You are on page 1of 68

Ch¬ng XII: Nh«m vµ hîp chÊt

PhÇn A. tãm t¾t lý thuyÕt

I. nh«m
Nh«m lµ kim lo¹i ho¹t ®éng kh¸ m¹nh, t¸c dông ®îc víi nhiÒu ®¬n chÊt vµ hîp
chÊt.
1. T¸c dông víi phi kim
Khi ®èt nãng, nh«m t¸c dông víi nhiÒu phi kim nh oxi, lu huúnh, halogen.
0
4Al + 3O2 →
t 2Al2O3
0
2Al + 3S →
t Al2S3
0
2Al + 3Cl2 →
t 2AlCl3
2. T¸c dông víi axit
a. Dung dÞch axit HCl vµ H2SO4 lo·ng gi¶i phãng hidro:
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3 H2 ↑
2Al + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2 ↑
b. Dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng:
0
2Al + 6H2SO4 (®Æc) →
t Al2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
Chó ý: Al kh«ng tan trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nguéi!
c. Dung dÞch HNO3:
Nh«m t¸c dông víi dung dÞch HNO3 t¹o thµnh Al(NO3)3, níc vµ c¸c s¶n phÈm
øng víi sè oxi ho¸ thÊp h¬n cña nit¬: NH4NO3 ; N2 ; N2O ; NO ; NO2.
S¶n phÈm t¹o thµnh cã thÓ lµ mét hçn hîp khÝ, khi ®ã øng víi mçi khÝ, viÕt
mét ph¬ng tr×nh ph¶n øng. VÝ dô s¶n phÈm gåm khÝ N2O vµ N2:
10Al + 36HNO3 → 10Al(NO3)3 + 3N2 ↑ + 18H2O
8Al + 30HNO3 → 8Al(NO3)3 + 3N2O ↑ + 15H2O
Chó ý: Al kh«ng tan trong dung dÞch HNO3 ®Æc nguéi!
3. T¸c dông víi níc
2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2 ↑
Ph¶n øng nµy chØ x¶y ra trªn bÒ mÆt cña thanh Al do Al(OH)3 t¹o thµnh kh«ng
tan ®· ng¨n c¶n ph¶n øng. Thùc tÕ coi Al kh«ng t¸c dông víi níc!
4. T¸c dông víi dung dÞch kiÒm
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 ↑
2Al + Ba(OH)2 + 2H2O → Ba(AlO2)2 + 3H2 ↑
B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh Al tan trong dung dÞch baz¬ kiÒm lµ:
2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2 ↑
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
5. T¸c dông víi dung dÞch muèi
2Al + 3CuSO4 → Al2(SO4)3 + 3Cu

1
Al + 3AgNO3 → Al(NO3)3 + 3Ag
6. T¸c dông víi oxit kim lo¹i (ph¶n øng nhiÖt nh«m):
a. Kh¸i niÖm
NhiÖt nh«m lµ ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ kim lo¹i b»ng c¸ch dïng Al kim ®Ó khö
oxit kim lo¹i thµnh kim lo¹i ë nhiÖt ®é cao trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã kh«ng
khÝ.

0
2Al + Fe2O3 →
t Al2O3 + 2Fe (*)

b. Ph¹m vi ¸p dông
Ph¶n øng nhiÖt nh«m chØ sö dông khi khö c¸c oxit cña kim lo¹i trung b×nh vµ
yÕu nh: oxit s¾t, (FeO, Fe2O3, Fe3O4) oxit ®ång, oxit ch×...
Kh«ng sö dông ph¬ng ph¸p nµy ®Ó khö c¸c oxit kim lo¹i m¹nh nh: ZnO, MgO...

c. Liªn hÖ gi÷a khèi lîng chÊt r¾n tríc ph¶n øng vµ khèi lîng chÊt r¾n sau ph¶n
øng:
Trong qu¸ tr×nh nhiÖt nh«m, c¸c chÊt tríc ph¶n øng vµ sau ph¶n øng ®Òu lµ
c¸c chÊt r¾n (c¸c kim lo¹i vµ oxit kim lo¹i). Nh vËy:
Khèi lîng chÊt r¾n tríc ph¶n øng = Khèi lîng chÊt r¾n sau ph¶n øng

d. HiÖu suÊt ph¶n øng nhiÖt nh«m


Gi¶ sö tiÕn hµnh ph¶n øng nhiÖt nh«m hçn hîp bét gåm Al = x mol vµ Fe 2O3 =
y mol theo ph¬ng tr×nh (*).
Trêng hîp 1: Ph¶n øng diÔn ra hoµn toµn ( H = 100%), khi ®ã cã 2 kh¶ n¨ng:
- NÕu Al d: chÊt r¾n A sau ph¶n øng gåm Al = x-2y, Al2O3 = y vµ Fe = 2y. Khi
cho A t¸c dông víi dung dÞch kiÒm sÏ cã khÝ hidro bay ra.
- NÕu Al hÕt: chÊt r¾n A sau ph¶n øng gåm Fe2O3 = y- 0,5x, Al2O3 = 0,5x vµ
Fe= 2x. Khi cho A t¸c dông víi dung dÞch kiÒm kh«ng cã khÝ hidro bay ra.
Trêng hîp 2: Ph¶n øng diÔn ra kh«ng hoµn toµn (H < 100%), khi ®ã ®Æt sè
mol ph¶n øng theo mét biÕn míi. ChÊt r¾n sau ph¶n øng gåm 4 chÊt: Al,
Fe2O3, Al2O3 vµ Fe.

e. Bµi to¸n chia chÊt r¾n sau ph¶n øng nhiÖt nh«m thµnh hai phÇn kh¸c nhau.
XÐt qu¸ tr×nh nhiÖt nh«m diÔn ra theo ph¶n øng (*). Gi¶ sö ph¶n øng diÔn ra
hoµn toµn, Al d, chÊt r¾n sau ph¶n øng ®îc chia thµnh 2 phÇn cã khèi lîng
kh¸c nhau.
- Gäi sè mol c¸c chÊt trong phÇn 1 lµ Al = a, Al2O3 = b vµ Fe = 2b.
- Gäi sè mol c¸c chÊt trong phÇn 2 lµ Al = ka, Al2O3 = kb vµ Fe = 2kb.
Chó ý:
- Kh«ng gäi sè mol cho c¸c chÊt tríc khi tham gia ph¶n øng nhiÖt nh«m.
- TØ lÖ sè mol cña c¸c chÊt s¶n phÈm = tØ lÖ c¸c hÖ sè trong ph¬ng tr×nh
ph¶n øng.

2
II. nh«m oxit
1. TÝnh chÊt vËt lý: Lµ chÊt r¾n mµu tr¾ng, kh«ng tan trong níc.
2. TÝnh chÊt ho¸ häc: (TÝnh chÊt lìng tÝnh)
T¸c dông víi dung dÞch axit:
Al2O3 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2O
T¸c dông víi dung dÞch baz¬ → muèi aluminat:
Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O
Al2O3 + Ba(OH)2 → Ba(AlO2)2 + H2O
3. §iÒu chÕ:
- Cho Al t¸c dông víi oxi.
0
- NhiÖt ph©n Al(OH)3 : 2Al(OH)3 →
t Al2O3 + 3H2O

III. nh«m hidroxit


1. TÝnh chÊt vËt lý: Lµ chÊt kÕt tña keo mµu tr¾ng, kh«ng tan trong níc.
2. TÝnh chÊt ho¸ häc: (TÝnh chÊt lìng tÝnh)
T¸c dông víi dung dÞch axit:
Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O
T¸c dông víi dung dÞch baz¬ → muèi aluminat:
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
2Al(OH)3 + Ba(OH)2 → Ba(AlO2)2 + 4H2O
Chó ý: Al(OH)3 kh«ng tan ®îc trong c¸c dung dÞch baz¬ yÕu nh NH3, Na2CO3...
3. §iÒu chÕ
a. Tõ dung dÞch muèi Al3+ nh AlCl3, Al(NO3)3, Al2(SO4)3:
- T¸c dông víi dung dÞch baz¬ yÕu (dung dÞch NH3, dung dÞch Na2CO3...):
AlCl3 + 3NH3 + 3H2O → Al(OH)3 ↓ + 3NH4Cl
Al(OH)3 t¹o thµnh kh«ng tan khi cho NH3 d.
2AlCl3 + 3Na2CO3 + 3H2O → 2Al(OH)3 ↓ + 6NaCl + 3CO2
- T¸c dông víi dung dÞch baz¬ m¹nh (dung dÞch NaOH, Ba(OH)2...):
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl
Al(OH)3 t¹o thµnh tan dÇn khi cho kiÒm d:
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
Tæng qu¸t:
AlCl3 + 4NaOH → NaAlO2 + 3NaCl + 2H2O
b. Tõ dung dÞch muèi aluminat (NaAlO2 , Ba(AlO2)2...):
- T¸c dông víi dung dÞch axit yÕu (khÝ CO2, dung dÞch NH4Cl, dung dÞch
AlCl3... ):
NaAlO2 + CO 2 + 2H2O → Al(OH)3 ↓ + NaHCO3
(Al(OH)3 t¹o thµnh kh«ng tan khi sôc khÝ CO2 d).
NaAlO2 + NH4Cl + H2O → Al(OH)3 ↓ + NaCl + NH3
3NaAlO2 + AlCl3 + 3H2O → 4Al(OH)3 ↓ + 3NaCl
- T¸c dông víi dung dÞch axit m¹nh (dung dÞch HCl...):

3
NaAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 ↓ + NaCl
Al(OH)3 t¹o thµnh tan dÇn khi cho axit d:
Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O
Tæng qu¸t:
NaAlO2 + 4HCl → AlCl3 + NaCl + 2H2O

IV. muèi nh«m


HÇu hÕt c¸c muèi nh«m ®Òu tan trong níc vµ t¹o ra dung dÞch cã m«i trêng
axit yÕu lµm chuyÓn quú tÝm thµnh mµu hång:
[Al(H2O)]3+ + H2O [Al(OH)]2+ + H3O+
Mét sè muèi nh«m Ýt tan lµ: AlF3 , AlPO4 ...
Muèi nh«m sunfat cã kh¶ n¨ng t¹o phÌn. C«ng thøc cña phÌn chua lµ
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

V. S¶n xuÊt nh«m


Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt nh«m lµ quÆng boxit Al2O3.nH2O. QuÆng boxit thêng
lÉn c¸c t¹p chÊt lµ Fe2O3 vµ SiO2. Ngêi ta lµm s¹ch nguyªn liÖu theo tr×nh tù
sau:
QuÆng boxit ®îc nghiÒn nhá råi ®îc nÊu trong dung dÞch xót ®Æc ë kho¶ng
180oC. Lo¹i bá ®îc t¹p chÊt kh«ng tan lµ Fe2O3, ®îc dung dÞch hçn hîp hai muèi
lµ natri aluminat vµ natri silicat:
Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O
SiO2 + 2NaOH → Na2SiO3 + H2O
Sôc CO2 vµo dung dÞch, Al(OH)3 t¸ch ra:
NaAlO2 + CO 2 + 2H2O → Al(OH)3 ↓ + NaHCO3
Läc vµ nung kÕt tña Al(OH)3 ë nhiÖt ®é cao (> 900oC ta ®îc Al2O3 khan.
§iÖn ph©n nãng ch¶y Al2O3 víi criolit (3NaF.AlF3 hay Na3AlF6) trong b×nh ®iÖn
ph©n víi hai ®iÖn cùc b»ng than ch×, thu ®îc nh«m:
2Al2O3 dpnc
→ 4Al + 3O2
C¸c ph¶n øng phô x¶y ra trªn ®iÖn cùc: khÝ oxi ë nhiÖt ®é cao ®· ®èt ch¸y d-
¬ng cùc lµ cacbon, sinh ra hçn hîp khÝ lµ CO vµ CO2 theo c¸c ph¬ng tr×nh:
C + O2 → CO2
2C + O2 → 2CO
Sù khö ion Al3+ trong Al2O3 lµ rÊt khã kh¨n, kh«ng thÓ khö ®îc b»ng nh÷ng
chÊt khö th«ng thêng nh C, CO, H2...

PhÇn B: Bµi tËp cã lêi gi¶i

§Ò bµi
446. Nªu hiÖn tîng vµ viÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng trong c¸c trêng hîp sau:
a. Nhá dÇn dÇn dung dÞch KOH vµo dung dÞch Al2(SO4)3.
b. Nhá dÇn dÇn dung dÞch AlCl3 vµo dung dÞch NaOH.
c. Cho Na kim lo¹i vµo dung dÞch AlCl3.

4
447. Nh«m tan ®îc dÔ dµng trong dung dÞch kiÒm m¹nh (vÝ dô dung dÞch
NaOH) gi¶i phãng hidro. Cã thÓ nãi nh«m lµ kim lo¹i lìng tÝnh hay kh«ng? T¹i
sao? KiÒm gi÷ vai trß g× trong ph¶n øng nµy? ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng
x¶y ra.

448. (TrÝch ®Ò thi §H vµ C§ khèi B - 2004)


Cho hçn hîp A gåm Al2O3, MgO, Fe3O4, CuO. Cho khÝ CO d ®i qua A nung nãng
®îc chÊt r¾n B. Hoµ tan B vµo dung dÞch NaOH d, ®îc dung dÞch C vµ chÊt
r¾n D. Cho dung dÞch HCl d vµo dung dÞch C. Hoµ tan chÊt r¾n D vµo dung
dÞch HNO3 lo·ng (ph¶n øng t¹o khÝ NO). ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng.

449. Cho hçn hîp A gåm 4,6 gam Na vµ 8,1 gam Al. TÝnh sè mol khÝ H 2 thu ®-
îc khi:
1. Cho A vµo mét lîng H2O d.
2. Cho A vµo mét lîng dung dÞch NaOH d.

450. Hoµ tan hÕt m gam hçn hîp gåm Al vµ Na b»ng dung dÞch NaOH d, thu
®îc 8,96 lÝt khÝ H2 (®ktc) vµ dung dÞch A. Sôc khÝ CO2 vµo A tíi khi lîng kÕt
tña kh«ng thay ®æi n÷a thu ®îc 15,6 gam kÕt tña.
ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh m.

451. Hçn hîp bét A gåm Ba vµ Al.


Cho m gam A vµo mét lîng níc d thu ®îc 0,25 mol khÝ H2.
Cho m gam A vµo dung dÞch NaOH d thu ®îc 0,4 mol khÝ H2.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra vµ tÝnh m.

452. B×nh A chøa 300 mL dung dÞch AlCl3 1M.


Cho 500 mL dung dÞch NaOH vµo b×nh A thu ®îc 15,6 gam kÕt tña. TÝnh
nång ®é mol/L cña dung dÞch NaOH ®· dïng.
453. Hoµ tan hÕt 0,81 gam bét nh«m vµo 550 mL dung dÞch HCl 0,2M thu ®îc
dung dÞch A. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch NaOH 0,5 M cÇn thªm vµo dung dÞch A
®Ó:
a. Thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt.
b. Thu ®îc 0,78 gam kÕt tña.

454. Cho 3,87 gam hçn hîp A gåm Mg vµ Al vµo 250 mL dung dÞch X chøa axit
HCl 1M vµ axit H2SO4 0,5M ®îc dung dÞch B vµ 4,368 lÝt khÝ H2 ë ®ktc.
1. H·y chøng minh r»ng trong dung dÞch B vÉn cßn d axit.
2. TÝnh khèi lîng cña c¸c kim lo¹i trong hçn hîp A.
3. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch C gåm NaOH 0,2M vµ Ba(OH) 2 0,1M cÇn ®Ó
trung hoµ hÕt lîng axit d trong dung dÞch B.

5
455. Cho 5,2 gam hçn hîp A gåm Al, Fe, Cu t¸c dông víi 20 mL dung dÞch
NaOH 6M, thu ®îc 2,688 lÝt khÝ ë ®ktc, sau ®ã thªm tiÕp 400 mL dung dÞch
axit HCl 1M vµ ®un nãng ®Õn khi khÝ H2 ngõng tho¸t ra. Läc t¸ch hçn hîp chÊt
r¾n B.
Cho B t¸c dông hÕt víi dung dÞch HNO3 lo·ng thu ®îc dung dÞch C vµ 0,672 lÝt
khÝ NO (®o ë ®ktc).
Cho C t¸c dông víi dung dÞch NaOH d t¹o kÕt tña D. Nung D ë nhiÖt ®é cao
®Õn khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc chÊt r¾n E. BiÕt c¸c ph¶n øng ®Òu x¶y ra
hoµn toµn.
1. TÝnh khèi lîng c¸c kim lo¹i trong A.
2. TÝnh khèi lîng chÊt r¾n E.

456. Cho m gam hçn hîp A gåm Al, Mg, Cu. Hoµ tan m gam A trong dung dÞch
NaOH d, thu ®îc 3,36 lÝt khÝ H2 ë ®ktc vµ phÇn kh«ng tan B. Hoµ tan hÕt B
trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng thu ®îc 2,24 lÝt khÝ SO2 ë ®ktc vµ dung
dÞch C. Cho C ph¶n øng víi dung dÞch NaOH d thu ®îc kÕt tña D. Nung kÕt tña
D tíi khèi lîng kh«ng ®æi, thu ®îc chÊt r¾n E. Cho E ph¶n øng víi mét lîng khÝ
H2 d ®un nãng thu ®îc 5,44 gam chÊt r¾n F. BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn
toµn.
TÝnh khèi lîng cña c¸c chÊt trong A vµ F.

