ngun nhn lc, cc phng tin cn thit, cung cp ti chnh, a ra cc quyt nh iu hnh thch hp. Cng vic c thit k khoa hc th qun l s thun li. Trong doanh nghip mi c nhn s hon thnh tt cng vic khi: o Nm vng cng vic cn lm. o C nhng k nng, phm cht cn thit. o C mi trng lm vic thun li.

47

Bi 3: Phn tch, thit k cng vic

CU HI N TP

1. Phn tch v thit k cng vic l g? 2. Ti sao phn tch, thit k cng vic l cng c c bn nht ca qun tr ngun nhn lc? 3. Trnh by cc phng php phn tch, thit k cng vic, u nhc im ca cc phng php? 4. Khi phn tch, thit k cng vic, nh qun tr cn ch nhng vn g? 5. Hy trnh by nhng yu t c bn ca bn m t cng vic? 6. Xc nh mi quan h thc tin gia bn m t cng vic v tiu chun cng vic?

48

Bi 4: Tuyn dng

BI 4: TUYN DNG
Ni dung

Khi nim v ngha ca tuyn dng. Ngun ng vin tuyn dng (trong ni b doanh nghip v t bn ngoi doanh nghip). Cc nhn t nh hng ti tuyn dng, quy trnh tuyn dng. nh gi hiu qu hot ng tuyn dng. Phng vn, trc nghim trong tuyn dng.

Mc tiu

Hng dn hc

Hc vin hiu c khi nim v ngha ca tuyn dng. Hiu v phn tch c c th ca cc ngun ng vin khc nhau i vi tuyn dng. Hiu c trnh t cc bc ca qui trnh tuyn dng trong doanh nghip, cch thc nh gi hiu qu tuyn dng. Hiu c cc hnh thc v phng php xy dng cu hi trc nghim. K nng trong xy dng bi phng vn. Hiu c mt s nguyn tc trong phng vn v nhng lu ch dn i vi ng vin tham gia phng vn

Hc vin cn c ti liu trong 1 gi. ng vai tr l nh qun tr, hc vin tham gia vo vic nghin cu thc hin cc tc nghip ca khu tuyn dng, tp lm quen vi vic xy dng cu hi, phng vn c c k nng thc hnh vn dng vo thc tin.

Thi lng hc

5 tit

49

Bi 4: Tuyn dng

TNH HUNG KHI NG BI Tnh hung dn nhp Lan ang r sot li thng co m Thanh, ngi ph trch quan h cng chng ca cng ty, va son tho. C cm thy mt mi v nhng vic nh th ny chim qu nhiu thi gian ca c. L gim c cng ty, l ra Lan khng phi trc tip lm nhng vic ny. Tuy nhin, do Thanh khng hiu r cc mc tiu v chin lc pht trin ca cng ty nn mi khi xy dng cc chng trnh quan h cng chng th Lan lun phi a ra cc tng Thanh thc hin. Ngay c khi vit mt thng co bo ch n gin th Lan cng phi vch ra ni dung, ngh cch t vn . Ba thng trc, Cng ty dt Phong Ph quyt nh tuyn mt nhn s ph trch quan h cng chng thc hin chin lc kinh doanh mi l tip th thng qua xy dng hnh nh doanh nghip. Ph trch quan h cng chng l mt v tr mi dt Phong Ph, v vy ngi m nhn vic ny phi c kh nng lm vic c lp, ch ng trong cng vic v c bit l phi c kh nng gn kt cc hot ng quan h cng chng vi chin lc sn xut kinh doanh ca cng ty. Chn dung ng c vin l tng c m t nh sau: Tt nghip i hc ngnh bo ch; C hn hai nm kinh nghim lm vic v tr tng t; C hiu bit ton din v cc hot ng kinh doanh ngnh dt may hin nay; Thng tho ting Anh; S dng thnh tho phn mm tin hc vn phng (Word, Excel, Powerpoint). Cng ty cho ng qung co tuyn dng trn bo Tui tr t bo c nh gi l thu ht nhiu c gi trong tui lao ng nht. Ht hn nhn h s, cng ty ch thu v 05 h s d tuyn v trong s khng c ng c vin no p ng c tt c cc yu cu. Cng ty ng qung co thm hai ln na nhng cng ch c thm 03 ng vin. Tm kim trong d liu ng vin ca cc n v cung cp dch v tuyn dng c thm 02 ng vin na. Cng ty chn ra 05 ng vin tt nht phng vn. Cui cng cng ty cng chn c 01 ng c vin tt nht l Thanh, ngi tt nghip i hc bo ch, c 03 nm lm vic v tr quan h i ngoi ca mt cng ty thc phm v l cng tc vin cho mt t bo. Ngy u tin Thanh nhn vic, Lan dnh hai gi cho Thanh bit doanh nghip mong i nhng g anh v gii thch nhim v ca anh. Tuy nhin, Thanh t ra l ngi kh th ng v c bit anh thiu s nhy bn ca mt ngi lm quan h cng chng.

Cu hi 1. Cng ty dt Phong Ph mc phi sai lm g trong qu trnh tuyn dng ng vin? 2. Nhng nguyn nhn no c th khin Thanh khng lm tt nhim v ca mnh? 3. Cng ty dt Phong Ph cn lm g ci thin hiu qu ca cng tc tuyn dng?

50

Bi 4: Tuyn dng

4.1. 4.1.1.

Khi qut v tuyn dng nhn lc Khi nim

Tuyn dng c hiu l tin trnh thu ht nhn lc t cc ngun khc nhau v la chn ng ngi c tiu chun ph hp s dng vo ng v tr cng vic m doanh nghip c nhu cu v nhn lc. Tuyn dng nhn lc l mt bc c th nhm thc hin mc tiu ca hoch nh ngun nhn lc. Hot ng tuyn dng nhn lc trong doanh nghip bao gm: Cc hot ng m bo cho doanh nghip c ng vin t yu cu, la chn trong s cc ng vin nhng ngi ph hp nht vi doanh nghip v h tr h h c kh nng lm vic trong doanh nghip.
4.1.2. Vai tr ca tuyn dng nhn lc

Ngun nhn lc c cht lng cao trong mt doanh nghip c nh gi l vn qu nht, l ngun ti nguyn, l c s nh gi doanh nghip y. Cng c nhiu nhn vin nng ng, sng to v chuyn nghip bao nhiu th doanh nghip cng vng mnh, pht trin by nhiu. Ni cch khc, ngi lao ng lm vic c t cht cao hay thp nh hng rt ln n kt qu cng vic cng nh s thnh cng hay tht bi ca doanh nghip. Tuyn dng c nhng c nhn u t, nhng ngi c nng lc tc nghip cao v duy tr c lc lng lao ng trong doanh nghip chnh l nhn t quyt nh s tn ti, pht trin ca doanh nghip.
4.2. 4.2.1. nh hng ca yu t mi trng i vi tuyn dng Mi trng bn trong doanh nghip

Tuyn dng nhn lc l mt qu trnh khng n gin, i hi nh qun tr hay cn b thc hin chc nng ny phi c nghip v chuyn mn, m bo tnh khoa hc. Cht lng ca hot ng ny cn ty thuc vo chnh sch tuyn dng ca doanh nghip. Hot ng tuyn dng i hi phi c thi gian, sc lc, trnh v kh nng ti chnh ca mt doanh nghip. Tuyn dng nhn lc l la chn nhng ngi ph hp vi tnh cht tng loi cng vic. Nhng ngi khng p ng khng c ngha l khng th s dng c m bi h khng thch hp vi tnh cht cng vic v mi trng lm vic ca doanh nghip. Kh nng con ngi ch pht huy tt nu h c tuyn v b tr vo lm nhng cng vic thch hp. Trong doanh nghip, c nhng cng vic i hi Vn ha doanh nghip

51

Bi 4: Tuyn dng

k nng nhng c cng vic m kh nng hc hi l quan trng nht v cng c cng vic m yu t nhn cch l quan trng nht Trong nhiu trng hp, c nhng cng vic i hi ngi lao ng phi kt hp c hai hay nhiu yu t trn. Tuyn dng cn chu nh hng bi bu khng kh vn ha (tinh thn) ca doanh nghip. Nhng doanh nghip c bu khng kh vn ha doanh nghip lnh mnh, nng ng, gip nh qun tr c th tuyn dng nhng ngi c nng lc, nng ng, sng to. Bn cnh , vic tuyn dng cn chu tc ng bi s phn ng ca cng on trong doanh nghip, c bit l khi cc nh qun tr tuyn dng thiu cng bng, phn bit i x
4.2.2. Mi trng bn ngoi doanh nghip

Mi trng bn ngoi c nh hng ln n qun tr nhn lc v hot ng tuyn dng ca doanh nghip. Cc yu t c th k n: Bi cnh kinh t, chnh tr, vn ha, x hi, dn c, th trng lao ng, php lut, i th cnh tranh, khoa hc k thut, khch hng
4.3. Cc ngun ng vin cho tuyn dng nhn lc

C nhiu ngun cung cp ng vin vo cc chc v hoc cng vic trng ca doanh nghip nh: Tuyn dng trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip, tuyn ngi theo cc hnh thc qung co, tuyn ngi thng qua cc trung tm dch v lao ng,
4.3.1. Ngun ng vin ni b doanh nghip

Trong cc ngun cung cp ng vin cho tuyn dng, hnh thc tuyn cc nhn vin t trong ni b doanh nghip thng c u tin hng u do c cc u im sau y so vi vic tuyn ng vin t bn ngoi: Nhn vin ca doanh nghip c th thch v lng trung thnh, thi nghim tc, trung thc, tinh thn trch nhim v t b vic.
ng vin Nhn vin ca doanh nghip s d dng, thun li hn trong vic thc hin cng vic, nht l trong thi gian u cng v trch nhim mi. H lm quen, hiu c mc tiu ca doanh nghip do mau chng thch nghi vi iu kin lm vic mi v bit tm ra cch thc t c mc tiu .

Hnh thc tuyn trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip cng s to ra s thi ua rng ri gia cc nhn vin ang lm vic; kch thch h lm vic tch cc, sng to v nng cao hiu sut lm vic hn. Tuy nhin, hnh thc tuyn trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip cng c th gy ra mt s kh khn nh: Vic tuyn nhn vin vo mt chc v trng trong doanh nghip theo kiu thng chc ni b c th gy hin tng chy , x cng do nhn vin c thng chc quen vi cch lm vic ca cp trn trc
52

Bi 4: Tuyn dng

y v h s rp khun li theo cch lm vic , thiu sng to, khng dy ln c bu khng kh thi ua mi. iu ny rt nguy him nu doanh nghip ang trong tnh trng tr tr, hot ng km hiu qu. Trong doanh nghip d hnh thnh cc nhm ng vin khng thnh cng. H l nhng ngi ng c vo mt chc v no cn trng nhng khng c tuyn chn. T c tm l khng phc tng lnh o mi, d chia b phi, mt on kt, kh lm vic.

ng vin t ni b doanh nghip

c th xc nh c c bao nhiu ng vin t trong ni b doanh nghip, cc doanh nghip nn c nhng thng tin v s lng, cht lng, cc c im c nhn ca tng nhn vin thng qua vic thu thp, xy dng h s nhn vin v phiu thng chc. H s nhn vin: cn c thng tin v tui tc, sc khe, thi gian cn c th lm vic cho doanh nghip, trnh hc vn, chuyn mn, cc lp o to qua, cc kh nng c bit, mc lng, mc hon thnh cng vic hin ti, kh nng thng tin, Nhng thng tin ny c th c lu tr v x l trn my tnh hoc bng tay, thng c s dng xc nh ai trong s cc nhn vin hin ti c th c thng cp hoc ph hp vi cc v tr cng tc mi. Biu thuyn chuyn nhn vin: ch r cc yu t nh kh nng thc hin cng vic hin ti, kh nng thng tin ca ng vin cho cc chc v quan trng. Phiu thng chc: l loi phiu chun b cho tng chc v quan trng cn trng trong doanh nghip, trong ch r cht lng v c im c nhn ca tt c cc ng vin vo mt chc v nht nh, kh nng thng tin, yu cu cn o to thm c thng chc ca ng vin.
4.3.2. Ngun ng vin t bn ngoi doanh nghip

4.3.2.1. D bo tc ng ca mi trng n ngun ng vin cho doanh nghip

Trong thc t, cc doanh nghip d bo ngun cung cp ng vin t th trng sc lao ng thng phi da trn c s: D bo tnh hnh kinh t ni chung, iu kin th trng a phng v iu kin th trng ngh nghip. Thng thng t l lao ng tht nghip cng cao th ngun cung cp ng vin cng nhiu v doanh nghip cng d tuyn nhn vin. Cc doanh nghip cng cn quan tm ti cc yu t ca mi trng nh: quy m v tc tng dn s; quy nh php l v tui lao ng; t trng dn c trong tui lao ng v t l tham gia vo lc
53

Bi 4: Tuyn dng

lng lao ng; t l tham gia ca lc lng lao ng vo th trng lao ng; tnh trng t nhin ca ngi lao ng; cc phm cht c nhn v hc vn, trnh tay ngh, trnh chuyn mn, nghip v ca ngi lao ng....
4.3.2.2. Nhng yu t hn ch kh nng thu ht ng vin ca doanh nghip

Trong tuyn dng, doanh nghip cn ch ti nhng yu t hn ch kh nng thu ht v tuyn chn cc ng vin tt nht cho cng vic trong doanh nghip: Bn thn cng vic khng hp dn: Nhng cng vic b nh gi l nhm chn, thu nhp thp, t c hi thng tin, nguy him, v tr x hi thp, s kh thu ht c cc ng vin gii. Nhiu khi ngay c trong thi k suy thoi kinh t, tht nghip gia tng, vic lm kh kim, cng c nhiu ngi cng quyt t chi, khng chp nhn nhng cng vic nh vy.

Cng vic khng hp dn

Doanh nghip khng hp dn: Mc d ng vin thch cng vic nhng li khng thch loi hnh, tn gi, thnh phn kinh t, quy m t chc, uy tn, trin vng ca doanh nghip. Nhng t chc, doanh nghip b ng vin nhn thc, nh gi thp thng c t ng vin v kh c kh nng thu ht c nhng ng vin gii. Chnh sch nhn s ca doanh nghip: Nhng doanh nghip theo ui chnh sch thng tin, bt ni b t mnh hn ch s lng ng vin cho cc cng vic, c bit l chc v quan trng v thng kh c nhng ng vin tt nht cho cng vic. Nhng chnh sch ca chnh quyn: Quy nh ca chnh quyn v vic c tr (cc th tc v ng k h khu thng tr, tm tr), quy nh v mc lng ti thiu, ca lao ng trong cc t chc, doanh nghip trn a bn nht nh cng c th lm hn ch kh nng thu ht c nhng lao ng gii cho doanh nghip. Kh nng ti chnh ca t chc, doanh nghip: Cc t chc, doanh nghip u nhn thc c mi quan h tng h gia tin lng v mc ng gp ca nhn vin cho doanh nghip, tr lng cao s c kh nng thu ht c nhiu lao ng gii v kch thch nhn vin lm vic hng say, nhit tnh, tch cc, sng to, do , mang li nhiu li ch cho doanh nghip. Tuy nhin trong thc t vn cn nhiu t chc, doanh nghip c kh khn v ti chnh hoc khng c kh nng chi tr lng cao. Nhng n v ny thng kh c th thu ht c lao ng gii trn th trng.
4.3.2.3. Cc hnh thc thu ht ng vin

Doanh nghip c th p dng mt hoc kt hp mt s hnh thc thu ht ng vin t bn ngoi nh sau: Thng qua qung co; Thng qua vn phng dch v lao ng; Tuyn sinh vin tt nghip t cc trng i hc v cc hnh thc khc nh theo gii thiu ca chnh quyn, ca nhn vin trong doanh nghip, do ng vin t n xin vic lm qua h thng internet.

54

Bi 4: Tuyn dng

Thng qua qung co Qung co l hnh thc thu ht ng vin rt hu hiu, c bit l i vi cc doanh nghip ln. nng cao cht lng qung co, cn ch hai vn :
o

Mc qung co: S ln xut hin, khi no xut hin qung co v nn qung co theo hnh thc no,... Phi cn c vo s lng ng vin cn tuyn ng vin. Ni dung qung co: Nn nhn mnh vo ni dung, yu cu ca cng vic v tiu Tuyn dng qua vn phng dch v chun ngh nghip, pht trin tnh hng th ca cng vic v kh nng c th tha mn cc yu cu ca ng vin nh cp hc bng, cho o to tip, kh nng thng tin trong ngh nghip,... Cui cng trong qung co nn c nhng cu khuyn khch ngi c qung co mau chng c hnh ng lin lc vi t chc doanh nghip bng th tn hoc in thoi,...

Thng qua vn phng dch v lao ng S dng vn phng dch v lao ng gip gim thi gian tm kim, phng vn, chn la ng vin v thng c p dng trong cc trng hp sau:
o

Doanh nghip khng c phng nhn s ring, do gp kh khn trong vic tuyn nhn vin mi; Doanh nghip gp kh khn hoc thc hin khng hiu qu vic tuyn nhn vin mi hoc nhng yu cu bt thng i vi ng vin; Doanh nghip cn tuyn gp s lng ng lao ng l ph n, lao ng cha c trnh lnh ngh; Doanh nghip mun thu ht mt s lao ng ang lm vic cho cc doanh nghip l i th cnh tranh trn th trng.

Tuyn sinh vin tt nghip t cc trng i hc Cc t chc, doanh nghip thng chn mt s trng i hc c cho l ni thch hp cung cp cc ng vin ph hp cho mnh. Khi , cc doanh nghip thc hin vic trao hc bng, qu tng, ti tr cho mt s d n, chng trnh nghin cu khoa hc, th thao, s dng mt s cu sinh vin ca trng tham gia gip t chc cc phong tro sinh vin. Cc hot ng ny c tc dng lm cho uy tn, sn Tuyn dng sinh vin phm ca doanh nghip tr nn quen thuc vi tt nghip i hc sinh vin trong trng. ng thi doanh nghip cng cung cp cc thng tin v nhu cu cn tuyn nhn vin mi, cc bn m t cng vic v tiu chun cng vic gip cho vic tuyn chn nhng sinh vin tt nghip t c kt qu tt.
55

Bi 4: Tuyn dng

Cc hnh thc khc Trong thc t, cc doanh nghip c th tuyn ng vin t bn ngoi theo gii thiu ca chnh quyn, ca nhn vin trong doanh nghip, do ng vin t n xin vic lm, hoc gn y, qua h thng internet. nc ta hin nay: o Trong cc doanh nghip nh nc c quy m nh v va, s nhn vin c tuyn thng qua th tay hoc gii thiu ca chnh quyn a phng l 43,8%, thng qua trao i lao ng 10% v thng qua gii thiu ca cc nhn vin bn b, ngi quen 29,4%. o Trong cc doanh nghip phi quc doanh, k c thnh ph v nng thn, vic tuyn nhn vin ch yu da vo gii thiu ca bn b, ngi quen v tip xc c nhn trc tip. Theo kin ca nhiu gim c doanh nghip, ng vin c tuyn vo doanh nghip theo hnh thc th tay hoc gi gm ca cc cn b lnh o cp trn v chnh quyn thng khng p ng c cc tiu chun tuyn chn ca doanh nghip. Tuy nhin, cc gim c doanh ngip vn nhn h vo lm vic trnh nhng rc ri trong quan h kinh doanh sau ny ca doanh nghip.
4.4. Ni dung, trnh t ca qu trnh tuyn dng

Ni dung, trnh t ca qu trnh tuyn dng trong cc doanh nghip thng c tin hnh theo 10 bc.

Hnh 4.1: Ni dung, trnh t ca qu trnh tuyn dng trong cc doanh nghip

4.4.1.

Chun b tuyn dng

Chun b tuyn dng thng din ra theo cc bc: o Thnh lp hi ng tuyn dng, quy nh r v s lng, thnh phn v quyn hn ca hi ng tuyn dng. o Nghin cu k cc loi vn bn, quy nh ca nh nc v t chc, doanh nghip lin quan n tuyn dng. o Xc nh tiu ch tuyn dng. Trong cc khu chun b tuyn dng, doanh nghip cn c bit ch ti vic xc nh tiu ch tuyn dng. xc nh c tiu ch tuyn dng cho mt cng vic c th, doanh nghip nn chn cc yu t quyt nh s thnh cng ca cng vic . i vi mi v tr cng vic c th, cn xc nh t 5 10
56

Bi 4: Tuyn dng

tiu ch tuyn dng. Cc tiu ch ny gip nh tuyn dng hnh dung c ng c vin l tng cho v tr cn tuyn dng. Ngoi ra, tiu ch tuyn dng cn ng vai tr quan trng trong vic nh hng v thit lp cc cu hi tuyn dng. c tiu ch tuyn dng mt cch chnh xc v c p dng vo thc tin, doanh nghip cn phi tham kho thng tin t nhiu ngun, c th: o T ngi ph trch cng vic. o T ngi ang thc hin cng vic. o T nhn vin trc tip. o T Bn m t cng vic. o T Tiu ch cng vic o T phng T chc Nhn s. o T cc phng ban khc trong t chc. o T khch hng (nu cn thit). Tiu chun tuyn dng o T s t chc. Doanh nghip xc nh nhng yu t cn thit ng c vin c th hon thnh tt nhng yu cu ra cho cng vic trong mi trng cng vic c thc hin. Nhng yu t ny chnh l tiu ch tuyn dng c xp loi theo mc quan trng t cao ti thp. Trn c s bng tiu ch tuyn dng, doanh nghip s a ra quyt nh tuyn dng da trn d liu, nh hng cc n lc tm ngun tuyn dng v phn loi h s. Bng tiu ch tuyn dng ny cng c s dng son tho thng bo tuyn dng.
Bng 4.1: Tiu ch tuyn dng Th k Gim c 1. V tr: Th k Gim c 2. Bo co cho: Trng phng Hnh chnh, Gim c 3. ng c vin (SBD): 4. Ngy tin hnh phng vn: 5. Yu cu: Tt nghip i hc chuyn ngnh Kinh t, Truyn thng. C t nht 2 nm kinh nghim ti v tr Th k cc cng ty c vn u t nc ngoi. Thng tho ting Anh. Nam, tui t 27 n 35, cao 1m70 tr ln 6. Tiu ch tuyn dng (Yu t quyt nh s thnh cng) Tm quan trng 1 (thp) ti 5 (cao) (a) 6.1. C kin thc trong lnh vc TMT 6.2. Giao tip tt 6.3. Kh nng lm vic c lp v theo nhm 6.4. Trung thc, cn thn, bit lng nghe 6.5. Sng to 6.6. Kh nng vit ti liu, bo co phn tch s liu 6.7. Chp nhn i cng tc 6.8. Thnh tho tin hc vn phng v s dng cc phn mn vn phng 5 5 4 4 4 3 2 1 Tng im nh gi ng c vin 1 (thp) ti 5 (cao) (b) im

(c) = (a) x (b)

57

Bi 4: Tuyn dng

4.4.2.

Thng bo tuyn dng

Cc t chc doanh nghip c th p dng mt hoc kt hp cc hnh thc thng bo tuyn dng sau y: Qung co trn bo, i, ti vi; Thng qua cc trung tm dch v lao ng; Yt th trc cng c quan, doanh nghip. Thng bo nn ngn gn nhng r rng, chi tit v y nhng thng tin c bn cho ng vin (v d yu cu v trnh vn ha, ngoi ng, kh nng s dng my vi tnh, tui i, sc khe,...).
4.4.3. Thu nhn, nghin cu h s

B phn nhn s trong doanh nghip tin hnh thu nhn v nghin cu h s xin vic. H s xin vic phi c theo di bng s sch/phn mm qun l h s nhn s, phn loi chi tit tin cho vic s dng sau ny. Ni dung h s xin vic ca ngi lao ng gm: o n xin tuyn dng; Nghin cu h s o Bn khai l lch c chng thc ca y ban nhn dn x hoc phng, khu ph, th trn; o Giy chng nhn sc khe do y, bc s ca c quan y t c thm quyn cp; o Cc loi vn bng, chng ch, chng nhn trnh chuyn mn, nghip v... i vi cc cng ty lin doanh hoc cc doanh nghip ca nc ngoi ang hot ng Vit Nam hin nay, trong n xin vic thng c yu cu trnh by chi tit v: cc cng vic, cc chc v, kinh nghim cng tc v thnh tch t c trc y; cc kha o to, hun luyn tham gia v ni dung, kt qu o to. ng thi, mi t chc, doanh nghip ny thng c b mu h s ring cho tng loi ng vin vo cc chc v, cng vic khc nhau: cng nhn trc tip sn xut, nhn vin hnh chnh v cn b chuyn mn, qun l. Sau khi kim tra, phng vn v khm sc khe, cc kt qu tng ng s c b sung vo h s. Nghin cu h s nhm ghi li cc thng tin ch yu v ng vin, bao gm: o Hc vn, kinh nghim, qu trnh cng tc; o Kh nng tri thc; o Sc khe; o Mc lnh ngh, s kho lo v tay chn; o Tnh tnh, o c, tnh cm, nguyn vng... Nghin cu h s c th loi bt mt s ng vin hon ton khng p ng c cc tiu chun cng vic, khng cn phi lm tip cc th tc khc trong tuyn dng cho doanh nghip.
4.4.4. Phng vn s b

Phng vn s b thng ch ko di 5 10 pht, c s dng nhm loi b ngay nhng ng vin khng t tiu chun, hoc yu km r rt hn nhng ng vin khc m khi nghin cu h s cha pht hin ra.
58

Bi 4: Tuyn dng

4.4.5.

Kim tra, trc nghim

p dng cc hnh thc kim tra, trc nghim v phng vn ng vin nhm chn c cc ng vin xut sc nht. Cc bi kim tra, st hch thng c s dng nh gi ng vin v cc kin thc c bn, kh nng thc hnh. p dng cc hnh thc trc nghim cng c th c s dng nh gi ng vin v mt s kh nng c bit nh tr nh, mc kho lo ca tay ngh....
4.4.6. Phng vn ln hai

Phng vn c s dng tm hiu, nh gi ng vin v nhiu phng din nh: Kinh nghim, trnh , cc c im c nhn nh tnh cch, kh cht, kh nng ha ng v c nhng phm cht c nhn thch hp cho t chc, doanh nghip,...
4.4.7. Xc minh, iu tra

Xc minh, iu tra l qu trnh lm sng t thm nhng iu cha r i vi nhng ng vin c trin vng tt. Thng qua tip xc vi ng nghip c, Kim tra, trc nghim bn b, thy c gio hoc vi lnh o c ca ng vin (theo cc a ch trong h s xin vic). Cng tc xc minh iu tra s cho bit thm v trnh , kinh nghim, tnh cch ca ng vin. i vi nhng cng vic i hi tnh an ninh cao nh th qu, tip vin hng khng,... cng tc xc minh c th c yu cu cn tm hiu v ngun gc, l lch gia nh ca ng vin.
4.4.8. Kim tra sc khe

D c p ng y cc yu t v trnh hc vn, hiu bit, s thng minh, t cch tt, nhng nu sc khe khng m bo cng khng nn tuyn dng. Nhn mt ngi khng sc khe vo lm vic khng nhng khng c li v mt cht lng thc hin cng vic v hiu qu kinh t m cn gy ra nhiu phin phc v mt php l cho t chc, doanh nghip.
4.4.9. Ra quyt nh tuyn dng

Cc bc trong qu trnh tuyn chn u quan trng, nhng bc quan trng nht vn l ra quyt nh tuyn chn hoc loi b ng vin. nng cao mc chnh xc ca cc quyt nh tuyn chn, cn xem xt mt cch h thng cc thng tin v ng vin. Cc t chc, doanh nghip thng quan tm n kh nng ng vin c th lm c g v mun lm nh th no. Theo Sherman & Bohlander, kh nng thc hin cng vic ca ng vin c th hin trong s di y:
Bng 4.2: Cc yu t nh hng n kt qu thc hin cng vic Cc yu t c th lm v mun lm trong tuyn chn ng vin Yu t nh hng n nng lc lm vic Kin thc K nng Nng khiu Yu t nh hng n mong mun lm vic Kch thch, ng vin S thch c im c nhn

Kt qu thc hin cng vic

Ngun: Sherman & Bohlander. (1992). Managing human resources. 9th Edition. South - Western. Tr.196. Ohio. USA.
59

Bi 4: Tuyn dng

Theo tc gi, c hai nhm yu t ny u nh hng quan trng n kt qu thc hin cng vic ca nhn vin. Nhng ng vin c th lm vic tt nhng thiu yu t mun lm tt cng s thc hin cng vic khng tt. Ngoi ra, cch thc ra quyt nh tuyn chn cng nh hng ti mc chnh xc ca tuyn chn. Do , hi ng tuyn chn nn c s thng nht trc v cch thc ra quyt nh tuyn chn. cch ra quyt nh kiu n gin, hi ng (hoc c nhn c thm quyn) tuyn chn s thu thp, xem xt li cc thng tin v ng vin, sau , da trn hiu bit v cng vic cn tuyn v nhng phm cht, k nng ca cc nhn vin thc hin cng vic tt, hi ng (hoc c nhn c thm quyn) tuyn chn s ra quyt nh. Trong thc t, c nhiu kin nh gi ca cc thnh vin hi ng tuyn chn tri ngc nhau v mt ng vin do cc c nhn c quan im, s thch khc nhau. Cch ra quyt nh tuyn chn kiu ny thng khng khch quan, t chnh xc, nhng li hay c p dng trong thc t. Ngc li, cch thc ra quyt nh theo kiu thng k s m bo tnh chnh xc cao. Khi , hi ng (hoc c nhn c thm quyn) tuyn chn s xc nh tiu thc, yu t quan trng nht i vi tng cng vic v nh gi tm quan trng ca tng tiu thc. Tt c cc im nh gi v ng vin trong qu trnh tuyn chn nh im kim tra, trc nghim, im phng vn, ngi gii thiu,... s c tng hp li, ng vin t c tng s im cao nht s c tuyn chn. Tuy nhin, khng phi tt c ng vin p ng yu cu tuyn chn ca doanh nghip trong cc bc trn y u s k hp ng lm cho doanh nghip. Nhiu ng vin c cng vic lm tt, mun th sc mnh nhng doanh nghip khc c uy tn hn hoc mun tm kim nhng cng vic vi hy vng s c thu nhp v cc iu kin lm vic tt hn. ng vin c th thay i nh hoc nu cc mong i ca h khng c p ng, h cng s khng i lm cho t chc, doanh nghip mi. Do , trong mt s doanh nghip c th cn c bc ngh tuyn trc khi ra quyt nh tuyn dng nhm gim bt cc trng hp b vic ca nhn vin mi. Khi , i vi nhng nhn vin p ng cc tiu chun tuyn dng trn y, doanh nghip s a ra ngh tuyn vi cc iu kin lm vic c th v cng vic, yu cu, thi gian lm vic, lng bng, o to, hun luyn. ng vin c th trnh by thm nguyn vng c nhn ca mnh i vi doanh nghip. Nu hai bn cng nht tr s i n bc tip theo l doanh nghip a ra quyt nh tuyn dng v hai bn s k hp ng lao ng. Trng phng nhn s ngh, gim c ra quyt nh tuyn dng hoc k hp ng lao ng. Trong quyt nh tuyn dng hp ng lao ng cn ghi r v chc v, lng bng, thi gian th vic,... Khi c nhn vo lm vic trong t chc, doanh nghip, nhn vin mi s c gii thiu vi ngi ph trch v cc ng nghip khc. Doanh nghip s Quan tm n nhn vin mi thc hin di hnh thc hng dn v cng vic v
60

Bi 4: Tuyn dng

gii thiu v doanh nghip cho nhn vin bng cch gii thiu cho nhn vin v lch s hnh thnh v qu trnh pht trin, cc gi tr vn ha tinh thn, cc truyn thng tt p, cc c s hot ng, cc chnh sch v ni quy chung, cc yu t v iu kin lm vic, cc ch khen thng, k lut lao ng... nhm kch thch nhn vin mi lng t ho v doanh nghip v gip h mau chng lm quen vi cng vic. Nghin cu vn nhn vin mi cho thy trong nhng ngy u ni lm vic, cc nhn vin thng ngi ngn, lo s, thm ch c th chn nn, tht vng do cc nguyn nhn sau: Nhn vin mi thng c nhiu mong i khng thc t, mong c ca h thng cao hn so vi nhng im thun li trong cng vic, do c th h s b tht vng, b sc v cng vic mi. Nhn vin mi thng lo lng, hi hp do cha quen vi cng vic mi, vi iu kin mi trng lm vic mi, vi phong cch sinh hot mi, cc mi quan h mi ti ni lm vic,... Do , s quan tm, gip ca ngi ph trch v cc ng nghip khc i vi ngi mi n l rt cn thit gip h mau chng thch nghi v cm thy tin tng, thoi mi vi mi trng lm vic mi.
Lu

Trong thc t, cc bc v ni dung trnh t ca tuyn dng c th thay i linh hot (thm ch c th thm hoc bt mt vi bc). iu ny ph thuc vo yu cu ca cng vic, c im ca doanh nghip, trnh ca hi ng tuyn chn. 4.5. 4.5.1. Cc m hnh thu ht, phn cng b tr nhn lc trong doanh nghip v nh gi hiu qu tuyn dng Cc m hnh thu ht, phn cng b tr nhn lc

H thng thu ht, phn cng b tr ngun nhn lc trong doanh nghip lin quan ch yu n dng cung ng nhn lc v dng phn cng b tr nhn lc cho cc trng trch, chc v, cng vic trong doanh nghip. Dng cung ng ngun nhn lc cho doanh nghip: o Cung cp nhn lc cho doanh nghip t th trng sc lao ng hoc t trong ni b doanh nghip. o nh gi mc m ca h thng tuyn chn ngun nhn lc ca doanh nghip i vi th trng sc lao ng. o Phn nh mc thuyn chuyn nhn vin, mc an ton ngh nghip v mc trung thnh ca nhn vin i vi doanh nghip. o M t cc tiu ch phn cng, b tr, bt nhn vin trong doanh nghip. o Phn nh tc v p lc thng tin, pht trin ngh nghip v c o bng tc tng trng v t l cc chc v trng trong doanh nghip. Cc c nhn c tuyn chn cho cc chc v, cng vic khc nhau trn c s mc hon thnh thc hin cng vic hoc ng gp ca c nhn i vi t chc. iu ny c quyt nh bi cc yu t nh: Trnh hc vn, kinh nghim, k nng c nhn, s sng to, linh hot, nhit tnh, tch cc trong cng vic.
61

Bi 4: Tuyn dng

Cc m hnh thu ht, phn cng b tr ngun nhn lc trong doanh nghip phn nh ba vn c bn: o Cch thc lao ng t th trng hoc trong ni b doanh nghip c thu ht, b nhim vo cc trng trch, cng vic khc nhau trong doanh nghip; o Cch thc duy tr pht trin ngun nhn lc trong doanh nghip; o Cch thc cc nhn vin ri khi doanh nghip. Nhng nt c trng v cc chin lc v qun tr ngun nhn lc ca thu ht, phn cng, b tr ngun nhn lc c th c tm tt nh sau:

Hnh 4.2: M hnh thu ht, phn cng b tr ngun nhn lc

Ngun: Theo Jefferey R. Sonnenfeld, Maury A. Peiperl, 19, Staffing policy as a strategic response: a typology of career systems.

