You are on page 1of 160

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

BI 1: TNG QUAN V HNH VI T CHC


Ni dung

Hnh vi t chc l g? Tm quan trng v cc chc nng ca hnh vi t chc. C hi v thch thc i vi hnh vi t chc.

Hng dn hc

Mc tiu

Hc vin nn c v n li kin thc v t chc, qun l c bn. c ti liu: Qun tr hc, Nguyn Phng Minh Hng, Chng trnh o to c nhn trc tuyn Topica: Bi 1: Tng quan v qun l (t trang 1 trang 13), Bi 4: Chc nng lp k hoch, Bi 5: Chc nng t chc, Bi 6: Lnh o, Bi 7: Chc nng kim tra. c ti liu v tho lun vi ging vin v cc hc vin khc v cc vn cha nm r. T ly v d nhm lm r cc khi nim. Tr li cc cu hi n tp cui bi.

Sau khi hc bi ny, ngi hc cn: M t r rng khi nim v Hnh vi t chc. Xc nh tm quan trng ca Hnh vi t chc. Tm tt v phn bit cc chc nng ca Hnh vi t chc. nh gi nhng thch thc v c hi i vi cc nh qun l trong vic vn dng khoa hc Hnh vi t chc.

Thi lng hc

6 tit

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Nam, mt sinh vin tt nghip mt Trng i hc ti H Ni v hin ang lm cho mt cng ty ca M ti Vit Nam. Cng vic ca Nam i hi anh phi qun l 8 nhn vin trong phng. Nam tm s: Trong qu trnh hc ti Trng i hc, ti thc s cha c trang b kin thc v k nng i mt vi nhng thch thc c th gp phi trong qu trnh lm vic hiu v to ng lc cho nhn vin. Chng hn, vic ln k hoch lm vic vi khch hng cng lm cho ti au u. Ci m ti hc hi c l khi cng vic gp trc trc th hu ht nguyn nhn u xut pht t vn lin quan n con ngi. Ti phi n lc rt nhiu nhn vin trong phng cm thy ni lm vic nh gia nh nh v ti cng phi hc cch to ng lc cho h. Tuy nhin, tt c iu ny ti c c qua tri nghim. Ti cha c hc cch lm vic cng vi ngi khc trng.

Cu hi 1. Nam v ang phi hc kin thc g m hu ht cc nh qun l u phi hc? 2. Kin thc ny s mang li li ch g cho cng vic qun l ca Nam?

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

1.1. 1.1.1.

Hnh vi t chc v vai tr ca hnh vi t chc Hnh vi t chc l g?

Hnh vi t chc (HVTC) l mn khoa hc qun l nghin cu mt cch c h thng v cc hnh vi v thi ca con ngi trong mt t chc v s tng tc gia hnh vi ca con ngi vi t chc. Mi c nhn mang n t chc nhng c im ring v tnh cch, ngnh ngh chuyn mn v kinh nghim ca ring mnh. Tuy nhin, cc c nhn khng lm vic n l trong t chc. H cn c mi lin h vi nhng ng nghip, ngi qun l trc tip, thuc cp, vi t chc thng qua cc chnh sch, lut l, quy nh v s thay i din ra trong t chc. Khi c nhn thay i qua qu trnh lm vic lu di trong t chc, th n lt t chc s chu nh hng ca s thay i . V vy, nghin cu s tng tc gia c nhn v t chc l rt cn thit. T chc tn ti trc khi c nhn vo lm vic v tip tc tn ti sau khi c nhn ri b t chc. Do vy, bn thn t chc l mt kha cnh th ba nhn nhn v hnh vi t chc. Chng ta lun c thi quen gii thch hin tng theo cm tnh ca mnh. Chng hn mt ngi vng mt ti c quan, chng ta cho ngay rng anh ta b vic i chi m cha cn bit thc s nguyn nhn l g. Hnh vi t chc i vo gii thch cc hin tng nh vy mt cch khoa hc. lm c iu cc kt lun ca HVTC phi da trn cc nghin cu c tin hnh c h thng.
Mi trng Hnh vi ca c nhn trong t chc S tng tc gia cc c nhn trong t chc Hnh 1: M hnh hnh vi t chc

Nghin cu hnh ng v thi mt cch c h thng khng c ngha l phi nghin cu tt c cc hnh vi v thi m ch nghin cu nhng hnh vi v thi quyt nh ti kt qu lm vic ca ngi lao ng. Trong HVTC, cc dng hnh vi quyt nh ti kt qu lm vic ca ngi lao ng bao gm cc hnh vi lin quan trc tip ti nng sut, mc vng mt v thay i nhn lc. Thi ca ngi lao ng c cp y l tho mn cng vic. Tho mn c quan h ti nng sut lao ng, t l nghch vi mc vng mt ca ngi lao ng. To v nng cao s tho mn cng vic cn l trch nhim ca nh qun l i vi ngi lao ng. iu cn lu rng, HVTC nghin cu hnh vi, thi ca ngi lao ng lin quan ti cng vic v do n phi c din ra trong t chc. Trong khoa hc HVTC, t chc c hiu l c cu chnh thc ca s phi hp c k hoch, i hi s tham gia ca hai ngi tr ln v t mc tiu chung ca t chc. Do vy, c trng ca t chc l s phi hp, tnh k hoch mang mc tiu chung, v c s tham gia ca nhiu ngi.
MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

1.1.2.

Vai tr ca HVTC

Hnh vi t chc hng ti vic xem xt mi quan h gia ngi lao ng vi t chc trong nhng vai tr khc nhau ca ngi lao ng trong t chc . Do , HVTC c vai tr quan trng nhm m bo duy tr v pht trin quan h ny mt cch hiu qu, gip ngi lao ng gn b hn vi t chc ca mnh, v c th iu chnh thi v hnh vi ca mnh cho ph hp vi mc tiu v cc gi tr m t chc theo ui. Ngc li t chc cng phi iu chnh to s gn b hn gia ngi lao ng vi t chc v khuyn khch tnh sng to v to ng lc cho ngi lao ng. Vai tr ca HVTC c th hin c th nh sau: Th nht, HVTC c vai tr quan trng trong vic to s gn kt gia ngi lao ng v t chc trn c s m bo mc tiu v cc gi tr theo ui ca t chc, s tn trng, m bo cc gi tr v li ch c nhn ca ngi lao ng. Th hai, HVTC gip cho cc nh qun l c c cch nhn y v ton din v ngi lao ng a ra c cc chnh sch, bin php ph hp nhm khuyn khch i mi, sng to v to ng lc cho ngi lao ng. y l c s quan trng tng nng sut lao ng v hiu qu cng vic ca ngi lao ng. Th ba, HVTC gip cc nh qun l to lp mi trng lm vic hiu qu trong t chc, trn c s s chia s trch nhim v hp tc cht ch gia cc thnh vin trong t chc. Th t, HVTC c vai tr quan trng trong m bo s cn bng, tin tng v gn kt ngi lao ng vi t chc ni chung v lnh o t chc ni ring. HVTC gip cho ngi lao ng thay i c nhn thc, thi v do c hnh vi ng x ph hp vi mc tiu v gi tr ca t chc. Kin thc v HVTC rt cn thit i vi cc nh qun l ni chung v qun l nhn s ni ring. HVTC gip nng cao hiu qu ca cng tc qun l, pht huy vai tr con ngi trong t chc, khai thc mt cch ti u ngun nhn lc, pht huy tnh sng to ca con ngi v to nn mi quan h gn b gia con ngi vi t chc.
1.2. 1.2.1. Hnh vi t chc vi chc nng, vai tr v cc k nng c bn ca qun l Cc chc nng c bn ca qun l

Lp k hoch l mt qu trnh bao gm vic xc nh mc tiu, thit lp chin lc v quyt nh phng n hnh ng t c mc tiu t ra. T chc l qu trnh thit k cng vic, xc nh nhng nhim v cng vic cn phi thc hin, nhm nhng cng vic thnh nhng b phn, phn cng ngi thc hin nhng nhim v cng vic , thit lp mi quan h bo co quyn lc gia cng vic cc b phn.

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

Lnh o l qu trnh ch o, hng dn, to ng c lm vic cho cc thnh vin trong t chc, khuyn khch phi hp lm vic, la chn cc knh giao tip hiu qu nht v gii quyt xung t. Kim sot l qu trnh qun l, iu chnh cc hot ng ca t chc, hng dn cc thnh vin trong t chc thc hin ng mc tiu ra.
1.2.2. Vai tr c bn ca qun l

Vai tr quan h con ngi: Bt k nh qun l no cng u phi thc hin nhim v v tr m h m nhim. Ngha l h c quyn lc nht nh trong t chc. Bn cnh , tt c cc nh qun l u c vai tr lnh o. H c quyn tuyn dng, o to, to ng lc lm vic cho ngi lao ng, hay khen thng v k lut ngi lao ng. Cc nh qun l cn c vai tr duy tr mng li quan h vi nhng ngi bn ngoi, nhng ngi cung cp thng tin cho cc nh qun l. Chng hn, khi cn b ph trch marketing mun c thng tin v nhn s trong b phn ca mnh t cn b qun l nhn s, khi anh ta c vai tr quan h ni b. Khi cn b marketing ca doanh nghip lin h vi nhng ngi ph trch marketing ca cc doanh nghip khc thng qua hip hi marketing, th anh ta c quan h giao tip vi bn ngoi. Mt thp k trc, Ed Ludwig m nhn vai tr CEO ca Becton Dickinson, mt cng ty cng ngh y t ton cu v ng cho thy s ci m v minh bch him c mt lnh o cp cao nhng cng s l mt c tnh cn thit ca mt nh lnh o trong tng lai. ng cho php mi ngi ton quyn ni ln s tht d iu ny vn rt kh khn v nhng ngi cp di lun ngn ngi phi ni s tht v nhng ngi cp trn th cm thy b e da bi iu . Nhng Ed Ludwig th khng nh vy. Quay tr li nm 2000, cng ty ang phi i mt vi nhng vn nghim trng v hiu qu. Thay v thu t vn v a ra quyt nh t nhm qun l cp cao, ng triu tp nhng nh qun l gii nht giao nhim v cho h phng vn 100 ngi trn khp th gii v vic iu g cn tr vic t c hiu qu tt hn. Sau ng yu cu h chia s nhng g h tm c trong mt cuc hp ni cc nh qun l cp cao ngi ngoi v khng c tham gia tranh lun vi nhng kt qu hoc t ra nhng cu hi c th lm cho nhng ngi c giao nhim v cm thy rng tt hn ht h khng nn ni ra s tht. Mt pht hin c a ra l s pht trin ca h thng doanh nghip 50 triu tng thuc trch nhim ca ng khi lm gim c ti chnh ang gp rc ri nghim trng. Phn ng ca Ludwig l cng khai nhn trch nhim cho tht bi ny v vch ra mt k hoch nhm thay i tnh hnh. ng cng p dng bin php tng t cho nhng pht hin khc

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

Vy vai tr quan h con ngi c Ed Ludwig thc hin nh th no? Bn hy tm hiu v kt qu tip theo ca cu chuyn nh! (Ngun: Michael Beer trn Harvard Business Publishing. Michael Beer l gio s qun tr kinh doanh v gio s danh d ti trng Kinh t Harvard v ch tch ca TruePoint - mt cng ty t vn.) Nguyn Tuyn dch http://tuanvietnam.net/2010-06-04-ed-ludwig-va-nhung-cuoc-doi-thoai-trung-thuc Vai tr thng tin: cc nh qun l nhn, qun l thng tin, truyn ti thng tin nhn c t bn ngoi ti cc thnh vin trong t chc v ngc li. H thu thp thng tin bng cch c bo, tp ch, thm d i th cnh tranh... Theo Mintzberg, l vai tr qun l thng tin. H cng l ngi thc hin vai tr i biu, i din cho t chc trong quan h vi nhng ngi bn ngoi t chc. Vai tr ra quyt nh: cc nh qun l ng vai tr l nhng sng lp vin. H tm kim c hi v thit lp cc chin lc pht trin cho t chc. H cng l ngi chu trch nhim v vic thc hin cc chin lc ra thng qua vic phn b ngun lc, ra cc quyt nh nhm thc hin tt cc hot ng ca t chc.
1.2.3. Cc k nng qun l then cht

K nng chuyn mn: l kh nng p dng nhng kin thc v k nng c o to nhm thc hin tt cng vic. K nng quan h con ngi: l kh nng hiu v lm vic cng vi ngi khc theo nhm hoc vi tng c nhn. Rt nhiu ngi c y k nng chuyn mn nhng li khng c k nng quan h con ngi. H c th l nhng ngi khng bit lng nghe kin ca ngi khc, khng hiu nhu cu ca ngi khc, v gp kh khn khi phi gii quyt nhng xung t xy ra trong t chc. Do nh qun l l nhng ngi lm vic thng qua ngi khc nn h cn phi c k nng quan h con ngi nh giao tip, khuyn khch v giao vic cho ngi khc. K nng nhn thc, suy lun v gii quyt vn : l kh nng phn tch, phn on cc tnh hung v cc vn phc tp. Vic ra quyt nh yu cu nh qun l phi c kh nng x l thng tin, xc nh ng vn , a ra cc phng n la chn gii quyt vn , xem xt nh gi cc phng n v la chn phng n ph hp nht.
1.3. Chc nng ca hnh vi t chc

Hnh vi t chc c 3 chc nng c bn l gip "Gii thch, D on, Kim sot" hnh vi ca con ngi trong t chc. Sau y chng ta s i vo tm hiu r hn cc chc nng ny ca HVTC. Chc nng gii thch Khi tm kim cu tr li cho cu hi: "Ti sao mt c nhn hay mt nhm c nhn lm mt iu g ?" l khi chng ta ang thc hin chc nng gii thch. Theo
6
MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

quan im qun l th "gii thch" c th l chc nng t quan trng nht trong s ba chc nng ca HVTC bi v n din ra khi s vic xy ra. Tuy nhin, mun hiu c mt hin tng, chng ta phi bt u bng cch tm ra li gii thch cho hin tng . Sau chng ta s dng hiu bit ny xc nh nguyn nhn. V d: Trong doanh nghip t nhin c mt s nhn vin xin thi vic, chc chn cc nh qun l mun bit "ti sao" a ra cc gii php hu hiu c th ngn chn c tnh trng ny. R rng vic chng ta tm cu tr li cho cu hi "ti sao" din ra sau khi hnh vi xin thi vic ca nhn vin din ra. Mc d vy, tm c cu tr li c ngha ht sc quan trng gip nh qun l bit c nguyn nhn ca hin tng xin thi vic v t c th a ra nhng bin php khc phc hin tng ny. C th c nhiu nguyn nhn xin thi vic khc nhau nhng nu li gii thch cho t l b vic cao l do lng thp v cng vic nhm chn th cc nh qun l phi c nhng bin php iu chnh chnh sch tin lng, thu nhp v b tr li cng vic, c nh vy mi c th loi b c hin tng ny trong tng lai. Chc nng d on D on l nhm vo cc s kin s din ra trong tng lai. N tm cch xc nh mt hnh ng cho trc s dn n nhng kt cc no. Khi mt nh qun l ca mt nh my c gng d on xem cng nhn s phn ng nh th no vi vic a cc thit b t ng thay th lao ng th cng l lc nh qun l ang lm mt bi tp d on. Da vo tri thc v HVTC, nh qun l ny c kh nng d on cc hnh vi phn ng no ca ngi lao ng i vi s thay i. ng nhin, c th c rt nhiu phng n khc nhau tin hnh mt s thay i no v vy nh qun l s nh gi cc phn ng ca cng nhn i vi tng phng n khc nhau. Theo cch ny, nh qun l c th d on c phng n ti u nht tc l phng n s gy ra mc phn khng thp nht ca cng nhn v s dng thng tin ra quyt nh. Chc nng kim sot Khi mt nh qun l t cu hi Ti c th lm g cho anh A n lc hn trong cng vic l khi nh qun l quan tm n thc hin chc nng kim sot. Chc nng kim sot ca HVTC l chc nng gy tranh ci nhiu nht. C quan im cho rng vic kim sot hnh vi ca ngi lao ng l vi phm t do c nhn. C gng kim sot ngi khc khi m bn thn ngi khng bit mnh b kim sot, iu ny nhiu ngi cho rng l khng c o c, khng trong sng. i lp vi quan im ny, a s cc nh qun l v cc nh nghin cu hin nay cho rng kim sot hnh vi trong khun kh t chc l iu ht sc cn thit, khng vi phm quyn t do c nhn m ngc li n c tc dng bo v c nhn v m bo t c mc tiu ca t chc.
MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

Trn thc t, cc nh qun l p dng ngy cng nhiu cc cng ngh, k thut hin i kim sot ngi lao ng trong t chc ca mnh v nh qun l u nhn thc c rng mc tiu kim sot l ng gp gi tr nht ca HVTC nhm m bo tnh hiu qu trong cng vic ca t chc.
1.4. Cc c hi v thch thc i vi hnh vi t chc

Ngy nay, HVTC c ngha quan trng hn bao gi ht i vi cc nh qun l. Ch cn im qua mt s thay i ang din ra trong cc t chc, s phc tp v bin ng nhanh chng ca mi trng kinh doanh cng thy c s xc ng ca nhn nh ny. Phn ny s cp n mt vi vn ni bt nht m cc nh qun l (ch yu l cc nh qun tr doanh nghip) ang phi i mt m t HVTC c th gip cc nh qun l a ra c cc gii php hoc a ra nhng gi m c ngha i ti gii php.
1.4.1. Nhng thch thc v pha t chc

S m rng hoc gim bin ch lao ng trong t chc l mt trong nhng thch thc quan trng i vi cc t chc. Vic gim bin ch ca cc t chc trong nhng nm gn y i hi t chc phi quan tm n vic qun l nhng tc ng ca vic gim bin ch n ngi lao ng buc phi ri b t chc v nhng ngi lao ng tip tc lm vic cho t chc vi ni m nh v s bt n trong cng vic ca h. Tuy nhin, ngoi nhng tc ng tiu cc ca vic gim bin ch nh: mt s ngi lao ng s lm vo tnh trng tht nghip, gim bin ch cng gip t chc ct gim chi ph, to c hi cho mt s ngi lao ng c c hi tm c nhng vic lm nhng ni p ng nhu cu v mc tiu ca h tt hn. Ngc li vi vic gim bin ch l s m rng lc lng lao ng trong t chc, nht l trong cc ngnh cng ngh thng tin. Nhu cu ny i hi t chc phi c bin php thch hp nhm thu ht, gi ngi lao ng c k nng v kh nng, ng thi qun l lc lng lao ng mi v lao ng c. S a dng ca lc lng lao ng Mt trong nhng thch thc quan trng v ph bin nht m cc t chc hin ang phi i mt l phi b tr "nhng con ngi khc nhau" vo cng mt t chc. chnh l s a dng ca ngun nhn lc. S a dng ca lc lng lao ng c ngha l ngun nhn lc trong cc t chc ang tr nn ngy mt phong ph, phc tp hn xt v mt vn ho, gii tnh, chng tc v sc tc. S a dng ny cn gm ngy cng c nhiu ngi lao ng c nhng c im khc vi nhng g c coi l chun mc. Trc y, ngi ta tng s dng phng php chic ni hn tp tip cn nhng khc bit trong cc t chc vi gi thuyt rng nhng ngi khc nhau bng cch ny hay cch khc t ng mun ha ng. Nhng gi y cc nh qun l nhn ra rng cc nhn vin khng h gt ra mt bn cc gi tr vn ha v li sng
8
MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

ca h khi h lm vic. V vy, thch thc i vi cc t chc l phi lm cho h ha ng hn vi cc nhm a dng bng cch xt ti cc li sng khc nhau, nhu cu gia nh v l li lm vic ca h. Gi thuyt chic ni hn tp ang c thay th bng mt gi thuyt khc l tha nhn s khc bit gia cc c nhn v coi trng s khc bit ny. S a dng ca ngun nhn lc c tc ng mnh m ti cng tc qun l. Cc nh qun l s cn phi chuyn trit l ca h t ch i x vi mi ngi nh nhau sang nhn nhn li nhng khc bit v phn ng trc nhng khc bit theo hng gi c ngi lao ng v tng nng sut nhng ng thi li khng c s phn bit i x. Nu c qun l tch cc, s a dng c th lm tng tnh sng to v i mi trong cc doanh nghip cng nh nng cao tnh hiu qu ca vic ra quyt nh do s dng cc gc nhn khc nhau cho cng mt vn . Ngc li, nu doanh nghip khng quan tm hoc quan tm khng ng mc ti s a dng ca ngun nhn lc trong qun l c th doanh nghip s c t l b vic ca ngi lao ng cao, xung t xy ra thng xuyn hn gia cc c nhn ngy cng a dng v phc tp, trong khi nng sut lao ng v hiu qu cng tc b gim st. S thay i ca t chc Trong mt mi trng kinh doanh thay i nhanh chng nh hin nay, cc nh qun l cn phi chun b i mt vi nhng thay i ca t chc nhm thch nghi vi mi trng. Hn na, h cn phi tm kim nhng c hi nhm pht trin t chc, nng cao li th cnh tranh ca t chc. S pht trin ca cng ngh thng tin S pht trin ca cng ngh thng tin v s xut hin ca cc cng ngh mi tr thnh thch thc ln i vi cc nh qun l. l s tng ln ca lng thng tin cn phi x l, tc x l thng tin cng phi tng ln nhm gip ch cho qu trnh ra quyt nh hiu qu v nm bt nhng c hi trn th trng. Tuy nhin, n cng lm tng s ri ro i vi cc quyt nh ca cc nh qun l. Xu hng phn quyn cho nhn vin Cm ly bt k tp ch doanh nghip ph bin no ngy nay bn cng c th c thy vic nho nn li mi quan h gia cc nh qun l v nhng ngi c coi l i tng qun l ca h. Bn s thy cc nh qun l c gi l hun luyn vin, c vn, hoc ngi hng dn. Trong nhiu t chc, cc nhn vin gi y c gi l cng s. Vic ra quyt nh ang c y xung cp tha hnh, tc l nhng ngi cng nhn ang c trao quyn la chn v lch trnh v cc th tc gii quyt cc vn lin quan n cng vic. Cc nh qun l ang phn quyn cho nhn vin, h ang buc cc nhn vin phi chu trch nhim v nhng g h lm. Cc nh qun l ang hc cch t b quyn kim sot, cc nhn vin ang hc cch chu trch nhim v cng vic ca mnh v a ra nhng quyt nh thch hp. Khuyn khch tnh sng to
MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

Cc t chc thnh cng ngy nay phi khuyn khch i mi v lm ch c ngh thut i mi, nu khng h s b o thi. Thng li s n vi nhng t chc no bit duy tr s linh hot, lin tc ci tin cht lng v chin thng c trn th trng cnh tranh bng cch lin tc i mi cc sn phm v dch v. Cc nhn vin ca mt t chc c th l ng lc i mi v ngc li h cng c th l mt lc lc lng cn tr s i mi. Thch thc i vi nh qun l l phi thc y s sng to ca nhn vin v kh nng thch ng c vi thay i do chnh cc nhn vin ca mnh to ra. Khoa hc HVTC s gip cho cc nh qun l nhng tng v k thut cn thit thc hin c mc tiu ny. S trung thnh ca nhn vin i vi t chc gim st Trc y, cc tp on cng ty lun lun khuyn khch lng trung thnh v s tn ty trong cng vic ca nhn vin bng s bo m cng vic, tin thng v tng lng. Nhng bt u t gia nhng nm 1980, trc tnh trng cnh tranh ton cu, mua li cng ty, chuyn nhng quyn s hu, v.v.., cc tp ton bt u vt b cc chnh sch truyn thng bo m cng vic, th lao v thm nin. H tr nn cht ch hn bng cch thc hin hng lot cc bin php nh ng ca cc nh my, chuyn hot ng n nhng nc c chi ph thp hn, bn hoc dp b cc doanh nghip hot ng km hiu qu v thay th cc nhn vin lm vic lu di bng cc nhn vin tm thi. iu quan trng l y khng ch l mt hin tng Bc M. Cc cng ty chu u v Nht Bn cng ang hnh ng tng t. Chng hn, Barclays, mt ngn hng ln ca Anh quc, mi y ct gim 20% nhn vin cc cp. Hng TOYOTA, hng Fujitsu cng phi sa thi hng ngn lao ng. Mt s hng ca c cng gim mnh lc lng lao ng v cc cp qun l ca mnh: Siemens, mt tp ton k thut in t khng l, ct b hn 3000 cng vic ch ring vo nm 1993. Nhng thay i ny lm suy gim lng trung thnh ca nhn vin i vi cng ty mt cch nhanh chng. Chng hn, trong mt cuc kho st v cng nhn vo nm 1993, hn 70% s ngi c hi ni rng lng trung thnh gia cc cng ty v nhn vin tr nn thp hn so vi nm 1988. Cc nhn vin hiu c rng nhng ngi tuyn dng h t cam kt hn vi h v do h phn ng bng vic t tn ty hn vi cng ty ca mnh. Vit Nam, nhng nm gn y lng trung thnh ca ngi lao ng nht l lao ng qun l ngy cng gim st, hin tng di chuyn lao ng t doanh nghip nh n cc doanh nghip ln tr thnh ph bin v tr nn bo ng i vi cc doanh nghip nh. Hin tng chy mu cht xm t doanh nghip c vn u t
10

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

trong nc nht l cc doanh nghip nh nc sang cc doanh nghip c vn u t nc ngoi chim t l kh cao. Mt bi ton quan trng l cc nh qun l phi a ra c cc bin php thch hp, khuyn khch ng lc ca ngi lao ng, to s gn b gia ngi lao ng vi doanh nghip trong hon cnh m chnh ngi lao ng ngy cng "t gn b hn vi doanh nghip". Hnh vi t chc s gip cho cc nh qun l tm ra nhng li gii cho bi ton ny.
1.4.2. Nhng thch thc thuc v mi trng

Chin lc cnh tranh Chin lc cnh tranh ca t chc gii thch vic t chc d nh s cnh tranh vi nhng i th ca mnh theo cc cch khc nhau. T chc c th s dng chin lc phn bit ha ngha l to nn s khc bit gia sn phm ca t chc vi sn phm ca cc i th cnh tranh. T chc cng c th theo ui chin lc ti thiu ho chi ph, hoc cng c th theo chin lc tp trung. Vi mi loi chin lc, cc nh qun l s c nhng cch thc tuyn dng v s dng ngi lao ng khc nhau. Xu th ton cu ho Mt iu d nhn thy trong qun tr kinh doanh ngy nay l qun l khng cn b gii hn bi bin gii quc gia. Burger King thuc quyn s hu ca mt hng Anh, cn McDonalds bn hamburger Matxcva. Exxon, mt cng ty ca M, thc cht thu c 75% li nhun nh doanh thu bn ngoi nc M. Toyota ch to t Kentucky; General Motors ch to t Braxin; v Ford sn xut xe hi ca h Vit Nam. Nhng v d ny ni ln rng th gii tr thnh mt th trng ton cu, cc nh qun l buc phi c kh nng lm vic trong cc mi trng kinh doanh khc nhau, vi nhng con ngi thuc cc nn vn ha khc nhau. Ton cu ha nh hng n k nng con ngi ca nh qun l t nht theo hai cch sau: o Th nht, cc nh qun l c kh nng phi m nhn mt v tr lm vic nc ngoi. H s c chuyn n cc chi nhnh hoc cng ty trc thuc cng ty m mt nc khc. Lm vic nc ngoi, iu c ngha l h qun l mt ngun nhn lc c th khc rt nhiu vi ngun nhn lc cng ty m v nhu cu, nguyn vng v thi ...vv. o Th hai, ngay c khi nc mnh th cc nh qun l cng c th phi lm vic vi nhng ngi ch, ng nghip, nhn vin di quyn thuc cc nn vn ha khc nhau. lm vic mt cch c hiu qu, nh qun l cn phi hiu vn ha ca ngi lao ng, tn trng c nhn ngi lao ng, tn trng s khc bit gia nhng ngi lao ng v lm cho cng vic qun l ca bn thch hp c vi nhng khc bit . o c v trch nhim i vi x hi

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

11

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

Thnh vin ca cc t chc thy ngy cng phi i mt nhiu hn vi tnh trng kh x v o c, l tnh hung m trong h buc phi xc nh hnh vi ng v sai. Chng hn, liu h c nn thi ci nu h pht hin c cc hot ng bt hp php din ra trong cng ty h? Liu h c nn tun theo nhng mnh lnh m c nhn h khng nht tr? Liu h c thi phng mt nh gi kt qu cng vic cho mt nhn vin m h thch khi bit rng nh gi c th bo m cng vic cho nhn vin ? Liu h c cho php mnh chi tr chnh tr trong t chc nu nh iu gip h thng tin nhanh trong s nghip? Cc nh qun l v cc t chc ang phn ng vi tnh trng ny theo mt s hng. H son tho v ph bin cc b quy tc o c hng dn nhn vin vt qua tnh trng kh x. H t chc cc hi tho v cc chng trnh o to v cc b quy tc ny c gng ci thin hnh vi o c. H cng cung cp cc c vn trong nh v nhn vin c th lin lc vi cc c vn ny, nhiu khi khng cn phi khai tn, nhn c s gip khi phi i ph vi cc vn v o c. H ang to ra cc c ch bo h cho nhng nhn vin no dng cm tit l nhng hot ng phi o c ni b. Cc nh qun l ngy nay cn phi to ra mt mi trng lnh mnh v o c cho cc nhn vin ca mnh h c th lm vic mt cch nng sut v t gp chuyn m m lin quan n hnh vi ng hay sai.

12

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

TM LC CUI BI

Cc nh qun l cn phi pht trin k nng quan h con ngi nu h mun thc hin cng vic ca mnh mt cch hiu qu. Hnh vi t chc l lnh vc nghin cu nh hng ca c nhn, nhm v cu trc n hnh vi trong t chc, sau ng dng cc kin thc ny gip cho t chc hot ng hiu qu hn. C th, hnh vi t chc tp trung vo vic lm th no ci thin nng sut lao ng, gim s vng mt ni lm vic v s lun chuyn lao ng, tng s tha mn ca ngi lao ng i vi cng vic. Hnh vi t chc cng gp phn gip cc nh qun l thch nghi v vt qua nhng thch thc do s thay i ca mi trng v t chc em li.

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

13

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

CU HI N TP

1. Th no l Hnh vi t chc? 2. Nu tc dng ca vic hiu bit nhng kin thc v hnh vi t chc i vi cc nh qun l trong t chc? 3. Nhn chung, hnh vi ca c nhn trong t chc l c th d on c. Anh/ch ng hay khng ng vi nhn nh ny? Hy gii thch r quan im ca mnh. 4. Trnh by cc chc nng ca Hnh vi t chc? 5. Nhng thch thc ang t ra vi cc nh qun l v vai tr ca HVTC trong vic gip cc nh qun l vt qua cc thch thc ?

14

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 1: Tng quan v hnh vi t chc

BI TP TNH HUNG 1

Kt cc sau 24 nm lm vic ti General Motor Russ Mc Donald tt nghip thc s qun tr kinh doanh ca i hc Michigan vo nm 1969. Lc , nhiu cng ty mi ng n lm vic nhng Mc Donald quyt nh lm cho cng ty General Motor (GM) v mt s l do. Ngnh cng nghip t mang n nhiu c hi ngh nghip ng gi v GM l mt trong nhng cng ty sn xut xe hi hng u th gii. Mc lng m GM tr cho nhn vin l cao nht trong s cc cng ty ca M. V mc an ton cng vic ti cng ty GM th cc cng ty khc kh c th snh c. Mt cng vic hnh chnh hay qun l GM c th coi nh mt cng vic c tnh n nh lu di gn bng vin chc chnh ph. Russ bt u s nghip ca ng ti GM v tr ngi phn tch chi ph ti mt chi nhnh ca cng ty. T , Russ m nhim nhiu trch nhim cng vic ngy cng nng n hn. n dp k nim 20 nm lm vic cho cng ty GM, ng ln ti v tr tr l ti chnh cho Ph tng gim c ti b phn ti chnh ca cng ty. Mc lng trung bnh ca ng l 124.000 USD/nm; v trong nhng nm kinh doanh khm kh, ng c th nhn c khon tin thng tr gi t 10.000 USD n 25.000 USD. Tuy nhin, khon tin thng ny ngy cng him v li nhun ca cng ty GM t nhng nm ca thp k 80 ang c xu hng gim xung. Do gp phi s cnh tranh gay gt t cc cng ty sn xut xe hi ca nc ngoi, nhng hnh ng to bo ca Ford v Chrysler v do s phn ng chm chp ca GM i vi s thay i nn v th ca cng ty GM trn th trng b suy gim nghim trng. Khi Russ bc vo cng ty, c hai chic xe hi mi c bn ra th trng M th c mt ci l sn phm ca cng ty GM. n nhng nm cui ca thp k 80, t l ny gim xung cn 1/4 (ngha l c 4 xe hi c bn ra th trng M th c 1 xe hi l sn phm ca GM). Kt qu l ban lnh o ca GM quyt nh c nhng hnh ng kin quyt c gng chm dt s suy gim v th phn ca GM trn th trng. Ban qun tr quyt nh ng ca nhng nh my hot ng khng hiu qu, t chc li cc b phn gii thiu cng ngh sn xut mi v gim mt s lng ln nhn vin. Hng vn v tr cng vic gin tip b b i. Mt trong s nhng v tr l cng vic ca Russ Mc Donald. H nm 1993, sp n dp k nim nm th 25 lm vic cho GM, cng ty to c hi cho Russ ngh hu sm. Nu ng khng ngh hu sm th vn ch cn l thi gian c th mt hoc hai nm l cng ng s b buc thi vic v v hu vi khon lng hu t hp dn hn. ng s ch nhn c 9 thng lng cng vi khon bo him sc kho cho bn thn ng v gia nh. Russ c gng lc quan v tnh trng hin ti ca mnh. Russ mi 49 tui v ng c 24 nm kinh nghim lm vic cho mt cng ty hng u th gii. ng tng lm vic cho GM - mt cng ty c mt thi gian kinh doanh rt thnh cng v mang ti cho ng nhiu c hi nhng gi y nhng c hi ny khng cn na. Russ khng c vic lm trong gn 3 thng nay. ng tm vic qua nhng qung co vic lm v gi hn 200 b h s n cc cng ty. ng cng ni chuyn vi mt s cng ty tuyn dng cn b qun l v tiu tn hn 7000 USD cho vic t vn vic lm. Tuy nhin, ci m ng
15

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bai 1: Tng quan v hnh vi t chc

lin tc c nghe l kinh nghim ca ng khng cn ph hp vi nhng vic lm hin nay. ng khng c c hi lm vic cho cc cng ty ln na, cn cc cng ty nh th li mun tuyn nhng ngi linh hot v h cho nhng ngi nh kiu Russ l cng nhc v tr tu. Nu c mt cng vic ph hp vi trnh ca Russ th ng phi chp nhn t nht 50% ct gim v khon th lao v nhng ngi thu lao ng cm thy khng tht thoi mi khi tr mc th lao thp nh vy, h nhn thy rng Russ s c th khng c ng lc lm vic v cng c th ng s b qua c hi ny. Cu hi 1. Theo bn, nhng li nhn xt m Russ nghe c c nh hng nh th no n ng? 2. Nu bn l ngi iu hnh mt cng ty kinh doanh nh v ang cn mt s ngi c kinh nghim v ti chnh, bn c quan tm n vic s chn Russ khng? Gii thch r lp lun ca bn. 3. Bn c nhng gp g i vi Russ gip ng ta tm c vic lm ph hp?

16

MAN403_Bai 1_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

BI 2: C S CA HNH VI C NHN TRONG T CHC


Ni dung

M hnh v c s hnh vi c nhn trong t chc: Thi , tnh cch, nhn thc v hc hi. ng dng hiu bit v c s hnh vi c nhn trong qun l con ngi.

Hng dn hc

Mc tiu

c ti liu v cc v d km theo hiu r mt l lun. Tho lun vi gio vin v cc hc vin khc v cc vn cha nm r. S dng cc l thuyt v tnh cch t phn tch bn thn hc vin, tm ra mt m hnh ph hp cho bn thn. Chia thnh tng nhm nh (mi nhm 4 6 ngi), tho lun trong nhm a ra cc phng n cho cu hi gi m ca v d trong bi. Mt cu hi gi m c th c nhiu phng n thch hp khc nhau. Cc thnh vin cng so snh, tm u, nhc im ca mi phng n c chn.

Sau khi hc bi ny, hc vin cn: Xc nh nhng c s ca hnh vi c nhn, cc bin s ch yu tc ng n hnh vi ca c nhn trong t chc; Gii thch c cc hnh vi v thi ca cc nhn trong t chc; a ra, nh gi cc gii php thch hp iu chnh hnh vi v thi ca c nhn trong t chc v cc bin php khuyn khch ngi lao ng.

Thi lng hc

7 tit

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

17

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Quang l gim c iu hnh ca mt cng ty sn xut vt liu nha H Ni. Trong thi gian qua, cng ty phi i mt vi tnh trng suy thoi ti t - Quang phi sa thi nhng nhn vin c trnh v c ng lc lm vic. Khng ch c th, c mi khi hot ng kinh doanh ca cng ty khm kh ln l mt s nhn vin ca cng ty li i tm vic lm ni khc. Trong nhng hon cnh nh vy, Quang li phi tuyn nhng nhn vin mi cha c kinh nghim vo lm vic v hot ng kinh doanh ca cng ty li c chiu hng i xung. Dng nh y l mt vng lun qun nh hng rt ln n cng vic kinh doanh ca cng ty. Sau khi tm hiu v cch thc qun l ca cc cng ty Nht Bn, Quang a ra mt s thay i. Anh thuyt phc nhn vin lm thm gi v tp trung vo o to nhn vin h c th m nhim c nhiu cng vic. Trong nhng lc nhiu vic, Quang huy ng c nhng nhn vin ngh hu hay nhng sinh vin tham gia thc hin cng vic. Kt qu t c vt qu s mong i ca Quang. Hot ng kinh doanh ca cng ty c ci thin hn nhiu, ngi lao ng cm thy rt phn khi. Chi ph bo him tht nghip v y t gim mnh v cng ty c lc lng lao ng n nh v va thc hin nhim v sn xut kinh doanh. Thi lm vic ca ngi lao ng c ci thin. Nhn vin sn sng v n lc ht mnh thc hin cng vic. H coi cng ty nh l gia nh ca mnh. Kt qu l, trong vng tm nm lin tip, cng ty khng phi sa thi nhn vin no, mi ngi u gn b v n lc ht mnh hon thnh cng vic. Cu hi 1. Theo bn, nhng thay i no ti cng ty mang n thnh cng ca cng ty sau 8 nm? 2. Trong nhng thay i , thay i no c tnh quyt nh nht?

18

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

2.1. 2.1.1.

Tnh cch Khi nim

Tnh cch l phong thi tm l c nhn quy nh cch thc hnh ng v s phn ng ca c nhn i vi mi trng xung quanh. Tnh cch c biu hin trong h thng thi ca c nhn v trong cc phm cht ch ca con ngi. Hay ni cch khc, tnh cch ca mt c nhn l s kt hp ca cc c im tm l m da vo , chng ta c th phn bit c nhn ny vi nhng ngi khc.
2.1.2. Cc yu t nh hng n tnh cch

Mt s yu t nh hng n s hnh thnh tnh cch ca c nhn: Bm sinh, gien di truyn: c nhng ngi khi mi sinh ra c khun mt d gn. Nhng ngi ny thng l nhng ngi ci m, vui v, thn thin. Mi trng nui dng, hc tp, vn ha x hi: th t c sinh ra trong gia nh cng nh hng n c tnh tnh cch ca c nhn. Chng hn, nu bn l con t trong gia nh, bn c th c nung chiu hn v c th bn s l ngi t c tnh c lp bng anh hay ch ca mnh. Hon cnh, tnh hung: khi mt sinh vin tham d tic sinh nht ca mt ngi bn th sinh vin ny c th th hin nhng c im tm l nh vui v, ha ng, si ni, hi hc... Nhng c tnh tm l ny rt khc vi nhng c tnh tm l nh nghim tc, cng thng, khi sinh vin ny i thi.
2.1.3. Cc m hnh tnh cch

Mi su c im tnh cch ph bin Con ngi thng c nhng nt tnh cch i lp nhau. Cc nh tm l hc nghin cu su rng cc c im tnh cch, t nhn din c 16 c im tnh cch ch yu th hin trong Bng 2.1. Mi c im u c hai thi cc (chng hn: d dt i lp vi ci m). Mi su c im ny c pht hin l cc c s hnh vi lin tc v n nh, cho php d on hnh vi ca mt c nhn trong cc tnh hung c th bng cch i chiu cc c im ny vi cc tnh hung tng ng. Bng 2.1 Mi su cp tnh cch ch yu
1. 2. 3. 4. d dt khng thng minh hay dao ng tnh cm tun th i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi ci m thng minh n nh v tnh cm bng bnh

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

19

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. nghim trng ha tng i nht nht cng nhc ng vc khng thc t gi khng t tin bo th da vo nhm bung th cng thng i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi i lp vi v t cu ton dng cm nhy cm tin tng thc t thng thn t tin thch th nghim c lp t kim ch thoi mi

M hnh Nm tnh cch ln Trong nhng nm gn y, nhiu nghin cu chng minh rng c nm tnh cch c bn lm nn tng cho tt c cc tnh cch khc. Nm tnh cch l:
o o o o

Tnh hng ngoi: d hi nhp, hay ni v quyt on Tnh ho ng: hp tc v tin cy Tnh chu ton: trch nhim, c chp v nh hng thnh tch Tnh n nh tnh cm: bnh tnh, nhit tnh, tch cc, chc chn (tch cc) n cng thng, hay lo lng, chn nn v khng chc chn (tiu cc) Tnh ci m: c c tng tng, nhy cm v ngh thut v c tri thc

M hnh Ch s tnh cch Myers-Briggs M hnh Ch s tnh cch Myers-Briggs (MBTI) l mt trong nhng m hnh tnh cch c s dng rng ri nht hin nay. Ch ring M, mt nm c hn hai triu ngi s dng ch s MBTI. Nhiu cng ty M nh Apple Computer, AT&T, Citicorp, Exxon, General Electric, 3M Co., v nhiu bnh vin, trng hc u s dng m hnh ch s tnh cch ny trong hot ng tuyn dng v b tr nhn s trong ni b cng ty. Da trn nhiu nghin cu, cc nh tm l hc ngi Thy S phn loi tnh cch ca c nhn thnh 16 loi da trn cc yu t sau y:
o

Cch thc m c nhn tm kim nng lng gii quyt vn : Hng ngoi (E), hay Hng ni (I) Cch thc m c nhn tm hiu v nhn thc v th gii xung quanh: Cm quan (S) hay Trc gic (N) Cch thc ra quyt nh: L tr (T) hay Tnh cm (F) Cch thc hnh ng: Quyt on (J) hay Lnh hi (P)

o o

Chng hn, INTJ l nhng ngi nhn xa trng rng. H thng c suy ngh ban u, c ng lc to ln i vi cc tng v
20

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

mc ch ca ring mnh. c trng ca h l hoi nghi, ph phn, ph thuc, quyt tm v bng bnh. ESTJ l cc nh t chc. H thit thc, thc t, thc dng v c kh nng thin bm trong cng vic kinh doanh hay c kh. H thch t chc v iu hnh cc hot ng. ENTP l nhng ngi khi qut ha. H thng nhanh nhn, ti tr, gii nhiu th v thng tho vt trong vic gii quyt nhng vn kh nhng li c th l ng trc nhng trch nhim thng thng hng ngy. Abraham Lincoln, m Teresa, Martin Luther King, Harry Truman, John Rockerfeller, Bill Gates, Warren Buffet, Steven Spielberg, Barrack Obama Bn c bit u l im chung ca nhng nhn vt ny? H u l nhng nh lnh o ti ba, nhng v lnh t xut chng? ng, nhng mt cu tr li y hn s bao gm c vic h u l nhng ngi hng ni! Nhn din mt ngi hng ni Theo cc kho st, nhng ngi hng ni v hng ngoi thng khc nhau nhng c im c bn c lit k trong bng bn di. C nhiu kin cho rng trong mi trng kinh doanh nng ng ngy nay, tnh cch hng ni l mt nhc im ln khin con ngi khng c nh gi cao. Tuy nhin, cc s liu thng k li ch ra rng c khong 50% dn s th gii v 40% cc nh lnh o l nhng ngi hng ni, sng ni tm. Tin s Kahnweiler, mt ngi chuyn nghin cu v lnh vc t vn v pht trin t chc, cho bit tnh cch hng ni khng nhng kim sot c m cn c th tr thnh mt ngun sc mnh to ln.
Ngi hng ngoi Np nng lng bng vic dnh thi gian tng tc vi ngi khc Ngi hng ni Np nng lng bng vic dnh thi gian mt mnh, lun cn nhng khong lng sau khi tip xc vi mi ngi. Ngh trc, ni sau Nghin ngm suy ngh trong u Gi khong cch t th hin cm xc qua nt mt Chia s thng tin c nhn vi mt ngi c bit Thch vit hn ni Tp trung vo chiu su

Ni trc, ngh sau Ni ra ht suy ngh ca bn thn Hng hi, nhit tnh n gin, d hiu Thoi mi chia s thng tin c nhn vi bn b v c ngi l Thch ni hn vit Tp trung vo b rng

Bn cnh nhng nhc im nh ngi ni trc m ng hay khng gii xy dng cc mi quan h, tnh cch hng ni li c nhng u im ln l kh nng lng nghe v vit lch. im mu cht nm thi v cch nhn nhn ca mi c nhn i vi vn ny.Vy cc nh lnh o ti ba nhn nhn v pht huy tnh cch hng ni ca h nh th no thnh cng?
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

21

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

Bin s tnh lng thnh sc mnh V sao nhng ngi hng ni li l nhng nh lnh o xut sc nht? Cu tr li l h bit khai thc cc th mnh m nhng ngi hng ngoi khng c. Di y l nm c im then cht gip cc nh lnh o ni tm pht huy c th mnh ca mnh v vn ti thnh cng. Ngh trc khi ni. Nhng nh lnh o ni tm lun lun suy ngh trc khi ni ra mt iu g . Ngay c trong cc cuc i thoi thn mt thng ngy, h lun xem xt kin ca nhng ngi khc mt cch cn trng, sau dng li suy ngh trc khi tr li. Mt gim c iu hnh n k rng khi lng nghe kin xut t nhm iu hnh ca mnh, ng thng ch ngi yn lng v iu gip ng ngh thm c nhng tng mi. Nhn chung, nhng ngi sng ni tm u c cng mt c im: h hc hi t vic lng nghe ch khng hc t vic pht biu. Phong thi im tnh v ung dung khin li ni ca h c sc nng v ng lng nghe. C mt thc t l mt li nhn xt tinh t cng a c cuc hp tin mt bc di. Thm vo , trong kinh doanh, nhng li ni h thng phi tr gi rt t. Tp trung vo chiu su. Cc nh lnh o ni tm thin v chiu su nhiu hn b rng. H c xu hng o su, tm ti, nghin ngm thu o mt vn ri mi chuyn sang vn khc. H thch tham gia vo nhng cuc i thoi nghim tc hn l nhng cuc tn gu v thng v pht. H thng a ra nhng cu hi su sc ri chm ch lng nghe cu tr li. Trong mt cuc phng vn trn t New York Times, b Deborah Dunsire, Gim c iu hnh kim Ch tch Millennium, mt cng ty dc phm ln c tr s ti Cambridge, cho bit: Ti khng ch thc hin cc cuc kho st trong ni b cng ty v t chc cc cuc hp ln m cn thng xuyn i thm cc phng ban. Ti ch cho hi nhng cu thng thng nh: Ny, sao anh hay v tr th? Ch ang lm g vy? Hin ti anh thch lm cng vic no nht? Ch thy chng ta cn ci tin thm nhng lnh vc no?.... B Dunsire khng nh nhng cuc chuyn tr nghim tc kiu ny gip cc nh qun l tm hiu chnh xc tnh hnh t chc v gi chn nhng ti nng u t. Thc t cho thy kiu chuyn tr nh vy l s trng ca nhng nh lnh o ni tm. C tha s bnh tnh. Cc nh lnh o ni tm thng im m. H thng th hin s im tnh trc mi cuc khng hong. Chng hn Tng thng Obama. ng lun ni nng nh nhng v t tn, gn nh khng bao gi nn nng. Nhng nh lnh o hng ni khc cng vy. Trong bt c cuc hp, trc mt bi pht biu hay s kin quan trng no, b quyt thnh cng ca h ch gi gn trong mt t: chun b. H thng ln k hoch chi tit v vit sn cu hi ra giy. i vi nhng cuc hp quan trng, h din tp k cng t
22
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

trc. Thm ch h cn t ng vai mt nhn vt no . Mt gim c iu hnh k rng ng ta tng tng tng mnh l James Bond trc khi tham d mt cuc hi tho cng nghip ln. iu khin ng cm thy t tin v im tnh hn. Cc nh lnh o ni tm cn chun b tinh thn bng cch khng ngh v nhng g tiu cc m ch hnh dung v nhng iu sp xy ra mt cch tch cc. Trc mi s kin ln, Bob Goodyear, mt nh lnh o trong lnh vc cng ngh thng tin Atlanta, thng t ni vi bn thn rng: Ti c th lm mi vic ch trong 30 pht. Vit nhiu hn ni. Cc nh lnh o ni tm thch vit hn ni. H d dng din t suy ngh ca mnh bng vic vit ra giy. Mt khc, vic vit lch gip h khai thc sc mnh truyn thng ca cc trang mng x hi hin nay, t kt ni hiu qu vi nhn vin, khch hng v i tc ca mnh. Trong gii kinh doanh hin nay ang lu truyn cu chuyn v mt gim c ti chnh c thi quen vit blog (nht k trn mng) hng ngy. Trong mt trang nht k gn y, ng ta miu t chi tit cch luyn tp c c mt bi din thuyt hay. Bng vic vit bi chia s nh th, ng t c c hai mc tiu. Mt mt, ng cho mi ngi thy mnh l mt nh lnh o ci m v chn thnh. Mt khc, kinh nghim c ng chia s l mt ti liu hun luyn tuyt vi cho hng ngn nhn vin. am m s tnh lng. Cc nh lnh o ni tm thng np nng lng cho bn thn bng cch ngi mt mnh. Cng vic khin h chu nhiu p lc nn vic t sc pin thng xuyn l v cng cn thit. Nhng qung thi gian ngh ngi nh vy tuy ngn ngi nhng c th gip h ly li kh nng t duy sng sut, c sng to, t a ra cc quyt nh ng n. c bit khi p lc ln cao, tnh cch hng ni gip h phn ng mt cch tch cc thay v tiu cc. Tt c nhng iu ny gip cc nh lnh o ni tm hon thnh cng vic vi hiu qu cao nht v p ng c k vng ca mi ngi. Nhng phn tch trn c th gip ch cho cc nh qun l v nhng ngi lm vic trong cc lnh vc khoa hc, k thut, ti chnh, c bit l ph n lm vic trong nhng ngnh ngh m n ng chim u th. Hy bit tn dng ti a t cht bm sinh ca bn thn tin xa hn, khai thc trit cc mi quan h cng nh gia tng gi tr cho t chc ca bn! Bo Chu (TBKTSG) (http://vneconomy.vn/20100315100029561P0C5/suc-manh-cuanguoi-huong-noi.htm)
2.1.4. S ph hp gia tnh cch, cng vic v hnh vi ca c nhn

S tha mn cng vic ca mt c nhn v s gn b ca c nhn i vi t chc ph thuc nhiu vo mc ph hp gia tnh cch v cng vic m h m nhim. J.L Holland nghin cu v xc nh c su loi tnh cch ch yu v tng ng vi mi loi tnh cch l loi mu cng vic ph hp vi tnh cch . Bng 2.2 th hin tnh cch cng vi nhng cng vic tng thch vi chng.
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

23

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

Bng 2.2: Nghin cu loi tnh cch v mu cng vic ca Holland


Loi tnh cch c im tnh cch Mu cng vic

Thc t: a thch cc hot ng Rt r, thnh tht, nht C kh, iu khin my khoan, cng th cht i hi phi c k nng, qun, n nh, chp hnh, nhn dy chuyn lp rp, nng dn. sc mnh v s phi kt hp. thc t. iu tra: a thch cc hot ng Phn tch, c o, t m, Nh sinh hc, nh kinh t hc, nh lin quan n t duy, t chc v c lp. ton hc v phng vin tin tc. tm hiu. X hi: a thch cc hot ng D gn, thn thin, hp Nhn vin lm cng tc x hi, gio lin quan n gip v h tr tc, hiu bit. vin, c vn, nh tm l bnh hc. nhng ngi khc. Nguyn tc: a thch cc hot Tun th, hiu qu, thc K ton vin, qun l cng ty, thu ng c quy tc, quy nh, trt t t, khng sng to, khng ngn, nhn vin vn phng. v r rng. linh hot. Doanh nhn: a thch cc hot T tin, tham vng, y Lut s, mi gii bt ng sn, chuyn gia v quan h i ngoi, ng bng li ni, ni u c c ngh lc, c on. ngi qun l doanh nghip nh. hi nh hng n nhng ngi khc v ginh quyn lc. Ngh s : a thch cc hot ng C c tng tng, khng Ha s, nhc cng, nh vn, ngi khng r rng v khng theo h theo trt t, l tng, tnh trang tr ni tht. thng, cho php th hin c sng cm, khng thc t. to.