457. Hoµ tan hoµn toµn 2,16 gam kim lo¹i M trong 500 mL dung dÞch HNO 3
0,6M thu ®îc dung dÞch A (kh«ng chøa muèi NH4NO3) vµ 604,8 mL hçn hîp khÝ
N2 vµ N2O ë ®ktc. TØ khèi h¬i cña hçn hîp khÝ nµy so víi H2 lµ 18,445.
MÆt kh¸c, hoµ tan hoµn toµn 7,038 gam Na kim lo¹i vµo 400 mL dung dÞch
HCl x mol/L thu ®îc khÝ H2 vµ dung dÞch E.
Trén dung dÞch A víi dung dÞch E thu ®îc 2,34 gam kÕt tña.
1. X¸c ®Þnh kim lo¹i M.
2. X¸c ®Þnh nång ®é mol/L cña dung dÞch HCl ®· dïng.

458. TiÕn hµnh ph¶n øng nhiÖt nh«m víi 84,15 gam hçn hîp bét Al vµ Fe2O3.
Chia hçn hîp chÊt r¾n thu ®îc sau ph¶n øng thµnh 2 phÇn.
PhÇn mét cã khèi lîng 28,05 gam cho t¸c dông víi dung dÞch HCl d thu ®îc
0,175 mol H2.
PhÇn hai cho t¸c dông víi dung dÞch NaOH d thu ®îc 0,15 mol H2.
1. TÝnh khèi lîng c¸c chÊt trong hçn hîp ®Çu.
2. TÝnh hiÖu suÊt ph¶n øng nhiÖt nh«m.

459. TiÕn hµnh ph¶n øng nhiÖt nh«m víi Fe2O3 trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã
kh«ng khÝ. Chia hçn hîp sau ph¶n øng ®· trén ®Òu thµnh 2 phÇn.
PhÇn mét cã khèi lîng 67 gam cho t¸c dông víi lîng d dung dÞch NaOH thÊy cã
16,8 lÝt H2 bay ra.
Hoµ tan phÇn 2 b»ng mét lîng d dung dÞch HCl thÊy cã 84 lÝt H2 bay ra.
C¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, c¸c thÓ tÝch khÝ ®o ë ®ktc.

6
1. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh khèi lîng Fe thu ®îc trong qu¸ tr×nh nhiÖt nh«m.

460. Hoµ tan hoµn toµn mét lîng oxit FexOy b»ng dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng
thu ®îc 4,48 lÝt khÝ SO2 ë ®ktc, phÇn dung dÞch chøa 240 gam mét lo¹i muèi
s¾t duy nhÊt.
1. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña oxit s¾t.
2. Trén 5,4 gam bét Al vµ 23,2 gam bét oxit s¾t ë trªn råi tiÕn hµnh ph¶n øng
nhiÖt nh«m, gi¶ sö chØ x¶y ra ph¶n øng khö trùc tiÕp Fe xOy thµnh Fe. Hoµ tan
hÕt hçn hîp chÊt r¾n sau ph¶n øng b»ng dung dÞch H2SO4 20% ( d = 1,4
g/mL) th× thu ®îc 5,376 lÝt khÝ H2 ë ®ktc.
a. TÝnh hiÖu suÊt cña ph¶n øng nhiÖt nh«m.
b. TÝnh thÓ tÝch tèi thiÓu dung dÞch H2SO4 20% ®· dïng.

461. Mét hçn hîp A gåm bét Al vµ Fe 3O4. §un nãng hçn hîp cho ph¶n øng hoµn
toµn trong m«i trêng kh«ng cã kh«ng khÝ thu ®îc hçn hîp B. Cho B ph¶n øng
víi dung dÞch NaOH d sinh ra 6,72 lÝt khÝ H2. Cßn khi cho B t¸c dông víi dung
dÞch HCl d thu ®îc 26,88 lÝt khÝ H2.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh sè gam tõng chÊt trong hçn hîp A vµ B.
3. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HNO3 10% (d = 1,2 g/mL) ®Ó hoµ tan võa hÕt
hçn hîp A (BiÕt khÝ duy nhÊt tho¸t ra lµ NO).
C¸c khÝ ®o ë ®ktc .

462. (TrÝch ®Ò thi §H vµ C§ khèi B - 2002)


Cho hçn hîp A cã khèi lîng m gam gåm bét Al vµ s¾t oxit FexOy. TiÕn hµnh
ph¶n øng nhiÖt nh«m trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã kh«ng khÝ, thu ®îc hçn hîp B.
NghiÒn nhá, trén ®Òu B råi chia thµnh hai phÇn. PhÇn mét cã khèi lîng 14,49
gam ®îc hoµ tan hÕt trong dung dÞch HNO3 ®un nãng, thu ®îc dung dÞch C
vµ 3,696 lÝt khÝ NO duy nhÊt ë ®ktc. Cho phÇn hai t¸c dông víi lîng d dung
dÞch NaOH ®un nãng thÊy gi¶i phãng 0,336 lÝt khÝ H 2 ë ®ktc vµ cßn l¹i 2,52
gam chÊt r¾n. C¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña s¾t oxit vµ tÝnh m.

463. Hoµ tan 13,9 gam mét hçn hîp A gåm Mg, Al, Cu b»ng V mL dung dÞch
HNO3 5M (võa ®ñ), gi¶i phãng ra 20,16 lÝt khÝ NO2 duy nhÊt ë ®ktc vµ dung
dÞch B. Thªm dung dÞch NaOH d vµo dung dÞch B, lÊy kÕt tña nung ë nhiÖt
®é cao tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc chÊt r¾n D, dÉn luång khÝ H2 d ®i qua
D ®un nãng thu ®îc 14,40 gam chÊt r¾n E.
BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh % theo khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp A.
3. TÝnh V.

7
464. Mét hçn hîp A gåm Ba vµ Al.
Cho m gam A t¸c dông víi H2O d, thu ®îc 1,344 lÝt khÝ, dung dÞch B vµ phÇn
kh«ng tan C.
Cho 2m gam A t¸c dông víi dung dÞch Ba(OH)2 d thu ®îc 20,832 lÝt khÝ.
BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, c¸c khÝ ®Òu ®o ë ®ktc.
1. TÝnh khèi lîng cña tõng kim lo¹i trong m gam A.
2. Cho 50 mL dung dÞch HCl vµo dung dÞch B. Sau khi ph¶n øng xong, thu ®îc
0,78 gam kÕt tña. X¸c ®Þnh nång ®é mol/L cña dung dÞch HCl.

465. Hçn hîp bét E gåm 3 kim lo¹i lµ K, Al, Fe ®îc chia thµnh 3 phÇn b»ng
nhau:
PhÇn 1: Cho t¸c dông víi H2O lÊy d t¹o ra 4,48 lÝt khÝ.
PhÇn 2: Cho t¸c dông víi dung dÞch KOH d t¹o ra 7,84 lÝt khÝ.
PhÇn 3: Hoµ tan hÕt trong 0,5 lÝt dung dÞch H2SO4 1,2M t¹o ra 10,08 lÝt khÝ vµ
dung dÞch A.
1. TÝnh sè gam mçi kim lo¹i trong hçn hîp E.
2. Cho dung dÞch A t¸c dông víi 240 gam dung dÞch NaOH 20% thu ®îc kÕt tña,
läc röa kÕt tña råi nung trong kh«ng khÝ tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc m gam
chÊt r¾n. TÝnh m.

8
lêi gi¶i
446. a. Ban ®Çu xuÊt hiÖn ngay kÕt tña keo tr¾ng Al(OH)3:
AlCl3 + 3KOH → Al(OH)3 ↓ + 3KCl
Sau mét thêi gian, kÕt tña Al(OH)3 t¹o thµnh tan dÇn khi cho kiÒm d:
Al(OH)3 + KOH → KAlO2 + 2H2O
b. Ban ®Çu xuÊt hiÖn kÕt tña keo tr¾ng Al(OH)3 vµ kÕt tña tan ngay:
AlCl3 + 4NaOH → NaAlO2 + 3NaCl
Sau mét thêi gian, l¹i xuÊt hiÖn kÕt tña Al(OH)3 khi cho AlCl3 d:
3NaAlO2 + AlCl3 + 3H2O → 2Al(OH)3 + 3NaCl
c. Natri t¸c dông m¹nh víi níc t¹o thµnh NaOH vµ gi¶i phãng hidro:
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2
§ång thêi xuÊt hiÖn kÕt tña Al(OH)3 mµu tr¾ng:
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 ↓ + 3NaCl
Sau ®ã nÕu cho d Na sÏ t¹o ra thªm NaOH ®Ó hoµ tan kÕt tña t¹o ra:
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O

447. NÕu thanh nh«m ®îc phñ líp oxit b¶o vÖ th× ban ®Çu nã sÏ bÞ ph¸ huû
trong dung dÞch NaOH:
Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O
Sau khi kh«ng cßn líp oxit b¶o vÖ, nh«m ph¶n øng trùc tiÕp víi níc, ph¶n øng
diÔn ra trªn bÒ mÆt Al:
2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2 ↑
Trong dung dÞch NaOH, líp Al(OH)3 t¹o thµnh trªn bÒ mÆt nh«m l¹i bÞ hoµ tan:
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
Sau ®ã thanh Al kh«ng cßn líp hidroxit b¶o vÖ l¹i tiÕp tôc ph¶n øng víi níc vµ
qu¸ tr×nh cø thÕ lÆp l¹i lµm thanh Al tan dÇn .
Nh vËy kh«ng thÓ nãi r»ng nh«m lµ kim lo¹i lìng tÝnh v× nã kh«ng ph¶n øng
trùc tiÕp víi kiÒm, chØ hîp chÊt cña nh«m míi thÓ hiÖn tÝnh chÊt lìng tÝnh.

448. Cho A + khÝ CO d, nung nãng: CO khö Fe3O4, CuO thµnh kim lo¹i:
Fe3O4 + 4CO → 3Fe + 4CO2
CuO + CO → Cu + CO2
ChÊt r¾n B gåm: Al2O3, MgO, Fe, Cu. Cho B + dung dÞch NaOH d, Al2O3 tan
hÕt theo ph¬ng tr×nh:
Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O
Dung dÞch C gåm NaAlO2 vµ NaOH. ChÊt r¾n D gåm MgO, Fe, Cu. Cho C +
dung dÞch HCl d:
NaOH + HCl → NaCl + H2O
NaAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 + NaCl
Cho D + dung dÞch HNO3 lo·ng:
MgO + 2HNO3 → Mg(NO3)2 + H2O
Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O

9
449. Sè mol Na = 0,2 mol; sè mol nh«m = 0,3 mol.
1. Cho A t¸c dông víi níc d: Na tan hÕt, Al tan mét phÇn theo c¸c ph¬ng tr×nh
sau:
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 (1)
(mol): 0,2 0,2 0,1
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (2)
(mol): 0,2 0,2 0,2 0,3
Tõ (1), (2) → sè mol hidro thu ®îc lµ 0,4 mol.
2. Cho A t¸c dông víi dung dÞch NaOH d: Na vµ Al ®Òu tan hÕt:
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 (3)
(mol): 0,2 0,2 0,1
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (4)
(mol): 0,3 0,3 0,3 0,45
Tõ (3), (4) → sè mol hidro thu ®îc lµ 0,55 mol.

450. Gäi sè mol mçi kim lo¹i trong hçn hîp ban ®Çu Na = x mol; Al = y mol.
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 (1)
(mol): x x 0,5x
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (2)
(mol): y y y 1,5y
Tõ (3), (4) → 0,5x + 1,5y = 0,4 ↔ x + 3y = 0,8 (3)
Dung dÞch A gåm NaAlO2 = y mol; NaOH d. Sôc CO2 d vµo A:
NaOH + CO2 → NaHCO3 (4)
NaAlO2 + CO2 + 2H2O → Al(OH)3 + NaHCO3 (5)
(mol): y y
Sè mol Al(OH)3 = 0,2 mol → y = 0,2. (6)
KÕt hîp víi (3) → x = 0,2.
VËy: m = 23x + 27y = 23.0,2 + 27.0,2 = 10 (gam).

451. Gäi sè mol mçi kim lo¹i trong hçn hîp ban ®Çu: Ba = x; Al = y.
- Khi cho m gam A t¸c dông víi níc d: Ba tan hÕt, Al tan mét phÇn theo c¸c
ph¶n øng:
Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2 (1)
(mol): x x x
2Al + Ba(OH)2 + 2H2O → Ba(AlO2)2 + 3H2 (2)
(mol): x x x 1,5x
Sè mol H2 = 0,4 mol. Tõ (1), (2) → x + 1,5x = 0,25 → x = 0,1 (3)
- Khi cho m gam A t¸c dông víi dung dÞch NaOH d: Ba vµ Al ®Òu tan hÕt:
Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2 (4)
(mol): x x x
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (5)
(mol): y y y 1,5y
Sè mol H2 = 0,55 mol → x + 1,5y = 0,4 (6)

10
Tõ (3), (6) → y = 0,2
m = 137.x + 27y = 137.0,1 + 27.0,2 = 19,1 (gam)

452. Gäi nång ®é dung dÞch NaOH ®· dïng lµ C mol/L.


15,6
Sè mol kÕt tña Al(OH)3 cÇn ®iÒu chÕ = = 0,2 (mol).
78
- Trêng hîp 1: Lîng NaOH võa ®ñ ®Ó t¹o ra 15,6 gam kÕt tña.
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,2 0,6 0,2
0,2
VËy nång ®é dung dÞch NaOH lµ: C = = 0,4 (M).
0,5
- Trêng hîp 2: Lîng NaOH ®ñ ®Ó chuyÓn hÕt 0,3 mol AlCl3 thµnh kÕt tña
Al(OH)3, sau ®ã cßn d ®Ó hoµ tan ®îc 0,1 mol kÕt tña t¹o thµnh.
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,3 0,9 0,3
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
(mol): 0,1 0,1 0,1
0,9 + 0,1
VËy nång ®é dung dÞch NaOH lµ: C = = 2 (M).
0,5

0,81
453. Sè mol Al = = 0,03 (mol) ; sè mol HCl = 0,55.0,2 = 0,11 (mol).
27
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2
mol: 0,03 0,09 0,03 0,045
Dung dÞch A thu ®îc gåm: AlCl3 = 0,03 mol ; HCl = 0,11 - 0,09 = 0,02 (mol).
a. Thu lîng kÕt tña lín nhÊt
HCl + NaOH → NaCl + H2O
(mol): 0,02 0,02
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,03 0,09 0,03
0,02 + 0,09
ThÓ tÝch dung dÞch NaOH cÇn dïng = = 0,22 (lÝt).
0,5
b. Thu ®îc 0,78 gam kÕt tña
Sè mol Al(OH)3 cÇn ®iÒu chÕ = 0,01 mol.
- Trêng hîp 1
HCl + NaOH → NaCl + H2O
(mol): 0,02 0,02
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,01 0,03 0,01
0,02 + 0,01
ThÓ tÝch dung dÞch NaOH cÇn dïng = = 0,06 (lÝt)
0,5
- Trêng hîp 2
HCl + NaOH → NaCl + H2O
11
(mol): 0,02 0,02
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,03 0,09 0,03
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
(mol): 0,02 0,02 0,02
0,02 + 0,09 + 0,02
ThÓ tÝch dung dÞch NaOH cÇn dïng = = 0,26 (lÝt)
0,5

454. 1. C¸c ph¶n øng ®iÖn li trong dung dÞch X:


HCl → H+ + Cl- (1)
(mol): 0,25 0,25 0,25
H2SO4 → 2H +
+ SO 24− (2)
(mol): 0,125 0,25 0,125
Dung dÞch X gåm: H+ = 0,5 mol; Cl- = 0,25 mol; SO 24− = 0,125 mol.
C¸c ph¶n øng khi cho hçn hîp A t¸c dông víi dung dÞch X:
Mg + 2H+ → Mg2+ + H2 (3)
(mol): x 2x x x
2Al + 6H + → 2Al 3+
+ 3H2 (4)
(mol): y 3y y 1,5y
4,368
Sè mol H2 t¹o thµnh = = 0,195 (mol).
22,4
Tõ (3), (4) → x + 1,5y = 0,195 hay 2x + 3y = 0,39 (mol) (5)
Sè mol H ph¶n øng = 2x + 3y = 0,39 (mol) → sè mol H d = 0,5 - 0,39 =
+ +

0,11 (mol).
VËy Mg, Al ph¶n øng hÕt, axit cßn d.
Khèi lîng hçn hîp A = 3,87 gam → 24x + 27y = 3,87 (6)
Tõ (5), (6) → x = 0,06 mol ; y = 0,09 mol.
2. Khèi lîng cña c¸c kim lo¹i trong hçn hîp A:
mMg = 0,06.24 = 1,44 (gam) ; mAl = 0,09.27 = 2,43 (gam).
3. Gäi thÓ tÝch dung dÞch C cÇn dïng lµ V lÝt.
C¸c ph¶n øng ®iÖn li trong dung dÞch C:
NaOH → Na+ + OH- (7)
(mol): 0,2V 0,2V
Ba(OH)2 → Ba2+ + 2OH- (8)
(mol): 0,1V 0,2V
Tõ (7), (8) → Sè mol OH trong dung dÞch = 0,4V (mol).
-

Ph¶n øng trung hoµ:


H+ + OH- → H2O (9)
(mol): 0,11 0,11
Ta cã: 0,4V = 0,11 → V = 0,275 (lÝt).