4.5.1.1. M hnh hc vin

M hnh hc vin c c cu t chc tng i n nh, lun ch trng pht trin cc kin thc, k nng v s cam kt trung thnh ca cc thnh vin, khen thng da trn cc thnh tch c nhn. M hnh ny thc hin chnh sch thng tin, bt t trong ni b v thng ng ca i vi th trng bn ngoi. M hnh hc vin c c p dng rng ri trong doanh nghip IBM, Procter and Gamble, General Motor, Johnson & Johnson. Cc doanh nghip thuc m hnh hc vin thng p dng chin lc ca nh phn tch trong kinh doanh, chin lc pht trin trong qun tr ngun nhn lc. Doanh nghip thng ng vo v tr gia tnh sng to ni cc nh thm d th trng mi v tnh hin thc ca cc nh bo v th trng n nh. H khng c nhng ri ro ca nh thm him nhng li phn phi xut sc cc sn phm v dch v mi. H thng thu ht v phn cng b tr ngun nhn lc trong doanh nghip cn phn u c c s mi l ng thi vn bo v c tnh trung thnh i vi doanh nghip.
4.5.1.2. M hnh cu lc b

M hnh cu lc b ch trng vic i x cng bng i vi mi thnh vin, yu t trung thnh thng c th hin qua thm nin cng tc. M hnh cu lc b cng ch trng hnh thc thng tin, bt t trong ni b. Nhng li quan tm
62

IBM p dng m hnh hc vin

Bi 4: Tuyn dng

nhiu n yu t nhm, tp th khi phn cng b tr cng vic. An ton ngh nghip v tnh ng i l c s ca s cam kt ca cc thnh vin i vi doanh nghip. Trnh hc vn trc khi tuyn dng c nh gi rt cao. Vn pht trin ngh nghip c coi nh l mc tiu c nhn v trch nhim i vi cng ng. Cc k nng ca t, nhm c nh gi cao hn cc hot ng c nhn. Cc doanh nghip thuc m hnh cu lc b thng p dng chin lc ca nh bo v trong kinh doanh thng ch trng n tnh lin tc v s n nh, cc sn phm, th trng hp v p dng chin lc duy tr trong qun tr ngun nhn lc. Cc nh lnh o ch duy tr cc thnh vin trung thnh, gn b lu di vi doanh nghip.
4.5.1.3. M hnh i bng

M hnh i bng rt m i vi th trng bn ngoi tt c cc cp. Nhn vin c giao nhim v v thng tin, bt theo thnh tch c nhn. Sng to c nhn c trng thng. Tnh cht khng n nh trong ngh nghip to ra p lc ln kch thch tnh sng to v thnh tch c nhn. Mi thnh vin ca t chc thng t cho mnh l c kh nng ni danh v ht sc c gng tr thnh mt ngi sao thc th. Mc cam kt trung thnh ca cc nhn vin i vi doanh nghip thng thp hn so vi m hnh hc vin v m hnh cu lc b. M hnh ny thng gp trong cc doanh nghip thuc lnh vc qung co, gii tr cng cng, cc i bng, Cc doanh nghip thuc m hnh i banh thng p dng chin lc nh thm d, vi vic ch trng ci tin sn phm v pht trin cc th trng mi trong kinh doanh v p dng chin lc tuyn trong qun tr ngun nhn lc. Cc nh lnh o trong m hnh ny sn sng hy sinh hiu qu ni b gi c tnh Vn l trng thnh sng to, i mi trong hot ng ca doanh nghip.
4.5.1.4. M hnh thnh tr

M hnh thnh tr p dng khi t chc, doanh nghip ang b bao vy, phi vt ln cho s sinh tn ca mnh hoc ang trong giai on khng hong. M hnh ny th hin s cam kt rt thp i vi cc c nhn. Doanh nghip c th thu mn hoc sa thi nhn vin theo phn ng i vi th trng. M hnh ny khng gii hn knh cung ng ngun nhn lc, cng khng giao nhim v trn c s ng gp ca cc c nhn. Mc tiu chnh ca t chc ny l tn ti, sng st c mc d c phi hy sinh quyn li ca nhn vin trong t chc. Nhn vin trong doanh nghip c th b thu ht bi nh ho quang, danh ting ca doanh nghip. V d: doanh nghip l mt nh xut bn hoc mt khch sn ni ting, cng c th nhn vin tham gia vo doanh nghip khi doanh nghip ang lm n pht t. Trong m hnh ny, nhn vin cm thy tnh th ca h nh nhng ngi lnh b kt trong trn chin. Cc doanh nghip thuc m hnh thnh tr thng p dng chin lc ca nh phn ng trong kinh doanh v chin lc tinh gin trong qun tr ngun nhn lc. Cc doanh nghip ny thng ch c c rt t s kim sot i vi cc ngun nhn lc ch yu hoc khng d on c nhng thay i trn th trng. Doanh nghip thng phi ch trng tinh gin bin ch ng thi hn ch tuyn cc nh qun tr mi.
63

Bi 4: Tuyn dng

4.5.2.

nh gi hiu qu ca hot ng tuyn dng nhn lc

Trong qu trnh tuyn dng, c bn kh nng c th xy ra cho mi ng vin, xem s di y:


Nng lc hon thnh cng vic ca ng vin Tt Quyt nh tuyn chn Loi b (2) Sai lm (nh gi qu thp) (3) Chnh xc Tuyn dng (1) Chnh xc (4) Sai lm (nh gi qu cao)

Khng tt

Ngun: Carrell, Elbert, Hatfield. (1995). Human resource management: Global strategies for managing a diverse work force. Tr. 285. Prentice Hall. London.

s 1 v s 3 ch cc quyt nh tuyn dng chnh xc: Tuyn ng vin c kh nng thc hin tt cng vic v loi b nhng ng vin khng c kh nng thc hin cng vic. Trong s 2, nh qun tr nh gi ng vin thp hn kh nng thc t. C th v mt biu hin s sut no ca ng vin, i khi hon ton khng lin quan n kh nng thc hin cng vic, li lm cho nh qun tr khng hi lng v ng vin b loi. Nhn chung trong thc t, sai lm ny t khi c pht hin v rt kh o lng c s thit hi ca doanh nghip do mt nhng ng vin gii, tr khi ng vin tr thnh ngi ni ting sau ny. Ngc li, trong s 4 nh qun tr nh gi nhn vin qu cao, thu nhn vo trong t chc, doanh nghip nhng nhn vin khng ph hp, thc hin cng vic mc yu km. iu ny thng xy ra khi thi , tc phong, din mo, s thch hoc mt yu t no ca ng vin gy n tng rt tt cho nh qun tr hoc ng vin kho lo che giu nhng im yu km ca mnh, hoc nh qun tr cha c kinh nghim trong lnh vc tuyn chn. Thit hi do sai lm nh gi ng vin qu cao c th thy r qua cht lng thc hin cng vic, ph tn do phi tuyn ng vin mi, qua nhng nh hng khng tt v o c, tc phong, k lut lao ng, ca nhn vin mi i vi cc nhn vin c trong doanh nghip. Khi phn tch hiu qu hot ng tuyn dng cn thu thp cc loi thng tin sau y: Chi ph cho cc hot ng tuyn dng v chi ph cho mt ln tuyn. Chi ph ny bao gm tt c cc khon lin quan n tuyn dng nh: Chi ph thu dch v tuyn, qung co, nh gi nhn lc S lng v cht lng cc h s xin tuyn. H s gia nhn vin mi tuyn v s c ngh tuyn. S lng ng vin chp nhn v s lng ng vin t chi chp nhn cng vic mt mc lng nht nh. Kt qu thc hin cng vic ca cc nhn vin mi c tuyn. S lng nhn vin mi b vic. Nn lu phn tch hiu qu ca cc ngun tuyn dng khc nhau (qung co, gii thiu ca nhn vin trong doanh nghip, thng qua cc trung tm dch v lao ng, tuyn sinh vin tt nghip t trng i hc,). Mi ngun tuyn chn thng s c mt kt qu khc nhau v mc thnh cng ca cc ng vin v cc chi ph tuyn i vi mt nhn vin. Nhng phn tch nh vy s gip doanh nghip ra cc chnh sch v bin php tng ng nng cao hiu qu ca hot ng tuyn dng trong tng lai.
64

Bi 4: Tuyn dng

TM LC CUI BI

Tuyn dng l mt trong nhng yu t quan trng ca quy trnh Qun tr ngun nhn lc. Nu nh tuyn dng nhn thc ng n c nhn lc l yu t quan trng trong s thnh cng ca t chc; nh tuyn dng ng vai tr then cht trong vic quyt nh s thnh cng ca t chc th c hi tuyn dng hiu qu cng cao. Doanh nghip c th p dng mt hoc kt hp mt s hnh thc thu ht ng vin t bn ngoi sau: thng qua qung co, thng qua vn phng dch v lao ng, tuyn sinh vin tt nghip t cc trng i hc v cc hnh thc khc nh theo gii thiu ca chnh quyn, ca nhn vin trong doanh nghip, do ng vin t n xin vic lm hoc qua h thng internet. Ni dung, trnh t ca qu trnh tuyn dng trong cc doanh nghip thng c tin hnh theo 10 bc: chun b tuyn dng; thng bo tuyn dng; thu nhn v nghin cu h s; phng vn s b; kim tra, trc nghim; phng vn ln hai; xc minh, iu tra; khm sc khe; ra quyt nh tuyn dng; b tr cng vic. Trong qu trnh ra quyt nh tuyn chn, cc yu t c th lm tt v mun lm tt ca ng vin cn c xem xt, nghin cu k lng v cho im mt cch h thng sao cho quyt nh cui cng v tuyn chn ng vin l khch quan v chnh xc. C bn m hnh cun ht, phn cng b tr ngun nhn lc trong doanh nghip: M hnh hc vin, m hnh cu lc b, m hnh i bng, m hnh thnh tr. Cc m hnh ny phn nh ba vn c bn: Cch thc lao ng t th trng hoc t trong doanh nghip c thu ht, b nhim vo cc trng trch, cng vic khc nhau trong doanh nghip; cch thc duy tr pht trin ngun nhn lc doanh nghip; cch thc cc nhn vin ri khi doanh nghip. Khi phn tch hiu ca ca tuyn dng, cn xc nh c cc ch tiu quan trng nh: kt qu thc hin cng vic ca nhn vin mi, s lng nhn vin mi b vic, chi ph cho mt ln tuyn,... v lu nn khi nh gi cc kt qu trn theo cc ngun tuyn chn khc nhau.

65

Bi 4: Tuyn dng

CU HI N TP

1. Tuyn dng, vai tr ca tuyn dng? 2. M t tin trnh tuyn dng ca mt doanh nghip? 3. Phn tch u nhc ca cc ngun tuyn dng? 4. Nhng kh khn gp phi trong tuyn dng l g? 5. ngha nghin cu ng dng cc m hnh tuyn dng? 6. nng cao hiu qu ca k hoch tuyn dng v qu trnh tuyn dng, nh qun tr cn phi lm g?

66

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

BI 5: O TO V PHT TRIN NGUN NHN LC


Ni dung

Khi nim v o to v pht trin NNL. Mc ch, vai tr ca o to v pht trin NNL. Cc hnh thc o to. Th t u tin trong o to pht trin nhn vin. Nhu cu o to v xc nh nhu cu o to. Thc hin v nh gi hiu qu qu trnh o to.

Mc tiu

Hng dn hc

Hc vin hiu c khi nim, mc ch v ngha ca o to v pht trin ngun nhn lc trong QTNNL, c bit i vi vi mc tiu chin lc ca doanh nghip. Hiu v phn loi cc hnh thc o to p dng. Hiu c th t u tin v o to m bo hiu sut v hiu qu ca cng tc o to. Hiu c quy trnh xy dng k hoch o to.

Thi lng hc

5 tit

Hc vin cn c ti liu trong 1 gi v tham kho cc thng tin trn cc knh khc nhau (ti liu tham kho, mng internet) v o to ngun nhn lc trong t chc, doanh nghip. Tm hiu ti sao vn o to v pht trin ngun lc con ngi trong doanh nghip c nhn mnh trong vic duy tr, thc y lc lng lao ng trong doanh nghip. B quyt: hc vin c th thng qua thc t bn thn hoc nhng ngi thn quen trong qu trnh tham gia th trng lao ng tm kim vic lm hay qu trnh cng tc, lm vic ti cc t chc, doanh nghip s gp phn hiu c nhu cu v vai tr ca o to, pht trin nhn lc i vi doanh nghip v s pht trin c nhn ngi lao ng.

67

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

TNH HUNG KHI NG BI Tnh hung dn nhp M Hnh ph trch lnh vc o to bit rng hng ngy nhn vin ca cng ty ti chi nhnh cc thnh ph ln phi c mt khi lng ln th t gi ti bao gm: thng tin ni b, thng bo v chnh sch v th tc mi, cc bn tng trnh, thng tin php lut ca nh nc, th t khch hng... V vy, kha hc o to nhn vin c k nng c nhanh l rt cn thit. C rt hy vng vo chng trnh ny. Kha hc bao gm 9 bui hc, mi bui 2 gi. Chi ph cho mi nhn vin vo khong 01 triu ng. Khu vc do c ph trch gm 100 nhn vin tham d. Chi ph rt tn km, nhng c tin rng s mang li hiu qu cao. Chng trnh ny rt c nhiu nhn vin ng h. Trc v sau kha hc, hc vin u d thi trc nghim kh nng c nhanh. Kt qu cho thy tc c nhanh sau kha hc tng 250% so vi trc khi hc. iu ny li cng lm cho c tin tng v phn khi. Mt vi thng sau, M Hnh tm hiu mt vi nhn vin theo hc kha ny xem h c p dng cc nguyn tc c nhanh vo cng vic hng ngy khng. H u tr li rng h khng s dng n vo cng vic hng ngy nhng p dng k nng mi ny vo i sng hng ngy, ngoi ni lm vic. C kim tra li nhng ngi khc v h cng tr li nh vy. Ni tm li, h ng dng k nng ny vo sinh hot c sch nh, nhng li khng s dng n trong cng vic c quan. Thm ch h cng khng c thi gian c cc bn tin v thng bo ni b. M Hnh rt quan tm n vn ny v khng bit phi x l ra sao !? .

Cu hi 1. M Hnh c thc s ph phm ngn sch o to ca cng ty hay khng? 2. M Hnh c nn bt u li chng trnh o to cho nhn vin c cc thng bo v thng tin ni b khng? 3. M Hnh lm th no c th trnh khi tnh trng ny (x l th no)?

68

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

5.1. 5.1.1.

Khi qut v o to v pht trin ngun nhn lc Quan im v o to v pht trin ngun nhn lc

5.1.1.1. Khi nim

o to gm cc hot ng nhm mc ch nng cao tay ngh, k nng ngi lao ng, gip ngi lao ng hon thnh cng vic thc ti tt hn. Pht trin bao gm cc hot ng nhm chun b cho ngi lao ng thch ng v theo kp vi c cu t chc khi n thay i v pht trin. Chc nng o to c gi mt cch ph bin l pht trin ngun nhn lc, phi hp hot ng o to v pht trin trong t chc. Pht trin ngun nhn lc hiu theo ngha rng l tng th cc hot ng hc tp c t chc c tin hnh trong nhng o to ngun nhn lc khong thi gian nht nh to ra s thay i v hnh vi ngh nghip cho ngi lao ng c thc hin bi doanh nghip. o to v pht trin l tin trnh n lc cung cp cho nhn vin nhng thng tin, k nng v s thu hiu v t chc cng vic trong t chc cng nh mc tiu ca doanh nghip. o to v pht trin c thit k gip , h tr c nhn tip tc c nhng ng gp tch cc cho t chc. Mc ch chung ca o to v pht trin ngun nhn lc l s dng ti a ngun nhn lc hin c v nng cao tnh hiu qu ca t chc thng qua vic gip cho ngi lao ng hiu r, nm vng hn v cng vic, v ngh nghip v thc hin chc nng nhim v ca mnh mt cch t gic hn vi thi tt hn cng nh nng cao kh nng thch ng ca h vi cng vic trong tng lai. Cng tc o to v pht trin phi gip ch cho vic thc hin cc mc tiu ca doanh nghip. Ni cch khc, mc tiu o to, pht trin l nhm thc hin mc tiu ca doanh nghip. o to v pht trin ngun nhn lc l mt tin trnh lin tc khng ngng ca doanh nghip.
5.1.1.2. Nhu cu o to v pht trin

Ti sao phi o to v pht trin ngun nhn lc? Trong thc t, mt doanh nghip khi mi thnh lp th nhu cu o to nhn vin l mt nhim v cp bch v quan trng. Bi v cho d doanh nghip c mt h thng thit b, my mc, k thut tinh vi m khng c ngi bit iu khin cng tr nn v ch. l cha k n cc nghip v c tnh cht v hnh o to v pht trin nh cc k nng qun tr. i vi mt doanh nghip c nhiu nm hot ng, qua kinh nghim doanh nghip xy dng c bn m t cng vic. Da vo nhng bn m t chi tit cng vic m khi tuyn nhn vin mi, doanh nghip bit r nhn vin mi cn thiu cc k nng no. t khi, mt cng ty no tuyn c ngi c y trnh ph hp theo
69

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

bn m t cng vic bi d nhanh hay chm, nhng ngi mi c tuyn thng phi qua mt giai on o to. Chng ta ang sng trong mt thi i m nhp thay i din ra vi tc chng mt l thi i bng n cng ngh, bng n thng tin. Nhng bng n ny tc ng mnh n dy chuyn sn xut, n cung cch qun l, n np sng v suy ngh ca mi ngi trong x nghip. V cng chnh s bng n ny m cc cp lnh o thy cn phi trang b cho mi ngi nhng kin thc v k nng mi theo kp vi s thay i. Nhu cu o to v pht trin tr nn cp bch hn bao gi ht. Trn thc t, cc qun tr gia c kinh nghim thng c nhng d bo c tnh chin lc, di hn, khng dng li nhng chng trnh o to c tnh cht i ph. Cc chng trnh o to v pht trin c chun b k lng ng vai tr quan trng trong vic chun b i ph vi nhng thay i trong tng lai. Tuy nhin, mt im m cc nh qun tr trong cc doanh nghip Vit Nam t ch ti l nh hng ngh nghip cho ngi lao ng p ng nhng thay i ang din ra, v d on nhng thay i trong tng lai lin quan n tay ngh ca nhn vin.
5.1.2. Mc tiu ca o to v pht trin ngun nhn lc

Nhng mc tiu c bn ca o to v pht trin ngun nhn lc trong mt doanh nghip l: Xy dng v thc hin k hoch pht trin ngun nhn lc ca doanh nghip bng nhng hot ng o to c t chc; thc hin phn tch, nh g nhu cu o to ca ngi lao ng mi trnh . Nghin cu v nhn lc, chun b nhng s liu v c cu lao ng v cc lnh vc c lin quan. Xy dng phng n ngh nghip v k hoch pht trin tng giai on ph hp vi tim nng ca doanh nghip; sp xp theo th t ca cc lnh vc ngh nghip ch yu. To iu kin cho thng tin ni b gia cc b phn qun l v ngi lao ng c duy tr. Nh qun tr c thng tin phn hi lin quan n nhu cu o to ca tng b phn, tng c nhn, t xc nh c ng c ca ngi lao ng.
5.1.3. Vai tr ca o to v pht trin ngun nhn lc

o to v pht trin ngun nhn lc nhm: V mt x hi, o to v pht trin ngun nhn lc l vn sng cn ca mt t nc, n quyt nh s pht trin ca x hi, l mt trong nhng gii php chng li tht nghip. u t cho o to v gio dc l nhng khon u t chin lc ch cht cho s phn vinh ca t nc. V pha doanh nghip, o to v pht trin ngun nhn lc l p ng c yu cu cng vic ca t chc, ngha l p ng c nhu cu tn ti v pht trin ca doanh nghip. l mt hot ng sinh li ng k.
70

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

V pha ngi lao ng, n p ng nhu cu hc tp ca ngi lao ng, l mt trong nhng yu t to nn ng c lao ng tt. Thc t cho thy: o to v pht trin l iu kin quyt nh mt t chc c th i ln trong cnh tranh. Nu lm tt cng tc o to v pht trin s em li nhiu tc dng cho t chc:
o

Trnh tay ngh ngi lao ng nng ln, t nng cao nng sut v hiu qu cng vic. Nng cao cht lng thc hin cng vic. Gim ri ro, tai nn lao ng do ngi lao ng nm vng ngh nghip v c thi tch cc hn trong thc hin cng vic. Gim bt s gim st v ngi lao ng c o to l nhng ngi c kh nng t gim st cng vic nhiu hn v do h hiu r quy trnh, hiu r cng vic. Nng cao tnh n nh v nng ng ca t chc.

o o

5.1.4.

Nguyn tc ca o to v pht trin ngun nhn lc

o to v pht trin ngun nhn lc da trn 4 nguyn tc sau: Th nht: Con ngi hon ton c nng lc pht trin. Mi ngi trong mt t chc u c kh nng pht trin v s c gng thng xuyn pht trin v gi vng s tng trng ca doanh nghip cng nh c nhn h. Th hai: Mi ngi u c gi tr ring, v vy mi ngi l mt c th khc nhng ngi khc v u c kh nng ng gp nhng sng kin. Th ba: Li ch ca ngi lao ng v nhng mc tiu ca t chc c th kt hp vi nhau, hon ton c th t c mc tiu ca doanh nghip v li ch ca ngi lao ng. S pht trin ca mt t chc ph thuc vo ngun nhn lc ca t chc . Khi nhu cu ca ngi lao ng c tha nhn v m bo th h s c hng phn trong cng vic. Th t: o to ngun nhn lc l mt ngun u t sinh li ng k v o to ngun nhn lc l phng tin t c s pht trin ca t chc c hiu qu nht.
5.2. 5.2.1. Tin trnh o to v cc hnh thc o to Tin trnh o to

o to v pht trin ngun nhn lc l ng gp vo mc tiu chung ca t chc, cc chng trnh o to cn c xy dng mt cch h thng v xem xt nhu cu thc s ca doanh nghip. Tin trnh o to c thc hin theo cch tip cn h thng, c tin hnh theo 3 giai on: (1) nh gi nhu cu, (2) giai on o to, (3) giai on nh gi.

71

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc nh gi nhu cu o to

Xc nh mc tiu o to

La chn cc phng php o to v p dng cc nguyn tc trong o to

phn hi

Xy dng cc tiu chun Tin hnh o to

o lng, so snh kt qu o to vi cc tiu chun

Giai on nh gi nhu cu

Giai on o to
Hnh 5.1: Tin trnh o to

Giai on nh gi

5.2.1.1. Giai on nh gi nhu cu

Cn phi nh gi nhu cu xc nh nhng nhu cu o to thch hp cha c p ng, ng thi loi tr nhng chng trnh o to khng thch hp v xc nh mc tiu o to cho cc chng trnh c vch ra. Xc nh nhu cu o to l xc nh khi no, b phn no cn phi o to, o to k nng g, cho loi lao ng no, s lng lao ng c o to bao nhiu. xc nh nhu cu o to ngun nhn lc, cn xut pht t vic nh gi tnh hnh thc hin cng vic ca ngi lao ng nh sau:

nh gi nhu cu o to

nh gi tnh hnh thc hin cng vic: Da vo nhng tiu chun mu c xy dng, nh qun tr tin hnh kim tra nh gi tnh hnh thc hin cng vic ca ngi lao ng, t pht hin ra nhng vn bt cp, nhng thiu st, hn ch ca ngi lao ng khi thc hin cng vic. Qua nh qun tr bit c nhng c nhn no p ng c yu cu cng vic v nhng c nhn no cha p ng cn c o to. Phn tch nh gi nguyn nhn sai st ca c nhn: Khng phi bt c sai st no trong cng vic u do nguyn nhn trnh tay ngh, m nhiu khi ngi lao ng c y k nng lm tt cng vic nhng n gin l h khng mun lm. xc nh c nguyn nhn ca sai st, nh qun tr cn tr li c cc cu hi sau: o Ngi lao ng c bit h cn phi lm g v nh qun tr mong i g h khng? o Ngi lao ng c lm cng vic nu h mun hay khng? o Ngi lao ng c mun lm v thc hin tt cng vic hay khng? Khc phc cc nhn t ch quan: i vi trng hp c nhn khng mun lm, nhu cu o to khng t ra m vn doanh nghip cn quan tm y l r xt li chnh sch i ng, khen
72

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

thng, k lut v nhng chnh sch thc y ng c nhm lm cho h c c mong mun lm vic. i vi nhng trng hp khng lm c khng nht thit l do h khng bit lm m i khi l do h khng hiu bit c h cn phi lm g, hoc do s trc trc trong t chc k thut ca doanh nghip gy ra. Trong cc trng hp ny doanh nghip cn nghin cu li vn t chc lao ng, phn cng nhim v trong tng n v, b phn ca doanh nghip. Nhu cu o to thc t: i vi nhn vin khng bit lm c xc nh do thiu k nng v trnh , lc mi a ra yu cu phi o to. Tuy nhin i n quyt nh o to hay khng doanh nghip cn da trn c s cn nhc, so snh gia li ch thu c nh khc phc cc trc trc thng qua o to so vi cng vic, thi gian v chi ph m doanh nghip phi b ra o to cho h. Trong trng hp xt thy vic trin khai o to l khng hiu qu, doanh nghip c th p dng cc bin php khc nh b tr li cng vic cho ph hp vi kh nng, trnh hin c ca nhn vin hoc cho thuyn chuyn v ngh vic. Khi o to c thit k cho nhn vin mi tuyn dng, phng php s dng c th khc bit mt cht t. o to c thit k da trn c s phn tch k cng v ni dung cng vic v cc c im khng c tht ca ngi c o to. Nu ngi c o to cha c tuyn dng, thc s kh nh gi mc kin thc thc ti ca h. V vy cc chuyn gia o to phi hp tc cht ch vi gii qun tr ngay sau khi thit lp tiu chun la chn v nh gi nhn vin. Cc cp nh gi nhu cu:
o

Phn tch t chc: nh gi nhu cu mc t chc i hi s nh gi rng ln v hiu qu ca ton t chc v cc nhu cu duy tr t chc. V d: doanh nghip thit k li cng vic c th dn ti nhu cu v o to; doanh nghip thay i cc qui trnh m bo sc khe v an ton lao ng cng c th dn ti vic phi o to; k hoch nhn lc ch ra khi no doanh nghip cn ti cc chng trnh o to m bo cc nhu cu tng lai ca doanh nghip v lc. Trong qu trnh phn tch t chc, nh qun tr cn lu nhng vn sau: S nh hng ca o to v chin lc ca t chc l g? Lm th no chng trnh o to thch hp vi k hoch v mc tiu ca t chc? Lm th no vic thc hin cng vic ca cc n v khc nhau c so snh vi k vng hoc mc tiu? B phn, n v no o to thnh cng nht? B phn, n v no c u tin v o to? Doanh nghip c kh nng ti chnh cho vic o to ny khng? o to c tng thch vi vn ha doanh nghip khng? Hiu qu hot ng ca doanh nghip c th c nh gi thng qua cc tiu ch: sn lng, cht lng, t l ph phm, tai nn, t l ngh vic, b vic
73

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

Cn tin hnh nh gi hiu qu hot ng ca doanh nghip nhn bit nhng vn c th ci thin bng o to. Cn tin hnh nh gi cc nhu cu duy tr ca doanh nghip a ra nhng loi chng trnh o to cn thit nhm cung cp n nh nhng k nng cn thit p ng nhu cu tng lai ca doanh nghip v nhn lc. Doanh nghip c th bt u vi nhng b phn no c nh gi l b phn c bit, d lnh hi vic o to pht trin s thnh cng v to ra hnh nh tt v chng trnh o to trc khi nhn rng v trin khai cho cc b phn khc trong doanh nghip. Kh nng ca lao ng o to, c s vt cht v ngun lc ti chnh v th t u tin vic hon thnh cc chng trnh o to phi c xem xt trong vic phn tch t chc.
o

Phn tch cng vic: Phn tch cng vic s xc nh cc k nng v hnh vi cn thit cho nhn vin thc hin tt cng vic. Phn tch cng vic ch trng xem nhn vin cn lm g thc hin cng vic tt. Khi xc nh nhng nhim v hoc phn vic m qua o to cn t c, bc k tip l tin hnh phn tch chi tit mi phn vic. Mc ch ca bc ny l kim tra li phn Phn tch cng vic vic c quan trng v c nn c o to hay khng v pht trin nhng thng tin thm v kin thc cng vic.

Phn tch nhn s: Loi phn tch ny ch trng n cc nng lc v c tnh c nhn ca ngi lao ng, c s dng xc nh ai l ngi cn thit c o to v nhng k nng, kin thc cn thit c lnh hi hay ch trng trong qu trnh o to. Cc chng trnh o to cn tp trung vo i tng tht s cn o to. Phn tch nhn vin i hi phi nh gi ng kh nng ca c nhn v k nng ngh nghip ca ngi lao ng. Nh qun tr c th la chn c nhn o to da trn thnh tch qu kh ca h hoc la chn mt nhm lm vic hoc tt c nhng ngi thc hin cng vic vi mt v tr cng vic c th. i vi loi phn tch ny, cn ch ti nhng k nng c bn cn thit, cng nh k nng v kin thc hin ti lin quan n cng vic.

Xc nh mc tiu o to: Bc cui cng ca giai on nh gi nhu cu l chuyn nhu cu c xc nh bi vic phn tch t chc, c nhn v cng vic thnh cc mc tiu o lng c. Cc mc tiu ny l c s nh hng cc n lc o to. o to c nh gi cc cp : phn ng, kin thc sau o to, hnh vi ca ngi lao ng trong cng vic v kt qu. Trn c s , mc tiu c xc nh theo tng cp ni trn.

74

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

5.2.1.2. Giai on o to

Sau khi doanh nghip xc nh c nhu cu o to v mc tiu, bc k tip l xy dng chng trnh o to thch hp nhm t c cc mc tiu ra. iu ny c hon tt bng cch la chn phng php o to v pht trin trang b kin thc, k nng cn thit cho i tng cn c o to. mt chng trnh o to c hiu qu, chng trnh phi c thit k trn c s kt hp nhng nguyn tc sau y:

Giai on o to

Nguyn tc phn hi: Phn hi l cc thng tin ngc thng bo cho ngi c o to bit kt qu ca h. Thng tin phn hi c th cng c nhng kt qu mong mun hoc lm thay i v kt qu ca ngi c o to. Phn hi lm cho tin trnh o to tr nn hp dn hn, ti a ha s sn sng ca ngi c o to. Nh qun tr nn lp k hoch a ra nhng thng tin phn hi chnh xc, thn thin v khuyn khch ngi c o to giai on u chng trnh o to. Vo cui chng trnh o to, nh qun tr nn hng dn cho i tng o to hc cch lm th no nh gi thnh tch ca h. Nguyn tc cng c: Cng c l vic p dng nhng kt qu tch cc sau mt thi quen lm vic mong mun c hnh thnh. Qu trnh cng c cn thit gip ngi c o to hc tp v duy tr hnh vi ngh nghip sau khi c o to. Nguyn tc thc hnh: Thc hnh bao gm s nhc li, lp li ghi nh hoc ci thin mc phn x, thi quen lm vic. Nu cng vic phc tp, c th chia nh ngi c o to c th tip cn mt cch chi tit, tng bc. Thc hnh i hi phi c thng tin ngc v c hiu qu nht khi kt hp vi qu trnh cng c. Thc hnh gip ngi c o to nng cao k nng v chnh xc, tc cho ti khi to c mt phn x nhanh, ch ng vi tnh hung trong cng vic. Nguyn tc v s thch hp: S thch hp ni ln ngha ca qu trnh o to i vi ngi lao ng. Qu trnh hc tp s thun li hn nu ngi c o to hiu ti sao h c o to theo chng trnh . Ngi lao ng cng cn c c nhng kin thc v k nng nn tng cn thit tip thu nhng ni dung ca chng trnh o to. Nguyn tc v s tham gia: Chng trnh o to cn c s hng ng tch cc t pha ngi lao ng thng qua vic hiu c li ch v gi tr c c i vi mi c nhn sau khi c o to, t ngi lao ng c th p dng vo k hoch ngh nghip ca bn thn. Nguyn tc ng dng: Chng trnh o to c hiu qu s c thit k ngi lao ng sau khi c o to ng dng nhng kin thc, k nng o to mt cch nhanh chng, thun li vo cng vic thc t ang lm ca h. Nh qun tr nn xy dng chng trnh o to theo hng ng nht gia kin thc, k nng o to vi hon cnh cng vic hin ti ca i tng c o to; thc hnh tch

75

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

cc; xc nh cc mi lin quan gia kin thc, k nng o to vi cng vic; cung cp cc thng tin phn hi v s cng c qu trnh ng dng vo cng vic. Cc chng trnh o to phi nht qun vi vn ha v gi tr ca t chc doanh nghip. xy dng mt chng trnh o to cn la chn phng php, phng tin o to v i ng chuyn gia/cn b/ging vin o to cho ph hp vi i tng o to.
5.2.1.3. Giai on nh gi

Giai on cui cng trong chu k o to l giai on nh gi. nh gi l vic xc nh mc hot ng o to p ng mc tiu. nh gi chng trnh o to l xc nh xem chng trnh o to c p ng c mc tiu o to a ra khng, nhng thay i v hiu qu ca ngi c o to. Lp k hoch nh gi nn bt u cng thi im vi lp k hoch o to. Vic nh gi cn tin Giai on nh gi hnh da trn cc chng trnh o to v mc tiu o to. Tiu chun v hiu qu cn c nh gi trong v ngay sau qu trnh o to. Hiu qu ca ngi lao ng trc v sau khi c o to cn phi c so snh xc nh kh nng chng trnh o to c p ng c cc mc tiu o to hay khng. C th nh gi chng trnh o to thng qua mt s cch nh thm d kin ca tt c nhng ngi quan tm n chng trnh o to (bn cu hi); trao i trc tip vi nhng ngi mi c o to bit kin v nh gi ca h v tc dng ca chng trnh o to; tham kho kin ca cc nh qun tr cc b phn v tinh thn, thi ca nhn vin cp di sau khi c o to; tin hnh so snh nhng ngi mi c o to vi nhng ngi cha c o to; phn tch li ch v chi ph ca chng trnh o to.
5.2.2. Cc hnh thc o to

Vic la chn hnh thc o to mang li hiu qu cao nht ph thuc vo cc yu cu v quy m o to, mc phc tp, ni dung cn o to v iu kin trang b k thut, nng lc ti chnh c th ca tng doanh nghip.
5.2.2.1. Theo nh hng ni dung o to

C hai hnh thc o to: o to nh hng cng vic v o to nh hng doanh nghip.