Ngun: Da vo J. L. Holland, La chn ngh nghip: L thuyt v tnh cch lm vic v mi trng cng vic (Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1985.) Cc nh tm l hc nghin cu v tnh cch cho rng hnh vi ca c nhn thc s b nh hng rt nhiu bi nhng c im tnh cch ca bn thn. Nhng c im tnh cch s quyt nh cch thc hnh ng v ra quyt nh ca c nhn trong nhng tnh hung nht nh. Chng hn, mt c nhn c tnh hng ngoi thng ra quyt nh rt nhanh nhng khng chn chn, thch s thay i v s a dng. Khi h gp kh khn, h thng tm n s tr gip t bn b, ng nghip... gii quyt. Ngc li, mt ngi c tnh hng ni thng rt thn trng khi ra quyt nh. H lun mong mun duy tr mi quan h lu di v tt p vi ngi khc, khng thch s a dng v s thay i. Thm vo , tnh cch ca c nhn s nh hng n cch h c x vi cc thnh vin khc khi lm vic trong cng mt nhm. Chng hn, c nhn c tnh ha ng cao s t c xung t hay mu thun vi cc thnh vin khc trong nhm.
2.2. 2.2.1. Thi Khi nim

Thi l nhng biu t c tnh nh gi lin quan n cc vt th, con ngi v cc s kin. C ba kha cnh hnh thnh nn thi ca c nhn i vi vt th, con ngi hay s kin. l kha cnh nhn thc, tnh cm v hnh vi ca thi .

24

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

V d: Thi ca sinh vin Lan i vi kha o to v Marketing c hnh thnh t 3 yu t: Nhn thc ca c nhn Lan v mn hc Marketing v gio vin dy mn hc ny: mn hc Marketing nghin cu v khch hng, th trng, gi c sn phm... Nhng ni dung ny theo sinh vin Lan l rt hp dn, th v. Tnh cm ca sinh vin Lan i vi kha o to v Marketing: Lan rt thch hc mn hc ny. Hnh vi ca sinh vin Lan: Lan c nh tham gia y cc bui hc trong chng trnh o to v Marketing ny.
2.2.2. Cc loi thi

S tha mn i vi cng vic S tha mn cng vic ch thi chung ca mt c nhn vi cng vic. l s thch hay khng thch mt cng vic c th. Mun tng s tha mn i vi cng vic ca c nhn, cc nh qun l cn quan tm n nhng yu t sau: o Nhng c im ca cng vic: c nhn c xu hng thch nhng cng vic m h c c hi vn dng k nng v nng lc ca mnh, h c quyn t ch trong cng vic v nhn c thng tin phn hi v kt qu thc hin cng vic. H cng a thch cc cng vic i hi phi s dng tr tu ca mnh thc hin. Mt cng vic qu n gin hay qu phc tp s khng to c thi tch cc ca c nhn vi cng vic. H s rt d chn nn nu cng vic n gin hoc c cm gic tht bi khi lin tc khng hon thnh c cng vic c tnh phc tp qu cao. o Mi trng lm vic: mt mi trng lm vic an ton, thun tin, sch s v c cc iu kin gii tr ti thiu s c tc dng lm tng s tha mn ca ngi lao ng i vi cng vic. o Cc chnh sch ca t chc: chnh sch th lao r rng vi mc lng, thng c tr trn c s phn tch mc phc tp ca cng vic v s hon thnh cng vic s gp phn nng cao s tha mn ca c nhn i vi cng vic. Bn cnh , mt chnh sch thng tin hp l v cng bng cng gp phn lm cho ngi lao ng cm thy tha mn hn vi cng vic. S tham gia vo cng vic l mc m c nhn tch cc tham gia vo qu trnh thc hin cng vic. Nhng c nhn c mc tham gia cng vic cao rt quan tm n loi cng vic m h m nhim.
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

25

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

S cam kt i vi t chc l s gn b i vi t chc xt v mt tm l. C nhn c s cam kt i vi t chc cao thng hiu r v mc tiu ca t chc, v mong mun lm vic lu di cho t chc. Thi ca mt c nhn i vi cng vic v i vi t chc c th thay i c. Nhim v ca cc nh qun l l lm th no cng c, tng cng thi tch cc ca ngi lao ng v gim bt nhng thi tiu cc ca h. THAY I THI CA NHN VIN Bn c th thay i thi khng tt ca nhn vin hay khng? i khi! iu ny ty thuc vo bn l ai, sc mnh thi ca nhn vin, ln ca s thay i v k thut bn s dng thay i thi . Nhn vin s c nhng phn ng tch cc i vi n lc thay i ca mt ngi m h knh phc. Nu nhn vin t nim tin vo bn, tin tng chuyn mn v s khch quan ca bn th h c th thay i thi khi bn ln ting thuyt phc h, gii thch r v li ch ca s thay i thi vi h. Bn c th d dng thay i thi ca nhn vin trong trng hp mc cam kt ca nhn vin i vi thi l thp. Tuy nhin, vic thay i thi s gp kh khn nu thi ny bc l cng khai trc mi ngi do n i hi bn thn nhn vin phi t chp nhn rng h c li. thay i thi ca nhn vin, bn c th s dng cc k thut khc nhau. Tuy nhin hiu qu ca cc k thut ny khng ging nhau, n ph thuc vo tng tnh hung. Thuyt phc bng li, s dng cc bng chng chng minh hay thc hin o to l nhng k thut m bn c th s dng nhm thay i thi ca nhn vin.
2.2.3. Mu thun gia thi v hnh vi

Mu thun nhn thc xy ra khi mt ngi c nhng thi khc nhau i vi mt s vt hoc hin tng hoc khi c s khng nht qun gia hnh vi ca mt ngi vi thi ca ngi . S mu thun gia thi v hnh vi l iu khng th trnh khi, mi ngi thng tm cch gim thiu mu thun ny v loi b nhng nguyn nhn ca n. Nu nh mu thun gia thi v hnh vi ca c nhn do nguyn nhn bn ngoi (p lc t cn b qun l) th p lc gim mu thun s t hn khi hnh vi c tin hnh xut pht t nguyn nhn ch quan ca c nhn. Chng hn, nhn vin khng thch lm thm gi nhng trn thc t h vn phi lm ngoi gi do cng vic qu nhiu hay do yu cu ca cn b qun l. Hoc, hnh vi sn xut hng gi mu thun vi thi trung thc ca ngi lao ng. Khi mu thun gia thi v hnh vi xy ra, c nhn s phi tm cch gim mu thun ny. Phn thng cng nh hng ti mc c gng ca cc c nhn trong gim bt s mu thun. S cng thng gn lin vi tnh trng mu thun cao c th s c gim bt khi n i km vi phn thng cao. Phn thng c tc dng gim s mu thun bng cch lm tng mt kin nh, nht qun trong cn i
26
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

hnh vi ca c nhn. Chng hn, mu thun gia hnh vi sn xut hng gi vi thi trung thc ca ngi lao ng c th c gim bt khi ngi lao ng c nhn tin thng cao. Do sn xut hng gi em li li nhun cao cho doanh nghip nn lnh o doanh nghip khen thng cho ngi lao ng (v thnh tch em li li nhun cao ch khng phi trc tip cho hnh vi sn xut hng gi). Trong trng hp ny, phn thng gp phn gim mu thun gia thi v hnh vi mc d mu thun vn tn ti. Khi ngi lao ng cm thy bt nng n v thoi mi hn. Tuy nhin, c nhn trong trng thi mu thun khng phi lc no cng hng ti s nht qun, ngha l hng ti gim bt trng thi mu thun. Nu nh cc vn nn tng ca s mu thun ny khng c tm quan trng; nu nh mt c nhn hiu rng tnh trng mu thun ny c p t t bn ngoi v v cn bn l khng th kim sot c, hay nu phn thng ln b li tnh trng mu thun th khi c nhn s khng thy cng thng khi c tnh trng mu thun. L thuyt mu thun ny c th gip d on thin hng tham gia vo vic thay i thi v thay i c hnh vi ca mt c nhn. Chng hn, nu do yu cu cng vic m c nhn phi lm nhng iu mu thun vi thi ca mnh, h s c xu hng sa i thi lm cho n tng thch vi nhng hnh vi h phi lm. Ngoi ra, tnh trng mu thun cng ln sau khi n c iu ho bi cc yu t nh tm quan trng, s la chn v phn thng th p lc phi gim s mu thun cng ln.
2.3. 2.3.1. Nhn thc Khi nim

Nhn thc l mt qu trnh qua c nhn sp xp v l gii nhng n tng cm gic ca mnh a ra ngha cho mt tnh hung thc t c th. Nhiu nghin cu v nhn thc cho thy cc c nhn khc nhau c th nhn nhn v hiu mt vn theo nhiu cch khc nhau. Thc t l khng ai nhn thy c hin thc. Chng ta ch din gii nhng g chng ta nhn thy v gi n l hin thc. Chng hn, khi thy hai nhn vin ang tranh lun vi nhau rt gay gt ti ni lm vic, hai ngi khc nhau c th nhn thc v s vic ny khc nhau. Ti c th cho rng vic hai nhn vin ny tranh lun vi nhau nh vy l khng th chp nhn c trong cng ty. Tuy nhin, bn c th cho rng, vic tranh lun ny khng c g l xu, m ng c khuyn khch v nh vy s khin mi ngi hiu nhau hn.
2.3.2. Cc yu t nh hng n nhn thc

C 3 nhm yu t nh hng ti nhn thc ca c nhn: Mt l, c im ca ch th nhn thc. Khi mt c nhn nhn vo mt i tng v c gng din gii nhng g mnh nhn thy th s din gii chu nh hng nng n ca cc c im c nhn ca ch th nhn thc. Cc c im c nhn nh hng n nhn thc bao gm thi ,
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

27

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

tnh cch, ng c, li ch, kinh nghim trong qu kh, cc k vng, trnh chuyn mn, vn ho... Chng hn, nu bn l ngi c kin thc v m nhc, khi bn nghe mt bn nhc giao hng, bn c th cm nhn c ci hay ca bn nhc ny. Ngc li, nu ti khng c kin thc v m nhc, ti s chng cm thy nhc giao hng hp dn v khng thy ci hay ca bn nhc ny. Hoc, bn thch hc lp t sinh vin v bn thch hi ging vin nhiu cu hi. Nhng ti li thch lp c quy m ln v ti rt t khi t cu hi v khng thch tranh lun. Hai l, c im ca i tng c nhn thc. Cc c im ca i tng nhn thc c th nh hng n nhng g c nhn thc. Nhng ngi si ni c nhiu kh nng c ch trong nhm hn so vi nhng ngi trm lng. Nhng vt c sp xp gn nhau c xu hng c nhn thc cng vi nhau hn l khi chng ng ring l.

Ba l, mi trng v tnh hung c th cng nh hng n nhn thc ca c nhn. Mi trng m chng ta xem xt cc khch th hay s kin cng l yu t rt quan trng. Thi im mt khch th hay s kin c xem xt, a im, nh sng, nng v bt k yu t hon cnh no khc u c th nh hng n quy trnh nhn thc. Chng hn, mt ph n p, n mc sang trng i vo mt sn nhy vo bui ti th chng ta c th ngh c ta l mt c gi khng tt. Nhng trong hon cnh khc, vo bui sng th hai, c gi ny i vo mt ta nh cao c th nhn thc ca chng ta v c gi c th khc hn. Chng ta c th ngh c gi ny l mt n doanh nhn thnh t chng hn.
2.3.3. L thuyt quy kt

L thuyt quy kt c a ra gii thch v cch chng ta nh gi mt ngi; cc cch khc nhau trong vic da vo ngha m chng ta quy cho mt hnh vi nht nh. V c bn, l thuyt ny cho rng: khi quan st hnh vi ca mt c nhn, chng ta c gng xc nh xem liu hnh vi xut pht t nguyn nhn bn trong hay bn ngoi. Cc hnh vi c nguyn nhn t bn trong l nhng hnh vi trong phm vi kim sot ca c nhn. Cc hnh vi c nguyn nhn t bn ngoi thng l kt qu ca nhng nguyn nhn bn ngoi; ngha l hnh vi ca ngi c coi l do tnh hung bt buc. Vic xc nh nguyn nhn ca mt hnh vi ph thuc vo ba yu t: (1) tnh ring bit, (2) tnh lin ng v (3) tnh nht qun ca hnh vi. Trc ht, hy lm sng t nhng khc bit gia nguyn nhn bn trong v nguyn nhn bn ngoi, ri sau mi xem xt k lng ba yu t quyt nh trn. Tnh ring bit: tnh ring bit cp ti vic liu mt c nhn c th hin cng mt hnh vi trong nhng tnh hung khc nhau. Nhng g chng ta mun bit l
28

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

liu hnh vi ca mt c nhn din ra thng xuyn hay khng. Nu ng l hnh vi ca mt c nhn din ra khng thng xuyn th ngi quan st c th quy kt hnh vi ny l do nguyn nhn bn ngoi. Nu hnh ng ny khng phi ch din ra c mt ln, th c th n s c nh gi l c nguyn nhn bn trong. Tnh lin ng: nu mi ngi i mt vi nhng tnh hung tng t phn ng theo cch tng t th chng ta c th ni rng hnh vi th hin s lin ng. Theo quan im quy kt: nu nh mc lin ng l cao, th nguyn nhn dn n hnh vi l nguyn nhn bn ngoi; tri li, nu tnh lin ng ca hnh vi thp th nguyn nhn dn n hnh vi l nguyn nhn bn trong. Tnh nht qun: mc m c nhn phn ng theo cng mt cch ti nhng thi im khc nhau. Nu tnh nht qun cao th nguyn nhn dn n hnh vi l nguyn nhn bn trong, ngc li, nu tnh nht qun thp th nguyn nhn dn n hnh vi l nguyn nhn t bn ngoi. V d sau y minh ha ni dung ca l thuyt quy kt ny:
Tnh ring bit Nguyn nhn bn trong Nguyn nhn bn ngoi Nhn vin A c kt qu thc hin cng vic km k nh gi 6 thng u nm Nhn vin A hon thnh tt cng vic 3 thng u nm Tnh lin ng Ch c nhn vin A c kt qu thc hin cng vic km Nhiu nhn vin cng c kt qu thc hin cng vic thp Tnh nht qun Nhn vin A li c kt qu thc hin cng vic km k nh gi cui nm Nhn vin A c kt qu thc hin cng vic tt k nh gi cui nm

Nhng nhn t trn y gii thch v sao cc hnh vi tng t khng c hiu mt cch tng t. Xut pht t nguyn nhn quy cho hnh vi ca c nhn, cc nh qun l s c nhng phn ng v cch x l khc nhau i vi cc c nhn khc nhau nhng c cng hnh vi.
2.4. 2.4.1. Hc hi Khi nim

Hc hi l bt k s thay i tng i bn vng no v nhn thc v hnh vi din ra do kt qu ca qu trnh tri nghim. Nh vy, hc hi l mt qu trnh tch ly kinh nghim, kin thc. Hc hi phi dn n s thay i tng i bn vng v nhn thc v hnh vi ca c nhn.
2.4.2. Qu trnh hc hi

Ti sao chng ta cn phi quan tm n qu trnh hc hi ca c nhn? Th nht, hc hi gip c nhn thch nghi vi s thay i ca t chc v ca mi trng kinh doanh. Bng cch thay i hnh vi cho ph hp vi cc iu kin ang thay i, c nhn tr thnh nhng ngi lao ng c nng lc. Hc hi c xy dng da trn quy lut nh hng, quy lut cho rng hnh vi ph thuc vo nhng h qu ca n. Hnh vi m theo sau n l mt h qu khng thun li thng
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

29

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

khng c lp li; hnh vi m theo sau n l mt h qu thun li thng c lp li. Nu sp ca bn khen ngi v phng thc bn hng ca bn th nht nh bn s lp li hnh vi bn hng tt . Ngc li, nu bn b khin trch v phng thc bn hng th nht nh bn s khng lp li hnh vi na. im then cht ca qu trnh hc hi l c ch hc hi. C hai c ch hc hi l nh hnh v bt chc. Khi vic hc hi din ra tng bc mt, n c nh hnh. Cc nh qun l nh hnh hnh vi ca nhn vin bng vic cng c mt cch h thng cc hnh vi v thi , thng qua cc phn thng, mi bc k tip a nhn vin n gn hnh vi mong mun. Phn ln vic hc hi ca chng ta c thc hin di hnh thc nh hnh. Rt ra nhng bi hc t sai lm l hc hi thng qua nh hnh. Chng ta th, chng ta tht bi, ri chng ta li th. Thng qua nhng lot th - sai - sa nh vy, phn ln chng ta lm ch c nhng k nng nh i xe p, lm ton, ghi chp trn lp v tr li nhng bi thi trc nghim. Ngoi c ch nh hnh ra, ngi ta cn hc hi thng qua quan st nhng ngi khc v bt chc hnh vi ca h. Trong khi qu trnh hc hi, qu trnh th sai sa thng din ra chm, bt chc c th nhanh chng to ra nhng thay i v hnh vi. Chng hn, khi gp bi ton hoc cu hi kh, ngi ta thng nhn quanh xem trong lp ngi no c v ni tri hn c. Sau chng ta quan st ngi xem anh ta ang lm g khc vi phng thc ca mnh. Nu tm thy mt vi s khc bit, sau chng ta s b sung nhng khc bit ny vo nhng hnh vi ca mnh, hay chnh l bt chc cc hnh vi . Nu kt qu ca chng ta tt ln (h qu thun li) th chng ta nht nh s c mt s thay i lu di trong hnh vi ca mnh v thy nhng g chng ta va chng kin cng p dng c i vi nhng ngi khc. Qu trnh din ra ti ni lm vic cng ging nh trong trng hc. Mt nhn vin mi mun thnh cng trong cng vic ca mnh nht nh s tm kim mt ai rt c knh trng v thnh cng trong t chc, sau th bt chc hnh vi ca ngi .
2.5. ng dng hiu bit v c s hnh vi c nhn trong qun l con ngi

Trong tuyn dng v sp xp cng vic cho nhn vin: nu hiu v tnh cch ca c nhn, cn b qun l c th bit c im mnh v im yu ca c nhn , t c th nh gi xem c nhn ny c ph hp vi cng vic m h d tuyn vo hay khng. Trong o to nhn vin: nu cn b qun l bit c kh nng hc hi v kiu hc hi ca c nhn th h c th thit k chng trnh o to vi phng php ph hp nhm nng cao nng lc cho c nhn ngi lao ng mt cch hiu qu nht. Trong to ng lc cho nhn vin: nu cn b qun l hiu v s hnh thnh thi ca c nhn, tnh cch, nhn thc v nng lc ca c nhn th h c th c nhng bin php khc nhau nhm to ng lc cho nhn vin v tng cng s gn kt ca h vi t chc.
30
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

Ngi c bit - nh qun l ti ba kha cnh qun tr, hun luyn vin Jose Mourinho c y cc t cht l mt nh qun l ti ba Jose Mourinho mt ln na bc ln bc vinh quang ti u trng chu u cp cu lc b. y l ln th hai v hun luyn vin y c tnh ny a i bng ca mnh ln ngi v ch. C rt nhiu kin, li bnh v tnh cch ca ng, nhng c mt s tht khng ai c th chi b, l ti nng ca ng. V chnh ti nng ny lm nn s khc bit gia ng v nhng hun luyn vin khc. Bo ch, cc bnh lun vin th thao u nht tr gi chin thng ca Inter Milan ln ny l chin thng ca Inter Mourinho. V sao Mourinho thnh cng? l kh nng pht hin ti nng v nng lc tim n: ng thng pht hin v tip nhn nhng cu th cha my tn tui, o to h tr thnh nhng cu th ln. Trong qung i s nghip ca mnh, gc tp th, ng a Porto, mt i bng tm trung ti chu u, ot ngi v cao nht ti chu lc. Ti Anh, ng a Chelsea tr thnh mt th lc mi khng ch trong nc m cn trn u trng chu u. V mi y, ng a Inter ln ngi ti u trng Champions League ch sau hai nm nm quyn ch o. Chnh ng l ngi gii thiu vi th gii nhng cu th nh Terry, Lampard hay Drogba ca Chesea m nay nhng cu th ny l tr ct ca cu lc b v cc i tuyn quc gia. Ma h nm ngoi, chnh ng nhn thy kh nng tim n ca ti nng Milito khi quyt nh a anh v v bn ngi sao thng thng ca Inter lc l Ibrahimovic c ch cho Milito trn hng cng. Chnh Milito l ngi hng ca Inter trong ma bng ny v khng loi tr kh nng anh s thnh cng hn na vo thng 6 ti y ti World Cup t chc Nam Phi trong mu o i tuyn Argentina. Cng vic yu thch v quan trng ca mt nh qun l l tm ng ngi lm ng nhng vic cn lm. Kh nng ny ca Mourinho rt c bit v r rng. Trn chung kt va qua ng a Eto t vai tr tin o cm xung thnh tin v cnh li su bn sn nh lm cho hng th Bayer bi ri. B hn th khng n, v kh nng chp thi c ghi bn ca Eto khng cn l iu phi bn ci, cn nu tp trung th phi chia s mi quan tm vi Milito v kt cc ra sao chng ta thy r. Ngi ta vn thng ni kh nng c trn u v cc quyt nh thay ngi chun xc ca Mourinho lm thay i cc din nhiu trn u. iu ny chng t ng hiu nng lc, kh nng ca tng cu th ti tng thi im n mc no. cng chnh l nng lc m bt k v gim c nh qun l no
MAN403_Bai 2_v1.0010112211

31

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

cng mong mun c c. Mourinho cn l ngi c kh nng kt hp i ng, ng vin ng lc i ng lun c tnh chin u cao nht. Mt i bng mun thnh cng lun cn c nhng nhn t xut sc nhng ngi ti thng hay c tt. Mourinho l ngi bit bt bnh, tr cc ngi sao rt gii, chng v th m khi ng ri Chelsea, mt lot cu th ng dn dt ng sn sng theo nu ng cn, hay nh hin nay cc ngi sao Inter khi nghe phong thanh ng sang Real Madrid cng nh ting i theo nu ng gi. Ngun: Nguyn Tn K (TBKTSG)

32

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

TM LC CUI BI

Thi , tnh cch, nhn thc v hc hi l bn yu t c bn nh hng n hnh vi ca c nhn trong t chc. Khi gia nhp t chc, mi mt c nhn s c mt tp hp cc thi nh v mt tnh cch c xc lp mt cch vng chc. Nhng thi v tnh cch ny c th thay i trong qu trnh c nhn lm vic trong t chc. Thi ca c nhn nh hng ln n vic thc hin cng vic ca c nhn. Nu c nhn c b tr thc hin cng vic ph hp vi tnh cch th h s c kh nng pht huy tt nhng im mnh ca mnh trong qu trnh thc hin cng vic. Nhn thc ca c nhn s nh hng n ng lc, n nhng g ngi hc hi c v cng vic, v cui cng nh hng n hnh vi ca c nhn ngi trong t chc. Kh nng hc hi ca c nhn s nh hng n kh nng nng cao nng lc thc hin cng vic v sau s nh hng trc tip ti kt qu thc hin cng vic ca h.

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

33

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

CU HI N TP

3. Trnh by nhng c s ca hnh vi c nhn trong t chc. 4. Miu t mi quan h gia s tha mn v nng sut. Cho v d minh ha. 5. Trnh by l thuyt v mu thun nhn thc. 6. Thi l g? Trnh by mi quan h gia cc thi v hnh vi. 7. Th no l tnh cch? Hy trnh by m hnh nm tnh cch c bn v mi quan h ca chng vi hnh vi trong cc t chc. 8. Trnh by cc nhn t nh hng n nhn thc. 9. Trnh by l thuyt quy kt. Cho v d minh ha.

34

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

BI TP TNH HUNG

D on kt qu thc hin Alix Maher l gim c ph trch tuyn sinh vin mi Trng i hc New England. Alix c bng c nhn v qun l gio dc v va nhn c bng thc s v qun l gio dc. Tuy nhin, Alix khng c cht kinh nghim no v cng tc tuyn sinh ca Trng. Nhng ngi ph trch cng tc tuyn sinh trc kia v hi ng tuyn sinh ca Trng (gm 5 ging vin) a ra cch thc tnh im cho sinh vin theo cc tiu chun tuyn chn nh sau: im trung bnh trng ph thng trung hc (40%); im bi kim tra v kh nng hc tp (SAT) (40%); cc hot ng ngoi kho v nhng thnh tu t c (10%); cht lng v s sng to ca bi lun np cng vi n xin hc (10%). Alix khng tn thnh v cch tnh t l im ca im trung bnh trng ph thng trung hc. C nhn thy rng cht lng ging dy ca cc trng trung hc chnh lch nhau rt nhiu. Do vy, nhng hc sinh c im A mn lch s nc M trng trung hc ny c th ch t im C nhng trng c yu cu cao hn i vi hc sinh. Bn cnh , nhng ngi ra cc bi kim tra kh nng hc tp (SAT) tranh lun rng im ca bi kim tra ny c th d on c kh nng hc tp sau ny ca sinh vin trng i hc mt cch c hiu qu. V lun im ny, Alix cn c mt s bn khon: 1. p lc ca k thi kim tra kh nng hc tp rt ln. Nhiu sinh vin cm thy lo lng v bi kim tra ny. Do vy, kt qu ca bi kim tra c th cha thc s phn nh mt cch chnh xc hiu bit ca sinh vin. 2. C bng chng cho thy rng s n luyn v km cp trc khi thi c th ci thin im cho hc vin khong t 40 n 150 im. V vy, im ca bi kim tra ny c th nh hng khng tt n c hi nhn nhng sinh vin khng th c US$ 500 hay US$ 600 tham gia cc kho n luyn chun b cho k kim tra ny. 3. Cc k kim tra kh nng hc tp thc s c hiu qu khng? Hay nhng bi kim tra ny l s phn bit i x vi nhng ngi dn tc thiu s, nhng ngi ngho v nhng ngi c t c hi tip cn vi nhng kinh nghim pht trin v vn ho? Khi Alix cn nhc liu c nn ngh thay i tiu chun tuyn chn v t trng ca cc tiu chun ny; c cht ngh ti cuc ni chuyn gn y vi mt ngi bn l nh tm l lao ng ca mt cng ty c tn trong tp ch Fortune 100. ng ni rng cng ty ca ng thng s dng nhng bi kim tra tr thng minh gip cho vic tuyn chn nhn vin. Chng hn, sau khi nhng ngi tuyn dng phng vn nhng sinh vin mi tt nghip ti trng i hc, xc nh nhng ngi m cng ty c th tuyn, ngi tuyn dng a cho nhng ng c vin ny bi kim tra tr thng minh c chun ho. Nhng ngi khng tr li c 80% cu hi ca bi kim tra tr ln u b loi ra khi danh sch cc ng c vin c nhn vo cng ty.

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

35

Bai 2: C s ca hnh vi c nhn trong t chc

Alix ngh rng cc cng ty ln nh vy s dng nhng bi kim tra v tr thng minh la chn nhn vin th ti sao cc trng i hc li khng s dng loi bi kim tra nh vy? Hn na, v mt trong s nhng mc tiu ca trng i hc l to iu kin cho nhng sinh vin ca trng tm c nhng vic lm tt, do vy c th t trng ca im bi kim tra kh nng hc tp phi chim hn 40% trong quyt nh tuyn chn. Suy cho cng, nu cc bi kim tra kh nng hc tp khai thc c tr thng minh v nhng ngi tuyn dng cn nhng nhn vin thng minh th ti sao cc quyt nh tuyn sinh vo i hc li khng da ch yu vo im s ca bi kim tra kh nng hc tp? Liu trng i hc m Alix ang lm vic c nn thay th bi kim tra kh nng hc tp bng bi kim tra tr thng minh thun tu khng? Cu hi: 1. Nu nhn t d on tt nht ca hnh vi trong tng lai l hnh vi trong qu kh th gim c ph trch tuyn sinh nn s dng tiu chun (bi kim tra) no xc nh nhng ng c vin c trnh nht? 2. Nu bn l Alix, bn s lm g? Ti sao?

36

MAN403_Bai 2_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

BI 3: RA QUYT NH C NHN TRONG T CHC


Ni dung

M hnh ra quyt nh hp l; Ra quyt nh trn thc t; Nhng bin php nng cao hiu qu ca vic c nhn ra quyt nh; Sng to v cc bin php thc y tnh sng to trong vic ra quyt nh;

Hng dn hc

Mc tiu

n li bi 2 C s ca hnh vi c nhn trong t chc c th xc nh c qu trnh ra quyt nh c nhn v gii thch c cc nhn t nh hng. Vn dng cc kin thc hc trong tng mc tr li cc v d a ra trong bi. Tho lun vi cc hc vin khc v cc phng n cu hi hiu r hn v l thuyt. T tm cc v d trn bo chuyn ngnh hoc cc trang web nh trang http://vneconomy.vn v qu trnh ra quyt nh, cc quyt nh c hiu qu v cc bin php thc y tnh sng to trong vic ra quyt nh nh gi c qu trnh vn dng l thuyt trong i sng thc t ca doanh nghip.

Cho v d v qu trnh ra quyt nh ca c nhn trong t chc; Xc nh nhng nhn t nh hng ti vic ra quyt nh ca c nhn; Tm ra nhng bin php nng cao hiu qu v tnh sng to ca c nhn trong vic ra quyt nh.

Thi lng hc

4 tit

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

37

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Mai Hng c o to chuyn ngnh k ton. Nm 2003, tui 34, Hng v mt nhm bn vay hn 20 t ng mua li cng ty Hong H. Ti thi im , khng my ai quan tm ti vic mua li cng ty ny. Mc d cng ty ny c li nhun 2 t ng vo nm 2002 nhng li b l 4 t ng vo nm 2003. Tng lai ca cng ty ny khng my sng sa. Mai Hng nhn ra mt s iu nhng ngi khc khng thy. C thy rng cng ty Hong H c th li c li nu c thnh cng trong vic ct gim chi ph hot ng ca cng ty. Hng quyt nh ct gim mc lng ca cng nhn v u t mua thm mt s my mc sn xut. Vi nm sau khi mua li cng ty Hong H, do nh hng ca khng hong kinh t Vit Nam v th gii, cng ty tip tc gp nhiu kh khn v thua l. Trong hon cnh , Mai Hng quyt nh thc hin mt s chin lc kinh doanh to bo. C lp t li dy chuyn sn xut hin i, b mt s mu m sn phm v ch tp trung vo mt hng ng nha c kh nng chu lc v chu nhit tt, ri tm cch tip cn trc tip vi cc cng ty xy dng cung cp sn phm cho h. Vi chin lc ny, cng ty gy dng c mi quan h tt vi mt s khch hng ln. Thm vo , vo nm 2004, Mai Hng quyt nh huy ng vn bng cch pht hnh c phiu ca cng ty v tip tc ct gim chi ph hot ng ca cng ty. Vi chin lc mi ny, cng ty Hong H lin tc t li nhun cao trong nhng nm gn y. Cu hi 1. Trong qu trnh qun l cng ty, Mai Hng c thng xuyn phi ra quyt nh? Bn hy lit k cc quyt nh Mai Hng ra? 2. Bn hy chn mt quyt nh v phn tch tnh hung ra quyt nh, quyt nh c hiu qu i vi cng ty khng?

38

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

3.1.

Qu trnh ra quyt nh hp l

Tt c cc c nhn trong mi t chc u thng xuyn tham gia vo vic ra quyt nh, t quyt nh nh n quyt nh ln, quyt nh nhanh hay quyt nh chm. Chng hn, n gin l bn quyt nh ngy hm nay mnh s lm nhng cng vic g? Trong nhng trng hp nh vy, bn khng phi suy ngh nhiu cng khng cn phi cn nhc, n o nhiu. Nhng khi cc c nhn phi i mt vi nhng quyt nh mi hay nhng quyt nh quan trng, h c th suy ngh su sc v cn nhc thn trng hn. Chng hn nh, khi phi la chn lm cng vic no, c nhn thng phi suy ngh rt k trc khi quyt nh nhn cng vic. Khi cc phng n la chn s c a ra. u im v nhc im ca mi phng n la chn s c cn nhc. Trong trng hp ny hiu qu ca mi quyt nh c a ra chu nh hng bi qu trnh ra quyt nh ca c nhn. Qu trnh ra quyt nh hp l l qu trnh trong c s la chn nht qun, ti u trong iu kin c nhng hn ch c th. Qu trnh ra quyt nh hp l c th hin trong "M hnh ra quyt nh hp l". M hnh ny c 6 bc nh trong hnh 3.1. Bc 1: xc nh vn M hnh bt u bng vic xc nh vn . Mt vn tn ti khi c mt s khc bit gia thc t v trng thi mong mun ca s vt, hin tng. C th thy nhiu quyt nh sai lm l do ngi ra quyt nh khng xc nh c hoc khng xc nh ng vn . Mt v d ca vn l tnh trng thiu ng lc ca nhn vin. Nhn vin khng hng hi, nhit tnh vi cng vic. Do vy h khng n lc trong cng vic v cng khng t kt qu cng vic cao. iu ny khc vi mong mun ca t chc l i ng nhn vin lun hng hi, nhit tnh, n lc trong cng vic. Cn xc nh chnh xc vn , trnh nhm ln gia vn vi cc biu hin ca vn . Mt Hnh 3.1: M hnh ra vn cng ging nh mt bnh c th c nhiu quyt nh hp l triu chng nhng thy thuc phi cn c vo cc triu chng chn on v cha ng bnh. Triu chng ca thiu ng lc c th l ngh vic nhiu, n mun, nhiu sn phm li v.v Nu xc nh nhiu sn phm li l vn th khng chnh xc. Sn phm li ch l biu hin ca vn thiu ng lc. Bc 2: xc nh cc tiu ch quyt nh Khi xc nh c vn , ngi ra quyt nh cn phi xc nh cc tiu ch quyt nh, iu s rt quan trng trong vic gii quyt vn . Trong bc ny,
39

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

ngi ra quyt nh xc nh iu g lin quan n vic ra quyt nh. Bc ny thng xt n li ch, gi tr v u tin c nhn ca ngi ra quyt nh. Xc nh cc tiu ch l iu quan trng bi iu m mt ngi cho l c lin quan th mt ngi khc c th cho l khng lin quan. Cng nn lu rng bt k yu t no khng c xc nh trong bc ny c coi l khng c lin quan i vi ngi ra quyt nh. V d cc tiu ch gii quyt vn thiu ng lc bao gm hiu qu cng vic, tc ng nhanh hay chm ti t chc v chi ph. Bc 3: cn nhc cc tiu ch Cc tiu ch quyt nh thng c tm quan trng khc nhau. Tiu ch cng quan trng th cng cn c u tin. V vy, bc th ba i hi ngi ra quyt nh phi cn nhc xc nh mc u tin ca cc tiu ch. Ngi ta thng xc nh mc u tin bng cch gn cho mi tiu ch mt trng s. Chng hn trong 3 tiu ch ra quyt nh gii quyt vn thiu ng lc, hiu qu l quan trng nht nn c th cho trng s 0,5, tiu ch th 2 c trng s l 0,2 v tiu ch cui cng c trng s 0,3. Bc 4: a ra cc phng n gii quyt vn Bc ny i hi ngi ra quyt nh phi a ra cc phng n la chn c th, iu ny s dn ti thnh cng trong vic gii quyt vn . Bc ny khng nhm nh gi cc phng n la chn, m ch a ra cc phng n. V d gii quyt vn thiu ng lc, t chc c th a ra 3 phng n l tng lng, ci thin h thng nh gi kt qu thc hin cng vic v ci thin iu kin lm vic. Bc 5: nh gi phng n la chn theo tng tiu ch Mt khi cc phng n la chn c a ra, ngi ra quyt nh phi phn tch st sao v nh gi tng phng n. iu ny c thc hin bng cch nh gi mi phng n theo tng tiu ch c xc nh. im mnh v im yu ca mi phng n tr nn r rng khi chng c em i chiu vi cc tiu ch v nhng th t u tin c thit lp trong bc hai v bc ba. V d c th cho im tng phng n tng cng ng lc ( xut bc 4) bng cch cho im theo cc tiu ch vi im ti a l 10 cho phng n mnh nht. Kt qu nh gi cc phng n c a ra trong bng sau:
Phng n 1: tng lng Tiu ch 1: Hiu qu Tiu ch 2: Tc ng nhanh hay chm Tiu ch 3: Chi ph 8 9 5 Phng n 2: ci thin h thng nh gi kt qu thc hin cng vic 7 8 8 Phng n 3: ci thin iu kin lm vic 6 7 6

Bc 6: tnh ton ti u v quyt nh Bc cui cng trong m hnh ny i hi phi tnh ton ti u v quyt nh. iu ny c thc hin bng cch cn nhc tng th cc phng n la chn theo cc tiu
40
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

ch c xc nh v quyt nh la chn phng n ti u nht theo cc tiu ch . im s theo cc tiu ch ca mi phng n s c tnh ton da trn s im v trng s vi kt qu thu c nh trong bng sau. Theo m hnh ny, phng n ti u c la chn chnh l quyt nh ti u. Nu ch chn 1 trong 3 th phng n ci thin h thng nh gi kt qu thc hin cng vic s l ti u.
Trng s Tiu ch 1: Hiu qu Tiu ch 2: Tc ng nhanh hay chm Tiu ch 3: Chi ph Tng s im 0,5 0,2 Phng n 1: tng lng 4,0 1,8 Phng n 2: ci thin h thng nh gi kt qu thc hin cng vic 3,5 1,6 Phng n 3: ci thin iu kin lm vic 3,0 1,4

0,3

1,5 7,3

2,4 7,5

1,8 6,2

M hnh su bc ra quyt nh hp l c xy dng da trn mt s gi thuyt. Nhng gi thuyt l: S r rng ca vn : vn cn gii quyt rt r rng v khng m h. Ngi ra quyt nh c thng tin y v vn cn gii quyt. Xc nh c cc phng n la chn: ngi ra quyt nh c th xc nh tt c cc tiu ch lin quan v c th lit k tt c cc phng n la chn c th xy ra. Ngi ra quyt nh cng nhn thc c tt c cc h qu c th ca mi phng n la chn. Nhng u tin r rng: gi nh v s hp l cho rng cc tiu ch v phng n la chn ny c th c xp hng v cn nhc phn nh tm quan trng ca chng. Nhng u tin bt bin: cc tiu ch ra quyt nh v mc u tin ca cc tiu ch ny khng thay i trong sut qu trnh ra quyt nh. Khng c nhng hn ch v thi gian hay chi ph: ngi ra quyt nh hp l c th c c thng tin y v cc tiu ch v phng n la chn bi v gi thuyt c t ra khng c nhng hn ch v thi gian hay chi ph. Mc thng pht ti a: ngi ra quyt nh hp l c ng lc v p lc chn phng n em li gi tr c cho l cao nht.
3.2. 3.2.1. Ra quyt nh c nhn trn thc t Ra quyt nh bng trc gic

i khi trong vic ra quyt nh, chng ta buc phi dng n nhng cm tnh ca mnh. Chng hn trong tuyn chn nhn lc, khi ngi qun l phi la chn mt trong hai ng c vin u iu kin. Khi ngi qun l thng phi s dng "cm tnh" ca mnh. S dng cm tnh c phi l biu hin ca mt nh qun l km ci khng? iu c dn n sai lm khng? Cu tr li cho nhng cu hi ny l "khng". Cc nh qun l thng s dng trc gic ca mnh v iu ny thc s gp phn ci thin vic ra quyt nh c nhn.

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

41

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

Ra quyt nh bng trc gic l mt qu trnh v thc c to ra nh kinh nghim tch lu c. V d: Nghin cu v vic chi c vua cho chng ta mt minh ha v ra quyt nh bng trc gic. Nhng ngi chi c cha c kinh nghim v nhng i kin tng cng c xem mt vn c thc s, nhng khng bit c th 25 qun c trn bn c. Sau 5 10 giy, cc qun c c b khi bn c v mi ngi chi c c yu cu xp li cc qun c vo ng v tr. Tnh trung bnh, cc i kin tng c th t 23 n 24 qun c vo ng , nhng ngi mi chi ch xp li ng v tr trung bnh c su qun. Sau , vic nghin cu c tin hnh theo cch khc. Ln ny, cc qun c c t mt cch ngu nhin vo bn c. Mt ln na, nhng ngi mi chi c ch t c su ng, nhng cc i kin tng cng chng hn g. Cch lm th hai cho thy rng v i kin tng khng c tr nh tt hn so vi ngi mi chi c. iu m v i kin tng hn hn l kinh nghim tch lu c c t vic chi hng ngn vn c. Cc nghin cu cn cho thy thm rng cc chuyn gia v c cn c th chi cng mt lc hn 50 vn, trong quyt nh thng c a ra trong thi gian tnh bng giy v hiu qu ch gim st i cht so vi khi c chi mt vn trong iu kin thi u, trong cc quyt nh thng c a ra trong khong na ting ng h hoc lu hn. Kinh nghim cho php cc chuyn gia nhn ra tnh hung v da vo nhng thng tin c c t trc kt hp vi tnh hung nhanh chng i n quyt nh. Kt qu l ngi ra quyt nh bng trc gic c th quyt nh nhanh chng vi mt lng thng tin hn ch.
3.2.2. Ra quyt nh trong iu kin tnh hp l c gii hn

Khi i mt vi mt vn phc tp, ngi ta thng n gin ha vn tm cch gii quyt. Nng lc x l thng tin hn ch ca con ngi khin h khng th x l v hiu ht c tt c nhng thng tin cn thit c th a ra gii php ti u. V vy, con ngi thng tm kim nhng gii php c th chp nhn c. Ra quyt nh trong iu kin gii hn v tiu ch v cc phng n la chn: o Qu trnh ra quyt nh: Trn thc t, c nhn ch quan tm n cc kha cnh ch yu ca vn m khng cn phi nm bt vn mt cch t m, chi tit. Sau khi xc nh c vn , c nhn bt u tm kim cc tiu ch v phng n la chn. Nhng c nhn kh c th c danh sch cc tiu ch mt cch y . Ngi ra quyt nh s xc nh mt danh sch gii hn cc la chn bao gm nhng tiu ch d nhn thy. Trong hu ht cc trng hp, cc tiu ch quen thuc v cc gii php c th nghim s c cn nhc trc tin. Mt khi xc nh c tp hp gii hn cc phng n la chn ny, ngi ra quyt nh s bt u xem xt li chng. Nhng vic xem xt li s khng ton din v khng phi tt c cc phng n la chn u c nh gi k lng. Thay vo , ngi ra quyt nh s bt u vi cc phng n la
42
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

chn no m mc khc bit tng i nh so vi s la chn hin ang c s dng. Theo mt s cch thc quen thuc, ngi ra quyt nh s tin ti xem xt li cc phng n thay th cho n khi c nhn xc nh c mt phng n la chn " tt" ngha l mc chp nhn c. Khi tm c phng n la chn u tin p ng c kt qu ny, cuc tm kim chm dt. V vy, gii php cui cng l kt qu ca mt s la chn tha mn ha ch khng phi mt s la chn ti u. Mt trong nhng kha cnh khc ca tnh hp l c gii hn l th t u tin ca cc phng n la chn c xem xt. Trong m hnh ti u ha, tt c cc phng n la chn u c lit k theo th bc cc tiu ch u tin. Mi phng n tim tng u c nh gi y v k lng. Nhng iu ny khng cn ng trong iu kin tnh hp l c gii hn. Nu c nhiu phng n la chn cho vn cn gii quyt, th phng n "chp nhn c" u tin m ngi ra quyt nh nm bt c s l phng n c la chn.