455. Gäi sè mol mçi kim lo¹i trong hçn hîp ®Çu: Al = x; Fe = y; Cu = z.

12
2,688
Sè mol khÝ hidro = = 0,12 (mol).
22,4
Cho A + dung dÞch NaOH:
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (1)
(mol): 0,08 0,08 0,08 0,12
Sè mol NaOH d = 0,02.6 - 0,08 = 0,04 (mol). Nh vËy Al tan hÕt → x = 0,08
(2)
Khi thªm tiÕp 400 mL dung dÞch axit HCl 1M vµ ®un nãng, x¶y ra c¸c ph¶n
øng sau:
NaOH + HCl → NaCl + H2O (3)
(mol): 0,04 0,04
NaAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 + NaCl (4)
(mol): 0,08 0,08 0,08
Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3NaCl (5)
(mol): 0,08 0,24 0,08
Sau ®ã lîng axit HCl cßn l¹i = 0,4 – (0,04 + 0,08 + 0,24) = 0,04 (mol) tiÕp tôc
ph¶n øng víi Fe. Do thu ®îc hçn hîp chÊt r¾n B nªn Fe cßn d, axit HCl hÕt:
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 (6)
(mol): 0,02 0,04 0,02
ChÊt r¾n B gåm Fe = (y - 0,02) mol; Cu = z mol. Cho B + dung dÞch HNO3
lo·ng:
Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O (7)
(mol): y - 0,02 y - 0,02 y - 0,02
3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O (8)
2
(mol): z z z
3
2
Sè mol khÝ NO = 0,03 mol. Tõ (3), (4) → y - 0,02 + z = 0,03 ↔ 3y + 2z =
3
0,15 (9)
Dung dÞch C gåm: Fe(NO3)3 = y – 0,02; Cu(NO3)2 = z; HNO3 d
HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O (10)
Fe(NO3)3 + 3NaOH → Fe(OH)3 + 3NaNO3 (11)
Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2 + 2NaNO3 (12)
KÕt tña D gåm: Fe(OH)3 = (y – 0,02) mol; Cu(OH)2 = z mol. Nung D:
2Fe(OH)3 → Fe2O3 + 3H2O (13)
Cu(OH)2 → CuO + H2O (14)
ChÊt r¾n E gåm Fe2O3 = 0,5(y – 0,02) mol; CuO = z mol.
Theo bµi: mA = 5,2 gam → 27x + 56y + 64z = 5,2 (15)
Tõ (2), (9) vµ (15) → x = 0,08 ; y = 0,044 mol; z = 0,009 mol.
1. Khèi lîng mçi kim lo¹i trong A: mAl = 2,16 gam; mFe = 2,464 gam; mCu =
0,576 gam
2. Khèi lîng chÊt r¾n E: mE = 160.0,5(0,044 – 0,02) + 80.0,009 = 2,64 (gam).

13
456. Gäi sè mol mçi kim lo¹i: Al = x; Mg = y vµ Cu = z.
Cho A + dung dÞch NaOH d, Al tan hÕt theo ph¬ng tr×nh:
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (1)
(mol): x x x 1,5x
Sè mol khÝ H2 = 0,15 mol. Tõ (1) → 1,5x = 0,15 → x = 0,1 (mol).
PhÇn kh«ng tan B gåm: Mg = y vµ Cu = z. Cho B + dung dÞch H2SO4 ®Æc
nãng:
Mg + 2H2SO4 → MgSO4 + SO2 + 2H2O (2)
(mol): y y y
Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O (3)
(mol): z z z
Sè mol khÝ SO2 = 0,1 mol. Tõ (2), (3) → y + z = 0,1 (4)
Dung dÞch C gåm: MgSO4 = y; CuSO4 = z vµ H2SO4 d. Cho C + dung dÞch
NaOH d:
H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O
MgSO4 + 2NaOH → Mg(OH)2 + Na 2SO4 (5)
CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2 + Na 2SO4 (6)
KÕt tña D gåm: Mg(OH)2 = y vµ Cu(OH)2 = z. Nung kÕt tña D:
0
Mg(OH)2 →
t MgO + H2O (7)
0
Cu(OH)2 →
t CuO + H2O (8)
ChÊt r¾n E gåm: MgO = y vµ CuO = z. Cho E + khÝ H 2 d, ®un nãng, CuO bÞ
khö hÕt thµnh Cu:
0
CuO + H2 →
t Cu + H2O (9)
(mol): z z
ChÊt r¾n F gåm: MgO = y vµ Cu = z.
Ta cã mF = 5,44 gam → 40y + 64z = 5,44 (10)
Tõ (4), (10) → y = 0,04 mol, z = 0,06 mol.
Khèi lîng c¸c chÊt trong A: m (Al) = 2,7 gam; m (Mg) = 0,96 gam ; m (Cu) =
3,84 gam.
Khèi lîng c¸c chÊt trong F: m (MgO) = 1,6 gam; m (Cu) = 3,84 gam.

457. Gäi ho¸ trÞ kim lo¹i M lµ n vµ sè mol ban ®Çu lµ x.


Gäi sè mol mçi khÝ: N2 = a mol; N2O = b mol.
0,6048 28a + 44b
Theo bµi ra ta cã: a + b = = 0,027 vµ = 18,445.
22,4 2.0,027
Tõ ®ã t×m ®îc: a = 0,012 (mol) vµ b = 0,015 (mol).
Cho A + dung dÞch HNO3:
10M + 12nHNO3 → 10M(NO3)n + nN2 + 6nH2O (1)
0,12 0,12
(mol): 0,144 0,012
n n
8M + 10nHNO3 → 8M(NO3)n + nN2O + 5nH2O (2)

14
0,12 0,12
(mol): 0,15 0,015
n n
0,12 0,12
Ta cã: M( + ) = 2,16 ↔ M = 9n. Ta lËp b¶ng sau:
n n
n 1 2 3
M 9 (lo¹i) 18 (lo¹i) 27 (nhËn)

VËy M lµ Al.
Dung dÞch A gåm: Al(NO3)3 = 0,08 mol; HNO3 = 0,3. (0,144 + 0,15) = 0,006
(mol).
Cho Na + 400 mL dung dÞch HCl x mol/L:
2Na + 2HCl → 2NaCl + H2 (3)
(mol): 0,4x 0,4x
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 (4)
(mol): (0,306 - 0,4x) (0,306 - 0,4x)
Dung dÞch E gåm: NaOH = 0,306 – 0,4x; NaCl = 0,306 mol.
Khi trén dung dÞch A víi dung dÞch E, ®Ó thu ®îc 0,03 mol kÕt tña Al(OH)3,
x¶y ra hai trêng hîp:
- Trêng hîp 1
HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O (5)
(mol): 0,006 0,006
Al(NO3)3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaNO3 (6)
(mol): 0,03 0,09 0,03
Tõ (5), (6) → 0,306 – 0,4x = 0,006 + 0,09 ↔ x = 0,525 (M)
- Trêng hîp 2
HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O (5)
(mol): 0,006 0,006
Al(NO3)3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaNO3 (7)
(mol): 0,08 0,24 0,08
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O (8)
(mol): 0,05 0,05 0,05
Tõ (5), (7), (8) → 0,306 – 0,4x = 0,006 + 0,24 + 0,05 ↔ x = 0,25 (M)
VËy nång ®é cña dung dÞch HCl ®· dïng lµ 0,525M hoÆc 0,25M.

458. Ph¶n øng nhiÖt nh«m:


0
2Al + Fe2O3 →
t Al2O3 + 2Fe (1)
Tæng khèi lîng chÊt r¾n sau ph¶n øng = khèi lîng ban ®Çu = 60,15 gam.
PhÇn 1 cã khèi lîng 20,05 gam → phÇn 2 cã khèi lîng 40,1 gam, gÊp ®«i phÇn
1.
- Gäi sè mol c¸c chÊt trong phÇn 1 lµ Al = a, Fe2O3 = b, Al2O3 = c vµ Fe = 2c.
- Gäi sè mol c¸c chÊt trong phÇn 2 lµ Al = 2a, Fe2O3 = 2b, Al2O3 = 2c vµ Fe =
4c.
PhÇn 1 + dung dÞch HCl

15
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2 (2)
(mol): a 1,5a
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 (3)
(mol): b b
Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O (4)
FeO + 2HCl → FeCl2 + H2O (5)
Sè mol hidro = 0,175 mol. Tõ (2), (3) → 1,5a + b = 0,175 (6)
PhÇn 2 + dung dÞch NaOH
2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2 (7)
(mol): 2a 3a
Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O (8)
Sè mol hidro = 0,15 mol. Tõ (7) → 3a = 0,15 ↔ a = 0,05 (mol). (9)
Tõ (6), (9) → b = 0,1 mol
MÆt kh¸c, 27a + 160b + 102c + 112c = 28,05 gam → c = 0,05 mol
1. m (Al) = 27(a + 2c).3 = 12,15 (gam) ; m (Fe2O3) = 160(b + c).3 = 72 (gam).
2. Khi Al ph¶n øng hÕt (0,45 mol) th× hiÖu suÊt = 100%
Thùc tÕ Al ph¶n øng 3a = 0,15 mol nªn hiÖu suÊt lµ 33,33%.

459. Ph¶n øng nhiÖt nh«m:


0
2Al + Fe2O3 →
t Al2O3 + 2Fe (*)
V× H = 100%, chÊt r¾n sau ph¶n øng nhiÖt nh«m + dung dÞch NaOH t¹o ra
khÝ hidro nªn trong ph¶n øng (*) nh«m cßn d vµ Fe2O3 ph¶n øng hÕt.
- Gäi sè mol c¸c chÊt trong phÇn 1 lµ Al = a, Al2O3 = b vµ Fe = 2b.
Ta cã: 27a + 214b = 67 vµ 1,5a = 0,75.
- Sè mol c¸c chÊt trong phÇn 2 lµ Al = ka, Al2O3 = kb vµ Fe = 2kb.
Sè mol H2 = 3,75 mol → 1,5ka + 2kb = 3,75.
Tõ ®©y ta t×m ®îc a, b vµ k.

460. 1. 2FexOy + (6x -2y)H2SO4 → xFe2(SO4)3 + (3x – 2y)SO2 + (3x – y) H2O


x 3
LËp tØ lÖ = → c«ng thøc oxit lµ Fe3O4.
y 4
2. Sè mol Al = 0,2 mol; Fe3O4 = 0,1 mol.
0
8Al + 3Fe3O4 →
t 4Al2O3 + 9Fe
(mol): 8c 3c 4c 9c
ChÊt r¾n sau ph¶n øng gåm Al = 0,2 - 8c; Fe 3O4 = 0,1. 3c; Al2O3 = 4c vµ Fe =
9c.
Sè mol H2 = 0,24 mol → 1,5(0,2 – 8c. + 9c = 0,24 ↔ c = 0,02 mol.
Khi nh«m ph¶n øng hÕt (0,2 mol) th× hiÖu suÊt lµ 100%.
Thùc tÕ nh«m ph¶n øng 0,16 mol nªn hiÖu suÊt lµ 80%.

461. Gäi sè mol ban ®Çu Al = a mol; Fe3O4 = 3b mol. Do B t¸c dông víi dung
dÞch NaOH gi¶i phãng hidro nªn sau ph¶n øng nhiÖt nh«m th× nh«m cßn d.
Do hiÖu suÊt lµ 100% nªn oxit s¾t tõ ®· bÞ khö hÕt thµnh Fe.

16
0
8Al + 3Fe3O4 →
t 4Al2O3 + 9Fe
(mol): 8b 3b 4b 9b
ChÊt r¾n B gåm: Al2O3 = 4b mol; Fe = 9b mol; Al = a – 8b.
Khi cho B t¸c dông víi dung dÞch NaOH, chØ cã Al vµ Al2O3 ph¶n øng. Sè mol H2
= 0,3 mol → 1,5(a – 8b) = 0,3 ↔ a – 8b = 0,2.
Khi cho B t¸c dông víi dung dÞch HCl d, c¸c chÊt ®Òu bÞ hoµ tan. Sè mol H2 =
1,2 mol → 1,5(a – 8b) + 9b = 1,2 ↔ a = 1,0 (mol); b = 0,1 (mol).

462. Ph¶n øng nhiÖt nh«m:


0
2yAl + 3FexOy →
t yAl2O3 + 3xFe (*)
(mol): 2yb 3b yb 3xb
V× H = 100%, chÊt r¾n sau ph¶n øng nhiÖt nh«m + dung dÞch NaOH t¹o ra
khÝ hidro nªn trong ph¶n øng (*) nh«m cßn d vµ FexOy ph¶n øng hÕt.
- Gäi sè mol c¸c chÊt trong phÇn 1 lµ Al = a, Al2O3 = yb vµ Fe = 3xb. Ta cã:
27a + 102yb + 168xb = 14,49.
Sè mol NO = 0,165 mol → a + 3xb = 0,165.
- Sè mol c¸c chÊt trong phÇn 2 lµ Al = ka, Al2O3 = kyb vµ Fe = 3kxb.
Sè mol H2 = 0,015 mol → 1,5ka = 0,015 ↔ ka = 0,01.
ChÊt r¾n thu ®îc lµ Fe → 3kxb = 0,045 ↔ kxb = 0,015.
VËy xb = 0,03; a = 0,075; yb = 0,04.
x 3
LËp tØ lÖ: = → c«ng thøc oxit lµ Fe3O4.
y 4

463. Gäi sè mol ban ®Çu Mg = a mol; Al = b mol; Cu = c mol.


Ta cã: 24a + 27b + 64c = 13,9.
Mg + 4HNO3 → Mg(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
(mol): a 4a 2a
Al + 6HNO3 → Al(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O
(mol): b 6b 3b
Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
(mol): c 4c 2c
Sè mol NO2 = 0,9 mol nªn 2a + 3b + 2c = 0,9.
Dung dÞch B gåm Mg(NO3)2 = a; Al(NO3)3 = b vµ Cu(NO3)2 = c.
ChÊt r¾n D lµ MgO = a vµ CuO = c. ChÊt r¾n E gåm MgO = a mol vµ Cu = c
mol.
Ta cã: 40a + 64c = 14,4. Tõ ®©y ta t×m ®îc a = 0,2 mol; b = 0,1 mol ; c =
0,1 mol.
2. % mMg = 34,53%; % mAl = 19,42%; % mCu = 46,05%.
1,8
3. Sè mol HNO3 ®· dïng = 4a + 6b + 4c = 1,8 (mol). VËy: V = = 0,36 (lÝt).
5

464. Gäi sè mol trong m, gam A: Ba = a mol; Al = b mol.

17
Cho A + níc: Ba t¸c dông víi níct¹o thµnh Ba(OH)2, sau ®ã Ba(OH)2 t¸c dông
hÕt víi nh«m. Sè mol khÝ H2 thu ®îc lµ (a + 3a. = 4a → a = 0,015.
Cho A + dung dÞch Ba(OH)2: Ba t¸c dông hÕt trong níc, Al t¸c dông hÕt víi
dung dÞch Ba(OH)2. Sè mol khÝ H2 thu ®îc lµ (2a + 3b. VËy b = 0,3 mol.
1. Khèi lîng mçi kim lo¹i: m (Ba. = 2,055 gam; m (Al) = 8,1 gam.
2. Dung dÞch C gåm Ba(AlO2)2 = 0,015 mol.
Trêng hîp 1: HCl t¸c dông võa ®ñ víi Ba(AlO2)2 ®Ó t¹o ra 0,005 mol Al(OH)3.
CM (HCl) = 0,005/ 0,05 = 0,1M
Trêng hîp 2: HCl t¸c dông víi Ba(AlO2)2 ®Ó t¹o ra 0,03 mol kÕt tña Al(OH)3, sau
®ã hoµ tan 0,025 mol kÕt tña. CM (HCl) = 0,105/ 0,05 = 2,1M

465. Gäi sè mol trong mçi phÇn: K = a mol; Al = b mol vµ Fe = c mol.


PhÇn 1+ níc: K t¸c dông víi níct¹o thµnh KOH, sau ®ã KOH t¸c dông hÕt víi
nh«m. Sè mol khÝ H2 thu ®îc lµ 0,2 mol nªn: 0,5a + 1,5a = 0,2 → a = 0,1
(mol).
PhÇn 2 + dung dÞch KOH: K t¸c dông hÕt trong níc, Al t¸c dông hÕt víi dung
dÞch KOH. Sè mol khÝ H2 thu ®îc lµ 0,35 mol nªn: 0,5a + 1,5b = 0,35 → b =
0,2 (mol)
PhÇn 3 + dung dÞch H2SO4 lo·ng: c¶ 3 kim lo¹i ®Òu ph¶n øng hÕt. Sè mol khÝ
H2 thu ®îc lµ 0,45 mol nªn: 0,5a + 1,5b + c = 0,45 → c = 0,1 mol.
1. Khèi lîng mçi kim lo¹i: m (K) = 3,9 gam; m (Al) = 5,4 gam; m (Fe) = 5,6 gam.
2. Dung dÞch A gåm: K2SO4 = 0,05 mol; Al2(SO4)3 = 0,1 mol; FeSO4 = 0,1 mol
vµ H2SO4 = 0,6 – (0,05 + 0,3 + 0,1) = 0,15 (mol).
Sè mol NaOH = 1,2 mol.
H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O
(mol): 0,15 0,3
Al2(SO4)3 + 6NaOH → 2Al(OH)3 + 3Na2SO4
(mol): 0,1 0,6 0,2
FeSO4 + 2NaOH → Fe(OH)2 + Na2SO4
(mol): 0,1 0,2 0,1
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O
(mol): 0,1 0,1
KÕt tña thu ®îc lµ Fe(OH)2 = 0,1 mol vµ Al(OH)3 = 0,1mol. Nung kÕt tña nµy
trong kh«ng khÝ, x¶y ra c¸c ph¬ng tr×nh:
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3
0
2Fe(OH)3 →
t Fe2O3 + 3 H2O
0
2Al(OH)3 →
t Al2O3 + 3 H2O
chÊt r¾n thu ®îc thu ®îc lµ: Fe2O3 = 0,05 mol vµ Al2O3 = 0,05 mol.
VËy m = 0,05.160 + 0,05.102 = 13,1 (gam).