Hnh thc o to

o to nh hng cng vic: l hnh thc o to v k nng thc hin mt loi cng vic nht nh, ngi lao ng c th s dng k nng sau khi c o to lm vic trong cc doanh nghip khc nhau. o to nh hng doanh nghip: l hnh thc o to v cc k nng, cch thc, phng php lm vic in hnh trong doanh nghip. Khi ngi lao ng chuyn sang doanh nghip khc, k nng o to thng khng p dng c na.
76

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

5.2.2.2. Theo mc ch ca ni dung o to

C nhiu hnh thc o to theo mc ch ca ni dung o to: o to hng dn cng vic; o to hun luyn k nng; o to k thut an ton lao ng; o to v nng cao trnh chuyn mn, k thut; o to v pht trin cc nng lc qun tr. o to, hng dn cng vic: Nhm cung cp cc thng tin, kin thc mi v cc ch dn cho ngi lao ng mi tuyn dng v cng vic v doanh nghip, gip ngi lao ng nhanh chng thch ng vi iu kin, cch thc lm vic trong doanh nghip. o to, hun luyn k nng: Nhm gip ngi lao ng c trnh tay ngh v cc k nng ph hp thc hin cng vic, nhim v theo yu cu. o to k thut an ton lao ng: Hng dn ngi lao ng cc nguyn tc v cch thc thc hin cng vic an ton, nhm ngn nga cc trng hp tai nn lao ng (c bit i vi mt s cng vic thuc lnh vc k thut c tnh cht nguy him, c nhiu ri ro). o to nng cao trnh chuyn mn, k thut: T chc nh k nhm gip i ng lao ng k thut c cng c, cp nht kin thc, k nng mi. o to pht trin cc nng lc qun tr: Nhm gip cc nh qun tr c tip cn, lm quen vi cc phng php lm vic mi, nng cao k nng thc hnh, cc kinh nghim qun tr v ng vin thc y ngi lao ng trong doanh nghip (tp trung vo k nng iu hnh lnh o, k nng giao tip, k nng phn tch, ra quyt nh).
5.2.2.3. Theo cch thc t chc

C cc hnh thc: o to chnh quy, o to ti chc, o to bi dng ngn hn, km cp ti ch. o to chnh quy: Ngi lao ng c c i o to v thi gian tp trung. Cht lng o to thng cao hn so vi cc hnh thc o to khc. Hnh thc ny, ngi lao ng c thot ly khi cng vic hng ngy ca doanh nghip, do vy, thc t s lng ngi c c i o to thng hn ch. o to ti chc: p dng i vi ngi lao ng va hc va lm khi tham gia cc kha o to. Thi gian o to c th thc hin ngoi gi hnh chnh nn c th c s lng lao ng nhiu hn hnh thc o to chnh quy. Tham gia cc kha o to bi dng ngn hn: c t chc cho cc lao ng mi tuyn dng hoc cc kha nng cao tay ngh, kin thc, cp nht cng ngh mi, tp hun cc cng tc khc. Doanh nghip c th c c s o to ring hoc thu c s, chuyn gia o to tin hnh gn doanh nghip. Cc kha o to ny thng hiu qu, ngi lao ng c iu kin nm vng v l thuyt, va lm quen vi iu kin lm vic, thc hnh ngay ti doanh nghip, thi gian o to ngn, chi ph thp. Tuy nhin, ch c nhng doanh nghip c qui m ln mi c kh nng t chc o to theo hnh thc ny. Km cp ti ch: L hnh thc o to thc hnh, ngi lao ng va hc, va lm trc tip. Ngi lao ng mi vo ngh c nhng cn b chuyn mn k thut c tay ngh v kinh nghim hn hng dn. Qu trnh o to tin hnh ngay ti ni lm vic, ngi lao ng c iu kin tip thu kin thc, k nng v rt kinh nghim trc tip ti ni lm vic.
77

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

5.2.2.4. Theo a im hoc ni o to

C cc hnh thc: o to ti ni lm vic v o to ngoi ni lm vic.


5.2.2.5. Theo i tng hc vin

C cc hnh thc: o to mi, o to li. o to mi: p dng i vi nhng lao ng ph thng, cha c trnh lnh ngh mc d ngi lao ng c th mi ln u i lm vic hoc i lm vic nhng cha c k nng thc hin cng vic. o to li: p dng i vi nhng lao ng c k nng, trnh lnh ngh nhng cn i ngh do yu cu ca doanh nghip.
5.3. 5.3.1. Phng php o to nhn lc o to nhn vin

5.3.1.1. o to ti ni lm vic

o to ti ni lm vic l phng php o to c s dng rng ri nht (khong trn 60% hot ng o to c thc hin ti ni lm vic). Nhng nhn vin c kinh nghim v trnh chuyn mn, tay ngh cao s trc tip hng dn, hun luyn, gim st nhng ngi c o to ti ni lm vic.
5.3.1.2. o to thng qua tnh hung
Phng php o to

Phng php tnh hung da trn vic s dng bn m t mt tnh hung ra quyt nh ti doanh nghip. i tng o to c yu cu nghin cu tnh hung nhn din, phn tch vn , xut cc gii php v la chn gii php ti u nht thc hin. Mt hnh thc khc ca phng php tnh hung l phng php tho lun. Trong phng php ny, nhng thng tin ti thiu ca vn c a ra v hc vin c n nh vai tr xem xt vn . Thng tin s c cung cp thm nu i tng hi ng cu hi (cu hi thch hp cho vn ). Mi c nhn gii quyt tnh hung v nhng gii php ging nhau s c tp hp li. Mi nhm sau s pht biu nhng im chnh trong gii php v cc nhm khc s phn bin hoc thm tra gii php . Ngi hng dn o to s m t nhng g xy ra trong tng tnh hung v cc nhm s so snh gii php ca h vi p n. Bc cui cng l dnh cho hc vin o to kh nng p dng cc kin thc vo tnh hung ring ca h.
5.3.1.3. o to thng qua phng php ng vai

Phng php ng vai l phng php mi ngi c n nh mt vai tr c th trong mt tnh hung v c yu cu th hin vai tr nh hng v tng tc vi ngi khc. Ngi thc hin c yu cu ng vai, th
78

o to thng qua ng vai

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

hin vai tr ca mnh trong tnh hung. Ngi ng vai c cung cp cc thng tin nn tng. Mt bn m t chnh xc, ngn gn s c cung cp cho ngi tham gia. Thng thng, ng vai c thc hin nhm nh khong 12 ngi. Mc thnh cng ca phng php ny ty thuc vo kh nng ca ngi ng vai. Nu c thc hin tt, ng vai c th gip nh qun tr nhn thc su sc hn cm gic ca ngi khc.
5.3.1.4. o to thng qua tr chi

M t cc c tnh hot ng ca cng ty, ngnh ngh. Tr chi qun tr nhn mnh vic pht trin k nng gii quyt vn . Trong th tc tr chi qun tr c vi tnh ha, nhm ngi tham gia c yu cu ra mt lot cc quyt nh qun tr. Trong mt tr chi, ly v d, ngi tham gia c yu cu ra quyt nh, s tng tc ca cc quyt nh ny c tnh ton (bng tay hoc bng my) tng ng vi m hnh. V d, nu gi c l tuyn tnh vi sn lng, mt s gim gi x % cng s nh hng n sn lng, tng ng vi mc gi chung. Cc thnh vin trong nhm phi hp nhau trong vic ra quyt nh v xem xt nhm khc trc khi quyt nh cui cng c a ra. Quyt nh ca nhm c so snh vi nhm khc. Kt qu ca nhm v li nhun, th phn c so snh vi nhau v nhm tt nht hoc nhm thng cuc s c xc nh.
5.3.1.5. o to thng qua xy dng hnh vi

Mt phng php nng cao, ci thin k nng giao tip l m hnh hnh vi m thng c coi l qun tr giao tip. Mu cht ca phng php ny l hc thng qua quan st v tng tng. Phng php ny c tin hnh bng cch s dng mt bng video c son tho c bit minh ha cho cc hc vin thy cc nh qun tr gii x s nh th no trong cc tnh hung khc nhau ng thi cng qua m to iu kin cho cc hc vin rn luyn k nng giao tip ca mnh. Cc hc vin hc tp bng cch quan st v rt ra kt lun vn dng trong cng tc ca mnh.
5.3.1.6. Chng trnh nh hng ngoi tri

Tnh hung, tr chi, m hnh v ng kch l ph bin, mt phng php mi c bit n nhiu l nh hng ngoi tri hoc cuc sng thc, chng trnh nh hng vo hnh ng. Kh nng lnh o, lm vic nhm v i din vi nguy him l u tin hng u trong nh hng ngoi tri. Th b tri sng, leo ni, truy tm ban m, ganh ua nhm, thi bi thuyn v cc bi tp gii quyt vn l nhng loi ph bin ca o to ngoi tri. Nhm lm vic v s tin tng l mc tiu m chng trnh ngoi tri mun hng n.
5.3.2. o to nh qun tr
Chng trnh nh hng ngoi tri

5.3.2.1. o to ti ni lm vic

Km cp v hng dn: Phng php c s dng rng ri o to nh qun tr tr l nhng nh qun tr gii, c kinh nghim hng dn, o to.
79

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

Ngi ng vai tr hng dn (cp trn) a ra nhng tnh hung, a ra nhng v d thc tin v gii thch cho ngi c o to (nh qun tr cp di) nhng vn v cu hi ti sao phi gii quyt nh vy. Cp trn cn y quyn hp l cp di c quyn quyt nh mt vn hay gii quyt mt cng vic nht nh. Cung cp k nng, kinh nghim trc khi tip cn cng vic mi: o to nh qun tr Khi xc nh c c nhn s c bt cho mt cng vic c th, s chun b s c tin hnh trong giai on ngn trc khi c bt, ngi s hc cng vic mi, thc hin mt s nhim v mi trong khi vn thc hin hu ht cc nhim v c. c im chnh ca loi chng trnh ny l cung cp trc cho mt ngi mt phn kinh nghim v cng vic m h s m nhn v tr trong tng lai. Lun chuyn cng vic: L vic a nhn vin hoc cp qun tr t v tr cng tc ny sang cng tc khc nhm mc ch cung cp cho h nhng kin thc v kinh nghim rng hn. Kin thc thu c trong qu trnh lun chuyn cng vic ny rt cn cho h sau ny m nhim cc v tr cao hn. Phng php ny c s dng rt rng ri Nht Bn cng nh Hoa K, ngoi mc ch trn, phng php ny cn to ra s hng th cho cn b nhn vin nh s thay i cng vic, trnh c s nhm chn, ngoi ra n cn m bo cho cn b, nhn vin tr thnh nhng ngi a nng, a dng i ph vi mi tnh hung thay i sau ny. Thng qua lun chuyn, c nhn c o to a k nng, trnh c tnh trng tr tr, d dng thch ng vi cc cng vic khc nhau. Doanh nghip c th phn cng b tr nhn vin linh hot hn, phi hp hot ng ca cc phng ban hiu qu hn, nhn vin c kh nng thng tin cao hn. Bn cnh , gip hc vin kim tra, pht hin ra cc im mnh, im yu ca mnh v c k hoch u t pht trin ngh nghip ph hp.
5.3.2.2. o to ngoi ni lm vic

o to thng qua tho lun: y l phng php o to bng cch s dng cc ti liu c bin son sn mt cch k lng di hnh thc mt cun sch gio khoa hoc mt cun bng. Ni dung son tho ca ti liu phi tha mn cc yu cu sau: o Phi a ra c cc d kin, cc cu hi, cc ni dung vn m hc vin cn nm bt. o Phi cho php cc hc vin t kim tra nhn thc ca mnh qua hc tp bng cch t tr li cc cu hi c sn. o Phi m bo thng tin phn hi li c cho hc vin v kt qu ca cc cu tr li m h tr li. Phng php o to ny da vo s t nghin cu ca hc vin m khng cn s can thip ca ngi hng dn. Hc vin c mt on sch hoc nghe mt on
80

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

bng sau tr li ngay cc cu hi c sn. Khi tr li xong th hc vin c th bit c tnh chnh xc trong cc cu tr li ca mnh bng vic kim tra i chiu vi p n c sn ngay trong sch hoc trong on bng tip theo. Nu cc cu tr li l ng th hc vin phi quay li nghin cu phn tip theo, nu cu tr li l sai, khi hc vin phi quay li nghin cu li phn va hc. o to thng qua tr gip ca my vi tnh: Theo phng php ny, hc vin s c hc ngay trn my vi tnh v c tr li ngay nhng thc mc ca mnh nh nhng chng trnh my tnh c chun b t trc. Phng php ny ng thi cn cho php kim tra kin thc ca cc hc vin, cho cc hc vin bit h cn thiu cc kin thc v k nng no, h cn phi tham kho ti liu g. Vng mc ln nht ca phng php ny l i hi trang b k thut rt tn km ng thi phi xy dng c mt phn mm phc v cho cng tc o to thng l rt mt thi gian v chi ph cao.
5.4. Pht trin i ng nh qun tr v nhn vin

Cc doanh nghip tn ti trong mi trng lin tc thay i, chnh v vy rt cn s nng ng ca t chc. Trong qu trnh qun tr doanh nghip, nh qun tr lun phi ng u vi s pht trin ca cng ngh mi, s thm nhp ca cc i th cnh tranh trn th trng, tc lm pht gia tng, s bin ng v nng sut. Do , pht trin i ng cc nh qun tr v nhn vin l tin trnh c coi trng v tin hnh lin tc trong hu ht cc Pht trin i ng nh qun tr v nhn vin doanh nghip thnh cng. Pht trin qun tr cn c hoch nh v n cn cch tip cn h thng, pht trin chng trnh, v s huy ng cc ngun lc (ngi o to, ngi tham gia, phng tin h tr o to). Pht trin qun tr lin quan n c h thng t chc doanh nghip. K thut pht trin qun tr da trn nn tng mc tiu m chng nh hng. C ba mc tiu chnh: (1) pht trin c nhn, (2) pht trin nhm, v (3) pht trin t chc.
5.4.1. Pht trin c nhn

Thit lp mc tiu c thit k ci thin kh nng c nhn to lp v t mc tiu. Hiu chnh hnh vi l vic s dng vic hc c nhn thng qua cng c. Xy dng nhm ch trng vo nhm v mc tiu qun l cht lng ton din (Total Quality Management TQM). Thit lp mc tiu: Mc tiu l ch ca hnh ng; n l iu m mt ngi c gng t c. V d: n lc bn nhiu sn phm hn, ci thin s tha mn ca khch hng vi dch v, gim thiu t l vng mt trong n v xung 5% Cc mc tiu quan trng v nh hng ca c nhn l nhng nh hng chnh ca hnh vi. Khi mt ngi bt u lm vic g (v d mt cng vic, mt d n mi), c nhn y c xu hng thc y cng vic cho n khi t c mc tiu.
81

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

nh hng ng vai tr chnh yu trong vic thit lp mc tiu. Tm quan trng ca cc mc tiu s l gii cc hnh vi thc y. Mc tiu cng thch thc th s cho kt qu thc hin cng cao nu mc tiu c c nhn chp nhn. Cc bc chnh trong thit lp mc tiu l: (1) chn on; (2) chun b nhn s cho thit lp mc tiu bng vic gia tng cc tng tc nhn s, truyn thng, o to v cc k hoch hot ng; (3) nhn mnh cc c tnh ca mc tiu m cc nh qun tr v cp di nn hiu; (4) thc hin cc kho st kp thi c s hiu chnh cn thit trong vic thit lp cc mc tiu; v (5) xem xt li ln cui kim tra cc mc tiu c thit lp, c iu chnh v hon thnh. Cc bc ny cn c hoch nh v thc hin k nu coi thit lp mc tiu l k thut ng vin hu hiu. Thit lp mc tiu cn c xem l mt k thut thc y nhn vin. Khi c s dng chnh xc, c qun l k cng v c s h tr bi nh qun tr, n c th ci thin s thc hin, hon thnh cng vic. Mc kh khn ca mc tiu v s chp nhn mc tiu l hai c tnh m nh qun tr cn xem xt. Nh qun tr thu ht c nhn vin trong vic thit lp v t c mc tiu nht l cc mc tiu th thch c th dn n s ng vin mnh m nhn vin.
Phn tch t chc Tho lun 1. Xc nh mc tiu di v ngn hn ca t chc Ghi chp Phn tch cc cuc hp R sot mc tiu, s mng, k hoch chin lc Chn on t chc

Phn tch cng vic 2. Kim tra cc yu cu cng vic, tiu chun cng vic v s thay i trong cng vic Quan st Bng cu hi Xem xt thc hin S kin in hnh

3. Xc nh cc hnh vi cn thit thc hin cng vic v tiu chun thc hin

Phn tch ngun nhn lc Quan st Ghi chp S kin in hnh

4. Pht trin cc mc tiu hnh vi cn t c thng qua chng trnh pht trin

Mc tiu c s dng trong vic nh gi mc thnh cng ca chng trnh

Hnh 5.2: Cc bc trong chng trnh pht trin ngun nhn lc

82

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

Hiu chnh hnh vi: Hiu chnh hnh vi t chc l thut ng chung l vic thit k nhm to ra h thng cng c cc hnh vi m t chc mong i v khng cng c hoc trng pht cc hnh vi t chc khng mun. Thng thng, ng vin l tc nhn bn trong ca hnh vi, trong khi cng c l tc nhn bn ngoi. S cng c tch cc bao gm bt c iu g k c vic gia tng cc p ng v to ra s lp li cc hnh vi v to ra s cng c. Nu khng c s cng c, s o lng hiu chnh hnh vi s khng th thc hin. Hiu chnh hnh vi lnh vc qun tr: S p dng m hnh iu chnh hnh vi trong t chc theo tin trnh gii quyt vn gm 5 bc nh sau (thng qua hnh):
(1) Xc nh hnh vi c th

(2) Xc nh cc c im chnh ca hnh vi in hnh

(3) Tin hnh phn tch (Tin , Hnh vi , Tnh nht qun)

phn hi thay i

(4) K hoch hnh ng v cc chin lc (tc nhn tch cc, tc nhn tiu cc, ch ti pht)

(5) nh gi hnh vi c th so snh vi tiu chun

Hnh 5.3: Th tc iu chnh hnh vi

Nh qun tr phi xc nh v nh ngha cc hnh vi c th. Mt hnh vi c nh v khi n c th c quan st v ghi chp. i vi hnh vi c xc nh l quan trng, phi tr li hai cu hi sau: (1) N c th c nhn thy khng? (2) N c th c o lng khng? Nh qun tr phi o lng, xc nh tn sut xut hin hnh vi. Vic ny cung cp cho nh qun tr bc tranh r rng v cng ca hnh vi. Qun tr vin tin hnh phn tch chc nng hnh vi (xy dng mu phn tch thc hin tm nguyn nhn ca vn ).
83

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

5.4.2.

K thut pht trin nhm

Mt s lng ln k thut nhm pht trin ci thin tnh hiu qu ca nhm, chng hn nh t vn tin trnh, thng tin phn hi t kho st v xy dng nhm l tin trnh pht trin m qua gip hoc chun b cho cc thnh vin ca t chc lm vic hiu qu hn hoc c kt qu hn trong cc nhm. N c thit k gia tng k nng lm vic nhm, giao tip truyn thng, v kh nng nh hng n ngi khc. S thnh cng ca t chc ty thuc vo s hp tc ca cc thnh vin trong t chc. Do vy, nhm cn c lm vic trong s ha hp nht nh. Trong mt t chc, xy dng nhm theo cc mu sau:

K thut pht trin nhm

Hi tho k nng nhm: Cc nhm k thut trong doanh nghip tin hnh hi tho, trong bao gm nhng bi hc kinh nghim thc hnh khc nhau. Thu thp thng tin: c tnh v d liu cng vic c thu thp t tt c cc nhm (tng c nhn). i chiu: Nh t vn gii thiu d liu cho cc nhm, sau tin hnh tho lun, phn loi vn . Th t u tin c thit lp cho mi nhm. K hoch hnh ng: Cc nhm xy dng cc k hoch thm d ring c k hoch gii quyt vn . Xy dng nhm: Cc nhm ln k hoch cui cng gii quyt tt c cc vn c xc nh trong bc 4 v xem xt iu kin, kh nng thc hin. Xy dng nhm gia cc nhm: Cc nhm c s ph thuc ln nhau s thit lp k hoch c chp nhn gia cc nhm.
5.4.3. K thut pht trin t chc

Qun l cht lng ton din (TQM) l trit l, tin trnh, tp hp cc nguyn tc nhm cung cp cho t chc cc iu cn thit tng bc ci thin tnh hiu qu. TQM lin quan n mi c nhn trong t chc trong vic xy dng v pht trin tin trnh nh hng vo khch hng, vo s linh hot v thun li ci thin cht lng ca mi hot ng v chc nng ca t chc.

84

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

TM LC CUI BI

o to v pht trin NNL l qu trnh cung cp cc kin thc, hon thin cc k nng, rn luyn cc phm cht ngh nghip cho ngi lao ng trong doanh nghip nhm p ng yu cu thc hin cng vic hin ti v tng lai. o to nhn lc gip: o B p cho ngi lao ng v hc vn. o Cung cp cho ngi lao ng nhng kh nng, kinh nghim thit thc trong lnh vc chuyn mn. o Cp nht ha kin thc, m rng tm hiu bit. T gip ngi lao ng hon thnh tt nhng cng vic c giao (Hng vo cng vic hin ti). Pht trin nhn s thng c th hin qua thng tin, bt cp di vo cc v tr, chc v cng tc cao hn hoc giao cho nhn vin nhng cng vic c yu cu cao hn hoc quan trng hn. Pht trin nhn s khng ch nhm c c mt ngun nhn lc m bo v s lng v cht lng m cn l mt hnh thc i ng nhn s thng qua vic lm (Hng n tng lai).

85

Bi 5: o to v pht trin ngun nhn lc

CU HI N TP

1. o to, pht trin ngun nhn lc l g? 2. Mc tiu ca o to, pht trin ngun nhn lc trong doanh nghip? 3. Hy cho bit tm quan trng ca o to, pht trin trong qun tr NNL? 4. M t cc giai on o to v cc bc trong chng trnh pht trin ngun lc? 5. Cc phng php o to ngun nhn lc no thch hp vi cc doanh nghip Vit Nam hin nay? 6. Ti sao cn pht trin cc cp qun tr trong doanh nghip?

86

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

BI 6: NH GI THC HIN CNG VIC


Ni dung

Khi nim, tm quan trng, mc tiu ca nh gi thc hin cng vic; Ni dung, tin trnh thc hin nh gi; Tiu chun h thng nh gi thc hin cng vic; Cc phng php nh gi thc hin cng vic ca ngi lao ng; Tho lun phng vn nh gi; Nng cao hiu qu nh gi nng lc thc hin cng vic ca ngi lao ng.

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c mc ch v ngha nh gi thc hin cng vic ca nhn vin trong QTNNL; Hiu c quy trnh thc hin nh gi thc hin cng vic; Tiu chun h thng nh gi cng vic; Nm c cc phng php ch yu v k nng nh gi thc hin cng vic; Hiu c vai tr v ni dung ca tho lun phng vn nh gi cng vic; Hiu c doanh nghip v nh qun tr cn lm g nng cao hiu qu ca vic nh gi thc hin cng vic ca nhn vin.

Hc vin cn c ti liu trong 1 gi v nghin cu v nh gi thc hin cng vic trong t chc, doanh nghip qua ti liu tham kho Qun tr ngun nhn lc; Tm hiu ti sao nh qun tr cn nh gi thc hin cng vic ca ngi lao ng trong tng b phn, n v ca doanh nghip; B quyt: hc vin c th thng qua thc t bn thn hoc nhng ngi thn quen trong qu trnh lm vic trong cc t chc, cng ty, hoc trao i vi nhng ngi lm trong cc doanh nghip (nhn vin, nh qun tr).

Thi lng hc

5 tit

87

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

TNH HUNG KHI NG BI Tnh hung dn nhp Hong Nam l trng phng nhn s ca cng ty Bc Nam. L thnh vin ca hi ng nh gi thc hin cng vic/thnh tch ca cng ty, Nam t chc mt cuc hp xem xt v trao i vn nh gi li mc thc hin mt s cng vic trong cng ty. Trong bui giao ban gn y nht, ph trch Vn phng tranh lun rng mt s ngi c nh gi cao hn mc thc hin cng vic m h hon thnh, s nh gi nh vy l khng cng bng. Cn b qun l ph trch phng Marketing v phng Sn xut cng l thnh vin ca Hi ng nh gi mc thc hin cng vic rt ng h kin ny v cho rng vic nh gi li mc thc hin cng vic hin nay l rt cn thit trong cng ty. Cng vic ca c th k Lan c mi ngi bn tn v tranh lun nhiu nht. Lan c nhn vo lm th k ca cng ty ngay t nhng ngy u tin thnh lp Cng ty. C cng l th k duy nht ca Cng ty trong 6 nm qua. Trong sut 6 nm, c lm vic thc s hiu qu v li n tng tt p cho tt c mi ngi trong Cng ty v nhng khch hng cng nh cc i tc ca Cng ty. Gim c cng ty tng ni, Lan thc s l mt th k tuyt vi, Cng ty c c n tng tt vi bn hng v nhng ngi cung cp cng l do c mt phn ng gp khng nh ca Lan. Sau khi trng phng Marketing a ra vn , mi ngi tranh lun si ni hn ln. Mi ngi mt kin, a ra t nhiu gc khc nhau trong cng ty. Ngi cho rng Lan l mt th k lun hon thnh tt nhim v ca mnh. Ngi th ni Lan lun quan tm n mi ngi trong cng ty. Khng kh lm vic ti tr v hiu qu ca cng ty l do Lan to ra. Hm no thiu Lan th Cng ty bun hn i. C kin cho rng nh Lan c b lm S Thng Mi thnh ph v Lan cng quan h rt tt vi nhn vin trn nn cng ty k c rt nhiu cc hp ng c gi tr. Ngi th thm rng Lan c bn trn Phng Thu thnh ph nn cng ty c th np thu mun hoc n thu my thng tri. Nhng cng c ngi cho rng ch l th k thi nhng cng vic ca Lan lin quan n cc b phn khc trong cng ty v mi b phn Lan u li n tng tt p... Cuc hp c th tip din vi cc nhn xt khc nhau v Lan cho n khi c ngi t cu hi: Vy, liu Lan c nhn mc th lao cao th ba trong cng ty, ch sau Gim c v Ph gim c v nh th xng ng cha? n lc ny th cuc hp trm hn li... Vi chc trch, nhim v ca mnh, Hong Nam bn khon t hi: khng bit cuc hp s i ti u y? Lm th no thng nht trong cuc hp ny v a ra c quyt nh cui cng? Cu hi 1. Vn g ny sinh trong cuc hp nh gi li mc thc hin cng vic ca Cng ty Bc Nam? 2. Theo bn, Nam nn lm g nh hng cuc tho lun ny v hon thnh tt nhim v nh gi mc thc hin cng vic trong cng ty?

88

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

6.1. 6.1.1.

Khi qut v nh gi thc hin cng vic Khi nim

i vi mt t chc, nhn t then cht lin quan n thnh cng trong di hn l kh nng o lng mc thc hin cng vic ca ngi lao ng trong t chc. nh gi thc hin cng vic l tin trnh nhm m bo ngi lao ng t c cc tiu chun hin hnh v ci thin vic thc hin cng vic trong qu trnh lm vic trong doanh nghip. Trong qun tr ngun nhn lc, vic xy dng mt h thng nh gi thc hin cng vic mt cch Khi qut v nh gi thc hin cng vic chnh xc, hiu qu l khng d dng bi nhiu nguyn nhn. Trc ht, do mi c nhn c xu hng chung khng mun ngi khc nh gi mnh, tr trng hp c nhn lun hon thnh xut sc cng vic, nhim v. Ngoi ra, mi c nhn cng khng mun phi t nh gi mnh v trong thc t khng phi ai cng lm c iu ny mt cch tht khch quan. i vi nh qun tr, kh khn nht vn l lm th no nh gi mt cch khch quan, ng mc v tng c nhn trong doanh nghip.
6.1.2. Tm quan trng ca nh gi thc hin cng vic

Trn thc t cc doanh nghip thng quan tm thc hin cc cng vic sau: Thit k cng vic v xc nh h thng cng vic nhm t c mc tiu ca doanh nghip. Tuyn dng lao ng c trnh , k nng ph hp vi cng vic v thc hin cng vic mt cch hiu sut v hiu qu. o to, thc y, ng vin, khen thng ngi lao ng v kt qu, thnh tch cng vic. nh gi thc hin cng vic l hot ng rt quan trng trong qun tr ngun nhn lc. nh gi l c ch kim sot, em li thng tin phn hi khng ch cho tng c nhn m cn i vi ton h thng t chc v cc cng vic ang tin hnh. Nu thiu thng tin v thc hin cng vic nh qun tr s khng bit c ngi lao ng c thc hin ng mc tiu, theo ng cch thc v tiu chun mong mun hay khng.
6.1.2.1. S thng nht gia hnh vi cng vic v nh hng chin lc

nh gi thc hin cng vic ng vai tr quan trng trong vic m bo hnh vi m ngi lao ng thc hin cng vic nht qun vi chin lc ca doanh nghip. Ngi lao ng c xu hng c gng, cam kt thc hin nhng hnh vi m h cm nhn l s c cp trn nh gi cao hoc khen thng. Nu cp trn nhn mnh n cht lng dch v, nhn vin s c gng lm vic tch cc c c cht lng dch v tt nht sau c khen

S thng nht hnh vi cng vic v nh hng chin lc

89

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

thng. Nu trng tm ca doanh nghip tp trung vo kim sot chi ph, nhn vin s tm cch kim sot h thp chi ph. Nu mc tiu l hiu sut, nhn vin s phn u cho hiu sut cng vic. nh gi thc hin cng vic l phng tin nhn bit hnh vi ca ngi lao ng c nht qun vi mc tiu v nh hng ca doanh nghip hay khng v n tr thnh cch thc gip doanh nghip i ph vi cc bt n, nguy c i vi chin lc doanh nghip. V d khi doanh nghip nhn mnh vo hiu sut ca tng c nhn, c th gy ra nguy c tim n v gim st cht lng hp tc lm vic gia cc thnh vin trong b phn v gia cc b phn vi nhau.
6.1.2.2. S thng nht gia hnh vi cng vic v gi tr ca t chc

nh gi thc hin cng vic c s dng nh mt cng c gp phn to lp v cng c vn ha v cc gi tr ca doanh nghip. V d, khi mt gi tr ca doanh nghip c truyn thng v chia s trong ton h thng t chc l pht trin con ngi th nh gi thc hin cng vic s gp phn vo vic xem xt liu rng nh qun tr c chia s gi tr ny trong t chc hay khng? Ngoi ra, nu nh qun tr l ngi trc tip chu trch nhim v pht trin nhn vin v trong bn nh gi thnh tch cng vic c cp ti khon mc ny th h s dnh nhiu thi gian hn pht trin, h tr cp di ca mnh. nh gi thc hin cng vic s bo m cho vic iu chnh hnh vi ca nhn vin ti ni lm vic th hin nht qun vi vn ha doanh nghip. Nu vn ha nhm ch trng vo lm vic nhm, cc thnh vin ca doanh nghip lm vic cng nhau trong khng kh ci m, chia s thng tin vi nhau th vic nh gi thc hin cng vic s ch trng hn vo qun tr nhm. Cc hnh vi mang tch cht c nhn s khng c tn thnh, hn na cch nh gi theo cch truyn thng (nh gi mt ngi trn c c so snh vi ngi khc) c th b phn tc dng. Mt h thng nh th s sinh ra s cnh tranh hn l s hp tc trong cc nhn vin. Trong mi trng , nh gi thc hin cng vic nhn mnh vo vic pht huy kt qu v thnh tch t c ca nhn vin da trn nhng cng vic c giao hay t thng tin c phn hi li, thch hp hn so vi vic nh gi theo cch truyn thng da trn ngi gim st.
6.1.3. Mc tiu c bn ca nh gi thc hin cng vic

nh gi thc hin cng vic c s dng cho nhiu mc tiu khc nhau, song c th tp hp theo bn nhm mc tiu chnh di y:
6.1.3.1. Mc tiu pht trin c nhn:

Xc nh nhu cu o to c nhn; Thng tin phn hi v thc hin cng vic; Xc nh cc chuyn i v nhim v cng vic; Xc nh im mnh ca tng c nhn v nhu cu pht trin.
6.1.3.2. Mc tiu cho cc quyt nh hnh chnh

Lng; Thng tin;


90

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

Duy tr hoc sa thi; Cng nhn nng lc thc hin cng vic/thnh tch ca c nhn; Thi vic tm thi (tht nghip tm thi); Xc nh cc nhn vin yu km.
6.1.3.3. Mc tiu duy tr pht trin t chc

Hoch nh ngun nhn lc; Xc nh nhu cu o to ca t chc; nh gi vic t c mc tiu ca t chc; Thng tin cho vic to lp v xc nh mc tiu; nh gi cc h thng ngun nhn lc; Cng c, duy tr nhu cu pht trin ca t chc; Tiu chun cho nghin cu hp l.
6.1.3.4. Mc tiu cung cp ti liu
Mc tiu duy tr v pht trin t chc

Ti liu cho cc quyt nh v ngun nhn lc; Tr gip vic t c cc yu cu lut php.
Bng 6.1: Mc tiu c bn ca nh gi thc hin cng vic Mc tiu chung Cc mc tiu c th Xc nh nhu cu o to c nhn Thng tin phn hi v thc hin cng vic Mc tiu pht trin c nhn Xc nh cc chuyn i v nhim v cng vic Xc nh im mnh ca tng c nhn v nhu cu pht trin Lng Thng tin Mc tiu cho cc quyt nh hnh chnh Duy tr hoc sa thi Cng nhn thnh tch ca c nhn Thi vic tm thi (tht nghip tm thi) Xc nh cc nhn vin yu km Hoch nh ngun nhn lc Xc nh nhu cu o to ca t chc nh gi vic t c mc tiu ca t chc Mc tiu duy tr pht trin t chc Thng tin cho vic to lp v xc nh mc tiu nh gi cc h thng ngun nhn lc Cng c, duy tr nhu cu pht trin ca t chc Tiu chun cho nghin cu hp l Mc tiu cung cp ti liu Ti liu cho cc quyt nh v ngun nhn lc Tr gip vic t c cc yu cu lut php

nh gi thnh tch l cng c pht trin c nhn, ng vai tr quan trng trong vic cng c v ci thin kt qu, thnh tch cng vic cng nh trong vic nh hng ngh nghip v nhu cu o to trong doanh nghip.
91

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

Cng c v duy tr thnh tch: Thng qua nhng thng tin phn hi v kt qu, thnh tch cng vic ca c nhn, nh qun tr c th thc y, khuyn khch ngi lao ng duy tr, tip tc lm vic theo xu hng tch cc m h t c, ng thi c cc hnh thc ng vin, khen thng nhng c nhn hon thnh tt cng vic. Vic nh qun tr tha nhn v khen thng nhn vin c thnh tch tt s to ng lc cho cc thnh vin khc trong doanh nghip n lc hn duy tr thnh tch ca mnh trong tng lai. Ci thin kt qu, thnh tch cng vic: Trn c s thng tin v nh gi thc hin cng vic, nh qun tr c th a ra nhng cch thc gip nhn vin thc hin cng vic tt hn trong tng lai. Nh qun tr c th gip nhn vin thy c nhng im mnh, im hn ch, cng tho lun mc tiu cng vic v thi gian hon thnh vi nhn vin, h tr nhn vin trong vic tm ra cch thc hu hiu thc hin v hon thnh tt cng vic, nhim v c giao. Xc nh mc tiu pht trin ngh nghip: Thng qua tng kt v nh gi thc hin cng vic em li cho nh qun tr v nhn vin c hi tho lun cc mc tiu, k hoch ngh nghip di hn ca nhn vin. Nh qun tr c th ch ra mc tiu hoc a ra li khuyn ngi lao ng t c mc tiu. Da trn cc k nng c c trong qu kh, nh qun tr c th a ra cc gi c th cho ngi lao ng h ci thin kt qu, thnh tch cng vic, ng thi tr gip h t mc tiu ngh nghip trong di hn. Xc nh nhu cu o to: nh gi thc hin cng vic/thnh tch l tin cho vic xc nh nhu cu o to ca ngi lao ng. Nu mt c nhn khng t c yu cu cng vic, chng trnh o to c th gip h b sung s thiu ht kin thc v iu chnh cc k nng cn thit. i vi nhng c nhn hon thnh cng vic trn mc yu cu c th c a vo chng trnh pht trin chun b cho vic bt ln cc v tr, chc v cao hn trong h thng. nh gi thc hin cng vic/thnh tch em li nhng thng tin hu ch trong vic pht trin cc chng trnh o to chuyn su cho doanh nghip. Bn cnh mc tiu pht trin c nhn, nh gi thc hin cng vic/thnh tch cng ng vai tr quan trng trong vic ra cc quyt nh hnh chnh. nh gi thnh tch c s dng kt ni khen thng, ng vin vi kt qu, thnh tch cng vic nh gi hiu qu ca cc chnh sch v cng tc qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip. Kt ni phn thng vi kt qu/thnh tch cng vic: nh gi thc hin cng vic l cu thnh ca h thng thng, pht ca mt t chc. Cc c nhn, nhng ngi nhn c kt qu nh gi cao c xu hng nhn cc phn thng ca t chc, chng hn nh tng lng v thng, trong khi cc c nhn c nh gi thp s c th khng c khen thng, thm ch phi nhn cc hnh thc pht ca t chc, bao gm: s ging chc, k lut, sa thi. Mc tiu ca kt ni nh gi thnh tch vi cc quyt nh v nhn s l ng vin c ngi lao ng thc hin cng vic tt hn. nh gi ngi lao ng cn phi khch quan, chnh xc, phn thng phi c gi tr thc s vi ngi lao ng (tinh thn, vt cht), doanh nghip cn phi xy dng h thng khen thng da trn kt qu, thnh tch cng vic v m bo ngi lao ng c qun l,
92

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

nh gi cng bng. H thng s tht bi nu ngi lao ng thy rng nh qun tr tin hnh phn chia phn thng da trn cm gic ch quan, thiu c s, mang tnh thin v, u i c nhn nh gi cc chnh sch v chng trnh ngun nhn lc: Thng tin nh gi thc hin cng vic/thnh tch c th cng c s dng nh gi hiu qu cc chng trnh qun tr ngun nhn lc (o to bi dng, gia tng gi tr vn ha doanh nghip, ti c cu t chc, ti thit k cng vic). Thng tin nh gi thc hin cng vic c s dng h tr vic nh gi tnh hiu qu ca cc chng trnh qun tr ngun nhn lc, v cc chng trnh ny c mi lin h mt thit vi nhau.
6.2. 6.2.1. Tiu chun cho h thng nh gi thc hin cng vic Quan im pht trin quy trnh nh gi thc hin cng vic cng bng

Khi doanh nghip ra cc quyt nh v con ngi, v d thu lao ng, thuyn chuyn lao ng, bt nhn s, iu g s c nh gi hay mc lng, i ng no s c a ra, hay hnh thc, mc ch ti pht nh th no i vi mt vi phm c th, iu ny l rt quan trng bi cc quyt nh phi c nhn nhn mt cch cng bng, chnh xc. Trn thc t cc nghin cu ch ra rng c t nht 2 kha cnh ca s cng bng tc ng n s tha mn ca c nhn v cam kt ca doanh nghip:
nh gi cng bng Cng bng ring bit: y l s cng bng m c nhn s nhn c t cc kt qu c th. Yu cu ca cng bng ring bit l s phn nh s khc nhau v kt qu, thnh tch cng vic m khng xem xt n cch thc hay quy trnh nh gi. Cng bng ring bit s tn ti nu nhn vin ng rng ngi tt nht c la chn cho thng tin, v nhng li mc phi s c x l k lut thch ng, hoc mc tng lng khuyn khch thnh tch phi phn nh chnh xc s khc nhau thc s v thnh tch ca cc c nhn lin quan. Cng bng ring bit l in hnh cho mt quyt nh c th, tuy nhin cng cn lu khi mt quyt nh bt c th l cng bng nhng n s khng m bo rng quyt nh tip theo l cng bng. Cng bng ring bit khng to dng mt s nh gi cng bng theo mt tin trnh, khng c cc chnh sch v cc th tc cho vic a ra mt quyt nh.