Ra quyt nh trong iu kin gii hn bi cc yu t thuc v t chc: Bn cnh , khi ra quyt nh, c nhn cng chu nh hng nhiu bi cc yu t thuc v t chc nh h thng nh gi kt qu thc hin cng vic, h thng khen thng, thi gian v chi ph, cc tin l ca t chc. Chng hn, trong vic ra quyt nh, cc nh qun l b tc ng mnh m bi nhng tiu ch c s dng nh gi h. Nu nh mt trong cc tiu ch nh gi kt qu thc hin cng vic ca nhn vin l thi phc v khch hng th chc chn rng trong qu trnh lm vic, nhn vin bn hng s phi cn trng trong vic ra quyt nh khi tip xc trc tip vi khch hng v c th h s c gng che du nhng thi khng my thn thin ca h vi khch hng. Hoc nu nh cn b qun l khen thng cho nhn vin c tinh thn sng to trong qu trnh lm vic th khi nhn vin s rt tch cc tm ti ci mi, p dng cch thc lm vic mi, xut sn phm mi v tng mi. Ra quyt nh trong iu kin gii hn v thi gian: M hnh ra quyt nh l tng thng khng tnh n thc t rng: trong cc t chc, cc quyt nh thng i km vi nhng hn ch v thi gian. Cc t chc thng a ra hn cht i vi mt quyt nh no . Chng hn, k hoch ti chnh ca t chc phi c hon thnh trong tun hay k hoch trin khai sn phm mi phi trnh lnh o doanh nghip vo tun sau. Mt s quyt nh cn phi c a ra nhanh chng i u trong cuc cnh tranh lm cho khch hng tha mn. V hu nh tt c cc quyt nh quan trng u c nhng thi hn.
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

43

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

Nhng iu kin ny thng to ra nhng p lc v thi gian i vi nhng ngi ra quyt nh v thng lm cho vic tp hp tt c cc thng tin m h mun trc khi phi a ra la chn cui cng tr nn kh khn, nu khng mun ni l khng th. Tin l nh l mt gii hn: Tin l l cc trng hp tng t c, xy ra. M hnh ra quyt nh hp l c th dn ti mt quan im phi thc tin l quyt nh c th l nhng s kin c lp v ring r. Nhng thc t li khng nh vy, cc quyt nh thng b nh hng bi cc tin l. Chng hn, khi phi tin hnh k lut mt nhn vin vi phm k lut, hi ng k lut ca t chc thng da vo cc tin l c a ra cc hnh thc k lut. Trong kinh doanh, khi cc nh qun l gp phi mt vn tng t nh gp trong qu kh th nht thit h phi xem xt li quyt nh . i khi vn ca ngy hm nay c bi cnh khc vi bi cnh trong qu kh nhng h vn quyt nh theo cch thc c. Ngi hng mt thu ca Chrysler
Hng t ln th ba th gii Chrysler khng ch gp cn nguy khn trong cuc khng hong kinh t ang din ra, m trc , t nhng nm 1970, tp on ny tng ng bn b vc ph sn. V ngi hng em li sc sng cho Chrysler vo thi im l Lee Iacocca.

Khi nghip t Ford() Lee vo trng i hc Lehigh, vi ngnh k s c kh. Sau khi tt nghip, Lee gia nhp hng Ford vi v tr k s c kh. Tuy nhin, ng nhanh chng nhn ra kh nng kinh doanh ca mnh nn xin chuyn sang b phn kinh doanh ca cng ty. Mt trong nhng l do khin Lee rt thnh cng trong cng vic, l kh nng thch nghi nhanh chng vi mi tnh hung. ng lun l ngi ch ng. Lee ni, mt phm cht quan trng ca mt nh qun l tt l tnh quyt on. V y chnh l iu ng lm c nm 1956 khi bt u lm vic b phn kinh doanh ca Ford. Nm y, ng l tc gi ca chin dch 56 cho 56. Chng trnh khuyn mi ny c ngha l khch hng khi mua xe Ford trong nm ny, c gim gi 20% v c nhn 56 USD h tr hng thng trong 3 nm lin tip. Nh c chin dch ny, khong 75 triu xe Ford c bn. Mt d n khc m Lee thc hin, l xy dng y ban Fairlane. y ban ny cho p dng d liu nghin cu quyt nh loi xe mi no cn c sn xut. D liu ny bao gm cc s liu v nhn khu hc c xt n s gia tng s lng ngi tui 18 n 34, 20 n 24 v t suy ra s lng xe hi cn cho th trng trong thi gian ti. Da vo d liu ny, yu cu v thit k xe c din tch nh nhng ch c 4 ngi v gi thnh va phi. Hai d n ny u thnh cng ng s dng d liu nghin cu marketing tt, bit cch tm hiu s thch ca nhng ngi xung quanh, sn sng lng nghe. Thm vo , ng l ngi sn sng
44
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

ng u vi ri ro gii thiu sn phm mi. Nh , chic xe hi ca Ford, loi Mustang gy mt ting vang ln trn th trng nc M vo thi im . V ng c gi l ng t ca Mustang. Sau thnh cng vang di ca Mustang, Lee c chn vo gh Ch tch ca Ford vo thng 12/1970. Trong qu trnh cng hin ca mnh, tn tui ca ng c gn lin vi nhng kiu mu xe hi ni ting ca tp on ny nh Ford Mustang, Lincoln Continental Mark III, Mercury, Mercury Marquis. Cui nm 1975, Lee bt u gp rc ri ti Ford, xut pht t nhng mu thun c nhn gia Ch tch Hi ng Qun tr Henry Ford II v Lee. S cng thng tip tc leo thang v Lee b sa thi vo thng 7/1978. Tuy nhin, ng khng ngi yn lu v chnh thc gia nhp Chrysler vo thng 11/1978 vi li mi ca John Ricardo, Ch tch tp on ny. Lm hi sinh Chrysler Cng chng mt bao lu Lee hnh dung ra c tnh cnh nguy cp ca Chrysler. Lee Iacocca bc chn ti Chrysler khi cng ty ang trn b vc ca s ph sn, phi i mt vi n nn chng cht n k phi tr, th trng ca cng ty chu u b thua l. Ti y, s giao tip v tinh thn lm vic nhm thiu trm trng. Mi b phn, phng ban v cc c nhn dng nh lm vic c lp. Lee buc phi thc hin mt s quyt nh mnh bo. ng sa thi nhiu gim c b phn. Lee Iacocca nhanh chng cng c li ton b nhn lc, tm ct gim nhn lc, b th trng thua l chu u, a v nhiu chuyn gia k thut v nhng ngi ti t chnh cng ty c ca ng. ng thi ng cng thc hin mt s nhng d n m Ford khng thc hin trong thi gian ng cn iu hnh nh d n Minimax, ct b nhng d n sn xut khng em li li nhun v a vo dy chuyn sn xut nhng kiu mu xe mi nh Dodge Omni v Plymouth Horizon. V cng ty thu c nhng thnh cng ng k t hai nhn hiu Omni v Horizon. Ring nm u tin gii thiu sn phm, cng ty bn c trn 300.000 chic. D vy, s tin thu c cng khng trang tri cho nhng n nn. ng c gng xy dng mi quan h i tc gia Chrysler vi Volkswagen, nhng Volkswagen nhn ra s ln su vo n nn ca Chrysler nn t chi hp tc. Lee khng th ko mi th li vi nhau lm vic c hiu qu. ng phi tm n Chnh ph xin cc khon vay h tr. ng cng mc c vi lin on lao ng ct gim lng v phc li. ng t ng gim lng ca mnh xung cho cc nhn vin thy rng mi thnh vin trong cng ty cn sn sng hy sinh v s sng ca c cng ty. iu ny tip tc khng nh kh nng qun l ca ng. l, ng hiu cc nhn vin t cng nhn n cc gim c v bit cch ko mi ngi li vi nhau v li n nm 1983, Chrysler c th ng trn i chn ca mnh v n ngy 13/7/1983, Chrysler tr c tt c cc khon vay ca Chnh ph. Chia s vi bo ch v nim vui ny, ng ni, Chrysler vay tin ca Chnh ph v chng ti tr c ri.

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

45

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

Lee cho rng cha kha thnh cng ca cc nh qun l l kh nng tp trung v s dng thi gian mt cch khn ngoan. Xy dng th t u tin v bit gii quyt kh khn l yu cu bt buc. Cc nh qun l cn phi l nhng ngi ra quyt nh cng l nhng ngi bit thc y cng vic. Cch tt nht thc y mi ngi lm vic l giao tip vi h. Mt nh qun l tt cn bit lng nghe t nht l bng vi thi gian ni din thuyt. Mt trong nhng iu quan trng nht cn nh trong kinh doanh l mi vn u phi gii quyt t gc nu mun ng u vi mi trng cnh tranh ngy nay. Trong i sng doanh nghip, lun lun c nhng ngi cm thy cn c thm thi gian nghin cu, nhng sau mt thi gian nht nh, khi hu ht cc thng tin c c, nh lnh o cn a ra quyt nh kp thi. Bit ng u vi ri ro cng l cn thit. Kinh doanh ngy nay khng cho php s chm chp khi ra quyt nh, Lee ni. S thnh cng ca Lee trong kinh doanh cho thy ng khng ch ni v nhng nguyn tc thnh cng m ng l ngi thc hin t c thnh cng. L HNG (trch t http://vneconomy.vn/20090117113845547P0C5 /nguoi-hung-mot-thuo-cua-chrysler.htm) Cu hi gi m: Bn hy phn tch qu trnh ra quyt nh cng nh nhn t nh hng n vic ra quyt nh ca ng Lee Iacocca trong cc quyt nh ca ng ti cng ty Ford v cng ty Chrysler ? Theo bn, nhng iu g lm nn thnh cng ca ng trong kinh doanh ?
3.2.3. Cam kt tng dn trong vic ra quyt nh

Cam kt tng dn l s gia tng cam kt i vi mt quyt nh bt chp c nhng thng tin tiu cc v quyt nh . Chng hn, mt ngi ph n c kh nng v c nguyn vng mun tr thnh mt lp trnh vin. Nhng trn thc t c li ng k d thi vo Trng i hc Kinh t Quc dn ly bng tin s kinh t d c khng thch ging dy v khng mun lm cn b nghin cu. C gii thch quyt nh ca mnh nh sau: "Ti c mt bng thc s kinh t v ti mun quay tr li trng tip tc hc tp. Ti s cm thy tic nu nh by gi khng c gng". Mt sinh vin, ngy no cng i hc ting Anh nhng khng tin b. Khi c hi: "Ti sao khng dng li v chuyn sang hc ting khc", anh ta l gii: "V ti u t qu nhiu cng sc v tin bc vo hc ting Anh ri nn khng th b c na". C rt nhiu v d thc t cho thy rng cc c nhn thng gia tng cam kt i vi mt ng li hnh ng ang tht bi ngay c khi h nhn ra sai lm ca mnh. H "c m n xi" th hin quyt nh ban u ca h l khng sai v h lun l ngi c nng lc. Vic cam kt tng dn cng ph hp vi bng chng cho rng h c gng t ra nht qun trong li ni v hnh ng. Cam kt tng dn i vi hnh ng trc thng c th hin bng s nht qun trong vic ra quyt nh.
46
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

Hin tng cam kt tng dn c th c nhng ngha tiu cc v qun l. C nhiu trng hp t chc chu thit hi nng n bi mt nh qun l quyt tm chng minh quyt nh ban u ca mnh l ng bng cch tip tc dnh cc ngun lc ca t chc thc hin quyt nh, mc d iu gy ra nhng thit hi ngay t ban u. Hn na, tnh nht qun l mt c im thng thy cc nh lnh o gii. V vy, chng t mnh l ngi lnh o gii cc nh qun l c gng t ra mnh l ngi nht qun khng thay i quyt nh ca mnh ngay c khi h bit rng nu thay i quyt nh theo mt hng khc c th tt hn. Trn thc t, cc nh qun l hiu qu l nhng ngi c th phn bit c cc tnh hung m trong s nht qun mang li kt qu vi nhng tnh hung m s nht qun ch lm tn hi ti cng ty.
3.2.4. Xc nh vn trn thc t

Xc nh c vn khng phi d dng. Vn ca ngi ny c th khng phi l vn ca ngi khc. Chng ta c th thy c biu hin ging nhau v hnh vi ca nhn vin nh: lin tc khng hon thnh cng vic c giao, i mun v sm hai cng ty khc nhau, nhng vn m hai cng ty phi gii quyt c th rt khc nhau, c th cng ty A phi i mi chnh sch tin lng nhng cng ty B li phi ci thin mi trng lm vic chng hn. Vy lm th no nhng ngi ra quyt nh xc nh v la chn c vn ? Nhiu vn c th khng quan trng nhng dng "hin" thng c kh nng c la chn cao hn so vi cc vn quan trng nhng li dng "n". t nht c ba l do l gii cho iu ny: Mt l, cc vn dng hin d c nhn thy hn. Chng c kh nng thu ht s ch ca ngi ra quyt nh hn. Hai l, nhng ngi ra quyt nh trong t chc mun t ra mnh l ngi c nng lc, c th gii quyt c mi vn . iu ny thi thc h tp trung vo cc vn m mi ngi u c th nhn thy. Ba l, do li ch c nhn ca ngi ra quyt nh. Nu mt ngi ra quyt nh gp phi mt s xung t gia vic la chn mt vn quan trng i vi t chc v mt vn quan trng i vi ngi ra quyt nh , trong trng hp ny th li ch c nhn thng ginh phn thng. Ngi ra quyt nh lun c li ch ln nht trong vic gii quyt nhng vn c nhiu ngi bit n. Hn na, khi kt qu lm vic ca ngi ra quyt nh c nh gi li, ngi nh gi nht nh s dnh im cao cho ngi tch cc tham gia gii quyt cc vn dng "hin" hn l mt ngi gii quyt cc vn c t ngi bit n.
3.3. Nng cao hiu qu trong vic ra quyt nh

Cc c nhn thng t duy v lp lun trc khi hnh ng. Nh vy, hiu bit v cch thc ra quyt nh ca mi ngi c th s rt hu ch nu chng ta mun gii thch v d on hnh vi ca h.
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

47

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

Trong mt s tnh hung quyt nh, mi ngi thng theo m hnh ti u ha. Nhng i vi hu ht mi ngi v a s nhng quyt nh trn thc t li khng hon ton theo m hnh ny. Hu nh khng c quyt nh quan trng no n gin v r rng c th p dng cho cc gi thuyt ca m hnh ti u ha. V vy, cc c nhn tm kim cc gii php tha mn ha hn l cc gii php ti u. Khi ra quyt nh s da vo trc gic d dn ti thin lch v thin v. T vic trnh by cc phn trn v ra quyt nh trn thc t trong cc t chc, cc nh qun l c th xem xt mt s hng nng cao hiu qu ca c nhn trong vic ra quyt nh nh sau: Th nht, cn phn tch tnh hung. C nhn c th da vo yu t vn ha ca t nc, t chc, nhng tiu ch nh gi v khen thng ca t chc iu chnh phng thc ra quyt nh. Chng hn, nu ngi ra quyt nh mt t nc khng nh gi cao tnh hp l th ng cm thy b bt buc phi theo m hnh ra quyt nh hp l hoc thm ch ng c gng lm cho quyt nh ca mnh t ra hp l. Cc t chc c cc gi tr vn ho ring nn cch thc ra quyt nh c nhn cn c iu chnh ph hp vi vn ho ca t chc. Th hai, cn suy xt, cn nhc cc thin lch c th xy ra. Tt c chng ta u c nguy c thin lch khi ra quyt nh. Nu ngi ra quyt nh hiu c nhng thin lch ang nh hng n s suy xt ca mnh, h c th thay i li ra quyt nh gim bt cc thin lch. Th ba, cn kt hp phn tch hp l vi trc gic. y khng phi l nhng phng thc mu thun nhau trong vic ra quyt nh. Bng cch s dng c hai phng thc, chng ta c th thc s ci thin hiu qu trong vic ra quyt nh. Khi m ngi ra quyt nh c c kinh nghim qun l, h s cm thy ngy cng t tin khi kt hp nhng phng n trc gic ca mnh vi phn tch hp l. Th t, khng nn cho rng li ra quyt nh c th l ph hp i vi mi cng vic. Tnh hiu qu ca quyt nh s gia tng nu nh ngi ra quyt nh gn c li ra quyt nh ca mnh vi nhng yu cu ca cng vic. Chng hn, nu c nhn ai l mt ngi ra quyt nh c li ch th, h s hiu qu hn khi lm vic vi nhng ngi c cng vic i hi hnh ng nhanh chng. Cch thc ny s rt ph hp vi nhng ngi mi gii chng khon. Mt khc, li phn tch s ph hp vi nhng k ton vin, nhng nh nghin cu th trng hay nh phn tch ti chnh. Cui cng, cn s dng cc bin php thc y tnh sng to ca c nhn trong vic ra quyt nh. Chng ta c th ci thin tnh hiu qu tng th trong vic ra quyt nh bng cch tm kim cc gii php mi cho vn . Thc y tnh sng to c th n gin nh tm nim phi t duy sng to v tm kim c th nhng phng n la chn c o. Ngoi ra, chng ta c th p dng cc phng php pht huy tnh sng to trong ra quyt nh.
48
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

3.4. 3.4.1.

Ra quyt nh v pht huy sng to c nhn Tnh sng to c nhn trong t chc

Tnh sng to ca c nhn trong ra quyt nh l kh nng kt hp cc tng theo mt cch ring bit hoc kh nng to ra nhng kt hp khc thng gia cc tng. Sng to cho php ngi ra quyt nh thm nh v hiu bit y hn v vn , bao gm c nhn thy nhng vn m ngi khc khng th thy. Tuy nhin, gi tr r rng nht ca tnh sng to l gip ngi ra quyt nh xc nh c tt c cc kh nng la chn c th ng vng c. Sng to em li sc mnh cho t chc, to cho t chc s nng ng v pht trin. S sng to ca c nhn trong vic ra quyt nh ph thuc vo bn thn ngi lao ng, ng thi ph thuc vo t chc: chnh sch ca t chc trong vic pht huy tnh sng to ca ngi lao ng, thi ca t chc i vi nhng thnh qu sng to ca ngi lao ng, vn ho ca t chc... Chng ta c th bt u bng mt s tht r rng. Mi ngi khc nhau v tnh sng to thin bm ca mnh. Einstein, Edison, Picasso v Mozart l nhng c nhn c nng lc sng to phi thng. Khng c g ngc nhin l kh nng sng to phi thng l iu rt him c. Mt nghin cu M v tnh sng to trong c cuc i ca 461 ngi, c nam v n, pht hin thy rng cha y 1% s h c kh nng sng to phi thng. Nhng 10% c mc sng to cao v khong 60% c kh nng sng to tng i.
3.4.2. Cc bin php thc y tnh sng to ca c nhn trong t chc

Phng php ch th, mnh lnh i khi hnh ng n gin nht li c sc mnh rt to ln. iu dng nh ng vi vic thc y tnh sng to. Thc t cho thy, nu nh qun l ra lnh cho mt nhn vin no phi "sng to", phi trnh nhng cch tip cn thng thng, quen thuc i vi mt vn th h c th s c c cc tng c o t nhn vin ca h. Trong nhiu trng hp, khi ngi lao ng b dn nn, b thc p trong khong thi gian v cc ngun lc c gii hn, h c th a ra c nhng tng, nhng phng n m lc bnh thng h khng th a ra c. Phng php ch th trc tip da vo thc t l mi ngi c xu hng chp nhn cc gii php r rng quen thuc, t duy theo li mn v nhng xu hng ny thng ngn cn h hot ng ht nng lc ca mnh. V vy, ch mt ch th rng cn c cc gii php thay th c o v sng to cng c tc dng khuyn khch mi ngi tm kim nhng tng mi. Phng php ny cng th hin ch nu nh chng ta lun t nh rng chng ta "ang lm mt vic sng to" cng c th cho chng ta c c phng n c o. Phng php lit k thuc tnh Trong lit k thuc tnh, ngi ra quyt nh s lit k cc thuc tnh hay c im ch yu ca cc kh nng. Sau , mi thuc tnh ch yu s c xem xt v c thay i theo mi cch c th chp nhn c. Khng mt kin no b bc
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

49

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

b, d cho chng c k cc n th no chng na. Khi bn lit k m rng ny c hon thnh, nhng rng buc ca vn mi c a vo nhm loi b nhng thay i khng hp l, t c th c c kh nng la chn sng to v hp l hn. Phng php lit k thuc tnh l phng php d p dng n c da trn c s phng n la chn c, tuy nhin n em li hiu qu cao. S sng to ca phng n mi c xut tu thuc vo n c s khc bit so vi phng n c nh th no. Phng php lit k thuc tnh cng l phng php ph bin c p dng trn thc t. Phng php t duy zic-zc Tnh sng to c th c thc y bng cch p dng li t duy zc-zc. y l s thay th cho li t duy theo chiu dc mang tnh truyn thng bng li t duy khc. Trong li t duy theo chiu dc mi bc trong qu trnh t duy phi tip thc hin theo trnh t logic, lin tc. T duy theo chiu dc thng c nhn nhn nh l li t duy l tr bi v n buc phi ng mi bc v ch i ph vi nhng g lin quan. Trong li t duy zc-zc qu trnh t duy din ra khng theo trnh t. Chng hn, bn c th gii quyt mt vn bt u t khu gii php ch khng phi t khi im v c th tr li vi cc tnh trng khi im khc nhau. Li t duy ny khng cn phi ng ti mi bc. Trong nhiu trng hp ngi qun l phi t duy ngc khng phi t xc nh vn m t kt qu, c ngha l kt qu c xc nh, nh qun l phi tm ra bc i hp l m thi. Hn na, li t duy zc-zc khng hn ch ngi ra quyt nh nhng thng tin lin quan, h c th s dng nhng thng tin ngu nhin v thng tin khng lin quan em li mt phng thc mi trong nhn nhn vn . Phng php ny cho php tn dng kinh nghim, bi hc tch lu c ca c nhn trong vic ra quyt nh mt cch sng to. Ngoi ra, thc y kh nng sng to ca c nhn ngi lao ng, cc nh lnh o v qun l cn phi: Thc s quan tm v tch cc tham gia vo cc hot ng nhm thc y s sng to ca nhn vin. To mi trng thn thin, ci m trc nhng tng mi l. Mi lnh vc, t chc, doanh nghip s cn phi xy dng mi trng h tr v thc y sng to da trn ngun lc c th ca ring mnh, nhng tu trung h nn tun th cc nguyn tc c bn nh sau: o Tn trng s a dng: sng to bt u t s a dng, ni cch khc l khc bit. S chng c bt c iu g mi m v thay i nu tt c mi vic u tun th theo trt t c, t duy theo cch c v chng c ai khc bit vi ai. o Bit lng nghe: khi cha nhn bit r quan im ca tng bn, ng c gng tranh ci chng minh cho l phi theo kin ca ring mnh. Cn phi tn trng cch nhn ca ngi khc v l l phi theo kin ring ca h.
50
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc o

S cng tc: chng c s sng to no nu khng c s cng tc hay tng tc vi mi trng, ng nghip xung quanh. Mt mi trng ai cng chm lo cho bn thn nhiu hn l s trao i v chia s, bn s chng c nhiu l do hi vng xy dng mi trng h tr sng to tt hn. Hy bt u bng s cng tc, tng tc v chia s... Bn t mt bc tin r rt trn con ng dn ti hnh thnh mi trng sng to thnh cng.

To ng lc cho nhn vin pht huy tinh thn sng to thng qua cc chnh sch tin lng v cc khuyn khch. Chng hn nh, cng vi vic pht ng phong tro pht huy sng kin trong nhn vin, vic treo gii thng thc s thu ht s tham gia ca ngi lao ng vo phong tro. Cn th hin s quyt tm trong cc hot ng thc y tnh sng to. Chng ta khng th ph nhn vai tr, tm nhn v ci tm ca nh lnh o nhm h tr, thc y sng to v i mi. Quyt nh ca ngi lnh o c tc ng trc tip ti vic hoch nh v s dng ngun lc ca doanh nghip vo qu trnh thc y sng to v i mi. Vn dng v kt hp hp l cc phng php thc y tnh sng to ca nhn vin. iu kin cui cng ca mt qu trnh sng to v i mi thnh cng chnh l phng php. Cn b qun l cn trang b phng php sng to cho nhn vin. Bn thn, ngi lnh o khi quyt nh theo ui con ng sng to v i mi cng chnh l chp nhn thay i bn thn, lin tc cp nht v tip nhn ci mi. Ring yu cu khng h d dng i vi bt c nh lnh o no? Do vy, nu bn ri vo mt t chc m ngi lnh o khng quan tm ti sng to v i mi, bn cng ch ly lm bun. iu l hon ton c th hiu c. Cu hi cn t ra trong lc ny l bn s lm g gp phn thc y v nng cao quyt tm cho ngi lnh o t nim tin vo i ng nhn vin di quyn s khng ph s k vng ca h. Soichiro Honda: Khng tht bi s khng bao gi thnh cng Ngy nay, chng ta c th thy nhng chic t, xe my mang nhn hiu Honda khp ni trn cc con ng ti M, Trung Quc, n ... v Vit Nam. c c v tr hng u th gii , Soichiro Honda - ngi khai sinh tp on Honda phi ng u vi bit bao thng trm trong cuc sng v bin c ca lch s. () Tn trng nhn vin, u i nhn ti K tch m Honda to ra cn do vic ng tn trng nhn vin, c v kh nng t duy sng to c lp ca h. ng lun to ra mi trng lm vic tt c cng nhn u c c hi th hin mnh, lm cho h cm thy mnh v ang lin h cht ch vi mt cng vic quan trng trong cng ty. Nu khng giao cho nhn vin quyn lc, r rng h khng chu bt k trch nhim no v nh vy s khng bo m c cht lng sn phm. Vi phng cch gim lo trch nhim cho cng nhn, Honda c th loi nhng sn phm khng hp quy cch ngay t khu chn la nguyn liu, linh kin, c n cc giai on lp rp m khng cn n ngi kim nghim. Honda rt ch trng vic bi dng nhn ti, mi ngi mi. Khi khai thc pht trin
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

51

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

loi xe my mi, ng lun tn nhim s dng mt cch c thc nhng nh nghin cu tr. Mc d nu ch kim tra ring v mt k thut th lp k thut lu nm ng nhin l c, song h cng d i vo con ng mn nghin cu trc y, khng thch ng kp vi s thay i ca th trng. V vy, khi ch to mt th h sn phm mi, Honda lun s dng mt lot ngi mi thc hin cho k hoch ca mnh. ng thi c v lng say m sng to v tch cc trong cng vic, ng cng a ra nhiu ch u i i vi cng nhn. Khi nhn vin xut mt tng hp l c a vo s dng, s cho im cn c vo mc quan trng ca tng m h a ra. Nu tng t 300 im, s c nhn "gii thng Honda" gp 10 ln. Ngoi ra hng nm, cng ty cn pht hai ln tin thng v nhiu mt hng phc li cho nhn vin. Cn b, cng nhn vin trn 70% c xe my v xe t do cng ty sn xut. Honda cng rt quan tm n i sng tinh thn ca nhn vin, ng cho rng: con ngi khng phi l ci my, nu mt nh my em con ngi t ngang bng vi my mc th x nghip khng th pht trin lu di. () Cht lng l s 1 Honda lun coi cht lng sn phm l sinh mnh ca cng ty. Nguyn tc ca ng l: khng nn ch ch n vic kim tin m a ra nhng sn phm tiu th cht lng km, l mt cng ty khng c tin . i vi ng: "Thnh cng trong 1% trn c s tht bi ca 99%, khng c s tht bi. Song i vi nhng sn phm sau khi hon thnh vic nghin cu khai thc a ra tiu th khng cho php tht bi". ng rt ght nhng ngi ni i loi kiu: "Trong hng triu sn phm c mt ci th phm, l iu d nhin". ng cho rng, sn phm m cng ty sn xut ra mt nm bt k l 1 chic hay l 100 chic, nu pht hin ra mt sn phm khng hp cch, cho d xp ln tu cng phi d xung ton b kim tra li. Honda khng dng li , ng tip tc con ng tm ti, sng to nng cao cht lng sn phm v lm ra nhng mu m mi. ng i khp th gii nghin cu th trng v tm hiu v k thut. My kho, gn, nh v khng n l nhng u th ca xe Honda lc by gi. Ngoi ra Honda cn c mt u im na m khng mt loi xe my no lc lm c l, xe khng bao gi b chy du, bi cc chi tit c sn xut mt cch chnh xc n hon ho. Cng bt u t y, cc sn phm xe my Honda nhanh chng chinh phc th trng mt cch nhanh khng ng. Nu nh ngi M t ho c Henry Ford th ngi Nht li t ho c Honda. S thnh cng ca Soichiro Honda nh thc th h tr lun tin vo chnh nhng kh nng bn thn mnh dng cm vt qua bng ch nh mt k tch.
T LP

(http://tuanvietnam.net/2010-06-15soichiro-honda-khong-that-bai-se-khong-bao-gio-thanh-cong) Cu hi gi m: Bn hy nu nhng phng php m ng Soichiro Honda s dng c v hot ng sng to ti Honda?
52
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

TM LC CUI BI

Hiu bit v qu trnh ra quyt nh ca c nhn s gip cho cc nh qun l trong vic gii thch v d on hnh vi ca c nhn trong t chc. Trong mt s tnh hung, c nhn tun theo m hnh ra quyt nh hp l. Tuy nhin, trn thc t, trong qu trnh ra quyt nh, phn ln cc c nhn ra quyt nh da trn trc gic. H tp trung gii quyt nhng vn dng hin v thng tm kim nhng gii php c th chp nhn c hn l gii php ti u gii quyt vn . Bn cnh , vic ra quyt nh c nhn cn b nh hng bi nhiu yu t nh: ngun lc gii hn v tin l ca t chc, cam kt tng dn trong ra quyt nh. Da trn nhng hiu bit v qu trnh ra quyt nh ca c nhn, cc nh qun l c th xut cc bin php nhm nng cao hiu qu ra quyt nh ca c nhn, gp phn vo tng hiu qu hot ng ca t chc.

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

53

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

CU HI N TP

1. Trnh by m hnh su bc ra quyt nh hp l v cc gi thuyt ca m hnh. 2. Trnh by cc phng php thc y tnh sng to trong ra quyt nh c nhn. 3. Phn tch vic ra quyt nh ca c nhn trn thc t. 4. Miu t cc hnh ng ca ngi ra quyt nh trong iu kin tnh hp l c gii hn. 5. Th no l ra quyt nh bng trc gic? 6. Th no l cam kt tng dn trong ra quyt nh? 7. Phn tch nhng hn ch ca t chc trong vic ra quyt nh c nhn. 8. Trnh by nhng hng nng cao hiu qu ca vic ra quyt nh c nhn trong t chc.

54

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

BI TP TNH HUNG

Tng lng cho ai? Cch y 22 thng, Tun, Thng, Hng, Nam, Phng v Bo i lm cho cc cng ty khc nhau ca cng mt tp on. Cho d chuyn mn khc nhau nhng bng cp ca h tng ng nhau (bng i hc) v tt c u c kinh nghim cng tc t 3 n 5 nm. H c tuyn dng vi mc lng khi im 6 triu ng/thng. Cng ty ang xem xt quyt nh iu chnh lng cho nhng nhn vin ny. Hin cng ty quyt nh b ra 20 triu ng/thng cho t iu chnh lng ny. Bn c cc thng tin sau y: Tun Tun lm vic trong lnh vc marketing vi t cch trng phng. Mt s ngi ph trch kh chu v li c x kiu cng ca anh nhng a s li thy anh l mt thanh nin ci m, d chu, nng n v c tinh thn xy dng. Anh c kh nng trnh by tuyt vi. Tuy nhin, Tun khng my quan tm n khi lng cng vic phi thc hin v anh cng c nhng nhn nh gy tranh ci. Nu nh anh ci thin c kha cnh ny, c th ni anh l mt cn b c nng lc v nhiu trin vng. Thng Thng l mt thanh nin d chu v ci m. Anh ph trch mt phn xng ti mt trong nhng n v nguy him v km tin nghi nht ca nh my. Anh chu trch nhim qun l nhng nam nhn vin th l v cng u. Cng nhn ch chp nhn iu kin lm vic nh vy nu h c hng cc khon i ng cao. Thng cho rng mnh m nhim mt cng vic kh khn v anh mong mun ban gim c nhn thc c iu . Anh iu hnh cng vic t kt qu. Cng ty mun gi anh cng vic hin nay trong hai hoc ba nm na. Hng Hng c tham gia chng trnh o to ca cng ty v phn tch h thng v anh mong mun theo ui s nghip trong lnh vc ny. Tuy nhin, anh ch t kt qu trung bnh trong cng vic phn tch trnh cng ngh hin ti v v mc nhanh nhy, anh ch t 80% so vi mc trung bnh. Anh l mt trong nhng nhn vin chm chp trong phng. Song, cng ty hin ang thiu cn b phn tch v trn th trng lao ng, mc lng trung bnh ca cn b phn tch c ti thiu hai nm kinh nghim ang mc cao. Nam Nam lm vic trong mt phng nghin cu k thut. ng nghip ca anh u c trnh o to tng t v h tip n anh nhit tnh. Nam l cn b k thut xut sc v phn ng gp ca anh vo nhm cao hn mc trung bnh. Anh hi lng v v tr ny v dng nh khng c tham vng vn ln v tr cp bc cao hn. Phng Phng l mt k s. Xt v mt chuyn mn, c vng vng nhng khng xut sc. T bn thng nay, c l tr l cho ngi ph trch sn xut trong mt nh my. L ph n u tin c bng cp v c bt vo v tr nh vy, c lm cc ng nghip bc mnh v h cho rng c khng c kinh nghim g nhng li may mn vt ln nhanh chng. Cng vi l do tng t,
MAN403_Bai 3_v1.0010112211

55

Bi 3: Ra quyt nh c nhn trong t chc

Phng cng gy kh chu cho nhng cn b lm cng tc hnh chnh v h lm cho cuc sng ca c tr nn kh khn. Tuy nhin, c khng bao gi sao nhng cng vic v lun c gng. Nh ch phn u v nng lc ca mnh, c c lnh o nh my nh gi cao. Bo Bo lm vic b phn hnh chnh v ang chun b thi ly bng chuyn v k ton vo thi im bt u i lm. Cng ty to iu kin v thi gian cho c hc tp. Vo cui nm th nht, c d dng thi chng ch . Tuy vy, kt qu cng vic ca c hin nay khng tt nh trc v nhit huyt lm vic gim xung. Sau khi trao i vi cp trn ca c, ngi ta pht hin ra rng cha c va mt cch y ba thng, li cho c gnh nng gia nh, phi chm lo cho m v em gi. C ang gp cc kh khn v ti chnh. Cu hi Bn hy phn b 20 triu ng cho cc c nhn theo cch bn cho l hp l nht. Hy gii thch quyt nh ca bn?

56

MAN403_Bai 3_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

BI 4: TO NG LC CHO NGI LAO NG

Hng dn hc

Mc tiu

c ti liu: Qun tr hc, Nguyn Phng Minh Hng, Chng trnh o to c nhn trc tuyn Topica: Bi 6: Lnh o tm hiu thm v l thuyt nhu cu ca Maslow. S dng cc l thuyt v to ng lc phn tch thc trng lao ng trong cng ty mnh hoc cng ty mnh bit v a ra cc gii php to ng lc cho ngi lao ng. Tm mt v d trong cc doanh nghip Vit Nam trn bo ch v cch doanh nghip gii quyt vn to ng lc. Tho lun trong nhm v tnh hiu qu ca cc bin php v xut mt s gii php nu c.

Gii thch th no l ng lc ca ngi lao ng v qu trnh to ng lc. So snh mc nh hng ca cc yu t khc nhau ti ng lc. Phn bit ni dung ca cc hc thuyt to ng lc v s dng cc hc thuyt nhm to ng lc cho ngi lao ng trong bi cnh cc doanh nghip Vit Nam.

Ni dung

Khi nim ng lc. Cc yu t nh hng n ng lc. Cc hc thuyt v ng lc. Cc bin php to ng lc.

Thi lng hc

8 tit

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

57

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Tp on Hyatt tuyn dng nhng nhn vin tr, nhit tnh vo lm trong khch sn Hyatt Regency mt trong nhng cng ty con thuc tp on. Trc khi tr thnh nhng cn b qun l khch sn, nhng nhn vin mi ny c b tr m nhn cc v tr cng vic khc nhau nh nhn vin iu hnh h thng in t ca khch sn, nhn vin h tr sp xp phng... Nhng nhn vin ny mong mun c m nhim v tr cng vic ph hp vi chuyn mn, c c hi pht trin v c hi thng tin nhanh trong cng ty. Tuy nhin, trong nhng nm lm vic ti khch sn, h nhn thy con ng thng tin cn rt di v kh khn, hot ng ca tp on chm thay i. Chnh v vy, h d nh tm kim c hi chuyn sang cng ty khc lm vic. trnh tnh trng nhn vin b cng ty ra i, Hyatt cho php nhng nhn vin c nng lc c th thnh lp cc cng ty con cc lnh vc lin quan n kinh doanh khch sn. Vi cch ny, Hyatt gi c 60% s cn b qun l gii ca tp on, tng doanh thu v li nhun cho tp on.

Cu hi 1. Theo bn, nhng nguyn nhn no l quan trng nht dn n tnh trng nhn vin ca tp on mun tm vic ti cng ty khc? 2. Cng ty p dng cc bin php no gi chn ngi lao ng? Theo bn, cng ty c th p dng thm mt s bin php no na to ng lc cho ngi lao ng?

58

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

4.1. 4.1.1.

ng lc v cc yu t nh hng n ng lc ca c nhn trong t chc ng lc l g?

ng lc ca ngi lao ng l nhng nhn t bn trong kch thch con ngi n lc lm vic trong iu kin cho php nhm to ra nng sut, hiu qu cao. Th hin ca ng lc l s sn sng n lc, say m lm vic nhm t c mc tiu ca t chc cng nh ca bn thn ngi lao ng. Khi bn v ng lc ca ngi lao ng trong t chc, cc nh qun l thng thng nht mt s im sau y: ng lc gn lin vi cng vic, vi t chc v mi trng lm vic, khng c ng lc chung chung, khng gn vi cng vic c th no; ng lc khng phi l c im tnh cch c nhn. iu c ngha l khng c ngi c ng lc v ngi khng c ng lc; Trong trng hp cc nhn t khc khng thay i, ng lc s dn ti nng sut, hiu qu cng vic cao hn. Tuy nhin, khng nn cho rng ng lc tt yu dn n nng sut v hiu qu cng vic bi s thc hin cng vic khng ch ph thuc vo ng lc m cn ph thuc vo kh nng ca ngi lao ng, phng tin v cc ngun lc thc hin cng vic; Ngi lao ng nu khng c ng lc th vn c th hon thnh cng vic. Tuy nhin, ngi lao ng nu mt ng lc hoc suy gim ng lc s c xu hng ra khi t chc. To ng lc c hiu l h thng cc chnh sch, bin php, th thut qun l tc ng n ngi lao ng nhm lm cho ngi lao ng c ng lc trong cng vic. To ng lc cho ngi lao ng l trch nhim v mc tiu ca qun l. Khi ngi lao ng c ng lc lm vic th s to ra tim nng nng cao nng sut lao ng v hiu qu cng tc. Xt theo quan im nhu cu, qu trnh to ng lc ca ngi lao ng bao gm cc bc c trnh by trong Hnh 4.1.
Nhu cu khng c tha mn S cng thng Cc ng c Hnh vi tm kim Nhu cu c tha mn Gim cng thng

Hnh 4.1: Qu trnh to ng lc

Nhu cu c hiu l s khng y v vt cht hay tinh thn lm cho mt s h qu (tc l h qu ca vic tha mn nhu cu) tr nn hp dn. Nhu cu khng c tha mn to ra s cng thng, v s cng thng thng kch thch nhng ng c bn trong cc c nhn. Nhng ng c ny to ra mt cuc tm
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

59

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

kim nhm c c cc mc tiu c th. Nu t c, s tha mn nhu cu ny v dn n gim cng thng. Cc nhn vin c to ng lc thng trong tnh trng cng thng. lm du s cng thng ny, h tham gia vo hot ng. Mc cng thng cng ln th cng cn phi c hot ng lm du cng thng. V vy, khi thy cc nhn vin lm vic chm ch trong mt hot ng no , chng ta c th kt lun rng h b chi phi bi mt s mong mun t c mt mc tiu no m h cho l c gi tr.
4.1.2. Cc yu t nh hng n ng lc

ng lc ca ngi lao ng chu tc ng v nh hng ca nhiu nhn t. Cc nhn t c th phn thnh 3 nhm nh sau: Nhm nhn t thuc v ngi lao ng, bao gm: Thi , quan im ca ngi lao ng trong cng vic v i vi t chc. Nhn thc ca ngi lao ng v gi tr v nhu cu c nhn. Nng lc v nhn thc v nng lc ca bn thn ngi lao ng. c im tnh cch ca ngi lao ng. Nhm nhn t thuc v cng vic, bao gm: Mc phc tp ca cng vic. Mc chuyn mn ho ca cng vic. S mo him v mc ri ro ca cng vic. Mc n nh ca cng vic. Nhm nhn t thuc v t chc, bao gm: Mc tiu, chin lc t chc. Vn ho ca t chc. Lnh o (quan im, phong cch, phng php). Quan h gia cc c nhn trong t chc. Cc chnh sch lin quan n quyn v ngha v ca ngi lao ng, nht l cc chnh sch v qun tr ngun nhn lc.
4.2. 4.2.1. Cc hc thuyt v to ng lc Cc hc thuyt v nhu cu

4.2.1.1. Hc thuyt nhu cu ca Maslow

Theo Abraham Maslow, nhu cu ca c nhn gm 5 nhu cu sp xp theo th bc sau y: Nhu cu bc thp gm: o Nhu cu sinh l: bao gm n, mc, , i li v cc nhu cu th xc khc.

60

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng o

Nhu cu v an ton: bao gm an ninh v bo v khi nhng nguy hi v th cht v tnh cm.

Nhu cu bc cao gm: o Nhu cu x hi: bao gm tnh thng, cm gic trc thuc, c chp nhn v tnh bn. o Nhu cu v danh d: bao gm cc yu t bn trong nh t trng, t ch v thnh tu v cc yu t bn ngoi nh a v, c cng nhn v c ch . o Nhu cu t hon thin: ng c tr thnh nhng g m ta c kh nng; bao gm s tin b, t c tim lc ca mnh v t tin hnh cng vic. Khi m mt trong s cc nhu cu ny c tha mn mt cch cn bn, nhu cu tip theo s ch ng. Theo quan im v ng lc, l thuyt ca Maslow c th pht biu rng: mc d khng mt nhu cu no c th c tha mn trit , song nhu cu c tha mn mt cch cn bn khng cn to ra ng lc na.
T hon thin Danh d X hi An ton Sinh l Hnh 4.2: H thng nhu cu ca Maslow

Hc thuyt v nhu cu ny ca Maslow c cng nhn rng ri, c bit l trong gii qun l iu hnh. N c chp nhn do tnh lgc v tnh d dng m nh ngi ta c th dng trc gic hiu l thuyt ny. H thng th bc nhu cu ny c nhiu nh qun l s dng lm cng c hng dn trong vic to ng lc cho ngi lao ng.
4.2.1.2. Hc thuyt ba nhu cu (McClelland)

David McClelland v cng s a ra ba ng c hay nhu cu ch yu ca c nhn ti ni lm vic: Nhu cu v thnh tch (nAch): ng c tri hn, t c thnh tch xt theo mt lot cc tiu chun, phn u thnh cng. Nhu cu v quyn lc (nPow): nhu cu gy nh hng ti hnh vi v cch ng x ca ngi khc, mong mun ngi khc lm theo mnh. Nhu cu v ha nhp (nAff): s mong mun c c cc mi quan h thn thin v gn gi gia ngi vi ngi. T nghin cu trong lnh vc nhu cu v thnh tch, McClelland pht hin thy rng nhng ngi t c thnh tch cao lun mong mun ci thin vic thc hin
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

61

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

cng vic ca mnh, ngha l kt qu thc hin cng vic lun lun c chiu hng tt hn. H tm kim nhng c hi m h c th c trch nhim c nhn trong vic tm ra gii php cho cc vn , nhn c s phn hi nhanh chng v r rng v kt qu hot ng ca h v t ra cc mc tiu c kh va phi. Nhu cu v quyn lc l s mong mun c mt tc ng c nh hng, v c kh nng kim sot i vi nhng ngi khc. Cc c nhn c im s nPow cao thng thch nm gi trng trch, c gng gy nh hng n nhng ngi khc, thch nhng tnh hung cnh tranh v hng vo a v v thng quan tm hn n vic c c uy tn v nh hng i vi nhng ngi khc hn l vi kt qu hot ng hu hiu. Nhu cu th ba c McClelland xt ring l s ha nhp. Ha nhp c th c xem nh mong mun c nhng ngi khc yu qu v chp nhn. Cc c nhn c im s nAff cao thng phn u c c tnh bn, a thch nhng tnh hung hp tc hn l cc tnh hung cnh tranh v mong mun c cc mi quan h hi ha, hiu bit ln nhau gia cc c nhn trong t chc.
4.2.1.3. Hc thuyt ERG (Clayton P.Alderfer)

Theo Alderfer, mi c nhn c ba loi nhu cu ch yu. l nhu cu tn ti, nhu cu giao tip v nhu cu pht trin. Nhu cu tn ti (Existence needs): mong mun khe mnh v th xc v tinh thn, c p ng y cc nhu cu tn ti nh n, , ngh, i li Nhu cu giao tip (Relatedness needs): mong mun tha mn trong quan h vi mi ngi. Nhu cu pht trin (Growth needs): mong mun tng trng v pht trin c nhn.
Nhu cu tn ti Nhu cu giao tip Nhu cu pht trin

Tha mn tip tc Khng tha mn quay tr li


Hnh 4.3: Hc thuyt nhu cu ERG

Khc bit vi m hnh Maslow: M hnh ERG cho php cc c nhn c th theo ui cc nhu cu khc nhau, khng cn theo th t. M hnh ERG cho rng nu c nhn khng t c nhu cu cao hn th c nhn c th quay li, tp trung n lc tha mn nhu cu thp, d t c hn.
62
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

M hnh ERG cho php s linh hot trong vic tha mn nhu cu ca cc c nhn c quan st. V d, m hnh gii thch c v sao mt ngh s ngho vn c th t nhu cu pht trin trn nhu cu tn ti. T m hnh ERG, c th rt ra iu b ch cho cc nh qun l: khng phi mi ngi u b thc y bi nhng iu ging nhau. iu ph thuc vo v tr bn u trong t chc. Trong trng hp c nhn khng tha mn nhu cu v pht trin, h s c th quay v tm kim s tha mn trong nhu cu v giao tip. Nh qun l cn to ng lc gip h tha mn nhu cu thp hn ny, trc khi bt u quay li vi nhu cu cao hn.
4.2.2. Cc hc thuyt thuc v qu trnh to ng lc

4.2.2.1. Hc thuyt k vng (Victor Vroom)

V cn bn, hc thuyt k vng cho rng mc hnh ng v ng lc ca mt c nhn ph thuc vo:


o

Mc m c nhn k vng v kt qu t c khi n lc thc hin cng vic; Mi lin h gia phn thng ca t chc vi kt qu t c; Tnh hp dn ca phn thng i vi c nhn.
N lc c nhn Kt qu c nhn Phn thng t chc Mc tiu c nhn

o o

Hnh 4.4: M hnh k vng n gin ha

L thuyt ny gm ba bin s sau:


o

Mi lin h gia n lc v kt qu: kh nng m mt c nhn nhn thc c rng b ra mt n lc nht nh s em li kt qu. Nu c nhn b t n lc thc hin cng vic th c nhn ny k vng t c kt qu mc khim tn. Ngc li, nu c nhn b ra nhiu n lc thc hin cng vic th h k vng s t kt qu cao. Mi lin h gia kt qu v phn thng: mc c nhn tin rng kt qu thc hin cng vic mt mc c th no s c t chc n p xng ng. Chng hn, khi t c kt qu tt (s lng cng vic v cht lng cng vic) th c nhn phi bit r h s nhn c g t cng ty: lng, s bo m, tnh bng hu, s tin cy, phc li, c hi c s dng ti nng hay k nng, c hi thng tin... Tnh hp dn ca phn thng: gi tr m c nhn gn cho phn thng ca t chc s ginh cho c nhn nu t c kt qu thc hin cng vic nht nh. Th nht, ngi lao ng phi n lc nh th no t c nhng kt qu mong mun? Nhng kt qu ny dng nh khng th c bt k tc ng no i vi kt qu cng vic ca c nhn tr khi c nhn bit mt cch r rng v ch xc mnh phi lm g v b ra n lc t c chng.
63

Cc cu hi t ra khi p dng hc thuyt k vng:


o

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng o

Th hai, khi c nhn t c kt qu nht nh, h mong mun nhn c phn thng g t t chc? Phn thng ca t chc c th l tch cc nh: s tng lng, c hi c o to, c hi c thng tin, s tn vinh ca t chc. Bn cnh nu c nhn t kt qu thp, h c th cm thy mt mi, nhm chn, tht vng, hay b t chc ui vic. Vn quan trng l c nhn nhn thc nh th no v nhng ci m h c th nhn c t t chc v mi quan h r rng gia kt qu thc hin cng vic vi ci m h nhn c t t chc. Th ba, c nhn c nh gi cao nhng phn thng h nhn c t t chc? Nu nhng ci m c nhn nhn c p ng ng mc tiu c nhn t ra th c nhn c xu hng nh gi cao nhng phn thng m h nhn c t t chc v ngc li. Chng hn, mt nhn vin n lc thc hin tt cng vic vi mc tiu l mun c tng lng sau khong 1 nm lin tc c kt qu thc hin cng vic tt. Nu sau 1 nm thc hin cng vic tt, nhn vin ny c tng lng tht th nhn vin ny s nh gi cao phn thng s tng lng, m h nhn c v nh vy h s c ng lc lm vic tt hn nhng ln sau.