18
PhÇn C. Bµi tËp tù gi¶i

466. Hoµn thµnh c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng theo s¬ ®å sau:
Al Al 2O3 → Ba(AlO2)2
↓ ↓ ↑↓
AlCl3 KAlO2 Al(OH)3

467. H·y gi¶i thÝch v× sao:


1. X« nh«m bÞ ph¸ huû khi ®ùng v«i t«i.
2. Khi hoµ tan Al b»ng dung dÞch HCl, nÕu thªm mét vµi giät muèi CuSO 4 vµo
th× qu¸ tr×nh hoµ tan x¶y ra nhanh h¬n, khÝ tho¸t ra m¹nh h¬n.

§¸p sè: 1. V«i t«i lµ Ca(OH)2, lµ mét baz¬ kiÒm nªn hoµ tan líp oxit trªn bÒ
mÆt nh«m, lµm cho Al bÞ ¨n mßn.
2. Do sù h×nh thµnh pin ®iÖn Al – Cu lµm nh«m bÞ ¨n mßn nhanh h¬n.

468. 1. H·y cho biÕt sù gièng vµ kh¸c nhau khi cho tõ tõ ®Õn d:
a. Dung dÞch NH3 vµo dung dÞch AlCl3
b. Dung dÞch NaOH vµo dung dÞch AlCl3.
2. H·y cho biÕt sù gièng vµ kh¸c nhau khi cho tõ tõ ®Õn d:
a. KhÝ CO2 vµo dung dÞch muèi NaAlO2
b. Dung dÞch HCl lo·ng vµo dung dÞch NaAlO2 .
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.

§¸p sè: 1. a. XuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng vµ kÕt tña kh«ng bÞ hoµ tan khi
cho NH3 d.
b. Ban ®Çu xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng vµ kÕt tña nµy tan dÇn khi cho
NaOH d.
2. a. XuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng vµ kÕt tña kh«ng bÞ hoµ tan khi sôc CO2 d.
b. Ban ®Çu xuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng vµ kÕt tña nµy tan dÇn khi cho HCl
d.

469. 1. Cã 3 chÊt sau: Mg, Al vµ Al2O3. H·y chän mét thuèc thö cã thÓ nhËn
biÕt ®îc mçi chÊt. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
2. ChØ dïng nh÷ng chÊt ban ®Çu lµ NaCl, H 2O vµ Al, lµm thÕ nµo ®Ó ®iÒu
chÕ ®îc c¸c chÊt sau: AlCl3, Al(OH)3, NaAlO2. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng.

§¸p sè: 1. Dïng dung dÞch NaOH.


2. §iÖn ph©n dung dÞch NaCl thu ®îc NaOH, khÝ Cl2 vµ khÝ H2.

19
470. 1. H·y tr×nh bµy nguyªn t¾c s¶n xuÊt nh«m vµ cho biÕt c¸c qu¸ tr×nh
ho¸ häc x¶y ra ë c¸c ®iÖn cùc. Dùa vµo qu¸ tr×nh nµy, h·y viÕt ph¬ng tr×nh
®iÖn ph©n nãng ch¶y Al2O3.
2. Mét hîp chÊt quan trong cña nh«m trong tù nhiªn lµ criolit. ViÕt c«ng thøc
cña criolit vµ cho biÕt hîp chÊt nµy ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
nh«m víi môc ®Ých g×?
3. Cã mét mÉu quÆng boxit cã lÉn t¹p chÊt lµ Fe2O3 vµ SiO2. Lµm thÕ nµo cã
thÓ ®iÒu chÕ ®îc nh«m nguyªn chÊt. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng ho¸ häc
®· dïng.

§¸p sè: 1. Nguyªn t¾c: dïng dßng ®iÖn khö ion Al3+ trong oxit thµnh Al.
2. Criolit cã c«ng thøc Na3AlF6 hay AlF3.3NaF, ®îc dïng ®Ó lµm gi¶m nhiÖt
®é nãng ch¶y cña Al2O3.
3. §un nãng quÆng víi NaOH ®Æc ®Ó läc t¸ch Fe2O3 vµ SiO2 (díi d¹ng
muèi silicat). Sôc CO2 vµo dung dÞch thu ®îc, Al(OH)3 t¸ch ra. Läc vµ nung kÕt
tña Al(OH)3 ë nhiÖt ®é cao thu ®îc Al2O3 khan. §iÖn ph©n nãng ch¶y Al2O3 víi
criolit trong b×nh ®iÖn ph©n víi hai ®iÖn cùc b»ng than ch×, thu ®îc nh«m.

571. Hoµ tan hÕt 5,4 gam bét nh«m vµo 320 mL dung dÞch NaOH 1M thu ®îc
dung dÞch A. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HCl 0,5 M cÇn thªm vµo dung dÞch A
®Ó:
a. Thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt.
b. Thu ®îc 7,8 gam kÕt tña.

§¸p sè: Dung dÞch A gåm NaAlO2 = 0,2 mol; NaOH = 0,12 mol.
a. Tríc hÕt HCl trung hoµ NaOH, sau ®ã ph¶n øng võa ®ñ víi dung dÞch
natri aluminat t¹o kÕt tña Al(OH)3. VHCl = 0,64 lÝt.
b. Trêng hîp 1: HCl trung hoµ NaOH, sau ®ã ph¶n øng víi dung dÞch natri
aluminat ®Ó t¹o thµnh 0,1 mol kÕt tña Al(OH)3. VHCl = 0,44 lÝt.
Trêng hîp 2: HCl trung hoµ NaOH, sau ®ã ph¶n øng víi dung dÞch natri
aluminat ®Ó t¹o thµnh 0,2 mol kÕt tña Al(OH)3 råi hoµ tan 0,1 mol kÕt tña. V HCl
= 1,24 lÝt.

472. Cho 7,7 gam hçn hîp bét Na vµ Al vµo 500 mL dung dÞch NaOH 0,5M (d),
sau khi ph¶n øng kÕt thóc thu ®îc dung dÞch A vµ 7,84 lÝt khÝ hidro (®ktc).
1. TÝnh khèi lîng mçi kim lo¹i trong hçn hîp ®Çu.
2. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HCl 1M cÇn thªm vµo dung dÞch A ®Ó:
a. Thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt.
b. Thu ®îc 7,8 gam kÕt tña.

§¸p sè: Gäi sè mol ban ®Çu Na = a mol; Al = b mol. Dung dÞch A gåm
NaAlO2 = b mol, NaOH = (0,25 + a – b) mol.
a = 0,1 mol vµ b = 0,2 mol. m (Na) = 2,3 gam; m (Al) = 5,4 gam.
2. Lµm t¬ng tù bµi 471.

20
a. VHCl = 0,35 lÝt
b. Trêng hîp 1: VHCl = 0,25 lÝt; Trêng hîp 2: VHCl = 0,65 lÝt.

473. Cã 3,23 gam hçn hîp bét Al, Fe, Cu chia thµnh 2 phÇn b»ng nhau:
PhÇn 1 cho vµo 60 gam dung dÞch HCl 7,3% (d) thu ®îc dung dÞch A, chÊt
r¾n B vµ 1,008 lÝt khÝ H2 ë ®ktc. LÊy chÊt r¾n B cho vµo dung dÞch HNO3
®Æc d thu ®îc 0,896 lÝt khÝ NO2 ë ®ktc.
PhÇn 2 cho vµo 100 mL dung dÞch NaOH 0,15M thu ®îc V lÝt khÝ H2 (®o ë
27,3oC vµ 745 mmHg).
1. TÝnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp.
2. TÝnh nång ®é % cña c¸c chÊt trong dung dÞch A vµ tÝnh V.
BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn.

§¸p sè: Gäi sè mol mçi phÇn: Al = a mol; Fe = b mol vµ Cu = c mol.


27a + 56b + 64c = 3,23. PhÇn 1 + dung dÞch HCl, Al vµ Fe tan hÕt, chÊt
r¾n B kh«ng tan lµ Cu. Sè mol H2 = 0,045 mol → 1,5a + b = 0,045.
Sè mol NO2 = 0,04 mol → c = 0,02. Tõ ®©y t×m ®îc a = 0,01 mol; b =
0,03 mol.
PhÇn 2 + dung dÞch NaOH, chØ cã Al ph¶n øng.
2. Dung dÞch A gåm: AlCl3 = 0,01 mol; FeCl2 = 0,03 mol vµ HCl d = 0,03
mol.
Khèi lîng dung dÞch A = 60 + m (Al) + m (Fe) – m (H 2) = 61,86 gam. Tõ
®©y tÝnh ®îc nång ®é % c¸c chÊt trong A.

474. Cho 0,828 gam bét Al vµo 100 mL dung dÞch A chøa hçn hîp gåm AgNO 3
0,22M vµ Pb(NO3)2 0,18M ®Õn ph¶n øng hoµn toµn thu ®îc chÊt r¾n B vµ
dung dÞch C.
1. TÝnh khèi lîng chÊt r¾n B.
2. Cho 20 mL dung dÞch NaOH vµo dung dÞch C thu ®îc 0,936g kÕt tña. TÝnh
nång ®é mol/L dung dÞch NaOH ®· dïng.

§¸p sè: 1. Tríc hÕt Al t¸c dông víi AgNO3, sau ®ã míi ph¶n øng víi Pb(NO3)2.
ChÊt r¾n thu ®îc lµ Ag = 0,022 mol; Pb = 0,018 mol vµ Al d = 0,034/ 3 mol.
Dung dÞch C gåm: Al(NO3)3 = 0,058/3 mol.
2. Trêng hîp 1: NaOH võa ®ñ ®Ó t¹o ra 0,012 mol kÕt tña Al(OH)3.
CM (NaOH) = 0,036/ 0,02 = 1,8M.
Trêng hîp 2: NaOH chuyÓn hÕt Al(NO3)3 thµnh kÕt tña, sau ®ã hoµ tan
®Ó cßn 0,012 mol Al(OH)3.

475. Hoµ tan 2,16 gam hçn hîp 3 kim lo¹i Na, Al, Fe vµo mét lîng níc d, thu ®îc
0,448 lÝt khÝ ë ®ktc vµ mét lîng chÊt r¾n. T¸ch lîng chÊt r¾n nµy cho t¸c
dông hÕt víi 60 mL dung dÞch CuSO4 1M thu ®îc 3,2 gam Cu kim lo¹i vµ dung
dÞch A. Cho dung dÞch NaOH vµo A ®Ó thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt. Nung kÕt
tña thu ®îc trong kh«ng khÝ ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi ®îc chÊt r¾n B.

21
1. X¸c ®Þnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp ®Çu.
2. TÝnh khèi lîng cña chÊt r¾n B.

§¸p sè: Gäi sè mol ban ®Çu: Na = a mol; Al = b mol vµ Fe = c mol.


23a + 27b + 56c = 2,16. Cho A + níc d: Na tan hÕt, Al tan mét phÇn
trong NaOH. Sè mol H2 = 0,02 nªn (0,5a + 1,5a) = 0,02 hay a = 0,01 mol. ChÊt
r¾n thu ®îc lµ Al d = (b – a) mol vµ Fe = c mol. Dung dÞch A gåm Al2(SO4)3 =
0,5(b - a); FeSO4 = c vµ CuSO4 d = 0,06 - 0,05 = 0,01 mol. Ta cã: 3(b –a) + 2c
= 0,1.
VËy b = 0,03 mol; c = 0,02 mol.
1. m (Na) = 0,23 gam; m (Al) = 0,81 gam; m (Fe) = 1,12 gam.
2. B gåm Al2O3 = 0,01 mol; Fe2O3 = 0,01 mol; CuO = 0,01 mol. m (B) =
3,42 gam.

476. Hoµ tan hoµn toµn hçn hîp bét A (gåm Al, CuO, Fe 3O4) b»ng dung dÞch
H2SO4 ®Æc nãng thu ®îc 21,84 lÝt khÝ X.
MÆt kh¸c, trén ®Òu m gam hçn hîp A råi thùc hiÖn ph¶n øng nhiÖt nh«m
hoµn toµn, thu ®îc hçn hîp chÊt r¾n B. Cho hÕt lîng B t¸c dông víi dung dÞch
NaOH d, thu ®îc 3,36 lÝt khÝ Y. Khi ph¶n øng kÕt thóc, cho tiÕp dung dÞch HCl
®Õn d thu ®îc dung dÞch C, m1 gam chÊt r¾n vµ thu thªm ®îc 10,08 lÝt khÝ Y.
Thæi khÝ Cl2 vµo dung dÞch C råi cho dung dÞch NaOH vµo tíi d, thu ®îc kÕt
tña D. §em nung kÕt tña D trong ch©n kh«ng tíi khèi lîng kh«ng ®æi, thu ®îc
34,8 gam hçn hîp r¾n E.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng ®· x¶y ra.
2. TÝnh sè gam m, m1 vµ khèi lîng mçi chÊt trong E.
BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, c¸c khÝ ®o ë ®ktc.

§¸p sè: Gäi sè mol ban ®Çu: Al = x; CuO = y vµ Fe3O4 = z.


2
SO2 = 0,975 mol nªn 3x + z = 1,95. B gåm: Cu = y; Fe = 3z vµ Al = x -
3
8
y- z.
3
2 8
Sè mol H2 = 0,15 nªn x- y - z = 0,1. Sè mol Y = 0,45 nªn z = 0,15
3 3
(mol).
VËy x = 0,6 mol; y = 0,15 mol.
Thæi clo vµo C thu ®îc dung dÞch gåm: FeCl3 = t; FeCl2 = 0,45 – t vµ HCl
d.
D gåm Fe2O3 = 0,5t vµ FeO = 0,45 – t. Tõ ®©y t×m ®îc t = 0,3 (mol).
2. m = 63 gam; m1 = 9,6 gam.
Khèi lîng c¸c chÊt trong E: m (Fe2O3) = 24 gam; m (FeO) = 10,8 gam.

477. Cho A lµ hçn hîp chøa Al vµ FexOy.

22
Sau ph¶n øng nhiÖt nh«m mÉu A thu ®îc 92,35 gam chÊt r¾n C. Hoµ tan C
b»ng dung dÞch NaOH d thÊy cã 8,4 lÝt khÝ bay ra vµ cßn l¹i mét phÇn kh«ng
tan D. Hoµ tan 1/4 lîng chÊt D b»ng H2SO4 ®Æc nãng thÊy tiªu tèn 60 gam axit
H2SO4 98% (gi¶ sö chØ t¹o thµnh mét lo¹i muèi s¾t (III)).
BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn.
1. TÝnh khèi lîng c¸c chÊt trong hçn hîp C.
2. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña FexOy.

by
§¸p sè: Gäi sè mol Al = a; FexOy = b. C gåm Fe = bx; Al2O3 = ; Al = a -
3
2by
.
3
by 2by 2by
56.bx + 102. + 27. (a - ) = 92,35. Sè mol H2 = 0,375 nªn: a -
3 3 3
= 0,25.
bx
D lµ Fe = bx. Sè mol H2SO4 = 0,6 mol nªn 3. = 0,6 hay bx = 0,8.
4
Ta t×m ®îc: by = 1,2 mol; a = 1,05 mol.
1. m (Fe) = 44,8 gam; m (Al2O3) = 40,8 gam; m (Al) = 6,75 gam.
x bx 3
2. LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit s¾t lµ Fe3O4.
y by 4

478. TiÕn hµnh ph¶n øng nhiÖt nh«m m gam hçn hîp A gåm Al vµ s¾t oxit
FexOy thu ®îc hçn hîp chÊt r¾n B. Cho B t¸c dông víi dung dÞch NaOH d thu ®îc
dung dÞch C, phÇn kh«ng tan D vµ 0,672 lÝt khÝ H2.
Cho tõ tõ dung dÞch HCl vµo dung dÞch C ®Õn khi thu ®îc lîng kÕt tña lín
nhÊt råi läc lÊy kÕt tña, nung tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc 5,1 gam chÊt
r¾n.
PhÇn kh«ng tan D cho t¸c dông víi dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng, sau ph¶n øng
chØ thu ®îc dung dÞch E chøa mét muèi s¾t duy nhÊt vµ 2,688 lÝt khÝ SO2.
BiÕt c¸c khÝ ®Òu ®o ë ®ktc, c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn.
X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña s¾t oxit vµ tÝnh m.
by
§¸p sè: Gäi sè mol Al = a; FexOy = b. B gåm Fe = bx; Al2O3 = ; Al = a -
3
2by
3
2by
Sè mol H2 = 0,03 nªn: a - = 0,02. C gåm: NaAlO2 = a vµ NaOH d. B lµ Fe
3
= bx.
Sè mol Al2O3 = 0,05 mol nªn a = 0,1 vµ by = 0,012.
Trêng hîp 1. Muèi s¾t duy nhÊt lµ Fe2(SO4)3. Ta cã 1,5bx = 0,12 hay bx =
0,08.

23
x bx 3
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit s¾t lµ Fe3O4.
y by 4
Trêng hîp 2. Muèi s¾t duy nhÊt lµ FeSO4 do ph¶n øng:
Fe + Fe2(SO4)3 → 3FeSO4.
x bx 3
Ta cã bx = 0,12. LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit s¾t lµ Fe2O3.
y by 2

479. (TrÝch §Ò thi §H vµ C§ khèi B- 2003)


Hçn hîp X gåm c¸c kim lo¹i Al, Fe, Ba. Chia X thµnh 3 phÇn b»ng nhau:
PhÇn 1 t¸c dông víi H2O (d), thu ®îc 0,896 lÝt khÝ H2.
PhÇn 2 t¸c dông víi 50 mL dung dÞch NaOH 1M (d), thu ®îc 1,568 lÝt khÝ H2.
PhÇn 3 t¸c dông víi dung dÞch HCl (d), thu ®îc 2,24 lÝt khÝ H2.
C¸c ph¶n øng diÔn ra hoµn toµn, c¸c thÓ tÝch khÝ ®o ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn.
1. TÝnh phÇn tr¨m khèi lîng mçi kim lo¹i trong hçn hîp X.
2. Sau ph¶n øng ë phÇn 2, läc ®îc dung dÞch Y. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HCl
1M cÇn thªm vµo dung dÞch Y ®Ó:
a. Thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt.
b. Thu ®îc 1,56 gam kÕt tña.