Cng bng th tc: Mt chnh sch hoc th tc cng bng s gip cho vic bo m cc kt qu cng bng mi ni, mi lc trong ton h thng t chc, trong khi cng bng ring bit c th xut hin khi c s thin v, s thay i hoc mt vi tin trnh khng cng bng.
6.2.2. Cc nguyn tc m bo s cng bng trong nh gi

Th no l nh gi thc hin cng vic theo mt th tc cng bng chnh xc, cc nghin cu ch ra 6 nguyn tc cho cng bng th tc: Nht qun: Cc th tc nh gi cn phi nht qun theo thi gian v cho mi thnh vin trong t chc.
93

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

Hn ch t li: Cn ngn chn t li trong tin trnh nh gi thc hin cng vic. Chnh xc: Cc quyt nh phi da trn thng tin chnh xc. Hiu chnh: C nhiu kh nng hiu chnh ty tnh hung c th. Tiu biu: Tin trnh c s dng phi i din cho cc mi quan tm ca tt c cc c nhn. o c: Phn phi phi da trn cc tiu chun o c v tinh thn doanh nghip (vn ha). Thc t nh gi thc hin cng vic c xem l cng bng hn khi cc tiu chun c p dng nht qun cho tt c cc c nhn c nh gi. Th tc s c nhn nhn l cng bng hn nu nhn vin hiu y cc tiu thc nh gi v cc k vng ca nh qun tr trc khi tin hnh nh gi thc hin cng vic.
6.2.3. Yu cu i vi nh gi thc hin cng vic

6.2.3.1. Tnh hiu lc

S nh gi thc hin cng vic c xem l hu hiu cn phi o lng c nhng c im quan trng ca cng vic v khng ph thuc vo cc nh hng ca nhng yu t khng lin quan n vn ang cp hoc yu t t bn ngoi ng thi phi c s bao qut cng vic. S nh gi phi o lng n nhng kha cnh lin quan n kt qu, thnh tch cng vic. H thng nh gi thc hin cng vic yu cu phi hp l. iu then cht l phn tch cng vic phi c thc hin trc khi xy dng cc tiu chun nh gi nhm xem xt tt c cc kha cnh lin quan ca kt qu, thnh tch cng vic v loi b cc nhn t gy nhiu cho vic nh gi.
6.2.3.2. tin cy

nh gi o lng thc hin cng vic phi m bo tnh nht qun, cho d phng php thu thp thng tin l g th kt qu tng hp mang li phi cho cng kt qu v i n cng mt quyt nh. Mt trong nhng yu cu quan trng l tin cy gia nhng ngi nh gi. tin cy cao l khi hai hay nhiu ngi tham gia nh gi nht tr v thnh tch mt nhn vin v tin cy thp khi c tin cy s khng nht tr gia h. tin cy gia nhng ngi nh gi thng l cao khi ngi nh gi thc hin cng vic/thnh tch n t cng mt cp bc trong t chc, v d nh hai hoc nhiu ngi cp trn hoc ng nghip ca ngi c nh gi v thng c s bt ng gia h khi nhng ngi nh gi cc cp khc nhau. Trong nh gi, tin cy nht qun ni b v tin cy theo thi gian khng c bit quan trng bi s thc hin cng vic t n khng nht qun hay n nh theo thi gian. Trong ni b mt ngi c th rt tt mt s mt ca mt cng vic nhng li hon ton yu nhng cng vic khc, v th khi nh gi mt cch chnh
94

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

xc nhng kha cnh khc nhau ny ca thc hin cng vic s khng th hin c s nht qun ni b. Khi nh gi tin cy ca thc hin cng vic c nhn, iu quan trng l phi xc nh chnh xc loi tiu chun, thc o no c s dng v ai l ngi thc hin nh gi. Cc tiu chun xy dng c xem l c tin cy cao khi c s phn bit r rng v mc (cc mc, thang im m bo s phn bit). Bt k tiu chun no cng phi c kh nng phn nh s khc nhau v mc cao, thp ca vic thc hin cng vic.
6.2.3.3. Loi b cc li

Trong qu trnh nh gi thc hin cng vic, nh qun tr cn lu ti yu cu loi b li hoc sai st mc phi ca c nhn, trong gm c: nhng vn lut php lin quan n i x cng bng vi ngi lao ng; mc ch quan trong nh gi thc hin cng vic ca ngi lao ng. Lut php s cng bng: V nguyn tc, lut php lin quan ti ngi lao ng qui nh Loi b cc li doanh nghip hay nh qun tr khng c i x bt cng vi ngi lao ng cho d h c khc bit v xut x, chng tc, mu da, gii tnh Mt h thng nh gi c cho l c tnh phn bit i x, thiu cng bng nu c bt k mt trong cc l do sau y: o Ni dung nh gi khng lin quan n cng vic thc hin hoc khng hiu lc; o Ni dung nh gi khng c xy dng t phn tch cng vic; o Ngi nh gi khng quan st c ngi c nh gi thc hin cng vic ca h; o Vic phn loi, xp hng da trn nhng nh gi ch quan ca ngi nh gi hoc da trn nhng cn c khng r rng. Doanh nghip c th gim thiu nhng thch thc v mt lut php theo cc cch thc khc nhau. Nguyn tc ct li l ch nn s dng nhng h thng nh gi thc hin cng vic da trn phn tch cng vic chnh xc, t m. Tin trnh nh gi nn kt hp vi nhng nhim v hoc c tnh quan trng i vi s thc hin cng vic. Nhng ngi ng vai tr nh gi/gim st cn c o to s dng cc cng c nh gi mt cch chnh xc, kt qu hay nhng kt lun nh gi phi c xem xt cn thn v lu tr bng vn bn. Trong doanh nghip cn c mt c ch nh gi v h tr chnh thng, trong c s tham gia ca cc nh qun tr cp cao hoc nh qun tr ngun nhn lc xem xt kt qu nh gi. Loi b cc li nh gi: Khi mt h thng nh gi yu cu cc thnh vin a ra nh gi ch quan v s thc hin cng vic ca ngi khc th vic loi b cc li trong nh gi l rt quan trng bi vic nh gi, xp loi c th sai lch, do c hoc v . Mt s li trong nh gi thng xy ra gm c: Li bao dung: i khi nh qun tr nh gi thc hin cng vic ca c nhn cao hn mc m h xng ng c hng. Khi li ny xy ra, hu ht nhn vin u
95

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

c nh gi v thc hin cng vic mc cao. Bao dung l li thng thng nh gi. Li nghim khc: Nh qun tr nh gi nhn vin thp hn mc l ra h ng c nhn. Li ny xy ra, phn b thnh tch dch chuyn ngc so vi li bao dung v sang tri trn th so vi thnh tch thc ca nhn vin. Li xu hng trung tm: Nh qun tr/ngi gim st vin nh gi tt c nhn vin gn vi im gia ca thang thnh tch. S c mt s nhn vin c nh gi qu cao hoc qu thp (do c nh gi tt c vo trung tm so vi thnh tch thc). Li ny xut hin thng do vic khng quan st c nhn vin hoc l do vic m t km cc tiu ch thc hin cng vic. Li vng ho quang: Li ny lin quan ti vic nh gi mt c nhn trn mt vi kha cnh ca s thc hin cng vic. Khuynh hng ch yu ca li ny l ngi nh gi t hng thnh tch ca c nhn c nh gi v nhn vin nhn c cc nh gi gn nh ng nht trn cc kha cnh ca cng vic.
6.2.3.4. Tnh thc t

thit k, xy dng v s dng h thng nh gi thc hin cng vic cn phi c s n lc, thi gian v ti chnh. Trn thc t, li ch em li ca vic s dng h thng nh gi c gi tr cao hn nhiu so vi chi ph b ra. Mt tiu chun quan trng nh gi h thng nh gi thc hin cng vic l khon tin tit kim m n mang li cho t chc. Mc d h thng nh gi thc hin cng vic l kh tn km xy dng v thc hin, song n em li nhiu li ch tim tng cho doanh nghip. Doanh nghip nn thit k mt h thng nh gi tng i d s dng, c nhn vin v nh qun tr nht tr cao, bi ngay c h thng nh gi c xy dng tt nht cng s lng ph, v ch nu n khng c s dng.
6.3. 6.3.1. Tin trnh v phng thc nh gi thc hin cng vic Ni dung tin trnh nh gi

m bo cung cp thng tin phc v cho mc tiu, nh hng chin lc ca doanh nghip v p ng yu cu ca lut php, h thng nh gi thc hin cng vic phi cung cp nhng thng tin xc thc v tin cy.
Kt qu phn tch cng vic Thit k h thng nh gi Xem xt cng vic c nhn

Thit lp tiu chun thc hin cng vic

Tin hnh nh gi

Tho lun k hoch hnh ng tng lai

Hnh 6.1: Tin trnh nh gi cng vic

96

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

6.3.1.1. Thit lp tiu chun nh gi

Cc tiu chun thnh tch c xc nh t thng tin phn tch cng vic. Da vo thng tin ny, cc cp hon thnh cng vic c xy dng. V c bn, cng vic ny xc nh cc tiu chun nhm so snh vi mc thc hin cng vic ca c nhn. Mt tiu chun thnh tch tt m t nhng g nhn vin nn thc hin v hon thnh cng vic ca nhn vin. Tiu chun phi tun th cc yu cu sau: Th nht, tiu chun a ra phi d hiu, gip ngi c nhn bit s khc bit gia hnh vi ng khen thng v hnh vi khng c chp nhn; Th hai, tiu chun nn mang tnh thch thc v thc t cho c nhn. Tuy nhin cng trnh a ra tiu chun qu cao s gy phn tc dng i vi kch thch n lc c nhn; Th ba, tiu chun phi c cng b r rng, thi gian phi c th, mc tiu phi d thy, d o lng.
6.3.1.2. Thit k h thng nh gi

Thi gian tin hnh nh gi: Cc nh qun tr phi thit lp cc chnh sch v ngi nh gi, thi gian, mc thng xuyn v khi no mi vic hon thnh? Mt s trng hp c th nh gi da theo thi gian tuyn dng, cch khc c th tin hnh nh gi theo lch hng nm. nh gi hng ngy c th l chnh xc nhng s rt tn km. Thi gian nh gi ty thuc vo tnh hung v nh hng qun tr ca tng doanh nghip. Nu lnh o cng ty Thit lp h thng nh gi ch trng n kim tra sau th thi gian nh gi c th di (hng qu, hng nm). Nu kim tra qu trnh c s dng trong cng tc qun tr th nh gi lin tc, theo qu trnh s c p dng. Ni dung nh gi: Quyt nh quan trng l la chn loi thc hin cng vic nh gi. C ba loi thng tin thnh tch c bn. H thng nh gi da trn c im nh gi kh nng hoc cc c im c nhn ca ngi c nh gi. H thng nh gi da trn hnh vi o lng phm vi m mt ngi lao ng thc hin cc hnh vi c th, c lin quan trong khi thc hin cng vic. Cui cng, h thng nh gi da trn kt qu nh gi nn tng lin quan ti cng vic ca ngi lao ng. o nh gi da trn c im: nh gi da trn c im c s dng nh gi tnh cch hoc cc c im c nhn ca ngi lao ng, chng hn nh kh nng ra quyt nh, s trung thnh vi doanh nghip, k nng giao tip, mc sng to. Loi nh gi ny ch trng vic tm hiu c nhn l ngi th no nhng li t ch trng v nhng iu m h thc s lm. Cc c im c nh gi theo loi ny thng khng lin quan n cch thc c nhn thc s ng x ti ni lm vic bi hnh vi ca h trong cng vic b nh hng nhiu bi tnh hung v nhn t mi trng.
97

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

V d: mt nhn vin nng tnh, qu khch vi ng nghip vn c th hnh ng theo cch kim ch vi khch hng. Mc tin cy gia nhng ngi nh gi trong cch nh gi ny thng khng cao v c im l rt kh xc nh chnh xc. Hn ch ca nh gi da trn c im cn th hin l ch a ra thng tin mt chiu m khng hu hiu cho vic cung cp thng tin phn hi cho ngi c nh gi. V d: hay mt bnh tnh, lng ngng l khng tt trong giao tip khch hng, song khng ch ra lm th no h c th hn ch bt hnh vi nh vy.
o

nh gi da trn hnh vi: Loi nh gi ny xem xt hnh vi ca c nhn hn l c im c nhn ca h. nh gi da trn hnh vi c s dng nhn mnh n cch thc hon thnh cng vic. V d: nhn vin bn hng nn c hnh vi c x lch s vi khch hng, gip h tm nhng th h cn v cm n h ti mua sm ti ca hng. iu c th xy ra l nhn vin bn hng khng cho hi hoc tr gip khch hng c th thc hin v t c mc tiu v bn hng nhng cc c nhn ny s khng i din cho ca hng theo cch m nh qun tr mong mun. Trong nh gi da trn hnh vi, ngi lao ng c nh gi da trn nhng iu m h thc hin ti ni lm vic. Cch nh gi ny c php lut chp nhn hn cch nh gi theo c im. nh gi hnh vi c th l rt hu hiu cho mc ch phn hi v n xc nh mt cch chnh xc nhng g nhn vin nn lm khc i.

nh gi da trn kt qu: trnh cc vn tn ti ca nh gi da trn hnh vi, ngi ta s dng cch thc nh gi da trn kt qu t c. Cch ny p ng cho nhng yu cu ca doanh nghip nh s lng sn phm c bn hoc nhn vin mang li bao nhiu li nhun cho doanh nghip hng thng. C hai nhn vin bn hng c m t y s nhn c im nh gi nh nhau, ngay c khi h t c cng mt kt qu nhng s dng nhiu phng tin khc nhau. Ni tm li, khi cch thc tin hnh t c kt qu c xc nh l khng quan trng, hoc khi c nhiu cch thc thnh cng th nh gi da trn kt qu s thch hp. Hnh thc nh gi ny bc l hn ch v khng cp n cc kha cnh ca thnh tch chng hn nh s hp tc, nhn t ng vai tr quan trng trong vic to ra li ch cho t chc. Hnh thc nh gi ny khng hu ch cho pht trin nhn vin v cng khng thng cung cp thng tin r rng v cch ci thin thnh tch cng vic.

6.3.2.

Phng php nh gi thc hin cng vic

6.3.2.1. Phng php bng im

y l phng php kh n gin nh gi tnh hnh thc hin cng vic ca ngi lao ng. Theo phng php ny, bng lit k s bao gm nhng yu cu ch yu i vi nhn vin khi thc hin cng vic nh: S lng, cht lng cng vic, tc phong, hnh vi Trong cc doanh nghip khc nhau, cc yu cu ch yu cng khc nhau
98

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

ty theo quan im qun tr ca lnh o doanh nghip. V d: Gim c doanh nghip c th a ra cc yu cu ch yu i vi nhn vin l: cc kin thc, hiu bit, kinh nghim lm vic, kh nng gii quyt cc vn c lp, sng to, tnh t gic, thc trch nhim.Mi nhn vin s c nh gi theo tng yu cu, sau tng hp li s c kt qu nh gi chung v tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin .

Phng php bng im

Bng 6.2: nh gi tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin theo phng php bng im H, tn ca nhn vin: Cng vic: Cc yu t Khi lng hon thnh cng vic B phn: im nh gi Tt Kh Trung bnh Yu Km Cht lng thc hin cng vic Tt Kh Trung bnh Yu Km Hnh vi, tc phong Tt Kh Trung bnh Yu Km Tng hp kt qu Tt Kh Trung bnh Yu Km Gii thch

6.3.2.2. Phng php xp hng lun phin

y l phng php nh gi nng lc thc hin cng vic ca nhn vin rt n gin, c p dng kh rng ri trong cc doanh nghip. Tt c cc nhn vin trong doanh nghip s c sp xp theo th t tng dn t ngi c kh nng hn ch nht n ngi gii nht hoc ngc li, t ngi gii nht n ngi yu nht v nhng im chnh nh thi lm vic, kt qu thc hin cng vic, Khi tng hp kt qu s cho bit ai l ngi thc hin tt nht, dn n ngi thc hin cng vic yu nht.
6.3.2.3. Phng php so snh cp

Phng php so snh cp cng tng t nh phng php xp hng lun phin, tuy nhin, mc xp hng hay phn loi s chnh xc hn. Tng cp nhn vin ln
99

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

lt c em so snh v nhng yu cu chnh, ngi c nh gi tt hn s c cho 4 im, ngi c nh gi yu hn hn s c cho 0 im; ngi c nh gi tt hn s c cho 3 im, ngi c nh gi yu hn s c cho 1 im; nu hai ngi c nh gi ngang nhau s u c cho 2 im trong bng so snh. Khi tng hp, s ln lt chn ra ngi c s im t cao nht n thp nht. Xem minh ha bng di y: Theo kt qu so snh trong bng, cc nhn vin s c nh gi theo th t tng dn t C B D A. Nhn vin A c nh gi tt nht, nhn vin C b nh gi km nht.
Bng 6.3: nh gi nhn vin theo phng php so snh cp A A B C D 1 0 1 1 1 4 B 3 C 4 3 D 3 1 0 Tng hp 10 5 1 6

6.3.2.4. Phng php ph bnh lu gi

Nh qun tr ghi li nhng sai st, trc trc ln hay nhng kt qu tt trong vic thc hin cng vic ca nhn vin, nhng kt qu bnh thng s khng c ghi li. Do , nhng nhn vin thc hin rt tt hoc rt yu s c nh gi ring. i vi nhng nhn vin c nhng sai st ln, lnh o s lu kim tra li xem nhn vin khc phc c sai st cha. Phng php ph bnh lu gi s nhc nh cc lnh o nh v nhng im yu, nhng sai st ca cp di v c bin php gip h lm vic tt hn, trnh bt sai lm trong thc hin cng vic.
6.3.2.5. Phng php quan st hnh vi

Phng php quan st hnh vi c thc hin trn c s quan st cc hnh vi thc hin cng vic ca nhn vin. Cn c vo hai yu t: s ln quan st v tn s nhc li ca cc hnh vi, nh qun tr s nh gi c tnh hnh thc hin cng vic chung ca nhn vin. V d nhng hnh vi cn quan st i vi nhn vin nu n ca mt khch sn hng trung bnh, gm c: Phng php quan st hnh vi khng khch hng phn nn v mn n; trnh by mn n p, to mi v thm ngon; khng lm lng ph thc phm; chun b sn cho ba n sau; v sinh thit b, dng c sch s, s dng gng tay khi nu v trnh by mn n.
100

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

6.3.2.6. Phng php nh gi qun tr theo mc tiu

Phng php nh gi c nhn rt ph bin i vi nh gi thc hin cng vic ca cc nh qun tr hoc cc chuyn vin l qun tr bng mc tiu (MBO Management by Objectives). Vi phng php qun tr bng mc tiu, trng tm ca vic nh gi chuyn t cc c tnh c nhn qua s hon thnh cng vic. Qun tr theo mc tiu ch trng ti cc vn : S phi hp ca lnh o v nhn vin i vi vic sp xp mc tiu cho nhn vin trong mt khong thi gian nht nh. nh k xem xt cc tin b t c. nh gi mc hon thnh cc mc tiu ra trong cng vic. Cc nh qun tr thng ch trng n cc mc tiu c lng ha, mc d trong thc t c nhiu mc tiu ch c th nh gi theo nh tnh hoc cht lng.
6.3.2.7. Phng php nh lng

Cc nh qun tr thng gp nhiu kh khn trong vic nh gi nng lc thc hin cng vic ca cc nhn vin, nht l i vi nhng nhn vin lm vic ti cc b phn hnh chnh, qun tr, vn phng v cc nhn vin hng lng theo thi gian. Trong nhiu n v doanh nghip, khng c tiu chun mu v nh gi nng lc thc hin cng vic, hoc nu c, cng khng r rng, mang tnh cht chung chung. iu ny khin cho cc nhn vin d gy thc mc, mi khi cn bnh bu tuyn chn, xt nng lng, khen thng, Phng php nh gi nng lc thc hin cng vic Phng php nh lng ca nhn vin bng nh lng s gip cho bn c c ci nhn tng qut, chnh xc v r rng v vic thc hin cng vic ca nhn vin. Trnh t thc hin: Bc 1: Xc nh c cc yu cu ch yu khi thc hin cng vic. Trc ht nh lnh o cn ch cho nhn vin bit l h c nhng yu cu ch yu l g i vi nhn vin thc hin cng vic. Cc cng vic khc nhau s c cc yu cu ch yu khc nhau v chuyn mn nghip v, tnh tnh, sc khe, Nu b im km i vi bt c yu cu ch yu no, nhn vin cng c th b thuyn chuyn cng tc hoc b cho thi vic. Do , s lng cc yu cu ch yu ny khng nn nhiu qu, cng khng nn t qu. V d i vi cng vic ca ngi th k gim c s thng c cc yu cu sau: o V chuyn mn nghip v: Bit s dng thnh tho cc dng c vn phng v bit cch son tho ti liu, vn bn; Kh nng giao dch vi khch hng v i ngoi tt; Phn loi, lu gi, bo qun h s ti liu, chuyn ng i tng cn thit. o V c im c nhn: Trung thnh, ng tin cy, tc phong nhanh nhn, hot bt, ngn np, gn gng, ng gi; Ngoi hnh a nhn, thanh lch, sc khe tt. Bc 2: Phn loi cc mc tha mn yu cu khi thc hin cng vic.
101

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

Mi cng vic thng c phn thnh 5 mc : xut sc, kh, trung bnh, yu v km. Mc km l khng th chp nhn c, xng ng cho ngh vic hoc phi chuyn sang thc hin cng vic khc. Mc xut sc th hin nhn vin nhn vin hon ton p ng c yu cu cao nht v mt , v xng ng c im 9 hoc 10. Bc 3: nh gi tm quan trng ca mi nhm yu cu i vi hiu ca thc hin cng vic ca nhn vin. Cc yu cu khc nhau c tm quan trng khc nhau i vi hiu qu cng vic, iu ny c th hin qua im s ca tng yu cu. Cn lu l tm quan trng ca mi yu t ch yu trong hot ng ca nhn vin s khng ging nhau cc doanh nghip khc nhau. C th p dng cc phng php sau y xc nh tm quan trng ca mi yu cu i vi kt qu thc hin cng vic: Sp xp th t v cho im; So snh cp v cho im. Trong v d trn y, s dng phng php sp xp th t v cho im cc yu cu ch yu, c th c kt qu v tm quan trng ca tng yu t nh trnh by bng 6.4. Trong thc t, gim c ca cc doanh nghip s c nhng yu cu khc nhau v ngoi hnh, kh nng chuyn mn nghip v, tnh tnh, sc khe, ca ngi th k. Do , cc kt qu nh gi v tm quan trng ca cc yu cu ch yu i vi hot ng ca ngi th k cng s thay i.
Bng 6.4: nh gi thc hin cng vic th k gim c Yu cu 1. Chuyn mn nghip v: Bit s dng thnh tho thit b, dng c vn phng v son tho vn bn, ti liu Kh nng giao dch vi khch hng v giao tip i ngoi tt. Phn loi, sp xp, lu tr, bo qun h s, ti liu, chuyn ng i tng cn thit. 2. c im c nhn Trung thc, trung thnh Tho vt, nhanh nhn, ngn np, gn gng, ng gi. 3. Ngoi hnh; a nhn, thanh lch 4. Sc khe tt Tng s: 8 9 8 4 50 10 9 9 8 413 5 10 6 8 6 8 Tm quan trng im s

im nh gi: 413/50 = 8,26 (nhn vin th k c nh gi mc kh trong thc hin cng vic)

Bc 4: nh gi tng hp v nng lc thc hin cng vic ca nhn vin. Mt nhn vin c th c nh gi xut sc v mt ny, kh v mt khc. nh gi tng hp v nng lc thc hin cng vic ca nhn vin s c cn c trn im s trung bnh ca cc yu cu, c tnh n trng s ca cc yu cu , theo cng thc:
102

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

Gt /b

K
1

Gi

Ki

Trong : Gt/b: im tng hp cui cng, nh gi nng lc thc hin cng vic ca nhn vin. n: S lng cc yu cu ch yu i vi nhn vin thc hin cng vic. Ki: im s ch tm quan trng ca yu cu ch yu i. Gi: im s nh gi nng lc thc hin cng vic ca nhn vin theo yu cu i. Gi c xc nh cn c trn c s so snh tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin vi mc phn loi trong bc 2. Kt qu nh gi cui cng v nng lc thc hin cng vic ca mt nhn vin da theo nguyn tc sau: Nu nhn vin b nh gi km bt k yu cu ch yu no, nhn vin s b nh gi chung l km v c th b cho ngh hoc thuyn chuyn cng tc. Khi nhn vin khng b bt k im km no, cn c vo s im Gt/b, nhn vin s c nh gi nh sau: Nu Gt/b 8,5: nhn vin c nh gi l xut sc. Nu 7 Gt/b < 8,5: nhn vin c nh gi l kh. Nu 5,5 Gt/b < 7,0: nhn vin c nh gi l trung bnh. Nu Gt/b < 5,5: nhn vin c nh gi l yu. Vi cng mt loi cng vic, ti cc n v, doanh nghip khc nhau, c th s c s khc nhau v s lng, ni dung cc yu cu tiu chun v im trng s ca cc yu cu khc nhau trong vic thc hin cng vic.
6.4. 6.4.1. Tho lun phng vn nh gi thc hin cng vic Mc ch ca tho lun phng vn

Trong qu trnh nh gi thc hin cng vic ngi lao ng, vic tho lun phng vn v qu trnh thc hin cng vic v kt qu c nhn l rt quan trng. C nhn ngi lao ng s bit c lnh o nh gi h nh th no v h cn lm g thc hin cng vic tt hn. Cung cp thng tin phn hi ti mi c nhn l mt trong nhng cch thc quan trng nhm ng vin, khch l cc c nhn t hon thin v lm vic tt hn. Ty theo mc ch ca tho lun/phng vn v i tng c tin hnh, nh qun tr c th la chn mt trong nhng hnh thc tho lun phng vn sau:

Tho lun phng vn nh gi thc hin cng vic

Tha mn thng tin: p dng i vi nhng c nhn c tim nng, thng c nh gi l c mc thc hin cng vic rt tt. Nh qun tr s tho lun vi c nhn v k hoch ngh nghip, cc chng trnh hnh ng nng cao trnh chuyn mn, k thut, nng lc t chc, qun tr v to iu kin cho
103

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

c nhn c kh nng thc hin nhng cng vic hoc chc v cng vic cao hn trong doanh nghip. Tha mn khng thng tin: p dng i vi nhng c nhn hon thnh tt cng vic hin ti nhng khng c kh nng, iu kin thng tin do cc nguyn nhn: o Doanh nghip khng c v tr chc v trng; o C nhn hn ch v trnh gio dc, o to; o Bn thn c nhn khng c nguyn vng thng tin. Khng tha mn thay i: p dng i vi nhng nhn vin khng p ng c cc tiu chun mu trong thc hin cng vic. Khi , nh qun tr c th gii quyt thng qua 2 cch sau: o Hng dn c nhn cch thc sa cha, iu chnh nhng sai st ca h trong thc hin cng vic; o iu chuyn c nhn sang thc hin cng vic khc, c yu cu v cng vic mc thp hn, cng c th gii quyt cho c nhn ngh vic trong trng hp khng th sa cha, iu chnh cc sai xt v yu km ca bn thn trong thc hin cng vic.
6.4.2. Mt s lu nh qun tr khi tin hnh tho lun phng vn

Nh qun tr thiu kh nng ph bnh: Nhiu nh qun tr cm thy rt kh khn khi phi ph bnh nhn vin v ngc li, nhn vin cm thy kh chp nhn nhng ph bnh ca cp trn. Khng c kh nng cung cp thng tin phn hi: Mt s cn b qun tr khng bit cung cp cc thng tin phn hi cho nhn vin v thng a ra cc nhn xt c tnh chung chung. V d: cng vic ca anh ch cha tt lm, sn phm ca anh ch cha p ng yu cu anh ch cn thay i cch ngh v hnh ng.

Khng bit cch ph phn cc s vic, vn c hnh tho lun phng vn th. Nhiu nh qun tr tp trung ph phn c nhn thay v cn ph phn cc s vic hay vn c th. Mt s nh qun tr khc thng t cho mnh l cc nh tm l v mong mun, tm cch lm thay i v c nhn ca cp di, nhn vin v hi vng nhng thay i ny s lm cp di, nhn vin thc hin cng vic tt hn.
6.4.3. Trnh t tho lun phng vn

Mt s lu nh qun tr khi tin

Cng tc chun b: Nh qun tr thu thp cc thng tin cn thit v i tng nh: khi lng, cht lng cng vic, mc tun th k lut lao ng Tt c cc ch tiu t ra trong thc hin cng vic cn c xem xt k, c nhn t c nhng ch tiu no, ch tiu no cha t c, mc c th l th no? Nh qun tr cn chun b trc nhng im cn tho lun phng vn nhn vin, thng bo trc thi gian tin hnh nhn vin c th chun b trc cc cu hi hoc cc vn cn tho lun vi nh qun tr.
104

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

Thng bo quyn li ca c nhn: C nhn (cp di, nhn vin) cn c thng bo trc v nhng quyn li ca h c lin quan n tho lun phng vn nh cc vn : lng, thng, thuyn chuyn, bt hay khng. Ch ra nhng ni dung cng vic c th c nhn thc hin tt, nhng hn ch cn lm tt hn: Nh qun tr nn bt u bng nhng nh gi v cc mt tt trong thc hin cng vic ca c nhn. Ghi nhn nhng c gng v tin b ca c nhn. Sau , nh qun tr ch ra nhng kha cnh m c nhn cn c gng thc hin tt hn, ch ra nhng khim khuyt c th v tho lun vi c nhn, hng dn h cch khc phc. Khuyn khch hp tc: Trong qu trnh tho lun phng vn, c nhn cn c khuyn khch hp tc v trnh by kin c nhn. iu ny cho php nh lnh o tm hiu c nguyn nhn thc s ca nhng vn tn ti trong thc hin cng vic ca nhn vin, ng thi, y cng l c hi lm xa i nhng hiu bit sai lch c th c gia doanh nghip v nhn vin v cc tiu chun mu trong nh gi thc hin cng vic. Ch trng vn pht trin: Bc cui cng l cn ra c chng trnh pht trin cho nhn vin. Nh lnh o nn ch ra cc chng trnh hun luyn, cc phng php c th nhn vin cn p dng nng cao k nng ca mnh v mi lin h ca cc chng trnh pht trin vi s thnh cng trong cng vic ca nhn vin.
6.5. 6.5.1. Nng cao hiu qu nh gi thc hin cng vic Cc sai lm cn trnh trong nh gi thc hin cng vic

Cc sai lm thng mc phi trong nh gi thc hin cng vic ca nhn vin gm c: Tiu chun khng r rng: Hi ng nh gi cn phn nh r yu cu, s khc bit cc mc xut sc, kh, trung bnh, yu v km. Trong thc t, nhiu khi nhn vin khng bit h cn c nhng k nng no v lm nhng g c xp vo loi xut sc hoc kh, i khi c ngi nh gi v nhn vin u khng c khi nim chnh xc v cch thc phn loi, do , Nng cao hiu qu nh gi thc hin cng vic nhn vin khng c gng phn u t loi xut sc. Khi tiu chun khng r rng v c th, s dn n tnh trng cng mc thc hin cng vic nhng nhn vin b phn ny c nh gi l xut sc, cn nhn vin b phn khc li b coi l trung bnh hoc cc thnh vin trong hi ng c nh gi hon ton khc nhau v cng mt nhn vin. Li thin kin: Nhiu lnh o c xu hng nh gi tt c nhn vin u theo mt xu hng qu cao hoc qu thp. Tt c u khng t yu cu hoc tt c u tt. Cch nh gi ny khin nhn vin bi quan hoc t tha mn vi mnh v khng mun c gng phn u thc hin cng vic tt hn. Xu hng trung bnh ch ngha: y l cch nh gi tt c nhn vin u trung bnh, khng ai tt hn cng khng c ai yu km, mi ngi u nh nhau.
105

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

iu ny gy tr ngi cho vic nh gi v bi dng kh nng thng tin cho nhn vin, khng ng vin c nhng c nhn thc s c nng lc gii. Li nh kin: Li ny thng xy ra khi lnh o c nh kin v nhng s khc bit gia cc c nhn nh tui tc, qu qun, gii tnh, V d, mt nh lnh o c th c nh kin vi n h l tui ngoi 40, khi , nhng nhn vin tui ny thng s b nh gi chung l khng tt. Tng t, mt lnh o c th c n tng khng tt v mt nhn vin c qu vng X, sau , ng s nh gi tt c nhng nhn vin khc qu vng X l khng tt.
6.5.2. Nhng cng vic cn thc hin i vi nh qun tr

Lm cho nhn vin tin rng vic nh gi thc hin cng vic l cng bng v khuyn khch h ch ng, tch cc tham gia vo trong qu trnh nh gi. nh k thc hin cng tc nh gi thc hin cng vic. Nu nhn vin lm tt, cc nhn xt, nh gi v vic thc hin cng vic s lm cho h phn khi, hng say lm vic, ngc li, nu h lm cha tt, h cng c c hi c tm hiu v cc khim khuyt v t hon thin. Quan tm n nhn vin v hiu bit cng vic ca nhn vin. Gia lnh o v nhn vin cn c s nht tr v nhng yu cu, trch nhim, tiu chun trong vic thc hin nhim v ca nhn vin. Khi Nhng cng vic cn thc nhn vin thc hin cng vic cha tt, lnh o cn hin i vi nh qun tr hng dn c th cho nhn vin bit cch thc sa cha nhng khuyt im trong vic thc hin cng vic.