Xt trn gic hnh vi, l thuyt k vng nu ra mt s vn cn lu trong to ng lc cho ngi lao ng:
o

Th nht, l thuyt k vng nhn mnh n s tr cng, n cc phn thng. Bi l , cn phi ch rng nhng phn thng m t chc a ra phi c mi lin quan n nhng g nhn vin mun. y l l thuyt da vo "t li" trong mi c nhn tm cch ti a ha tha mn c k vng ca mnh. V vy, cc nh qun l phi quan tm n tnh hp dn ca cc phn thng; kha cnh ny i hi phi c s hiu bit v c kin thc v gi tr m c nhn t vo s tr cng ca t chc. Cc nh qun l cn thng cho cc c nhn bng nhng th m h nh gi mt cch tch cc. Th hai, l thuyt k vng nhn mnh hnh vi c k vng. Cc nh qun l cn phi cho ngi lao ng bit c t chc k vng nhng hnh vi no h v hnh vi s c nh gi ra sao. Cui cng, l thuyt ny quan tm n nhng k vng ca c nhn. Nhng g mang tnh thc t c th khng lin quan y m quan trng l nhng g ngi lao ng k vng. Nhng k vng ca bn thn ngi lao ng v kt qu lm vic, phn phng v cc kt qu u ra tha mn mc tiu, ch khng phi l bn thn cc kt qu khch quan s quyt nh mc n lc ca nhn vin ny.

4.2.2.2. Hc thuyt cng bng (J. Stacy Adam)

Hc thuyt cng bng pht biu rng ngi lao ng so snh nhng g h b vo mt cng vic (u vo) vi nhng g h nhn c t cng vic (u ra) v sau i chiu t sut u vo u ra ca h vi t sut u vo u ra ca nhng ngi khc. Nu t sut ca h l ngang bng vi t sut ca nhng ngi khc th ngi ta cho rng ang tn ti mt tnh trng cng bng. Nu nh t sut ny l khng ngang bng th h cho rng ang tn ti mt tnh trng bt cng. Khi tn ti nhng iu kin bt cng, cc nhn vin s n lc hiu chnh chng.
64
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

Hc thuyt cng bng ng rng khi cc nhn vin hnh dung ra s bt cng, h c th c mt hoc mt s trong nm kh nng la chn sau y: Lm mo m cc u vo hay u ra ca chnh bn thn mnh hay ca nhng ngi khc; C x theo mt cch no lm cho nhng ngi khc thay i cc u vo hay u ra ca h; C x theo mt cch no lm thay i cc u vo hay u ra ca chnh bn thn h; Chn mt tiu ch i chiu khc so snh; B vic. Hc thuyt cng bng tha nhn rng cc c nhn khng ch quan tm ti khi lng phn thng tuyt i m h nhn c cho n lc ca mnh, m cn ti c mi quan h gia khi lng vi nhng g nhng ngi khc nhn c. Cc u vo, nh n lc, kinh nghim, trnh gio dc v ti nng c em so snh vi nhng u ra nh mc lng, tng lng, s cng nhn v cc yu t khc. Khi mi ngi nhn thc l c s chnh lch trong t sut u vo u ra ca h so vi nhng ngi khc, nht nh s c s cng thng. S cng thng ny to c s cho ng lc, khi m mi ngi phn u ginh c ci m h coi l cng bng v tha ng. ng lc ca nhn vin chu nh hng ln ca nhng phn thng tng i cng nh phn thng tuyt i. Khi cc nhn vin nhn thc c mt s bt cng, h s c nhng hnh ng hiu chnh tnh hnh ny. Kt qu c th l nng sut cao hn hoc thp hn, cht lng tt hn hay gim i, mc vng mt tng ln, hoc thi vic t nguyn. Li xy ra nh cng H Ni Lao ng nh cng ch yu yu cu v tng lng, ci thin ch lm vic Trong hai ngy 5 v 6/5 nm 2010, hn 800 cng nhn cng ty Katolec (khu cng nghip Quang Minh M Linh H Ni) chuyn sn xut vi mch in t (100% vn Nht Bn) ng lot ngh vic, tp trung trc cng cng ty nh cng. Trc , tp th cng nhn cng ty Katolec a ra cc kin ngh nh: tng lng c bn thm 500.000 ng/thng; ngh php khng b tr tin chuyn cn; cng ty phi lm nh xe cho cng nhn; c ngh bn ngy Ch Nht v hai ngy th By trong thng. Nu i lm vo nhng ngy ngh, h phi c tnh lng bng 200% tin lng, tin cng gi lnh o cng ty nhng khng nhn c hi m. Trao i vi phng vin chiu 6/5, nhiu cng nhn cho rng, hin mc lng m doanh nghip ny tr cho lao ng khng sng. Theo quy nh ca cng ty, lng s c tng vo thng 4 hng nm nhng nm nay iu khng xy ra.

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

65

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

Ch Nguyn Th Thm, cng nhn t ASSY cho bit, vi mc thu nhp 1,5 triu ng/thng, ch khng th trang tri c nhng chi ph sinh hot ti thiu ca mt gia nh cng nhn c 2 con ang tui n hc. Theo b Th Tuyt Mai, tr l phng nhn s cng ty Katolec, mc lng m cng ty b tr cho ngi lao ng hin ang cao hn mc lng ti thiu m Nh nc quy nh. Ngi lao ng khng hiu v quy nh tng lng ca cng ty nn nh cng t pht. ng l theo quy nh ca Katolec, cng ty nh k tng lng cho cng nhn vo thng 4 hng nm. Tuy nhin, nm nay do Chnh ph quy nh tng lng ti thiu vo u nm (thng 1/2010) nn cng ty thc hin tng lng t thng 1/2010 cho ton b cng nhn cng ty, ngoi tr nhng nhn vin t cp t ph tr ln. n thng 4/2010, cng ty tip tc xem xt v quyt nh tng thm mt s khon tr cp lm ca cho cng nhn lm vic theo ca v tr cp trch nhim cho cng nhn bc cao. Do vy ti thi im thng 4/2010, cng ty ch xem xt tng lng cho nhn vin t cp t ph tr ln v nhng ngi cha c xem xt tng lng trong nm 2010 ch khng phi cho ton b cng nhn, b Mai gii thch. B Mai cng cho bit, pha cng ty c vn bn gii thch v ng vi mt s yu cu t lao ng nh ch ngh php, lm thm gi Tuy nhin, n cui gi chiu ngy 6/5, hu ht s lao ng vn cha tr li lm vic. QUNH PHM (Ngun: http://vneconomy.vn/20100507074640756P0C5/ lai-xay-ra-dinh-cong-o-ha-noi.htm)
4.2.2.3. Hc thuyt hai yu t ca Herzberg

Vi quan im cho rng quan h ca mt c nhn vi cng vic l yu t c bn v thi ca mt ngi i vi cng vic rt c th quyt nh s thnh bi, Herzberg xem xt k cu hi "Mi ngi mun g t cng vic ca mnh?", ng yu cu mi ngi miu t chi tit cc tnh hung trong h cm thy c bit tt hay xu v cng vic ca mnh. Nhng cu tr li ny c xp thnh bng v phn theo mc. Cc yu t nh hng n thi cng vic, nh c bo co trong 12 cuc iu tra do Herzberg tin hnh, c minh ha trong Hnh 4.4. Hnh 4.4 cho thy, mt s yu t nht nh c xu hng lin quan chc chn vi s tha mn cng vic v mt s khc li lin quan n s khng tho mn cng vic. C hai nhm yu t cn quan tm. Nhm yu t th nht nhm yu t to ng lc gm cc yu t bn trong nh thnh tch, s cng nhn v bn thn cng vic, trch nhim v s thng tin. Nhm yu t ny c tc dng tng s tha mn cng vic ca c nhn. Nhm yu t th hai nhm yu t iu kin hay nhm yu t duy tr ng lc gm chnh sch v c ch hnh chnh cng ty, quan h gia ngi vi ngi v iu kin lm vic. Nu mun ngn nga s bt mn vi cng vic, cc nh qun l cn quan tm n nhm yu t ny. Nhm yu t ny c coi nh l cc yu t iu kin. Khi c m bo y , c nhn s khng bt mn vi cng vic nhng h cng khng tha mn i vi cng vic.
66
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng Cc yu t l c trng ca 1.844 s kin trong cng vic dn n s bt mn cc Cc yu t l c trng ca 1.753 s kin tronog cng vic dn n s tha mn cc

Thnh tch Cng nhn Bn thn cng vic Trch nhim Thng chc Tng tin

Chnh sch v c ch hnh chnh cng ty Gim st Quan h vi gim st vin iu kin lm vic Lng Quan h vi cc ng ng

Ton b cc yu t gp phn vo s khng tho mn cng vic

Ton b cc yu t gp phn vo s tha mn cng vic

iu kin i sng c nhn Yu t to ng lc Quan h vi cc thuc cp 80% a v S bo m 40 0 40 80%

T sut v t l phn trm

50% Tn s phn trm

30

10

10

30

50%

Hnh 4.5: So snh cc yu t lm tha mn v gy bt mn

Nh vy, nu chng ta mun to ng lc cho mi ngi trong cng vic ca mnh, Herzberg gi l nn nhn mnh n thnh tch, s cng nhn, bn thn cng vic, trch nhim v thng tin.
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

67

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

4.2.2.4. Hc thuyt t mc tiu ca Locke

Theo Locke, nhn vin s c ng lc lm vic khi cc nh qun l xc nh r mc tiu m nhn vin cn t c trong qu trnh thc hin cng vic. Hn na, nu mc tiu t ra cng r rng, cng cao, cng th thch nhng vn c th t c, th ng lc lm vic ca c nhn cng cao. Mc tiu t ra c vai tr nh hng mi hot ng ca c nhn. C nhn s thc hin cng vic hng ti mc tiu .
4.3. 4.3.1. Cc bin php to ng lc cho c nhn trong t chc Cc bin php kch thch vt cht

4.3.1.1. Chng trnh tr th lao, phc li linh hot

Mt phn th lao tr cho ngi lao ng da trn kt qu thc hin cng vic ca bn thn h. Phn th lao ny khng c nh m c th thay i tu theo tnh hnh thc hin cng vic ca ngi lao ng. Nh vy, ngi lao ng s nhn thy mi lin h cht ch gia th lao m h nhn c vi kt qu thc hin cng vic ca bn thn, t kch thch h lm vic tt hn c khon th lao cao hn.
4.3.1.2. Cc chng trnh s hu c phn

L cc chng trnh phc li do cng ty thit lp mang li cho cc nhn vin quyn c s hu c phn m h c c mt phn li ch t .
4.3.2. Cc bin php kch thch tinh thn

4.3.2.1. Qun l theo mc tiu

p dng bin php qun l theo mc tiu cho php ngi lao ng t ch v sng to hn trong qu trnh thc hin cng vic. Theo phng php ny, cn b qun l v nhn vin cng nhau tho lun v mc tiu ca vic thc hin cng vic. Cc mc tiu cn phi c th, o lng c, c th t c v c t ra trong khong thi gian nht nh. Khi t mc tiu thc hin cng vic cho nhn vin, ng lc lm vic ca nhn vin s c tng cng bi h bit r v nhng g m cn b qun l v cng ty k vng v s thc hin cng vic ca bn thn.
4.3.2.2. Chng trnh tn vinh nhn vin

Trong nn kinh t ton cu vi s cnh tranh ngy cng gay gt nh hin nay, phn ln cc cng ty chu sc p v kh khn v chi ph v v ti chnh. iu ny cng lm cho cc chng trnh suy tn nhn vin tr nn hp dn v c s dng rng ri. Chng hn, ngi lao ng c tuyn dng hay trao tng bng khen trc s chng kin ca ton th nhng ngi lao ng trong t chc.
4.3.2.3. Xy dng phong cch lnh o quan tm n nhn vin

Hnh vi ca lnh o cng ty c nh hng ln ti ng lc lm vic ca nhn vin. Khi ngi lnh o quan tm n i sng, tm t tnh cm ca nhn vin, gip nhn vin vt qua nhng kh khn v cung cp nhng thng tin phn hi kp thi cho
68
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

nhn vin trong qu trnh thc hin cng vic th ng lc v s gn b ca nhn vin i vi cng ty s c tng cng. Wal-Mart - M hnh to ng lc cho ngi lao ng Ti ang ca hng 950 Memphis, y Georgie c cch trng by rt p mt sn phm du tm tr em Equate. Ti mun cc ca hng ca chng ta cng p dng cch trng by ny. Sau on thu m ca Sam Walton (tng gim c ca tp on Wal-Mart), mi ngi cng v tay chc mng Georgie. Theo cch ni ca John Huey, mt phng vin ca bo Fortune, y l c trng phong cch qun l ca Sam Walton sng lp vin ng thi, biu tng tinh thn ca Wal-Mart. Trong rt nhiu nm, mi ngi tr nn rt quen vi vic Sam cng chic my ghi m ca mnh n thm cc ca hng ca cng ty trn khp t nc. Sam gi thi quen n thm tt c cc ca hng Wal-Mart t nht 1 ln mi nm cho n khi tp on ny tr thnh tp on bn l ln. n thm cc ca hng v siu th c vai tr quan trng nh nhau vi Walton cng nh vi nhn vin nhng ngi nhn c mi lin h mt thit vi ngi qun l. lun l iu quan trng nht ti cn lm, i xung quanh ca hng ti c th lm bt c nhng g ti bit. Ti ngh rng ti gip c nhng nhn vin ca ti khi ti n thm cc ca hng. Ti bit c rt nhiu v nhng ngi lm tt cng vic, ti cng thy c nhng vn cn gii quyt v gip h gii quyt vn . Bt c ai mun l mt nh qun l bn l tt u phi lm nh ti c th nm bt tt s vn hnh ca ton cng ty. Bn cng cn to cho thnh vin trong t chc ca mnh cch thc v thi ng n khi lm vic vi khch hng. Walton vi chic my ghi m l biu tng khng nh s quan tm v lng nghe thng xuyn ca ban lnh o. on ghi m nhng cuc trao i t nhin gia Sam vi nhn vin nhiu ca hng khc nhau khng ch gip ng nh c nhng vic xy ra v nhc nh ng nhng vic cn lm, m cn trc tip khng nh ng lun lng nghe nhng iu m ng nghip ca mnh mun ni. Tuy nhin iu quan trng nht m cun bng ghi m mang li vn l tc dng gip Walton ghi nh tt c nhng vn m ng ha s gii quyt. Nhn vin cng ty lun c i x vi s tn trng, h c gi l cng tc vin hay ng nghip ch khng phi nhn vin, iu ny khng nh vai tr quan trng ca mi ngi trong cng ty.
4.3.2.4. Chng trnh khuyn khch nhn vin tham gia vo qu trnh ra quyt nh

Thu ht s tham gia ca nhn vin c ngha l mt qu trnh thu ht s tham gia nhm tn dng ton b nng lc ca nhn vin v qu trnh ny c thit k khuyn khch lng tn ty v s thnh cng ca t chc. C s l gic l ch vic a nhn
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

69

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

vin tham gia vo qu trnh ra quyt nh v tng mc t ch v quyn kim sot ca h trong qu trnh thc hin quyt nh s lm cho nhng nhn vin c ng lc hn, tn ty hn vi t chc, nng sut hn v tha mn hn vi cng vic ca mnh. Chng trnh tham gia c bn hnh thc sau: Qun l c s tham gia: nt c trng ring bit cho tt c cc chng trnh qun l c s tham gia l vic s dng ch cng nhau ra quyt nh. Ngha l cp di chia s mt phn ng k trong quyn ra quyt nh vi cp trn trc tip ca mnh. c lc vic qun l c s tham gia c cao nh l mt phng thuc cha bch bnh dnh cho tinh thn lm vic yu km v nng sut thp. Nhng qun l c s tham gia khng phi thch hp vi mi t chc v mi n v lm vic. chng trnh ny pht huy tc dng, cn phi c thi gian tham gia, nhng vn m trong cc nhn vin c thu ht tham gia phi thch hp vi h, cc nhn vin phi c nng lc tham gia (tr thng minh, kin thc chuyn mn v k nng giao tip) v vn ho ca t chc phi ng h cho s tham gia ca nhn vin. Tham gia i din: Thay v tham gia trc tip vo cc quyt nh, cc nhn vin c i din ca mnh tham gia vo qu trnh ra quyt nh. Tham gia i din c gi l "hnh thc php ch rng ri nht v thu ht s tham gia ca nhn vin trn khp th gii." Mc tiu ca tham gia i din l phn phi li quyn hn trong phm vi mt t chc, t ngi lao ng trn c s ngang bng hn vi nhng li ch ca gii qun l v c ng. Hnh thc ph bin nht trong tham gia i din l cc hi ng lm vic v cc i din trong ban qun l.
o

Cc hi ng lm vic to mi lin h gia cc nhn vin v ban qun l. l cc nhm nhn vin c ch nh hay c bu v khi ban qun l ra nhng quyt nh v nhn s u phi bn bc vi hi ng ny. Cc i din trong ban qun l l cc thnh vin trong ban gim c cng ty v i din cho li ch ca cc nhn vin trong cng ty.

Vng cht lng l mt nhm gm tm n mi nhn vin v gim st vin c cng chung mt lnh vc trch nhim. H gp g thng xuyn thng l mi tun mt ln, trong gi lm vic ca cng ty v ti cc a im ca cng ty bn lun v cc vn cht lng, tm nguyn nhn gy ra vn , khuyn ngh cc gii php v c nhng hnh vi hiu chnh. H tip qun trch nhim i vi vic gii quyt cc vn cht lng v h t to ra v nh gi s phn hi ca chnh mnh. Nhng ban qun l thng gi quyn kim sot i vi quyt nh cui cng lin quan n vic thc hin cc gii php ngh. ng nhin, khng th ni rng ngi lao ng lun c kh nng phn tch v gii quyt cc vn cht lng. V vy, mt phn trong khi nim vng cht lng bao gm hun luyn k nng giao tip ca cc nhm ngi lao ng tham gia, cc chin lc khc nhau v cht lng cc k thut o lng v phn tch.

70

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

Nguyn tc lnh o ca cha Avatar - James Cameron Nu bn xem ht danh sch di v tn gm cc din vin, o din, nh quay phim... tham gia b phim Avatar, bn s thy c khong 3.000 ngi lm nn thin anh hng ca bng k thut CGI (cng ngh hnh nh do my tnh to ra), hin t doanh thu hn 2,5 t la M trn ton th gii, ph v k lc s v c bn ra, ginh hn 9 c gii Oscar v a rp chiu phim vo thi k k thut s. ng ch ca tt c nhng con ngi l o din James Cameron () Mt trong cc nhng nh lm phim c t tng i mi nht Hollywood, Cameron cng l mt trong nhng c cng h khc nht, mt ngi kht ting l thit lp nhng lut l h khc cho nhng b phim nh The Terminator (K hu dit), Aliens (ngi ngoi hnh tinh) v Titanic. ng t gc nhn ca ti v b phim Avatar, y l nhng nguyn tc qun l m ng tun theo: Ph v nn tng mi " l b phim Avatar, tht vy, khng c g hiu qu ngay ln u thc hin", ni dung trn mt tm bng trng t trong nh kho d tr bang Los Angeles c dng lm trng quay ca b phim khoa hc vin tng ny. Ph v mt nn tng mi l l sng ca Cameron - khng g c th hp dn ngi n ng ny tr khi n kh c th lm. Nhng i mi cng tr thnh mt cch gn kt cc nhm lm vic ca ng, c t b phim Avatar v t vic khm ph i dng su thm ca ng. o din Cameron cho rng "Chng ti ra ngoi n nhng vng t hoang vu lm vic vt ra ngoi bin gii nhng g bit" mt cch so snh gia cc d n cng ngh hnh nh bng my tnh v d n di bin su". "Chng ti ang lm nhng iu bt thng m ngi ngoi s khng th hiu c." i vi o din Cameron, kh nng khm ph khng ch v mc ch lm phong ph thm s thch c nhn m n cn l mt cng c quan trng khch l v on kt cc nhm lm vic ca ng. B sa thi l iu qu nhn t Mi ngi m tng tham gia cc vai din ca o din Cameron v thuc kp lm vic cho ng u c nhng cu chuyn u tranh cay ng v chuyn lm vic cho ng v thm ch h dng nh u nh qun ht nhng chuyn khi h nm trong tay cc gii Oscar v ngn phiu i ra tin mt. Nhiu hc sinh c ca o din Cameron s chia s mt cu chuyn t b phim u tin ca h vi o din ny, mt ngy h bit chc rng h s b sa thi, hu nh h tng mong i iu . Nhng o din Cameron him khi sa thi ngi lm. ng cho rng "Sa thi l iu qu nhn t". Thay vo ng th thch lng kin tr ca h trong nhiu gi, nhng nhim v kh khn v nhng li ph bnh gay gt. Nhng ngi cn st li thng lm chnh h ngc nhin do nhng n lc cho cng vic tt nht trong s nghip, v tip tc cng tc vi o din Cameron trong d n tip theo.
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

71

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

Lun l ngi i tin phong o din Cameron hu nh lun hi hc trong hnh ng. ng lm nhng vic m cc o din tt nht khng lm - gi my quay, m nhim vic iu chnh bin tp phim, phc ho cc sinh vt, t lm trang im. S tht l, ng s t mnh lm hu nh mi vic lin quan n mt b phim nu nh ng c th. Nhng i vi bt k b phim no, t nhiu tham vng nh b phim Avatar th phi da vo s cng tc. Buc phi vo da vo nhng ngi khc, o din Cameron t ra tc . Trong s 3000 ngh s v k s lm vic cho ng, ng l ngi u tin bt u mt th thch mi, l ngi cui cng ngng lm vic khi ht mt ngy, l ngi vt v nht nhng lun vui v () Bit cch thu ngi lm vic cho mnh Nhn thy rng anh ta c th l mt ngi lm vic chm ch cng tc, o din Cameron s c nhng ngi c u quyn kh d chu tip cn anh ta mt cch khn kho. Cc cng s thn nht ca o din Cameron, nh sn xut Jon Landau, v gim c hng phim Rae Sanchini, u l nhng ngi uyn bc v qun l. H bit khi no mt nhm lm vic kit sc cn n mt li ng vin, khi no lng t trng ca ngh s b tn thng cn c xoa du, khi no mt nh qun l xng phim lun lo u cn trn tnh li. V mt ti nng cha bao gi c nh gi thp h bit khi no nn gi mn pizza v bo vi ng ch b qua ba ti. Bi vit ca Rebecca Keegan trn Harvard Business Publishing. B l tc gi ca cun sch The Futurist: The Life and Films of James Cameron. Phng Hnh dch (http://tuanvietnam.net/2010-06-28-nguyen-tac-lanh-dao-cua-cha-de-avatar-jamescameron) Cu hi gi m: Bn hy nu cc bin php m James Cameron p dng to ng lc v khuyn khch nhn vin ca mnh hon thnh cng vic?

72

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

TM LC CUI BI

To ng lc cho ngi lao ng l mt trong nhng trch nhim quan trng ca cn b qun l. Tuy nhin, mun to ng lc cho ngi lao ng, cn b qun l cn phi hiu ngi lao ng. Hn na, cn b qun l cn phi dnh thi gian tm hiu nhng g l quan trng i vi mi nhn vin, t c nhng c bin php to ng lc khc nhau cho nhng c nhn khc nhau. to ng lc cho ngi lao ng, cn b qun l c th p dng cc bin php ti chnh v phi ti chnh. Xy dng chng trnh tng cng s tham gia ca nhn vin vo qu trnh ra quyt nh, chng trnh tn vinh nhn vin, xy dng phong cch lnh o v vn ha t chc...l nhng bin php kch thch tinh thn cho ngi lao ng. Chng trnh tr lng v phc li linh hot l bin php kch thch vt cht nhm to ng lc cho ngi lao ng.

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

73

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

CU HI N TP

3. Th no l ng lc, to ng lc v qu trnh to ng lc? 4. Nhng hc thuyt v nhu cu c nhng im chung g? 5. Phn bit cc nhn t to ng lc vi cc yu t iu kin lao ng trong hc thuyt hai yu t. 6. Gii thch hc thuyt v s cng bng. 7. Lm sng t cc mi quan h ch yu trong hc thuyt k vng. 8. Nhng iu kin v nhng iu cn lu khi vn dng cc hc thuyt v to ng lc trn thc t trong cc t chc Vit Nam? 9. Trnh by cc bin php nhm to ng lc cho ngi lao ng trong cc t chc Vit Nam?

74

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

BI TP TNH HUNG

Lm g vi nhn vin Chinh y? Hng l k ton chi ph ca cng ty xy dng trong gn 3 nm. Khi ng Nam, ngi ph trch ca Hng v ng thi l gim c ca cng ty ngh hu vo u nm 2007, yu cu Hng ph trch phng k ton. Vi vai tr l mt cn b qun l ca cng ty, Hng ph trch gim st 4 ngi: Chinh, Hng, Mai v Thy. Hng nhn cng vic mi c 6 thng. Nh mong i ca Hng, Hng, Mai v Thy l nhng ngi rt d lm vic cng. H lm vic cho cng ty t nht l 4 nm. H bit rt r nhng thun li v nhng kh khn trong cng vic v Hng khng mt nhiu thi gian gim st qu trnh thc hin cng vic ca h. Vi Chinh th Hng gp phi mt chuyn hon ton khc hn. Chinh mi c tuyn vo lm vic khong 3 thng trc khi Hng nhn v tr cng tc mi. Tui tc v trnh ca c khng c s khc bit ln lm vi 3 nhn vin cn li. C c bng i hc chuyn ngnh k ton v tm tui ngoi 30. Trong my tun gn y, c lm cho Hng phi suy ngh nhiu. Du hiu u tin ca vn ny bt u t 3 tun trc y. Chinh xin ngh m c hai ngy th 2 v th 3. Khi c tr li lm vic vo sng th 4 th trng c nh b mt ng my ngy qua. Hng mi c ln vn phng mt cch khng chnh thc v c gng gng hi xem ci g xy ra vi c. Chinh cng rt ci m, c th nhn rng c khng b m. C xin ngh m v c khng c tinh thn lm vic. Chinh ni rng cuc hn nhn ca c khng c n lm. Chng ca Chinh nghin ru bia v tnh hnh rt kh ci thin. Chng ca c mt vic ln th 3. Chinh rt lo lng v vic chm sc nhng a con v tnh hnh ti chnh ca gia nh. Chinh c mt a con trai 7 tui vi ngi chng th nht v c 2 con gi sinh i c 3 tui vi ngi chng hin ti. Hng c gng an i Chinh. Hng ng vin c v cho c bit rng cng ty c chng trnh t vn min ph v sc khe. Hng gi rng Chinh nn quan tm ti nhng chng trnh ny. Nhng li khuyn ca Hng dng nh cng khng ci thin c tnh trng hin nay ca Chinh. C ngh m nt 3 ngy. Khi c i lm tr li, mt iu r rng l tm tr ca Chinh khng tp trung vo cng vic. C tiu tn qu nhiu thi gian ni chuyn trn in thoi v Hng ngh rng phn ln ni dung ca nhng cuc ni chuyn in thoi ny l v vn ring t c nhn. Hng cng bit rng Chinh khc hai ln ni lm vic vo tun trc. Ngy hm qua l ngy lm vic th 3 ca thng mi, Chinh cn phi hon thnh s quyt ton cho thng trc. l phn quan trng trong cng vic ca c. Vo sng hm nay, ngay sau khi Chinh va n lm vic, Hng hi c v nhng con s quyt ton. Chinh rm rm nc mt v chy ra ngoi. Hng nhn thy s k ton ca thng trc trn bn lm vic ca Chinh. Hng m cun s ra v thy rng Chinh cha hon thnh cng vic ca mnh. Chinh khng hon thnh cng vic ca c ng thi hn v Hng cng khng chc chn bao gi Chinh mi c c nhng con s cui cng bo co.
MAN403_Bai 4_v1.0010112211

75

Bi 4: To ng lc cho ngi lao ng

Cu hi: 1. Liu c nhng bin php to ng lc lin quan no c th gip Hng gii quyt vn ca Chinh khng? Nu c, l nhng bin php to ng lc no? 2. Nu l Hng, bn s lm g?

76

MAN403_Bai 4_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

BI 5: C S CA HNH VI NHM
Ni dung

Khi nim v phn loi nhm. L do hnh thnh nhm. Cc yu t nh hng n hnh vi c nhn trong nhm. Quyt nh nhm.

Hng dn hc

Mc tiu

ng dng cc l thuyt nhm phn tch nhm hc tp trong chng trnh Topica, nh gi vai tr c nhn trong nhm, tnh lin kt nhm v xut cc bin php nng cao tnh hiu qu trong quyt nh nhm. Tr li cc cu hi n tp cui bi v tho lun vi gio vin nhng phn cha nm r.

Thi lng hc

6 tit

Phn bit nhm chnh thc v nhm khng chnh thc. L gii cc nguyn nhn khin ngi lao ng tham gia vo cc nhm. Thy c nh hng ca s thay i v vai tr c nhn, chun mc nhm, tnh lin kt, qui m v thnh phn nhm n hnh vi c nhn trong nhm. Lm r u th v nhng nhc im ca quyt nh nhm so vi quyt nh c nhn. Gii thch tc ng ca t duy nhm i vi vic ra quyt nh v la chn phng php ra quyt nh hiu qu.

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

77

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Huy tt nghip i hc Bch Khoa c 5 nm v hin ang lm vic trong mt cng ty sn xut linh kin in t ln ti H Ni. Huy c phn cng qun l mt nhm nhn vin trong b phn k thut ca cng ty. Trong qu trnh qun l nhm nhn vin ny, Huy nhn thy rng cc nhn vin trong nhm thng bao che v bo v ln nhau trong qu trnh lm vic. Nhiu lc Huy thy kt qu thc hin cng vic ca nhm khng nh mun nhng Huy thy rt kh quy trch nhim cho ring c nhn no trong nhm. C nhng lc Huy mun nhm thc hin cng vic nhanh hn nhng cc thnh vin trong nhm vn bo nhau duy tr tc lm vic mc bnh thng. Mt iu lm Huy cm thy vai tr qun l ca mnh i vi nhm rt m nht l khi gp vng mc trong qu trnh thc hin cng vic, nhng nhn vin ca nhm thng hi kin ca thnh vin nhiu tui nht trong nhm v h tm cch t gii quyt ch khng hi kin ca anh. Cu hi 1. Bn c th trnh by cc nguyn nhn Huy gp kh khn trong vic qun l nhm? 2. Bn c th a ra gii php gip Huy gii quyt kh khn trong qun l nhm lm vic?

78

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

5.1. 5.1.1.

Khi nim v phn loi nhm Khi nim

Nhm gm hai hay nhiu c nhn, tng tc v ph thuc ln nhau nhm t c cc mc tiu c th.
5.1.2. Phn loi nhm

Cc nhm c th l nhm chnh thc hoc nhm khng chnh thc (cng c khi ngi ta gi l nhm kt cu v phi kt cu).
Nhm ch huy Nhm chnh thc Nhm nhim v Nhm Nhm li ch Nhm khng chnh thc Nhm bn b

Nhm chnh thc l nhm thc hin nhng cng vic c th theo c cu t chc. Trong cc nhm chnh thc, mc tiu ca t chc l c s thc y v nh hng cc hot ng c nhn. Nhm chnh thc c th phn loi nh hn thnh nhm ch huy v nhm nhim v. o Nhm ch huy c xc nh theo s t chc. Nhm bao gm mt nh qun l v mt s nhn vin di quyn. V d, nhm gm trng phng Marketing v 3 nhn vin kinh doanh. o Nhm nhim v bao gm mt s ngi cng lm vic hon thnh mt cng vic hay mt d n no theo s phn cng ca t chc. Nhm ny khng qu ch trng n th bc trong cc mi quan h. Chng hn, nhm gm 2 nhn vin phng k hoch, 3 nhn vin phng kinh doanh lp thnh nhm nhim v xy dng k hoch kinh doanh cho cng ty vo nm ti. Khi k hoch c hon tt th nhm ny s tan r. Cn lu rng tt c cc nhm ch huy u l cc nhm nhim v. Tuy nhin, cc nhm nhim v cha chc phi l cc nhm ch huy. Nhm khng chnh thc l cc lin minh gia cc c nhn c hnh thnh khng ph thuc vo c cu cng nh mc tiu ca t chc. Trong mi trng lm vic, cc nhm ny c hnh thnh do nhu cu v giao tip v quan h x hi. Nhm khng chnh thc li c th phn thnh nhm li ch v nhm bn b. o Nhm li ch l nhm m cc thnh vin lin kt vi nhau t c mt mc tiu c th m mi ngi trong s h quan tm. Chng hn, cc nhn vin c th hp li vi nhau, nu ra yu cu i vi cc cp lnh o trong vic tng lng, gii quyt ch , thc hin cc cam kt v o to v pht trin nhn lc... o Nhm bn b c hnh thnh khi cc c nhn c nhng c im chung, bt k h c lm vic cng nhau hay khng. Nhng c im chung c th l tui tc, s thch (cng thch th thao, m nhc, du lch), quan im...
MAN403_Bai 5_v1.0010112211

79

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

Cc nhm khng chnh thc thc hin mt chc nng quan trng l tha mn nhu cu x hi ca cc thnh vin: H c th cng nhau chi th thao, cng nhau n tra, cng nhau ngh ngi, cng nhau i lm hoc v cng nhau. Mi quan h gia cc c nhn trong nhm, mc d mang tnh khng chnh thc, song c nh hng rt ln n hnh vi v kt qu lm vic.
5.2. L do tham gia vo nhm

C nhn tham gia cc nhm v nhiu l do. Cc nhm khc nhau cung cp nhng li ch khc nhau cho thnh vin ca mnh, v vy mt ngi c th tham gia mt s nhm nht nh. C th tm tt l do ph bin nht khin mi ngi tham gia mt nhm no nh sau:
Ti sao mi ngi tham gia cc nhm? L do An ton Li ch Bng cch tham gia mt nhm no , cc c nhn c th gim c tnh trng mt an ton ca tnh trng n l. Mi ngi cm thy mnh m v t tin hn khi h thuc vo mt nhm no . Cc nhm c th p ng cc nhu cu x hi. Mi ngi c th pht trin mi quan h khi l thnh vin nhm. i vi nhiu ngi, nhng mi quan h trong cng vic ny tho mn nhu cu hi nhp ca h. iu g mt c nhn ring l khng th t c li thng c th t c thng qua hnh ng nhm. Trong nhiu trng hp nhm thng c li th hn c nhn v n hi t c ti nng, kin thc hon thnh cng vic.

Hi nhp

Sc mnh

Th v Ra C mt do Ra v Th tranh ci nhau v vic ai l ngi chy nhanh hn. Chng quyt nh gii quyt vic tranh lun bng mt cuc thi chy ua. Th xut pht nhanh nh bn chy thc mng mt hi, thy rng b kh xa bn Ra, Th ngh n nn ngh di mt tn cy bn ng v th gin trc khi tip tc cuc ua. Th ngi di bng cy v nhanh chng ng thip i. Ra t t vt qua th v sm kt thc ng ua, dnh chin thng. Th git mnh tnh gic v nhn ra rng n b thua. Bi hc ca cu chuyn trn l: chm v n nh chin thng cuc ua. Nhng cuc sng khng qu n gin nh th, cu chuyn c tip tc pht trin thm Th v cng tht vng v thua v n c suy ngh. N nhn ra rng n thua ch v qu t tin, bt cn v thiu k lut. Nu n khng xem mi th qu d dng v chc thng, th khng thua? Lm th no thng Ra? V th, n quyt nh thch thc mt cuc ua mi. Ra ng . Ln ny, Th chy vi tt c sc lc ca n v chy sut mt mch v ch. N b xa Ra n my dm ng. Th bi hc ca cu chuyn ny l g? Nhanh v vng chc s chin thng ci chm

80

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

v n nh. Nu c hai ngi trong cng ty ca bn: mt ngi chm, nguyn tc v ng tin cy; mt ngi khc nhanh v vn ng tin cy nhng vic anh ta lm. Ngi nhanh v ng tin cy chc chn s c thng chc nhanh hn. Chm v chc l iu tt, nhng nhanh v tin cy l iu tt hn. Nhng cu chuyn cng khng dng li y Ra suy ngm kt qu v nhn ra rng: n khng c cch no thng c Th trn ng ua va ri. Lm sao chin thng? N suy ngh thm mt cht na v ri thch Th mt cuc thi tip, nhng chy thi trn con ng c mt cht thay i. Th ng . Chng bt u cuc ua. Nh t ha vi lng mnh l phi lun nhanh, th bt u chy v chy vi tc cao nht cho n bn b sng. Vch ch n li cn n 2km na bn kia sng. Th nh ngi xung v t hi khng bit lm sao y. Trong lc , Ra n ni, li xung sng v bi qua b bn kia, tip tc chy v kt thc ng ua. ngha t cu chuyn ny? Trc tin, cn phi xc nh u th ca mnh v sau l bit chn sn chi ph hp. Trong mt t chc, nu bn l ngi c kh nng hng bin, hy m bo rng bn phi bit to c hi trnh by sp ca bn ch n bn. Khi bn lm vic da trn th mnh ca mnh, chc chn khng nhng bn c quan tm v cn l c hch cho bn pht trin v tin xa hn. Cu chuyn vn cha dng li... n y, Th v Ra tr thnh i bn thn thit v h cng nhau suy ngm. C hai quyt nh t chc mt cuc ua cui cng, nhng s cng chy chung. Tuyt ! Chng ta l mt i, s lm tt hn nu h tr ln nhau. Cuc ua bt u, Th cng Ra chy n bn b sng. Ra li xung sng v cng Th bi qua bn kia b sng. Ln n b, Th li cng Ra a c hai cng v ch. V chng cng nhn ra rng v ch sm hn rt nhiu so vi cc ln ua trc. Trit l ca cu chuyn ny tht tuyt vi nu mi ngi u thng minh v u c u im ring, nhng tr khi cc bn cng lm vic vi nhau trong mt i v cng chia s, cng hin u th ca tng ngi, nu lm mt mnh, bn s khng bao gi thc hin cng vic c hon ho bi v lun lun c nhng trng hp bn khng th lm tt hn ngi khc. V do , tinh thn ng i l yu t quyt nh thnh cng trong cng vic. iu quan trng ca lm vic theo nhm l phi chn c ngi trng nhm trong tng trng hp c th. Phi chn c ngi c u th v lnh vc m h c kh nng lnh o nhm. Ngun: http://www.hocmai.com
5.3. Cc yu t nh hng n hnh vi c nhn trong nhm

Nhm khng phi l mt m ng v t chc. Nhm c t chc theo nhng nguyn tc nht nh v c nh hng n hnh vi ca cc thnh vin.
5.3.1. Vai tr ca c nhn

Vai tr l tp hp cc chun mc hnh vi m mt ngi nm gi mt v tr nht nh trong mt nhm phi tun th. Vai tr nh hng n hnh vi c nhn. Mi ngi u c mt s vai tr nht nh, v hnh vi ca no ngi thay i theo vai tr ca h trong nhm. hiu c hnh
MAN403_Bai 5_v1.0010112211

81

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

vi ca mt c nhn trong nhng tnh hung c th chng ta cn bit c vai tr m c nhn ang thc hin. V d: Dng ang lm vic cho cng ty HiPT. Hin ti, Dng l trng phng nhn s ca cng ty, ng thi anh cng l thnh vin ca i cu lng ca cng ty. Vi cng v l trng phng nhn s, anh Dng lun giao tip vi nhn vin ng mc, nguyn tc, n mc chnh t mi khi n c quan. Nhng khi tham gia i cu lng, anh ch l mt thnh vin. Anh rt ha ng, thn thin, vui v v hi hc. Nh vy, anh Dng c th c nhng hnh ng v thi khc nhau ty thuc vo vai tr ca anh Dng khi tham gia vo cc nhm khc nhau. Nghin cu v vai tr ca c nhn trong nhm c ngha rt ln i vi cc nh qun l. Khi bit i tng ca mnh thuc nhm no v vai tr ca h ra sao, ngi qun l s d on chnh xc hn v hnh vi ca nhn vin v tm c cch tt nht x l cc tnh hung .
5.3.2. Chun mc nhm

Chun mc nhm l cc tiu chun hnh vi trong khun kh mt nhm m cc thnh vin phi tun th. Mi nhm s thit lp mt tp hp cc chun mc ring ca nhm. Chng hn, cc chun mc nhm c th l: n mc nh th no cho ph hp, n mun mc no th c th chp nhn c, cng vic phi hon thnh ra sao, thng tin phi gi kn mc no, quan h trong v ngoi cng vic nh th no. Tuy nhin, chun mc m cc nh qun l quan tm nht l cc chun mc lin quan n cng vic. Nhng chun mc ny c nh hng rt ln ti kt qu hot ng ca c nhn. Khi c nhm nht tr v chp nhn, cc chun mc c nh hng ln n hnh vi ca cc thnh vin trong nhm. Chng hn trn thc t, c th thy c nhng trng hp, trong mt nhn vin rt c nng lc v ng lc lm vic cao nhng kt qu t c rt thp do nh hng qu ln ca cc chun mc nhm. Cc chun mc ny ngn cn cc thnh vin thc hin cng vic mc cao. C th thy rng cc nhm thng gy p lc i vi cc thnh vin a hnh vi ca h vo khun kh nhng chun mc ca nhm. Nu nh mt ngi no trong nhm vi phm cc chun mc, cc thnh vin nhm s hnh ng iu chnh hoc thm ch l trng pht s vi phm ny. Cc nghin cu ca Hawthorne v nghin cu ca Solomon Asch chng minh nh hng ca chun mc nhm n hnh vi c nhn. Nghin cu ca Hawthorne: Nghin cu c tin hnh i vi cc nhn vin lm vic ti mt ngn hng. Mc tiu ca nghin cu ny l xem xt tc ng ca vic p dng ch lng, thng v chun mc nhm i vi hnh vi ca ngi lao ng. Gi thuyt c t ra l cc nhn vin s ti a ha nng sut ca mnh khi h thy rng nng sut lao ng trc tip lin quan n cc phn thng kinh t. Tri vi d on, kt qu nghin cu cho thy rng nng sut lao ng khng tng. iu g ang din ra vy?
82
MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

Nhng cuc phng vn xc nh c rng mt s ngi trong nhm ny ang hot ng di kh nng ca bn thn mnh nhm bo v quyn li chung ca nhm. Cc thnh vin s rng nu h tng ng k kt qu u ra ca mnh th mc khen thng theo n v s b ct gim, sn lng d kin hng ngy s tng ln, s cng nhn trong nhm c th gim i hoc nhng ngi chm chp hn s b khin trch. V vy, nhm ny c gi nng sut lao ng mc trung bnh khng cao qu, cng khng thp qu. H lin kt vi nhau bo m rng kt qu lao ng ca h l gn nh nhau. Ngoi ra nhm ny cng thc hin cc bin php nht nh buc mi ngi phi tun theo chun mc ra. H ch nho, giu ct v thm ch l qut vo tay nhng ngi vi phm cc chun mc ca nhm. H cng ty chay nhng c nhn c hnh vi chng li li ch ca nhm. Nghin cu Hawthorne cho php rt ra nhng kt lun sau y: o Nhm c nh hng rt ln n hnh vi c nhn. o Chun mc nhm chi phi v tc ng mnh n kt qu lm vic c nhn. o Li ch kinh t l nhn t quyt nh kt qu lm vic ca nhn vin nhng khng mnh m bng cc chun mc, nhng tnh cm v tnh bo m trong nhm. Nhng pht hin trong nghin cu Hawthorne c ngha to ln trong vic gii thch hnh vi nhm, c bit l nh hng ca chun mc nhm n hnh vi lm vic ca c nhn. Nghin cu ca Solomon Asch: Asch lp ra cc nhm gm 7 8 ngi ngi trong mt lp hc. Cc nh nghin cu yu cu nhng ngi ny so snh hai hnh v vi nhau. Hnh v u c mt vch k v hnh v th hai c ba vch k vi di khc nhau (xem hnh 5.1). Mt trong nhng vch k trong hnh v th hai ging ht vi vch k trong hnh v th nht. S khc bit v di vch k rt r rng v iu c th nhn thy bng mt thng. Cc nh nghin cu yu cu i tng tham gia th nghim ni tht to vch k no trong s ba vch k ging vi vch k duy nht ca hnh v kia. Thng thng, sai st ca cc th nghim kiu ny mc di 1%. Nhng iu g xy ra nu cc thnh vin trong nhm bt u c nhng cu tr li khng ng? Liu cc p lc ca nhm c khin mt i tng th nghim sa li cu tr li ca mnh ging vi nhng ngi khc khng? l nhng g Asch mun bit. tm c cu tr li cho vn nghin cu, Asch b tr nhm sao cho ch c nhng ngi trong nhm th nghim l khng nhn thc c rng cuc th nghim ny c "sp t trc". Gh ngi c sp xp sao cho cc i tng th nghim l ngi cui cng phi ni ra nhn xt ca mnh.