§¸p sè: Gäi sè mol Al = x; Fe = y; Ba = z.


1. PhÇn 1: sè mol H2 = 0,04 nªn z + 3z = 0,04 hay z = 0,01. PhÇn 2: sè
mol H2 = 0,07 nªn z + 1,5x = 0,07 → x = 0,04. PhÇn 3: sè mol H2 = 0,1 nªn
1,5x + y + z = 0,1 → y = 0,03. Tõ ®©y tÝnh ®îc phÇn tr¨m khèi lîng c¸c chÊt.
2. Y gåm: NaAlO2 = 0,04 mol, NaOH = 0,01 mol vµ Ba(OH)2 = 0,01 mol.
Lµm t¬ng tù bµi 471 ta ®îc c¸c kÕt qu¶ lµ.
a. VHCl = 0,07 lÝt hay 70 mL
b. Trêng hîp 1: VHCl = 0,05 lÝt . Trêng hîp 2: VHCl = 0,13 lÝt.

480. 1. Mét lo¹i phÌn cã c«ng thøc M2(SO4)3.(NH4)2SO4.24H2O cã khèi lîng ph©n
tö lµ 906 ®vC.
a. T×m kim lo¹i M.
b. Cho M tan trong dung dÞch HNO3 rÊt lo·ng d, thu ®îc dung dÞch A vµ
kh«ng cã khÝ tho¸t ra. Cho A t¸c dông víi dung dÞch KOH ®Æc thu ®îc kÕt tña
B, dung dÞch C vµ khÝ D. Cho tõ tõ dung dÞch HCl lo·ng vµo C thÊy t¹o thµnh
kÕt tña B, sau ®ã bÞ hoµ tan.

§¸p sè: a. M = 27 (Al).


b. S¶n phÈm t¹o thµnh lµ Al(NO3)3, NH4NO3 vµ H2O. B lµ Al(OH)3. KhÝ D lµ
NH3. Dung dÞch C lµ KAlO2.

481. Hçn hîp A gåm: Fe3O4, Al, Al2O3, Fe.


Cho A tan trong dung dÞch NaOH d, thu ®îc chÊt r¾n B , dung dÞch C vµ khÝ
D.

24
Cho khÝ D d t¸c dông víi A nung nãng ®îc chÊt r¾n A1. Dung dÞch C cho t¸c
dông víi dung dÞch H2SO4 lo·ng d ®îc dung dÞch C1 .
ChÊt r¾n A1 t¸c dông víi dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng (võa ®ñ) thu ®îc dung
dÞch E vµ khÝ F. Cho E t¸c dông víi bét Fe d ®îc dung dÞch H.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.

§¸p sè: ChÊt r¾n B gåm Fe vµ Fe3O4. Dung dÞch C lµ NaAlO2 vµ NaOH. KhÝ
D lµ H2. A1 lµ Al, Al2O3 vµ Fe. Dung dÞch C1 lµ Al2(SO4)3, Na2SO4 vµ H2SO4 d.
Dung dÞch E gåm Al2(SO4)3 vµ Fe2(SO4)3. Dung dÞch H lµ Al2(SO4)3 vµ
FeSO4.

482. Cho 4,32 gam nh«m t¸c dông võa ®ñ víi 400 gam dung dÞch HNO3 thu
®îc 0,672 lÝt khÝ X (®ktc) vµ mét dung dÞch Y. Cho Y t¸c dông víi NaOH d thu
®îc 0,672 lÝt khÝ Z (®ktc).
1. X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña X.
2. TÝnh nång ®é phÇn tr¨m cña dung dÞch HNO3 ®· dïng.

§¸p sè: Sè mol Al = 0,16 mol. KhÝ X lµ NxOy = 0,03 mol. Dung dÞch Y
chøa muèi Al(NO3)3 vµ NH4NO3. KhÝ Y lµ NH3 = 0,03 mol.
1
Tõ hai ph¬ng tr×nh ph¶n øng: [0,03.8 + (5x – 2y).0,03] = 0,16 hay 5x –
3
2y = 8.
1. x = 2, y = 1 tho¶ m·n. KhÝ X lµ N2O.
2. C% (HNO3) = 8,98%.

483. Cho hçn hîp A gam gåm kim lo¹i R ( ho¸ trÞ I ) vµ kim lo¹i M (ho¸ trÞ II ).
Hoµ tan 3 gam A b»ng dung dÞch chøa HNO 3 vµ H2SO4 thu ®îc 2,94 gam hçn
hîp B (gåm khÝ NO2 vµ khÝ D ) cã thÓ tÝch lµ 1,344 lÝt (®ktc).
1. D lµ khÝ g×?
2. TÝnh khèi lîng muèi khan thu ®îc.
3. NÕu tØ lÖ khÝ NO2 vµ khÝ D thay ®æi th× khèi lîng muèi khan thu ®îc thay
®æi trong kho¶ng nµo?
2,94
§¸p sè: 1. Sè mol khÝ B = 0,06 mol vËy M B = = 49. NhËn thÊy: NO2
0,06
< 49 < D vËy D lµ SO2. Sè mol NO2 = 0,05 mol; SO2 = 0,01 mol.

2. Tõ c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng: n (NO 3 ) = n (NO2) vµ n (SO 24− ) = n
(SO2).

Tæng khèi lîng muèi = m (R+) + m (M2+) + m (NO 3 ) + m (SO 24− ) = 3 + 46.
0,05 + 64.0,01 = 5,94 gam.
3. Sè mol electron R vµ M nhêng ®i = 0,05.1 + 0,01.2 = 0,07 mol.
- NÕu chØ t¹o NO2: sè mol NO2 = 0,07 mol. Tæng khèi lîng muèi = 6,22
gam.

25
- NÕu chØ t¹o SO2: sè mol NO2 = 0,035 mol. Tæng khèi lîng muèi = 5,24
gam.
VËy: 5,24 gam < khèi lîng muèi khan < 6,22 gam.

484. Chia hçn hîp 2 kim lo¹i M (ho¸ trÞ 2) vµ R (ho¸ trÞ 3) thµnh 3 phÇn b»ng
nhau.
PhÇn 1: Tan hoµn toµn trong 1 lÝt dung dÞch HCl 2M thu ®îc dung dÞch A vµ
17,92 lÝt khÝ H2 ë ®ktc.
PhÇn 2: Cho t¸c dông víi dung dÞch NaOH d thu ®îc 13,44 lÝt khÝ H2 (®ktc) vµ

4
cßn l¹i phÇn khèi lîng kim lo¹i M kh«ng tan.
13
Oxit ho¸ hoµn toµn phÇn 3 thu ®îc 28,4g hçn hîp hai oxit.
X¸c ®Þnh c¸c kim lo¹i vµ tÝnh % khèi lîng trong hçn hîp.

§¸p sè: Gäi sè mol trong mçi phÇn: M = a; R = b.


PhÇn 1: sè mol H2 = 0,8 nªn: a + 1,5b = 0,8.
PhÇn 2: sè mol H2 = 0,6 nªn: 1,5b = 0,6 hay b = 0,4. Tõ ®ã suy ra: a =
0,2.
mM 4 m 4
MÆt kh¸c: = → M = ↔ 9.0,2M = 4.0,4R hay 9M = 8R.
m R + m M 13 mR 9
PhÇn 3: m (MO) + m (R2O3) = 28,4 ↔ 0,2(M +16) + 0,4 (2R + 48) = 28,4.
Tõ ®ã suy ra M lµ Mg vµ R lµ Al.

485. (TrÝch ®Ò thi §H - C§ khèi B n¨m 2005)


Hoµ tan hoµn toµn 1,62 gam Al trong 280 mL dung dÞch HNO3 1M thu ®îc
dung dÞch A vµ khÝ NO (s¶n phÈm khö duy nhÊt). MÆt kh¸c cho 7,35 gam hçn
hîp hai kim lo¹i kiÒm thuéc hai chu kú liªn tiÕp vµo 500 mL dung dÞch HCl, thu
®îc dung dÞch B vµ 2,8 lÝt khÝ H2 (®ktc). Khi trén dung dÞch A vµo dung dÞch
B thÊy t¹o thµnh 1,56 gam kÕt tña.
a. X¸c ®Þnh c¸c kim lo¹i.
b. X¸c ®Þnh nång ®é mol/L cña dung dÞch HCl ®· dïng.

§¸p sè:1. Dung dÞch A gåm Al(NO3)3 = 0,06 mol vµ HNO3 = 0,04 mol.
Gäi c«ng thøc chung cña hai kim lo¹i kiÒm lµ M. C¸c ph¶n øng x¶y ra:
2M + 2HCl → 2MCl + H2 vµ 2M + 2H2O → 2MOH + H2.
7,35
M= = 29,4. VËy hai kim lo¹i kiÒm lµ Na vµ K.
0,25
2. Dung dÞch B gåm: MCl = x mol; MOH = (0,25 - x) mol.
Lµm t¬ng tù bµi 471.
Trêng hîp 1: lo¹i. Trêng hîp 2: Nång ®é mol/L cña dung dÞch HCl lµ 0,3M.

26
Ch¬ng XIII: s¾t vµ hîp chÊt

PhÇn a. tãm t¾t lý thuyÕt


I. s¾t
1. T¸c dông víi phi kim:
- T¸c dông víi oxi:
0
3Fe + 2O2 (kh«ng khÝ) →
t Fe3O4
- T¸c dông víi lu huúnh:
0
Fe + S →
t FeS
- T¸c dông víi halogen:
0
2Fe + 3Cl2 →
t FeCl3
2. T¸c dông víi axit
- T¸c dông víi dung dÞch axit HCl vµ H2SO4 lo·ng → Muèi s¾t(II) + H2:
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2
- Dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng:
0
2Fe + 6H2SO4 →
t Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
NÕu Fe d:
Fe + Fe2(SO4)3 → 3FeSO4
Chó ý: Fe kh«ng tan trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nguéi!

- Dung dÞch HNO3: Fe t¸c dông víi dung dÞch HNO3 t¹o thµnh Fe(NO3)3, níc vµ
c¸c s¶n phÈm øng víi sè oxi ho¸ thÊp h¬n cña nit¬ (NH4NO3 ; N2 ; N2O ; NO ; NO2).
VÝ dô:
0
Fe + 6HNO3 (®Æc) →
t Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O
NÕu Fe d:
Fe + 2Fe(NO3)3 → 3Fe(NO3)2
Chó ý: Fe kh«ng tan trong dung dÞch HNO3 ®Æc nguéi!
3. T¸c dông víi h¬i níc
0
3Fe + 4H2O < → Fe3O4 + 4H2
570 C

0
Fe + H2O > → FeO + H2
570 C

4. T¸c dông víi dung dÞch muèi


Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu
Fe + 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag

II. Hîp chÊt s¾t(II):


Hîp chÊt Fe(II) khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ sÏ bÞ oxi ho¸ thµnh hîp chÊt Fe(III).
1. S¾t(II) oxit: FeO
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu ®en, kh«ng tan trong níc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt cña oxit baz¬:

27
FeO + H2SO4 (lo·ng) → FeSO4 + H2O
- TÝnh khö: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh nh dung dÞch HNO3,
dung dÞch H2SO4 ®Æc…
2FeO + 4H2SO4 (®Æc) → Fe2(SO4)3 + SO2 + 4H2O
3FeO + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O
- TÝnh oxi ho¸: thÓ hiÖn khi nung nãng víi c¸c chÊt khö nh C, CO, H2, Al:
0
FeO + H2 →
t Fe + H2O
c. §iÒu chÕ:
- NhiÖt ph©n c¸c hîp chÊt kh«ng bÒn cña Fe(II) trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã
kh«ng khÝ:
0 0
Fe(OH)2 →
t FeO + H2O hoÆc FeCO3 →
t FeO + CO2
2. S¾t(II) hidroxit: Fe(OH)2
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu lôc nh¹t, kh«ng tan trong n-
íc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt baz¬: Fe(OH)2 + 2HCl → FeCl2 + 2H2O
- TÝnh khö: ë nhiÖt ®é thêng Fe(OH)2 bÞ oxi ho¸ nhanh chãng trong kh«ng khÝ
Èm thµnh Fe(OH)3 mµu n©u ®á:
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3
c. §iÒu chÕ:
Cho dung dÞch muèi Fe(II) t¸c dông víi dung dÞch kiÒm.

3. Muèi s¾t(II):
a. Muèi tan: FeCl2, FeSO4, Fe(NO3)2:
- TÝnh chÊt cña muèi: (c¸c ph¶n øng trao ®æi):
FeSO4 + 2NaOH → Fe(OH)2 + Na2SO4
- TÝnh khö m¹nh: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh nh khÝ Cl2, dung
dÞch HNO3, dung dÞch H2SO4 ®Æc, dung dÞch KMnO4 trong m«i trêng H2SO4
lo·ng…
2FeCl2 + Cl2 → 2FeCl3
2FeSO4 + 2H2SO4 (®Æc) → Fe2(SO4)3 + SO2 + 2H2O
3Fe2+ + NO3. + 4H+ → 3Fe3+ + NO + 2H2O
10FeSO4 + 2KMnO4+ 8H2SO4 → 5Fe2(SO4)3 +K2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O
D¹ng ion thu gän:
5Fe2+ + MnO4.+ 8H+ → 5Fe3+ + Mn2+ + 4H2O
- TÝnh oxi ho¸: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi c¸c kim lo¹i m¹nh h¬n:
Mg + FeSO4 → MgSO4 + Fe
b. Muèi kh«ng tan
- Muèi FeCO3:
0
Ph¶n øng nhiÖt ph©n: FeCO3 →
t FeO + CO2
0
NÕu nung trong kh«ng khÝ: 4FeO + O2 →
t 2Fe2O3
Ph¶n øng trao ®æi: FeCO3 + 2HCl → FeCl2 + CO2 + H2O

28
TÝnh khö: FeCO3 + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO2 + CO2 + 2H2O
2FeCO3 + 4H2SO4 (®Æc) → Fe2(SO4)3 + SO2 + 2CO2 + 4H2O
- Muèi FeS:
Ph¶n øng trao ®æi: FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S
TÝnh khö: FeS + 6HNO3 → Fe(NO3)3 + H2SO4 + 3NO + 2H2O
c. Muèi FeS2:
0
- TÝnh khö: 4FeS2 + 11O2 →
t 2Fe2O3 + 8SO2
FeS2 + 18HNO3 → Fe(NO3)3 + H2SO4 + 15NO2 + 7H2O

III. Hîp chÊt s¾t(III)


1. S¾t(III) oxit: Fe2O3
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu n©u ®á, kh«ng tan trong n-
íc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt cña oxit baz¬:
Fe2O3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3H2O
Fe2O3 + 6HNO3 → 2Fe(NO3)3 + 3H2O
- TÝnh oxi ho¸: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi c¸c chÊt khö th«ng thêng nh C, CO, H2,
Al:
0
Fe2O3 + 3H2 →
t 2Fe + 3H2O
c. §iÒu chÕ:
0
- NhiÖt ph©n Fe(OH)3: 2Fe(OH)3 →
t Fe2O3 + 3H2O
2. S¾t(III) hidroxit: Fe(OH)3
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt kÕt tña mµu n©u ®á, kh«ng tan
trong níc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt baz¬:
0
Fe(OH)3 + 3H2SO4 →
t Fe2(SO4)3 + 3H2O

0
- Ph¶n øng nhiÖt ph©n: 2Fe(OH)3 →
t Fe2O3 + 3H2O
c. §iÒu chÕ:
- Cho dung dÞch muèi Fe(III) t¸c dông víi dung dÞch NH3 hoÆc c¸c dung dÞch
baz¬ kiÒm:
FeCl3 + 3NH3 + 3H2O → Fe(OH)3 ↓ + 3NH4Cl
FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl
3. Muèi s¾t(III):
a. Muèi tan: FeCl3, Fe2(SO4)3, Fe(NO3)3:
- TÝnh chÊt cña muèi: (c¸c ph¶n øng trao ®æi):
FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 ↓ + 3NaCl
- TÝnh oxi ho¸ (ThÓ hiÖn khi t¸c dông víi chÊt khö nh Cu, Fe…):
Fe + 2Fe(NO3)3 → 3Fe(NO3)2

29
Cu + 2Fe(NO3)3 → 2Fe(NO3)2 + Cu(NO3)2
- Khi t¸c dông víi c¸c kim lo¹i m¹nh h¬n:
Mg + 2FeCl3 → MgCl2+ 2FeCl2
Mg + FeCl2 → MgCl2+ Fe
b. Muèi kh«ng tan: FePO4…

IV. oxit s¾t tõ : Fe3O4 (FeO.Fe2O3)


1. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu n©u, kh«ng tan trong níc.
2. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh baz¬: Fe3O4 + 8HCl → FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O
Fe3O4 + 4H2SO4 (lo·ng) → FeSO4 + Fe2(SO4)3 + 4H2O
- TÝnh khö: 2Fe3O4 + 10H2SO4 (®Æc) → 3Fe2(SO4)3 + SO2 + 10H2O
Fe3O4 + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO2 + 5H2O
- TÝnh oxi ho¸ (t¸c dông víi c¸c chÊt khö th«ng thêng nh C, CO, H2, Al):
0
Fe3O4 + 4CO →
t 3Fe + 4CO2

V. S¶n xuÊt gang


1. Nguyªn liÖu
- QuÆng hematit, chøa Fe2O3 - QuÆng manhetit, chøa Fe3O4
- QuÆng xi®erit, chøa FeCO3 - QuÆng prit, chøa FeS2
2. Nguyªn t¾c s¶n xuÊt gang
Khö oxit s¾t b»ng CO ë nhiÖt ®é cao (ph¬ng ph¸p nhiÖt luyÖn)
Trong lß cao, s¾t cã sè oxi ho¸ cao bÞ khö dÇn dÇn ®Õn s¾t cã sè oxi ho¸
thÊp theo s¬ ®å:
Fe2O3 → Fe3O4 → FeO → Fe
3. Nh÷ng ph¶n øng ho¸ häc x¶y ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gang
- Ph¶n øng t¹o chÊt khö CO:
C + O2 → CO2 vµ CO2 + C → 2CO
- CO khö s¾t trong oxit:
PhÇn trªn th©n lß cã nhiÖt ®é kho¶ng 400oC: 3Fe2O3 + CO → 2Fe3O4 + CO2
PhÇn gi÷a th©n lß cã nhiÖt ®é kho¶ng 500 - 600oC: Fe3O4 + CO → 3FeO +
CO2
PhÇn díi th©n lß cã nhiÖt ®é kho¶ng 700 - 800oC: FeO + CO → Fe + CO2

30
PhÇn B. Bµi tËp cã lêi gi¶i
®Ò bµi
486. Tõ lu huúnh, bét s¾t, muèi ¨n, oxi vµ níc, h·y viÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n
øng ®Ó ®iÒu chÕ:
- C¸c muèi s¾t: FeS, FeSO4, Fe2(SO4)3, FeCl3.
- C¸c muèi natri: Na2S, Na2SO3, Na2SO4.
(§îc dïng thªm c¸c ®iÒu kiÖn vµ xóc t¸c cÇn thiÕt).