106

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

TM LC CUI BI

nh gi thc hin cng vic l cng c pht trin c nhn, ng vai tr quan trng trong vic cng c v ci thin kt qu, thnh tch cng vic cng nh trong vic nh hng ngh nghip v nhu cu o to trong doanh nghip. nh gi thc hin cng vic c s dng nh mt cng c gp phn to lp v cng c vn ha v cc gi tr ca doanh nghip. Cng tc qun tr nhn s thnh cng hay khng phn ln do doanh nghip bit nh gi ng hiu qu lm vic ca nhn vin. nh gi thc hin cng vic l c s cho cc hot ng khc ca qun tr nhn s nh tuyn m, tuyn chn, o to v pht trin, tr cng bi vy hot ng ny s tng cng hiu qu qun l nhn s. Tm li, doanh nghip c th thc hin cc mc ch khc nhau khi nh gi thc hin cng vic, nhng u hng ti mt mc ch chung l nng cao hiu qu lm vic cho nhn vin, nng cao hiu qu ca doanh nghip.

107

Bi 6: nh gi thc hin cng vic

CU HI N TP

1. nh gi thc hin cng vic v tm quan trng ca nh gi thc hin cng vic l g? 2. Mc tiu c bn ca nh gi thc hin cng vic l g? 3. Nguyn tc, yu cu i vi nh gi thc hin cng vic l g? 4. M t tin trnh v phng php nh gi thc hin cng vic? 5. Ni dung tho lun phng vn nh gi thc hin cng vic? 6. Lm th no nng cao hiu qua cng tc nh gi thc hin cng vic?

108

Bi 7: Tr cng lao ng

BI 7: TR CNG LAO NG
Ni dung

Khi nim; c cu thu nhp ca ngi lao ng; mc tiu ca tin lng/tr cng lao ng. Cc yu t quyt nh v nh hng n tr cng/tin lng. Cc hnh thc tr lng/tr cng. Thit lp v qun tr h thng tin lng (chnh sch tin lng trong doanh nghip).

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c khi nim, mc ch v ngha ca tr cng lao ng. Hiu c nhng yu t quan trng nh hng ti tr cng lao ng. Hiu v nm c nhng kin thc c bn tin lng trong doanh nghip. Hiu c phng php tr lng, cc hnh thc tr lng trong doanh nghip.

Thi lng hc

5 tit

Hc vin cn c ti liu trong 1 gi, nghin cu, tr li mt trong nhng vn t ra i vi QTNNL trong doanh nghip l xem vic tr cng/tin lng l u t hay ch l yu t duy tr NNL trong doanh nghip. Tr cng c vai tr nh th no i vi vic ng vin, thc y ngi lao ng trong doanh nghip. Vi t cch l nh qun tr, cn phi xc nh v nh gi ng ng c c nhn v cc gii php, chnh sch tr cng/lng v i ng ph hp thu ht, duy tr, pht trin NNL p ng c mc tiu chin lc ca doanh nghip.

109

Bi 7: Tr cng lao ng

TNH HUNG KHI NG BI Tnh hung dn nhp X nghip may mc Bc H l ni quy t nhiu th gii ca thnh ph. Qun o tr em v s mi nam n l nhng sn phm ch yu ca x nghip. Cng nhn lun on kt, gn b vi x nghip. Hai nm trc y, hng may mc nhp lu t trn vo. c bit hng may mc Trung Quc c cht lng km hn nhng gi c li r hn hn so vi sn phm ca Bc H, do sn phm ca Bc H b ng nhiu, doanh thu v li nhun gim st hn. Cng nhn ca x nghip chp thun gim lng 20% khng c cng nhn no phi ngh vic. u nm nay, tnh hnh ca x nghip thay i cn bn. Ban gim c k c nhiu hp ng c quy m ln v lu di vi nhiu cng ty nc ngoi. ng thi, ng Mnh, gim c cng ty cng c bit nhiu x nghip lin doanh vi nc ngoi ang tch cc s dng nhiu bin php khc nhau thu ht nhng th gii trong thnh ph. ng Mnh rt bn khon trong vic la chn mt trong hai phng n: 1. Gi nh mc nh c v tng u n gi tin lng tt c mi nhn vin u c tng thu nhp, b li phn tin lng b gim trc y. Vi phng n ny, gim c khng mun mt i bu khng kh tm l tp th thn mt, thoi mi trong x nghip. 2. Thay i cu trc n gi tin lng, to n gi ly tin, c li cho cc th gii. Lng ca loi th trung bnh s tng chm, nhng lng ca th gii s tng nhanh. iu ny gip cho x nghip gi c nhng bn tay vng. ng Mnh bit r th mnh ca x nghip l sn phm c cht lng cao. iu ny ph thuc rt nhiu vo nhng bn tay vng ca nhng ngi th gii. Tuy nhin, theo phng n ny, quan h lao ng c th c nhng thay i rt bt li. ng Mnh c th lng on c nhng g c th xy ra mt x nghip m hn 905 cng nhn l n.

Cu hi Nu cng v ca ng Mnh, bn s quyt nh tr lng cho nhn vin ca x nghip Bc H nh th no? Ti sao?

110

Bi 7: Tr cng lao ng

7.1. 7.1.1.

Khi qut v tr cng lao ng Khi nim tr cng

Mi doanh nghip trong qu trnh hot ng u c nhng mc tiu, mc ch c th ca mnh. tn ti, pht trin doanh nghip cn phi c mt lc lng lao ng nht nh c th ha cc mc tiu ra. Trong qu trnh , lao ng lm vic cho doanh nghip cng c nhng nhu cu v mc tiu c nhn. Mt trong nhng vn cc nh qun tr cn phi quan tm l tr cng lao ng. Bi, ngi lao ng c tuyn dng, thu thc hin nhng hnh vi lao Khi nim tr cng ng m doanh nghip mong i nhm t c mc tiu, mc ch ca doanh nghip, i li ngi lao ng c doanh nghip tr cng xng ng (lng, thng, nhng i ng phi vt cht). Tr cng khng ch l nhu cu ca ngi lao ng m cn l trch nhim, ngha v ca doanh nghip i vi ngi lao ng.
7.1.2. Cc hnh thc tr cng

7.1.2.1. Tr cng vt cht

Hnh thc tr cng vt cht bao gm trc tip v gin tip. Tr cng vt cht trc tip bao gm: lng cng nht, lng thng/lng c bn, ph cp, tin thng. Tr cng vt cht gin tip bao gm cc chnh sch m doanh nghip p dng nh: bo him y t, cc loi tr cp x hi; cc loi phc li: tr cp hu tr, tm vic, cc khon b p cho cng nhn lm vic trong mi trng c hi, lm vic ngoi gi, lm vic vo ngy ngh l...; cc tr cp v gio dc, au m, thai sn
7.1.2.2. Tr cng phi vt cht

Bn cnh tr cng bng vt cht doanh nghip cn c hnh thc tr cng phi vt cht (tinh thn) cho ngi lao ng. chnh l vic to mi trng, iu kin lm vic v cng vic ph hp, hng th i vi ngi lao ng; nh gi, cng nhn nng lc, thnh tch; ng vin, khuyn khch ngi lao ng, to c hi cho ngi lao ng pht trin, thng tin trong doanh nghip. Ngy nay, khi cuc sng ca ngi lao ng c ci thin r rt, trnh vn ha chuyn mn ca ngi lao ng c nng cao, ngi lao ng i lm mong mun khng ch c cc yu t vt cht nh lng, thng, tr cp, phc li m cn mun c c nhng c hi thng tin trong ngh nghip, c thc hin nhng cng vic c tnh th thch, th v mt s nc cng nghip pht trin trn th gii p dng khi nim tr cng lao ng bao hm c yu t phi vt cht mang li s tha mn cho ngi lao ng ti ni lm vic. Nh vy, theo quan nim ny, h thng tr cng cho lao ng s c c cu trnh by trong s sau:

111

Bi 7: Tr cng lao ng

Hnh 7.1: H thng tr cng trong doanh nghip

7.1.3.

Mc tiu ca h thng tr cng

Tr cng lao ng lun lun l mt trong nhng vn thch thc nht cho cc nh qun tr mi doanh nghip. Cc doanh nghip thng c nhiu quan im, mc tiu khc nhau khi xp t h thng tr cng, nhng nhn chung cc doanh nghip u hng ti bn mc tiu c bn: thu ht nhn vin, duy tr nhng nhn vin gii, kch thch ng vin nhn vin v p ng yu cu ca lut php.
7.1.3.1. Thu ht nhn vin
Mc tiu ca h thng tr cng

ng vin i tm vic thng khng bit chnh xc mc lng cho nhng cng vic tng t cc doanh nghip khc nhau, khng th hoc rt kh so snh tt c nhng li ch t cng vic nh phc li, khen thng, c hi thng tin, thch thc, th v ca cng vic trong cc doanh nghip khc nhau. Tuy nhin, mc lng doanh nghip ngh thng l mt trong nhng yu t c bn nht p ng cho ng vin quyt nh c chp nhn vic lm doanh nghip hay khng. Cc doanh nghip cng tr lng cao cng c kh nng thu ht c ng vin gii t trn th trng a phng. Thc hin cc cuc iu tra tin lng trn th trng s gip cho doanh nghip ra cc chnh sch tr cng v mc lng thch hp.
112

Bi 7: Tr cng lao ng

7.1.3.2. Duy tr nhng nhn vin gii

duy tr c nhng nhn vin gii cho doanh nghip, tr lng cao cha m cn phi th hin tnh cng bng trong ni b doanh nghip. Khi nhn vin nhn thy rng doanh nghip tr lng cho h khng cng bng, h thng cm thy kh chu, b c ch v chn nn, thm ch ri b doanh nghip. Tnh cng bng trong tr lng th hin khng ch s cng bng gia nhng nhn vin thc hin cng cng vic, c kt qu tng ng, khng phn bit gii tnh, dn tc mu da, ngun gc gia nh m cn s cng bng gia nhng cng vic c tm quan trng, yu cu mc phc tp, k nng thc hin tng ng, hoc gia nhng nhn vin lm vic trong nhng b phn Duy tr nhng nhn vin gii khc nhau trong doanh nghip. Mc d khng c h thng tr lng no c th lm tt c mi nhn vin trong doanh nghip lun c va lng, nhng thc hin nh gi cng vic v nghin cu tin lng trn th trng s gip cho doanh nghip va m bo c tnh cng bng ni b va m bo c tnh cng bng vi th trng bn ngoi trong tr lng.
7.1.3.3. Kch thch, ng vin nhn vin

Tt c cc yu t cu thnh trong thu nhp ca ngi lao ng: lng c bn, thng, phc li, tr cp cn c s dng c hiu qu nhm to ra ng lc kch thch cao nht i vi nhn vin. Nhn vin thng mong i nhng c gng v kt qu thc hin cng vic ca h s c nh gi v khen thng xng ng. Nhng mong i ny s hnh thnh v xc nh mc tiu, mc thc hin cng vic nhn vin cn t c trong tng lai. Nu cc chnh sch v hot ng qun tr trong doanh nghip cho nhn vin nhn thy rng s c gng, vt v v mc thc hin cng vic tt ca h s khng c n b tng xng, h s khng c gng lm vic na, dn dn, c th hnh thnh tnh , th ng trong tt c nhn vin ca doanh nghip.
7.1.3.4. p ng cc yu cu ca lut php

Nhng vn c bn ca lut php lin quan n tr cng lao ng trong cc doanh nghip thng ch trng n cc vn sau y: Quy nh v lng ti thiu. Quy nh v thi gian v iu kin lao ng. Cc khon ph cp trong lng. Cc quy nh v phc li x hi nh bo him x hi, m au, thai sn, tai nn lao ng,... Bn cnh , mc tiu ca h thng tr cng l to ra mt h thng th lao hp l cho c ngi lao ng v ngi s dng lao ng vi mong mun l khuyn khch ngi lao ng lm vic v ng vin h hon thnh tt cng vic. Cc tiu ch chnh sch v tr cng mang li tnh hiu qu bao gm: Tha ng: Cc cp ti thiu t pha chnh quyn, cng on v qun l phi c p ng.
113

Bi 7: Tr cng lao ng

Hp l: Mi nhn vin phi c tr cng bng, tng ng vi n lc, kh nng ca nhn vin. Cn i: Lng, phc li v nhng khon thng khc phi hp l. Chi ph hiu qu: Tr cng phi cn nhc n kh nng chi tr ca t chc. An ton: Th lao phi v hp l m bo cng bng cho nhn vin cm thy an ton, p ng c nhng nhu cu c bn. Khuyn khch: Lng phi khuyn khch, to ra tnh hiu qu v nng sut lm vic. c nhn vin chp nhn: Ngi lao ng hiu c h thng tr cng v cm thy hp l cho c cng ty v bn thn ngi lao ng.
7.1.4. Nhng yu cu c bn i vi h thng tr cng

Trong thc t, h thng tr cng m cc doanh nghip p dng ng vai tr quan trng trong vic to lp li th cnh tranh v t c mc tiu chin lc ca doanh nghip trn c s p ng tt nht nhu cu ca ngi lao ng. Thit k, thc hin h thng tr cng l hot ng phc tp: i vi doanh nghip, vic thit k v thc hin Yu cu i vi h thng tr cng mt h thng tr cng l mt trong nhng hot ng phc tp bi cc l do sau: o Trong doanh nghip, bn cnh h thng nh gi thc hin cng vic, pht trin ngh nghip, cc chng trnh o to nng cao trnh chuyn mnl mi quan tm v quan trng i vi mt s c nhn, cn li hu ht cc c nhn khc u quan tm ti vic tr cng ca doanh nghip. o Mc tiu ca h thng tr cng l ng vin, thc y ngi lao ng, do vy n phi th hin r c s khc bit nht nh v gi tr ca mi c nhn gn lin vi mc tr cng c th m h c hng tng ng vi kt qu cng vic ca h. Cng vi thi gian, gi tr ca c nhn cng c th thay i. o Cc cng vic c tnh chuyn mn ha cao dn ti s khc bit khng ngng v kin thc, k nng v kh nng p ng yu cu; v nhng cng vic li c nhng c nhn khc nhau v nhu cu v mong mun thc hin. o Tr cng l mt khon chi tr kh ln ca doanh nghip (v d: c doanh nghip mc chi chim 80% tng cc khon chi), ng thi, qua vic tr cng c th xc nh mc cnh tranh ca doanh nghip trn th trng. o Chi ph, gi c sinh hot ti cc khu vc c s khc nhau s lm cho h thng tr cng ca doanh nghip cng khc nhau. o Mong mun ca ngi lao ng c tham gia vo vic xc nh mc tr cng ca doanh nghip (trc tip hay thng qua tha thun ca doanh nghip vi t chc Cng on). Mt h thng tr cng cn m bo c nhng yu cu sau: o Thng qua mc tr cng, doanh nghip th hin r cho ngi lao ng thy c cc mc tiu quan trng, c tnh then cht m doanh nghip mun nhn mnh, v d nh: cht lng sn phm, dch v; khch hng mc tiu.
114

Bi 7: Tr cng lao ng o

Thu ht v duy tr i ng lao ng c tay ngh, trnh chuyn mn cao, nhng cn b, nhn vin gii m doanh nghip cn. Khuyn khch ngi lao ng t o to v pht trin cc k nng v kh nng theo yu cu, mong mun ca doanh nghip. ng vin, thc y ngi lao ng thc hin, hon thnh cng vic mt cch hiu qu. H tr vn ha m doanh nghip xy dng.

7.1.5.

Nhng yu t nh hng ti tr cng

7.1.5.1. Yu t bn ngoi doanh nghip

Khi nghin cu thit k, thc hin h thng tr cng, doanh nghip cn phi nghin cu cc yu t t th trng lao ng v xem xt ti tr cng/th lao trn th trng, chi ph sinh hot, cng on, x hi, nn kinh t, lut php. Tr cng trn th trng: Doanh nghip hot ng trong mi trng kinh doanh c s cnh tranh ngy cng gay gt, do , cn phi nghin cu k mc tin cng, lng, thngph bin trong x hi, khu vc a l ni cng ty ang Yu t bn ngoi doanh nghip kinh doanh v i vi cng nghnh ngh ca doanh nghip. Chi ph sinh hot: Trn thc t, gi c, chi ph sinh hot ti nhng ni doanh nghip t chc hot ng kinh doanh l yu t nh hng ti tr cng ca doanh nghip. Mt s doanh nghip phi tng mc tin thng hoc tin tr cp cho ngi lao ng b p gi sinh hot tng cao. duy tr cho ngi lao ng mc lng thc s c hng nh trc y, doanh nghip phi tng lng theo mt t l nht nh khi gi c sinh hot tng. X hi: Trong x hi c nhng din bin phc tp, nm ngoi tm kim sot ca doanh nghip. Khi cc doanh nghip thc hin tng mc tr cng (tin lng), iu ny c th ko theo cc doanh nghip khc cnh tranh cng buc phi tm cch tng lng, thng, v khi gi c trn th trng, trong c c gi sinh hot cng s tng, sc mua ca ng tin st gim. Nn kinh t: Khi nn kinh t suy thoi, ngun cung lao ng c xu hng tng cao, t l tht nghip gia tng. Do , cc doanh nghip c xu hng h thp mc tr cng tin lng hoc khng tng lng. Trong khi sc p t cng on, x hi, chnh ph i vi cc doanh nghip trong vic tng lng cho ph hp vi mc chi ph sinh hot (ngc li vi mong mun ca doanh nghip). Lut php: Lut php ca Nh nc (Lut lao ng) yu cu mc lng ti thiu v phi tun th nhng qui nh ca lut php, khng c phn bit i x
7.1.5.2. Yu t bn trong doanh nghip

Chnh sch ca doanh nghip: Tr cng/tin lng l mt khon chi ln ca doanh nghip v chim t trng ng k trn tng chi ph ca doanh nghip (thng thng t 50% tr ln). Tuy nhin,
115

Bi 7: Tr cng lao ng

tr cng, i ng cng l mt loi ti sn v n thc y ngi lao ng n lc v c tim nng nh hng n hnh vi lm vic ca ngi lao ng, ci thin nng sut, cht lng cng vic, hn ch s ngi b vic, thi vic. Vn ha bu khng kh v tinh thn doanh nghip: Bu khng kh vn ha doanh nghip nh hng rt ln n cch tuyn chn ngi lao ng, n thi ca cp trn v cp di, n hnh vi cng vic, n vic nh gi thc hin cng vic v t cng nh hng ti vic xy dng, thc hin h thng tr cng/lng v i ng. Trn thc t, c nhng doanh nghip mun ng u trong Yu t bn trong doanh nghip vic tr cng/lng ca hn cc doanh nghip khc trong cng ngnh. Cc doanh nghip ny mun thu ht nhn ti, v h cho rng vi mc lng cao hn cc cng ty khc s thu ht cc ng vin c kh nng cao v vi doanh nghip mnh. Vic tr cng/lng cao cng thc y ngi lao ng lm vic nhiu hn, cht lng, nng sut lao ng c th c tng ln v v th chi ph lao ng tnh trn tng n v sn phm s thp hn. Trong khi , mt s doanh nghip li p dng mc tr cng/lng thnh hnh. y l mc tr cng/lng trung bnh m a s cc doanh nghip ang p dng. y, cc doanh nghip p dng mc tr cng ny vn c th thu ht c nhng ngi c kh nng tt vo lm vic, ng thi vn duy tr c v tr cnh tranh bng vic khng nng gi cc sn phm, dch v ca mnh (trong doanh nghip c nhiu loi cng vic m yu cu v trnh chuyn mn, k thut ch i hi cng nhn, ngi lao ng c kh nng trung bnh). Mt s doanh nghip li p dng chnh sch tr cng/lng thp hn mc hin hnh. C hai l do nhng doanh nghip ny p dng mc tr cng thp, l: doanh nghip ang gp kh khn v ti chnh; doanh nghip cho rng h khng cn cng nhn hay ngi lao ng gii lm nhng cng vic n gin. Nhiu nghin cu cho thy, tr cng/lng thp khng c ngha l tit kim c mt khon tin chi ph lao ng. Ngc li, doanh nghip s tn km hn, bi cng nhn/ngi lao ng lm vic c nng sut thp, t l ngi ngh vic, b vic c xu hng tng, do h mun tm vic ni khc c mc tr cng kh quan hn. C cu t chc ca doanh nghip: C cu ca mt doanh nghip cng l mt yu t nh hng ti c cu tr cng. Thng thng, trong mt doanh nghip c cu trc phc tp, nhiu cp qun tr, th cc nh qun tr cp cao s l ngi quyt nh c cu tr cng. iu ny cng c xem l mt nguyn nhn gy bt li cho ngi lao ng v cp lnh o cp cao t c iu kin i su st ti ngi lao ng. Ngc li, nhng doanh nghip c cu trc gn nh, t cp bc qun tr v ngay c khi nhng doanh nghip ln c nhiu cp qun tr, nu h cho cp qun tr trc tuyn quyt nh cc vn v tr cng, ngi lao ng s c hng mc th lao hp l hn, v cc cp qun tr ny su st vi ngi lao ng hn.
116

Bi 7: Tr cng lao ng

Nng lc ti chnh (kh nng chi tr) ca doanh nghip: Nng lc ti chnh v tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip cng l nhng yu t quan trng quyt nh ti c cu tr cng v i ng ca doanh nghip. Nhng doanh nghip thnh cng thng c khuynh hng tr cng cao hn mc tr cng trung bnh trong x hi.
7.1.5.3. Yu t thuc v c nhn ngi lao ng

C nhn ngi lao ng c tc ng kh nhiu ti vic tr cng ca doanh nghip. Mc tr cng v i ng ty thuc vo s thc hin hon thnh cng vic, ty thuc vo thm nin, kinh nghim, s trung thnh, tim nng S hon thnh cng vic: Thng thng, ngi ta nhn thy tm l v biu hin tiu cc trong doanh nghip xut hin khi vic tr cng khng hp l ngi gii ch c nhn mc th lao bng vi nhng ngi km hn mnh (nng sut km, nng lc km). Thm nin: Trong lnh vc qun tr doanh nghip, c cc quan im v phong cch qun tr khc nhau. i vi ngi Nht trc y, Yu t thuc v c nhn ngi lao ng thm nin ca ngi lao ng c xem l yu t quan trng c tnh mu cht thc hin chnh sch tr cng v i ng. Nhng thp k gn y, quan im trn dn thay i. Trong khi M v hu ht cc nc phng ty, cc doanh nghip a s cn c vo mc hon thnh cng vic tnh mc tr cng v thm nin ch l mt yu t tham kho (t chc Cng on li quan tm ti yu t thm nin v cho rng cng l yu t cn thit m bo khch quan, cng bng). Kinh nghim: Kinh nghim ca ngi lao ng c xem l mt yu t rt cn thit c lin quan ti quyt nh ca nh qun tr trong cc ni dung nh: tuyn dng, b tr cng vic, nh gi, bt v l yu t nh hng ti tr cng trong doanh nghip. Tuy nhin, khng phi mi iu tri qua trong qu kh u l kinh nghim. V d: mt nh qun tr ti trong nhiu nm cha c thay th bi ngi khc, mc d nh qun tr c iu kin khch quan thun li. Ngc li, mt nh qun tr trong qu kh c nhng tht bi, song qua nhng tht bi , nh qun tr iu chnh, rt kinh nghim v hin ti rt thnh cng. Trong trng hp ny, kinh nghim l rt ng gi. S trung thnh: Ngi lao ng ni chung gn b, trung thnh vi doanh nghip c ngha l c nhn c mt qu trnh lm vic nht nh ti doanh nghip. Cc doanh nghip phng ty v M thng c chnh sch i ng i vi nhng ngi lao ng c thi gian lm vic, trung thnh vi doanh nghip (k c khi doanh nghip gp kh khn, ri ro nhng h vn gn b). Nhng c nhn c s trung thnh vi doanh nghip cn c xem l nhng c nhn tiu biu, tm gng cho mi thnh vin trong doanh nghip, do vic tr cng, i ng h l mt vic c cc nh qun tr quan tm.
117

Bi 7: Tr cng lao ng

Tim nng: c nhiu doanh nghip trn th gii (c bit l M v Nht) rt ch trng ti tim nng ca ngi lao ng. Mt ngi lao ng khi thc hin mt cng vic mi h s l ngi cha c kinh nghim, nhng c th h c tim nng v trin vng trong tng lai. Do , cng c nhiu doanh nghip tr cng cao cho nhng ngi tr tui v h c tim nng tr thnh nhng nh lnh o, nh qun tr gii ca doanh nghip trong tng lai.
7.2. 7.2.1. C cu thu nhp ca ngi lao ng C cu thu nhp ca ngi lao ng

Thu nhp ca ngi lao ng t vic lm bao gm cc khon: tin lng c bn, ph cp, tin thng v cc loi phc li. Mi yu t c tnh cch ring v c ngha khc nhau i vi vic kch thch, ng vin ngi lao ng hng hi, tch cc, sng to trong cng vic v trung thnh vi doanh nghip.
7.2.1.1. Tin lng c bn
C cu thu nhp ca ngi lao ng

Tin lng c xc nh trn c s tnh cc nhu cu c bn v sinh hc, x hi hc, v mc phc tp v mc tiu hao lao ng trong nhng iu kin lao ng trung bnh ca tng nghnh ngh, cng vic. Khi nim tin lng c bn c s dng rng ri i vi nhng ngi lm vic trong cc doanh nghip quc doanh hoc trong khu vc hnh chnh s nghip Vit Nam v c xc nh qua h thng thang bng lng ca Nh nc. c xp vo mt bc nht nh trong h thng thang, bng lng, ngi lao ng phi c trnh lnh ngh, kin thc, kinh nghim lm vic nht nh. Trong thc t, ngi lao ng trong khu vc Nh nc thng coi lng c bn nh mt thc o ch yu v trnh lnh ngh v thm nin ngh nghip. H rt t ho v mc lng c bn cao, mun c tng lng c bn, mc d, lng c bn c th ch chim mt phn nh trong tng thu nhp t cng vic.
7.2.1.2. Ph cp

Ph cp l tin tr cho nhng cng lao ng ngoi lng c bn. N b sung cho lng c bn, b p thm cho ngi lao ng khi h phi lm vic trong nhng iu kin khng n nh hoc khng thun li m cha c tnh n khi xc nh lng c bn. Vit Nam, trong khu vc Nh nc, c rt nhiu loi ph cp khc nhau nh ph cp trch nhim, ph cp c hi, nguy him, ph cp t , ph cp khu vc, Tuy nhin, trong khu vc phi quc doanh, thng khng c loi ph cp ny. Khi tr cc mc lng khc nhau cho ngi lao ng, ngi s dng lao ng c thc tnh n cc yu t khc nhau . Ngoi ra, trong thc t c mt s loi ph cp khc nhau, khng phi l ph cp lng, cch tnh khng ph thuc vo mc lng ca ngi lao ng nh ph cp di chuyn, ph cp i ng, Phn ln cc loi tin ph cp thng c tnh trn c s nh gi nh hng ca mi trng lm vic khng thun li n sc khe, s thoi mi ca ngi lao ng ti ni lm vic. Tin ph cp c ngha kch thch ngi lao ng thc hin tt cng vic trong nhng iu kin kh khn, phc tp hn bnh thng.
118

Bi 7: Tr cng lao ng

7.2.1.3. Tin thng

Tin thng l mt loi kch thch vt cht c tc dng rt tch cc i vi ngi lao ng trong vic phn u thc hin cng vic tt hn. Thng c rt nhiu loi. Trong thc t, cc doanh nghip c th p dng mt s hoc tt c cc loi thng sau y: Thng nng sut, cht lng: p dng khi ngi lao ng thc hin tt hn mc trung bnh v s lng, cht lng sn phm hoc dch v.

Thng tit kim: p dng khi ngi lao ng s dng tit kim cc loi vt t, nguyn liu, c tc dng gim gi thnh sn phm dch v m vn bo m c cht lng theo yu cu. Thng sng kin: p dng khi ngi lao ng c cc sng kin ci tin k thut, tm ra cc phng php lm vic mi, c tc dng lm nng cao nng sut lao ng, gim gi thnh, hoc nng cao cht lng sn phm, dch v. Thng theo kt qu hot ng sn xut kinh doanh chung ca doanh nghip: p dng khi doanh nghip lm n c li, ngi lao ng trong doanh nghip s c chia mt phn tin li di dng tin thng. Hnh thc ny c p dng cho nhn vin vo cui qu, sau na nm hoc cui nm ty theo cch thc tng kt hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Thng tm c ni cung ng, tiu th, k kt hp ng mi: p dng cho cc nhn vin tm thm c cc a ch tiu th mi, gii thiu khch hng, k kt thm c hp ng cho doanh nghip,... hoc c cc hot ng khc c tc dng lm tng li nhun cho doanh nghip. Thng bo m ngy cng: p dng khi ngi lao ng lm vic vi s ngy cng vt mc quy nh ca doanh nghip. Thng v lng trung thnh, tn tm vi doanh nghip: p dng khi ngi lao ng c thi gian phc v trong doanh nghip vt qu mt gii hn thi gian nht nh v d 25 hoc 30 nm; hoc khi ngi lao ng c nhng hot ng r rng lm tng uy tn ca doanh nghip. Cch tnh tin thng rt a dng v cng c nhiu loi tin thng khc nhau nh: tin thng cho nng sut, cht lng; thng tit kim; thng sng kin; v thng cho nhn vin tm c cc khch hng mi, cc a ch tiu th mi c xc nh bng t l phn trm so vi phn li ch m nhn vin mang li cho doanh nghip. V d, khuyn khch nhn vin hng hi, tch cc i tm cc hp ng mi cho doanh nghip, ti cng ty dch v X, gim c ra nguyn tc: chi thng 10% gi tr gia tng cho nhn vin kim c cc hp ng mi. Hnh thc thng theo kt qu hot ng kinh doanh chung ca doanh nghip v gim c iu hnh n nh trc, thng bo cho ton th nhn vin bit kch thch mi ngi c gng lm vic tt hn. Cc hnh thc thng: bo m ngy cng, thng v lng trung thnh vi doanh nghip thng c xc nh theo t l phn trm so vi lng c bn hoc qu tng ca doanh nghip, ch ngh php khuyn khch.
119

Tin thng

Bi 7: Tr cng lao ng

7.2.1.4. Phc li

Cc loi phc li m ngi lao ng c hng rt a dng v ph thuc bi nhiu yu t nh quy nh ca Nh nc, mc pht trin nn kinh t, kh nng ti chnh ca doanh nghip Phc li th hin s quan tm ca doanh nghip n i sng ca ngi lao ng c tc dng kch thch nhn vin trung thnh, gn b vi doanh nghip. D cng v cao hay thp, hon thnh cng vic hay ch mc bnh thng, c trnh lnh ngh cao hay thp, l nhn vin trong doanh nghip th u c hng phc li. Phc li ca doanh nghip gm c: Bo him x hi v bo him y t. Hu tr. Ngh php. Ngh l. n tra do doanh nghip chi tr.