Hnh 5.1: Cc hnh v c s dng trong Nghin cu Asch

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

83

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

Ln th nghim u tin, tt c cc i tng th nghim u a ra cu tr li ng. V ln th nghim th hai, ngi u tin a ra mt cu tr li sai, chng hn ngi ni rng vch C ging vi vch X. Ngi tip theo cng a ra mt cu tr li sai y ht nh vy v nhng ngi khc cng th cho n khi n lt i tng th nghim. Anh ta bit rng "B" l ging vi "X", song mi ngi li ni rng l "C". Liu i tng th nghim c dm pht biu mt cch cng khai s nhn thc ca mnh hay l anh ta s a ra mt cu tr li khng ng cho cu tr li hp vi cu tr li ca cc thnh vin khc trong nhm? Kt qu m Asch thu c cho thy rng c 35% cc i tng th nghim a ra nhng cu tr li m h bit l sai nhng li nht qun vi nhng cu tr li ca cc thnh vin khc trong nhm. Kt qu th nghim cho php kt lun rng c nhng chun mc nhm buc cc c nhn phi tun theo. C th ni rng khi quan im ca mt c nhn v cc d kin khch quan khc vi quan im ca nhng ngi khc trong nhm, anh ta thng cm thy b p lc buc phi nu ra quan im ca mnh sao cho ph hp vi quan im ca nhng ngi khc. Vi t cch l thnh vin ca mt nhm, nu mun c nhm tip tc chp nhn, cc c nhn phi l ngi tun th cc chun mc ca nhm. C rt nhiu bng chng cho thy rng cc nhm c th c p lc buc cc thnh vin phi thay i thi v hnh vi ca mnh cho ph hp vi chun mc ca nhm.
5.3.3. Tnh lin kt nhm

Tnh lin kt nhm l mc m cc thnh vin gn kt vi nhau. Tnh lin kt nh hng n nng sut ca nhm. Mi quan h gia tnh lin kt v nng sut nhm ph thuc vo cc chun mc m nhm a ra. Tnh lin kt ca nhm cng cao th cc thnh vin cng tun theo cc mc tiu ca nhm. Nu nh cc mc tiu c lin quan n kt qu thc hin cng vic (s lng, cht lng, thi hn) m nhm t ra mc cao th mt nhm lin kt s c nng sut hn mt nhm khng lin kt. Nu nh tnh lin kt cao v cc mc tiu v kt qu cng vic thp th nng sut s thp. Nu nh tnh lin kt thp v cc mc tiu v kt qu cng vic cao th nng sut s gia tng, nhng gia tng khng mnh m bng trong tnh hung nhm c mc lin kt cao - mc tiu v kt qu cng vic cao. Khi m c tnh lin kt v cc mc tiu lin quan n kt qu cng vic u thp, nng sut lao ng s thay i khng ng k. Nhng kt lun ny c tm tt trong hnh 5.2.
Tnh lin kt Cao Cao Mc tiu v kt qu cng vic ca nhm Tng mnh v nng sut Thp Tng va phi v nng sut

Gim v nng sut Thp

Khng c tc ng ng k n nng sut

Hnh 5.2: Mi quan h gia tnh lin kt v nng sut

84

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

Cc yu t nh hng ti tnh lin kt gia cc c nhn trong nhm: o Cc yu t thuc v t chc: phong cch lnh o, s thnh cng. o Cc yu t thuc v mi trng lm vic: bn cht cng vic, cch b tr ni lm vic, thng tin giao tip trong ni b t chc, cc cng c cng ngh thng tin h tr cho qu trnh giao tip. o Cc yu t thuc v thnh vin ca nhm: s lng thnh vin trong nhm, s khc bit gia cc thnh vin trong nhm. tng tnh lin kt nhm cc nh qun l c th s dng cc bin php sau y: o Gim qui m nhm; o Khuyn khch cc thnh vin ng tnh ng h cc mc tiu nhm; o Tng lng thi gian m cc thnh vin nhm bn nhau (trong cng vic cng nh trong cuc sng); o Tng a v ca nhm v tm quan trng c l thnh vin trong nhm; o Thc y cnh tranh vi cc nhm khc; o Trao phn thng cho nhm ch khng phi cho cc thnh vin...
5.3.4. Quy m nhm

Quy m ca mt nhm c nh hng n hot ng ca nhm v hnh vi ca mi c nhn trong nhm. C th tm qui nh nhng nhm c trn 10 thnh vin l nhm ln v di 7 thnh vin l nhm nh. Trn thc t cc nhm nh thng hon thnh nhim v nhanh hn so vi cc nhm ln. Tuy nhin, nu nh nhm tham gia vo vic gii quyt vn , cc nhm ln thng t im cao hn so vi cc nhm nh. Qui m nhm l nguyn nhn dn n tnh trng li. S li l xu hng m cc c nhn khi lm vic tp th t n lc hn so vi khi lm vic mt mnh. V d: Vo cui nhng nm 1920, mt nh tm l hc ngi c tn l Ringelmann so snh kt qu ca c nhn v kt qu nhm trong vic ko dy thng. ng d on rng n lc ca nhm t ra cng ngang bng vi tng cc n lc ca tng c nhn trong nhm. iu c ngha l ba ngi cng nhau ko s to ra mt lc nhiu gp ba ln so vi mt ngi. Tuy nhin, kt qu tm c khng ng vi nhng k vng ca Ringelmann. Cc nhm ba ngi ch b mt lc ln gp hai ln ri so vi kt qu c nhn trung bnh. Cc nhm c tm ngi ch to mt lc cha bng bn ln so vi lc ca tng c nhn khi h ko mt mnh. Vic gia tng quy m nhm c quan h nghch vi thnh tch c nhn. l do c hin tng li ca mi c nhn khi lm vic nhm. o Mt s thnh vin trong nhm cho rng nhng ngi khc trong nhm khng b ra n lc ng mc hon thnh phn vic ca mnh. Nu cc c nhn nhn thy nhng ngi khc li bing, h c th lp li "s cng bng" bng cch gim bt n lc ca mnh. o Mt cch gii thch khc l s phc tp trong vic xc nh cng lao ng gp ca mi c nhn trong nhm. Trn thc t, khi lm vic theo nhm, kt qu c th ca mi c nhn thng kh xc nh.
MAN403_Bai 5_v1.0010112211

85

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

V vy mi quan h gia s ng gp ca mi c nhn v kt qu cng vic ca nhm khng phi lc no cng c th xc nh mt cch r rng. Trong nhng tnh hung nh vy, tnh hiu qu ca nhm s gim khi cc c nhn ngh rng phn ng gp ca h khng th o lng c.
5.3.5. Thnh phn nhm

Thng thng cc hot ng ca nhm i hi nhng k nng v kin thc a dng. V vy, cc nhm khng ng nht (bao gm cc c nhn khng ging nhau) s hiu qu hn so vi cc nhm ng nht bi v trong cc nhm ny, thng tin cng nh nng lc m cc thnh vin c c s a dng hn. Khi mt nhm khng ng nht v mt gii tnh, tnh cch v quan im, th c nhiu kh nng nhm c nhng c im cn thit hon thnh mt cch c hiu qu cc nhim v ca mnh. Mc d c th xy ra trng hp cc nhm khng ng nht ny c nhiu kh nng xung t hn, khi cc c nhn c lp trng khc nhau th kh nng thch nghi s hn ch, nhng thc t ch ra rng, cc nhm khng ng nht thng hot ng hu hiu hn so vi cc nhm ng nht. S khc bit v chng tc cng thng nh hng n qu trnh hot ng ca nhm, t nht l trong thi gian ngn trc mt. a dng vn ha dng nh l mt nhn t qu bu thc hin nhng cng vic i hi phi c nhng cch nhn khc nhau. Nhng cc nhm ny thng gp kh khn trong vic hc cch lm vic vi nhau v gii quyt vn . Nhng kh khn ny s mt dn qua thi gian. Khi mi thnh lp, cc nhm a dng v vn ho thng hot ng khng tt nh cc nhm ng nht, song nhng khc bit s bin mt sau khong ba thng. L do y l cc nhm a dng phi mt mt thi gian hc cch vt qua nhng bt ng v quan im trong cch gii quyt vn .
5.3.6. a v c nhn trong nhm

a v l s phn bc trong phm vi mt nhm. a v c th t c mt cch chnh thc, c ngha l, a v do t chc quy nh, thng qua cc chc v nht nh. a v chnh thc thng gn lin vi li ch: Lng cao hn, quyn quyt nh nhiu hn, lch trnh lm vic d chu hn. Chnh iu ny to ra gi tr ca a v. Ngoi ra a v c th t c mt cch khng chnh thc nh nhng c im c nhn nh trnh gio dc, tui tc, gii, k nng hay kinh nghim m c nhng ngi khc trong nhm nh gi cao. a v khng chnh thc cng quan trng nh a v chnh thc. a v l mt nhn t quan trng trong vic hiu bit hnh vi: Thng thng mi vic s sun s hn nu nh ngi c a v cao hn giao vic cho ngi c a v thp hn. Khi nhng ngi c a v thp hn giao vic cho nhng ngi c a v cao hn ny sinh s xung t gia h thng a v chnh thc v a v

86

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

khng chnh thc. Chng hn, khi nhn vin phc v bn chuyn yu cu ca khch hng trc tip cho ngi ph trch b phn. Trong trng hp ny ngi phc v a v thp hn li ang giao vic cho ngi c a v cao hn. Ch n gin lm thm mt ci gi nhm mc phiu ghi yu cu vo, ngi phc v bn s khng trc tip a yu cu xung na v ngi ph trch quy s gi h khi thy yu cu ca khch hng sn sng. iu quan trng l phi lm cho cc thnh vin nhm tin rng th bc a v trong nhm l cng bng cc hnh vi c thc hin theo ng trt t qui nh. Bt k s bt cng no cng c th to ra tnh trng mt cn bng, dn n cc loi hnh vi khng ph hp. Cc thnh vin trong nhm lun mong mun rng a v m mt c nhn c c phi tng ng vi nhng n lc ca bn thn ngi . Chng hn, Mai v Lan l nhng ngi c gii thiu vo v tr trng phng ca mt c quan. Nu nh Mai tht s c kh nng th ng nghip v bn thn Lan s nhn nhn vic la chn Mai l cng bng. Nhng nu Lan c chn bi v c l con du ca ng gim c ch khng phi v nng lc vt tri ca bn thn th ng nghip v Mai s nhn thy l mt s bt cng. S bt cng ny c th dn n cc hnh vi khng tun th yu cu ca ngi lnh o mi. Li ch gn lin vi cc v tr chnh thc cng l cc nhn t quan trng trong vic duy tr s cng bng. Nu cc thnh vin trong nhm cho rng c mt s v l gia v tr ca mt c nhn v li ch m anh ta nhn c th khi ang c s khng tng xng v a v. Mt s v d v s khng tng xng l thu nhp ca nhng ngi lnh o thp hn thu nhp ca nhn vin. Cc nhn vin trng i nhng th m h nhn c phi xng vi a v m h ang nm gi. Mc d thnh vin ca cc nhm thng nht tr vi nhau v cc tiu ch nh gi a v (chng hn cc nh kinh doanh c th s dng thu nhp, tng gi tr ti sn hay quy m ca cc cng ty lm nhn t quyt nh a v, cc quan chc chnh ph li c th s dng quy m ca c quan h, cc nh nghin cu s dng s bi vit c xut bn, cng nhn lao ng c th s dng s nm cng tc, v tr cng vic...) nhng xung t vn c th ny sinh khi cc c nhn thuyn chuyn gia cc nhm c cc tiu ch a v khc nhau hoc khi cc nhm c cu thnh bi cc c nhn c ngun gc khng ng nht.
5.4. Quyt nh nhm

Khi nhm c hnh thnh v i vo hot ng c rt nhiu vn cn phi ra quyt nh. Ty thuc vo tnh cht cng vic, tnh cp thit ca vic ra quyt nh, quyn hn, trch nhim ca cc thnh vin trong nhm m quyt nh c th l quyt nh c nhn hay quyt nh tp th (quyt nh nhm). So vi quyt nh c nhn, quyt nh nhm cng c nhng u, nhc im nht nh. m bo tnh hiu qu ca cc quyt nh nhm, qui trnh ra quyt nh cn c thc hin cht ch trn c s nhng phng php hp l.
5.4.1. T duy nhm v vic ra quyt nh

Mt s ngi lc u d nh pht biu hoc trnh by trc bn b, ng nghip, trong lp hc nhng sau li quyt nh khng ni g c. Nguyn nhn ca tnh
87

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

trng ny mt mt c th l do nhng ngi ny xu h, ngi ngng, song mt khc c th l hu qu ca t duy nhm. T duy nhm l hin tng xy ra khi cc thnh vin nhm qu ch trng n s tn thnh ca ngi khc n ni m chun mc v s ng thun trong nhm tr nn quan trng i vi vic nh gi thc tin v ra quyt nh v ng li hnh ng. T duy nhm gy p lc i vi cc kin, quan im thiu s v khng ph bin. T duy nhm thng nh hng tiu cc n vic ra quyt nh. Khi t duy nhm din ra, ngi ta thng nh gi khng ton din v vn , tm kim thng tin hi ht, thin lch, c chn lc trong vic x l thng tin, hn ch cc kh nng la chn, khng thy c nhng ri ro ca phng n c la chn v khng thm nh li nhng im mnh ca phng n b loi b. T duy nhm chu nh hng mnh nht ca nm yu t sau y: Tnh gn kt (mc on kt) ca nhm, hnh vi ca ngi lnh o, s cch ly ca nhm vi ngi ngoi, p lc v thi gian v vic khng tun theo nhng bc ra quyt nh c cn c khoa hc.
o

Th nht, tnh gn kt c th l mt yu t qu gi bi cc nhm c tnh gn kt cao thng bn lun nhiu hn v a ra nhiu thng tin hn so vi cc nhm m quan h lng lo. Nhng tnh gn kt cng c th lm nn lng kin bt ng, v vy cc nh qun l cn phi ch khi lm vic vi mt nhm gn kt. Th hai, cc nh qun l nn c phong cch lnh o ci m. Phong cch ny th hin vic khuyn khch s tham gia ca nhng ngi di quyn, kim ch nu quan im vo u cc cuc hp hoc tho lun, khuyn khch tt c cc thnh vin nhm a ra nhng quan im khc nhau, v nhn mnh tm quan trng ca vic i n mt quyt nh khn ngoan. Th ba, cc nh qun l nn trnh cho nhm t tch mnh khi mi trng bn ngoi. Cc nhm cch ly thng thiu thng tin y v tnh khch quan khi ra quyt nh Th t, cc nh qun l cn phi gim thiu nh hng ca s hn ch v thi gian. Khi cc thnh vin nhm cm thy nhng p lc v thi gian nng trong vic i ti mt quyt nh, h s nh n nhng con ng tt m tt yu dn n sai lm hay s ng thun hi ht. Cui cng, cc nh qun l nn khuyn khch vic s dng cc bc ra quyt nh c c s khoa hc. Tun theo mt phng php ra quyt nh hp l s khuyn khch vic gp xy dng v phn tch y v nhng quyt nh c la chn.

5.4.2.

Phng php ra quyt nh nhm

Hnh thc ra quyt nh nhm ph bin nht din ra trong cc nhm tng tc trc din. Tuy nhin, cc nhm ny thng gy p lc buc cc thnh vin nhm phi
88
MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

tun th quan im chung. Pht trin t duy (ng no), k thut nhm danh ngha v hi hp in t l nhng phng php ra quyt nh nhm tt nht c th p dng v chng hn ch n mc ti a nhng hn ch ca cc nhm tng tc trc din.
5.4.2.1. Pht trin t duy

Phng php ny c thc hin trn c s p dng mt qu trnh to tng, khuyn khch c nhn nu ra kin ca mnh v kh nng la chn hoc gii quyt vn , bt k kh nng hay cch gii quyt vn l tt hay cha tt. Theo phng php ny, trong cuc hp hoc tho lun, lnh o nhm nu vn mt cch r rng sao cho tt c nhng ngi tham gia u hiu. Vi mt khong thi gian cho trc, cc thnh vin nu ra cng nhiu kin cng tt. Khng ai c php ph phn, v tt c nhng kin nu ra u c ghi li sau bn lun v phn tch. Cch thc thc hin phng php pht trin t duy nh sau: o Tp hp mt nhm; o Thng bo r vn v mc ch cn gii quyt; o Cc thnh vin trong nhm a ra kin mt cch t do; o Cc tng u c tn trng v ghi chp li; o Xem xt la chn tng kh thi v thc hin. Quy tc thc hin phng php ng no: o S lng cc tng quan trng hn cht lng ca tng; o Khng c php ph phn khi ngi khc a ra kin; o Nhng tng mi l cn phi c khuyn khch; o kin mi c th c pht trin trn c s kin trc; o Khuyn khch mi ngi tham gia ch khng bt buc; Tuy nhin, ng no ch n thun l mt qu trnh to ra cc tng. Hai phng php sau mi thc s cho cc nh qun l nhng gii php c th.
5.4.2.2. Phng php s dng nhm danh ngha

Nhm danh ngha hn ch vic bn lun v giao tip gia cc c nhn trong qu trnh ra quyt nh. Cc thnh vin trong nhm u c mt ti cuc hp nhng h hot ng hon ton c lp vi nhau. Phng php s dng nhm danh ngha bao gm nhng bc sau y: Cc c nhn gp nhau vi t cch l thnh vin mt nhm, nhng trc khi c bt k s bn lun no mi thnh vin u phi c lp vit ra nhng tng ca mnh v vn cn gii quyt. Mi thnh vin nu ra kin ca mnh v cc kin s c ghi chp li. Vic tho lun ch c bt u khi khng ai cn kin no khc.

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

89

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

Nhm tin hnh tho lun v nh gi cc tng c nu ra. Mi thnh vin trong nhm xp hng cc kin mt cch c lp. Quyt nh cui cng l phng n c xp hng cao nht. Li th ch yu ca phng php ny l ch n cho php nhm gp nhau mt cch chnh thc nhng li khng hn ch t duy c lp ca cc thnh vin nh l trong nhm tng tc truyn thng.
5.4.2.3. Phng php hi hp in t

y l phng php mi nht trong vic ra quyt nh; l s kt hp gia phng php s dng nhm danh ngha v cng ngh tin hc. Nhng ngi tham gia ngi trc my tnh ni mng. Vn c nu ra cho tt c mi ngi v h nh cu tr li ca mnh ln mn hnh my tnh. Nhng bnh lun c nhn, tng s phiu bu... c phng ln mt mn hnh to trong phng. Li th ch yu ca hi hp in t l kh nng du tn, tnh trung thc v tc . Nhng ngi tham gia c th du tn khi nh bt k thng ip no m h mun, v thng ip c chiu ln mn hnh cho tt c mi ngi xem khi ngi tham gia g vo bn phm. Phng php ny c u im l tit kim thi gian, loi tr ti a vic tn gu, trnh tnh trng lc v cho php nhng ngi tham gia ng thi nu ra kin ca mnh. Bng 5.1 so snh hiu qu ca cc phng php ra quyt nh nhm nu trn.
Bng 5.1 nh gi hiu qu ca cc phng php ra quyt nh nhm
Phng php ra quyt nh nhm Cc tiu ch hiu qu ng no S lng tng Cht lng ca tng Tc quyt nh Cam kt vi gii php a ra Nguy c xung t c nhn Tng cng s gn kt gia cc thnh vin trong nhm Trung bnh Trung bnh Trung bnh Thp Cao Nhm danh ngha Cao Cao Trung bnh Trung bnh Trung bnh Trung bnh Hi hp in t Cao Cao Cao Trung bnh Thp Thp

Tm li, mi phng php ra quyt nh nhm u c nhng u nhc im nht nh. V vy ty thuc vo tnh cht vn cn gii quyt, cc yu t mi trng, ngun lc sn c, mi nhm c th la chn hoc kt hp nhng phng php trn c quyt nh hp l.

90

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

TM LC CUI BI

Nhm l mt phn ca t chc. C th c nhiu loi nhm tn ti trong t chc ty thuc vo cch thc thnh lp nhm v hot ng ca nhm . Hot ng ca nhm v cc thnh vin trong nhm b nh hng bi chin lc t chc, cc ngun lc ca t chc. Bn cnh , hnh vi ca c nhn trong nhm cng nh hot ng ca nhm cn b nh hng bi cc yu t nh vai tr ca c nhn trong nhm, quy m nhm, chun mc nhm, mc gn kt gia cc c nhn trong nhm, a v ca c nhn trong nhm v thnh phn nhm. Trong t chc, ty vo vn cn gii quyt, c th s dng quyt nh c nhn hay quyt nh nhm. Khi s dng quyt nh nhm, chng ta cn lu trnh khng hin tng t duy nhm xy ra nhm lm gim hiu qu v cht lng ca quyt nh nhm. Hn na, nng cao hiu qu quyt nh nhm, cn tch cc s dng cc phng php ra quyt nh nhm nh ng no, nhm danh ngha v hi hp in t.

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

91

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

CU HI N TP

3. Nhm c phn loi nh th no? Cho v d minh ho. 4. Ti sao cc c nhn tham gia vo nhm? 5. Trnh by u, nhc im ca tnh lin kt nhm. Cho v d minh ho. 6. Hnh vi ca cc c nhn thay i nh th no khi h l thnh vin ca nhm? 7. Phn tch u, nhc im ca quyt nh nhm so vi quyt nh c nhn. 8. T duy nhm l g v n nh hng nh th no n vic ra quyt nh nhm? 9. tng hiu qu ca qu trnh ra quyt nh nhm, cc nh qun l cn phi lm g?

92

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

BI TP TNH HUNG

Nhm lm vic trong cng ty Marshall Marshall l mt nh my ln min trung ca M sn xut v ch bin ng thnh sir ha hc, loi sir ny c th s dng trong nhiu loi ung c ga. Nh my ca Marshall hot ng lin tc 24 gi trong mt ngy, 365 ngy trong mt nm. C hai t hp sn xut chnh trong nh my ny: b phn my nghin vi 75 cng nhn ang lm vic v mt b phn chit xut ng thnh sir vi 80 cng nhn lm vic. Dy chuyn sn xut trong nh my c my tnh ha v hu ht cng vic 2 b phn sn xut ny bao gm cc bc kim sot, bo tr, qut dn v x l cc s c. C 30 nhn vin lm vic trong vn phng cng ty v cc v tr h tr khc nhau trong cng ty. Tt c mi ngi, tr nhng nhn vin h tr trong cng ty, u lm vic theo ca, 8 gi/ca. Ba nm trc y, Marshall p dng h thng qun l nhm ci thin nng sut lao ng ca nh my v nng cao tinh thn lm vic ca nhn vin. Chng trnh ny bao gm 2 loi nhm lm vic. Loi nhm th nht l nhm lm vic. Cc thnh vin trong nhm ny gp nhau hng tun xem xt cch thc ci thin quy trnh lm vic. Loi nhm th hai l nhm lm vic trn phm vi ton nh my, gi l nhm Marshall. Cc thnh vin nhm ny gp g hng thng xem xt cc quyt nh v nhng vn m nh my gp phi nh cc k hoch tr lng, cc chnh sch ca cng ty, vic mua my mc thit b. Nhm Marshall c hnh thnh trn c s cc thnh vin c la chn t cc nhm lm vic. Mi nhm lm vic c mt thnh vin ca nhm tham gia vo nhm Marshall. Cc cn b qun l cng ty Marshall s dng nhng kin ng gp ca cc nhm ny lm c s ra quyt nh v cc hot ng ca nh my. Trong vng 3 nm thc hin chng trnh lm vic theo nhm ny, nhng thnh vin tham gia cc cuc hp nhm thng xuyn c la chn tham gia vo nhm Marshall. nhm Marshall ny, h c vai tr quan trng hn v mong mun c ting ni nht nh ng gp vo nhng quyt nh ca cng ty. Tuy nhin, ban qun l ca cng ty li quan tm nhiu hn n nhng nhn vin khng tham gia vo chng trnh hot ng theo nhm ca cng ty. Sau khi xem xt vn , ban quan l cng ty quyt nh rng y l mt vn phc tp v rng c 3 loi nhn vin khng tham gia vo chng trnh nhm lm vic ca cng ty. Nhm nhn vin th nht l nhng ngi phn nn rng chng trnh nhm ny dn n vic h phi tham gia qu nhiu cuc hp v bn rn hn rt nhiu. Nhm nhn vin ny c lnh o bi Shu-Chu Lim. Shu-Chu l mt nhn vin lm vic rt chm ch v c mi ngi knh trng. Khi c hi v vic tham gia cc nhm lm vic v nhm Marshall, nhn vin ny tr li rng: Ti khng c thi gian hp v ba hoa. Khi ti i lm, ti mun tht s tp trung vo cng vic, khng mun b ph thi gian. Loi nhn vin th hai khng bng lng vi thc t rng h phi t gii quyt rt nhiu vn ny sinh trong qu trnh lm vic ca mnh. Nhng nhn vin ny ngh rng ban qun l cng ty khng cung cp cc yu t u vo h lm vic m da qu nhiu vo nhm lm vic gii quyt mi vn . Xem xt trng hp ca Bill. Bill sng gn nh my Marshall v rt thch lm vic cng ty ny v chnh sch tin lng cng ty ny rt tt. Tuy nhin, anh coi vic lm nh my ny ch l mt cch kim tin. Khi ban qun l yu cu anh lm thm vic,
MAN403_Bai 5_v1.0010112211

93

Bi 5: C s ca hnh vi nhm

anh khng nhn v thng xuyn im lng. Suy cho cng, anh ni, ban qun l c tr cho vic ra quyt nh ch khng phi l anh. Loi nhn vin th 3 t chi tham gia vo cc nhm lm vic v h ngh rng cc kin ca h khng c ban qun l lng nghe. Marshall mun c h thng qun l theo nhm thc s hiu qu v ban qun l cng ty bit rng h cn phi tch cc tham gia hn na nng cao hiu qu hot ng ca h thng nhm ny. Tuy nhin, h nhn thy rng vn ngy cng tr nn phc tp hn h ngh ban u. Gi s bn l chuyn gia t vn, bn s lm g gip ban qun l cng ty trin khai h thng lm vic theo nhm mt cch hiu qu? Cu hi 1. Bn ngh nh th no v h thng lm vic theo nhm hin ti ang p dng ti cng ty Marshall? 2. Nhn vin a ra nhng l do khc nhau dn n vic h khng mun tham gia vo nhm. Bn x l vn ny nh th no? 3. Cn phi tin hnh thay i g i vi h thng lm vic theo nhm ca cng ty khuyn khch s tham gia ca nhn vin vo h thng ny? Lm th no thng bo v nhng thay i ny cho nhn vin?

94

MAN403_Bai 5_v1.0010112211

Bi 6: Quan h trong t chc

BI 6: QUAN H TRONG T CHC


Hng dn hc

Giao tip v qu trnh giao tip. Hng v cc hnh thc giao tip. Cc yu t nh hng n qu trnh giao tip. Xung t v qu trnh xung t trong t chc.

Ni dung

Mc tiu

c ti liu v tho lun vi gio vin v cc hc vin khc v cc vn cha r. c li l thuyt bi 5: C s ca hnh vi nhm, s dng l thuyt v giao tip trong bi m t qu trnh giao tip trong mt nhm lm vic thuc chng trnh Topica, trnh by cc yu t nh hng v bin php nng cao hiu qu giao tip nhm. Trn c s phn tch trn, tm hiu qu trnh xung t trong nhm nu c v trnh by cc bin php gii quyt xung t gia cc c nhn trong nhm.

Gii thch nh ngha giao tip v cc chc nng ca giao tip. M t qu trnh giao tip, hng, mng li v cc hnh thc giao tip ch yu. Xc nh cc yu t cn tr qu trnh giao tip hiu qu. Hnh thnh khi nim xung t v tm tt qu trnh xung t. Phn bit bn cht ca cc quan im khc nhau v xung t. La chn cc bin php gii quyt xung t gia cc c nhn trong t chc.

Thi lng hc

4 tit

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

93

Bi 6: Quan h trong t chc

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Cng ngh thng tin v ang lm thay i cc hot ng kinh doanh trn th gii. My tnh, my fax, in thoi di ng, th in t... gip cho nhng ngi lao ng trong t chc c th lm vic cc ni khc nhau ngoi vn phng ca cng ty. Vi nhng cch thc giao tip mi vi nhn vin, cn b qun l, nh cung cp, khch hng, cch thc lm vic ca ngi lao ng ni chung trong doanh nghip cng ang dn thay i. Ngi lao ng vn phi thc hin cng vic ca h, nhng h c th t kt qu tt hn v nhanh hn. Hn na, khng nht thit lc no h cng phi thc hin cng vic ti cng ty. Ti cng ty Automotive Careers Texas, tt c mi cng vic c thc hin thng qua cc phng tin vin thng. Nhn vin khng c ch lm vic cng ty. By cn b ch cht ca cng ty ny sng ri rc cc thnh ph khc nhau. H tuyn nhng nhn vin mi vo lm vic qua email, in thoi. Trn thc t, h c th cha bao gi nhn thy nhn vin m mnh tuyn dng, h ch giao tip vi nhng nhn vin ny qua cc phng tin in t. Vic s dng cc phng tin vin thng giao tip vi nhn vin trong ni b cng ty, vi khch hng v nh cung cp gip cng ty nm bt thng tin v khch hng tt hn, t c th c nhng phn hi nhanh hn i vi th trng bng cch cung cp nhng sn phm p ng nhu cu khch hng mt cch nhanh chng. Cu hi Bn hy nh gi u, nhc im v tnh hiu qu ca hnh thc giao tip v lm vic ti cng ty Automotive Careers, Texas.

94

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

6.1. 6.1.1.

Giao tip trong t chc Giao tip v qu trnh giao tip

6.1.1.1. Khi nim giao tip

Giao tip l s truyn t iu mun ni t ngi ny sang ngi khc i tng c th hiu nhng thng ip c truyn i. Giao tip khng ch n thun l vic truyn th mun ni m cn bao hm c vic hiu c nhng na. Nh vy c ba im cn lu trong khi nim v giao tip:
o o o

Th nht, l s trao i thng tin hai chiu; Th hai, c t nht hai i tng tham gia vo qu trnh giao tip; Th ba, thng tin phi c hai bn hiu r.

Nu thiu mt trong ba yu t ny th vic giao tip cha hon chnh.


6.1.1.2. Mc ch ca giao tip

Giao tip trong mt nhm hay mt t chc nhm phc v cc mc ch sau y: Kim sot, to ng lc, by t cm xc v thu nhn thng tin. Giao tip c th thc hin chc nng kim sot hnh ng ca cc thnh vin theo cch nht nh. Chng hn, cc nh lnh o c thm quyn c th a ra mt s yu cu m cc nhn vin di quyn phi tun th; hoc khi ngi qun l giao nhim v cho nhn vin di quyn. Khi , giao tip gi chc nng kim sot. Qu trnh giao tip khng chnh thc cng kim sot cc hnh vi. Khi cc nhm ph phn mt thnh vin no khng tun th chun mc nhm (chng hn c tnh tng nng sut c nhn cc thnh vin t kh nng hn c th b ph bnh hay ui vic) th h khng chnh thc giao tip vi ngi nhng vn kim sot hnh vi ca anh ta. Giao tip thc y ng lc bng cch gii thch r cho cc nhn vin cch thc tin hnh cng vic, thng bo kt qu cng vic ca h trong mt thi im nht nh, ch cho h thy h cn phi lm g nng cao hn na hiu qu cng vic. Vic hnh thnh mc tiu c th, thng tin phn hi v s tin b ca c nhn, tng cng cc hnh vi mong mun, tt c u to nn ng lc lao ng v cn c giao tip. i vi nhiu nhn vin, nhm lm vic l mi trng chnh h quan h. Qu trnh giao tip din ra trong nhm l mi trng ch yu cc thnh vin by t

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

95

Bi 6: Quan h trong t chc

s tht vng, cm gic mn nguyn. V vy, giao tip cho php cc thnh vin by t cm xc v p ng cc nhu cu x hi. Chc nng cui cng ca giao tip l cung cp thng tin m cc c nhn v cc nhm cn a ra quyt nh.
6.1.1.3. Qu trnh giao tip

Trong qu trnh giao tip, thng ip c chuyn ti t ngi gi sang ngi nhn. Thng ip c hiu l thng tin m ngi gi mun chuyn ti ngi nhn. Thng thng, tng c trnh by di dng mt thng ip. Khi chng ta ni, li ni l mt thng ip. Khi chng ta vit, ch vit l mt thng ip. Khi chng ta ra hiu, c ng ca tay, v mt l thng ip. Thng ip c m ho v chuyn i theo mt knh no . Knh ny ph thuc vo ngun tin, c th l chnh thc hoc khng chnh thc. Ngi nhn s gii m hay din dch thng ip nhn c (Hnh 6.1).
Thng ip

Thng ip

Knh

Thng ip

Gii

Thng ip

Ngi

Nhiu

Ngi

Gii

Knh Phn hi

Hnh 6.1: Qu trnh giao tip

Knh chnh thc l knh do t chc thit lp nn v chuyn cc thng ip c lin quan n cc hot ng ngh nghip. Cc thng ip mang tnh c nhn hoc x hi thng c chuyn ti qua cc knh khng chnh thc. Nhng trc khi thng ip c nhn, cc biu tng trong thng ip phi c dch ra thnh mt dng khc m ngi nhn c th hiu c. Bc ny gi l gii m thng ip. Trong qu trnh giao tip c th xy ra hin tng nhiu. Nhiu l cc yu t lm sai lch ni dung ca thng ip nh ting n, tm trng ca ngi giao tip, khung cnh giao tip Mt xch cui cng trong qu trnh giao tip l s phn hi. Phn hi l khu kim tra xem cc thng ip c chuyn i c b sai lch so vi tng ban u hay khng, hay ni mt cch khc, kim tra xem ngi nhn c hiu chng hay khng.
6.1.2. Hng v cc hnh thc giao tip

6.1.2.1. Hng giao tip

Giao tip c th c thc hin theo chiu dc hoc chiu ngang.


96
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

Giao tip theo chiu dc c th c chia lm hai loi: T trn xung di hoc t di ln trn.
o

Giao tip m thng tin c chuyn t mt cp bc cao xung mt cp bc thp hn gi l giao tip theo phng t trn xung di. Loi giao tip ny thng xy ra khi ngi lnh o, ngi qun l nhm giao cc ch tiu, ch dn v cng vic hoc thng bo cho cp di v chnh sch v cc th tc hnh chnh... Thng tin cn chuyn ti trong giao tip theo phng t trn xung di thng tn ti di hnh thc vn bn.

Giao tip theo hng t di ln trn l hnh thc giao tip trong thng tin c chuyn ti t cp bc thp hn n bc cao hn trong nhm hay t chc. Hnh thc giao tip ny c s dng phn hi thng tin cho cc cp lnh o v tin trnh v kt qu thc hin cng vic, cc vn ang tn ti... Giao tip t di ln trn gip cc nh qun l nm c cm tng ca nhn vin v cng vic, v ng nghip v v t chc ni chung. Cc nh qun l cng da vo giao tip ny c cc tng nhm tng cng hiu qu ca cng vic. Cc bo co hot ng ca ban qun l cp c s trnh ln lnh o cp cao, th gp , cc bn kho st thi nhn vin, li ku ca phn nn, tho lun ca cp di... l nhng v d v giao tip theo hng t di ln trn. cc nc pht trin, mt s cng ty c chng trnh qun l thng tin c my tnh ho dnh cho giao tip theo phng t di ln trn. Tt c nhn vin hng nm u phi a ra kin nhn xt v ban qun l. Hc cch lng nghe nhn vin Nhiu lnh o doanh nghip cho rng nh tip xc, bit lng nghe nhn vin nn tng hp c sc mnh c tp th. Xch li gn nhau Chung reo ht gi lm vic bui sng, hng trm nhn vin Cng ty TNHH Mt thnh vin Vit Nam K ngh sc sn (Vissan), Tp.HCM, i xung khu nh n c gn my lnh. Bui cm tra y, khng ch c nhn vin m cn c s hin din ca ban lnh o cng ty. Khu phn n ca ban lnh o cng tng t nh nhn vin, khng c s chm cht g thm. ng Bi Duy c, Tng gim c Vissan, cho bit chuyn ban lnh o cng n cm vi nhn vin l iu rt bnh thng cng ty. Vic ny din ra t nhiu nm qua. iu phn no th hin vn ha doanh nghip ti Vissan sau 39 nm hnh thnh v pht trin. cc phng ban khc, vn chia s thng tin vi cp di, xa tan nhng hoi nghi trong ni b hoc lng nghe tm t, nguyn vng ca nhn vin hon thin mi trng lm vic ngy cng thn thin, nng cao hiu sut lao ng c tp th l iu m Vissan lm c. Thng qua ba cm tra, nhng ngi lnh o li c dp tip xc vi
97

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

nhn vin, c nghe nhng cu chuyn thng ngy ca h hai bn cng hiu v xch li gn nhau, ng c ni. Ti Ngn hng TNHH Mt thnh vin HSBC Vit Nam, nhng ngi trong ban gim c v trng cc b phn cng thng ch ng tip xc vi nhn vin nhm gip h cn bng gia mi trng lm vic v cuc sng gia nh. ng Tom W. Tobin, Tng gim c HSBC Vit Nam, k: Thnh thong ti hoc lnh o cc b phn khc thng mi cp di i n kem, ung nc Nhng lc nh vy, tm l mi ngi rt thoi mi, rt ngn khong cch gia hai bn, chia s vi nhau nhiu chuyn khc na ch khng ch l quan tm ti cng vic. HSBC Vit Nam cn c quy nh vo mt s ngy nht nh trong thng, tt c nhn vin u c a con ti c quan chng c xem cha m lm vic. Ngoi ra, nhn vin ca HSBC Vit Nam cn c hng ch i lm tr mt gi v v sm mt gi so vi quy nh ca n v nhng nhn vin c con nh c thi gian a n con i hc. ng ng Th Ti, Gim c Cng ty TNHH Tch hp h thng CMC chi nhnh Tp.HCM, cho bit vn ha ca CMC l phng lnh o khng bao gi ng ca trong gi lm vic. Tt c nhn vin khi c nhu cu trao i vi lnh o c th vo gp bt c lc no v h cng c th chat trc tip vi sp qua mng. Trng hp lnh o cng ty bn cng tc th trong vng hai ngy, cc vn , yu cu ca nhn vin s c gii quyt, ng Ti ni. Trao i vi gii doanh nghip Tp.HCM trong thi gian gn y v ch to s gn b trong ni b cng ty, chuyn gia to ng lc Alan Fairweather (Singapore) cho rng khi nhn vin chia s thng tin th ngi lnh o phi tp trung vo cu chuyn ca h. S tht bi nu nhn vin ang ho hng chia s, cn ngi lnh o th li dn mt vo mn hnh my tnh hoc lo phn tch s liu kinh doanh. ng Fairweather k: trong thi gian cn lm cng tc qun l cho mt cng ty chu u, ng phng vn cng nhn v s gn kt gia h vi ban lnh o cng ty. Nhiu cng nhn tr li khng nh r ai l ngi qun l mnh v lu ri chng thy ai n gp h. Nu ngi lnh o ch bit lo cng vic ca mnh, khng dnh thi gian gp g nhn vin th lm sao truyn cm hng lm vic cho cp di? Nhn vin cng cn hc theo cch ca ngi lnh o hnh x vi khch hng nh chnh tnh hung m h tri qua, ng Fairweather t vn . ng Fairweather cho rng vic lng nghe nhn vin phi xut pht t tri tim ch khng th ng kch c. Khi ni chuyn, ngi lnh o nn ni mc con ngi, v iu ny p ng nhu cu c nhn mun c tha nhn ca nhn vin. Nu ngi lnh o giao tip v a ra kin phn hi ch mc cng vic, th nhu cu v con ngi ca nhn vin s khng c p ng. iu ny c th lm cn tr kh nng hiu v phn p li nhng iu ngi lnh o truyn t, ng chia s.
98
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

Thng tin khng ranh gii Lnh o cc doanh nghip nu trn u cho rng nu ngi lnh o bit dnh thi gian lng nghe nhn vin th kt qu cng vic mang li rt kh quan. iu quan trng l quan tm n nhn vin nh th no ch khng phi thi gian b ra nhiu hay t. Mt i bng c 12 cu th vi 12 tnh cch khc nhau. Nu mt hoc hai cu th chi bng khng tt th hun luyn vin nn gip h iu chnh nhng p lc, nhng hn ch, cng thng ha nhp vi i bng, ng Fairweather a v d v vai tr ca ngi lnh o. Theo ng Bi Duy c Cng ty Vissan, mt khi nhng mt xch v giao tip trong doanh nghip c tho g th vic minh bch thng tin, truyn cm hng cho nhn vin v vn ha doanh nghip, hot ng kinh doanh ca n v s tr nn n gin hn. Vi 3.000 nhn vin Vissan trn c nc, nu cng tc truyn thng ni b khng tt th kh c th hot ng kinh doanh tt c, ng Duy ni. Ti Ngn hng HSBC Vit Nam, vn thng tin ni b lun c ch trng. Theo nh k, tt c nhn vin HSBC s tham gia mt cuc kho st ton din v mi trng lm vic, lng bng, gp thng thn nhng iu cha tt HSBC T nhng thng tin , ban lnh o HSBC s ci tin quy trnh lm vic, nhn li mi trng lm vic ca nhn vin ci thin tt hn, ng Tobin khng nh. Uyn Vin (Thi bo Kinh T SG) Giao tip theo chiu ngang l qu trnh giao tip din ra gia cc thnh vin cng cp bc trong nhm, gia cc nh qun l cng cp hoc gia bt c nhn vin no c cp bc tng ng. Giao tip theo chiu ngang thng cho php tit kim thi gian v to iu kin cho vic phi hp cng vic. Tuy nhin cc qu trnh giao tip theo chiu ngang c th to nn cc mu thun v chc nng khi cc knh chnh thc theo chiu dc b coi nh, khi cc thnh vin qua mt cp trn thc hin cng vic hoc khi cc nh lnh o pht hin ra rng c cc hnh ng v quyt nh c thc hin m h khng bit.
6.1.2.2. Cc hnh thc giao tip ph bin

Giao tip tn ti di hai hnh thc ph bin: Giao tip ngn t v giao tip phi ngn t. Giao tip ngn t l giao tip bng li, bng vn bn (ch vit). y l hnh thc giao tip r rng. Giao tip phi ngn t l giao tip bng m hiu, c ch, nh mt, thm ch ng iu trong cu. y l hnh thc giao tip khng r rng.

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

99

Bi 6: Quan h trong t chc o

Giao tip bng li ni Phng tin chnh chuyn thng ip i l giao tip bng li ni. Trao i, tho lun gia ngi ny vi ngi khc trong nhm v cc tin n khng chnh thc l hnh thc giao tip bng li ni ph bin. u im ca giao tip bng li ni l tc v c s phn hi. Mt thng ip bng li ni c th c chuyn i v nhn c phn hi trong thi gian ti thiu. Nu ngi nhn khng hiu r thng ip, ngi gi c th pht hin v iu chnh ngay. Nhc im chnh ca giao tip bng li ni l thng tin c th b tht thot hoc bp mo nu thng ip c truyn i qua mt s ngi. S ngi m thng ip c chuyn qua cng nhiu bao nhiu th kh nng tht thot v bp mo thng tin cng ln by nhiu v mi ngi din gii thng ip theo cch ring ca mnh. Chnh v vy, ni dung ca thng ip khi ti ch thng khc nhiu vi ni dung ban u. Trong mt t chc, ni cc quyt nh v cc loi thng tin khc nhau c chuyn ln v xung gia cc cp thm quyn, kh nng thng ip b bp mo tng i ln.

Giao tip qua ch vit bao gm vic chuyn li nhn c ghi li, th, th in t, fax, thng bo trn bng... u im ca phng php giao tip ny th hin ch: Cch giao tip r rng v phong ph. Thng ip c th c lu li trong mt thi gian nht nh. Nu c vn g lin quan n ni dung ca thng ip, ngi nhn cng nh ngi gi c th xem li vo bt c lc no. iu ny rt quan trng i vi cc trng hp trao i nhng thng tin phc tp v trong thi gian di. Chng hn, k hoch tip th cho mt sn phm mi c th bao gm mt s nhim v ko di trong mt vi thng. Bng cch xy dng v ph bin k hoch di dng vn bn, nhng ngi lp ra k hoch c th kim tra li vic thc hin k hoch trong thi gian qui nh . Li ch cui cng ca hnh thc giao tip qua ch vit xut pht t ngay chnh qu trnh giao tip. Ngi gi thng phi suy ngh k hn, cn thn hn khi chuyn cc thng ip di dng vn bn hn l vi cc thng ip chuyn bng li ni. Tuy nhin, cc thng ip bng ch vit cng c nhng nhc im l tn thi gian. V d nh trong mt bui kim tra ming ko di mt ting ng h sinh vin c th cp n nhiu ni dung hn trong bui kim tra vit vi cng thi gian. Trong mt khong thi gian t 10 pht n 15 pht ngi ta c th chuyn ti mt ni dung m nu vit h c th mt n mt ting ng h. im bt li khc ca giao tip qua ch vit l s phn hi chm hay thiu s phn hi. Giao tip bng li ni cho php ngi nhn phn ng nhanh trc nhng g anh ta ngh hoc nghe thy, trong khi nu giao tip qua ch vit khng c g m bo l thng ip c nhn v nu c nhn khng c g m bo l ni dung thng ip c hiu theo ng nh ca ngi gi.