487. Khi hoµ tan hÕt 14 gam kim lo¹i M ho¸ trÞ II trong axit sunfuric lo·ng th×
t¹o thµnh 5,6 lÝt khÝ H2 (®ktc) vµ dung dÞch A.
1. T×m kim lo¹i M.
2. Khi c« c¹n dung dÞch A th× muèi sunfat kÕt tinh cïng víi níc ®Ó t¹o thµnh
69,5 gam muèi ngËm níc d¹ng MSO4.nH2O. X¸c ®Þnh n.

488. Cho 25,9 gam hçn hîp gåm bét S vµ mét kim lo¹i M (ho¸ trÞ II) vµo b×nh
kÝn kh«ng cã kh«ng khÝ, ®èt nãng b×nh cho ®Õn khi ph¶n øng hoµn toµn thu
®îc chÊt r¾n A. BiÕt A tan hoµn toµn trong dung dÞch HCl d thu ®îc 6,72 lÝt

35
khÝ B (®ktc). TØ khèi cña B so víi hi®ro lµ .
3
1. X¸c ®Þnh thµnh phÇn % thÓ tÝch mçi khÝ trong hçn hîp B.
2. X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i M.

489. Hçn hîp B gåm Fe vµ Fe3O4 ®îc chia thµnh hai phÇn b»ng nhau.
PhÇn 1: T¸c dông võa ®ñ víi 90 ml dung dÞch H2SO4 1M (lo·ng).
PhÇn 2: T¸c dông víi dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng, d, thu ®îc 560 ml khÝ SO2
(®ktc).
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng c¸c chÊt trong B.

490. Cã 5,56 gam hçn hîp A gåm Fe vµ kim lo¹i M (ho¸ trÞ n). Chia A lµm hai
phÇn b»ng nhau:
PhÇn 1: Hoµ tan hÕt trong dung dÞch HCl ®îc 1,568 lÝt khÝ H2 (®ktc).
PhÇn 2: Hoµ tan hÕt trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng thu ®îc 2,016 lÝt khÝ
SO2 (®ktc).
X¸c ®Þnh kim lo¹i M vµ thµnh phÇn % theo khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong A.

491. Hoµ tan hoµn toµn mét lîng hçn hîp A gåm FeCO3 vµ Fe3O4 trong 98 gam
dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng theo c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
FeCO3 + H2SO4 → Fe2(SO4)3 + SO2 ↑ + CO2 ↑ + H2O

Fe3O4 + H2SO4 → Fe2(SO4)3 + SO2 ↑ + H2O


ThÓ tÝch hçn hîp khÝ tho¸t ra lµ 4,48 lÝt (®ktc)
Dung dÞch thu ®îc cho t¸c dông võa ®ñ víi 310 ml dd NaOH 4M, läc kÕt tña
vµ ®em nung ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, thu ®îc 32 gam chÊt r¾n .

31
TÝnh khèi lîng mçi chÊt trong A vµ nång ®é phÇn tr¨m cña dung dÞch H2SO4
®· dïng.

492. Cho c¸c cÆp oxy ho¸ khö sau: Fe2+/Fe , Cu2+/Cu , Fe3+/Fe2+.
Tõ tr¸i sang ph¶i theo d·y trªn, tÝnh oxi ho¸ t¨ng dÇn theo thø tù: Fe 2+, Cu2+,
Fe3+; TÝnh khö gi¶m dÇn theo thø tù: Fe, Cu, Fe2+. Hái:
1. Fe cã kh¶ n¨ng tan ®îc trong dung dÞch FeCl3 vµ trong dung dÞch CuCl2
kh«ng.
2. Cu cã kh¶ n¨ng tan trong dung dÞch FeCl3 vµ dung dÞch FeCl2 kh«ng.

493. Hoµ tan hoµn toµn mét lîng oxÝt FexOy b»ng mét lîng dung dÞch H2SO4
®Æc nãng thu ®îc 4,48 lÝt khÝ SO2 ë ®ktc, phÇn dung dÞch thu ®îc chøa 240
gam mét lo¹i muèi s¾t duy nhÊt.
X¸c ®Þnh c«ng thøc cña oxÝt s¾t.

494. §èt nãng 4,16 gam hçn hîp A gåm MgO, FeO, Fe råi cho mét luång khÝ CO
d ®i qua, sau khi ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn thu ®îc 3,84 gam hçn hîp chÊt
r¾n B.
MÆt kh¸c, nÕu cho 4,16 gam hçn hîp A ph¶n øng hoµn toµn víi dung dÞch
CuSO4 th× thu ®îc 4,32 gam hçn hîp chÊt r¾n D. Hoµ tan hoµn toµn 4,16 gam
hçn hîp A b»ng mét lîng võa ®ñ dung dÞch HCl 7,3% (d = 1,05 g/ml) th× thu
®îc dung dÞch E vµ khÝ H2.
1. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HCl 7,3% vµ thÓ tÝch H2 ë ®ktc.
2. TÝnh nång ®é % c¸c chÊt trong dung dÞch E.

495. M lµ hçn hîp: Fe, FeO, Fe2O3 .


1.Cho dßng khÝ H2 d ®i qua 4,72 gam hçn hîp M nung nãng thu ®îc 3,92 gam
Fe.
MÆt kh¸c, cho 4,72 gam hçn hîp M vµo lîng d dung dÞch CuSO4 thu ®îc 4,96
gam chÊt r¾n .
TÝnh lîng mçi chÊt trong hçn hîp M.
2. CÇn bao nhiªu ml dung dÞch HCl 7,3% (d = 1,05 g/ml) ®Ó hoµ tan võa ®ñ
4,72 gam hçn hîp M, dung dÞch thu ®îc lóc nµy gäi lµ dung dÞch D.
3. Cho dung dÞch D t¸c dông víi dung dÞch AgNO3 d. TÝnh khèi lîng chÊt r¾n
thu ®îc.

496. Hçn hîp A cã khèi lîng 8,14 gam gåm CuO, Al2O3 vµ mét oxit s¾t FexOy.
Cho H2 d qua A ®un nãng, sau khi ph¶n øng thu ®îc 1,44 gam H2O. Hoµ tan
hoµn toµn A cÇn dïng 170 ml dung dÞch H2SO4 lo·ng 1M, thu ®îc dung dÞch B.
Cho B t¸c dông víi dung dÞch NaOH d, läc lÊy kÕt tña, ®em nung trong kh«ng
khÝ tíi khèi lîng kh«ng ®æi, thu ®îc 5,2 gam chÊt r¾n.
X¸c ®Þnh c«ng thøc cña oxit s¾t vµ tÝnh khèi lîng cña mçi oxit trong hçn hîp
A.

32
497. (TrÝch ®Ò thi §H vµ C§ khèi A- 2002)
Cho 18,5 gam hçn hîp X gåm Fe, Fe3O4 t¸c dông víi 200 ml dung dÞch HNO3
lo·ng, ®un nãng vµ khuÊy ®Òu. Sau khi ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn thu ®îc
2,24 lÝt khÝ NO duy nhÊt ë ®ktc, dung dÞch Y vµ cßn l¹i 1,46 gam kim lo¹i.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh nång ®é mol/l cña dung dÞch HNO3 .
3. TÝnh khèi lîng muèi trong dung dÞch Y.

498. §Ó khö hoµn toµn 8 gam oxit cña mét kim lo¹i cÇn dïng 3,36 lÝt H2. Hoµ
tan hÕt lîng kim lo¹i thu ®îc vµo dung dÞch HCl thÊy tho¸t ra 2,24 lÝt khÝ H2.
X¸c ®Þnh c«ng thøc cña oxit. BiÕt c¸c khÝ ®o ë ®ktc.

499. (TrÝch ®Ò thi §H vµ C§ khèi A- 2003)


Khö hoµn toµn 4,06 gam mét oxit kim lo¹i b»ng CO ë nhiÖt ®é cao thµnh kim
lo¹i. DÉn toµn bé khÝ sinh ra vµo b×nh ®ùng dung dÞch Ca(OH)2 d, thÊy t¹o
thµnh 7 gam kÕt tña. NÕu lÊy lîng kim lo¹i sinh ra hoµ tan hÕt vµo dung dÞch
HCl d th× thu ®îc 1,176 lÝt khÝ H2 (®ktc).
1. X¸c ®Þnh c«ng thøc oxit kim lo¹i.
2. Cho 4,06 gam oxit kim lo¹i trªn t¸c dông hoµn toµn víi 500ml dung dÞch
H2SO4 ®Æc, nãng (d) ®îc dung dÞch X vµ cã khÝ SO2 bay ra.
H·y x¸c ®Þnh nång ®é mol/lÝt cña muèi trong dung dÞch X.
Coi thÓ tÝch cña dung dÞch kh«ng thay ®æi trong suèt qu¸ tr×nh ph¶n øng.

500. (TrÝch ®Ò thi §H vµ C§ khèi A- 2004)


Hçn hîp A gåm FeCO3 vµ FeS2. A t¸c dông víi dung dÞch HNO3 63% (khèi lîng
riªng 1,44g/mL) theo c¸c ph¶n øng sau:
FeCO3 +
HNO3 → Muèi X + NO2 + CO2 + H2O (1)
FeS2 + HNO3
→ Muèi X + NO2 + H2SO4 + H2O (2)
®îc hçn hîp khÝ B vµ dung dÞch C. TØ khèi cña B so víi oxi b»ng 1,425. §Ó
ph¶n øng võa nÕt víi c¸c chÊt trong dung dÞch C cÇn dïng 540 ml dung dÞch
Ba(OH)2 0,2M. Läc lÊy kÕt tña, ®em nung ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, ®îc
7,568 gam chÊt r¾n (BaSO4 coi nh kh«ng bÞ nhiÖt ph©n). C¸c ph¶n øng diÔn
ra hoµn toµn.
1. X lµ muèi g×? Hoµn thµnh c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng (1) vµ (2).
2. TÝnh khèi lîng mçi chÊt trong hçn hîp A.
3. X¸c ®Þnh thÓ tÝch dung dÞch HNO3 ®· dïng.
(Gi¶ thiÕt HNO3 kh«ng bÞ bay h¬i trong qu¸ tr×nh ph¶n øng).

501. 1. Hoµ tan hoµn toµn m gam hçn hîp A gåm Fe vµ kim lo¹i M (ho¸ trÞ n
kh«ng ®æi) trong dung dÞch HCl d, thu ®îc 1,008 lÝt khÝ ®ktc vµ dung dÞch
chøa 4,575g muèi khan. TÝnh m.

33
2. Hoµ tan m gam hçn hîp A nãi trªn vµo dung dÞch hçn hîp HNO 3 vµ H2SO4 ë
nhiÖt ®é thÝch hîp th× thu ®îc 1,8816 lÝt hçn hîp hai khÝ ë ®ktc vµ cã tØ
khèi so víi H2 lµ 25,25. H·y x¸c ®Þnh kim lo¹i M.

502. Khö m gam mét «xÝt s¾t b»ng khÝ H 2 d, nung nãng, thu ®îc chÊt r¾n
D vµ 0,12 mol H2O.
Cho D hÕt t¸c dông víi dung dÞch H 2SO4 ®Æc nãng, thu ®îc dung dÞch E chØ
chøa mét lo¹i muèi s¾t duy nhÊt vµ 0,12 mol khÝ SO2 .
T×m c«ng thøc «xÝt s¾t vµ tÝnh m. C¸c ph¶n øng diÔn ra hoµn toµn .

503. Hçn hîp A gåm Al , Fe , Mg.


Cho 15,5 gam A vµo 1 lÝt dung dÞch HNO 3 2M ,khi ph¶n øng hoµn toµn thu ®îc
0,4 mol khÝ NO vµ dung dÞch B .
Cho 0,05 mol A vµo dung dÞch H2SO4 lo·ng d thu ®îc dung dÞch C. Thªm NaOH
d vµo C läc kÕt tña ®em nung trong kh«ng khÝ tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc
2 gam chÊt r¾n.
1. TÝnh khèi lîng mçi kim lo¹i trong 15,5 gam A.
2. Cho 1 lÝt dung dÞch Ba(OH)2 0,8 M vµo dung dÞch B. TÝnh khèi lîng kÕt tña
t¹o thµnh.

504. §Ó m gam phoi bµo s¾t ngoµi kh«ng khÝ, sau mét thêi gian thu ®îc 30
gam hçn hîp A gåm Fe vµ c¸c oxit FeO, Fe2O3, Fe3O4. Cho A t¸c dông víi HNO3 d
thÊy cã 5,6 lÝt khÝ NO tho¸t ra ë ®ktc vµ dung dÞch B .

ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng m .

505. Hoµ tan hoµn toµn 7 gam kim lo¹i M trong 200 gam dung dÞch HCl võa
®ñ thu ®îc 206,75 gam dung dÞch A.
1. X¸c ®Þnh M vµ nång ®é % cña dung dÞch HCl.
2. Hoµ tan 6,28 gam hçn hîp X gåm M vµ mét oxit cña M trong 800 mlt dung
dÞch HNO3 2M (lo·ng, võ ®ñ) thu ®îc 1,232 lÝt NO (®ktc).
T×m c«ng thøc cña oxit s¾t.
Híng dÉn
486. Mét sè ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
0
S + O2 →
t SO2

V2O5, t0
2SO2 + O2 2SO3

SO3 + H2O → H2SO4

2NaCl + 2H2O dpdd,


 
mn
→ 2NaOH + Cl2 + H2

487. 1. Gäi sè mol kim lo¹i M lµ x mol.


M + H2SO4 → MSO4 + H2 (1)

34
(mol): x 2x x x
Sè mol H2 = 0,25 mol → x = 0,25. (2)
mM = 14 gam → Mx = 14 (3)
Tõ (2), (3) → M = 56 (M lµ Fe).
2. Khi c« c¹n thu ®îc muèi FeSO4.nH2O = 0,25 mol.
Ta cã: (56 + 96 + 18n).0,25 = 69,5 → n = 7. VËy c«ng thøc muèi ngËm níc lµ
FeSO4.7H2O.

488. Gäi sè mol c¸c chÊt ban ®Çu: S = x mol; M = y mol.


C¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
M + S → MS (1)
(mol): x x x
(Do A tan hoµn toµn trong dung dÞch HCl d nªn trong ph¶n øng (1), S hÕt).
ChÊt r¾n A gåm: MS = x mol; M d = (y – x) mol. Cho A + dung dÞch HCl:

MS + 2HCl → MCl2 + H2S ↑ (2)


(mol): x x x

M + 2HCl → MCl2 + H2 ↑ (3)


(mol): y- x y-x
Hçn hîp khÝ B gåm: H2S = x mol; H2 = (y-x) mol
Sè mol khÝ B = 0,3 mol → x + y - x = 0,3 ↔ y = 0,3 (mol) (4)
35 34 x + 2( y − x) 35
TØ khèi cña B so víi hidro b»ng → = ↔ 32x + 2y = 7 (5)
3 2.0,3 3
Tõ (4), (5) → x = 0,2 mol.
1. X¸c ®Þnh % thÓ tÝch c¸c khÝ trong B: %V (H 2S) = 66,67% ; %V (H2) =
33,33%.
2. Theo bµi: mS + mFe = 25,9 gam ↔ 32x + My = 25,9 ↔ M = 65 (Zn).

489. Gäi sè mol trong mçi phÇn: Fe = x mol; Fe3O4 = y mol.


- PhÇn 1 + dung dÞch H2SO4 lo·ng:
Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2 (1)
(mol): x x x x
Fe3O4 + 4H2SO4 → Fe2(SO4)3 + FeSO4 + 4H2O (2)
(mol): y 4y y y
Sè mol H2SO4 = 0,09 mol. Tõ (1), (2) → x + 4y = 0,09 (3)
- PhÇn 2 + dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng:
2Fe + 6H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O (4)
(mol): x 3x 0,5x 1,5x
2Fe3O4 + 10H2SO4 → 3Fe2(SO4)3 + SO2 + 10H2O (5)
(mol): y 5y 1,5y 0,5y
Sè mol SO2 = 0,025 mol. Tõ (1), (2) → 1,5x + 0,5y = 0,025 ↔ 3x + y = 0,05
(6)
Tõ (3), (6) → x = 0,01 (mol); y = 0,02 (mol).
Khèi lîng c¸c chÊt trong B:

35
m (Fe) = 2.0,01.56 = 1,12 (gam); m (Fe3O4) = 2.0,02.232 = 9,28 (gam).