Phc li

Tr cp ca doanh nghip cho cc nhn vin ng con hoc c hon cnh kh khn. Qu tng ca doanh nghip cho nhn vin vo cc dp sinh nht, ci hi, mng th cha m nhn vin, Cc khon tin bo him x hi, bo him hu tr, tin lng khi ngh php, ngh l thng c tnh theo quy nh ca Nh nc v theo mc lng ca ngi lao ng. Cc khon phc li khc nh n tra, tr cp kh khn, qu tng ca doanh nghip thng c tnh ng hng (tuy nhin, mt s doanh nghip c th vn c mc tnh cho cc nhn vin cc chc v khc nhau hoc c thi gian phc v trong doanh nghip khc nhau).
7.3. 7.3.1. Tin lng trong doanh nghip Khi nim

Trn th gii c nhiu quan im khc nhau v lng v d nh: Php, s tr cng c hiu l tin lng, hoc lng bng c bn, bnh thng hay ti thiu v mi th li ch, ph khon khc, c tr trc tip hay gin tip bng tin hay hin vt, m ngi s dng lao ng tr cho ngi lao ng theo vic lm ca ngi lao ng. Nht Bn, tin lng, bt lun c gi l tin lng, lng bng, tin c chia li hoc bng nhng tn Tin lng trong doanh nghip gi khc, l ch th lao cho ngi lao ng m ngi s dng lao ng chi tr cho cng nhn. Theo t chc lao ng quc t (ILO), tin lng l s tr cng hoc thu nhp, bt lun tn gi hay cch tnh th no, m c th biu hin bng tin v c n nh bng tha thun gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng, hoc bng php lut, php quy quc gia, do ngi s dng lao ng vit ra hay nu ln cho mt cng vic thc hin hay s phi lm.
120

Bi 7: Tr cng lao ng

Bn cht ca tin lng cng thay i ty theo cc iu kin, trnh pht trin kinh t x hi v nhn thc ca con ngi. Trc y, tin lng thng c coi l gi c sc lao ng trong nn kinh t th trng nhng hin nay vi vic p dng qun tr ngun nhn lc vo trong cc doanh nghip, tin lng khng ch n thun ch l gi c sc lao ng na. Quan h gia ngi s dng sc lao ng v ngi lao ng c nhng thay i cn bn. Trong thc t, khi nim v c cu tin lng rt a dng, tin lng c th c nhiu tn gi khc nhau nh th lao lao ng, thu nhp lao ng,... Theo quan im ca ci cch tin lng nm 1993, tin lng l gi c sc lao ng, c hnh thnh qua tha thun gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng ph hp vi quan h cung cu sc lao ng trong nn kinh t th trng. Theo B Lut lao ng th tin lng ca ngi lao ng do hai bn tha thun trong hp ng lao ng v c tr theo nng sut lao ng, cht lng v hiu qua cng vic. Ngoi ra, cc ch khuyn khch khc c th c tha thun trong hp ng lao ng, tha c tp th hoc quy nh trong quy ch ca doanh nghip. Tin lng ti thiu: y l mt ch nh quan trng bc nht ca php lut lao ng nhm bi v quyn v li ch ca ngi lao ng, nht l trong nn kinh t th trng v trong iu kin sc lao ng cung ln hn cu. Tin lng ti thiu cn bo m nhu cu v sinh hc v x hi hc. Mc lng ti thiu c n nh l bt buc i vi nhng ngi s dng lao ng. Theo T chc lao ng quc t (ILO), nhng yu t cn thit xc nh mc lng ti thiu phi bao gm nhng nhu cu ca ngi lao ng v gia nh h, ch ti cc mc lng trong nc, gi sinh hot, cc khon tr cp an ton x hi v mc sng so snh ca cc nhm x hi khc, nhng nhn t kinh t, k c nhng i hi ca pht trin kinh t, nng sut lao ng v mi quan tm trong vic t ti v duy tr mt mc s dng lao ng cao. Vit Nam, mc lng ti thiu c n nh theo gi sinh hot, m bo cho ngi lao ng lm cng vic n gin nht trong iu kin lao ng bnh thng b p sc lao ng gin n v mt phn tch ly ti sn xut sc lao ng m rng v c dng lm cn c tnh cc mc lng cho cc loi lao ng. Mc lng ti thiu hin nay c chnh ph quy nh l 650.000/thng v s tng ln 800.000/thng t 1/5/2010. Tin lng danh ngha v tin lng thc t: Tin lng tr cho ngi lao ng di hnh thc tin t l tin lng danh ngha. Cng mt s tin nh nhau s mua c khi lng hng ha dch v khc nhau cc vng khc nhau hoc trong cng mt vng nhng cc thi im khc nhau, v gi c hng ha v dch v thay i. Do , khi nim tin lng thc t c s dng xc nh s lng hng ha tiu dng v dch v m ngi lao ng c c thng qua tin lng danh ngha. Tin lng thc t ph thuc vo hai yu t c bn: (1) S lng tin lng danh ngha, (2) Ch s gi c hng ha v dch v. Mi quan h gia tin lng danh ngha v tin lng thc t th hin theo cng thc:

WR =

WR CPI
121

Bi 7: Tr cng lao ng

Trong : WR: Tin lng thc t. WR: Tin lng danh ngha. CPI: Ch s gi c hng ha tiu dng v dch v. Mun cho thu nhp ca ngi lao ng tng ln th ch s tin lng danh ngha phi tng nhanh hn ch s hnh ha tiu dng v dch v.
7.3.2. ngha ca tin lng trong doanh nghip

7.3.2.1. i vi ch doanh nghip

Tin lng va l yu t chi ph cn c kim sot song tin lng cng li l phng tin kinh doanh nn doanh nghip rt cn trng trong vic tng lng cho nhn vin. Tuy nhin, tin lng ngoi bn cht l chi ph n cn l phng tin to ra gi tr mi. Vi mt mc tin lng thp cc doanh nghip s khng huy ng c sc lao ng cn thit cho hot ng ca doanh nghip, iu ny dn ngha ca tin lng n vic gim quy m hot ng ca doanh nghip i vi ch doanh nghip ng thi lm gim li nhun. Mt khc, vi mc tin lng thp, ngi lao ng khng c ng lc lm vic mnh m nn nng sut lao ng thp lm cho t l chi ph tin lng trong sn phm tng ln ko theo t sut li nhun gim. Vi mt mc lng cao, doanh nghip s c kh nng li ko thm lao ng gii m rng sn xut, tng quy m hot ng, to ra ng lc lm vic cho nhn vin tng nng sut lao ng, nng cao t sut li nhun. Tuy nhin vic tr lng cao c th nh hng trc tip n vic gia tng quy m chi ph, c bit l trng hp tc tng tin lng nhanh hn tc tng ca nng sut lao ng.
7.3.2.2. i vi ngi lao ng

Tin lng chnh l s b p nhng hao ph lao ng m ngi lao ng b ra, l ngun thu nhp ca h nn h lun mong mun c tr lng cao. Tin lng tha ng s kch thch nhit tnh lao ng ca nhn vin nh m to iu kin tng nng sut, cht lng dn n tng li nhun cho doanh nghip, gin tip lm tng phc li cho ngi lao ng. Tin lng thp s lm kit qu sc lao ng ca ngha ca tin lng nhn vin, hn ch s nhit tnh trong lao ng i vi ngi lao ng dn n tnh trng cng nhn b vic lm, nh cng hoc lm vic u oi, nng sut thp lm gim li nhun cho doanh nghip. Tuy nhin ngi lao ng cng khng th i hi tng lng qu cao v iu s lm cho doanh nghip phi xem xt li k hoch s dng lao ng (ct gim nhn vin, gim quy m sn xut) khi chi ph s dng lao ng qu cao. iu ny dn n
122

Bi 7: Tr cng lao ng

quy m s dng lao ng gim cng c ngha l ngi lao ng s mt i c hi c vic lm n nh. Xt kha cnh khc, tin lng cn l s tha nhn gi tr ca ngi lao ng c o lng thng qua tin lng, ng thi n cng th hin s cng bng thng qua mi quan h tin lng gia cc nhn vin trong doanh nghip.
7.3.2.3. i vi x hi

V mt x hi, chnh sch tin lng th hin quan im ca nh nc i vi ngi lao ng cc doanh nghip, phn nh cung cu v sc lao ng trn th trng, iu kin kinh t v t l lao ng tht nghip trn th trng, ch u i khc nhau theo vng v a l. Tin lng l mt trong nhng hnh thc kch thch li ch vt cht i vi ngi lao ng. V vy s dng n by tin lng nhm m bo sn xut pht trin, duy tr i ng lao ng c trnh k thut nghip v cao nm r nguyn tc lm vic, i hi cng tc t chc tr lng trong doanh nghip phi c c bit coi trng.
7.4. 7.4.1. Chnh sch tin lng v phng php tr lng Chnh sch lng v cu trc lng

7.4.1.1. Chnh sch lng

Sau khi doanh nghip hon tt vic nh gi cng vic ni b v thu thp thng tin kho st v lng, doanh nghip s tnh c mc lng c th cho tng v tr cng vic. C ba s la chn c bn trong cch tnh lng l: cao hn, thp hn, v tng ng vi mc lng trn th trng lao ng. Bng cch thit lp mt bng lng tng ng vi lng bnh qun trn th trng hoc tng ng vi lng ca i th cnh Chnh sch lng tranh, doanh nghip c gng gi chi ph lao ng tng ng vi i th cnh tranh. Xu hng tr lng ny lm mt tc dng ca h thng th lao nh l mt nhn t thu ht, duy tr v ng vin nhn vin trong khi c gng m bo rng chi ph lao ng l mt nhn t cnh tranh. Ngc li, vi chnh sch tr lng cao hn so vi cc i th cnh tranh, cng ty hy vng rng s thu ht v duy tr c cc nhn vin gii, trong khi vn ti a ha s tha mn ca nhn vin hin ti. Cc cng ty vi chnh sch tr lng cao hn mun tr thnh nh s dng lao ng tt nht h c th la chn cc ng vin tt nht, nhm hn ch kh nng cc i th cnh tranh thu ht nhn vin gii ca doanh nghip mnh. Mt s doanh nghip theo ui cch tip cn thp hn th trng l thit lp mt chnh sch tr lng thp hn i th cnh tranh. Chin lc ny c s dng ti cc doanh nghip c kh nng chi tr b gii hn bi cc yu t nh ngn sch lao ng, d bo v gim st doanh thu v li nhun Cc cuc nghin cu chng t rng tr lng thp khng c ngha l tit kim c mt khon tin v chi ph lao ng. Ngc li cng ty s tn km hn, v nng sut lao ng ca nhn vin s thp, khng
123

Bi 7: Tr cng lao ng

thu ht v duy tr c s lao ng c trnh gii, tnh trng nhn vin b vic i tm v tr lm vic ti cc doanh nghip khc tr lng cao hn s gia tng. Chnh sch tin lng ca mt doanh nghip lin quan ti nhng quyt nh c bn sau: mc lng chung trong doanh nghip, c cu tin lng v tin lng tr cho cc c nhn c trnh tay ngh khc nhau.
Cc yu t nh hng n quyt nh v mc lng chung trong doanh nghip gm c: o Quan im ca gii lnh o doanh nghip v th lao: Nh qun tr quan nim rng vic tr lng cao s thu ht v duy tr c nhng lao ng gii, tay ngh cao trn th trng lao ng. Trong nhng doanh nghip nh vy, lnh o doanh nghip mong i nhng gi tr k vng em li nhng ngi lao ng cht lng cao (tinh thn trch nhim, nng sut, cht lng, hiu qu cng vic) do h tr lng cao hn so vi cc i th cnh tranh trn th trng. cc doanh nghip m gii lnh o cho rng tinh thn, thc v cht lng lao ng ca cng nhn khng cao hoc kh ci thin tt hn, th xu th mc lng tr cho ngi lao ng s thp v cc doanh nghip ny cho rng do p dng chin lc tr cng thp, phn tit kim do chi ph lao ng thp s mang li li ch cho doanh nghip v b p li nhng thit hi ca doanh nghip do t l thi vic, ngh vic v k lut lao ng thp gy ra. o Quy m doanh nghip: Cc doanh nghip c qui m ln thng tr lng cao hn cc doanh nghip c qui m nh. M v Ty u cc doanh nghip c trn 1000 nhn vin thng tr lng c bn cao hn t 10 30% v nhn vin c hng cc phc li c gi tr gp i so vi cc doanh nghip nh. Nht Bn, mc chi tr lng v phc li cho ngi lao ng cn cao hn. Cc doanh nghip nh Nht Bn thng ch tr lng c bn cho nhn vin bng 55% tin lng c bn ca nhn vin trong cc doanh nghip ln. o Ngnh kinh t hoc lnh vc sn xut kinh doanh: cc doanh nghip thuc cc ngnh kinh t hoc lnh vc sn xut kinh doanh khc nhau thng s c kh nng sinh li v yu cu v tr lng khc nhau. Quyt nh th hai lin quan n c cu tin lng trong doanh nghip: Trong doanh nghip, cu hi t ra cn gii p lin quan n tr lng l cc cng vic khc nhau trong cng doanh nghip s c tr lng nh th no? Vic pht trin c cu tin lng i hi phi phn tch, so snh cc cng vic trong ni b doanh nghip. Nhng doanh nghip c s lng cng vic t v cc cng vic khng qu c th, c th p dng trc tip c cu tin lng trn th trng. Cc doanh nghip khc c th s dng: theo ch quan nh gi ca lnh o doanh nghip; theo tha c tp th gia lnh o v cng on; v theo nh gi cng vic. Quyt nh th ba lin quan n c nhn thc hin cng vic: o Kt qu thc hin cng vic: s khc bit trong kt qu thc hin cng vic l iu hp l v d chp nhn tr lng khc nhau cho cc nhn vin khc nhau. Nhn vin lm tt hn, cht lng thc hin cng vic tt hn cn c tr lng cao hn. o Kinh nghim: kinh nghim th hin qua thm nin lm vic v trnh hc vn ca ngi lao ng. Tin lng ca nhn vin thng c tng ln theo thi
124

Bi 7: Tr cng lao ng

gian lm vic v trnh hc vn (kch thch hc tp, bi dng v gn b vi doanh nghip). Tim nng pht trin: nhng nhn vin c tim nng cao thng c tr lng cao hn.

7.4.1.2. Cu trc lng

Cc cng vic c nh gi l c v tr gn ging nhau thng c kt hp thnh mt loi lng. H thng lng s tr nn cng knh khi c 50 t l lng khc nhau cho 50 tn cng vic khc nhau hoc c t l lng cao hn cho cng vic c nh gi 250 im so vi cng vic 200 im. V vy, bc lng c thit lp (ngha l tt c cc cng vic nm gia 200 v 250 im s nm trong Cu trc lng cng mt bc lng), v tt c cc cng vic trong cng bc lng c tr tng t nh nhau. Nh vy trong khong nhy 25 im, mt loi lng mi c tch ra. Mc lng c th c la chn cho mi bc lng v tr cho mi c nhn c cng cng vic trong bc lng .

Hnh 7.2: Ngch lng v ng lng

Hnh trn m t mt h thng lng tuyn tnh, c ngha l tt c cc cng vic trong cng mt bc th c nhn mt h s lng nh nhau. Bc lng c xc nh bi gi tr im tnh ton c, thng qua phng php tnh im trong nh gi cng vic Ngch lng l vic nhm gp mt s bc lng khc nhau vo cng mt nhm v c cng mc kh khn v mc trch nhim. Nu mt h thng s dng phng php so snh nhn t hoc h thng im nh gi cng vic th iu ny c hon tt thng qua biu lng.
125

Bi 7: Tr cng lao ng

Tuy nhin cc chuyn gia ngun lc cho rng nn c s gi ln nhau gia cc ngch lng (mc lng hoc h s lng). Hnh bn di m t mt cu trc lng ca mt cng ty c s gi ln nhau ca cc hng lng. V d, nhn vin thuc ngch lng dao ng trong khong 2.000.000 4.000.000 VND trong khi nhn vin ngch 4 cao hn c mc lng nhn c trong khong 4.000.000 4.500.000 VND. Ngha l theo cu trc lng ny, mt ngi nhn vin giu kinh nghim hn trong mt hng lng thp hn c th vn c tr lng cao hn so vi mt nhn vin t kinh nghim hn trong mt hng lng cao hn.

Hnh 7.3: Hng lng v thang lng

7.4.2.

Xc nh phng php tr lng

7.4.2.1. Lng theo thm nin

Khi da vo thm nin, mc lng l thuc ch yu vo kinh nghim ca ngi lao ng hoc thi gian phc v cho cng vic. Tt c cc c nhn c cng cng vic bt u vi mc lng bng nhau v s tng ln theo s nm lm vic cho doanh nghip. H thng thm nin thng cho lc lng lao ng n nh v c kinh nghim. H thng thm nin thng c s dng khi ngi lao ng khng chp nhn hoc tin tng vo lng theo thnh tch, hoc khi s khc nhau v thnh tch l kh o lng mt cch chnh xc, hoc khi cng vic i hi thnh tch hoc kt qu nh nhau.
7.4.2.2. Lng theo thnh tch
Lng theo thm nin

Nhiu doanh nghip c gng kt ni lng vi thnh tch cng vic thc t. Thng thng l khi thnh tch c ci thin hoc vt tri s c nhn lng cao hn. V mt l thuyt, lng thnh tch cho php nh qun tr s dng lng ng vin ngi lao ng t c thnh tch cao hn. Tuy nhin, lng theo thnh tch khng phi khi no cng c s dng mt cch d dng v rng ri. Nhiu ngi lao ng khng tin vo h thng thng thnh tch bi v h khng cm thy rng mc lng m h c hng lin quan n mc thnh tch ca mnh.
126

Bi 7: Tr cng lao ng

Sau khi so snh kt qu cng vic ca bn thn vi nhng ng nghip khc, ngi lao ng thy khng cng bng v thng thng h cho rng thnh tch ca mnh l cao hn nhng c nhn khc (Nghin cu cho thy c ti 95% ngi lao ng t nh gi thnh tch ca bn thn trn mc trung bnh). Mt phng cch xc nh s thnh cng ca h thng lng thnh tch thng i hi nhng thnh t sau:
Mc trung thnh v tin tng v nh qun l. Mt h thng nh gi cng vic v cu trc lng chnh xc, nh hng (nhm lm gim xu hng s dng tin khuyn khch hiu chnh cc sai lch bi cu trc lng khng chnh xc hoc khng tng xng vi th trng). Tiu chun thnh tch phi c nht tr bi tt c nhn vin. Tiu chun cng vic phi r rng, da trn kt qu mu nhm gim thiu li ch quan. nh gi thnh tch mt cch chnh xc (v khng c mu nh gi no c th thch hp cho tt c cc tnh hung, nn cc mu thay th cn phi c sn v c p dng linh hot cho cc tnh hung c th). Nh qun tr c gng gim thiu khong cch thi gian gia nh gi thnh tch v tng lng. Trong sut giai on nh gi thnh tch nh qun tr thu thp nhng thng tin phn hi trong nhn vin nhm m bo rng nhn vin nhn c khon th lao ph hp vi thnh tch. Nh qun tr phi c o to s dng chnh xc h thng th lao.
7.4.2.3. Lng da trn k nng

Mt nn tng khc thit lp t l lng c nhn l kin thc v k nng v cng vic. Cc k hoch lng da trn k nng phn tch kin thc cng vic m ngi cng nhn cn phi c. Tt c nhn vin u bt u mc khi im. Khi h hc c cc k nng cao hn pht huy hiu qu trong cng, vic h s c tr lng cao hn. Phng php tr lng ny to ra mt s n lc hc tp nhm nng cao kin thc v k nng ca nhn vin. Hu ht cc nh s dng lao ng tr lng theo nhng t l khc nhau cho cc cng nhn thc hin nhng cng vic ging nhau. l do:
S khc bit gia cc c nhn v kinh nghim, k nng v thnh tch thc hin cng vic.
Tr lng da trn k nng

K vng rng khi ngi lao ng c thm nin cao hn s thc hin cng vic tt hn. S cng bng c nhn i hi th lao cho nhn vin phi c phn chia cng bng gia nhng c nhn thc hin cng vic ging nhau. L do la chn vic tr lng nhng t l khc nhau cho cng vic ging nhau l: o Tr lng khc nhau cho php t chc nhn ra s khc nhau trong vic thc hin cng vic ca nhn vin t mc tiu chung ca t chc.
127

Bi 7: Tr cng lao ng o

Tr lng khc nhau cho php ngi s dng lao ng thng bo s thay i nhn s nhn mnh vo tnh cht quan trng cng vic, k nng, kin thc S khc nhau cung cp cho t chc mt cng c quan trng nhn mnh tiu chun ca t chc l s thng tin, trong khi cng vic ca nhn vin khng thay i. Nu khng c s khc nhau, h thng lng s khng th to ra s cng bng, gim i mc tha mn ca nhn vin.

7.5.

Cc hnh thc tr lng trong doanh nghip

Thng thng c ba hnh thc tin lng ch yu p dng trong cc doanh nghip: tin lng thi gian; tin lng tr theo trnh , nng lc ca ngi lao ng, gi tt l tin lng tr theo nhn vin; v tin lng tr theo kt qu thc hin cng vic.
7.5.1. Hnh thc tr lng theo thi gian

Nhn vin c tr lng theo thi gian lm vic: gi, ngy, tun, thng hoc nm. Tin lng thi gian c s dng rng ri mt s cng vic nh qun l v cc b phn vn phng; cn trong cc b phn sn xut ch thng p dng nhng b phn khng th tin hnh nh mc c do tnh cht ca cng vic i hi tnh chnh xc cao hoc hot ng sn xut theo dy chuyn, nu tr lng theo sn phm s khng mang li hiu qu thit thc. Hnh thc tin lng ny n gin, d tnh ton, nhng bc l nhiu nhc im nh vic tr lng khng gn lin vi thnh tch, k nng ca nhn vin, v v th n s khng khuyn khch nhn cng s dng thi gian hp l, khng tit kim nguyn vt liu v khng kch thch tng nng sut lao ng. Tr lng theo thi gian C th khc phc cc hn ch ca hnh thc tin lng ny bng cch nh gi cng vic chnh xc theo cc phng php nh gi cng vic nghin cu phn trn. Lng theo thi gian c hai hnh thc: (1) lng thi gian gin n v (2) lng thi gian c thng.
Lng thi gian gin n: Hnh thc tin lng ny ph thuc vo lng cp bc v thi gian lm vic thc t ca nhn vin. Tin lng thi gian gin n c th tnh theo lng gi, lng ngy v lng thng. Cng thc tnh lng c dng nh sau:

Lj = dj Gj Trong : Lj l tin lng ca nhn vin (j). dj l n gi lng cp bc ca nhn vin (j). Gj l s n v thi gian lm vic thc t ca nhn vin (j). dj c th l n gi lng cp bc theo gi, theo ngy v theo thng ca nhn vin (j). Tng ng nh vy Tj l s n v thi gian lm vic thc t ca nhn vin (j) theo gi, ngy v thng.
128

Bi 7: Tr cng lao ng

Tr lng thi gian c thng V bn cht th y l hnh thc tin lng gin n nhng cng thm vi tin lng khi nhn vin t c s lng v cht lng cng vic quy nh. Hnh thc tin lng ny khuyn khch cho nhn vin s dng hp l thi gian lm vic, tit kim trong vic dng nguyn liu, s dng thit b hiu qu tng nng sut lao ng. Hnh thc ny c th s dng i vi cng nhn lm cng vic phc v nh hiu chnh my, sa cha nh trong qu trnh sn xut, cng nhn lm vic nhng khu t ng ha cao hoc cng vic phi tuyt i m bo cht lng.
7.5.2. Hnh thc tr lng theo c nhn

Khi ngi lao ng c trnh lnh ngh, k nng khc nhau thc hin cng mt loi cng vic th nhng ngi ny nn c tr lng nh th no? Doanh nghip tr lng cho ngi lao ng theo yu cu v tnh cht cng vic m h thc hin hay theo k nng, trnh lnh ngh ca nhn vin? Nhng doanh nghip mun kch thch nhn vin nng cao tnh linh hot trong th trng lao ng ni b c th d dng chuyn nhn vin t cng vic ny sang Hnh thc tr lng theo c nhn cng vic khc th thng p dng cch tr lng theo nhn vin. Khi , nhn vin trong doanh nghip s c tr lng theo nhng k nng m h c o to, gio dc v s dng. Mi khi nhn vin c thm cc chng ch hc vn, hoc c cc bng chng nng cao nghip v cn thit cho cng vic, h u c tng lng. Cc doanh nghip ny cho rng, nhng k nng, kin thc m nhn vin hc thm c s c tc dng kch thch tng nng sut lao ng, pht huy sng kin, lm tng gi tr gia tng cho doanh nghip, do , doanh nghip cn tr thm lng cho nhn vin. H thng tr lng ny kch thch nhn vin nng cao trnh lnh ngh, p ng cc nhu cu o to pht trin ca cng ty trong thi k mi, tuy nhin cc bo co cho thy ba phn t cc cng ty p dng ch tin lng ny c mc chi tr tin lng cao hn mc tin lng trung bnh trn th trng.
7.5.3. Hnh thc tr lng theo sn phm

y l hnh thc tr lng cn c trn c s n gi tin lng cho mt n v phm v khi lng sn phm thc hin c. Hnh thc tr lng ny gn thu nhp ca nhn vin vi kt qu thc hin cng vic ca h, c tnh kch thch mnh, mang li hiu qu cao v c p dng rng ri trong cc doanh nghip. Nhn vin s c gng hc tp, nng cao trnh lnh ngh pht huy sng kin, ci tin k thut, Tr lng theo sn phm tm mi bin php nng cao nng sut lao ng. Thm vo , tr lng theo sn phm cng gp phn gio dc thc lao ng t gic, nng ng, tch cc trong vic thc y tinh thn thi ua gia cc nhn vin trong doanh nghip. Tuy nhin s dng hnh thc tin lng ny mt cch hu hiu trong t chc cn lu n mt s vn c bn:
129

Bi 7: Tr cng lao ng

Phi xy dng mt h thng nh mc c c s khoa hc. Tnh ton c th v chnh xc. Rn luyn thc cho cng nhn trong vic m bo cht lng sn phm, s dng tit kim cc ngun lc sn xut chung, bo qun v s dng hiu qu my mc thit b, tng cng phi hp hot ng vi c nhn khc.
7.5.3.1. Tr lng theo sn phm c nhn

Lng theo sn phm c nhn ch p dng cho nhng cng nhn m kt qu lao ng ca h c th o lng mt cch c lp, c th v chnh xc theo tng c nhn ring bit. C th c nhng hnh thc tr lng sn phm linh hot nh sau:
Lng theo sn phm c nhn trc tip: Tin lng c tr cho ngi lao ng cn c v s lng sn phm m h lm ra ng quy nh v n gi tin lng tr cho mt n v sn phm. C th vit cng thc nh sau:
Lj

d
i =1

Sij

Trong : Lj l lng ca nhn vin (j). dj l n gi lng sn phm. Sij l s lng sn phm loi (i) m nhn vin (j) lm c trong k. n gi lng sn phm c tnh nh sau: L dj c Dm
Trong : dj l n gi lng sn phm (i). Lc l n gi lng cho mt thi k ch to sn phm (i). Dm l nh mc sn lng sn phm (i) cho mt thi k. Tr lng theo sn phm ly tin: y l hnh thc tr lng theo sn phm kt hp vi hnh thc tin thng (hoc n gi ly tin) khi nhn vin c s lng sn phm thc hin trn nh mc quy nh. Tin lng ca mi c nhn s c tnh ton trn c s s tin lng quy nh cho cc mc sn lng theo nguyn tc ly tin, tc l mc sn lng cng ln th n gi tin lng cng cao. Cng thc tnh nh sau:
Lj

S
i =1

ij

d ij

Trong : Lj: L mc lng nhn c ca nhn vin. Sij: L khi lng sn phm mc sn lng quy nh (i) m (j) lm c trong k. dij: L n gi ly tin cho mt sn phm mc sn lng (i) i vi sn phm m (j) ang tham gia sn xut. V d: Cng nhn A trong thng 1/2009 lm c 200 sn phm. Cng ty quy nh gi lng sn phm nh sau:
130

Bi 7: Tr cng lao ng

Nu sn lng S0 50 th n gi d0 = 3.000 /sp. Nu sn lng 50 < S1 100 th n gi d1 = 4.000 /sp Nu sn lng 100 < S2 150 th n gi d2 = 5.000 /sp Nu sn lng S3 > 150 th n gi d3 = 6.000 /sp Trong trng hp ny tin lng ca cng nhn A s c tnh nh sau: LA = S0A d0A + S1A d1A + S2A d2A + S3A d3A = 50 3.000 + 50 4.000 + 50 5.000 + 50 6.000 = 900.000 Tr lng theo sn phm gin tip: Lng theo sn phm gin tip thng c p dng cho nhng cng nhn ph m cng vic ca h c nh hng nhiu n kt qu lao ng ca cng nhn chnh nh cng nhn sa cha my, phc v my si, dt trong nh my dt, cng nhn hiu chnh, bo hnh my mc thit b trong nh my, c im ca hnh thc tin lng ny l tin lng ca ngi lao ng phc v ph thuc vo tin lng ca cng nhn sn xut chnh, chnh v th h n lc hon thnh cng vic phc v ca mnh tt hn. Mc lng c nhn ca nhn vin phc v gn lin vi n gi lng ca cng nhn phc v v s lng n v sn phm m cc cng nhn chnh do anh ta phc v lm c thc t trong k. Lp = dp Qc Trong : Lp : lng thc t ca cng nhn ph dp: n gi tin lng sn phm ca cng nhn ph Qc: Sn lng thc t lm ra ca cng nhn chnh
7.5.3.2. Tin lng sn phm theo nhm

Hnh thc tr lng ny thng p dng cho nhng cng vic m kt qu c th o lng c th, chnh xc c, nhng hon thnh cng vic th cn phi c nhiu ngi cng hp tc, lin kt. Cc cng vic c th l lp rp my mc thit b, trong ngnh xy dng, sa cha c kh, trong nng nghip, Phng thc tnh c th theo trnh t sau: Dt

L
j1

Tin lng sn phm theo nhm

Trong : Lj l lng cp bc ca nhn vin (j). q l nh mc sn lng cho nhm. Dt l n gi lng sn phm. Khi qu lng ca nhm c xc nh nh sau: QN l qu lng ca nhm. St l s lng sn phm nhm lm c. Tin lng ca mi c nhn trong nhm s c xc nh nh sau:
131

Bi 7: Tr cng lao ng

Bc 1: Tnh thi gian quy i ca cc nhn vin

Gj = Hj gj Wj Gj l s n v thi gian quy i ca nhn vin (j) trong nhm. Hj l h s cp bc cng vic ca nhn vin (j). gj l s n v thi gian lao ng thc t ca nhn vin (j) trong nhm. Wj l h s nng sut lao ng ca nhn vin (j) trong nhm. Bc 2: Tnh n gi tin lng ca nhm
dn QN Gj

Bc 3: Tnh lng cho mi c nhn ca nhm

Mj = dn Gj
7.6. 7.6.1. Tr cng/i ng gin tip v phi vt cht i ng gin tip

Tr cng/i ng vt cht gin tip c th c hiu l cc khon phc li v dch v c doanh nghip cung cp ngoi tin lng, c th bao gm cc khon sau: bo him x hi, bo him c nhn, hu tr, cc khon phi tr trong thi gian khng lm vic, tin ph thm ngoi tin thng cho hon thnh cng vic; cc khon ph dch v nh tin n tra, gi xe Phc li hay cn gi l th lao gin tip v mt ti i ng gin tip chnh. Phc li bao gm hai phn: phc li theo lut php quy nh v phc li do doanh nghip t nguyn p dng mt phn nhm kch thch ng vin ngi lao ng lm vic, v mt phn duy tr, li cun ngi gii v doanh nghip. Khng phi ch c cc kch thch ti chnh mi ng vin ngi lao ng c. Bn cnh kch thch ti chnh cn c nhng kch thch phi ti chnh.
7.6.2. i ng phi vt cht

7.6.2.1. Cng vic

Bn thn cng vic l mt thnh t quan trng ng vin ngi lao ng. Ngi lao ng s cm thy hng th, hng hi lm vic khi c nhng yu t sau: Nhim v li cun, hng th: Ngi lao ng cm thy tha mn khi thc hin mt cng vic, mt nhim v c tnh hp dn, gy hng th. iu ny gii thch ti sao cc doanh nghip thng p dng chng trnh phong ph ha cng vic. Phong ph ha cng vic l mt chng trnh cu trc li ni dung cng vic, v c cu li mc trch nhim i vi cng vic nhm lm cho cng vic i hi mc phn u nhiu hn, c ngha hn, gy hng th ngi lao ng hn. Trch nhim: o Cng vic i hi c s phn u, n lc. o C c hi c cp trn nhn bit thnh tch.
132

Bi 7: Tr cng lao ng o o

Cm gic hon thnh cng vic. C c hi pht trin ngh nghip v thng tin.

7.6.2.2. Mi trng lm vic

Mi trng, iu kin lm vic cng l mt yu t quan trng trong i ng i vi ngi lao ng. Ngi lao ng s hng hi, tch cc lm vic khi c cc iu kin sau: Doanh nghip c chnh sch i ng hp l; ng nghip c s hp tc, tng tr; iu kin lm vic thoi mi; Gi lm vic khng p t cng nhc, ngi lao ng c chn gi gic lm vic ph hp vi hon cnh mi ngi; Thi gian lm vic c tp trung, rt ngn: cho php ngi lao ng lm vic khn trng, lm thm gi hon thnh cng vic trong thi gian cn thit, khng nht thit ko di ht c tun l lm vic. Thi gian di ra, ngi lao ng c th c s dng gii quyt cc cng vic ring; Chia s cng vic: Hai hay nhiu ngi c th cng chia s cng vic.
7.7. Yu t lut php trong tr cng lao ng

Mt s yu t quan trng nht ca lut php Vit Nam i vi vn tr cng lao ng c tm tt nh sau:
7.7.1. Quy nh v lng ti thiu

Ty theo quy nh ca Chnh ph, lng ti thiu c th p dng thng nht trong ton quc hoc khc nhau cho cc vng, cc ngnh, cc thnh phn kinh t khc nhau. Hin nay, mc lng ti thiu ca nh nc quy nh l 650.000 i vi cc doanh nghip ca Vit Nam (k c Nh nc v t nhn). Ring i vi cc doanh nghip ca ngi nc ngoi hoc cc doanh nghip lin doanh vi ngi nc ngoi a bn thnh ph H Ch Minh v H Ni l.....USD; cc thnh ph loi 2 l ......USD; cn cc tnh, khu Yu t lut php vc cn li hoc doanh nghip s dng nhiu lao ng trong tr cng lao ng gin n l .....USD. Theo B Lut Lao ng ca Vit Nam quy nh, thi gian lao ng quy nh 8 gi trong mt ngy hoc 48 gi trong mt tun. Ngi s dng lao ng v ngi lao ng c th tha thun lm vic thm gi, nhng khng qu 4 gi trong mt ngy, 200 gi trong mt nm. Ngi lao ng c ngh lm vic hng nguyn lng trong cc dp: Ngy l: Tt dng lch: ngy 1/1 (1 ngy); Tt m lch: mt ngy cui nm v ba ngy u nm m lch (4 ngy); ngy chin thng: ngy 30/4 (1 ngy); Ngy Quc t lao ng: ngy 1/5 (1 ngy); Ngy Quc khnh: ngy 2/9 (1 ngy ); Ngy Gi t Hng Vng 10/3 (1 ngy). Ngh php (sau khi lm vic 12 thng): 12 ngy i vi ngi lm vic trong iu kin bnh thng; 14 ngy i vi cng vic nng nhc, c hi, nguy him; 16 ngy i vi cng vic c bit nng nhc, c hi, nguy him nhng ni c iu kin sinh sng khc nghit.
133

Bi 7: Tr cng lao ng

S ngy ngh nm c tnh theo thm nin cng tc c 5 nm c thm mt ngy. Nu i bng t, tu ha, tu thy m s ngy i ng (c i ln v) trn 2 ngy th t ngy th 3 tr i c tnh thm vo thi gian i ng ngoi s ngy ngh hng nm (ch tnh 1 ln/1 nm lm vic ca ngi lao ng). Ngi lm vic vng xa xi ho lnh c ngi s dng lao ng thanh ton tin tu xe cho nhng ngy i ng. Trong trng hp ngh hng nm thm v, chng, con, b m (k c bn chng hoc bn v) nu c yu cu c ngh gp 2 nm, nu ngh gp 3 nm th phi c ngi s dng lao ng ng . Ngoi ra ngi lao ng cn c ngh vic ring vn c hng nguyn lng: Ngh kt hn: 3 ngy; Ngh con kt hn: 1 ngy; Ngh b, m (c bn v, chng) hoc v, chng, con cht: 3 ngy.
7.7.2. Quy nh v lao ng tr em, ph n

Lut Lao ng ca Vit Nam nghim cm cc doanh nghip nhn tr em di 15 tui vo lm vic, tr mt s ngh do B Lao ng Thng binh x hi quy nh. Ngi s dng lao ng ch c quyn s dng lao ng cha thnh nin (di 18 tui) vo nhng cng vic ph hp vi sc khe m bo s pht trin ca th lc, tr lc, nhn cch v c trch nhim quan tm chm Lao ng tr em ph n sc ngi lao ng cha thnh nin trong qu trnh lao ng. Thi gian quy nh i vi lao ng cha thnh nin l 7 gi/ngy, 35 gi/tun. Nh nc m bo quyn lm vic ca ph n bnh ng v mi mt vi nam gii. Ngi s dng lao ng khng c sa thi hoc n phng chm dt hp ng lao ng i vi lao ng n v l do kt hn, c thai, ngh thai sn, nui con di 12 thng tui, tr trng hp doanh nghip chm dt hp ng lao ng. Khi ph n sinh con, ph n c ngh t 4 n 6 thng v hng quyn li ngh thai sn.
7.7.3. Cc quy nh v phc li x hi

Nh nc quy nh bo him x hi bt buc c p dng cho nhng doanh nghip s dng t 10 ngi tr ln, nhng doanh nghip , ngi lao ng c hng cc ch tr cp bo him x hi, m au, tai nn lao ng, bnh ngh nghip, thai sn, hu tr v tin t tut. Theo quy nh ny, ngi s dng lao ng phi ng qu bo him x hi bng 15% trn tng qu lng tr cho ngi lao ng trong Quy nh v phc li x hi thng, ngi lao ng phi ng 5% tin lng. Ngi lao ng c hng ch hu tr hng thng khi ng bo him x hi 20 nm tr ln v tui i 60 i vi nam gii, 55 i vi n gii. Trong thi gian ngh thai sn, ngi lao ng n ng bo him bng 100% tin lng v c tr cp thm mt thng lng i vi trng hp sinh con th nht, th hai. Trong thi gian lm vic, nu ngi lao ng cht do tai nn lao ng, bnh ngh nghip th nhn thn c hng ch t tut v c qu bo him x hi tr cp thm mt ln bng 24 thng tin lng ti thiu theo quy nh ca Chnh ph.
134

Bi 7: Tr cng lao ng

TM LC CUI BI

Tr cng lao ng lun lun l mt trong nhng vn thch thc nht cho cc nh qun tr mi doanh nghip. Nh qun tr nn tr lng cho cc thnh vin trong nhm lm vic theo hiu qu cng vic ca c nhn hay ca c nhm? vn lun l mt cu hi v cng hc ba. Cc doanh nghip thng c nhiu quan im, mc tiu khc nhau khi xc lp h thng tr cng, nhng nhn chung cc doanh nghip u hng ti bn mc tiu c bn: o Thu ht nhn vin; o Duy tr nhng nhn vin gii; o Kch thch ng vin nhn vin; o p ng yu cu ca lut php.