100

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

Giao tip phi ngn t: bao gm cc c ch, m hiu, nh mt, v mt cng nh ng iu v trng m ca ngi ni. Trong mt s hon cnh c nhng ngi giao tip khng chuyn mun ca mnh bng li ni v ch vit m bng nhng c ch, m hiu, nh mt... V d, mt ci lic mt, ci nhn, n ci, ci cau my... C th ni mi c ch, ng tc u c ngha, khng c c ch, ng tc no l ngu nhin. Ngi ta dn my by t s khng tin tng, day mi th hin s lng tng, nhn vai by t s khc bit, v trn th hin s lng qun. Trong loi hnh giao tip ny, ngi ta phi phng on nhiu v ngha ca cc c ch, ng tc. Ngi ta c th hiu sai ngha c th m cc c ch, ng tc din t, nhng khng th ph nhn rng c ch c th h tr hoc lm phc tp thm cc giao tip ngn t. Mt c ch, ng tc nu ng mt mnh c th khng mang ngha chnh xc v ph bin, nhng khi kt hp vi ngn ng ni, n s mang ngha y hn trong thng ip ca ngi gi. V d, nu c bin bn ca mt cuc hp, ngi qun l s khng th hnh dung ht khng kh cng thng ca n bi v bin bn khng cho php nhng ngi ngoi cuc hiu r qu trnh giao tip phi ngn t. V d: minh ha cho kt lun: Ng iu c th lm thay i ngha ca mt thng ip, hy xem mt sinh vin hi thy gio mt cu hi. Thy gio tr li "em mun ni g?" phn ng ca sinh vin s ph thuc vo ng iu trong cu hi li ca thy gio. Mt ging iu m, nh, s to nn mt ngha khc so vi ging gay gt vi trng m mnh t vo t cui cng. V mt ca gio vin trong v d minh ha trn cng c ngha. Mt v mt cau c ni ln mt iu g khc vi mt v mt ti ci. iu quan trng i vi ngi nhn thng tin l phi nhy cm vi nhng yu t phi ngn t trong giao tip. Nn hiu nhng du hiu phi ngn t v ngha en trong li ni ca ngi gi cng nh nn nhn bit c nhng mu thun gia cc thng ip. Mt ngi lnh o c th ni h sn sng nghe nhn vin trnh by v k hoch tuyn dng trong giai on ti nhng nhn vin c th thy cc du hiu phi ngn t ca ngi ny th hin rng y khng phi l lc bn v chuyn , chng hn khng tp trung, thng xuyn lic nhn ng h... Khng dng li vn lnh o hiu qu
Tc gi: John Baldoni (HBP)

i khi, cc nh lnh o vn c th iu hnh doanh nghip mt cch hiu qu thng qua c ch v sc thi biu cm m khng cn dng nhiu n li ni. Tuy nhin, iu chng ta bn n l s ng n ca c ch v sc thi biu cm nh th. Ti cht ny ra tng ny khi xem xong b phim Taking Chance (mt b phim trn knh HBO vi s tham gia din xut ca Kevin Bacon) k v qu trnh Lt Col Mike

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

101

Bi 6: Quan h trong t chc

Strobl dn dt chng lnh hi qun Lance Corporal Chase Phelps. D Bacon ng vai chnh nhng ton b li thoi ca anh chc khng n 10 trang v hu ht cc cu thoi ch vn vn trong 1 n 2 cu/ ln. Bt chp iu , din xut ca Bacon vn tht thuyt phc khi th hin c tm huyt ca nhn vt chnh dnh cho ngi lnh tr v din t y nhng xung t nhn vt phi tri qua bi nhng hnh ng, c ch nhn vt thc hin rt hp l v xng ng vi trng trch mnh m ng. T din xut ca Bacon, chng ta c th suy ra mt iu rng nh lnh o khng nht thit phi lun lun dng li ni truyn ti thng ip n i tng giao tip; c ch v cc sc thi biu cm thng li cha ng nhiu iu hn li ni. Khng may l, th ngn ng khng li ny thng b s dng sai mc ch biu l s xao lng, thiu tn trng hay i khi l thi ght b. Nhng ngi v tr ch cht cng phi cn trng vi khng ch li ni m cn c vi ngn ng c th ca h. Di y l mt s gi bn iu chnh ngn ng c th mt cch hp l. Gin c mt: Ti tng cng tc vi mt k s c kh nng tt trong vic truyn dy cho ngi khc v l cng l cng vic m anh yu thch. Nhng t khi chuyn sang cng ty mi, mi ngi khng mun tip xc vi anh v mi khi h nhn thy anh trong vn phng u l lc khun mt anh ang cau li v t ra rt cng thng. Nt mt ca anh ta ni ln mt iu "tt c hy bin i". Thc t, anh ta ang tp trung cao vi nhng ngi m anh ta vn cn c th ha hp. Bit c yu im , anh lin tc nhc mnh phi gin c mt. Dn dn, anh ta tr thnh ngi d gn hn v giao tip c vi nhiu ng nghip mi hn. Bn cng c th t luyn tp trc gng. Hy tin ti, iu ny khng h ph phim cht no. Nh ngi khc gim st: Hy nh mt ng nghip thn thit quan st biu hin khun mt v c ch ca bn trong sut cuc hp c bit trong nhng cuc hp c ny sinh cc cuc tranh lun gay gt. Nu bn bun ru hoc cu knh hoc bn ngi ng vo gh v nhn xa xm ra ngoi ca s th c ch ca bn t co: bn c th ang ch i ch khc. Nu gng mt bn biu l sc thi trm trng th bn th hin mnh ang bc mnh. Hy lu rng mi ngi khng ch nghe nhng g bn ni m cn c nhng c ch, thi bn th hin khi ni ra iu . Hy c x ng tm: mt s nn vn ho, in hnh l vn ho ca ngi gc M v Scandinavi, nhng ngi v tr hng u thng ni rt t v thng xuyn l ngi pht biu cui cng, cht li nhng vn quan trng. L nh qun l, bn cn khuyn khch cp di pht biu trc mt cch t do v ch xen vo cuc tho lun khi bn mun b sung mt iu g tht cn thit. Khi tranh lun ang cao tro, iu thu ht ngi khc nht chnh l s thm trm, nh c. ng ln ting vo lc ny. Khi bn c c s ch ca mi ngi, hy ni mt cch im tnh v y thuyt phc. Ngi bit th hin uy quyn chnh l ngi bit tit ch cm xc trong khi mi ngi mt bnh tnh. Lnh o khng cn phi i ti i lui vi gng mt nghim ngh. Khi vn
102
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

xy n, nh lnh o rt nn biu hin sc thi cm xc i km vi li ni. L lnh o, bn hon ton c quyn pht biu bng ging ni y uy quyn v sc mnh nu bt s cp thit ca vn ti thi im . V d, nu mt nhm khng hon thnh cng vic ng thi hn d cho h c y cng c v ngun lc cn thit th khi , nh lnh o cn ni ra nhng li khch l y nhit huyt. Sc thi cm xc nu c dng ng mc ch s c tc dng thu ht mi ngi ch ti nhng vn quan trng, cp thit. ng nhin, bn cng cn ht sc thn trng vi n. Ti vn cn nh cuc ni chuyn vi hun luyn vin mn hockey ca trng i hc Michigan - ng Red Berenson. ng k rng nu khi ng trt ln ging vi cu th mi th rt c th, ng mt i s yu mn ca cu. Mt khc, nu ng khng thnh thong nghim khc nh vy th cu cu th ny c th mt i s tp trung. Nh vy, vic s dng cc sc thi cm xc i km li ni vo lc no vi i tng no cng l iu bn cn cn nhc. Mt trong nhng trng on n tng nht ca b phim Taking Chase l khi nhn vt Bacon chng kin thi th ca ngi lnh ng trn nm trong quan ti. Khi , khng ai nhng ring Bacon cm thy mnh c trch nhim phi chnh trang li trang phc cho ngi lnh tr trc khi anh ta c a i chn ct. Khng c bt k li thoi no trong cnh ny nhng chnh cm xc ca Bacon ni ln tt c. Bi vit ca John Baldoni trn Harvard Business Publishing. Tc gi l chuyn gia t vn, ngi hun luyn v din thuyt v ng li lnh o. ng l tc gi ca tm cun sch trong c cun Lead Your Boss, The Subtle Art of Managing Up. Nh Nguyt dch www.tuanvietnam.net
6.1.3. Cc yu t nh hng n qu trnh giao tip

6.1.3.1. Cc yu t lin quan n ngi gi v ngi nhn thng tin

Lc tin: L qu trnh la chn v thay i cch chuyn ti thng tin c ch ca ngi gi lm vui lng ngi nhn. V d, khi mt nh qun l ni vi lnh o ca mnh ci m anh hay c cm thy lnh o mun nghe, tc l anh hoc c ang lc thng tin. Mc lc tin ph thuc vo s cp bc trong b my ca t chc. Cng c nhiu cp bc trong h thng phn cp ca t chc bao nhiu th cng c nhiu c hi lc thng tin by nhiu. Trnh nhn thc v mc nhn thc theo cm tnh: Ngi nhn thng tin trong qu trnh giao tip s nhn v nghe thng tin chuyn n mt cch chn lc cn c vo nhu cu, ng c, kinh nghim, kin thc v c tnh ca h. Ngi nhn cng gi gm thch v mong mun ca mnh vo qu trnh giao tip khi h gii m thng tin. Ngi phng vn tuyn nhn vin cho rng mt ng vin n
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

103

Bi 6: Quan h trong t chc

thng t gia nh ln trn s nghip v anh c th thy l im cn u tin cho cc ng c vin n, bt k ng vin c ngh nh vy hay khng. Trong nhiu trng hp, cc c nhn a ra phn xt ca mnh v thc t khch quan da trn s din gii ca h v thc t . S khc bit v gii tnh: Gii tnh cng l mt yu t cn tr qu trnh giao tip hiu qu v gii tnh khc nhau to nn nhng phong cch khc nhau. Cc cng trnh nghin cu cho thy nam gii dng tr chuyn nhn mnh a v cn ph n dng n to mi lin h. V vy, i vi nam gii, giao tip l phng tin gn gi tnh c lp v duy tr a v ca h trong x hi. i vi ph n, giao tip l cuc thng lng, to s gn gi m ngi ta c gng tm kim v khng nh s ng h. Cm xc khi nhn thng ip nh hng n cch thc m c nhn din dch v hiu thng ip . Cng mt thng ip, khi ngi nhn ang bc tc v chn nn n s c din dch ra khc vi khi ngi ang vui. Cc cm xc thi qu (qu vui hoc qu bun) cn tr nhiu nht n qu trnh giao tip hiu qu. Khi , mi ngi thng c khuynh hng b qua qu trnh suy ngh logic v thay th chng bng cc phn xt theo cm xc. Kh nng hiu v s dng ngn ng giao tip: Khi i tng thc hin qu trnh giao tip t cc nc khc nhau, trnh hiu v vn dng ngn ng chung nh hng nhiu n kt qu giao tip. Ngay c nhng ngi ni chung mt ngn ng th tui tc, trnh vn ho... cng c th nh hng n cch din t v trnh hiu bit ca h v cc vn ang bn lun. Chng hn, ngn ng ca mt nh nghin cu c th khc vi ngn ng ca mt cng nhn, ngn ng ca ngi c hc v tin s c th khc vi ngi mi c bng tt nghip ph thng trung hc. Trn thc t, ngi cng nhn chc chn s gp kh khn trong vic hiu nhng vn m nh nghin cu mun ni. Trong mt t chc, cc nhn vin thng c trnh , kin thc khc nhau. Hn na, vic phn chia ngi lao ng thnh cc phng ban chc nng s hnh thnh mt s nhm m ngi ta thng s dng t ng chuyn mn hay k thut ca ring mnh lm cho ngi ngoi cuc khng hiu. Trong cc t chc quc t, cc thnh vin c th n t nhiu nc khc nhau v cc c nhn mi khu vc a l s s dng thut ng v ngn t duy nht ch c trong khu vc ca mnh. S tn ti cc cp bc theo kiu qun l trc tuyn cng gy nn cc vn v ngn ng. Nu chng ta iu chnh c cch s dng ngn ng ca mi ngi trong nhm th nhng kh khn trong giao tip s c gim thiu. Tuy nhin, cc thnh vin

104

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

trong mt t chc thng khng bit nn iu chnh ngn ng nh th no. Ngi gi lun mong mun ngi nhn hiu r cc t v thut ng m h s dng nhng iu khng phi bao gi cng xy ra. Cc du hiu phi ngn t: Giao tip phi ngn t l mt cch quan trng mi ngi chuyn thng ip. Nhng giao tip phi ngn t thng i km vi vic chuyn ti thng tin qua li ni. Khi c hai hnh thc giao tip ho hp, chng s thc y ln nhau. Chng hn, t ng m ngi lnh o s dng ni vi ngi nghe rng ng ta ang tc gin, ging ni v c ch th hin s tc gin; v vy ngi nghe c th kt lun, ng l ng ta tc gin. Khi cc du hiu phi ngn t khng hi ho vi thng ip bng li ni th ngi nhn s lng tng v s lm mt tnh r rng ca thng ip. S khc bit vn ha ca cc c nhn tham gia qu trnh giao tip: Trong qu trnh giao tip, vic m ho v gii m cc thng ip thnh biu tng c da trn c s vn ho ca cc c nhn. S khc bit v ngun gc vn ho gia ngi gi v ngi nhn cng ln bao nhiu th cch hiu v t ng hoc hnh vi cng xa nhau by nhiu. Nhng ngi thuc cc nn vn ho khc nhau s nhn nhn, gii thch v nh gi mi th khc nhau v kt qu l h c hnh ng khc nhau. Khi giao tip vi ngi khc nn vn ho, gim bt s hiu lm, gii thch khng ng v nh gi sai, chng ta c th s dng 4 nguyn tc sau y:
o

Tha nhn s khc nhau cho n khi chng t c s tng ng. Hu ht chng ta u khng nh rng nhng ngi khc ging chng ta. Nhng nhng ngi n t cc nc khc thng rt khc vi chng ta. V vy, hn ch sai lm, chng ta nn khng nh rng nhng ngi t nc khc s khc vi chng ta ch khng nn khng nh s tng ng cho ti khi chng t c iu . Tp trung m t ch khng gii thch, nh gi. Ngi ta thng gii thch hay nh gi nhng g ngi t nc khc ni hoc lm, da vo vn ho v kin thc ca ngi quan st ch khng da vo hon cnh quan st. V vy ch nn nh gi khi c thi gian quan st v gii thch tnh hung trn c s nhn thc v tt c cc kha cnh ca nn vn ho c lin quan. Th hin s ng cm. Trc khi gi i mt thng ip, hy t mnh vo a v ca ngi nhn. Nhng gi tr, kinh nghim v c s so snh, i chiu ca chng ta l g? Ngi gi bit g v hc vn, gio dc, tiu s ca i tng? Nhng th s cho chng ta nhng kh nng hiu su hn v i tng. C gng nhn nhn ngi khc nh bn cht vn c ca h. Coi s gii thch ca mnh ch l mt gi thuyt. Khi gii thch mt tnh hung mi c s khc bit v vn ho, hy coi s gii thch ch l gi thuyt cn c kim nghim ch khng nn cho l mt iu bt bin. Cn thn nh gi thng tin do ngi nhn hi m li xem thng tin c khng nh gi thuyt ca mnh khng. i vi cc quyt nh hoc cc thng co quan trng nn kim tra vi cc ng nghip khc l ngi nc ngoi hoc trong nc xem s l gii c ng mc tiu khng.

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

105

Bi 6: Quan h trong t chc

6.1.3.2. Cc yu t thuc v knh giao tip

Trong qu trnh giao tip, nu ngi gi m ha v chuyn thng ip qua nhiu knh giao tip nh giao tip trc tip mt i mt, giao tip qua in thoi, giao tip qua email, qua th t, qua fax... v cht lng ca cc knh giao tip ny tt th kh nng hiu nhng thng ip ca ngi nhn cng cao, lng thng tin truyn qua knh giao tip cng nhiu. mt kha cnh khc, vic s dng knh giao tip cng nh hng nhiu n kh nng truyn ti thng tin v s phong ph ca thng tin. Hnh 6.2 m t mc phong ph ca thng tin khi giao tip qua cc knh khc nhau.
Mc phong ph ca thng tin

Cao Thp

Gi th

Gi email

Ni chuyn qua in thoi

Gp mt trc tip

Hnh 6.2: S phong ph thng tin ca cc knh giao tip

6.1.3.3. Cc yu t thuc v bi cnh giao tip

Vic la chn thi im, khng gian v a im tin hnh qu trnh giao tip nh hng khng nh ti hiu qu ca qu trnh giao tip. Chng hn, khi nhn vin by t nguyn vng mun c tng lng m li chn thi im sp ht gi lm vic v sp ang rt bc bi v c khch hng kin cng ty v vn c lin quan n cht lng sn phm th c l sp cng khng cn tm tr lng nghe nguyn vng ca nhn vin v nguyn vng ca nhn vin c th kh c chp nhn.
6.2. Xung t

Xung t thng xut hin trong i sng con ngi. Tuy nhin, xung t ch tr thnh mt lnh vc nghin cu ca hnh vi t chc trong thi gian gn y. Thc t chng minh rng dng v cng xung t thc s tc ng ti cch ng x ca cc thnh vin trong nhm.
6.2.1. Khi nim v cc quan im v xung t

Khi nim xung t: Xung t l mt qu trnh mt bn bt u nhn thc rng bn kia c hoc s c nh hng tiu cc n li ch v mc tiu ca mnh. Cc ngun lc trong t chc v d: tin bc, ngh nghip, uy tn, quyn lc khng phi l v tn v s khan him ca chng khuyn khch hnh vi kim ch ln nhau ca cc c nhn trong t chc . V vy vic xy ra tnh trng mu thun gia cc c nhn, gia c nhn v nhm, gia cc nhm c th d dng xy ra. Khi mt bn cn tr vic thc hin mc ch ca bn kia, xung t s xut hin.
106
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

6.2.1.1. Cc quan im v xung t

Quan im truyn thng Nhng ngi theo quan im truyn thng cho rng xung t th hin s b tc trong nhm v c hi. Xung t c nh gi theo kha cnh tiu cc v ng ngha vi cc khi nim nh bo lc, ph hoi v bt hp l. V vy cn phi trnh xung t. Quan im truyn thng v hnh vi thnh hnh trong nhng nm 30 v 40: T nhng pht hin trong cc nghin cu nh nghin cu Hawthorne, ngi ta kt lun rng xung t l hu qu b tc ca tnh trng ngho thng tin, yu km, s thiu ci m, thiu nim tin gia mi ngi v nhng ngi qun l khng p ng c cc nhu cu v nguyn vng ca nhn vin. Quan im mi xung t u tiu cc cho chng ta mt phng php l gii n gin v hnh vi ca ngi gy ra xung t. trnh mi xung t, chng ta ch cn quan tm ti nguyn nhn ca xung t v khc phc chng nhm ci thin hot ng ca nhm v t chc. Quan im "cc mi quan h gia con ngi" Trng phi "cc mi quan h con ngi" cho rng xung t l kt qu t nhin v khng th trnh khi trong bt c mt nhm no. N khng c hi m ng hn l cn c th tr thnh mt ng lc tch cc trong vic quyt nh hot ng ca nhm. V khng th trnh xung t nn chng ta cn chp nhn n. Xung t khng th b loi tr v thm ch c nhng xung t li nng cao hiu qu hot ng ca nhm. Quan im "cc quan h gia con ngi" pht trin mnh t cui thp k 40 n gia thp k 70. Quan im "quan h tng tc" Trng phi t tng th ba, mi nht v ton din nht, cho rng xung t c th l ng lc tch cc ca nhm v mt s xung t l ht sc cn thit gip nhm hot ng c hiu qu. Trng phi ny c gi l quan im tng tc v h coi xung t l mt kha cnh ca quan h tng tc. Trong khi trng phi "cc mi quan h ca con ngi" chp nhn xung t th trng phi "quan im tng tc" li khuyn khch xung t trong nhng nhm m s ha hp, bnh ng v hp tc c th lm cho nhm tr nn th ng, tr tr trc cc nhu cu i mi. V vy ng gp quan trng nht ca quan im ny l n khuyn khch ngi lnh o cc t chc duy tr xung t mc ti thiu, gi cho t chc hot ng, t ph bnh v sng to. Vi quan im quan h tng tc c th khng nh rng quan nim xung t hon ton tt hoc hon ton xu l khng ng. Mt xung t tt hay xu ph thuc vo dng ca xung t . c bit, cn phi phn bit xung t chc nng v xung t phi chc nng.
6.2.2. Qu trnh xung t

Qu trnh xung t din ra qua 4 giai on: Xut hin cc nguyn nhn c th gy xung t, nhn thc v c nhn ha, hnh vi ng x v cc kt qu. Qu trnh ny c th hin di dng s trong Hnh 6.3.

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

107

Bi 6: Quan h trong t chc

Giai on I Xut hin cc nguyn nhn Cc nguyn nhn - Truyn ti thng tin - C cu - Khc bit c nhn

Giai on II Nhn thc v c nhn ho Xung t c nhn thc

Giai on III Hnh vi ng x

Giai on IV Kt qu

Xung t bc l Xung t c cm nhn

Hot ng ca nhm c tng cng Hot ng ca nhm b gim st

Cc hnh vi ng x khi xung t xut hin: - Cnh tranh - Hp tc - Dung np - Trnh n - Tho hip

Hnh 6.3: Qu trnh xung t

6.2.2.1. Giai on I: Xut hin cc nguyn nhn c th gy xung t

Bc u tin trong qu trnh xung t l s xut hin cc iu kin to c hi cho xung t xut hin. Cc iu kin ny c th khng trc tip dn ti xung t nhng xung t ch xut hin khi c mt trong nhng iu kin . Ngi ta gi nhng iu kin ny l cc nguyn nhn gy xung t v chng l hu qu ca vic truyn ti thng tin, c im ca nhm v s khc bit c nhn. Truyn ti thng tin: Khi thng ip chuyn i b hiu sai v "nhiu" th c kh nng xung t s xut hin. Mc d truyn ti thng tin yu km khng phi l ngun gc ca mi xung t nhng thc t chng minh rng nhng vn xut hin trong qu trnh truyn thng tin cn tr vic cng tc v lm tng s hiu lm. Trn thc t, hng ro ngn ng, thng tin trao i khng y , nhiu trong cc knh thng tin u lm gim hiu qu ca vic truyn ti thng tin v l tin ca xung t. Hng ro ngn ng c coi l kt qu ca nhng khc bit trong o to, cch nhn thc v vic thiu thng tin v nhng ngi khc. Cc nghin cu c mt pht hin gy ngc nhin l: Mm mng ca xung t tng ln khi qu t hoc qu nhiu thng tin c truyn ti. Ngoi ra, knh c la chn truyn ti thng tin cng c th gy ra s i lp v s khc bit trong cch truyn ti so vi nhng knh chnh thc hoc nhng knh c thit lp trc cng to iu kin lm xung t xut hin. c im ca nhm: Mi nhm c nhng c trng ring v quy m, thi quen, mc r rng hoc tiu chun ha trong cc nhim v c giao cho cc thnh vin ca nhm; tnh khng ng nht trong nhm; cc phng php qun l; cc h thng khen thng v mc ph thuc. Cc nh nghin cu chng minh rng quy m t chc v chuyn mn ha l nhng yu t thc y xung t. Nhm cng ln v cc hot ng c chuyn mn ha cng cao th kh nng xut hin
108
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

xung t cng nhiu. Vic nm gi chc v v xung t quan h t l nghch vi nhau. Mm mng xung t c khuynh hng xut hin nhiu nht nhng ni m cc thnh vin ca nhm cn tr v vic thay th nhn vin thng xuyn xy ra. Cc nhn nh rng phong cch lnh o cht ch, c s gim st thng xuyn v kim sot nghim ngt hnh vi ca ngi khc lm tng mm mng xung t tuy c c s nhng cha c kim chng. Cc h thng khen thng cng to ra xung t khi li ch ca thnh vin ny gy thit hi cho thnh vin khc. Cui cng, nu mt nhm no ph thuc vo mt nhm khc (khc vi hai nhm ph thuc ln nhau) hoc nu s ph thuc ln nhau to iu kin thun li cho mt nhm v gy thit hi cho nhm khc, xung t s ny sinh. S khc bit c nhn: Cc khc bit c nhn quan trng nht l quan im v h thng gi tr, phong cch v cc c im ring khc. Ngi ta chng minh rng mt s tnh cch nht nh - v d nh chuyn quyn, c on v ch k thng c kh nng gy ra xung t. H thng gi tr cng l mt nguyn nhn gy xung t m mi ngi thng d dng b qua. H thng gi tr l quan im c nhn v tm quan trng ca nhng yu t nh t do, s tha mn, lao ng, t trng, lng thin, cng bng... Quan im khc nhau v gi tr l s l gii chun xc nht nhng vn nh nh kin, bt ng, v ng gp ca mt c nhn cho nhm v nhng li ch m c nhn xng ng c hng. V d, mt nhn vin cho rng anh ta phi c tr lng 3 triu ng/thng, nhng gim c li quyt nh anh ta ch xng ng c tr 1,5 triu ng/thng; mt ngi ngh rng cun sch ny l ng c quan tm trong khi ngi khc coi n l v dng. Nh vy, s khc bit trong cc h thng gi tr l mt trong cc ngun gc ca xung t.
6.2.2.2. Giai on II: Nhn thc v c nhn ha

Nhng iu kin tin nu trn ch dn n xung t khi mt hoc hn mt pha b nh hng v thc c iu . Trong phn nh ngha chng ta tha nhn rng: Nhn thc l yu t khng nh xung t c xy ra hay khng. V vy mt hoc hn mt bn phi thc c s tn ti ca cc iu kin tin . Tuy nhin, mt xung t c xc nh khng c ngha l n c c nhn ha. Mt c nhn c th nhn thy bn thn mnh v ngi cng s ang bt ng nhng s bt ng c th khng lm anh ta lo lng, cng thng v c th khng nh hng ti tnh cm ca anh ta i vi ngi cng s. Xung t ch c cm nhn thy khi s lo lng, cng thng v i khng cc bn tr nn b kch ng.
6.2.2.3. Giai on III: Hnh vi ng x

Chng ta trong giai on th ba ca qu trnh xung t khi mt thnh vin c hnh ng cn tr vic t c cc mc tiu ca mt thnh vin khc hoc ngn cn cc li ch ca ngi . y phi l hnh ng c , c ngha l vic cn tr ngi khc phi c tnh ton trc. y l thi im xung t c bc l. Xung t bao gm mt lot hnh vi t nhng hnh thc can thip kn o, gin tip v c kim ch ti s i khng mnh m, c tnh bo lc v cng khai.
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

109

Bi 6: Quan h trong t chc

Giai on III cng l giai on xut hin cc hnh vi gii quyt xung t. Mt khi xung t c bc l, cc bn s p dng bin php gii quyt xung t . Nm phng php gii quyt xung t in hnh c s dng l: Cnh tranh, hp tc, trnh n, dung np v tha hip.
o

Cnh tranh: Khi mt ngi theo ui cc mc tiu nht nh hoc cc li ch c nhn ngi s c gng vt ln bt chp nh hng ca cc pha xung t. Trong cuc u tranh mt mt mt cn ny, cc bn thng s dng li th ca mnh ginh chin thng. Hp tc: Khi mt pha mong mun tha mn hon ton mi quan tm ca c hai bn, h c xu hng hp tc v n lc hng n mt kt qu chung cng c li. Trong hp tc, hnh vi ca cc pha l nhm mc ch gii quyt vn v loi b bt ng hn l dung np cc quan im khc nhau. Cc pha xung t nh gi y kh nng la chn, nhng im ng thun v bt ng chnh trong cc quan im hoc cc nguyn nhn bt ng. Hp tc thng c xem l cch thc gii quyt xung t cng c li v gii php a ra em li li ch cho tt c cc bn. Bin php ny thng c cc nh t vn hn nhn s dng. N trnh: Mt pha c th thc c s tn ti ca xung t nhng h phn ng bng cch rt khi hoc dp tt xung t . S th hoc mong mun trnh bt ng cng khai c th dn ti vic rt khi xung t. Cc bn chp nhn s chia r c hc v mi bn chim gi phn "lnh th" c xc nh ca mnh. Nu vic rt khi xung t khng th thc hin c, cc pha c th dp tt n bng cch kim ch cc bt ng. Khi cc thnh vin ca nhm buc phi cng tc vi nhau v tnh ph thuc ln nhau trong cc cng vic ca h, vic dp tt xung t thng c la chn nhiu hn so vi rt khi xung t. Dung np: Khi mt bn mong mun xoa du bn kia, h c th sn sng t cc li ch ca cc pha i lp ln trn li ch ca mnh. duy tr quan h, mt pha sn sng hy sinh li ch ca mnh. Hnh vi ny c gi l dung np. y cng l cch ph bin gii quyt bt ng gia cc cp v chng. Tha hip: Trong tha hip, khng c ngi chin thng v ngi thua mt cch r rng. ng hn l, c s chia s cc quyn li trong xung t hoc nu khng th chia s, pha ny s b p li cho pha kia bng cch nhn nhng nhng li ch c gi tr thay th. Do , im c trng ca tha hip l mi bn phi t b mt s li ch nht nh. Trong cc cuc m phn gia cng on v ban gim c, phi c s tha hip tm ra gii php v t c tha thun v hp ng lao ng.

Tc ng ca vn ha i vi Hnh vi: Phng php gii quyt xung t, mt mc no , s chu s tc ng ca ngun gc vn ha. cc quc gia c mc chp nhn mo him cao, s bt n khng phi l mi e da v to ra cm gic bt n cho con ngi. l l do ti sao cc t chc ca h c xu hng tng i m v linh hot. Cc quc gia nam quyn coi trng tnh quyt on. Mi trng vn ha a mo him v nam quyn c xu hng hnh
110
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

thnh mt x hi m, thng thn v cnh tranh. l mi trng tt cc phng php gii quyt xung t nh cnh tranh v hp tc pht trin. Ngc li, nhng ni coi trng s bnh n v n quyn, chng hn Nht Bn, Hy Lp, phng php n trnh v dung np t ra thch hp hn.
6.2.2.4. Giai on IV: Cc kt qu

Xung t v cch gii quyt xung t dn n mt s kt qu. Nh Hnh 6.3 cho thy, cc kt qu ny c th c tnh chc nng trong trng hp xung t ci thin hot ng ca nhm. Tri li, hot ng ca nhm c th b cn tr v kt qu ca xung t s mang tnh phi chc nng. Nhng kt qu chc nng: Xung t c th nng cao hot ng ca nhm nh th no? Khng d dng hnh dung mt hon cnh xung t cng khai hoc c tnh bo lc c th c ngha tch cc nhng chng ta c th nhn thy rng xung t mc thp v n ha c th ci thin hiu qu hot ng ca nhm.
o

Xung t s hu ch khi n nng cao cht lng cc quyt nh, thc y sng to v i mi, khuyn khch s quan tm ca cc thnh vin trong nhm, to ra mi trng gii quyt cc vn mt cch hiu qu, xa b cng thng v thc y ngi lao ng t nh gi v t hon thin bn thn mnh. Thc t cho thy xung t c th nng cao cht lng vic ra quyt nh, nht l nhng quyt nh quan trng trn c s xem xt tt c cc quan im, c bit nhng quan im bt thng hoc kin ca nhm thiu s. Xung t ngn chn nhng quyt nh thiu thn trng da trn nhng nhn thc sai lm, nh gi phin din v tnh hnh thc t. Xung t thc y s sng to, tng cng vic nh gi li cc mc tiu, hot ng v nng cao kh nng thch ng ca c nhn i vi cc thay i trong nhm. Nhiu doanh nghip hot ng khng hiu qu hoc ph sn do thiu xung t chc nng. Cc doanh nghip ny tuyn dng v b nhim nhng ngi "ch bit vng li", khng bao gi cht vn v cc hot ng ca cng ty. Phn ln cc gim c ca cc cng ty ny l nhng ngi bo th. H chng li cc thay i, h thch ngm nhn thnh cng trong qu kh hn l hng v nhng thch thc trong tng lai. Hn na, cc nh qun tr cp cao ca cng ty ch quanh qun trong tr s ca h, khng nghe thy nhng g h khng mun nghe v hnh thnh mt "th gii cch bit" vi nhng i thay ang din ra mnh m. Nhiu dn chng cho thy xung t lm xut hin cc quyt nh ph hp v nng cao hiu qu ca nhm. Cc nh nghin cu nhn xt rng cc nhm m quyt nh c xy dng trn c s cc kin c tranh lun gia cc thnh vin a ra thng hot ng c hiu qu hn nhng nhm m s ng thun t c tng i d dng. Trn thc t, nhng nhm gm cc thnh vin vi li ch khc nhau c xu hng a ra nhng gii php hu hiu hn khi gii quyt cc vn khc nhau so vi nhng nhm thun nht. Nhng pht hin trn chng t xung t trong nhm c th l du hiu ca sc mnh hn l du hiu ca s yu km theo quan im truyn thng.
111

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

Kt qu phi chc nng: Hu qu tiu cc ca xung t i vi hot ng ca nhm hoc t chc nhn chung c nhiu ngi bit n. Ngi ta cho rng: Tnh trng i lp lm pht sinh s bt mn, l yu t ph v cc mi quan h chung dn n s sp ca nhm. Thc t chng minh rng cc xung t phi chc nng lm gim hiu qu hot ng ca nhm. Hu qu l vic truyn ti thng tin b cn tr, s gn kt trong nhm gim st v cc mc tiu ca nhm hon ton ph thuc vo cuc u tranh gia cc thnh vin. mc cao nht, xung t c th chm dt hot ng ca nhm, e da s tn ti ca nhm. Ngi a Lenovo vt nhng ngy sng gi

L ngi sng lp ra thng hiu my tnh Lenovo, thuc tp on Legend, Liu Truyn Ch l mt trong nhng hnh nh ni bt ca nn kinh t Trung Quc. Trong hn hai thp k, va lm vic ti Hc vin Khoa hc Trung Quc, Liu Truyn Ch va gp sc a Cng ty Lenovo tr thnh mt cng ty a quc gia. T mt ngi nh nh ch c hai phng ti Bc Kinh, ng a cng ty tr thnh mt g khng l trong ngnh my tnh c nhn, chim lnh 1/3 th trng Trung Quc () Nm 2003, Liu Truyn Ch v i ng lnh o ca Lenovo nhn thy, tp on ny s mi l mt doanh nghip Trung Quc v danh, cho d th trng ni a c rng ln n th no i chng na. Quy m chnh l iu m ban lnh o quan tm v mc tiu t ra l Lenovo phi l mt tp on quc t. Li suy ngh ny l ng lc ng sau thng v thu tm b phn my tnh c nhn ca IBM. V thu tm nhanh chng thu ht s ch ca c th gii i vi thng hiu Lenovo v c l iu quan trng hn l mang li cho cng ty s chuyn nghip v qun l khi c s gp mt ca i ng lnh o nc ngoi n t IBM. Lc , Liu Truyn Ch chp nhn thc t l i ng qun l ca Lenovo cha c chun b iu hnh mt tp on mang tm vc quc t, nn a nhm qun l ti IBM vo dn lnh o cp cao ca Lenovo. V tng gim c (CEO) u tin sau v thu tm l ngi ca IBM. Sau , vo cui nm 2005, Lenovo ch nh mt v gim c ngi M n t Dell, l William Amelio, v ngn ng chnh thc ca Lenovo l ting Anh. ng t chc ch tch, ng sang mt bn. Tuy nhin, sau khi mua li b phn my tnh c nhn ca IBM vo nm 2005, Lenovo b dnh vo mt m bng bong do mu thun vn ha qun l. S u ln nhau ny khin Lenovo phi tr gi. Tc tng trng th phn

112

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

c ch do tp on khng kp thay i thch ng vi cc xu hng mi trn th trng my tnh. T sau khi Truyn Ch ra i, Lenovo gp nhng xung t gay gt v vn ha. Khuyt im ln nht li nm b phn ngoi lai IBM. IBM l mt doanh nghip quc t, ch yu tp trung vo nhng khch hng ln. Sau khi sp nhp, IBM vn tip tc nhm n phn khc ny. Kt qu l Lenovo sao nhng nhng phn khc tng trng nhanh hn ca th trng my tnh c nhn, l cc doanh nghip quy m nh v ngi tiu dng. Vic Lenovo ng mua li b phn my tnh c nhn ca IBM vi gi 1,25 t USD c nh gi l mt bc i cc ln a cng ty ny thm nhp vi th trng th gii. Thng v ny a Lenovo tr thnh nh sn xut my tnh c nhn ln th ba trn th gii, sau HP v Dell ca M. Tuy nhin, nm 2007, sau khi Acer ca i Loan mua li Gateway ca M, Lenovo ri xung v tr th t. Liu Truyn Ch cm thy bt an vo cui nm 2008, khi cuc khng hong tn dng ton cu bt u tc ng mnh n th trng my tnh c nhn. Lenovo ri vo tnh trng thua l, vi mc l 97 triu USD trong qu kt thc vo thng 12/2008. Lc , ng ngh n vic quay tr li: Lenovo ang ng bn b vc. Lenovo l c cuc i ca ti, nn ti khng th ng nhn. Liu Truyn Ch c cho n v chnh thc quay tr li vo thng 2/2009. Yang Yuanqing nhng chc Ch tch cho ng v quay tr v v tr CEO m ng nm gi trc thng v IBM. William Amelio buc phi ra i. Sau 4 nm ng bn l cuc chi, ng quay tr li, nm quyn iu hnh cng ty vo nm ngoi. ng bt u vit li lch s ca Lenovo nh mt tp on quc t vi vn ha qun l da trn s ng thun ca ngi Trung Quc. Truyn Ch cho rng, gii quyt cc vn ca Lenovo phi c s ci cch t gc r. Ngay trong Ban lnh o ca tp on c s phn chia b cnh. Tuy nhin, iu m Liu Truyn Ch lo ngi nht l s thay i nhanh v vn ha v ang lm suy gim hiu qu lm vic ca i ng qun l. Liu Truyn Ch gi nn vn ha y l phong cch Lenovo. im ct li ca nn vn ha ny l da trn mt quy trnh ra quyt nh tp th trong CEO l ngi pht trin v thc hin chin lc m cc thnh vin lnh o thng nht vi nhau. Theo phn tch ca Liu Truyn Ch, nguyn Tng gim c Amelio sai lm khi p dng h thng qun l t trn xung vi li nhn xt: Cch tip cn ca Amelio l kiu qun tr doanh nghip mang tnh l thuyt. Trong khi tnh hnh ti Lenovo v cng phc tp v c s tn ti ca nhiu nn vn ha khc nhau trong i ng qun l. Cch tip cn nh vy kh c th khi dy ngun cm hng, to ng lc i ng qun l t n mc tiu. Ngay khi quay tr li vi Lenovo, Truyn Ch tinh gn i ng qun l xung ch cn 8 thnh vin. V 8 thnh vin ny phi thng xuyn hp vi nhau cng tho lun gii php, chin lc v trin khai chng mt cch khoa hc v thn trng. Phng thc qun l ny dng nh khi dy c sc sng bn trong Lenovo. Nhng ci cch ca ng gip ci thin giao tip gia
MAN403_Bai 6_v1.0010112221

113

Bi 6: Quan h trong t chc

cc nh qun l cp cao trong cng ty v cng c mi lin kt gia nhng nh iu hnh cp di. iu ny c th thy r qua nhng ng thi gn y ca Lenovo. Nm bt nhu cu cc sn phm kt hp gia in thoi di ng v my tnh c nhn, thng 11/2009, Lenovo mua li mt nh sn xut thit b cm tay Trung Quc m hng bn 2 nm trc nhm n phn khc ny. Cng ty cng ang tung ra mt lot sn phm mi. Nhm p ng nhu cu ang tng nhanh i vi cc my tnh c nh hn, nm nay, Lenovo trnh lng chic ThinkPad Edge, mt dng my tnh notebook gn nh, cu hnh mnh dnh cho doanh nghip quy m nh, vi gi khi im ch 579 USD/chic ti M. Mt Lenovo chm chp, ch thay i. Lenovo bt u c li tr li trong 6 thng cui nm 2009 v ang tch cc bnh trng qua cc th trng mi ni vi nim tin v s am hiu th trng, kinh nghim vp vp tng c. MAI KHANH (Ngun: theo SGGP) Cu hi gi m: Bn hy trnh by qu trnh xung t xy ra ti cng ty Lenovo?

114

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

TM LC CUI BI

Giao tip, xung t trong t chc l nhng vn phc tp, quyt nh n bu khng kh vn ho ca chnh t chc . V vy, gii quyt tt cc mi quan h trong t chc l cha kho ca thnh cng i vi bt c doanh nghip no. Giao tip trong t chc c thc hin theo cc hng: giao tip theo chiu ngang, giao tip theo chiu dc vi cc hnh thc giao tip khc nhau nh giao tip ngn t v giao tip phi ngn t. c th giao tip hiu qu, cn phi hiu r nhng yu t nh hng ti giao tip v a ra nhng bin php khc phc nhng cn tr ca qu trnh giao tip. Trong qu trnh giao tip gia cc c nhn, gia c nhn vi nhm, gia nhm vi nhm, c th s c nhng xung t xy ra. Qu trnh xung t thng tri qua 4 giai on, bt u t nhng nguyn nhn gy xung t n hu qu ca vic gii quyt xung t. Xung t c th c nh hng tiu cc hay tch cc n hot ng ca nhm, ca t chc. V vy, vic qun l v gii quyt tt xung t gp phn thay i v pht trin c nhn cng nh t chc trong tng lai.

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

115

Bi 6: Quan h trong t chc

CU HI N TP

1. Giao tip l g ? Qu trnh giao tip c th hin nh th no? 2. Hng v cc hnh thc giao tip ch yu l g? 3. Khi c s khc bit v vn ho, giao tip c hiu qu ngi ta phi tun th nhng nguyn tc no? 4. C nhng yu t no nh hng n qu trnh giao tip? 5. Xung t l g? S khc bit gia ba quan im v xung t? 6. Qu trnh xung t din ra nh th no? 7. C nhng cch thc no gii quyt xung t?

116

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 6: Quan h trong t chc

BI TP TNH HUNG

Tnh hung 1: Wendy Wise lm vic cho Strategic Pricing Group, mt cng ty t vn nh. N c tc pht trin nhanh, v nh vo tc pht trin , mi ngi thng c thng tin mt cch nhanh chng v c th c vo lm ngay. Wendy c xp vo v tr di quyn Simon, mt ngi va c thng cp ln lm qun l. ng lm vic rt tt nhng li cha c bt k mt kinh nghim qun l hay c tham gia mt kha o to chnh thc no. Wendy bit rng s c lc Simon b y vo nhng tnh hung i hi chuyn mn cao trong vic qun l khch hng v t vn. Trong khi vai tr ca Wendy trong cng ty li gip c c kh nhiu kinh nghim trong lnh vc , v c hiu rng cng vic ca mnh s thun li hn nu c gip Simon. Cu hi: 1. Wendy c th lm g gip Simon? 2. Trong cc knh giao tip, Wendy nn la chn knh giao tip no? Tnh hung 2: Ngay sau khi Gerard van Grinsven tr thnh CEO ca Henry Ford Health Systems, mt bnh vin vi 300 ging bnh v 1300 nhn vin, ng thu mt ngi ng nghip c, Sven Gierlinger lm qun l mng dch v ca bnh vin. Sven v Gerard lm vic vi nhau ti Ritz Carlton v chia s nim vui thch trong vn dch v. Bi mi quan h lm vic trc y ca mnh, Gerard thng chia s vi Sven nhng g anh quan st v nghe c trong bnh vin. Vi nm sau, Gerard ti c cu li mt b phn em li hiu qu tt hn. Nhng thay i em li mt s bt mn trong b phn ny. Gerard l mt nh giao tip hiu qu, c bit l trong nhng lc cng thng. ng t chc mt cuc hp gp g nhng ngi bt mn yu cu h dng li v tp trung vo vic ti c cu ci thin hiu qu cng vic. Mc d vy, nhng ngi phn i ra v vi thi kh chu. Gerard hi Sven v yu cu mt nh gi mt cch khch quan: ng phi lm g trong tnh hung ny? Sven c th n gin l lm cho Gerard khuy kha v ni "ng lm mt vic ng n" nhng Sven nghe ni t mt s ngi trong cuc hp rng mi vic ang din ra khng tht s tt. ng ni tht vi Gerard, chia s nhng iu ng c nghe, v ni ra nhng iu m Gerard cn sa i. Sven ni: "Ti phi a ra nhng li gp ny bi v ng y tin tng ti. Nu khng c s tin tng, li gp c th b hiu sai". Gerard cm n s trung thc ca Sven v lp tc sa cha nhng sai lm ca mnh trong cuc hp.

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

117

Bi 6: Quan h trong t chc

Trong mt cuc hp qun l sau , Gerard ni v nhng kin phn hi ng nhn c cho nhm bit rng ng s thay i th no da vo nhng li gp nhn c. iu ny khng nh quan im ca Sven v Gerard rng ng l mt nh qun l khng ch sn sng lng nghe nhng kin phn hi, m cn bit vn dng n. (Trch t: Bi vit ca Amy Gallo trn Harvard Business Publishing Quc Dng dch http://www.tuanvietnam.net) Cu hi: 1. Bn hy nh gi qu trnh xung t khi ng Gerard ti c cu mt b phn ti Henry Ford Health Systems. 2. Bn hy nh gi hnh vi ng x i vi xung t ca ng Sven Gierlinger v Gerard van Grinsven?

118

MAN403_Bai 6_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

BI 7: LNH O V QUYN LC
Ni dung

Khi nim lnh o, phong cch lnh o, v quyn lc. Cc hc thuyt v lnh o. Cc loi quyn lc.

Hng dn hc

Mc tiu

c k l thuyt v cc v d minh ha trong bi. Chia lp thnh cc nhm nh t 3 n 5 sinh vin. Mi nhm tm mt v d thc t ca cc hng nh hng Apple, Trung Nguyn, Hng Taxi Mai Linh vv minh ha cho cc hc thuyt v lnh o m cc hng ang s dng. So snh hiu qu trc v sau khi p dng phong cch lnh o . Cc nhm trao i cc v d tho lun cho cc nhm khc trn din n.

Phn bit khi nim lnh o v qun l. Gii thch ni dung v tm ra nhng hn ch ca cc hc thuyt v lnh o: o Hc thuyt c tnh o Hc thuyt hnh vi o Hc thuyt lnh o theo tnh hung o Hc thuyt lnh o mi Phn bit v cho v d v cc loi quyn lc.

Thi lng hc

6 tit

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

119

Bi 7: Lnh o v quyn lc

TNH HUNG DN NHP

Tnh hung Hewlett-Packard c thnh lp vo nm 1938 bi Bill Hewlett v David Packard. Cho n nay, cng ty ny tr thnh mt trong nhng cng ty ni ting th gii. HewlettPackard, cc nh qun l rt coi trng s sng to v kin thc chuyn mn ca nhn vin. n nm 1978, cng ty ny c lnh o bi John Young. Young n lc ht sc a cng ty tr thnh mt trong nhng cng ty hng u trong ngnh my tnh. Nhng n nm 1990, Young nhn thy rng cc b phn trong cng ty ngy cng tr nn c lp, s phi hp gia cc b phn khng cn cht ch nh trc. Trc tnh hnh ny, Young quyt nh ti c cu t chc, tp trung ha cc quyt nh, gim s t ch ca cc b phn nhm tng cng s phi hp gia cc b phn trong cng ty. Nm 1992, Cng ty li c t di s iu hnh ca Lew Platt. Lew Platt tip tc tng cng tp trung s kim sot trong cng ty. Nhng khng may, khng ai trong ban lnh o cp cao ca cng ty Hewlett-Packard nhn ra rng c cu t chc mi to ra s quan liu v sc ca cng ty. Trong nhng nm 90, hot ng ca cng ty c phn gim st, trong khi ngnh cng ngh cao pht trin rt nhanh M. Vi c cu quan liu c sc ln, vic ra quyt nh chm dn n vic cng ty b l nhiu c hi kinh doanh v c nguy c b tt hu so vi i th cnh tranh. Ban gim c ca cng ty nhn ra rng, h cn phi tin hnh s thay i trong cng ty ngay. Cng ty quyt nh tuyn gim c iu hnh mi. C 300 ng c vin cho v tr ny v cng ty chn 4 ngi. Cng ty ra bn nng lc m gim c iu hnh HP trong tng lai cn phi c: (1) Nng lc giao tip tt, (2) hiu bit, (3) c sc mnh thc y nhn vin trong nhng tnh hung khn cp, (4) c kh nng gn kt t duy Internet trong ton cng ty. Cui cng, c Fiorina ngi tng gn b phn ln s nghip ca mnh vi cng ty AT&T c tuyn vo v tr gim c iu hnh. Ngay lp tc, Fiorina hiu rng c rt nhiu thch thc ang i c pha trc. Cu hi Theo bn, c Fiorina cn thay i nhng g mang li thnh cng cho cng ty HP?

120

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

7.1. 7.1.1.

Khi nim Khi nim lnh o, phong cch lnh o, quyn lc

Lnh o l mt qu trnh gy nh hng n cc hot ng ca mt c nhn hay mt nhm nhm t c mc ch trong tnh hung nht nh. nh hng ny c th chnh thc hoc khng chnh thc. nh hng chnh thc khi c nhn gi mt v tr qun l no trong t chc. V tr ny c km theo mt s thm quyn nht nh. nh hng khng chnh thc xut hin khi c nhn l ngi c uy tn trong mt nhm. Phong cch lnh o c hiu l cch thc m nh qun tr thc hin chc nng v i x vi nhn vin ca mnh. Cc phong cch lnh o khc nhau s nh hng n mc s dng quyn lc ca nh qun tr v mc tham gia ca nhn vin trong vic ra quyt nh. Quyn lc l kh nng gy nh hng ti cc quyt nh c nhn hay tp th. Chng hn, mt ngi nm gi quyn lc c th buc mt nhn vin di quyn mnh phi m bo tin cng vic chung, bt k bn thn anh ta c mun hay khng. Kha cnh quan trng nht ca quyn lc l s ph thuc. S ph thuc ca mt ngi vo ngi khc cng ln bao nhiu th quyn lc ca ngi th hai i vi ngi th nht cng mnh by nhiu. Mt ngi c th c quyn lc i vi ngi khc ch khi ngi kim sot ci m ngi kia mun. Chng hn, nu tin n hc ca mt c nhn no hon ton do mt ngi anh cung cp, khi ngi anh s c quyn lc, bi v c s ph thuc v ti chnh trong quan h anh em. Nhng khi ngi ra trng, c cng n vic lm v c thu nhp n nh, quyn lc ca ngi anh c th s gim i ng k. Lnh o v quyn lc c mi lin h cht ch vi nhau. Cc nh lnh o s dng quyn lc lm phng tin t c mc tiu ca nhm v quyn lc cng l phng tin t c cc thnh tu. Tuy nhin, lnh o v quyn lc c nhng im khc nhau: S khc nhau th nht c lin quan ti tnh ph hp ca mc tiu. Quyn lc khng i hi phi c tnh ph hp v mc tiu m ch l s ph thuc n thun. Trong khi lnh o i hi c s ph hp gia mc tiu ca ngi lnh o v ngi c lnh o. S khc bit th hai th hin ch: Ngi lnh o mt t chc lun c quyn lc nht nh i vi nhn vin ca mnh, trong khi ngi c quyn lc khng nht thit phi l ngi lnh o.
7.1.2. Lnh o v qun l

Cc thut ng lnh o v qun l thng c dng ln ln, nhng thc cht gia cc thut ng ny c mt s khc bit nht nh. Qun l thng c hiu l vic thc hin cc chc nng c bn nh k hoch ho, t chc, iu phi v kim sot cc hot ng t c cc mc tiu ca t chc. Do vy, cc nh qun l s quan tm hn ti cc mc tiu ngn hn v hiu qu ca vic t cc mc tiu .

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

121

Bi 7: Lnh o v quyn lc

Trong khi , cc nh lnh o li c ci nhn tng qut hn, h thng phi xc nh tm nhn cho t chc, hng n nhng mc tiu di hn, ch trng vo cc vn trao i, giao tip, thc y, to ng lc v thu ht ngi lao ng vo thc hin mc tiu. Ni mt cch khc, ngi qun l lm cho nhn vin phi tun th do thm quyn t v tr ca h, cn ngi lnh o s khin nhng ngi khc n lc lm vic bng cch chia s, trao i, ng vin v thu ht h. Ngoi ra nhng ngi lnh o khng ch c trong cc nhm chnh thc, tc l cc nhm tun th h thng th bc qun l nht nh trong t chc, m cn c trong c cc nhm khng chnh thc.
7.1.3. Tm quan trng ca lnh o

Nhim v ch yu ca ngi lnh o l xc nh ng mc tiu v ng li hnh ng ca t chc, xy dng vn ha t chc, ng vin khch l nhn vin hon thnh mc tiu t ra. Chnh v vy, lnh o tt to iu kin: Thc y hot ng ca tng c nhn, to s phi hp n lc ca cc c nhn trong t chc nhm nng cao hiu qu hot ng ca t chc. To ng lc lm vic cho cc c nhn trong t chc, tng cng s ng gp ca c nhn vo hot ng chung ca t chc. Xy dng cc gi tr vn ha ph hp trong t chc nhm to mi trng lm vic tt cho nhn vin. Kim sot v nh hng hnh vi ca nhn vin trong t chc nhm t mc tiu ca t chc.
7.2. 7.2.1. Cc hc thuyt v lnh o Hc thuyt c tnh in hnh

Hc thuyt ny cho rng ngi lnh o c mt s tnh cch, c im c nhn m ngi bnh thng khng c. C th l, ngi lnh o khc vi nhng ngi khng lm lnh o ch h c 6 c im sau y: Ngh lc v tham vng; Mong mun tr thnh ngi lnh o v c kh nng gy nh hng i vi ngi khc; Chnh trc (trung thc v chn tht trong quan h vi nhng ngi khc); T tin (quyt on, dt khot v tin tng mnh); Thng minh; Hiu bit rng v chuyn mn. Chnh v khng phi tt c mi c nhn u c nhng phm cht ny, nn ch nhng ngi c nhng phm cht mi c coi l nhng nh lnh o tim nng. Hc thuyt ny nghi ng kh nng o to cc c nhn h m nhim c cc cng v lnh o. Theo h, o to lnh o s ch c hiu qu i vi nhng ngi c nng lc lnh o bm sinh.