490. Gäi sè mol trong mçi phÇn: Fe = x; M = y.


ny
PhÇn 1: sè mol H2 = 0,07 nªn x + = 0,07.
2
3 x + ny
PhÇn 2: sè mol SO2 = 0,09 nªn = 0,09. VËy x = 0,04 vµ ny = 0,06.
2
M My
M¹t kh¸c: 56x + My = 2,78 nªn My = 0,54. VËy = = 9 hay M = 9n.
n ny
Thay n = 1, 2, 3 ta thÊy n = 3 vµ M = 27 tho¶ m·n.

491. Gäi sè mol ban ®Çu: FeCO3 = x vµ Fe3O4 = y.


2FeCO3 + 4H2SO4 → Fe2(SO4)3 + SO2 ↑ + 2CO2 ↑ + 4H2O
(mol): x 2x 0,5x 0,5x x
2Fe3O4 + 10H2SO4 → 3Fe2(SO4)3 + SO2 ↑ + 10H2O
(mol): y 5y 1,5y 0,5y
Sè mol khÝ = 0,2 nªn 1,5x + 0,5 y = 0,2 hay 3x + y = 0,4.
Dung dÞch thu ®îc gåm: Fe2(SO4)3 = 0,5x + 1,5y; H2SO4 d = z.
Sè mol NaOH = 0,124 mol nªn: 6.(0,5x + 1,5y) + 2z = 0,124 hay 3x + 9y + 2z
= 0,124. ChÊt r¾n sau khi nung lµ Fe2O3 = 0,5x + 1,5y. Theo bµi 0,5x + 1,5y =
0,2.
Tõ ®©y suy ra: x = 0,1 ; y = 0,1 vµ z = 0,02. C% (H2SO4) = 72%.

492. ChiÒu híng cña ph¶n øng oxi ho¸ - khö lµ t¹o thµnh c¸c chÊt oxi ho¸ vµ
chÊt khö yÕu h¬n, nªn:
Fe tan ®îc trong dung dÞch FeCl3 vµ CuCl2 theo c¸c ph¬ng tr×nh:
2Fe + FeCl3 → 3FeCl2 (v× tÝnh oxi ho¸ Fe3+ > Fe2+ vµ tÝnh khö Fe >
Fe2+)
Fe + CuCl2 → FeCl2 + Cu(v× tÝnh oxi ho¸ Cu2+ > Fe2+ vµ tÝnh khö Fe >
Cu)
Cu tan ®îc trong dung dÞch FeCl3, kh«ng tan ®îc trong dung dÞch FeCl2:
Cu + 2FeCl3 → CuCl2 + 2FeCl2 (v× tÝnh oxi ho¸
3+ 2+ 2+
Fe > Cu vµ tÝnh khö Cu> Fe )

493. Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:


2FexOy + (6x – 2y)H2SO4 → xFe2(SO4)3 + (3x – 2y)SO2 + (3x – y)H2O
(mol): a 0,5ax 0,5a(3x – 2y)
Theo bµi: 0,5a(3x – 2y) = 0,2 hay 3ax - 2ay = 0,4.
0,5ax = 0,6 hay ax = 1,2 vµ ay = 1,6.
x ax 3
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ Fe3O4.
y ay 4
494. Gäi sè mol trong 4,16 gam hçn hîp: MgO = x; FeO = y vµ Fe = z.

36
Ta cã: 40x + 72y + 56z = 4,16.
Khi cho CO d ®i qua A ®un nãng, CO khö ®îc FeO thµnh Fe. ChÊt r¾n B gåm:
MgO = x; Fe = y + z nªn 40x + 56(y + z) = 3,84.
Khi cho A t¸c dông víi dung dÞch CuSO4 d, Fe tan hÕt. ChÊt r¾n D gåm: MgO =
x; FeO = y vµ Cu = z. Ta cã: 40x + 72y + 64z = 4,32.
Tõ ®©y t×m ®îc: x= 0,04 ; y = 0,02; z = 0,02.
1. Sè mol HCl ®· dïng = x + y + z = 0,08 mol.
0,08.36,5.100
Khèi lîng dung dÞch HCl ®· dïng = = 40 (gam)
7,3
40
ThÓ tÝch dung dÞch HCl ®· dïng = = 38,1 ml
1,05
2. Dung dÞch E gåm: MgCl2 = 0,04 mol; FeCl2 = 0,04 mol.
Khèi lîng dung dÞch E = 40 + 4,16 – m (H2) = 40 + 4,16 – 0,04 = 44,12 (gam).
Tõ ®©y ta tÝnh ®îc nång ®é % mçi muèi trong E.

495. Gäi sè mol trong 4,72 gam hçn hîp M: Fe = x; FeO = y vµ Fe2O3 = z.
1. Ta cã: 56x + 72y + 160z = 4,72 vµ x + y + 2z = 0,07.
ChÊt r¾n gåm Cu = x; FeO = y; Fe2O3 = z. Ta cã 64x + 72y + 160z = 4,96.
Tõ ®©y ta t×m ®îc: x = 0,03; y = 0,02 vµ z = 0,01.
2. Sè mol HCl ®· dïng = x + y + 6z = 0,11 mol.
0,11.36,5.100
Khèi lîng dung dÞch HCl ®· dïng = = 55 (gam)
7,3
55
ThÓ tÝch dung dÞch HCl ®· dïng = = 52,4 (mL)
1,05
3. ChÊt r¾n thu ®îc gåm: Ag =0,06 mol; FeO = 0,02 mol vµ Fe2O3 = 0,01 mol.

496. Gäi sè mol trong 8,14 gam A: CuO = a, Al2O3 = b, FexOy = c.


Ta cã: 80x + 102y + (56x + 16y).c = 8,14.
Khi cho H2 d qua A ®un nãng, H2 khö ®îc CuO vµ FexOy thµnh kim lo¹i. Sè mol
H2O = 0,08 nªn a + yc = 0,08.
Dung dÞch B gåm: CuSO4 = a, Al2(SO4)3 = b vµ Fex(SO4)y = c. Sè mol H2SO4 =
0,17 mol nªn a + 3b + yc = 0,17.
Cho B t¸c dông víi dung dÞch NaOH d thu ®îc kÕt tña lµ Cu(OH)2 = a;
Fex(OH)2y = c.
ChÊt r¾n sau khi nung gåm: CuO = a vµ Fe2O3 = 0,5xc.
Ta cã: 80a + 80xc = 5,2 hay a + xc = 0,065.
Tõ ®©y ta t×m ®îc: a = 0,02 ; b = 0,03; xc = 0,045; yc = 0,06.
x ax 3
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ Fe3O4.
y ay 4

497. C¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng:


Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
(mol): x x x
37
3Fe3O4 + 28HNO3 → 9Fe(NO3)3 + NO + 14H2O
28y y
(mol): y 3y
3 3
2Fe + Fe(NO3)3 → 3Fe(NO3)2
x + 3y
(mol): x + 3y
2
y x + 3y
Ta cã: x + = 0,1 vµ 56(x + ) + 232y = 18,5 – 1,46 = 17,04.
3 2
Gi¶i ra ta ®îc x = 0,09 vµ y = 0,03.
2. CM (HNO3) = 3,2M.
3. m (Fe(NO3)2) = 48,6 gam.

498. Gäi c«ng thøc oxit lµ MxOy = a mol.


MxOy + yH2 → xM + yH2O
(mol): a ay ax
Ta cã: a(Mx + 16y) = 8 vµ ay = 0,15. Nh vËy Max = 5,6.
2M + 2nHCl → 2MCln + nH2
(mol): ax 0,5nax
Ta cã: 0,5nax = 0,1 hay nax = 0,2.
M Max
LËp tØ lÖ: = = 28 . VËy M = 28n. Thay n = 1, 2, 3 ta thÊy n= 2 vµ M
n nax
=56 tho¶ m·n. VËy kim lo¹i M lµ Fe.
x ax 2
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ Fe2O3.
y ay 3

499. Gäi c«ng thøc oxit lµ: MxOy = a mol. Ta cã: a(Mx + 16y) = 4,06.
MxOy + yCO → xM + yCO2
(mol): a ax ay
CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O
(mol): ay ay
Ta cã: ay = 0,07. Tõ ®©y suy ra: Max = 2,94.
2M + 2nHCl → 2MCln + nH2
(mol): ax 0,5nax
Ta cã: 0,5nax = 0,0525 hay nax = 0,105.
M Max
LËp tØ lÖ: = = 28 . VËy M = 28n. Thay n = 1, 2, 3 ta thÊy n= 2 vµ M =
n nax
56 tho¶ m·n. VËy kim lo¹i M lµ Fe.
x ax 3
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ Fe3O4.
y ay 4

500. Gäi sè mol FeCO3 = x mol; FeS2 = y mol.


FeCO3 + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO2 + CO2 + 2H2O
(mol): x 4x x x x

38
FeS2 + 18HNO3 → Fe(NO3)3 + 15NO2 + 2H2SO4 + 7H2O
(mol): y 18y y 15y 2y
44 x + 46( x + 15 y )
B gåm: CO2 = x vµ NO2 = x + 15y. Ta cã: = 1,425 ↔ x = 5y.
(2 x + 15 y )32
Dung dÞch C gåm: Fe(NO3)3 = x + y; H2SO4 = 2y vµ HNO3 = z.
Sè mol Ba(OH)2 = 0,108 nªn 3x + 7y + z = 0,216.
ChÊt r¾n sau khi nung lµ Fe2O3 = 0,5(x + y) vµ BaSO4 = 2y. Ta cã: 80x + 546y
= 7,568.
Tõ ®©y suy ra: x = 0,04; y = 0,008 vµ z = 0,04.
ThÓ tÝch dung dÞch HNO3 ®· dïng = 23,89 ml.

501. 1. Gäi sè mol Fe = x vµ M = y.


Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
(mol): x x x
2M + 2nHCl → 2MCln + nH2
(mol): y y 0,5ny
Ta cã: x + 0,5ny = 0,045 mol vµ 127x + (M + 35,5n)y = 4,575.
VËy: m = 56x + My = 4,575 – 71x – 35,5ny = 4,575 – 71(x + 0,5ny) = 1,38
gam.
2. KhÝ thø nhÊt lµ NO2 (v× HNO3 ®Æc). Khèi lîng ph©n tö trung b×nh cña hçn
hîp khÝ = 50,5. Suy ra khÝ thø hai lµ SO2.
Ta cã sè mol NO2 = 0,063 mol; SO2 = 0,021 mol.
Sè mol electron mµ Fe vµ M nhêng ®i = 3x + ny. Sè mol electron mµ HNO3 vµ
H2SO4 nhËn vµo = 0,063.1 + 0,021.2 = 0,105 mol. VËy 3x + ny = 0,105.
Nh vËy: x = 0,015 mol; ny = 0,06 mol. Ta cã My = 0,54.
M My
LËp tØ lÖ: = = 9 . VËy M = 9n. Thay n = 1, 2, 3 ta thÊy n = 3 vµ M = 27
n ny
tho¶ m·n. VËy kim lo¹i M lµ Al.

502. Gäi c«ng thøc oxit s¾t lµ FexOy = a mol.


0
FexOy + yH2 →
t xFe + yH2O
(mol): a ax ay
Ta cã: ay = 0,12 mol. ChÊt r¾n D lµ Fe = ax mol.
Trêng hîp 1: Muèi duy nhÊt lµ muèi Fe(III).
2Fe + 6H2SO4 → Fe2SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
(mol): ax 1,5ax
Ta cã: 1,5ax = 0,12 hay ax = 0,08 mol.
x ax 2
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ Fe2O3.
y ay 3
Trêng hîp 2: Muèi duy nhÊt lµ muèi Fe(II).
2Fe + 6H2SO4 → Fe2SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
(mol): 0,08 0,04 0,12
Fe + Fe2(SO4)3 → 3FeSO4

39
(mol): 0,04 0,04
Ta cã: ax = 0,12 mol.
x ax 1
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ FeO.
y ay 1

503. Gäi sè mol trong 15,5 gam hçn hîp: Al = x; Fe = y vµ Mg = z mol.


Ta cã: 27x + 56y + 24z = 15,5 vµ 3x + 3y + 2z = 1,2.
Gäi sè mol trong 0,05 mol hçn hîp: Al = kx; Fe = ky vµ Mg = kz mol.
Ta cã: k(x + y + z) = 0,05.
Dung dÞch C gåm: Al2(SO4)3 = kx; FeSO4 = ky vµ MgSO4 = kz mol. ChÊt r¾n
thu ®îc sau khi nung lµ Fe2O3 = 0,5ky vµ MgO = kz mol.
VËy: 160.0,5ky + 40kz = 2 hay k(2y + z) = 0,05.
NhËn thÊy: k(x + y + z) = k(2y + z) hay x = y.
1
Tõ ®©y ta t×m ®îc x = 0,1 mol; y = 0,1 mol; z = 0,3 mol vµ k = .
10
504. Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
0
Fe +1/2O2 →
t FeO
0
3Fe +2O2 →
t Fe3O4
0
4Fe +3O2 →
t 2Fe2O3

Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + H2O

3FeO + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O

3Fe3O4 + 28HNO3 → 9Fe(NO3)3 + NO + 14H2O

Fe2O3 + 6HNO3 → 2Fe(NO3)3 + 3H2O

Sè mol khÝ NO: nNO = 0,25 mol

Gäi x lµ sè mol Fe ban ®Çu vµ y lµ sè mol nguyªn tö oxi tham gia ph¶n øng

Qu¸ tr×nh nhêng e : Qu¸ tr×nh nhËn e

Fe - 3e → Fe+3 N+5 + 3e → N+2

(mol): x 3x (mol) 0,75 0,25

O + 2e → O-2

(mol) y 2y

Ta cã: sè mol electron nhêng = sè mol electron nhËn nªn 3x = 2y + 0,75.

Trong B : mB= mFe + mO = 56x + 16y = 30. Tõ ®©y t×m ®îc x = 0,45 mol;
y= 0,3 mol.

VËy mFe = 25,2 gam.

40
505. 1. Gäi ho¸ trÞ kim lo¹i lµ n vµ sè mol lµ a mol. Ta cã: Ma = 7.
2M + 2nHCl → 2MCln + nH2
(mol): a a 0,5na
Khèi lîng dung dÞch sau ph¶n øng t¨ng 6,75 gam nªn 7 – 0,05na.2 = 6,75 hay
na = 0,25.
M Ma
LËp tØ lÖ: = = 28 . VËy M = 28n. Thay n = 1, 2, 3 ta thÊy n = 2 vµ M =
n na
56 tho¶ m·n. VËy kim lo¹i M lµ Fe.
2. Gäi sè mol: Fe = b vµ FexOy = c mol. Ta cã 56b + (56x + 16y)c = 6,28.
Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
(mol): b 4b b
3FexOy + (12x – 2y)HNO3 → 3xFe(NO3)3 + (3x – 2y)NO + (6x – y)H2O
(12 x − 2 y )c (3 x − 2 y ) c
(mol): c
3 3
(12 x − 2 y )c (3 x − 2 y ) c
Ta cã: 4b + = 1,6 vµ b + = 0,055.
3 3
Tõ ®©y tÝnh ®îc: b = 0,05 mol; xc = 0,045 mol vµ yc = 0,06 mol.
x xc 3
LËp tØ lÖ: = = . VËy c«ng thøc oxit lµ Fe3O4.
y yc 4

41
PhÇn C. Bµi tËp tù gi¶i

506. Hoµn thµnh s¬ ®å ph¶n øng:


FeCl2 → Fe(OH)2 → FeO → FeSO4 Fe2(SO4)3 Fe(OH)3
Fe ↑↓ ↓ ↓ ↑↓ ↓
Fe2O3
FeCl3 → Fe(OH)3 → Fe2O3 Fe Fe(NO3)2 Fe(NO3)3

507. 1. Tõ nguån nguyªn liÖu chÝnh lµ FeS2, quÆng boxit (Al2O3 cã lÉn Fe2O3),
kh«ng khÝ, than ®¸, H2O vµ NaOH, h·y viÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng ®iÒu
chÕ : Fe, Al2(SO4)3.
C¸c chÊt xóc t¸c vµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cã ®ñ.
2. ChØ dïng mét ho¸ chÊt, h·y ph©n biÖt Fe2O3 vµ Fe3O4. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh
ph¶n øng x¶y ra.

§¸p sè: 1. §èt quÆng FeS2 thu ®îc Fe2O3 vµ SO2. Tõ SO2 ®iÒu chÕ H2SO4.
QuÆng boxit ®îc hoµ tan trong dung dÞch NaOH d, t¸ch ®îc Fe2O3 kh«ng
tan. Sôc CO2 vµo dung dÞch níc läc thu ®îc Al(OH)3.
2. Dïng dung dÞch HNO3.

508. 1. ViÕt cÊu h×nh electron cña Fe (Z = 26) vµ cña c¸c ion Fe2+, Fe3+.
2. H·y nªu tÝnh chÊt ho¸ häc chung cña: a. C¸c hîp chÊt Fe(II) ; b. C¸c hîp chÊt
Fe(III). Mçi trêng h¬p viÕt hai ph¬ng tr×nh ph¶n øng minh ho¹.
3. Trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã kh«ng khÝ, cho Fe ch¸y trong khÝ Cl 2 thu ®îc
mét chÊt A vµ nung hçn hîp bét (Fe vµ S) ®îc mét hîp chÊt B. B»ng c¸c ph¶n
øng ho¸ häc, h·y nhËn biÕt thµnh phÇn vµ ho¸ trÞ cña c¸c nguyªn tè trong A vµ
B.