135

Bi 7: Tr cng lao ng

CU HI N TP

1. Tr cng v cc hnh thc tr cng trong doanh nghip? 2. Mc tiu ca h thng tr cng trong doanh nghip? 3. Yu cu c bn ca mt h thng tr cng trong doanh nghip? Nhng yu t nh hng ti tr cng? 4. C cu thu nhp ca ngi lao ng trong doanh nghip? 5. Chnh sch tin lng v phng php tr lng c tc dng v nh hng nh th no trong doanh nghip? 6. i ng gin tip v i ng phi vt cht ca doanh nghip bao gm nhng ni dung g? 7. Nhng hiu bit v php lut trong tr cng lao ng v nhng vi phm thng gp?

136

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

BI 8: QUAN H LAO NG TRONG DOANH NGHIP


Ni dung

Khi nim v mi quan h lao ng trong doanh nghip. T chc Cng on v s tham gia ca ngi lao ng tham gia t chc cng on trong doanh nghip. Tha c lao ng tp th; tranh chp v gii quyt tranh chp lao ng trong doanh nghip. Cc hnh thc x l v gii quyt lin quan ti quan h lao ng trong doanh nghip.

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c khi nim, ngha v quan h lao ng/nhn s trong doanh nghip; Nm c nhng ni dung c bn v gii quyt cc vn v quan h trong ni b doanh nghip Hiu c vai tr ca vic to lp mi trng giao tip tch cc trong doanh nghip.

Thi lng hc

Hc vin cn c ti liu trong 2 gi v nghin cu mt trong nhng vn t ra i vi QTNNL trong doanh nghip l quan h lao ng v gii quyt nhng vn lin quan. Quan h lao ng c xem l mt ni dung m nh qun tr lun phi i mt v quyt nh nh th no lun l vn i vi cc cp qun tr doanh nghip nhm gii quyt tha ng nhng vn lin quan ti quan h lao ng trong doanh nghip.

5 tit

137

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

TNH HUNG KHI NG BI Tnh hung dn nhp Tom l gim c iu hnh Cng ty cung ng cc dch v cho cc chuyn bay vo khu vc ni a. Cng vic ca Tom kh tt v Cng ty tip nhn mt s lng ln cng nhn. S ny c tuyn chn kh k v mc tin cy ca h c coi l cha kho thnh cng ca Cng ty. Mc lng m Cng ty tr cho nhn vin c coi l cao so vi mt bng chung ca ngnh hng khng, tuy nhin cng lm vic li cao hn mt bng chung c v thi gian cng nh nng sut lao ng. Gn y, Tom c mt nhm cng nhn yu cu gp g, i thoi vi anh v cc vn lao ng trong Cng ty, h cho rng vi cng lao ng nh vy th phi tr mc lng cao hn. Nhm cng nhn hp bn vi nhau a ra yu sch khi gp gii ch ca mnh. H bit rng by gi l thi im ca ma du lch v khi lng ng vic ca Cng ty l rt ln, h a ra yu sch tng 15% lng, ng thi cng nu hai vn khc, l lm vic qu gi v i li khi cng vic i hi phi lm vic ti khuya. Trc tnh hnh , Tom gp i din cng nhn. Tuy thot u vic i thoi t ra thn mt nhng khng kh trong phng dn dn cng thng bi cc bn bt u to ting. Cng nhn cho bit h s nh cng 7 ngy nu tho thun ca h khng c tho mn.

Cu hi 1. Gim c Cng ty ang gp phi vn tr ngi g trong vic qun l, iu hnh Cng ty? 2. Nu l gim c cng ty, bn s gii quyt vn trn nh th no?

138

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

8.1. 8.1.1.

Khi qut v quan h lao ng trong doanh nghip Khi nim

Quan h lao ng trong t chc doanh nghip (quan h lao ng trong ni b internal employee relations) bao gm cc hot ng qun tr ngun nhn lc kt hp vi tha c lao ng tp th, gii quyt tranh chp, iu chuyn lao ng trong doanh nghip, thng thng, ging chc, cho ngh vic, v hu, chm dt hp ng lao ng, k lut v thi hnh k lut... l cc kha cnh quan trng trong Quan h ng nghip quan h lao ng ca doanh nghip. Quan h lao ng c th hin thng qua nhng quan h tch cc ca ch doanh nghip vi ngi lao ng c xem nh mt ti sn v hnh di hn v l mt ngun duy tr li th cnh tranh cp doanh nghip.
8.1.2. Cng bng bnh ng trong doanh nghip

Trong doanh nghip, ngi lao ng lun quan tm ti s cng bng. Cng bng hay bnh ng l khi mt ngi lao ng c nhn nhng th m h tin rng h xng ng c nhn da trn nhng ng gp ca h. Nhng vn lin quan n cng bng trong doanh nghip v nhng thc hin lin quan n k lut v s khng tha mn ca ngi lao ng l nhng nhn t chnh trong quan h lao ng v gn kt vi vic ti sao ngi lao ng mong mun gia nhp cng on.
8.2. Cng on

Hin nay, mi quc gia c th c cc t chc cng on khc nhau. Ngay trong cng mt doanh nghip cng c th c nhiu t chc cng on cng tn ti. C cc t chc cng on ca ngi lao ng v c c cc t chc cng on ca ngi s dng lao ng. Nhng vn lin quan n cng bng trong doanh nghip v nhng thc hin lin quan n k lut v s khng tha mn ca ngi lao ng l nhng nhn t chnh trong quan h lao ng v gn kt vi vic ti sao ngi lao ng mong mun gia nhp cng on. Nhng l do ngi lao ng tham gia cng on: o Li ch kinh t; o Gim bt cc i x khng cng bng t pha lnh o; Cng c quan im cho rng l do ngi lao ng tham gia vo cng on l do: o Bt mn vi mi trng lm vic (iu kin lm vic, tr cng v s gim st); o Mong mun c c nh hng trong vic tc ng n nhng thay i trong mi trng lm vic; o Nim tin ca ngi lao ng lin quan n li ch tim nng ca cng on. Tuy nhin, cng c nhng l do khc khin nhn vin trong doanh nghip khng tham gia cng on: o Nhn vin t cho rng h c trnh chuyn mn, k thut nn mun tham gia cc t chc, hip hi chuyn mn k thut hn l cc t chc cng on.
139

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

Mt s ngi khng ng vi mc tiu v cc hot ng ca cng on. H cho rng cng on nn hp tc vi lnh o nhm tm cch nng cao hiu qu sn xut kinh doanh v lm tng thu nhp cho ngi lao ng hn l ch u tranh v a ra nhng yu cu, i hi. o Mt s ngi nht l trong cc doanh nghip c qui m nh cho rng tin lng hp l, cng bng v mt chnh sch qun tr ngun nhn lc tt, tin b th khng nht thit phi c cng on v tham gia cng on. Ti Vit Nam, cng on l t chc chnh tr x hi rng ln ca giai cp cng nhn v ca ngi lao ng Vit Nam (gi chung l ngi lao ng) t nguyn lp ra di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam; l thnh vin trong h thng chnh tr x hi Vit Nam. Trong cc doanh nghip Nh nc u c t chc cng on thu ht i b phn nhn vin trong doanh Bo v li ch ngi lao ng nghip. Cng on c cc nhim v c bn sau: o Bo v quyn li hp php, chnh ng ca ngi lao ng; c trch nhim tham gia vi Nh nc pht trin sn xut, gii quyt vic lm, ci thin i sng vt cht, tinh thn ca ngi lao ng. o Tham gia vo trong qun l doanh nghip, qun l Nh nc; v trong phm vi chc nng ca mnh, thc hin quyn kim tra, gim st cc hot ng ca c quan, n v, t chc theo qui nh ca php lut. o Gio dc ng vin ngi lao ng pht huy vai tr lm ch t nc, thc hin ngha v cng dn, xy dng v bo v t quc. Tuy nhin, trong cc doanh nghip phi quc doanh, cng on mi ch ch trng ti vn bo v quyn li cho cng nhn. Theo , cng on l t chc i din cho quyn li ca ngi lao ng, u tranh vi gii ch doanh nghip c c s n nh v bnh ng trong quan h v trong tr cng cho ngi lao ng. Ngi lao ng gia nhp cng on ci thin lng, thng, iu kin lm vic v s n nh cng vic ca h. Nhng ngi ng h cng on cho rng ting ni tp th ca cng on lm gim t l ngi lao ng ngh vic, nh gi chn c nhng nhn vin gii, c kinh nghim, gim chi ph o to v lm tng nng sut ca doanh nghip. Quan h gia ngi lao ng v gii ch/lnh o doanh nghip chu nh hng bi s hin din ca cng on. Nhng quyt nh v nhn lc nh: n b, thng tin, k lut, ging chc v chm dt lao ng i hi phi c s tham gia ca cng on. Nhn chung, ch doanh nghip phi gii quyt cc vn nhn s vi cng on ca doanh nghip ch khng phi c nhn mi nhn vin/ngi lao ng. Trn thc t, nhng doanh nghip khng c cng on cng quan tm n cc hot ng cng on bi v h thng mong mun gi tnh trng khng c cng on. Cc cng on thng b xem l chng li ban lnh o doanh nghip, c gng kim sot, c khi lm gim nng sut, trong khi li i tng lng v bo v ngi lao ng bt k hiu qu lao ng ra sao. Cng on cng l yu t bn ngoi gy nh hng. Nhng hnh thc x l i vi cc trng hp vi phm k lut cng phi c s trao i/thng lng vi cng on v bao gm cc tha c.
o 140

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

8.3. 8.3.1.

Tha c lao ng tp th Khi nim

Tha c lao ng tp th l vn bn tha thun gia tp th ngi lao ng v ngi s dng lao ng v cc iu kin lao ng v s dng lao ng, quyn li v ngha v ca cc bn trong quan h lao ng. Trong cc t chc doanh nghip khng c cng on, khng c tha c lao ng tp th, lnh o t do trong vic ra quyt nh lin quan n cc vn lng, thng, iu kin lm vic (y l h thng ra quyt nh mt chiu). Nhn vin s phi chp nhn h thng cc quy nh ny, hoc tha thun c nhn thay i hoc phi ngh vic ti doanh nghip. Trong cc doanh nghip Tha c lao ng c cng on, lnh o doanh nghip s phi tha thun vi i din cng on v tt c cc vn lin quan n quyn li ca ngi lao ng (cc quyt nh trong h thng ny c xem l quyt nh hai chiu). Tha c c thc hin gia i din ca tp th ngi lao ng vi i din ngi s dng lao ng.
8.3.2. Ni dung ch yu ca tha c lao ng tp th

Theo quy nh ca B Lut Lao ng, ni dung ch yu ca tha c lao ng tp th Vit Nam bao gm cc iu khon sau: Tin lng, tin thng v cc ph cp lng tr cho ngi lao ng; Vic lm v bo m vic lm cho ngi lao ng; Thi gian lm vic v ngh ngi; Bo him x hi; iu kin lao ng, an ton v sinh lao ng.
8.3.3. Qu trnh k kt tha c lao ng tp th

Cc bn a ra yu cu v ni dung cn thng lng; Tin hnh thng lng; Mi bn t chc ly kin v d tho tha c v c th tham kho kin ca t chc cng on; Cc bn hon thin d tho tha c lao ng tp th v tin hnh k kt sau khi i din ca hai bn nht tr.
8.4. 8.4.1. Tranh chp lao ng Khi nim

Tranh chp lao ng thng pht sinh t nhng mu thun trong phm vi quan h lao ng phi gii quyt. Tranh chp lao ng c th xy ra gia c nhn ngi lao ng, hoc gia tp th lao ng vi ngi s dng lao ng v quyn v li ch lin quan n vic lm, tin lng, thu nhp v cc iu kin lao ng khc, v thc hin hp ng lao ng, tha c tp th.
141

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

8.4.2.

Nguyn tc gii quyt tranh chp lao ng

Mc d xy ra tranh chp gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng, nhng v quyn li chung ca hai bn m thng h vn phi cng nhau cng tc lm vic. Do , nguyn tc gii quyt tranh chp lao ng vn phi hng ti mc ch sau: Gii ta nhng bt ng v b tc trong qu trnh gii quyt nhng vn m bo c quyn li ca cc bn.
Gii quyt tranh chp

Bo m ti a cho vic n nh cc mi quan h lao ng. Tranh chp lao ng cn c gii quyt theo cc nguyn tc sau: Khi xy ra tranh chp, cc bn phi thng lng v t dn xp ti ni pht sinh tranh chp. Thng qua ha gii, trng ti trn c s tn trng quyn v li ch ca hai bn, tn trng li ch chung ca x hi v tun theo php lut. Gii quyt cng khai, khch quan, kp thi, nhanh chng, ng php lut. C s tham gia ca i din cng on v i din ca ngi s dng lao ng trong qu trnh gii quyt tranh chp.
8.4.3. Quyn v ngha v ca cc bn tranh chp lao ng

Quyn ca cc bn: o C th trc tip hoc thng qua i din ca mnh tham gia qu trnh gii quyt tranh chp lao ng. o Rt li n hoc thay i ni dung tranh chp trong khi gii quyt tranh chp. o Yu cu thay ngi trc tip tin hnh vic gii quyt tranh chp lao ng nu c l do chnh ng cho rng ngi trc tip gii quyt tranh chp khng m bo tnh khch quan, cng bng. Ngha v cc bn: o Cung cp y cc ti liu chng t theo yu cu ca c quan, t chc gii quyt tranh chp lao ng. o Nghim chnh chp hnh cc tha thun t c, bin bn ha gii, quyt nh c hiu lc ca c quan, t chc gii quyt tranh chp lao ng, bn n hoc quyt nh c hiu lc ca ta n nhn dn.
8.4.4. Trnh t gii quyt tranh chp lao ng

Hp ha gii (do Hi ng ha gii ch tr). Ti phin hp, phi c mt hai bn tranh chp hoc i din c y quyn ca cc bn. Hi ng ha gii a ra phng n ha gii. Nu hai bn chp nhn th k vo bin bn v c trch nhim chp hnh cc tha thun ghi trong bin bn ha gii.

Ha gii

142

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

Nu ha gii khng thnh, hi ng ha gii lp bin bn, gi cho cc bn. Mi bn c quyn yu cu ta n nhn dn cp huyn/qun (i vi tranh chp c nhn) hoc ta n nhn dn cp tnh/thnh (i vi tranh chp lao ng tp th) xt x tranh chp.
8.4.5. Mt s lu i vi nh qun tr trong qu trnh tranh chp lao ng

Nh qun tr l ngi chu trch nhim chnh i vi mi hot ng trong doanh nghip. Hnh vi ca nh qun tr c ngha quan trng trong qu trnh tranh chp, do trong qu trnh tranh chp lao ng cn ch nhng iu sau y: Nhng iu nn thc hin i vi nh qun tr:
o

Trao i trc tip vi ngi lao ng v nhng iu khng tha mn, phn nn, khiu t ca h. Gii quyt y v hp l cc vn . Yu cu t chc cng on xc nh c th nhng vn vi phm. Xem xt thc t ni lm vic hoc b phn xy ra tranh chp. Xc nh c ngi no lm chng khng. Kim tra hnh vi, kt qu thc hin cng vic ca ngi yu cu khiu t. Tip xc v i x bnh ng vi cng on. Thng bo y cho lnh o cp trn v cc tranh chp, khiu t. a ra s dn xp, tha thun khng ng vi quy nh trong tha c tp th vi cc nhn vin ring l. Chp nhn s tc ng ca nhng iu rng buc trong qu kh. Thiu tn trng cn b cng on. Tha thun v nhng iu khng c trong tha c tp th. a ra cu tr li qu di dng. Tm cch t chi gii quyt cc tranh chp, khiu ni.

o o o o o o

Mt s iu nn trnh:
o

o o o o o

8.5. 8.5.1.

Mt s vn trong qun tr quan h lao ng trong DN Thi hnh k lut

Thi hnh k lut

Thi hnh k lut bao gm hnh pht mt nhn vin khng p ng c nhng tiu chun n nh. Thi hnh k lut c hiu qu l nhm vo hnh vi sai tri ca nhn vin, ch khng nhm vo nhn vin nh l mt c nhn. Thi hnh k lut mt cch ty tin, khng chnh xc s gy ra nhng nguy hi i vi nhn vin m cn c hi i vi t chc. Mc ch ch yu ca thi hnh k lut l nhm m bo rng hnh vi ca nhn vin ph hp vi cc quy nh ca cng ty. Cc qun c hay c cng phi c thc rng vic thi hnh k lut s c li ch tch cc cho cng ty khi n c p dng mt cch ph hp v bnh ng.

143

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

Thi hnh k lut ng lc v ng cch s gip cho nhn vin lm vic c thc k lut hn, c nng sut hn v v th c li cho nhn vin lu di. Tin trnh thi hnh k lut: Tin trnh thi hnh k lut cn phi nng ng (linh hot) v lin tc. Bi v hnh ng ca mt ngi ny c th nh hng n hnh ng ca nhng ngi khc trong mt nhm, do vic thi hnh k lut hp l s lm cho cc thnh vin ca nhm c cc hnh vi chp nhn. Ngc li, vic thi hnh k lut khng ng cch, khng hp l c th gy cc hu qu tai hi n cc thnh vin ca nhm khc na. Nhng thay i v mi trng bn trong x nghip cng c th l cho tin trnh thi hnh k lut b thay i hoc hy b. Chng hn nh chnh sch ca cng ty thay i chnh sch coi nhn vin l nhng ngi trng thnh, th iu ny nh hng n tin trnh k lut. Sau khi cp qun tr n nh cc quy nh, h phi thng bo li cho nhn vin bit. Cng nhn vin khng th tun theo lut l quy nh nu h khng bit cng ty c mt s quy nh no . Mc ch ca vic thi hnh k lut l mt s hnh vi ng x no gy nh hng tiu cc n vic hon thnh cc mc tiu ca t chc, ch khng phi l hnh h ngi vi phm. Khi cng ty tin hnh thi hnh k lut hp l, nhn vin s thc c rng mt s hnh vi no khng nn lp li v khng th chp nhn c. Tuy nhin, nu cng ty khng tin hnh k lut th nhn vin coi cc hnh vi l c th chp nhn c v s lp li. Phng php tin hnh k lut: C nhiu quan nim v thi hnh k lut c cc nc trn th gii trin khai. Mt s phng php c p dng khng xa l g i vi ngi Vit Nam, tuy nhin ngn ng s dng hi khc. Sau y l ba phng php tin hnh k lut theo tin trnh, v thi hnh k lut m khng pht:
o

Nguyn tc rn e: Mc ch ca h thng php lut ca Vit Nam cng nh ca cc nc trn th gii l rn e, phong nga cho ngi dn khng vi phm lut php ca nh nc. Cc cng ty, t chc cng ra cc quy nh lut l nhm ngn e cc hnh vi gy nh hng xu n vic hon thnh cc mc tiu ca t chc. Nguyn tc rn e c ngi M dng hnh nh tng hnh gi l Nguyn Tc L La Nng (the hot stove rule). Theo nguyn tc ny vic vi phm k lut s gy ra cc hu qu tng t nh ng phi l la nng. Cc nguyn tc ny c m t nh sau:

Rn e

Nguyn tc bng tay tc th: Cn phi thi hnh k lut ngay khi c vi phm cho ngi vi phm hiu l do ca vic thi hnh k lut. Nu b qua, ngi vi phm thng c khuynh hng t thuyt phc mnh rng mnh khng c li.
144

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

Cnh co: Cn phi cnh co trc cho nhn vin bit rng nu vi phm k lut h s b pht. Cng ging nh khi nhn vin tin gn n l la nng h s b bng tay nu chm phi n. Ra hnh pht ph hp: Hnh vi thi hnh k lut phi cn xng v ph hp. Ai vi phm k lut ging nhau s b pht ging nhau, iu ny cng ging ht nh ngi no chm phi l la cng nng trong cng mt thi gian, u b phng tay cng mc nh nhau. Bng tay vi bt k ai: Hnh vi thi hnh k lut khng loi tr bt k ai chm phi n khng thin v ai. Nguyn tc l la nng c u im, nhng cng c nhc im. Nu mi trng v tnh hung u ging nhau, th vic thi hnh k lut khng c g ng ni. Tuy nhin, thng th tnh hung rt khc nhau, v nu c nhiu bin c xy ra th tnh hnh s phc tp. Chng hn nh cng ty c p dng hnh pht i vi nhng ngi tng trung thnh phc v cng ty trn hai mi nm li c cng mt hnh pht ging nh ngi mi lm vic trn mt thng khng.
o

Nguyn tc thi hnh k lut theo trnh t: Vic thi hnh k lut cn phi theo mt trnh t khoa hc v hp l, theo ng th tc. Vic thi hnh k lut cn phi ty theo mc m p dng i t thp n cao, ty theo mc nh hay nng. C nhng v vi phm ch nn p dng cnh co bng ming, c v vic p dng cnh co bng vn bn, c v vic cn phi nh ch cng tc, v c v vic cn phi sa thi. Thi hnh k lut m khng pht: Thi hnh k lut m khng pht ngha l cho cng nhn vin ngh mt vi ngy suy ngh xem ngi c thc s mun tun theo lut l ca cng ty hay khng v c mun tip tc lm vic khng. Khi mt nhn vin no vi phm mt quy nh no , cp qun tr s nhc nh ming. Nu ti phm, cp qun tr s nhc nh bng vn bn. Nu vi phm ln th ba, nhn vin s b cho ngh vic vn c n lng suy ngh v tnh hung ny. Trong hai bc u, nh qun tr c gng khuyn khch nhn vin mnh gii quyt vn . Ti bc th ba, sau khi tr li, cp qun tr gp nhn vin tho lun xem ngi c xu hng vi phm lut l na khng, hay ngi mun ri c quan. Trong giai on nh hng hi nhp vo mi trng lm vic, nhn vin mi cn c nhc nh rng nhng ln ti phm cc quy nh khc nhau cng s b coi nh nhiu ln vi phm cng mt quy nh.

8.5.2.

Cho ngh vic

Cho ngh vic l mt hnh pht nng nht. Kinh nghim cho thy rng bt k ngi no b ngh vic d gi chc v g trong c quan, u gy thng tn cho h v gia nh h. iu m cp qun tr buc phi cho nhn vin ngh vic cng l mt ni m nh cho chnh cp qun tr. Do , hnh thc ny cn c tin hnh mt cch cn trng.
145

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

Cho nhn vin ngh vic: Cc nhn vin b cho ngh vic thuc loi ny bao gm cc c nhn khng phi cp qun tr, cng khng phi l ngi c trnh cao nh cc k s thng, k ton vin, cng nhn thng, nhn vin hnh chnh, ti x li xe i vi cc c quan c cng on, th tc cho vic c xc nh trong tha c tp th i vi cc v vi phm nng. Cho qun tr cao cp ngh vic: i vi cc cp qun tr cao cp th tin tnh cho ngh vic khng theo mt th tc chnh quy bi bn. Quyt nh cho ngh vic phi do tng gim c k. L do cho ngh vic cng khng r rng nh i vi nhn vin cp di. Sau y l mt s l do cho ngh vic:
o

L do v kinh t: i khi tnh hnh kinh doanh suy gim ca cng ty ko theo vic gim bt cp qun tr cao cp. Sp xp li t chc: Nhm ci thin li hiu nng ca cng ty, cng ty c th sp xp li nhn s v do phi loi b mt s cp qun tr cao cp. Bt ng v quan im: i khi mt v qun tr cao cp no bt ng quan im vi cc qun tr cao cp ch cht trong chin lc v chnh sch kinh doanh, th cng ty cn phi gii quyt. Nhm duy tr quan im kinh doanh, cng ty cn phi cho v ny ngh vic. Nng sut gim st: i khi mt v qun tr cao cp no thnh cng trong qu kh, nhng v l do no ngi khng cn hot ng hu hiu na. iu ny cng buc cng ty phi cho v ny ngh vic.

Ngh vic

Cho cp qun tr trung cp, cp qun c v chuyn vin ngh vic: i vi cc v ny, tin trnh khng kh bng cp qun tr cao cp. Nguyn nhn cho ngh vic cng ging nh cc nguyn nhn nu trn y. Thng thng cng ty c gng sp xp cho h lm vic ti cc c quan khc. Sp xp lm vic ti c quan khc: Nhiu cng ty thit lp hn mt h thng gip ngi b ngh vic v nhng l do tng i lnh mnh nh nu trn y. Thng thng cng ty u tin sp xp cho nhng ngi tng lm vic lu nm ti cng ty.

8.5.3.

Xin thi vic

Ngay c khi cng ty n lc to mt mi trng lm vic tt, vn c nhng ngi xin thi vic. C nhiu l do khin nhiu ngi mun xin thi vic v: H khng thy c hi thng tin ti cng ty. H l ngi c tham vng. H mun c nhiu lng hn hoc nhiu phc li hn.
146

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

H khng hp vi cp lnh o v tnh tnh hoc cch lm vic. H khng hp vi mt s ng nghip. H chn cng vic ang lm. H khng hp vi bu khng kh vn ha ca cng ty. H c nhng l do ring. Nhng khi c nhiu ngi mun ra i th cp lnh o phi xem xt li vn . Cn phi c cc cuc nghin cu tm hiu l do ca vn . Cn phi c cc cuc tip xc v phng vn nhng ngi mun ra i v nhng ngi ra i.
8.5.4. Ging chc
n xin thi vic

Ging chc l mt tin trnh chuyn mt nhn vin no xung bc thp hn v nhim v v trch nhim, v bao gm c vic gim tin lng. S ging chc thng gy ra nhng phn ng nh ni gin v tht vng do cn phi p dng mt cch thn trng. C mt cch lm gim bt s thng tn i vi ngi b ging chc l thit lp ra mt giai on th vic i vi ngi c thng chc, thay th cho cng vic ca ngi b ging chc. i vi x nghip c cng on, cc th tc ging chc cn c nu r trong tha c tp th gia cng on v cp qun tr. Trong trng hp ging chc cn phi thng bo r l do vic cho ging chc cho cng on bit.
8.5.5. Thng chc

Thng chc l vic chuyn mt ngi no ln mt v tr cao hn trong t chc, iu ng ngha vi vic mc lng ngi ny nhn c s cao hn, ci ti trong cng vic s c khng nh r rng hn. Tuy nhin trc khi thng chc cho nhn vin cn phi cn nhc k lng, nu d lun trong nhn vin cng ty cho rng cng ty chn sai ngi s gy ra mt phn ng c tnh tiu cc cho s hot ng bnh thng ca cng ty.
8.5.6. Thuyn chuyn

Thuyn chuyn l vic chuyn mt ngi no t b phn ny sang b phn khc. Vic thuyn chuyn c th xut pht t nhu cu ca c quan v c th do nguyn vng ca nhn vin.

Thng chc

Mc tiu ca vic thuyn chuyn: Khi mt hng cn sp xp li nhn s hoc c cu t chc, thay v cho nhn vin ngh vic v mt b phn no tha ngi th cng ty phn cng h lm vic ti mt b phn khc ca cng ty. Nhiu cng ty hin nay trn th gii, nht l ti Nht v M, thng p dng chng trnh a dng ha cng vic bng cch cho nhn vin lm vic ti nhiu b phn
147

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

phng ban khc nhau. Mc ch chnh ca chng trnh ny l lm cho nhn vin a nng a dng, khi cn thit h c kh nng lm cc cng vic khc nhau c ngay. Ngoi ra chng trnh ny cng m rng c hi cho nhng ngi c kh nng gi cc chc v qun tr sau ny. ng v pha nhn vin, cng ty cn phi thuyn chuyn nhn vin theo nguyn vng ca h. Chng hn nh c ngi xin chuyn b phn v h khng hp tnh tnh vi mt s ngi. Cng c th c ngi mun lm cng vic khc ti cng ty, ph hp vi kh nng hoc thch ca mnh hn. Tuy nhin gim c nhn s cn phi lu n tm l ng ni ny trng ni n ca mt s ngi. Ngi phng ty din t ny kh c th qua cu tc ng bn kia hng ro c xanh hn (grass is greener on the otherside of the fence).
8.5.7. V hu

i vi cc nc pht trin, nhng ngi n tui v hu thng l 60 tui (i vi nam) v 55 tui (i vi n). Tuy nhin, theo khuynh hng ngy nay, nhng ngi ln tui M li mun ko di tui v hu ln ti 65 tui. Vit Nam cng vy, nhng ngi ln tui tuy ngoi 60 nhng h vn mun tip tc lm vic. Tuy nhin theo quy nh ca Th tng chnh ph, nhng ngi trn 60 tui c trnh , nu mun tip tc lm vic th khng c gi cc chc v cao trong t chc nh nc na.

Ngh hu

Theo quan im tch cc, nhn vin lm vic lu nm thng lm vic vi nng sut di mc mong i. Thay v sa thi h, nhiu cng ty cho h v hu sm. Xt theo quan im tiu cc, cc cng nhn c tay ngh cao li li dng im ny xin ngh hu sm lm vic khc c li hn.
8.6. 8.6.1. Giao tip, ng x ca nh qun tr trong doanh nghip Mc ch giao tip ca nh qun tr

Gip nh qun tr chuyn ti c nhng d nh, thng ip ca mnh ti ng nghip, nhn vin; Thng qua giao tip nh qun tr nhn c nhng thng tin phn hi t pha nhn vin; Giao tip gip nh qun tr duy tr c mi quan h tt p vi mi ngi trong doanh nghip.
8.6.2. Nhng yu t lin quan ti gii quyt mi quan h lao ng trong doanh nghip

gii quyt tt mi quan h lao ng trong doanh nghip v giao tip thnh cng nh qun tr cn hiu c hnh vi ng x ca nhn vin/ngi lao ng. Hnh vi ca cc c nhn trong t chc thng chu nh hng bi cc yu t c bn sau:
148

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip o o

Kh nng: tinh thn, th lc v kh nng thch ng vi cng vic; c im, qu trnh ca c nhn: tui tc, gii, tnh trng gia nh, thm nin lm vic, kinh nghim Nhn cch: tnh cch c nhn do yu t di truyn, mi trng, hon cnh c th Nhn thc: nhn thc ca c nhn (trn c s ng c, k vng v kinh nghim bn thn); Gi tr: mi c nhn u c h thng gi tr ring (s t trng, trung thc, tun th, bnh ng); Thi : s tha mn trong cng vic, s gn b vi cng vic v doanh nghip.

Trn thc t, nhn vin/ngi lao ng thng phn nn v vic thiu s quan tm v lng nghe ca cc nh qun tr i vi nhng quan im, kin m h a ra. Theo li khuyn ca cc chuyn gia ngun nhn lc, cc nh qun tr nn: o Ch lng nghe nhng ngi lao ng ang lm vic trong doanh nghip v "hc cch lng nghe sao cho tt hn".
o

Dnh thi gian v nn c nhng cuc gp tng ngi thnh vin trong b phn, nhm lm vic. Nn ni v con ng ngh nghip ca nhn vin v nh qun tr ang ng hnh vi h trong vic trin khai, pht trin cng vic.

8.6.3.

Nghin cu ng lc kch thch ngi lao ng

c th giao tip, ng x ng, nh qun tr cn nghin cu cc l thuyt v ng lc kch thch c nhn: L thuyt nhu cu theo th bc: Abraham H. Maslow a ra l thuyt v nhu cu ca con ngi xut hin theo th bc t thp ln cao. L thuyt X v Y: L thuyt ny do McGregor a ra nm 1960. ng cho rng c hai loi nh qun tr:
o

Nh qun tr theo l thuyt X cho rng cng nhn ngi lao ng c nhu cu cp bc thp nhiu hn, i vi mt ngi bnh thng th: T bn thn khng thch cng vic (ngi p lc cng vic); Bn cht li bing, v trch nhim, v k lut v ch k ; Thch an nhn, lnh m (khng quan tm) ti nhu cu v mc tiu ca t chc; Mun lng trnh trch nhim (v can).

Nh qun tr theo thuyt Y cho rng cng nhn ngi lao ng c nhu cu bc cao nhiu hn, h cho rng mt ngi bnh thng th: Quan tm n cng vic, mun lm vic;

ng lc kch thch ngi lao ng

149

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

T gn b vi cng vic t c mc tiu, mc ch ca t chc; Lm vic c nng sut vi mc kim sot, e da trng pht mc ti thiu (ch ng lm vic tch cc). L thuyt 2 nhn t: L thuyt 2 nhn t ca nh tm l hc Frederic Herzberg ra nm 1959 cn c gi l l thuyt nhn t ng vin v nhn t lnh mnh. ng cho rng c nhng nhn t nu c th con ngi s khng bt mn. ch l nhng nhn t lnh mnh hay yu t duy tr. Cn nhng nhn t kch thch con ngi lm vic hng hi hn. mi l cc yu t ng vin thc s.
o

Yu t lnh mnh: Chnh sch ca doanh nghip v s qun tr ca doanh nghip; Lng, thng v phc li; Cht lng ca cng tc kim tra; Mi quan h vi ng nghip; An ton, yn thn trong cng vic; a v; Cuc sng c nhn; iu kin lm vic.

Yu t ng vin: Cm gic hon thnh cng vic Cng vic i hi s phn u Bn thn cng vic; Vin cnh ca ngh nghip; Trch nhim; C hi c cp trn nhn bit.

8.6.4.

Nhng iu nh qun tr cn bit trong quan h, i x vi nhn vin

mi quan h gia nh qun tr v cc nhn vin trong doanh nghip c tt p, nh qun tr cn phi c mt s c tnh kh d ngi khc chp nhn, c qu mn v n trng. Nh qun tr cn phi c mt s c tnh tt nh: Khim tn, t tin, ch v ngh lc; quan tm n ngi khc, cng quyt nhng khng cng nhc, c trit l sng ph hp. C nhng hnh vi ng x tch cc i vi c cp trn v cp di.

Quan h lao ng trong doanh nghip

Con ngi chu nh hng ca mi trng sng t hnh thnh nn nhn cch c nhn, kh nng lm vic, kh nng hc hi nhn thc, gi tr v thi tch cc ca mi c nhn . gim thiu nhng kt qu khng mong mun cho nh qun tr trong nhng trng hp nhn vin khng hnh ng bng l ch m bng cm tnh, bn nng, nh qun tr cn phi bit nhn xa trng rng phng khi thy nhng
150

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

ngi cng c tham vng nh nhau v cng mt vn v phi hiu c k th ng s nht i vi mnh l ai. c thi ng x khng mt lng ngi khc, nh qun tr cn phi tm nim rng mun c lng mi ngi l khng c lng ai c. Vn kh l ch . Do vy, nh qun tr cn nn theo phng chm: Tin trch k, hu trch nhn (trch mnh trc, trch ngi sau), K s bt dc vt thi nhn (ci g mnh khng mun ngi khc lm cho mnh th mnh ng lm th vi h). Trong cc hot ng giao tip cng vic hng ngy nh qun tr khng nn qu tiu tit m bt b ch trch nhn vin cng khng nn ni a hay chm chc h thi qu trc m ng khin h cm thy ang b chm vo tnh s din, t i c nhn thm ch h c th ngh rng mnh b h thp. Nh qun tr khng nn th hin thi ghen tc vi nhn vin cp di ca mnh. Khn cng cht, Di cng cht, Bit mi sng. l trit l sng m Trang T dy cho t ca ng. Nh qun tr nu hiu c r trit l ny v vn dng linh hot vo thc t cng vic ca mnh s gim bt ng k nhng kh khn rc ri c th xy ra. Thi ng x c nhn tm: Nh qun tr mun duy tr tt mi quan h nhn s trong c quan t chc cn phi bit n ngh thut c nhn tm. Sau y l m s hnh vi ng x m nh qun tr c th tham kho v p dng:
o o o o o

Thnh tht quan tm n ngi khc; Bit lng nghe; Gi thi thn thin; Ni chuyn v s thch, hoi bo ca ngi khc; Lm cho ngi i thoi thy tm quan trng ca h; Cho h bit h lm c nhng g v cha lm c g.