122

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

Hn ch c bn ca nhng ngi theo hc thuyt ny l ch h khng thy c tc ng ca cc yu t ngoi cnh n hiu qu ca lnh o. Trn thc t, mt c nhn c th tr thnh ngi lnh o nu h c cc c im, c tnh ph hp nh nu trn. Tuy nhin, h ch c th lnh o mt t chc thnh cng nu h bit la chn cc bin php cng nh quyt nh ph hp trong nhng hon cnh c th.
7.2.2.

Hc thuyt hnh vi T cui nhng nm 40 n gia thp k 60, cc nh nghin cu bt u quan tm n hnh vi ng x ca nhng ngi lnh o vi hy vng tm ra nhng c trng c bn trong phong cch ca h. Hai cng trnh nghin cu ni ting nht quan tm n phong cch ng x ca ngi lnh o l nghin cu ca trng i hc Tng hp bang Ohio v nghin cu ca trng i hc Michigan.

7.2.2.1. Nghin cu ca Trng i hc Ohio

Mt trong nhng l thuyt hnh vi mang tnh ton din v m phng nht l l thuyt c xy dng trn c s nghin cu ca Trng i hc Ohio vo cui nhng nm 1940. Mc tiu ca cc nghin cu ny l xc nh nhng c im c bn trong hnh vi ng x ca nh lnh o. H c bit ch ti hai kha cnh ch yu l kh nng t chc v s quan tm. Kh nng t chc l mc nh lnh o c th xc nh vai tr ca mnh v ca cp di cng nh phi hp cc hot ng nhm t c cc mc tiu. N bao gm hnh vi nhm t chc cng vic, quan h trong cng vic v ra cc mc tiu. S quan tm l mc m ngi lnh o c th c cc mi quan h ngh nghip trn c s tin tng, tn trng kin cp di v quan tm ti tm t nguyn vng ca cp di. thu thp thng tin v hnh vi ca cc nh lnh o, nhm nghin cu ca Trng i hc Ohio xy dng bng cu hi c tn "Bng m t hnh vi lnh o". Bng cu hi gm 15 mc vi cc cu hi lin quan n hai c im ch yu ca nh lnh o: Kh nng t chc v s quan tm. Cc nh nghin cu yu cu nhn vin m t li hnh vi ca ngi lnh o trc tip. Bng 7.1 trnh by v d v s nh gi ca nhn vin i vi ngi lnh o theo 2 tiu ch: mc quan tm v kh nng t chc.
Bng 7.1: V d v s nh gi ca nhn vin i vi nh lnh o
S quan tm Kh nng t chc Ngi lnh o phn cng nhim v c th cho cc thnh vin ca nhm. Ngi lnh o yu cu cc thnh vin ca nhm tun th nhng nguyn tc v qui nh ra.

Ngi lnh o dnh thi gian lng nghe kin ca cc thnh vin trong nhm. Ngi lnh o thn mt v d gn.

Ngoi bng cu hi dnh cho nhn vin, nhm nghin cu cn xy dng c bng cu hi dnh ring cho cc nh lnh o nhm mc ch thu thp kin ca h v phong cch lnh o ca chnh mnh.

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

123

Bi 7: Lnh o v quyn lc

Kt qu nghin cu ch ra rng nhng nh lnh o c kh nng t chc v s quan tm cao s lm vic hiu qu hn, lm cho nhn vin tho mn hn so vi nhng ngi hoc ch c u c t chc, hoc ch c s quan tm, hoc khng c c kh nng t chc ln s quan tm. Tuy nhin, ngi lnh o ny khng phi lc no cng mang li kt qu tch cc. Chng hn, ngi lnh o c kh nng t chc cao lun i hi nhn vin ca mnh phi hon thnh nhim v mc cao nht c th c, chp hnh tt k lut lao ng, m bo tin cng vic... Nhng ngi khng p ng yu cu c th b khin trch hoc sa thi. V vy, mc tho mn cng vic ca mt s ngi gim i v bin ng nhn s s xy ra. Ni tm li, nghin cu ca trng i hc tng hp Bang Ohio cho thy ngi lnh o c kh nng t chc cao v quan tm n nhn vin, nhn chung mang li kt qu tch cc. Tuy nhin, hiu qu lnh o cn chu nh hng ca mi trng bn ngoi. V vy cc nhn t ngoi cnh cn c a thm vo xem xt trong l thuyt ny.
7.2.2.2. Nghin cu ca Trng i hc Michigan

Trong cng thi gian, trng i hc Michigan cng thc hin nghin cu v lnh o vi mc ch tng t: Xc nh phong cch ng x ca nh lnh o. H phn bit hai loi lnh o: Lnh o ly con ngi lm trng tm v lnh o ly cng vic lm trng tm. Lnh o ly con ngi lm trng tm l nhng ngi nhn mnh ti mi quan h c nhn. H gn li ch c nhn vi nhu cu ca cp di v chp nhn s khc bit c nhn gia cc thnh vin. Tri li, lnh o ly cng vic lm trng tm li nhn mnh ti cc nhim v phi thc hin cng nh kha cnh k thut ca cng vic. Mi quan tm chnh ca h l lm th no hon thnh cng vic v cc thnh vin trong nhm l phng tin t c mc tiu ny. Cc nh nghin cu ca Michigan nh gi cao cc nh lnh o ly con ngi lm trng tm. H cho rng phong cch lnh o ny to ra s tho mn ln hn cho ngi lao ng, v vy nng sut lm vic s cao hn. Trong khi lm vic di s lnh o ca nhng ngi ly cng vic lm trng tm, nhn vin thng cm thy t tho mn hn v v vy nng sut lao ng thng thp hn. Hc thuyt hnh vi c Robert Blake v Jane Mouton minh ha di dng biu (xem Hnh 7.1 di y). Mi quan tm n cng vic c th hin trn trc honh v mi quan tm n con ngi c th hin trn trc tung. Mi trc c 9 . Mt ngi lnh o c nh gi bc th 9 trn trc honh l ngi c s quan tm ti a n cng vic. Mt ngi lnh o c xp bc th 9 trn trc tung l ngi c s quan tm ti a n con ngi. 9 trn trc honh v 9 trn trc tung to nn 81 v tr khc nhau m phong cch ca nh lnh o c th ri vo mt trong cc v tr . Da vo nhng kt qu nghin cu c bn, Blake v Mouton kt lun rng nh qun l lm vic hiu qu nht l nhng ngi va quan tm n cng vic, va quan tm n con ngi ( 9,9). Ngc li, nhng ngi c phong cch lnh o ri vo 9,1 (ly cng vic lm trng tm) hoc 1,9 (ly con ngi lm trng tm) l nhng nh

124

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

qun l ti. Tuy nhin, thc t chng minh rng, kt lun m Blake v Mouton a ra khng phi ng trong mi tnh hung.
Cao Quan tm n con ngi 9 8 7 6 5 4 3 2 1 (1,1) Quan tm n cng vic (9,1) Cao (5,5) (1,9) (9,9)

Thp

Hnh 7.1: S v phong cch ng x ca nh lnh o Ch gii:

Qun l kiu (1,9): S quan tm thc s n nhu cu ca con ngi nhm tha mn cc quan h, to nn bu khng kh tm l x hi d chu. Qun l kiu (5,5): S hot ng ca t chc c th mc va phi trn c s cn i gia cng vic v s tha mn ca ngi lao ng. Qun l kiu (1,1): C gng mc ti thiu hon thnh cng vic phi lm, gi c t cch l thnh vin ca t chc. Qun l kiu (9,1): Hiu qu trong cc hot ng l kt qu ca vic b tr cc iu kin lm vic ti u m t quan tm n cc yu t thuc con ngi. Qun l kiu (9,9): Ngi lnh o quan tm n c cng vic ln mi quan h

Tm li, hc thuyt hnh vi c gng xc nh nhng hnh vi ng x c trng ca ngi lnh o. Tuy nhin, cng nh hc thuyt c tnh in hnh, cc nh nghin cu ca hc thuyt hnh vi khng xc nh c nh hng ca cc yu t mi trng n thnh cng hay tht bi ca nh lnh o.
7.2.2.3. S khc nhau gia hc thuyt c tnh in hnh v hc thuyt hnh vi

Hc thuyt c tnh in hnh v hc thuyt hnh vi c ngha thc tin hon ton khc nhau. Nu gi thit rng hc thuyt c tnh in hnh c cng nhn th c ngha l ngi ta c th la chn ngi lnh o hiu qu ngay t khi t chc c thnh lp. Ngc li, nu vic nghin cu hnh vi xc nh c cc yu t quan trng nh hng n hnh vi ca lnh o th chng ta c th o to cc nh lnh o tng lai. S khc nhau gia hc thuyt c tnh in hnh v hc thuyt hnh vi v mt ng dng nm trong nhng gi thuyt nghin cu ca chng. Nu hc thuyt c tnh in hnh l ng th cc nh lnh o v c bn c nng lc lnh o bm sinh. Mt khc, nu c nhng hnh vi c bit m cc nh lnh o phi c th ta c th dy v lnh o trn c s xy dng chng trnh o to nhng mu ng x cho nhng c nhn c mong mun tr thnh lnh o. y chc chn l iu th v hn v nu vic o to ny c thc hin, chng ta c th c mt i ng cc nh lnh o c hiu qu.

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

125

Bi 7: Lnh o v quyn lc

7.2.3.

Hc thuyt v lnh o theo tnh hung

Cc nh nghin cu nhn thy rng: Thnh cng hay tht bi ca ngi lnh o khng n thun ph thuc vo c im c nhn hay hnh vi ng x ca h. Hon cnh bn ngoi cng l mt trong nhng nhn t nh hng quan trng. V vy phong cch lnh o phi ph hp vi tnh hung c th. Nhiu nh nghin cu c gng xc nh cc yu t mi trng nh hng ti tnh hiu qu ca lnh o. Hc thuyt Fiedler, Hc thuyt ng dn ti ch l nhng hc thuyt v lnh o theo tnh hung (hay cn gi l hc thuyt ngu nhin - bi v cc yu t mi trng tc ng n vic lnh o thng mang tnh ngu nhin) c nhiu ngi quan tm.
7.2.3.1. Hc thuyt Fiedler

Fred Fiedler pht trin m hnh u tin v lnh o theo tnh hung. ng cho rng hiu qu hot ng ca nhm ph thuc vo s ho hp gia nh lnh o vi nhn vin v mc nh hng ca cc iu kin bn ngoi. V vy, lnh o c hiu qu ngi ta phi xc nh phong cch lnh o ca mi ngi v t h vo hon cnh ph hp vi phong cch . Vi quan im trn, nghin cu ca Fiedler c th c chia thnh 3 giai on: Giai on 1: Xc nh phong cch ca ngi lnh o Fiedler cho rng phong cch lnh o ca mt c nhn l cha kho dn ti s thnh cng ca nh lnh o. Mt c nhn thng c phong cch lnh o c nh hoc ly con ngi lm trng tm hoc ly cng vic lm trng tm. Vic xc nh phong cch lnh o c ngha quan trng. Fiedler cho rng phong cch lnh o l kh nng bm sinh ca con ngi v khng th thay i c. V vy nu c mt tnh hung ph hp vi phong cch lnh o nh hng cng vic m ngi hin v tr lnh o li c phong cch nh hng quan h, th cn phi iu chnh li hon cnh hoc thay i ngi lnh o nhm t c hiu qu lm vic ti u. iu cn thit l phi lm cho nh lnh o ph hp vi hon cnh. Giai on 2: Fiedler xc nh ba nhn t hon cnh c nh hng n lnh o. l cc mi quan h nhn vin - lnh o, cu trc nhim v, thm quyn ca ngi lnh o. o Mi quan h lnh o - nhn vin l mc tin cy, trung thc v tn trng cp di ca nh lnh o. o Cu trc nhim v l mc c t chc trong phn cng cng vic cho cp di. o Thm quyn ca ngi lnh o l mc nh hng ca ngi lnh o trong vic k lut, thng cp v tng lng cho nhn Fiedler tin rng c th iu chnh cc yu t ny chng ph hp vi hnh vi ca nh lnh o. Giai on 3: nh gi tnh hung theo ba bin s hon cnh (bin s ngu nhin) Fiedler cho rng mi quan h lnh o - nhn vin hoc l tt hoc l xu, cu trc nhim v hoc l cao hoc l thp v thm quyn lnh o hoc l mnh hoc l yu. Bng cch t hp ba bin s hon cnh ny, c th tn ti tm hnh hung hoc nhm tnh hung khc nhau m nh lnh o c th gp phi (xem Hnh 7.3).
126
MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

S thc hin Tt

nh hng nhim v nh hng quan h

Ti

Thun li I II

Va phi III IV V

Khng thun li VI VII VIII

Cc yu t hon cnh Quan h Lnh o - Nhn vin C cu nhim v V tr quyn lc

Tt Cao

Tt Cao

Tt

Tt

Km Cao

Km Cao Yu

Km Thp Mnh

Km Thp Yu

Thp Thp

Mnh Yu Mnh

Yu Mnh

Hnh 7.2: Nhng pht hin t M hnh Fiedler

Giai on 4: La chn tnh hung (hon cnh) ph hp vi mi phong cch lnh o Theo Fiedler, khi gp hon cnh I hoc VIII, nhng nh lnh o theo nh hng nhim v s thnh cng hn. Tuy nhin nhng nh lnh o theo nh hng quan h hot ng tt hn trong trng hp tng i thun li, chng hn - loi IV, loi VI. Tm li, quan im ca Fiedler tp trung ch: Phong cch lnh o l khng thay i v tnh hung c xc nh bi gi tr ca ba nhn t hon cnh (nhn t ngu nhin): Mi quan h nhn vin - lnh o, cu trc nhim v v thm quyn lnh o. Nh vy, lnh o c hiu qu ngi ta c th c hai cch: o Cch th nht l la chn nh lnh o ph hp nht vi tnh hung. Chng hn, nu tnh hnh mt nhm khng thun li nhng hin ti c ngi qun l theo nh hng quan h th cng vic ca nhm c th c ci thin bng cch thay th ngi qun l hin hnh bng ngi qun l khc theo nh hng nhim v. o Cch th hai l thay i tnh hung ph hp vi nh lnh o. iu ny c th thc hin c bng cch thay i cu trc nhim v hoc tng/gim thm quyn ca ngi lnh o i vi vic tng lng, thng chc v k lut. M hnh Fielder khng cho php tr li tt c cc cu hi v tnh hiu qu ca s lnh o. Trn thc t cc yu t bn ngoi nh quan h gia lnh o v nhn vin, cu trc cng vic, thm quyn ca ngi lnh o rt phc tp v khng phi lc no cng c th nh gi mt cch chnh xc. Hn na logc ca bng hi cha tht r rng v cu tr li ca i tng phng vn cng khng n nh. Tuy nhin, u im ca n so vi hc thuyt c tnh in hnh v hc thuyt v hnh vi tp trung ch: M hnh ny coi tnh hiu qu ca lnh o nh hm s ca phong cch lnh o v cc yu t mi trng.

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

127

Bi 7: Lnh o v quyn lc

7.2.3.2. Hc thuyt Con ng Mc tiu

Thuyt Con ng Mc tiu do Robert House pht trin, l mt m hnh lnh o theo tnh hung c quan tm nht hin nay. Thuyt ny c xy dng trn c s cc nghin cu v lnh o ca trng i hc Ohio (kh nng t chc v s quan tm) v hc thuyt k vng trong to ng lc. Hc thuyt Con ng - Mc tiu a ra hai nhm yu t nh hng n hiu qu lnh o: l cc yu t mi trng (cu trc nhim v, h thng quyn lc chnh thc v nhm lm vic) v cc yu t c lin quan n c im c nhn (quan nim, kinh nghim v nhn thc). Cc yu t ngoi cnh ny nm ngoi s kim sot ca nh lnh o. V vy, nh lnh o s hnh ng khng c hiu qu khi hnh vi ca anh khng ph hp vi cc yu t mi trng v c im ca cp di. House chia hnh vi ca ngi lnh o thnh 4 loi: Lnh o nh hng cng vic l hot ng vi mc tiu lm cho cp di bit c k vng ca cc cp lnh o i vi h, xy dng k hoch thc hin cng vic v hng dn mt cch c th cch thc hon thnh nhim v. Lnh o h tr bao gm cc hot ng th hin s quan tm ti nhu cu ca nhn vin. Lnh o tham gia l vic tham kho kin nhn vin v s dng nhng gi ca h trc khi i n mt quyt nh. Lnh o nh hng thnh tch ra nhng mc tiu thch thc v hy vng rng cp di s thc hin cng vic vi s n lc cao nht ca h. Hc thuyt Con ng Mc tiu ch ra rng: tu tng tnh hung, mt nh lnh o c th c mt hoc tt c hnh vi ny.
7.2.4. Hc thuyt lnh o mi

Lnh o i mi l qu trnh tc ng n nhn vin vi mc ch thc y ng lc v s cam kt ca nhn vin i vi t chc. Lnh o i mi nhn mnh ti kh nng ca ngi lnh o trong vic nh hng, to cm gic cng bng, v xy dng nim tin, thc y s trung thnh ca nhn vin i vi t chc. Lnh o i mi c cu thnh bi 4 c im sau: Uy tn ca ngi lnh o: Ngi lnh o c uy tn, c nhn vin tn trng, khm phc. Kh nng truyn cm hng v to ng lc: Nhng hnh vi ca ngi lnh o nhm to ra nhng thch thc i vi nhn vin trong qu trnh lm vic. Thc y tr tu: Kh nng ca ngi lnh o trong vic khuyn khch nhn vin a ra nhng tng mi, nhng cch tip cn v gii quyt vn mi trong qu trnh lm vic. S quan tm i vi nhn vin: Ngi lnh o lun lng nghe v quan tm n nhu cu pht trin ca nhn vin.
128
MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

Bn iu nhn vin cn lnh o Trong nm 2000, chi nhnh Arizona ca cng ty truyn thng Cox Communications khng t c mc tiu ngn sch cho 3 nm, thua l nhiu v tinh thn nhn vin th cc k sa st. Ngy nay, chi nhnh ny tiu biu cho hiu qu t chc v l chi nhnh khu vc ln nht v thnh cng nht. iu g to ra s thnh cng ny? Tt c ch l s nh gi li phong cch lnh o v li nhun theo c to ra. Steve Rizley m nhn Cox Arizona vo thi im then cht. L mt nh lnh o chu o v tn tm nhng nghim khc, Steve ngay lp tc tp trung vo ngi trong t chc ca ng. V vi s khn ngoan sng sut ca ng, s chuyn i phong cch lnh o ny mang li s tng trng kh tin t 700 triu la M n 1,3 t la M ch trong hn hai nm. Vy mu cht ca phng thc lnh o phin bn mi l g? Mt nh lnh o truyn thng hoc theo kiu qun l kinh doanh ni: "Ti l ngi lnh o cc cu l ngi thc hin theo sau. Ti c th m cc cu cn (tin) v cc cu c th m ti cn (lao ng). Vy th chng ta hy trao i vi nhau". Nhng ngi lnh o i mi nh Steve hiu rng c nhng iu cn ln hn nh th. ng khng ch thch thc nhn vin ca mnh pht trin ngh nghip, chuyn mn m cn pht trin c bn sc c nhn, cm xc v tr tu. Trong m hnh lnh o i mi, c bn nhu cu ca con ngi khng th nhng b m nh lnh o i mi cn phi nhn thc c v phi tha mn nhng nhu cu nu mun bn thn mnh v nhn vin thnh cng. iu u tin v cng c coi l quan trng nht chnh l nhu cu yu v c yu. iu ny nghe c v nhy cm nhng nhng ngi khng nhn c v trao i tnh yu vi t yu ti mun ni mi quan tm v cc hnh ng hng ti ngi khc v nhng phm cht tt p ca ngi khng th hon ton khe mnh c v tm sinh l hc. Chng ta thng ngh n yu l ci g vt ngoi phm vi ca mt th gii cng vic, nhng mt nh lnh o i mi nht thit phi hiu rng s chu o tn tm l iu cn thit i vi s lnh o v pht trin mt lc lng lao ng mnh m. Th hai l nhu cu c pht trin. Nu khng pht trin th ch mi ng mt ch v ri suy tn. Nh lnh o i mi phi nhn thc c rng s tr tr hoc duy tr mi mt iu no l mt chuyn khng tng ch tn ti trong tr tng tng ca con ngi. Chng ta khng th tm thy nhng iu nh s tnh ti hay s n nh v bn cht. Thm ch c trong mt h sinh thi cn bng vn lun c s pht trin m rng khng ngng hoc l suy tn v cui cng l mt i. Bng vic to ra mt nn vn ha cho php nhn vin (v thm ch c bn thn chng ta) pht trin, chng ta m rng nng lc ca ngi lnh o, ca nhn vin v ca bn tnh mi ngi. Th ba l nhu cu c ng gp. Cch tt nht hiu c nhu cu ny l coi n ging nh mt chic c quy c hai cc tri du. Cc m (mt tiu cc) nhc
MAN403_Bai 7_v1.0010112221

129

Bi 7: Lnh o v quyn lc

chng ta rng nhng g khng mang li s ng gp no th s b loi b. Chng ta nhn nhn bn cht ca iu ny mi lc, trong tim thc dng nh chng ta u bit c y l mt s tht c bn. Khng ng gp c iu g mang li cm gic lo lng, bt rt khng yn v nhng iu chng ta thng ch m h nhn thc c. Cc dng (mt tch cc) li gii p cho nhng ni lo lng ny. Khi chng ta c th gp sc vo mt vic no , chng ta c s bnh yn trong tm hn khng th gii ngha c. Chng ta bit rng chng ta thuc v mt iu g m chng ta c cng sc ng gp vo. Nguyn tc n gin ti ni lm vic cng tng t nh: cuc sng c ngha khi chng ta qun mnh v ng gp cng sc gip ngi khc. Nhn vin cn phi bit h ang gp phn cng sc chung cho t chc c cm gic mn nguyn v cm nhn c rng h c tin tng trao quyn thc hin cng vic. Nhu cu th t v cng l cui cng phi c p ng c c s lnh o, hiu qu v hnh phc trn vn l nhu cu c ngha. Chng ta l nhng c th lun tm kim ngha cho mnh. Nu cuc sng ca chng ta thiu mt cm gic r rng v ngha, nu chng ta khng tham gia vo mt mc tiu no ln hn, chng ta s khng cm thy hon ton hi lng v tha mn cho d chng ta c s hu iu g i na. Nh lnh o i mi hiu c rng tha mn v p ng c bn nhu cu trn khng h d dng cht no nhng khi nhng nhu cu ny c p ng trong cng vic hng ngy ca bn thn h v ca nhn vin th lun c nhng iu tuyt diu c to ra: mi ngi tham gia theo bn nng vo mt tr chi ln hn vi mt cch hiu qu, tch cc, sng to v am m hn. Bn tng lm vic cho hoc bit mt ngi lnh o gii quyt bt c nhu cu no trong s nhng nhu cu trn cha? Phong cch lnh o ca ngi c ci thin hiu qu hot ng ca t chc khng? Bi vit ca Cleve Stevens trn Harvard Business Publishing. Tc gi l mt nh t vn lnh o cho cc CEO ca cc cng ty thuc danh sch Fortune 500. ng l ngi sng lp v ch tch ca cng ty Owl Sight Intentions Inc t ti Los Angeles. Nguyn Tuyn dch (http://tuanvietnam.net) Phong cch lnh o li cun ca Herb Kelleher ti Hng hng khng Southwest Hng hng khng Southwest c thnh lp vo nm 1971 vi s lng nhn vin ban u l 198 nhn vin. n nay, s lng nhn vin ca cng ty vo khong 13.000 ngi vi doanh s hng nm t trn 2 t la M. Southwest l hng hng khng lin tc c li trong vng 23 nm lin tip. S thnh cng ca Hng hng khng ny c c phn ln l nh Gim c iu hnh Herb Kelleher ti ba. Chng ta khng th nhm ln Herb Kelleher vi gim c iu hnh ca cc hng hng khng khc nh Delta Airline, American Airline. Herb l mt con ngi rt hi hc, vui v, thn thin v lun quan tm n nhn vin. Nu cho Herb c hi tham gia cc bui tic vi nhn vin, ng ta tham gia rt nhit tnh. S cam kt
130

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

khng iu kin vi nhn vin, lun quan tm n nhn vin ca Herb lm cho nhn vin ca Hng hng khng Southwest cm thy cng ty l ngi nh th hai ca mnh. Chnh iu ny thi thc nhn vin lm vic ht sc mnh v cng ty. Ti tr s chnh ca cng ty, rt nhiu nh ca nhn vin c treo trong cng ty. Herb cn t chc cc bui tic mng ging sinh vo cc ngy khc nhau, cc a im khc nhau nhn vin cc ni c th c c hi gp ban lnh o ca cng ty. Vi phong cch lnh o lun quan tm ti nhn vin, Herb thc y ng lc v s trung thnh ca nhn vin i vi hng v gp phn khng nh vo s thnh cng ca hng hng khng trong tng lai.
7.3. Cc loi quyn lc v c s ca quyn lc

John French v Raven phn bit nm loi quyn lc: Quyn p buc, quyn khen thng, quyn hp php, quyn chuyn gia v quyn tham kho.
7.3.1. Quyn lc p buc (quyn ch ti)

Quyn ch ti c hnh thnh trn c s cng bc ngi khc. Theo French v Raven, s s hi chnh l c s ca quyn lc p buc. Ngi ta phn ng trc loi quyn lc ny do lo s v nhng kt qu tiu cc c th xy ra nu ngi ta khng tun theo. Quyn lc p buc xut hin khi mt c nhn (hay mt nhm) p dng hay e da p dng cc lnh trng pht i vi ngi khc, thc hin cc hnh ng c th gy ra s thiu an ton v tnh mng hay rt li s ng h vn c. mc c nhn, quyn p buc c th xut hin do sc mnh th lc, kh nng a ra hoc rt li s ng h v tnh cm, cng vic. Nhng cn c ny em li cho cc c nhn phng tin lm nguy hi, hoc ph nhn s ng h i vi ngi khc. Quyn p buc cng c th c thc hin mc cao hn (mc t chc). l Nh nc da vo qun i v cc c quan php l iu hnh t nc, buc cc cng dn phi tn trng php lut, gii kinh doanh da vo vic kim sot cc ngun lc kinh t, trng ph thng v cc trng i hc da vo quyn buc thi hc.
7.3.2. Quyn khen thng

Tri li vi quyn p buc l quyn khen thng. Ngi no c th khen thng ngi khc, cho ngi khc ci g c gi tr th s c quyn lc vi h. S khen thng ny l bt k ci g m ngi khc cho l c gi tr. Trong bi cnh ca mt t chc, s khen thng c th l tin hoc s nh gi cao v kt qu cng vic, s thng quan tin chc, vic chuyn ti v tr cng vic ph hp hn.
7.3.3. Quyn lc hp php

Trong cc nhm v cc t chc chnh thc, tu thuc vo v tr ca mnh m c nhn c th t c mt hoc nhiu quyn lc. gi l quyn hp php. N th hin quyn lc ca mt ngi c c do v tr ca bn thn h trong b my phn quyn chnh thc ca mt t chc. Cc v tr c thm quyn bao gm quyn lc p buc v quyn khen thng. Tuy nhin, quyn hp php c phm vi rng hn quyn lc p buc
MAN403_Bai 7_v1.0010112221

131

Bi 7: Lnh o v quyn lc

v khen thng. Quyn ny bao gm vic chp nhn cc thnh vin ca mt t chc vo mt v tr c thm quyn. Chng hn, khi hiu trng ca cc trng hc, gim c cc ngn hng giao nhim v, cc nhn vin di quyn phi nghe v tun th.
7.3.4. Quyn lc chuyn gia

Quyn lc chuyn gia l s nh hng m mt c nhn no c c thng qua s c vn v cc k nng c bit nh trnh cao ca bn thn mnh. Chng hn, kin cc bc s gii chuyn mn thng c bnh nhn tuyt i tun th. S c vn tr thnh mt trong nhng quyn lc mnh nht c kh nng gy nh hng v th gii ngy cng tr nn c nh hng cng ngh. Cc cng vic ngy cng c chuyn mn ho v chng ta ngy cng ph thuc vo cc "chuyn gia" t c mc tiu.
7.3.5. Quyn lc tham kho

Quyn lc tham kho pht trin trn c s ngng m mt ai v mong mun c ging nh ngi . Nu mt c nhn thn phc mt ai v coi ngi ny l tm gng noi theo th ngi m anh ta tn th s c quyn lc. Quyn lc ny gii thch ti sao mt s nhn vt ni ting c nh hng mnh ti s la chn ca khch hng i vi mt s sn phm nh nc hoa, dng c nhn... ng bin mnh thnh c my lc hu Trc khi tip nhn v tr trng phng qun l cht lng, b Hoa tng l lnh o ca mt phng khc trong hn bn nm. B vn lun t ho v thi gian mnh lm lnh o y, vi nhng thnh qu t c. Nhng b khng nhn thy nhim v ca mnh hin khc. Khng c chuyn mn v lnh vc mi, nhng cho rng mnh c kinh nghim, cng vi cht hiu bit v nghip v trong t chc, b khng hc hi thm kin thc chuyn mn mi. Khi t mnh vo v tr dn u, bn khng th c ngh mnh s lm t i, mnh c th ngh ngi, cng vic c th nh nhng hn v c nhn vin h tr. Bn cng khng th ng qun trong chin thng, t dp tt ngn la chin u v iu khng sm th mun s khin bn i n kt cc rt bi t l trng tay. Khi phn u c ngi vo v tr u tu, bn phi khng ngng tip thm nhin liu, nng cp b my, trang b cc thit b ti tn hn bi v tr dn u bt buc bn phi lm th, l iu cn thit m bo bn kh nng dn u, v nhng toa tu ca bn cng lun khng ngng t tn trang c th bc ln v tr cao hn hin ti. iu g xy ra phng qun l cht lng? Khi nhn vin xut ln trng phng nhiu vn cn gii quyt, vi nhng phng php v cng c qun l cht lng gip t chc hot ng hiu qu hn, nhng trng phng khng nhn thy c li ch t nhng xut , c bit l khng hiu c tnh ng dng ca phng php v cng c m nhn vin xut. Thiu kin thc chuyn mn, b nh gi sai v bc b xut ca nhn vin mt cch thiu thuyt phc.

132

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

n khi lnh o cng ty ch mt t tn, yu cu thc hin nhng vn nh xut ca nhn vin, th ngi trng phng mt im hon ton trong con mt ca cp di. H nhn ra rng sp ca h khng c nng lc lnh o. Theo quan im hin i, trong mt nhm lm vic c th c mt s chuyn gia, v ngi lnh o nhm phi hc cch c th lnh o nhng ngi ny m khng nht thit phi hiu ht mi vic h lm. u tu ch khi ng v ko on tu chuyn ng. Khi bt u chuyn bnh, c c qun tnh, lc khng ch c u tu ko, m chnh ui tu cng to ra lc y tc ng n u tu. V c on tu di chuyn nhanh hn nh s cng hng y. ng v tr dn u, nhng khng phi lc no cng phi n lc ko, m quan trng hn, u tu phi bit lc no cn tng tc, lc no phi hm phanh gi an ton, lc no chuyn hng, lc no cn dng li. l nhng k nng dn dt on tu n ch nhanh v an ton nht. Sau hai nm hot ng, phng qun l cht lng khng nhng khng pht trin m cn yu km hn. Kt qu hot ng ca phng lun b nh gi thp. Tinh thn lm vic ca nhn vin gim st. Mt s nhn vin cn c nh chuyn qua b phn khc. Tuy nhin ngi trng phng th vn khng nhn ra vn ca mnh. B lun t cu hi ti sao lnh o cng ty nh gi thp hot ng ca phng, cn nhn vin li bt mn. Nhn thc ng v v tr dn u, ngy nay cc lnh o lun thc rng kin thc v k nng lnh o chnh l nhin liu gip u tu c th m bo cng sut nh mong mun. Rt nhiu nh qun l sau gi lm vic vn cp sch n lp hc nhng kha nng cao kin thc, tham gia cc cuc hi tho, cc bui ni chuyn chuyn , nghin cu sch bo cp nht kin thc cng nh hc hi kinh nghim qun l. l cch bo tr, bo dng tt nht nhng u tu c th vn hnh trn tru khi mun dn u on tu v ch. Xun Ha (TBKTSG) Cu hi gi m: 1. Bn hy trnh by cc loi quyn lc m b Hoa c trong v tr trng phng qun l cht lng? 2. Bn hy nh gi vai tr ca quyn lc chuyn gia trong tnh hung trn? 3. Bn hy nh gi tnh hiu qu trong qu trnh s dng quyn lc ca b Hoa v a ra cc gii php ci thin nu c?

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

133

Bi 7: Lnh o v quyn lc

TM LC CUI BI

S lnh o nng ng v hiu qu ca ngi qun l l mt trong nhng nguyn nhn quan trng mt t chc thnh cng. Trong mt chng mc nht nh, ngi lnh o s dng quyn lc iu hnh tp th nhm t c cc mc tiu ra. Quyn lc lin quan mt thit vi lnh o, v n l mt trong nhng phng tin mt nh lnh o gy nh hng n hnh vi ca ngi khc. Tuy nhin, khi nim v lnh o v quyn lc gy s quan tm, tranh lun v i khi nhm ln trong qu trnh pht trin t duy v t chc, qun l. Chng ny nhm mc tiu gii thiu cc khi nim v hc thuyt v lnh o; khi nim v c s ca quyn lc; s khc bit gia lnh o v quyn lc. Nhng kin thc c bn ny s gip cho cc nh nghin cu cng nh qun l hiu r hnh vi lnh o thc s nh hng ti ngi khc nh th no, vic s hu v s dng quyn lc c thc hin ra sao trong qu trnh iu hnh mt t chc.

134

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 7: Lnh o v quyn lc

CU HI N TP

1. Lnh o l g? Hy phn tch s khc bit gia lnh o v quyn lc? 2. Bn cht ca hc thuyt c tnh in hnh l g? Hy ly v d thc t chng minh hn ch ca hc thuyt ny? 3. Ni dung ca hc thuyt v hnh vi. Nhng khc bit c bn ca hc thuyt ny so vi hc thuyt c tnh in hnh l g? 4. Hc thuyt ngu nhin (hc thuyt lnh o theo tnh hung) ca Fiedler c u im c bn g? Ti sao khng c mt phong cch lnh o no hon ton l tng trong mi tnh hung? 5. Cc loi quyn lc v c s ca chng.

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

135

Bi 7: Lnh o v quyn lc

BI TP TNH HUNG

Phong cch lnh o ca Scott Peck Scott Peck, mt chuyn gia tm thn hc ni ting M c b nhim lm trng khoa tm thn hc ca mt bnh vin qun i M. ng phi qun l 4 ngi trong phng. Nhn vin trong phng u l nhng ngi rt tr. y l ln u tin Scott Peck phi qun l nhn vin. ng ni: Ti bit rt r l ti nn s dng phong cch lnh o no qun l nhn vin trong phng. Ti s p dng phong cch lnh o khc vi sp ca ti trc y. Ti s khng bao gi ra quyt nh khi cha tham kho kin ca nhn vin trong phng. Nhn vin ca ti c th t a ra quyt nh gii quyt nhng s vic lin quan n h bt k khi no c th. Ti khng khuyn khch cc nhn vin gi ti l Sp. Vi cch lnh o nh vy, ti nhn thy tm trng ca ti v nhn vin u rt thoi mi. Tinh thn lm vic ca nhn vin trong phng rt tt. Tuy nhin, sau su thng, tinh thn lm vic ca nhn vin trong phng bt u gim st, nhiu cuc ci c vt xy ra, nhn vin bt u l l trong khi thc hin cc nhim v. Tnh trng ny cng tr nn trm trng khi phng phi di chuyn sang a im mi. Mi ngi bt u tranh ginh nhau ch ngi, cc cng vic lin tc khng hon thnh theo ng k hoch. Scott Perk thy lo lng v bt u suy ngh li v cch thc lnh o ca mnh Cu hi: 1. Xc nh 3 l do chnh khin cho tinh thn lm vic ca nhn vin trong phng gim st? 2. Hy a ra xut gip cho Scott Perk qun l mi ngi trong b phn ca mnh hiu qu hn?

136

MAN403_Bai 7_v1.0010112221

Bi 8: Vn ha t chc

BI 8: VN HA T CHC
Ni dung

Vn ha t chc, tm quan trng, v chc nng ca vn ha t chc. Cc yu t nh hng n vn ha t chc. nh hng ca vn ha t chc ti hnh vi nhn vin. Ngun gc v duy tr vn ha t chc. Thay i vn ha t chc.

Hng dn hc

Mc tiu

c ti liu v tho lun vi gio vin v cc hc vin khc v cc vn cha nm r. La chn mt cng ty c vn ha t chc mnh hoc mt cng ty c vn ha t chc yu trn cc trang web v bo ch. S dng l thuyt trong bi nh gi vai tr ca vn ha t chc i vi cng ty, cc nh hng ti hnh vi nhn vin, v xut cch thc thay i vn ha t chc nu cn. Tr li cc cu hi n tp cui bi.

Gii thch vn ha t chc nh hng ti hnh vi ca ngi lao ng trong t chc nh th no. Xc nh cc yu t nh hng n vn ha doanh nghip. nh gi qu trnh thay i v xy dng vn ha doanh nghip. Tm ra cch thc qun l v thay i vn ha t chc.

Thi lng hc

6 tit

MAN403_Bai 8_v1.001011221

137

Bi 8: Vn ha t chc

TNH HUNG DN NHP

Xy dng cng ty... vui v Xy dng mt cng ty vui v c nhiu cch, khng ch n thun l chi. Vic xy dng mt cng ty vui v phi hng n mc ch pht huy tinh thn ng i, tnh sng to ca mi c nhn trong cng ty, gn tt c cc phng ban cng nhau hng n mc tiu chung. Nhng lm th no t c iu ? Trong mt bui sng cui tun mt qun c ph, ni gp g ca cc doanh nhn thuc Hip hi Doanh nghip Tr Tp.HCM (YBA), ng L B Thng, Tng gim c Cng ty Xy dng v Thng mi TTT m n ngi ht. Va ht xong on u ca bi Huyn thoi m, ng t ngt chuyn li bi ht. Vn tit tu , nhng li bi ht c bin tu tr nn vui nhn hn. Trng v tay ca c ta cha kp dt, Tng gim c ca TTT, m u bui ni chuyn ca mnh: Tha cc anh ch, mun thit lp mt cng ty vui v, bn thn mnh phi vui v trc . Theo ng Thng, xy dng mt cng ty vui v, l phi lm ti ni chi ti bn, khng c m hnh mu trin khai mt cng ty vui v. Nhng cuc chi ca TTT l si dy gn kt tt c cc thnh vin, gip h cng ha ng, hp tc v mc tiu xuyn sut ca cng ty. Tt c nhng s kin chnh thc ln s kin ni b ca cng ty u c bin tu thnh mt tr chi. Nhng cuc chi ny ch n gin l cng ty phi y p ting ci. Sinh nht ca cng ty, m ci ca mt nhn vin no u c vit kch bn hon chnh trin khai thnh mt tr chi. Nhng s kin ny s ha trn nhn vin cc phng ban khc vi nhau, h bit nhau v cng nhau hp tc tt hn, ng Thng ni. Thm ch mt bui hp cng thng ca cng ty cng c t chc theo cch thc mt tr chi. Nhn vin trc khi vo hp u c pht mt chic o, trn c in mt ch vit tt. Kt thc bui hp, nhim v ca mi thnh vin c ban gim c phn cng tng ng vi ch vit trn o. D l mt cuc chi, nhng mi nhn vin lun c nhc nh phi hon tt cng vic ca mnh thng qua cch lm ny, ng Thng ni. Nhng cuc chi ca TTT u c mc ch. Chng hn, mc tiu ca cng ty trong nm 2010 l phi hon thnh cng vic ng k hoch, ng hn vi i tc v thi gian giao hng. Tt c cc s kin, tr chi ca cng ty trong nm 2010 u c lng ghp mc tiu ny nhm nhc nh ton th cn b cng nhn vin. Do c th ca ngnh ngh, nhng d n ca cng ty khi thc hin u phi qua tt c cc phng ban. V sau mi cuc i chi, ni nh ng Thng, d n chy qua ht tt c cc phng ban m khng vp phi tr ngi no. Tt c tr chi u c quy trnh kim tra li trong h thng v kp thi hng cuc chi vo qu o m cng ty hoch nh sn. Chi nhng phi t doanh s, mc tng trng nm sau phi cao hn nm trc, phi hon thnh cng vic. l cch chi ca chng ti, ng Thng ni. Gii thng cho mt nhn vin lm ti ni chi ti bn bng vi ngi bn hng t doanh s tt nht ca TTT. V quan trng hn, trong mi cuc chi, ngi lnh o phi qun tr cm xc ca mnh, khng chuyn cng t ln ln, nh hng n cng vic.
138
MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

lm c iu ny, mi thnh vin tham gia cuc chi phi thnh tm v ni nh v Tng gim c TTT, chi phi hn nhin khng v li, chi v mc ch xy dng mt mi trng lm vic tt cho cng ty. ng cho bit nhiu cng ty nc ngoi tng li ko nhn lc cp cao ca TTT v lm vic nhng h khng t c mc ch v nhng ngi ny khng th la b cuc chi sau 18 nm gn b vi TTT.
(Ngun: http://vneconomy.vn/2010061409160512P0C5/xay-dung-cong-ty-vui-ve.htm)

Cu hi Bn hy lm r nguyn nhn nhn vin ca cng ty vui v khng th la b cuc chi khi c s li ko nhn lc t cc cng ty nc ngoi khc?

MAN403_Bai 8_v1.001011221

139

Bi 8: Vn ha t chc

8.1. 8.1.1.

Khi nim, tm quan trng v chc nng ca vn ha t chc Khi nim

Trong cc t chc, c mt h thng lun thay i, rt kh xc nh v miu t, nhng h thng ny vn tn ti v nhng ngi lao ng trong t chc thng m t n bng mt khi nim chung, l vn ha t chc". C rt nhiu nh ngha xung quanh khi nim ny. Tuy nhin, mi nh ngha u c nt chung coi vn ha doanh nghip l ton b cc gi tr c xy dng trong sut qu trnh hnh thnh doanh nghip, chi phi suy ngh v hnh vi ca mi thnh vin trong doanh nghip, to nn s khc bit gia cc doanh nghip v c coi l truyn thng ring ca mi doanh nghip. Vn ha t chc l h thng nhng gi tr, nhng nim tin c chia s bi cc thnh vin trong t chc v hng dn hnh vi ca nhng ngi lao ng trong t chc. Vn ha t chc xc nh tnh cch ca doanh nghip. Vn ha t chc thng c xem nh l cch sng ca mi ngi trong t chc. Chng hn, cng ty 3M, lnh o cng ty lun khuyn khch s sng to v i mi. Cng ty cho php nhn vin ca b phn nghin cu v pht trin ca cng ty dnh 15% thi gian lm vic theo ui bt k tng no c tim nng thng mi. Chng ta cng nghe ni n vn ha ht mnh lm hi lng khch hng v h thp chi ph ca Wal Mart. cng ty Hewlett Packard (HP), nu mt tp th cng hp tc n lc lm tt cng vic c giao th c nhm c thng. Khi tp th hay c nhn c cc gii php tit kim chi ph cho n v cng c nhn phn thng. Vi cch thc ny, cng ty thc y c s hp tc theo phong cch HP gia cc c nhn trong cng ty, gp phn lm nn s thnh cng cho cng ty trong nhiu nm qua. Tm li, vn ha l cc gi tr, truyn thng v phong cch hot ng ca mt cng ty. Vn ha doanh nghip l ton b cc gi tr vn ha c xy dng nn trong sut qu trnh tn ti v pht trin ca mt doanh nghip, tr thnh cc gi tr, cc quan nim tp qun, truyn thng n su vo hot ng ca doanh nghip y v chi phi tnh cm, np suy ngh v hnh vi ca mi thnh vin ca doanh nghip trong vic theo ui v thc hin cc mc ch. Nt c o ca vn ha doanh nghip Nht Bn Trit l kinh doanh: C th ni rt him cc doanh nghip (DN) Nht Bn khng c trit l kinh doanh. iu c hiu nh s mnh ca DN trong s nghip kinh doanh. Thng qua trit l kinh doanh, DN tn vinh mt h gi tr ch o xc nh nn tng cho s pht trin, gn kt mi ngi v lm cho khch hng bit n DN. Hn na, cc DN Nht Bn sm thc c tnh x hi ha ngy cng tng ca hot ng sn xut kinh doanh, nn trit l kinh doanh cn c ngha nh mt thng hiu, mt bn sc ca DN. V d nh Cng ty in kh Matsushita: Tinh thn x nghip phc v t nc v Kinh doanh l p ng nhu cu ca x hi v ngi tiu dng. Doanh nghip Honda: Khng m phng, kin tr sng to, c o v Dng con mt ca th gii m nhn vo vn . Hay cng ty

140

MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

Sony: Sng to l l do tn ti ca chng ta... La chn nhng gii php ti u: Nhng mi quan h: DN X hi; DN Khch hng; DN Cc DN i tc; Cp trn - cp di thng ny sinh rt nhiu mu thun v li ch, tiu ch, ng li. gii quyt nhng mu thun ny, cc DN Nht Bn thng tm cch m rng ng tham kho gia cc bn, trnh gy ra nhng xung t i u. Cc bn u c th a ra cc quyt nh trn tinh thn gi ch Tnh, trn c s hp l a phng. Cc qui nh Php lut hay qui ch ca DN c son tho kh lng lo rt d linh hot nhng rt t trng hp lm dng bi mt bn. i nhn x th kho lo: Trong quan h, ngi Nht Bn chp nhn ngi khc c th mc sai lm, nhng lun cho i tc hiu rng iu khng c php lp li v tinh thn sa cha lun th hin kt qu cui cng. Mi ngi u c thc rt r rng khng c xc phm ngi khc, cng khng cn buc ai phi a ra nhng cam kt c th. Nhng nhng chun mc o c x hi, o c DN (trch nhim t trn tnh cm) to mt sc p v hnh ln tt c khin mi ngi phi xc nh c bn phn ca mnh nu mun c ch ng trong t chc. iu ny r rng n mc khi tip xc vi cc nhn vin ngi Nht nhiu ngi nc ngoi cm thy h tn ty v kn k, nu c trc trc g th li rt t khi thuc v ngi Nht Bn. Pht huy tnh tch cc ca nhn vin: Ngi Nht Bn quan nim rng: trong bt c ai cng ng thi tn ti c mt tt ln mt xu, ti nng d t nhng u u trong mi ci u, kh nng d nh nhng u nm trong mi bn tay, ci Tm c th cn hn hp nhng u n trong mi tri tim. Nhiu khi cn dng tim n, hoc do nhng cn tr khch quan hay ch quan. Vn l gi thnh tn, nh v n bng cc chun mc ca t chc, to iu kin, mi trng lm vic thun li, thc y bng o to, sn sng cho mi ngi tham gia vo vic ra quyt nh theo nhm hoc t di ln. Cc DN Nht Bn u coi con ngi l ti nguyn qu gi nht, ngun ng lc quan trng nht lm nn gi tr gia tng v pht trin bn vng ca DN. Ngi Nht Bn quen vi iu: sng kin thuc v mi ngi, tch cc xut sng kin quan trng khng km g tnh hiu qu ca n, bi v l iu ct yu khin mi ngi lun suy ngh ci tin cng vic ca mnh v ca ngi khc. Mt DN s tht bi khi mi ngi khng c ng lc v khng tm thy ch no h c th ng gp. T chc sn xut kinh doanh nng ng v c o: Tinh thn kinh doanh hin i l ly th trng lm trung tm, xut pht t khch hng v hng ti khch hng. Cc DN Nht Bn lun cao cht lng tha mn nhu cu khch hng, cc cam kt kinh doanh, i trc th trng v kt hp hi ha cc li ch. Ci tin lin tc, tng ngi, tng b phn trong cc DN Nht Bn tng tnh cnh tranh ca DN v tha mn khch hng tt hn l iu rt nhiu ngi nc ngoi tng bit. Cng ty nh mt cng ng: iu ny th hin trn nhng phng din: - Mi thnh vin gn kt vi nhau trn tinh thn chia x trch nhim hn l bi h thng
MAN403_Bai 8_v1.001011221

141

Bi 8: Vn ha t chc

quyn lc T chc nh mt con thuyn vn mnh, mt mi nh chung Anh lm c g cho t chc quan trng hn anh l ai S nghip v l trnh cng danh ca mi nhn vin gn vi cc chng ng thnh cng ca DN Mi ngi sng v DN, ngh v DN, vui bun vi thng trm ca DN Trit l kinh doanh c hnh thnh lun trn c s cao ngha cng ng v ph hp vi cc chun mc x hi, hng ti nhng gi tr m x hi tn vinh. c thi ngi ta hi nhau lm u hn l hi gia nh nh th no. S du dt ca lp trc i vi lp sau, s gng mu ca nhng ngi lnh o lm cho tinh thn cng ng y cng bn cht. Trong nhiu chc nm ch tuyn dng chung thn sut i v thng tin ni b lm su sc thm iu ny. Cng tc o to v s dng ngi: Cc DN khi hoch nh chin lc kinh doanh lun coi o to nhn lc v s dng tt con ngi l khu trung tm. Cc DN quan tm n iu ny rt sm v thng xuyn. Cc DN thng c hip hi v c qu hc bng dnh cho sinh vin nhng ngnh ngh m h quan tm. H khng y nhn vin vo tnh trng b thch do khng theo kp s ci cch qun l hay tin b ca khoa hc cng ngh m ch ng c k hoch ngay t u tuyn dng v thng k nng cp trnh chuyn mn nghip v cho nhn vin. Cc hnh thc o to rt a dng, nhng ch trng cc hnh thc o to ni b mang tnh thc tin cao. Vic s dng ngi lun chuyn v bt t di ln cng l mt hnh thc gip cho nhn vin hiu r yu cu v c th ca tng v tr h xc nh cch hip tc tt vi nhau, hiu c qui trnh chung v trch nhim v kt qu cui cng, cng nh thun li trong iu hnh sau khi c bt. Cch thc y cng lm cho cc tng lp, th h hiu nhau, gip nhau v cho mi ngi c hi gn mnh vo mt l trnh cng danh r rng trong doanh nghip. Website: doanhnhan360.com, Kho cu vn ha doanh nghip Nht Bn, Vn ha t chc i din cho nhn thc chung ca cc thnh vin trong t chc. Tuy nhin, vic tha nhn rng vn ha t chc c nhng c tnh chung khng c ngha l khng th c nhng cm vn ha b phn trong t chc. Hu ht nhng t chc ln u c vn ha tiu biu v nhiu cm vn ha b phn khc nhau. Vn ha b phn l nhng gi tr v h thng ngha chung c chia s bi mt nhm ngi lao ng trong t chc. Cc cm vn ha b phn c th c xc nh da trn s b tr cc phng ban hay da theo tnh cht cng vic ca ngi lao ng. Chng hn, cm vn ha b phn ca phng Marketing v bn hng s bao gm cc gi tr c bn ca vn ha tiu biu ca cng ty cng vi cc gi tr ring c ca cc nhn vin phng Marketing v bn hng to nn. Nhng gi tr ch yu ca cm vn ha b phn ny l nhng gi tr gn vi s cnh tranh, s tng trng v thnh t c nhn. H thch a v, tin v t quan tm n nhng th tc v kim sot ti chnh. Phong cch n mc, giao tip rt thoi mi. H coi trng k nng quan h, giao tip v m phn. Cm vn ha b phn ca nhng k thut vin v chuyn gia trong phng sn xut khc so vi cm vn ha ca phng Marketing. Nhng gi tr ch yu ca b phn ny c xc nh bi ngh nghip ca h ch khng phi bi cng ty. Tin v a v trong cng ty khng quan trng i vi h bng s th thch trong cng vic, s t do v nhng thnh tu t c.