Quan tm chia s

Ngh thut khuyn khch nhn vin Mun khuyn khch nhn vin ca mnh lm vic hng hi hn, ngoi phong cch qun tr, k nng qun tr, b tr ng ngi ng ch ng lc, lng bng v i ng cng bng, nh qun tr cn phi bit mt s ngh thut. Ngh thut y khng c ngha l xo tr, th thut m l ng x xut pht t y lng, nh:
o o o o o o o

h tin rng h hnh ng hon ton theo sng kin ca h; p dng b quyt ca Socrate lm cho h ng ngay t u; t mnh vo v tr ca h; Gi nhng tnh cm tt p, cao thng ni h; Khen nhng tin b, sng kin m h to ra d l nh; Phong cho h chc v hay tc hiu; Gip h to dng thanh danh;
151

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip o o

Bit t chi mt cch t nh; Hy giao cho h nhng cng vic c tnh cht thch nu p dng tm phng php trn m khng c hiu qu.

Ngh thut sa sai Mt trong nhng chc nng quan trng ca cc cp qun tr l chc nng kim tra. Khi kim tra, nu pht hin nhng sai tri ca nhn vin, nh qun tr cn phi bit cch sa sai. Mun sa sai, nh qun tr cn phi:
o o o o

Hiu r bn cht ca vn ; Gi th din cho ngi sai li; Ch cho h thy ch sai ch khng phi ch trch ch bai h; Ni n u im ca ngi trc khi ph bnh.

152

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

TM LC CUI BI

Vn quan h lao ng trong cc doanh nghip hin vn cn tim n nhiu bt cp. Nhiu doanh nghip cha c t chc cng on, cha xy dng v duy tr thng xuyn cc knh i thoi gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng. Thm ch cn rt nhiu doanh nghip cha t chc thng lng v k kt tha c lao ng tp th. Ngi lao ng l mt ti sn qu gi i vi s pht trin bn vng ca mt doanh nghip, ngun nhn lc l mt yu t quan trng quyt nh n s thnh cng hay tht bi ca mt doanh nghip trn th trng. V th, doanh nghip no xc nh c rng li ch ca ngi lao ng gn lin vi li ch ca doanh nghip v ngc li th doanh nghip c bn nm chc thnh cng. Vic to dng mi quan h hi ho, tt p, n nh, bn vng gia ngi s dng lao ng vi ngi lao ng l vic cn thit i vi mi doanh nghip trn con ng m rng v pht trin.

153

Bi 8: Quan h lao ng trong doanh nghip

CU HI N TP

1. Quan h lao ng trong doanh nghip l g? 2. Cng on c th gip g cho cng nhn/ngi lao ng? 3. Tha c lao ng tp th l g? V sao c p dng rng ri trong cc doanh nghip? 4. Nh qun tr cn lu nhng vn g khi c tranh chp lao ng xy ra trong doanh nghip? 5. Nhng ni dung cng vic thng phi gii quyt trong doanh nghip lin quan n ngi lao ng l g? 6. Trong doanh nghip, nh qun tr cn c nhng kinh nghim ng x nh th no gii quyt tt cc mi quan h vi ng nghip v nhn vin?

154

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

BI 9: NH GI HOT NG QUN TR NGUN NHN LC TRONG DOANH NGHIP


Ni dung

Quan im v Qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip hin nay. nh gi hot ng Qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip. To dng, duy tr v pht trin ngun nhn lc; nh hng ngh nghip, to ng lc cho ngi lao ng; Xy dng vn ha doanh nghip.

Mc tiu

Hng dn hc

Hiu c nhng quan im c bn v Qun tr ngun nhn lc thc t trong cc doanh nghip. T , hiu c s cn thit phi nhn thc ng v qun tr ngun nhn lc chc nng qun tr ct li ca doanh nghip. Nm c nhng k nng c bn nh gi hot ng Qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip, t c nhng gii php ph hp. Hiu c nng cao cht lng Qun tr ngun nhn lc, doanh nghip cn phi quan tm v gii quyt nhng vn g.

Hc vin cn c ti liu trong 2 gi v nghin cu mt trong nhng vn t ra i vi qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip l quan h lao ng v gii quyt nhng vn lin quan. Quan h lao ng c xem l mt ni dung m nh qun tr lun phi i mt v quyt nh nh th no lun l vn i vi cc cp qun tr doanh nghip nhm gii quyt tha ng nhng vn lin quan ti quan h lao ng trong doanh nghip.

Thi lng hc

5 tit

155

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

TNH HUNG KHI NG BI

Tnh hung dn nhp Vo thng 8/2005, tp ch Fast Company ng ti mt bi bo gy sc cho c gi c ta Ti sao chng ta ght HR? (Human resources ngh qun l nhn s). Tc gi Keith Hammonds a ra bn l do: HR khng phi l ngh tt nht trong tt c cc ngh. Ngi gii nht v sng gi nht khng lm trong b phn HR. HR ch h tr hot ng cho cng ty thay v to ra gi tr thc t. HR khng hnh ng v bn, m ch h tr tnh hnh hin ti. Phng HR khng bao gi gn phng lm vic ca CEO. Tc gi bi bo b tn cng d di bi cc c gi, cng ng HR, nhng li l s tht 100%! Nhng nhn xt i loi nh vy khin nhiu ngi phi suy ngh li v HR. Ti sao cc CEO khng HR can thip su vo hot ng kinh doanh ca cng ty? Ngc li, ti sao cc nhn vin phng nhn s xem h nh nhng ngi ng gp vo qu trnh sn xut v to ra li nhun cho cng ty? u l ng c thc y h thay i quan im hnh thnh trong thi gian di trc y? Di y l mt vi kin mi ngi cng chia s: 1. CEO khng bit s dng HR nh mt ngi ng gp vo qu trnh to ra li nhun cho cng ty nh th no. H thch HR gi vai tr truyn thng ca mnh hn, pha sau sn khu, h tr cc phng ban khc. l nhng g CEO c dy v vai tr ca HR. Ngc li, HR cng khng tin chc rng CEO hiu bit, nm r cng vic kinh doanh nh nhng g h ang thc hin. HR cng khng chng minh cho CEO thy c hiu qu cng vic ca mnh tc ng trc tip v tch cc n cng vic ca CEO. Mt mt, t trc n nay, CEO c lu rng HR ch c chc nng h tr cng vic cng ty l ht, khng lm c vic g khc. HR c thnh lp ch gii quyt mt ng cc th tc v lut lao ng, cc chnh sch khen thng ca cng ty. Trn l thuyt, chc nng chnh ca HR l tm v tuyn dng ngi ti v lm vic v gip cng vic ca cng ty thun li hn. Mt khc, cc nhn vin nhn s cng t c nhng ng thi thay i quan nim trn. Sai lm ca h l ch nghin cu v tm hiu nhng vng mc trong ni b cng ty v tp trung cng vic ca h vo vic gii quyt nhng vng mc . Chnh v vy, trong khi CFO c th vo phng ca CEO bt k lc no khi cm trn tay mt ng h s, s liu gip cho CEO c th a ra quyt nh th nhn vin phng nhn s dng nh b b ri khi ni v cht lng hay nhng vic c cho l nh nht nh cc kha hun luyn nhn vin, tin lng, chi ph lm thm gi, quan h gia cc nhn vin trong cng ty...
156

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

2. Hu ht nhng nhn vin nhn s khng hi lng v CEO thng bc b nhng ngh ca h v li cho tnh hnh ti chnh. V vy h thng phn nn v cho rng HR khng c coi trng trong cng ty. Mt phn ca vn ny l do nh kin ca mi ngi v nhng ngnh ngh i hi chuyn mn cao tn ti trong x hi hng th k nay. HR l mt v d v trc ht, cc hot ng ca ngnh ngh ny qu c bit, tip theo l vai tr ca HR trong cng ty khng c nh gi ng tm quan trng ca n. 3. HR l lc lng phn ng v phng th trong mi t chc. Hy nh gi v cc kha o to do HR t chc. Cc kha hun luyn c gip i ng nhn vin khm ph ra ti nng ca mnh cng vic ca cng ty tri chy hn khng, c gip tng doanh s v li nhun ca cng ty khng? 4. Trong mi trng cnh tranh khc lit ngy nay, cuc chin tranh ginh ti nng cng d di hn. Tuyn dng, o to ngi gii i hi s hiu bit v v th hin ti ca cng ty v xu hng pht trin ca cng ty trong tng lai l g. T nhng tiu chun , HR mi ln k hoch tuyn dng ngi c tnh cht, k nng thch hp thc hin nhng mc tiu . V vy, HR cn phi chuyn nghip trong hot ng ph hp vi s pht trin chung ca cng ty v lun kim tra cc hot ng ca cng ty m bo mi hot ng i ng hng vch ra, bao gm c thch thc ti chnh v phi ti chnh m cng ty s phi i mt. 5. HR phi lun khch l tinh thn ca cc phng ban. Khng phng ban no trong bt k cng ty no c th tip tc tn ti nu khng c k lut. Cc t chc tn ti l do s phi hp, lin kt gia cc c nhn, phng ban vi nhau v HR phi bit ngn ng vn ha ca tng phng ban lin kt h li vi nhau. m phn mt hp ng lao ng mi hoc k kt hp ng dch v chm sc sc khe cho nhn vin c th l vic lm truyn thng ca HR, nhng kt qu ca nhng cuc m phn ny c th nh hng trc tip n sc cnh tranh v li nhun ca cng ty. a dng ha cc ngun lc ca cng ty s khin sc mnh cng ty tng ln ng k. Tm li, hy lu rng HR l mt ti sn qu ca cng ty. HR Human Resources: Ngh qun l nhn s CEO Chief Excutive Officer: Tng Gim c iu hnh CFO Chief Financial Officer: Gim c ti chnh

Cu hi Cc bn ngh v cho bit quan im v kin ca mnh v vn ny?

157

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

9.1. 9.1.1.

Quan im v QTNNL trong cc doanh nghip hin nay Xc nh mc ch ca doanh nghip i vi ngun nhn lc

Ngun nhn lc c cht lng cao s to ra c li th cnh tranh cho doanh nghip. Ngun nhn lc ca mt doanh nghip bao gm cc phm cht, kinh nghim sng, kin thc, c sng to, nng lng v nhit huyt m i ng nhn vin cng hin cho cng vic. i ng nhn vin ca doanh nghip khng phi l ngun pht sinh chi ph m l mt ngun lc cn phi c u t. Ngun lc ny c th sinh li cho doanh nghip nu cc khon chi cho i ng nhn vin l cc khon u t thch ng pht trin ngun nhn lc.
9.1.2. Quan im trong vic thc hin cc chc nng qun tr nhn lc

Ch trng ti qun l hnh chnh hay khai thc v pht trin ngun nhn lc?

Nhn lc

Theo quan im hnh chnh: o Nhu cu tuyn dng, bt hay thuyn chuyn nhn vin do ch doanh nghip a ra, b phn nhn lc ch lm nhim v t chc thc hin. o o to c coi l mt khon chi ph, o cc chng trnh o to ch yu gii quyt vng mc nht thi trong cng vic cc phng ban hoc nng bc th theo nh k theo qui nh. o o to khng c lp k hoch di hn v khng lin kt vi cc lnh vc khc nh bt, thuyn chuyn, nh gi hiu qu lm vic o Vic tr lng v phc li cho nhn vin l mt th tc trong quan h thu mn lao ng, doanh nghip c gng m bo chnh sch lng bng v phc li theo quy nh ca php lut lao ng v trnh gy ra k trong ni b nhn vin. o Cn c xem xt ch i ng ch yu da vo thm nin cng tc. o Nhn vin ch yu lm cng vic s v do cp trn giao. o Cp trn rt t khi u thc cng vic cho cp di. o nh gi nng lc lm vic ca nhn vin l mt th tc theo nh k v kt qu nh gi ch yu c s dng xem xt tng lng, thng. Theo quan im khai thc v pht trin: o Vic tuyn dng, bt, thuyn chuyn hay sa thi nhn vin da trn k hoch nhn s c lp hng nm cn c vo chin lc v k hoch kinh doanh ca doanh nghip.

Khai thc v pht trin nhn lc

158

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip o

o o

K hoch/chng trnh o to c xy dng trn c s phn tch nhu cu o to ngn hn v di hn ca doanh nghip, c tnh n vic ng dng kt qu o to vo cng vic thc t. Cng tc o to c coi l mt cch thc pht trin ngh nghip cho ngi lao ng v pht trin ngun nhn lc cho doanh nghip. H thng tin lng th hin tnh cnh tranh trong ngnh, thu ht v khuyn khch nhn vin gii. C s tnh lng thng da trn hiu qu ca nhn vin. Bn cnh phc li x hi, doanh nghip u t m rng i ng vi nhiu chnh sch u i, ng vin nhn vin pht huy nng lc lm vic v gn b lu di. Mc tiu pht trin ca nhn vin cng nm trong mc tiu pht trin ca doanh nghip. Nhn vin ch ng hc hi v lm vic nng cao nng lc c nhn v ca nhm, c thc trch nhim chung, mong mun c gn b lu di vi doanh nghip. Quan h lm vic da trn s hp tc v tin tng. Qun tr NNL theo quan im hnh chnh c tc dng khi lnh vc sn xut kinh doanh s dng nhiu lao ng gin n. Quan im ny s thch hp nu nhn vin c xu hng mun c qun l hn l mun c tham gia. Hin nay, Vit Nam, qun tr NNL ca cc doanh nghip cn kh ph bin theo quan im hnh chnh (doanh nghip xy dng, may mc, da giy...) Trong cc doanh nghip ny, ngi lao ng thc hin cng vic theo hp ng lao ng k v c ch doanh nghip tr tin lng v cc khon phc li theo quy nh ca Lut Lao ng. Khi quyt nh cc chnh sch mi, ch doanh nghip s ph bin n ngi lao ng. Cc cp qun tr thc hin vic nh gi nng lc lm vic, tng lng, khen thng theo nh k (nu c) v thng bo kt qu cho ngi lao ng. Qun tr NNL theo quan im khai thc v pht trin s thch hp vi cc doanh nghip c cng ngh sn xut tin tin v s dng nhiu cht xm, chng hn nh cc ngnh cng ngh thng tin, dch v ti chnh, bo him, khch sn... Quan im ny s kch thch s sng to v s tham gia ng gp ca i ng nhn vin.

9.1.3.

Vai tr ca QTNNL i vi cc hot ng khc trong doanh nghip

Phi chng QTNNL ch mang chc nng phc v cc hot ng khc ca doanh nghip? Ch doanh nghip cn nhn nhn ng n v vai tr ca qun tr NNL i vi cc hot ng khc ca doanh nghip. Qun tr ngun nhn lc chin lc l s kt ni qun tr NNL vi cc mc tiu chin lc ca doanh nghip nhm ci thin kt qu hot ng sn xut kinh doanh, thc y tnh sng to v linh hot trong doanh nghip.

Vai tr ca nh qun tr nhn lc

159

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

B phn nhn s cn phi c tham gia vo qu trnh lp chin lc kinh doanh ca doanh nghip. Chin lc ny s l c s b phn nhn s hoch nh cc hot ng qun tr NNL c th nhm to ra mt i ng nhn vin c nng lc thc hin chin lc ca doanh nghip. Ch doanh nghip cn to c hi cho b phn qun tr NNL tham gia vo qu trnh hoch nh chin lc ca doanh nghip m bo ngun nhn lc cho vic t c cc mc tiu chin lc.
9.1.4. Quan im v mc ch QTNNL ca ch doanh nghip

Qun tr NNL ch nhm t c nhng mong mun ca ch doanh nghip? Ch doanh nghip mong ch g i ng nhn vin: Nhn vin/cp di mang li ngy cng nhiu li nhun cho doanh nghip. Nhn vin/cp di trung thnh v c th tin cy giao ph nhng cng vic quan trng. Nhn vin/cp di khng lin tc i tng lng, thng v cc tr cp khc.
Doanh nghip cn g nhn vin

Nhn vin/cp di phi ch ng trong cng vic v ng gp sng kin nng cao hiu qu lm vic. Nhn vin/cp di phi tht s tn trng v qu mn ch/lnh o doanh nghip ch khng phi s ch doanh nghip. Nhn vin/cp di c thc bo qun, tit kim ti sn ca doanh nghip nh chnh ca h. Nhn vin/cp di phi c tinh thn lm vic tt v thn thin, hp tc vi nhau ch doanh nghip an tm lo cc cng vic ln ca doanh nghip. Trong doanh nghip, ngi lao ng cng c nhng mong mun ca h khi lm vic cho doanh nghip. H mong mun c tr cng xng ng, c i x tt, c o to, c to c hi pht trin Nu nhng mong mun ca ngi lao ng khng c tha mn th nhng mong i ca ch doanh nghip i vi h cng kh c th t c. Do vy, mc tiu ca QTNNL phi cn i v tha mn mong mun ca c ch doanh nghip v ngi lao ng, ch khng phi l nhm to ra mt i ng nhn vin/cp di bit vng li v lm li cho ch doanh nghip.
Mong mun ca nhn vin: Th lao cng bng iu kin vic lm an ton c i x cng bng v nht qun c tham gia vo cc cng vic quan trng v c tnh thch thc C c hi tin b c o to Mi trng lm vic tn trng Mong mun ca ch doanh nghip: Thc hin cng vic theo ng yu cu Chp hnh ng ni qui, nguyn tc v cc qui nh v an ton lao ng Ch ng sng to Pht trin k nng v kin thc C tinh thn trch nhim Tham gia vo vic thc hin cc mc tiu ca cng ty

160

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

9.1.5.

Quan im v trch nhim ca qun tr NNL trong doanh nghip

Phi chng qun tr NNL ch l trch nhim ca b phn nhn s? Qun tr NNL khng ch l trch nhim ca ring b phn nhn lc m l ca tt c cc nh qun tr trong doanh nghip.
Chc nng Hoch nh NNL Trch nhim ca cp qun l trc tip Cung cp mc tiu ca b Trch nhim ca b phn nhn s Nghin cu c cu t chc v ngun nhn lc thch hp p ng yu cu cng vic ca cc b phn/nhm. Lp bn m t cng vic cho v tr cn tuyn dng Lp yu cu tuyn dng cho tng v tr Chun b th tc tuyn dng chnh thc. Qun l h thng thng tin v cc dch v NNL trong doanh nghip Cung cp chnh xc v kp thi cc thng tin c lin quan n qun tr NNL. xut cc gii php ci thin sc kho, phng tin v iu kin lm vic ca tng cng vic c th. Xy dng v qun tr h thng thng tin NNL xut cc trang thit b thng tin thch hp m bo tnh chnh xc v kp thi ca h thng thng tin. Cung cp cc trang thit b v hng dn an ton. T chc v qun tr cc chnh sch chm sc sc kho cho nhn vin. Duy tr v qun l Gii thch cc chnh sch qun tr NNL cho nhn vin Xy dng v ph bin, qun tr cc chnh sch NNL. T chc, hng dn v gi st Bo m tnh cng bng v nht qun trong vic i x vi nhn vin vic p dng cc chnh sch qun l ngun nhn lc cho cc b phn chc nng. Thng xuyn r sot h thng qun tr NNL, thit lp v xut cc gii php thch hp qun l v duy tr ngun nhn lc. T chc v qun l cc hot ng nhm to ra mi quan h tt p trong doanh nghip.

phn/nhm ph trch v cc yu cu v ngun lc cn thit t c mc tiu . Tuyn dng Cung cp thng tin cng vic ca v tr cn tuyn dng a ra nhu cu cn tuyn dng Tham gia phng vn v nh gi k nng chuyn mn ca ng vin

Khi cp n vai tr v trch nhim ca cc nh qun l khc ngoi b phn nhn s, cn lu nhng im sau:

161

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

V kha cnh no , tt c cc nh qun tr trong doanh nghip u l ngi qun tr NNL. Cho nn h cn phi tham gia vo qu trnh tuyn chn, o to, nh gi, pht trin v duy tr i ng nhn vin/ lc lng lao ng. B phn qun tr NNL c vai tr t vn, h tr cho cc b phn, n v khc trong doanh nghip thc hin trch nhim qun tr i ng nhn vin/lc lng lao ng. Ch doanh nghip cn lm cho cc cp qun tr trong doanh nghip lun nhn thc v thc hin ng vai tr v trch nhim ca h trong cc chc nng qun tr NNL.
9.2. 9.2.1. nh gi qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip Thm nh hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

9.2.1.1. Cng tc hoch nh ngun nhn lc (din ra nh th no)

H thng nhng cu hi di y s gip vic nh gi xem doanh nghip c xc nh nhu cu ngun nhn lc khng c cch thc g gii quyt nhu cu ny: Gim c/ph trch b phn nhn s c c tham gia vo vic xy dng chin lc v k hoch sn xut kinh doanh ca doanh nghip khng? Nhu cu nhn lc ca doanh nghip c c xem xt thng xuyn khng? Khi xem xt nhu cu nhn lc, doanh nghip c cn c vo mc tiu kinh doanh khng? Kin thc v k nng, kinh nghim ca nhn vin c c thng xuyn nh gi li khng? Doanh nghip c ngi ph trch vic xem xt v nh gi li nhu cu v thc trng ca ngun nhn lc khng? Kt qu nh gi thc trng ngun nhn lc c c s dng cho cc mc ch sau khng? tuyn dng; o to; pht trin ngh nghip. Cc c nhn gii c nng lc tt c c qui hoch cho nhng v tr ch cht khng? Nu c yu cu tinh gin nhn vin v ti cu trc, doanh nghip c lp k hoch c th cho nhng nhn vin b di d, c b tr li, hay nhng nhn vin tip tc cng tc ti v tr ang m nhim khng?
9.2.1.2. Hot ng tm kim v thu ht ngun nhn lc ti doanh nghip (c thc hin nh th no)

H thng nhng cu hi di y s gip vic nh gi xem hin nay doanh nghip tm kim v thu ht ngun nhn lc nh th no, c p ng c nhu cu tuyn dng ca doanh nghip hay khng. Vic tuyn dng c cn c vo k hoch ngun nhn lc ca doanh nghip khng? Doanh nghip c chnh sch tuyn dng bng vn bn khng?
Thu ht ngun nhn lc

Nhng ai tham gia vo vic xy dng k hoch tuyn dng: Ban Gim c; B phn Nhn s; Gim c/ph trch cc b phn?
162

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

Tng v tr c tuyn dng c c tin hnh phn tch cng vic v m t cng vic khng? Ngun tuyn dng ni b c c xem xt trc khi khai thc ngun bn ngoi khng? Nhng ai tham gia vo qu trnh tuyn chn nhn vin: B phn nhn s; Nh qun tr ph trch b phn c nhu cu tuyn dng; Ngi gim st cng vic ca v tr c tuyn dng? Khi tuyn dng, ngoi yu cu chuyn mn, doanh nghip c t ra yu cu v thi hoc tnh cch i vi ng vin khng? Sau mi ln tuyn dng, d thnh cng hay khng doanh nghip c nh gi hiu qu tuyn dng khng? Hng nm doanh nghip c phn b kinh ph tuyn dng khng?
9.2.1.3. Hot ng o to v pht trin ngun nhn lc (c thc hin nh th no)

H thng nhng cu hi di y s gip vic nh gi xem hin nay doanh nghip ang o to v pht trin ngun nhn lc nh th no ti a ha nhng ng gp ca ngun nhn lc vo vic t c cc mc tiu kinh doanh ca doanh nghip. Doanh nghip c chnh sch nu r ch trng ca doanh nghip trong vic o to v pht trin ngh nghip cho nhn vin khng? Nhng thay i trong chin lc, mc tiu, vn ha doanh nghip, chm sc khch hng c c xem xt trong qu trnh o to khng? Doanh nghip c b tr ngi no chuyn trch vic o to v pht trin nhn vin khng? Hng nm doanh nghip c xy dng k hoch/chng trnh o to nhn vin khng? Hng nm doanh nghip c phn b ngn qu o to khng? Doanh nghip c xy dng qui trnh o to khng? Qui trinh o to ca doanh nghip c y cc bc ch yu sau khng:
o o o o

Xc nh nhu cu o to; Lp k hoch chun b o to; Thc hin cc k hoch o to; nh gi hiu qu o to.

Nhng ai tham gia vo vic hoch nh o to v nh gi kt qu sau o to:


o o o o

Ban Gim c; B phn nhn s; Nh qun tr cc b phn khc; Nhn vin c c i o to.

Hoch nh nhn s

163

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

Khi xc nh nhu cu o to, cc k nng, kin thc v nng lc lm vic thc t ca nhn vin c c xem xt khng? Doanh nghip c sn sng to iu kin cho nhn vin p dng cc kin thc v k nng c o to khng? Doanh nghip c theo di v nh gi vic p dng kin thc v k nng ca nhn vin sau o to khng? Hng nm, doanh nghip c thc hin vic nh gi hiu qu lm vic ca nhn vin khng? Doanh nghip nh gi hiu qu lm vic nhm mc ch g:
o o o

Xc nh mc lng, thng; Xc nh nhu cu o to; Lp mc tiu v cch thc pht trin ngh nghip cho nhn vin. Ban Gim c; B phn nhn s; Nh qun tr/ngi gim st trc tip nhn vin; Nhn vin.

Nhng ai tham gia vo qu trnh nh gi hiu qu lm vic ca nhn vin:


o o o o

Nhn vin c ng h vic nh gi v hi lng vi kt qu nh gi hay khng? Doanh nghip c lp k hoch pht trin ngh nghip cho nhng nhn vin c nng lc gii hay khng? Doanh nghip c gip nhn vin xc nh cc mc tiu v cch thc pht trin ngh nghip khng? Doanh nghip c to c hi nhn vin trau di v thc hnh cc k nng ngh nghip hay khng?
9.2.1.4. Hot ng duy tr v qun l nhn vin (c thc hin nh th no)

H thng nhng cu hi di y s gip vic nh gi xem hin nay doanh nghip ang dng cch thc no duy tr v qun l ngun nhn lc ca doanh nghip. Doanh nghip c c ch tr lng thng r rng (bng vn bn) khng? Chnh sch lng thng c c truyn t r rng trong doanh nghip khng? Chnh sch tin lng c a ra quy trnh hng dn cho cc cp qun l trong qu trnh thc hin khng?
Duy tr ngun nhn lc

Chnh sch tr lng thng ca doanh nghip c c cp nht theo nhng thay i ca tnh hnh th trng khng? C nhiu nhn vin hi lng vi mc lng thng ca h khng?
164

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

Vic tr lng c th hin c nhng ai l nhn vin gii khng? Ngoi phc li x hi, doanh nghip c chnh sch phc li no ring cho nhn vin khng?
o o o o o

Cc chuyn ngh mt, tham quan; Qu tng; Tic sinh nht, tic u nm, cui nm; H tr gia nh ca nhn vin; H tr kinh ph o to ngoi k hoch. Bn c phn u i; Chia li nhun hng nm; Mua bo him nhn th.

Doanh nghip c chnh sch i ng no cho nhng nhn vin gn b lu di khng?


o o o

T l nhn vin thi vic c thp hn t l thi vic bnh qun ca ngnh kinh doanh khng? Cp qun l c tin tng khi giao vic cho nhn vin khng? a s nhn vin c hi lng vi mi trng lm vic trong doanh nghip khng? Vic a ra mt k hoch hay qui trnh, chnh sch mi c tham kho kin nhn vin khng? Doanh nghip c xy dng v ph bin cc chun mc giao tip v c x gia cc thnh vin trong doanh nghip khng? Nhng chun mc ny c c cc cp qun l v nhn vin hng ng khng?
9.2.1.5. Nhng vn lin quan ti QTNNL thng gp trong doanh nghip

Doanh nghip khng th xy dng c k hoch ngun nhn lc do tnh hnh lao ng bin ng. Doanh nghip kh tuyn c ngi c nng lc, chuyn mn gii. Nhn vin v nh qun tr thng vin nhiu l do n trnh cc kha o to do doanh nghip t chc. Mt thi gian ngn sau khi c o to, mi vic tr li tnh trng nh trc khi o to (khng tin trin). Nhn vin gii ln lt ra i. Doanh nghip mun xy dng quy ch tr lng hp l hn, nhng hin ti vn khng th tin hnh c. Doanh nghip kh nh gi hoc khng tin tng bt nhn vin c nng lc cho v tr mi. Nhn vin qu th ng trong cng vic (ch ch i cp trn giao vic). Doanh nghip lng tng, khng dm tin hnh ti c cu, d bit rng c cu hin ti khng cn ph hp. Doanh nghip khng c nhn lc ci tin cc hot ng QTNNL.
165

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

9.3. 9.3.1.

To dng, duy tr v pht trin ngun nhn lc ca doanh nghip Ti sao doanh nghip cn phi to dng, duy tr v pht trin ngun nhn lc

Th trng lao ng cng cnh tranh th ngi lao ng cng c nhiu c hi la chn ch lm. iu ny khin cho cc doanh nghip ngy cng gp kh khn hn trong vic duy tr v qun l ngun nhn lc, nht l ngun nhn lc c cht lng cao (kin thc chuyn mn v k nng cao). Khng phi trong mi trng hp doanh nghip c th gi c nhn vin/ngi lao ng, bi v: Vic nhn vin chuyn i mi trng lm vic, c bit i vi nhn vin gii l h qu tt yu ca s pht trin kinh t x hi. Doanh nghip khng th tm cch ngn h li, m cn phi hn ch t l nhn vin b vic mc c th chp nhn c i vi tnh hnh ti doanh nghip. Doanh nghip cn nhn nhn rng hu nh nhn vin, c bit l nhn vin gii chn la vic lm doanh nghip hn l doanh nghip chn la h v tin lng khng phi lc no cng l yu t duy nht thu ht nhn vin/lao ng gii hay khin h quyt nh li lm vic lu di.

Ti sao duy tr ngun nhn lc

Mt doanh nghip khng duy tr v qun l tt i ng nhn vin/ngi lao ng, c th xy ra cc vn sau: Cng vic khng c hon thnh theo ng k hoch do nhn vin b vic. Chi ph tuyn dng v o to ngi thay th tng ln. Nng sut v hiu qu lm vic b gim st do tm l bt an v mt lng tin.
9.3.2. Nhng ni dung cn thc hin to dng, duy tr v pht trin ngun nhn lc

Doanh nghip cn lm g duy tr ngun nhn lc? Yu t cng bao gm: lng thng v cc i ng vt cht. Yu t mm bao gm: mi trng, iu kin lm vic, c hi pht trin ngh nghip v vn ha doanh nghip.
9.3.2.1. Xy dng h thng lng, thng, i ng khuyn khch nhn vin

H thng lng thng tt phi p ng cc yu cu sau: Cng bng: Mc lng thng phi tng xng vi gi tr cng vic v c xc nh cn c vo kt qu thc hin cng vic. Hng
166

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

Cnh tranh: Mc lng thng phi ngang bng vi mc ca cc i th cnh tranh. Linh hot: Mc lng thng c th c iu chnh cho ph hp vi tng nhn vin. Cp nht: Mc lng thng phi c iu chnh kp thi vi nhng thay i nh: lm pht, ch s gi tiu dng, khi lng cng vic, trch nhim
9.3.2.2. Thit lp mi trng lm vic thn thin
i ng cho nhn vin Hin nay cc doanh nghip ang c gng a ra mc lng cao v ch i ng hp dn li ko v gi chn nhn vin gii. Nhng trong nhiu trng hp iu ny hon ton khng phi l yu t quyt nh vic i hay ca nhn vin.

Mc lng tr cho ngi lao ng c th cao, ch i ng hp dn nhng ngi lao ng phi lm vic trong mt mi trng lm vic thiu trang thit b lm vic, thiu s cng tc, tin tng, tn trng nhau th ngi lao ng c th khng mun tip tc lm vic . thit lp mi trng lm vic thn thin, doanh nghip cn phi: To ra s tin tng v tn trng ln nhau. Xy dng mi quan h bnh ng. To c hi cho cho nhn vin tham gia vo qu trnh ra quyt nh.
9.3.2.3. nh hng, to c hi pht trin ngh nghip

Trong doanh nghip, i vi nhng nhn vin tr th c hi pht trin ngh nghip c th l mi quan tm hng u ca h. Nu doanh nghip nh hng v to cho h nhng c hi pht trin ngh nghip th h s gn b vi doanh nghip. Cc c hi pht trin ngh nghip bao gm: Tham d cc kha o to. Hng dn, gip , km cp trong cng vic. c giao cc cng vic mi c tnh th thch. c thng tin.
9.3.2.4. Xy dng vn ha doanh nghip ph hp
C hi thng tin

Vn ha doanh nghip l h thng cc chun mc v vt cht v tinh thn quy nh cc mi quan h, thi v hnh vi ng x ca tt c cc thnh vin trong doanh nghip nhm hng n nhng gi tr tt p v to ra phong cch ring ca doanh nghip. Vn ha doanh nghip c th hin:

167

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

K hoch v mc tiu chin lc ca doanh nghip c nh hng r rng trn c s khch quan, c s cam kt ca tt c thnh vin trong doanh nghip. Hnh nh, biu tng, truyn thng, h thng cc chnh sch, quy nh ca doanh nghip. Nhng thi quen, tp qun, nn np bt thnh vn nh s trung thc v tin tng ln nhau, trung thc, thng thn u tranh, s quan tm gip ln nhau Vn ha doanh nghip khng th hnh thnh nu nhng chun mc v quy tc trn khng c hin thc ha trong cc hot ng hng ngy ca doanh nghip. Nh qun tr (ch doanh nghip) chnh l tm gng thc hin cc chun mc v quy tc nhn vin/ngi lao ng noi theo.

168

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

TM LC CUI BI

Cn nm c quan im v QTNNL trong cc doanh nghip v hot ng QTNNL trong doanh nghip. Nhng ni dung c bn doanh nghip cn quan tm:
o o o o o

To dng, duy tr v pht trin ngun nhn lc ca doanh nghip Xy dng h thng lng, thng, i ng khuyn khch nhn vin Thit lp mi trng lm vic cho ngi lao ng nh hng, to c hi pht trin ngh nghip Xy dng vn ha doanh nghip

Ngun nhn lc c cht lng cao s to ra c li th cnh tranh cho doanh nghip. Ngun nhn lc ca mt doanh nghip bao gm cc phm cht, kinh nghim sng, kin thc, c sng to, nng lng v nhit huyt m i ng nhn vin cng hin cho cng vic v doanh nghip.

169

Bi 9: nh gi hot ng qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip

CU HI N TP

1. Nhng quan im v qun tr ngun nhn lc hin nay nh th no? Ni dung cc quan im v qun tr ngun nhn lc? 2. Vai tr ca qun tr ngun nhn lc i vi nhng hot ng (chc nng qun tr khc) trong doanh nghip? 3. nh gi qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip bao gm nhng ni dung c bn no? 4. L do v ni dung ca vic to dng, duy tr, pht trin ngun nhn lc doanh nghip?

170

You might also like