142

MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

8.1.2.

Biu hin ca vn ha t chc

Vn ha ca mt t chc c th hin qua 3 cp : Cc vt th hu hnh: cch thc b tr v trang tr ni lm vic, cc biu tng vt cht, trang phc ca nhn vin, iu kin v mi trng lm vic. i bn doanh ca GOOGLE Google v Facebook l nhng hng cng ngh hng u hin nay. Hy cng gh thm vn phng lm vic ca hng ny cng xem mi trng lm vic gip nhn vin ca h pht huy ht kh nng ca mnh nh th no. Google thng c bit n vi tn gi Googleplex, ta lc ti Moutain View, California. Theo thng k vo nm ngoi, Google hin c 19.786 nhn vin lm vic ton thi gian. Google hin c hng ngn server trn khp th gii x l hng triu truy cp tm kim mi ngy v hng lot cc dch v trc tuyn ang c cung cp khc. Google c khng gian lm vic m, thong ng v nng ng. Bo in t Dn tr: Dantri.com.vn. Thm i bn doanh ca Google v Facebook Cc gi tr c tuyn b: c th hin qua phong cch giao tip, ng x ca ngi lao ng trong t chc, qua cc trit l kinh doanh ca doanh nghip, phong cch lnh o... Vi khu hiu Cng ty l i gia nh, ng nghip l anh em, cng ty Vit thu ht c nhiu nhn ti, tr thnh mt doanh nghip thnh cng. Cn cng ty Mai Linh kt hp vi Trng vn ha ngh thut Thnh Ph H Ch Minh xy dng gio n v Vn ha doanh nghip dy cn b ca cng ty trn ton quc. Ch trng n vn ha c trng ca doanh nghip mnh t trang phc ti tc phong lm vic, t Mai Linh khi dy c lng trung thnh, tnh t gic trong cng vic ca nhn vin. Vi trit l cht lng l s bo m tt nht lng trung thnh ca khch hng, Jack Welch - cu Ch tch kim Tng gim c General Electric, khuyn khch nhn vin trong cng ty lm tt cng vic ca mnh, lun lun m bo cht lng cng vic gp phn vo s thnh cng ca cng ty. Cc gi nh, nim tin: l cc gi tr ngm nh. Khi cc gi tr c tuyn b c kim nghim qua thc t hot ng ca doanh nghip, c ngi lao ng chp nhn th s c duy tr theo thi gian v dn dn tr thnh cc gi tr ngm nh. Cc gi tr ngm nh ny thng kh thay i v nh hng rt ln ti phong cch lm vic v l nn tng cho cc hnh ng ca nhn vin.
MAN403_Bai 8_v1.001011221

143

Bi 8: Vn ha t chc

8.1.3.

Tm quan trng ca vn ha t chc

Thng qua vic xy dng vn ha t chc, c th to ra v nng cao uy tn ca cng ty. Xy dng vn ha t chc ph hp vi nhng gi tr ct li c mi ngi chp nhn s gp phn nng cao kh nng cnh tranh ca doanh nghip. Xy dng vn ha t chc ph hp s tng cng s trung thnh ca nhn vin i vi t chc.
8.1.4. Chc nng ca vn ha t chc

Vn ha thc hin mt s chc nng trong phm vi mt t chc. Th nht, vn ha c vai tr xc nh ranh gii, ngha l vn ha to ra s khc bit gia t chc ny vi t chc khc. Th hai, vn ha c chc nng lan truyn ch th cho cc thnh vin trong t chc. Th ba, vn ha thc y pht sinh cc cam kt ca nhn vin i vi nhng g ln hn so vi li ch ring ca c nhn h. Th t, vn ha lm tng s n nh ca t chc. Vn ha l mt cht keo dnh, gip gn kt t chc li thng qua vic a ra cc tiu chun thch hp ngi lao ng bit h cn lm g v ni g. Cui cng, vn ha c tc dng kim sot nh hng v hnh thnh nn thi v hnh vi ca ngi lao ng. Chc nng cui cng ny c ngha c bit i vi chng ta.
8.2. Cc yu t nh hng n vn ha t chc

Phong cch lnh o ca cn b qun l trong t chc. c im ngun nhn lc ca t chc. Lnh vc kinh doanh ca t chc. c im cng vic trong t chc. Xy dng cng ty vui v (tip) Xy dng mt cng ty vui v c nhiu cch, khng ch n thun l chi. Mt din gi khc ti cuc gp g, ng V c Khi, c vn chin lc ca Cng ty Xy dng v a c Ha Bnh, cho rng xy dng mt cng ty vui v cn vai tr ca kin trc s trng l lnh o cng ty. Mi kin trc s trng phi bit cch khuyn khch tinh thn lm vic nhm ca mi nhn vin, nng cao k nng lm vic ca h. iu quan trng l phi thu hiu, chia s v cng nhn gi tr m mi c nhn ng gp. Theo ng Khi, hun luyn v qun tr nhn vin, ngi lnh o phi to ra mt mi trng lm vic thoi mi, nhn vin cc phng ban d dng hp tc vi nhau. Nhng tng ca nhn vin cn c lng nghe v chia s, hp tc vi nhau tt c cc cp lnh o, thng qua vai tr ca kin trc s trng l to ra mt mi trng thn thin c tnh tng h cao trong cng ty.
144
MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

V quan trng hn, to dng mt cng ty vui v, theo ng Khi, nhng gi tr vt cht cn c chia s r rng v minh bch. ng cho bit kt qu kinh doanh ca Cng ty Ha Bnh thi gian qua vt k hoch. Cng ty quyt nh thng nng cho hi ng qun tr. y l thnh cng ca c tp th cng ty, vy phi chia s tin thng ny nh th no cho hp l, mi thnh vin u vui v, ng Khi t vn . Cui cng, cng ty ra mt quyt nh kh th v: cho cn b cng nhn vin quyt nh vic phn chia khon tin thng ny. Kt qu t c kh m mn, 50% s tin thng thuc v hi ng qun tr, ban iu hnh, cn b cp cao ca cng ty v 50% dnh cho cng nhn vin. Khng th c mt cng ty vui v nu nhn vin khng c nhn nhng gi tr m h cng hin cho cng ty v nhng gi tr ny khng c lnh o cng ty cng nhn, ng Khi ni. Cu hi gi m: Bn hy nh gi cc yu t lm nn vn ha ca Cng ty Xy dng v a c Ha Bnh?
(Ngun: http://vneconomy.vn/2010061409160512P0C5/xay-dung-cong-ty-vui-ve.htm) 8.3. nh hng ca vn ha t chc n hnh vi ca nhn vin

Nn vn ha c c trng bi cc gi tr c bn ca vn ha t chc. Chng ta nhn thy rng, ngy cng c s khc bit gia vn ha mnh v vn ha yu. Vn ha t chc cng mnh khi cng nhiu thnh vin trong t chc chp nhn cc gi tr c bn ca t chc, cc gi tr ny c chia s rng ri v c ch nh, v s cam kt ca cc thnh vin i vi cc gi tr ny cng ln. Nh vy, khi xem xt nh hng ca vn ha n hnh vi ca nhn vin trong t chc, chng ta ch xem xt nh hng ca nn vn ha mnh m thi. Vn ha mnh c th c nhng nh hng tiu cc hoc tch cc ti t chc v hnh vi ca nhn vin. nh hng tch cc ca vn ha mnh c th to ra cc t chc c s thnh t v cng to ln trong kinh doanh nh Microsolf, Mary Kay: o Vn ha mnh c th gp phn lm gim s lun chuyn lao ng v vn ha mnh quy t c s nht tr cao gia cc thnh vin v nhng g m t chc ca h ra. S nht tr v mc ch nh vy s to ra c s lin kt, s trung thnh v s cam kt vi t chc ca cc thnh vin, v nh vy s gim c xu hng ngi lao ng t b t chc ca h. Mt khc, vn ha mnh cn c tc dng lm tng tnh nht qun ca hnh vi. Hiu theo cch ny, chng ta cn tha nhn rng, vn ha mnh c th c tc dng thay th cho cc quy nh v quy tc. Vn ha ca t chc cng mnh th nhu cu ca cn b qun l trong vic xy dng cc nguyn tc, quy nh nh hng hnh vi ca ngi lao ng s gim i. Nhng nguyn tc ny s c ngi lao ng trong t chc tip thu khi h chp nhn vn ha t chc. o Vn ha c tc dng nng cao s cam kt t chc v lm tng tnh kin nh trong hnh vi ca ngi lao ng. Nhng iu ny r rng em n li ch ch thc cho mt t chc. Theo quan im ca ngi lao ng, vn ha c gi tr v n lm gim ng k s m h. N ch cho nhn vin bit mi th c tin hnh nh th no, v ci g l quan trng.
MAN403_Bai 8_v1.001011221

145

Bi 8: Vn ha t chc

nh hng tiu cc ca vn ha mnh ti t chc v hnh vi nhn vin: o Vn ha cng c th l mt gnh nng khi nhng gi tr chung ca t chc khng ph hp, vi nhng yu t c tc dng thc y hiu qu hot ng ca t chc. Tnh hnh ny thng hay xy ra khi t chc hot ng trong mi trng kinh doanh rt nng ng. Khi mi trng ca t chc thay i nhanh chng, nhng gi tr vn ha ct li vn c ca t chc c th khng cn ph hp na. o Vn ha cng c th gy cn tr i vi s thay i, s a dng ca ngun lc con ngi trong t chc. Bn thn mi ngi lao ng c mt h thng gi tr, v nim tin ring ca h. Khi lm vic trong t chc c nn vn ha mnh, h cn phi tun th theo nhng quy phm v h thng gi tr chung ca t chc. Nh vy, nhng mt mnh hay nhng u th ca tng lao ng s phn no b hn ch hay khng c iu kin c pht huy. o Vn ha cng c th l cn tr i vi s sp nhp ca cc t chc. Cc t chc sp nhp vi nhau vi nhiu mc tiu v tn dng li th ca nhau v vn, cng ngh, th trng...Tuy vy, khi hai hay nhiu t chc c nhng nn vn ha khc nhau sp nhp li vi nhau th vic lm th no duy tr hot ng ca t chc mi mt cch c hiu qu cng l mt vn m cc nh lnh o v qun l cn quan tm.
8.4. 8.4.1. Ngun gc v duy tr vn ha t chc Ngun gc ca vn ha t chc

Cc tp qun, truyn thng v cch thc chung gii quyt cng vic hin nay ca mt t chc thng tu thuc rt ln vo nhng g m t chc lm trc v mc thnh cng m t chc c c vi nhng c gng ca mnh. Do , ngun gc su xa ca vn ha trong mt t chc xut pht t ngi sng lp ra t chc . Thng th nhng ngi sng lp ra mt t chc c nh hng ln trong vic hnh thnh nn vn ha ban u ca t chc. H c kh nng nhn nhn t chc s tr nn nh th no. H cng khng b rng buc bi nhng thi quen x l cng vic, hoc h t tng trc . Quy m t chc nh, tiu biu cho bt c mt m hnh t chc mi s to iu kin thun li hn cho ngi sng lp trong vic p t quan im ca mnh ln tt c cc thnh vin trong t chc . V ngi sng lp c tng ban u, h cng thng c nhng khuynh hng c trng i vi vic lm th no tng c thc hin mt cch trn vn. Vn ha ca mt t chc l kt qu ca s tng tc gia cc khuynh hng, gi thuyt ca ngi sng lp vi nhng iu hc c t nhng thnh vin ban u ca t chc v kinh nghim bn thn. V d: Henry Ford cng ty t Ford, Thomas Watson IBM, J. Edgar Hoover FBI, Chungju Yung Hyundai, Walt Disney Cng ty Walt Disney; Sam Walton
146
MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

Wal - Mart, v David Packard Hewlett - Packard ch l mt vi v d v cc c nhn in hnh, nhng ngi c nh hng v cng to ln trong vic hnh thnh nn vn ha trong t chc ca h. V d, cc quan im ca Watson trong nghin cu v pht trin, ci tin sn phm, ng phc ca nhn vin, v cc chnh sch i ng vn tip tc nh hng v chi phi cc thi quen ca nhn vin IBM.
8.4.2. Duy tr vn ha t chc

Khi vn ha c hnh thnh, th cc hot ng thc t trong t chc ng vai tr duy tr vn ha thng qua vic gii thiu cho ngi lao ng mt s kinh nghim tng t. V d, c rt nhiu cc bin php lin quan n ngun nhn lc trong t chc c tc dng cng c vn ha. Qu trnh tuyn chn, cc tiu nh gi kt qu thc hin cng vic, cc bin php khen thng, cc hot ng o to v pht trin ngh nghip, v cc th tc bt m bo rng nhng ngi c tuyn vo lm vic ph hp vi vn ha ca t chc, t chc s thng cho nhng ai ng h vn ha ca t chc v pht (v thm ch ui vic) nhng ai thch thc vi n. C 3 yu t ng vai tr quyt nh trong vic duy tr vn ha t chc, l: nhng bin php tuyn chn ngi lao ng, cc hnh ng ca Ban gim c v phng php ha nhp. Chng ta hy xem xt mt cch k hn tng yu t ny.
8.4.2.1. S tuyn chn

Mc tiu ca qu trnh tuyn chn l: tuyn chn nhng ngi c trnh , c k nng, v c kh nng thc hin cc cng vic trong t chc. Nhng thng th s c nhiu hn mt ng c vin p ng c tt c cc yu cu cng vic t ra. Quyt nh cui cng v vic ai s c tuyn chn s chu nh hng ng k bi s phn xt ca ngi ra quyt nh v ng c vin s thch hp nh th no vi t chc. Bn thn qu trnh tuyn chn cng cung cp cho cc ng vin nhng thng tin v t chc. Nhng ng c vin nhn thc c mu thun gia nhng gi tr ca h vi cc gi tr ca t chc c th t loi b mnh ra khi cuc thi. Theo cch ny, qu trnh tuyn chn s duy tr c vn ha ca mt t chc thng qua vic loi b nhng c nhn c th xung t hoc lm xi mn cc gi tr c bn ca vn ha t chc. V d: Nhng ngi xin vic lm Cng ty my tnh Compaq c la chn rt k v kh nng ph hp vi vn ha nh hng lm vic theo nhm ca Cng ty. Mt qun tr vin ni v vic la chn ny nh sau: "Chng ta c th tm c rt nhiu nhng ngi c nng lc... Nhng vn s 1 l liu h c thch hp vi cch thc lm vic ca chng ta khng". iu c ngha l Compaq, cc ng vin cn phi d thch ng vi cc cng vic c giao v cm thy thoi mi vi cch thc qun l ng thun ca Cng ty. Qu trnh phng vn su rng ca Cng ty Compaq s lm tng kh nng: nhng ngi sng c c hoc nhng ngi tn th ch ngha c nhn qu ln (ci ti) th s b loi ra, khng c g l y khi phng vn tm chn nhn vin mi vi s lng ngi tham gia phng vn ti 15 ngi i din cho tt c cc phng ban ca cng ty vi cc mc thm nin khc nhau.
MAN403_Bai 8_v1.001011221

147

Bi 8: Vn ha t chc

8.4.2.2. Ban Gim c

Cc hnh ng ca Ban gim c cng c nh hng quan trng ti vn ha ca mt t chc. Thng qua nhng g h ni, v cch h x s, cc nh qun tr cp cao xy dng nn nhng chun mc thm su vo t chc chng hn nh, liu chp nhn ri ro xy ra c l mong mun ca t chc hay khng? Cc nh qun l cho php cp di ca h t do mc no? Qun o ca nhn vin nh th no l ph hp? Nhng hnh ng no th s c thng pht bng tng lng, bt v mt s i ng khc tng t?
8.4.2.3. Qu trnh ha nhp vo t chc

Cho d tt nh th no, th nhng ngi lao ng mi c tuyn chn cng khng c truyn b mt cch y v vn ha ca t chc. Do h cn xa l vi vn ha trong t chc nn nhng ngi lao ng mi c tuyn l nhng nhn t tim tng lm o ln cc tp qun, nim tin trong t chc hin ti. Do , t chc mun gip ngi lao ng mi c tuyn vo cng ty thch ng vi vn ha ca t chc. Qu trnh thch nghi ny c gi l s ha nhp vo t chc. y cng l mt cch truyn b vn ha t chc cho nhng ngi lao ng mi gia nhp t chc. M hnh ha nhp vo t chc c minh ho bng s sau y:
Qu trnh ha nhp Kt qu

Nng sut lao ng Giai on trc khi vo t chc Giai on phi i mt vi thc t Giai on bin i v cht

S cam kt vi t chc

S lun chuyn lao ng Hnh 8.1: Qu trnh ha nhp vo t chc

V d: Nhng nhn vin mi ca Disneyland c ton b hai ngy lm vic u tin xem phim v nghe ging v vic Cng ty Disneyland mong i v k vng nh th no v cch nhn nhn v suy ngh ca nhng ngi lao ng trong t chc. Tho lun v ha nhp, chng ta cn ch rng giai on ha nhp c ngha quyt nh nht l thi gian ngi lao ng bt u vo cng ty. y l lc m t chc cn n lc un nn nhng ngi mi vo thnh nhng thnh vin vng vng ca t chc. Ha nhp c th c xem nh l mt qu trnh gm 3 giai on: Giai on trc khi gia nhp: l giai on xy ra trc khi nhn vin gia nhp t chc, do , hoc ngi lao ng ny s n vi t chc vi mt tp hp cc gi tr, thi , v k vng c hnh thnh trong h v c cng vic s phi lm v v c t chc. Giai on ng u vi thc t: l giai on m ngi lao ng mi xem xt t chc thc s mun g v phi sn sng i mt vi kh nng rng, nhng k
148
MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

vng ca h v thc t t chc c th rt khc bit. Ni chung, nu nhng k vng t ra l hn hoc km chnh xc th giai on i u vi thc t ch ti khng nh nhng nhn thc m c nhn ny c trc . Nhng thng th khng nh vy. Trng hp m gia k vng v thc t khc bit nhau, th nhng ngi lao ng mi phi tri qua mt qu trnh ha nhp gip h gi b nhng gi thuyt ban u v thay vo l nhng gi thuyt, nhng gi tr m t chc cn v mong mun h. mc cao nht, nhng ngi lao ng mi c th hon ton v mng vi thc t cng ty v thc t cng vic ca h v cui cng l h t b lm vic cho cng ty. Nh vy, s tuyn chn ng n s gim ng k cc kh nng xy ra tnh trng ny. Giai on bin i v cht ca nhn vin: l giai on m nhng ngi lao ng mi ca cng ty phi gii quyt tt c nhng vn c pht hin trong giai on i u thc t. lm iu ny, h c th phi tri qua nhng thay i; v l do ny m chng ta gi giai on ny l giai on thay i v cht. Ngi lao ng mi lm ch cc k nng do cng vic ca h i hi, v thc hin tt vai tr mi ca mnh v iu chnh ph hp vi cc chun mc v gi tr trong nhm lm vic ca mnh. Giai on ny c tc ng ti nng sut lao ng ca ngi lao ng, v s cam kt ca ngi i vi cc mc tiu ca t chc, cng nh quyt nh ca ngi l s li vi t chc hay khng. Chng ta c th ni rng, s bin i v qu trnh ha nhp khi bc vo t chc c cho l hon thnh khi nhng nhn vin mi c tuyn cm thy thoi mi vi t chc v cng vic ca h. Nhng nhn vin mi ny tip thu cc chun mc ca t chc v nhm lm vic ca h, ng thi h cng hiu v chp nhn cc chun mc . Mt khc, nhng ngi lao ng mi cng cm thy h c cc ng nghip chp nhn, tin tng v coi trng. H cng t tin rng, h c kh nng hon thnh tt cng vic c giao. H hiu v h thng khng ch l nhng nhim v ca bn thn h, m cn c nhng nguyn tc, cc th tc v chp nhn mt cch thoi mi cc thi quen ca t chc. Cui cng l, h bit c rng h s c nh gi nh th no, c ngha l, h bit nhng tiu chun no s c p dng o lng v nh gi kt qu thc hin cng vic ca h. H bit t chc mong i h nhng g v cn tip tc lm g thc hin cng vic c tt. S bin i thnh cng s c tc ng v nh hng tch cc i vi nng sut ca nhng nhn vin mi v ng thi cng c tc ng tch cc n cc cam kt ca h vi t chc v gim c xu hng ri b t chc. ha nhp nhng ngi lao ng mi vo t chc, t chc c th s dng cc hnh thc ha nhp nh sau: o Chnh thc hay khng chnh thc: Cc chng trnh o to v nh hng ngh nghip l nhng v d in hnh cho vic ha nhp chnh thc, qu trnh ha nhp khng chnh thc th ngc li, l t ngi lao ng mi trc tip vo v tr cng vic ca h vi mt cht hoc khng c s ch c bit no. o Ha nhp c nhn hay ha nhp tp th: Nhng ngi lao ng mi vo cng ty c th c ha nhp vo t chc mt cch ring r. Hin nay, c rt nhiu cc phng ban chuyn mn ha nhp cc nhn vin mi theo phng php ny.

MAN403_Bai 8_v1.001011221

149

Bi 8: Vn ha t chc o

a ra k hoch c nh hoc k hoch nng ng, bin i trong qu trnh ha nhp: Khong thi gian qu nhn vin mi vo cng ty bin i t ngi ngoi cuc tr thnh ngi thuc t chc c th c c nh hoc thay i. Mt khong thi gian qu c nh s hnh thnh cc giai on qu chun ha, cc giai on qu chun ha thng c ng dng trong cc chng trnh o to lun phin. Thi gian qu c nh cng bao gm c nhng giai on th thch, nh cc gio s tr ging mi cc Trng i hc s phi mt 6 nm th thch mi c b nhim lm gio s chnh thc. K hoch nng ng th khng ch ti v thi gian qu , iu ny cho chng ta thy y l mt h thng bt b nhim rt tiu biu, v ngi ta khng ch ti nn hn thi gian bt mt ai , m tin hnh bt bt c khi no nhn vin iu kin. Ha nhp c h thng mu thun vi ha nhp mt cch ngu nhin: Ha nhp c h thng c c trng bi vic s dng nhng ngi c vai tr, chc nng chuyn mn o to v khch l nhng ngi lao ng mi vo cng ty. Cc chng trnh t vn v hc ngh l nhng v d in hnh cho m hnh ha nhp theo h thng. Trong qu trnh ha nhp mt cch ngu nhin, th nhng ngi c vai tr chc nng chuyn mn khng c trng dng. Ngi ta cho nhng ngi lao ng mi t nhn bit mi vn bng chnh s suy ngh ca h.

8.5.

Lan truyn vn ha t chc

Vn ha c lan truyn ti ngi lao ng theo mt s hnh thc, m hnh thc hiu nghim nht l thng qua cc cu chuyn, cc nghi thc, cc biu tng vt cht v ngn ng.
8.5.1. Nhng cu chuyn

Ni dung ca cu chuyn v nhng bi hc v nhng n lc ca ngi sng lp ra t chc. Nhng cu chuyn nh th ny lan truyn ti nhiu t chc. Nhng cu chuyn thng k li mt s s kin v nhng ngi sng lp ra t chc, s ph lut, s bt ph t ngho kh pht ln giu c, gim s lng nhn vin; b tr li lao ng, phn ng vi nhng sai lm trong qu kh; s chu ng ca t chc. Nhng cu chuyn nh th ny gn hin ti vi qu kh v cho nhng gii thch chnh ng v hp l cho thc t hin nay cc t chc. Trong thi gian khi m Henry Ford II l ch tch ca tp on t Ford, ngi ta kh c th tm ra mt nh qun l no m khng bit v khng nghe c cu chuyn v s nhc nh ca ng Ford i vi cc thnh vin qun tr ca ng khi h tr nn qu kiu ngo, rng tn ca to nh ny l tn ti y. Thng ip mun m ch r rng rng: chnh Henry Ford II iu hnh cng ty, ch khng phi l ai khc. Nhn vin ca Nordstrom rt thch th v cu chuyn di y: Cu chuyn c tc dng tuyn truyn mt cch mnh m v chnh sch ca cng ty i vi khch hng:

150

MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

Khi h thng cc ca hng bn l ca cng ty cn rt non tr, mt khch hng ti ca hng v mun tr li mt b lp xe t. Nhn vin bn hng khng bit phi gii quyt vn nh th no. Khi ngi khch hng v nhn vin bn hng ang trao i vi nhau, ng Nordstrom i qua v nghe c cuc i thoi. Ngay lp tc ng lm trung gian ha gii, v hi ngi khch hng mua ht bao nhiu tin s lp trn. Sau ng Nordstrom yu cu nhn vin bn hng nhn li s lp v tr li ton b s tin cho khch hng. Sau khi khch hng nhn c tin v ra v, nhn vin bn hng bi ri nhn ng ch. "Nhng tha ng Nordstrom chng ta khng bn lp!". ng ch tr li :Ti bit, nhng chng ta cn lm bt c ci g lm vui lng khch hng". chnh l chnh sch nhn hng tr li m khng c cht vn khch hng. Mt in hnh v vn ha kinh doanh: ng Konosuke Matsushita Konosuke Matsushita (1894 1989) l mt nh doanh nghip ln v ni ting ca nc Nht. ng l ngi sng lp ra tp on Matsushita Electric, tp on kinh doanh hng mnh nht nh Nht bn. Ngy nay, khp th gii, ai cng bit n mt hng in t gia dng mang nhn hiu National, Panasonic... do tp on Matsushita Electric sn xut. Matsushita Electric l mt tp on a quc gia c ln vi khong 240.000 nhn vin, hn 100 chi nhnh v nh my hi ngoi, tng doanh thu hng nm ln ti trn 56 t USD. Doanh s ca tp on tng ng 85% GDP ca Singapore hoc Philippine (1992), gp 4 ln tng sn phm trong nc ca Vit nam nm 1992. Konosuke Matsushita xut thn t mt gia nh n np kiu Nht. Nm ln 9 tui, gia nh ng b khnh kit nn Matsushita phi ri gh nh trng tui thiu nhi bc vo hc ngh sa xe p thnh ph Osaka. M ci cha, vi m t nm 15 tui, n nm 18 tui, ng phi t lc mu sinh vi bnh phi him ngho ngay t tui "hoa nin" ca cuc i. ng vn ch c trong tay 100 Yn tin tr cp thi vic nhng gy dng nn mt c khng l ca hng Matsushita Electric. Cuc i ca Matsushita chnh l bn c kt kinh nghim thnh cng v c trin vng bo t i vi mt dn tc bit bng sc mnh ca ch, tinh thn v ti ngh, tin ln chinh phc ht mc tiu ny n mc tiu khc trong mt th gii cc k phc tp m quy lut th trng cn gh gm hn c chin trng. ng nu ra mt s bi hc: Mt l "Trong ngh thut gii quyt vn , phi thng thn i mt vi n, khng c vn vt khi tm tay". Hai l, "Vt qua gian lao cng to ln, con ngi cng v i", "Ln sng phi to thuyn", nhng cu chm ngn kiu y ca Goethe, Tolstoi cho thy phm cht cn c ca con ngi trong th thch. Ba l, nn ngh nhng gian lao nh liu thuc qu gip cho s pht trin ca bn. Cn khng hong chnh l c hi bng vng trc nghim kh nng v vng bn thc s ca bn. T mi tht bi nn rt ra nhng bi hc cho tng lai v dc sc bin mi vn ri thnh vn may... Trit l kinh doanh ca Matsushita l: Cn phi o to con ngi trc khi sn xut ra sn phm. Con ngi c qui c v cht lng mi mong c sn phm cht lng. ng Matsushita ngh ra nhiu bin php trong qun l nhn s nh: "Lun chuyn ni b", "Ci thin iu kin v mi trng lm vic", "Khen thng theo
MAN403_Bai 8_v1.001011221

151

Bi 8: Vn ha t chc

tinh thn v gi tr sng kin ca nhn vin" DN l ni qui t v o to con ngi Cn c bin php qun l sao cho mi nhn vin cm thy d chu khi sng v lm vic trong cng ty. Phi t c iu "Trm tng mt lng, ba qun hp sc". Hn na, mi ngi trong cng ty u phi t hi v tr li c nhng cu hi: V sao c cng ty ny? Mc ch kinh doanh ca Cng ty l g? Tinh thn kinh doanh v nhng quan im ch o l g? www.vnecono.com, Tm hiu v vn ha kinh doanh ca ngi Nht Bn
8.5.2. Cc nghi thc

Cc nghi thc l nhng chui lp i lp li cc hot ng nhm biu th v cng c cc gi tr vn ha c bn ca t chc. Qua cc nghi thc, nhn vin c th thy nhng mc tiu no l quan trng nht; ai l ngi quan trng v ai l nhng ngi khng th thiu c. N c th l nhng hot ng c tiu chun ha s dng trong nhng thi im c bit nhm tc ng ti hnh vi v nhng hiu bit ca nhng thnh vin trong t chc. V d: Mt trong nhng nghi thc cng ty ni ting nht l Hi ngh khen thng hng nm ca hng m phm Marg Kag. Ging nh l s pha trn gia mt gnh xic vi cuc trnh din hoa hu M, hi ngh khen thng ca Hng m phm Marg Keg din ra khong hn 2 ngy ti mt khn thnh phng ln, trc mt s lng ln khn thnh gi reo h, tt c u mc qun o d hi lng ly. Da trn c s thnh tch t c nh ch tiu doanh s bn hng, nhng nhn vin bn hng n c thng cc tng phm sc s nh: gim bng kim cng hoc bng vng, khn chong, xe hi Cadilaes mu hng. Mn trnh din ny ng vai tr l ng c thc y nhn vin thng qua vic cng khai tha nhn thnh tch bn hng tuyt vi ca h. Bn cnh , kha cnh nghi thc ny l cng c s quyt tm v lc quan ca c nhn Marg Kag, gip cho Marg vt qua nhng kh khn c nhn, to dng cng ty ca chnh mnh, t c s thnh cng to ln trong kinh doanh. iu cng lm cho cc nhn vin bn hng ca cng ty bit rng, vic t c cc ch tiu bn hng l quan trng, v bng nhit tnh lm vic chm ch v c khuyn khch tho ng, th chnh h cng c th t c thnh cng. Nhng v d khc v nghi thc na l nghi thc v s ha nhp trong cng ty, nghi thc v s i mi... Nghi thc v s ha nhp khuyn khch v khin nhng thnh vin trong t chc xch li gn nhau v trung thnh vi t chc. l vic t chc nhng bui lin hoan hay picnic cho nhn vin trong ton cng ty. Nghi thc v s i mi th hin di dng nhng chng trnh o to v pht trin ca cng ty.
8.5.3. Cc biu tng vt cht

Cc biu tng vt cht l nhng s vt, hot ng hay s kin gip cho vic chuyn ti ngha ca vn ha t chc. S bi tr trong t chc, trang phc ca nhn vin trong t chc l nhng v d v cc biu tng vt cht. Cc v d khc v biu tng vt cht bao gm: qui m phng lm vic, trang thit b vn phng; tin th lao thm, phng khch, cc dng c phng n, hoc khu vc xe ring. Nhng biu tng vt cht ny truyn t n ngi lao ng h bit rng ai l nhng ngi quan trng, v cc kiu hnh vi ng x no l ph hp (v d: chp nhn ri ro, bo th, c on, thu ht tham gia, c nhn, x hi ...).
152
MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

V d: Fullers v Lampreia l hai nh hng t gi nht ca Seattle. Mc d, cc nh hng ny khng cao n 10 tng, nhng hai khch sn vn em n nhng cm gic khc bit. Fuller l mt khch sn sang trng c bi tr nh mt nh bo tng. Cc nhn vin khch sn th n mc rt nghi thc, cu k, trng lc no cng nghim trang, tp trung ch vo cng vic, v cch c x th ht sc kiu cch. Ngc li, khch sn Lumpreia th gin d v yn tnh. Nh hng ny c trang tr c phong cch ht sc n gin. Cc nhn vin n mc khng trang trng v kiu dng qun o cng ph hp s bi tr trong nh hng. C nh hng Lampriea v Fullers u c ting v phc v v n ca h; c phc v cn phi t bn trc vi ngy, i khi vi tun vi gi ti thiu 80 USD cho mt ba n ti cho 2 ngi. Th nhng, hai nh hng c vn ha t chc rt khc nhau th hin vic trang tr, cch n mc ca nhn vin. Hn na, nhng biu tng vt cht ny truyn mt thng ip ti nhng nhn vin mi khch sn Fullers, thng ip l chng ti rt trang nghim, nghi l v d dt. Thng ip Lampria l, chng ti rt thoi mi v ci m. Mt v d na v biu tng vt cht th hin vn ha t chc. l logo ca hng sn xut t Mercedess-Benz. V mt hu hnh, logo ny l mt mnh kim loi c hnh dng c bit. V mt ngha, logo ny th hin cho cht lng cao, v uy tn ca nhng chic xe do hng ny sn xut.
8.5.4. Ngn ng

Rt nhiu t chc v n v trong phm vi t chc s dng ngn ng l mt cch nhn bit vn ha t chc, hoc cm vn ha b phn. Bng cch tip thu cc ngn ng ny, cc thnh vin s chng t s chp nhn ca h i vi vn ha t chc, v bng cch lm nh vy, s gip bo tn vn ha ca t chc. Cc t chc thng pht trin nhng khi nim ring nhm m t cc b phn trang thit b, cc nhn vin ch cht, nhng nh cung cp, khch hng, hoc cc sn phm lin quan n doanh nghip ca h. Nhng nhn vin mi c tuyn thng phi thuc nhng t vit tt v cc thut ng. Sau mt thi gian lm vic ti cng ty h s quen vi cc thut ng ny. Cc thut ng ng vai tr l mt mu s chung thng nht cc thnh vin ca mt vn ha t chc, hoc cm vn ha b phn.
8.6. Qun l v thay i vn ha t chc

Khi mt t chc c thnh lp t lu th vn ha ca n cng lu i. Bi v vn ha ca t chc c hp thnh bi cc c tnh tng i n nh v bn vng do s tr nn rt kh thay i. S thay i vn ha t chc chu nh hng rt ln ca nhng ngi cp qun l cao nht ca t chc. Phi mt nhiu thi gian hnh thnh vn ha t chc v khi vn ha c thit lp th n c khuynh hng tr nn bm r su vo t chc. c bit l vn ha mnh th rt kh thay i, v ngi lao ng trong t chc qu gn b vi n. Do , cng vi thi gian, nu mt vn ha no tr nn khng ph hp vi mt t chc v iu bt li, cn tr i vi qun l th c th ban qun l hu nh khng lm c g thay i c n, c bit l trong ngn hn. Trong nhng iu kin thun li nht th nhng thay i v vn ha ch c th c o lng trong nhiu nm ch khng phi o lng bng nhiu tun hay thng.
MAN403_Bai 8_v1.001011221

153

Bi 8: Vn ha t chc

Vy nhng iu kin thun li l nhng iu kin no c th thc y s thay i v vn ha? Thc t cho thy rng, s thay i ca vn ha c kh nng xy ra nht khi hu ht, hoc tt c cc iu kin di y tn ti: o C mt s khng hong trm trng: y c th l mt c sc ln lm suy yu nguyn trng trong t chc v gy ra s nghi ng v tnh ph hp ca vn ha hin hnh. Nhng v d cho trng hp ny c th l: mt s tht li v ti chnh ng ngc nhin ca t chc; hoc t chc b mt khch hng; hoc l mt s nhy vt v cng ngh ca i th cnh tranh. o S thay i trong gii lnh o cng ty. Lnh o mi c th c nhn vin trong cng ty cho l c kh nng hn i ph vi cuc khng hong khi h c th a ra mt nhm cc gi tr c bn thay th. Lnh o mi ny bao gm cc cn b iu hnh ch cht ca cng ty, nhng cng c th cn bao gm c nh qun l cao cp ca cng ty. o T chc nh (cn non tr): mt t chc c tui i tr hn, th s bm r ca vn ha vo t chc s yu hn. Tng t s l d dng hn cho cc nh qun l truyn b cc gi tr mi khi t chc cn nh. o Vn ha t chc yu: Vn ha ca t chc cng mnh, v s nht tr ca cc thnh vin v cc gi tr ca t chc cng cao, th s cng kh khn hn trong vic thay i vn ha. Vn ha t chc yu s d thay i hn so vi vn ha mnh. Cn nh rng cho d cc iu kin trn ang tn ti nhng cng khng th m bo rng vn ha ca t chc s thay i. Hn th na, bt c mt s thay i c ngha no cng cn c thi gian di. Do , vn ha ca mt t chc cn c xem l mt yu t c nh hng rt quan trng ln hnh vi ca ngi lao ng, c bit trong giai on ngn v trung hn v ln nhng ci g m cc nh qun l t c nh hng ti c. Mt khc, mun thay i vn ha t chc cn i hi s thay i v c cu t chc. S thay i ny cn ph thuc vo nhng hot ng khc ca qun tr ngun nhn lc nh tuyn m, tuyn chn, o to, pht trin ngh nghip v thng tin, h thng khen thng... Phng php thay i vn ha t chc Vn ha t chc c th thay i c nhng rt kh khn v mt nhiu thi gian. c th thay i c vn ha t chc, nh qun l cn tp trung vo 3 yu t ch yu sau: thay i con ngi, thay i h thng qun l v thay i c cu t chc. o Thay i con ngi: Thay i con ngi trong t chc th hin vic p dng phng php tuyn m, tuyn chn, thuyn chuyn hay sa thi ngi lao ng. Vic tuyn nhng cn b qun l cao cp ca cng ty t ngun bn ngoi rt c th s lm thay i vn ha c ca cng ty. Thi v hnh vi ca nhn vin trong cng ty s c iu chnh li theo cch mi. o Thay i c cu t chc: thay i vn ha t chc, nh qun l c th tin hnh thit k li cng vic nhm tng s linh hot ca vai tr ca ngi lao ng. Mt khc, nh qun l c th xut thay i c cu t chc nhm p ng yu cu mi trong mi trng lun thay i nh hin nay. o Thay i h thng qun l: Thay i h thng qun tr ngun nhn lc trong t chc nh h thng khen thng, o to v pht trin, cng tc nh gi thc hin cng vic... s gp phn thay i vn ha ca t chc.
154
MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

TM LC CUI BI

Trong cc t chc, c mt h thng lun thay i, rt kh xc nh v miu t, nhng h thng ny vn tn ti v nhng ngi lao ng trong t chc thng m t n bng mt khi nim chung, l vn ha t chc". Vn ha t chc c hnh thnh da trn c s trit l kinh doanh ca ngi sng lp ra t chc. Khi xy dng vn ha t chc mnh vi cc gi tr thch hp th n s c tc ng tch cc n hnh vi ca ngi lao ng. Tuy nhin, cng cn phi quan tm n nhng gnh nng c th c do vn ha t chc gy nn khi nhng gi tr vn ha khng gip cho t chc bt kp c vi s thay i ca mi trng kinh doanh. Trong bi cnh hin nay, cc t chc rt quan tm n vic xy dng, qun l v thay i vn ha nhm tng s trung thnh ca ngi lao ng, nng cao uy tn v kh nng cnh tranh ca t chc.

MAN403_Bai 8_v1.001011221

155

Bi 8: Vn ha t chc

CU HI N TP

1. Vn ha t chc l g? Trnh by nhng c trng hnh thnh nn vn ha t chc ? 2. Hy m t vn ha ca mt t chc m anh/ch bit. (Chng hn, hy m t vn ha ca mt lp hc). Nhng gi tr, nim tin, cu chuyn, biu tng no c ngha ln i vi mi ngi trong t chc ? 3. Trong mt t chc, vn ha c th hin v lan truyn thng qua nhng g? Nu v d vn ha c lan truyn thng qua biu tng vt cht t chc m anh/ch bit? 4. Vn ha mnh l g? Vn ha mnh nh hng ti hnh vi ca ngi lao ng trong t chc nh th no? 5. Vn ha t chc c th thay i c khng? Nu c th thay i bng cch no?

156

MAN403_Bai 8_v1.001011221

Bi 8: Vn ha t chc

BI TP TNH HUNG

N lc thay i vn ha ti cng ty US POSTAL SERVICE US Postal Service l mt trong nhng cng ty kh ni ting ca M trong lnh vc cung cp cc dch v bu in (dch v chuyn th, chuyn bu phm v qung co). Hin nay, cng ty c khong 700.000 nhn vin. Doanh thu trung bnh hng nm ca cng ty l 68,5 t la M. Qu lng trung bnh hng nm l khong 48 t la M. Khi Marvin c b nhim gi chc tng gim c cng ty vo nm 2002, ng ha s thay i vn ha cng ty ny theo hng n gin b my qun l, trao quyn cho nhn vin, gi nhng nhn vin c nng lc v c trch nhim trong cng vic, thnh lp i chc nng cho khuyn khch v thc y s hp tc, phi hp cht ch gia cc nhn vin trong qu trnh thc hin cng vic. Vi tt c nhng n lc ny, ng Marvin mun thay i s nhn nhn ca cng ng v cng ty vn d hot ng khng my hiu qu ny. ng cng mun nhn vin trong cng ty bit rng, hin cng ty ang phi cnh tranh vi cc i th rt mnh, l United Porcel Service, Federal Express v dch v th in t. Mc d vy, Marvin vn cha to ra tc ng no i vi vn ha vn c ca Postal Service. Theo i din ca t chc Cng on ca cng ty, ngi i din cho khong 240.000 nhn vin a th th cng ty vn cha c thay i g. S phn quyn cho nhn vin l mt kin hay trong vng 60 ngy cho n khi cp qun l nhn ra rng iu ng ngha vi vic tc b quyn lc ca cn b qun l trung gian v cho nhn vin c ting ni. Postal Service gp phi mt vn rt nan gii lin quan n lc lng lao ng ca cng ty. l ngy cng c nhiu li phn nn ca nhn vin v cc vn lin quan n cng vic v li ch ca h. Nm 2005, khong 73.300 li phn nn ca nhn vin khng c gii quyt bi cp qun l. V mt nhn vin a th giu kinh nghim ca cng ty b ui vic ch v anh t chi khng lm vic ngoi gi do phi a n con i hc. C ba s kin ng ch v c xem nh l trung tm ca mi quan h cng thng gia nhn vin v cp qun l ca cng ty. Th nht l s kin xut pht t vic p dng h thng t ng ha trong phn loi th. Tin lng trung bnh cho 1 nhn vin theo tha thun l 45.000 la vo nm 2005. Cng ty mun ct gim chi ph lao ng thng qua vic s dng thit b phn loi th v m ha th. Vic ny gy ra lo lng cho cng on ca cng ty. Chng hn s t ng ha ny chi nhnh San Francisco buc 600 trong s 2400 nhn vin phi i ca lm vic v i cng vic. Trong mt s trng hp, nhn vin phi chuyn sang cng vic c mc lng thp hn. Th hai l s kin lin quan n vic m phn k kt hp ng. Trong vng m phn gia cng ty v 4 t chc cng on, ch c 1 t chc cng on t c tha thun v tin lng v li ch cho nhn vin, cn cc t chc cng on khc cho rng tin lng m Postal tr cho nhn vin cha tng xng vi sc lao ng ca h v thp hn nhiu so vi mc lng m cc cng ty dch v bu in khc tr cho nhn vin. Cui cng l vn lin quan n vic gim bin ch. Sau khi tr thnh gim c iu hnh, Marvin cung cp ch v hu sm rt hp dn cho cc nh qun l. Cng ty hy vng s ct gim c 30.000 v tr qun l vn lm cho b my qun l tr nn cng knh. Tuy nhin, chnh nhng nhn vin a th li b
MAN403_Bai 8_v1.001011221

157

Bi 8: Vn ha t chc

buc phi v hu sm trong khi mi nm h c th chuyn 180 t bc th. Kt qu cui cng l 48.000 nhn vin v hu, nhiu ngi trong s h l nhng nhn vin giu kinh nghim v nhng gim st vin. Nhng nhn vin cn li buc phi lm ngoi gi m bo khi lng cng vic ca cng ty. Cu hi 1. Hy m t vn ha ca cng ty Postal Service. 2. Hy a ra nhng xut gip cho ban lnh o cng ty tin hnh thay i vn ha cng ty mt cch thnh cng?

158

MAN403_Bai 8_v1.001011221

You might also like