§¸p sè: 2. TÝnh chÊt ho¸ häc chung cña hîp chÊt Fe(II) lµ tÝnh khö. TÝnh
chÊt ho¸ häc chung cña hîp chÊt Fe(III) lµ tÝnh oxi ho¸.
3. NhËn biÕt c¸c nguyªn tè trong FeCl3: dïng AgNO3 nhËn biÕt Cl-. Dïng
dung dÞch NaOH nhËn biÕt kÕt tña Fe(OH)3 mµu ®á n©u.
NhËn biÕt c¸c nguyªn tè trong FeS: Dïng HCl nhËn biÕt H 2S mïi trøng thèi,
dïng dung dÞch NaOH nhËn biÕt kÕt tña Fe(OH) 2 mµu tr¾ng xanh. Häc sinh tù
viÕt ph¶n øng.

509. (TrÝch ®Ò thi §H-C§ khèi A- 2002)


Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p t¸ch
- Fe2O3 ra khái hçn hîp Fe2O3 , Al2O3 , SiO2 ë d¹ng bét.
- Ag ra khái hçn hîp Ag, Cu, Fe ë d¹ng bét.
Víi mçi trêng hîp chØ dïng duy nhÊt mét dung dÞch chøa mét ho¸ chÊt vµ lîng
oxit hoÆc kim lo¹i cÇn t¸ch vÉn gi÷ nguyªn khèi lîng ban ®Çu.

42
§¸p sè: 1. §un nãng c¸c chÊt víi dung dÞch NaOH ®Æc, Al 2O3 vµ SiO2 tan,
cßn l¹i Fe2O3 kh«ng tan ®îc t¸ch ra.
2. Dïng dung dÞch muèi Fe(III) hoµ tan Fe vµ Cu, t¸ch ®îc Ag.
Häc sinh tù viÕt ph¶n øng.

510. Hçn hîp A gåm BaO, FeO, Al2O3. Hoµ tan A trong lîng d níc, ®îc dung dÞch
D vµ phÇn kh«ng tan B. Sôc khÝ CO2 d vµo D, ph¶n øng t¹o kÕt tña. Cho khÝ
CO d qua B nung nãng ®îc chÊt r¾n E. Cho E t¸c dông víi dung dÞch NaOH d,
thÊy tan mét phÇn, cßn l¹i chÊt r¾n G. Hoµ tan hÕt G trong lîng d dung dÞch
H2SO4 lo·ng råi cho dung dÞch thu ®îc t¸c dông víi dung dÞch KMnO4.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng, biÕt trong m«i trêng axit, MnO4. bÞ khö thµnh
Mn2+.

§¸p sè: B gåm FeO vµ mét phÇn Al2O3. Dung dÞch D gåm Ba(AlO2)2. ChÊt
r¾n E gåm Fe vµ Al2O3. ChÊt r¾n G lµ Fe. Häc sinh tù viÕt ph¶n øng.

511. §èt ch¸y cacbon trong oxi ë nhiÖt ®é cao ®îc hçn hîp khÝ A. Cho A t¸c
dông víi FeO nung nãng ®îc khÝ B vµ hçn hîp chÊt r¾n C. Cho B t¸c dông víi
dung dÞch níc v«i trong thu ®îc kÕt tña K vµ dung dÞch D, ®un s«i D l¹i ®îc
kÕt tña K. Cho C tan trong dung dÞch HCl, thu ®îc khÝ vµ dung dÞch E. Cho E
t¸c dông víi dung dÞch NaOH d ®îc kÕt tña hidroxit F. Nung F trong kh«ng khÝ
tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc chÊt r¾n G.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.

§¸p sè: Hèn hîp khÝ A gåm CO vµ CO 2. KhÝ B lµ CO2. Hçn hîp chÊt r¾n C
lµ Fe vµ FeO. KÕt tña D lµ CaCO3. Dung dÞch D lµ Ca(HCO3)2. E lµ dung dÞch
FeCl2. F lµ Fe(OH)2 vµ G lµ Fe2O3. Häc sinh tù viÕt ph¶n øng.

512. Hçn hîp A gåm: Fe3O4, Al, Al2O3, Fe.


Cho A tan trong dung dÞch NaOH d, thu ®îc chÊt r¾n B , dung dÞch C vµ khÝ
D.
Cho khÝ D d t¸c dông víi A nung nãng ®îc chÊt r¾n A1. Dung dÞch C cho t¸c
dông víi dung dÞch H2SO4 lo·ng d ®îc dung dÞch C1 .
ChÊt r¾n A1 t¸c dông víi dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng (võa ®ñ) thu ®îc dung
dÞch E vµ khÝ F. Cho E t¸c dông víi bét Fe d ®îc dung dÞch H.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.

§¸p sè: ChÊt r¾n B lµ Fe vµ Fe3O4. Dung dÞch C lµ NaAlO2 vµ NaOH. KhÝ D
lµ H2. ChÊt r¾n A1 lµ Fe.Dung dÞch C1 lµ FeSO4. Dung dcÞh E lµ Fe2(SO4)3.

513. Hçn hîp bét A gåm kim lo¹i Fe vµ S. §un nãng hçn hîp A mét thêi gian thu
®îc chÊt r¾n B. Cho B t¸c dông víi dung dÞch HCl d, cßn l¹i 1,6 gam chÊt r¾n
kh«ng tan vµ t¹o ra 8,96 lÝt hçn hîp khÝ C (®ktc.TØ khèi cña hçn hîp khÝ nµy
so víi hi®ro lµ 7.

43
1. TÝnh hiÖu suÊt ph¶n øng gi÷a Fe vµ S.
2. TÝnh khèi lîng hçn hîp A.

§¸p sè: Gäi sè mol ban ®Çu: Fe = x mol vµ S = y mol. Gäi sè mol Fe ph¶n
øng lµ z.
ChÊt r¾n B gåm: Fe = x – z; FeS = z vµ S = y – z mol.
ChÊt r¾n kh«ng tan lµ S. Ta cã y – z = 0,05. KhÝ C gåm H2 = x – z vµ H2S
= z.
Ta cã: x – z + z = 0,4 nªn x = 0,4.
2( x − z ) + 34 z
MÆt kh¸c: = 7. Tõ ®©y ta t×m ®îc: z = 0,15 mol vµ y = 0,2
0,4.2
mol.
0,15
H= 100% = 75%.
0,2

514. Hoµ tan hÕt m gam hçn hîp gåm Fe vµ FeCO3 trong dung dÞch HCl, thu
®îc 4,48 lÝt hçn hîp khÝ A (®ktc. TØ khèi cña A so víi H2 lµ 11,5.
1.TÝnh % thÓ tÝch c¸c khÝ trong A.
2.TÝnh m.
3.TÝnh khèi lîng dung dÞch H2SO4 80% ®Æc nãng cÇn ®Ó hoµ tan hÕt m gam
hçn hîp A.

§¸p sè: 1. %V (H2) = %V (CO2) = 50%.


2. m = 56.0,1 + 116.0,1 = 17,2 gam.
3. Khèi lîng dung dÞch H2SO4 80% ®Æc nãng cÇn dïng lµ 61,25 gam.

515. Cho l¸ Fe kim lo¹i vµo:


1. Dung dÞch H2SO4 lo·ng.
2. Dung dÞch H2SO4 lo·ng cã mét lîng nhá CuSO4.
Nªu hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch vµ viÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng trong mçi
trêng hîp.

§¸p sè: 1. KhÝ tho¸t ra chËm trªn bÒ mÆt l¸ s¾t.


2. KhÝ tho¸t ra nhanh trªn bÒ mÆt ®ång do cã sù h×nh thµnh pin ®iÖn
ho¸ Fe - Cu.

516. Cho a mol Fe t¸c dông võa ®ñ víi b mol axit H2SO4 thu ®îc khÝ A vµ
dung dÞch B cã chøa 42,8 gam muèi khan. Cho biÕt a : b = 1 : 2,4

1. KhÝ A lµ khÝ g×? Gi¶i thÝch.

2. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña a, b.

44
§¸p sè: KhÝ A lµ khÝ SO2. Dùa vµo tØ lÖ a/b ®Ó lo¹i trêng hîp A lµ H2, H2S.
C¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
2Fe + 6H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
(mol): 2x 6x x 3x
Fe + Fe2(SO4)3 → 3FeSO4
(mol): y y 3y
Ta cã: a = 2x + y ; b = 6x ; b = 2,4a ; 400(x - y) + 152.3y = 42,8.
Tõ ®©y ta t×m ®îc: a = 0,25 ; b = 0,6.

517. Dung dÞch A cã FeSO4 vµ Fe2(SO4)3. Cho vµo ba èng nghiÖm vµi ml dung
dÞch A:
1. Cho vµi giät dung dÞch NaOH vµo èng 1 thÊy cã kÕt tña tr¾ng xanh vµ ®á
n©u.
2. Cho vµi giät dung dÞch KMnO4 vµ vµi giät dung dÞch H2SO4 vµo èng 2 thÊy
mÇu tÝm cña dung dÞch KMnO4 bÞ mÊt.
3. Cho khÝ SO2 léi chËm qua èng 3 tíi d, sau ®ã thªm dung dÞch NaOH d thÊy
cã kÕt tña xuÊt hiÖn mµu tr¾ng xanh, lÊy kÕt tña nµy ®Ó ngoµi kh«ng khÝ
thÊy chuyÓn thµnh kÕt tña ®á n©u.
Gi¶i thÝch hiÖn tîng vµ viÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng.

§¸p sè: 1. KÕt tña xanh lµ Fe(OH)2, kÕt tña ®á n©u lµ Fe(OH)3.
2. Ion Fe2+ ®· khö ion pemanganat trong m«i trêng axit thµnh Mn2+ kh«ng
mµu.
3. KhÝ SO2 khö ion Fe3+ trong níc thµnh ion Fe2+.

518. Cho d·y sau ®©y theo chiÒu t¨ng tÝnh oxy ho¸ cña c¸c ion.
Zn2+/Zn , Fe2+/Fe , Cu2+/Cu , Fe3+/Fe2+ , Ag+/Ag.
trong c¸c kim lo¹i trªn:
1. Kim lo¹i nµo ph¶n øng ®îc víi dung dÞch muèi Fe(III)?
2. Kim lo¹i nµo cã kh¶ n¨ng ®Èy ®îc Fe ra khái dung dÞch muèi Fe(III).
3. Cã thÓ x¶y ra ph¶n øng kh«ng khi cho AgNO 3 t¸c dông víi dung dÞch
Fe(NO3)2. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng (nÕu cã).

§¸p sè: 1. Kim lo¹i ph¶n øng ®îc víi muèi Fe(III) lµ Zn, Fe vµ Cu.
2. Kim lo¹i cã kh¶ n¨ng ®Èy ®îc Fe ra khái dung dÞch muèi Fe(III) lµ Zn.
3. X¶y ra ph¶n øng: AgNO3 + Fe(NO3)2 → Ag + Fe(NO3)3.
(tÝnh oxi ho¸ Ag+ > Fe3+, tÝnh khö Fe2+ > Ag).

519. Cho 2,6 gam hçn hîp X gåm Al, Fe, Cu t¸c dông víi dung dÞch NaOH d thu
®îc 1,344 lÝt khÝ H2 ë ®ktc, dung dÞch B vµ chÊt r¾n A kh«ng tan. Hoµ tan
chÊt r¾n A trong 300 ml dung dÞch HNO 3 0,4M (axit d), thu ®îc 0,56 lÝt khÝ
NO duy nhÊt ë ®ktc vµ dung dÞch E. C¸c ph¶n øng ®Òu x¶y ra hoµn toµn.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong X.

45
2. NÕu cho dung dÞch E t¸c dông víi bét Fe cã d, sau khi c¸c ph¶n øng x¶y ra
hoµn toµn thu ®îc khÝ NO duy nhÊt, dung dÞch Y vµ mét lîng chÊt r¾n kh«ng
tan. Läc bá chÊt r¾n vµ c« c¹n dung dÞch Y th× thu ®îc bao nhiªu gam muèi
khan.

§¸p sè: 1. Gäi sè mol: Al = x; Fe = y vµ Cu = z. Ta cã: 27x + 56y + 64z =


2,6.
Ta cã: 1,5x = 0,06 nªn x = 0,04. Dung dÞch B gåm: NaAlO2 = x vµ NaOH
d. ChÊt r¾n A lµ Fe = y; Cu = z mol. Ta cã: 3y + 2z = 0,075. VËy y = 0,022
mol; z = 0,0045 mol.
2. Dung dÞch E gåm Fe(NO3)3 = 0,022 mol; Cu(NO3)2 = 0,0045 mol vµ
HNO3 = 0,02 mol.
Muèi khan thu ®îc lµ Fe(NO3)2 = 0,045 mol, t¬ng øng víi khèi lîng 8,1
gam.

520. Cho 17,6 gam hçn hîp bét Fe vµ Cu vµo b×nh chøa 200 ml dung dÞch
H2SO4 lo·ng, d, thu ®îc 0,2 mol khÝ H2. Thªm tiÕp vµo b×nh ®ùng c¸c chÊt sau
ph¶n øng mét lîng d KNO3. Sau khi c¸c ph¶n øng hoµn toµn thu ®îc dung dÞch
C vµ V lÝt khÝ NO duy nhÊt(®ktc.
§Ó trung hoµ lîng axÝt d trong C cÇn 200 ml dung dÞch NaOH 2M .
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng d¹ng ion thu gän
2. TÝnh V vµ nång ®é mol/l cña dung dÞch H2SO4 ®· dïng.

§¸p sè: Gäi sè mol Fe = x mol vµ Cu = y mol. Ta cã 56x + 64 y =17,6.


Do axit H2SO4 d nªn Fe tan hÕt, x = 0,2 mol. Tõ ®©y t×m ®îc y = 0,1
mol.
3Fe2+ + 4H+ + NO 3

→ 3Fe3+ + NO + 2H2O

3Cu + 8H+ + 2NO 3



→ 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
0,4
2. V = .22,4 = 3 lÝt. CM (H2SO4) = 2,67M.
3

521. Cho 8,8 gam hçn hîp A gåm FeCO3 vµ CaCO3 vµo b×nh kÝn dung tÝch lµ
1,2 lÝt chøa kh«ng khÝ (20% O2 vµ 80% N2) ë 19,5oC vµ 1atm. Nung b×nh ®Õn
nhiÖt ®é cao ®Ó ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, thu ®îc hçn hîp chÊt r¾n B vµ
hçn hîp khÝ C. Sau ®ã ®a b×nh vÒ nhiÖt ®é 682,5K, ¸p suÊt trong b×nh lµ p.
Lîng hçn hîp B ph¶n øng võa ®ñ víi HNO3 cã trong 200 gam dung dÞch HNO3
6,72% , thu ®îc dung dÞch D vµ khÝ NO.
1. TÝnh khèi lîng c¸c chÊt trong A vµ tÝnh p.
2. TÝnh khèi lîng mçi muèi trong dung dÞch D vµ thÓ tÝch khÝ NO ë ®ktc.

§¸p sè: Gäi sè mol FeCO3 = x mol vµ CaCO3 = y mol. Ta cã 116x + 100y =
8,8.

46
Sos mol kh«ng khÝ = 0,05 mol nªn sè mol N2 = 0,04 mol vµ O2 = 0,01
mol.
ChÊt r¾n B gåm: FeO = x – 0,04; Fe2O3 = 0,02 mol; CaO = y mol. KhÝ C
gåm N2 = 0,04 vµ CO2 = y mol.
0,64 10 0,64
Sè mol HNO3 = nªn (x – 0,04) + 0,12 + 2y = hay 5x + 3y =
3 3 3
0,34.
Tõ ®©y t×m ®îc x = 0,05 mol; y = 0,03 mol; p = 3,26 atm.
1. m (FeCO3) = 5,8 gam; m (CaCO3) = 3 gam.
0,224
2. m (Fe(NO3)3) = 12,1 gam; m (Ca(NO3)2) = 4,92 gam; VNO = lÝt.
3

522. Hçn hîp chøa 0,035 mol c¸c chÊt FeO, Fe 2O3 , Fe3O4 . Hoµ tan hoµn toµn
hçn hîp nµy trong axit HCl thu ®îc dung dÞch A. Chia A thµnh hai phÇn b»ng
nhau:
PhÇn 1 ph¶n øng võa ®ñ víi 0,084 lÝt khÝ clo ë ®ktc.
PhÇn 2 t¸c dông víi dung dÞch NaOH d ®un nãng hçn hîp cho ph¶n øng x¶y ra
hoµn toµn, läc lÊy kÕt tña råi ®em nung trong kh«ng khÝ tíi khèi lîng kh«ng
®æi th× thu ®îc 3 gam chÊt r¾n.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng cña mçi oxit trong hçn hîp
®Çu.

§¸p sè: Gäi sè mol FeO = x; Fe2O3 = y vµ Fe3O4 = z. Ta cã: x + y + z =


0,035.
Dung dÞch A gåm FeCl2 = x + z vµ FeCl3 = 2y + 2z.
Ta cã: x + z = 0,015 vµ x + 2y + 3z = 0,075.
Ta t×m ®îc: x = 0,005 (mol) ; y = 0,02 (mol); z = 0,01 (mol).
m (FeO) = 0,036 gam; m (Fe2O3) = 3,2 gam; m (Fe3O4) = 2,32 gam.

523. Hoµ tan hoµn toµn m gam hçn hîp FeO, Fe 2O3 vµ Fe3O4 võa hÕt V ml dung
dÞch H2SO4 lo·ng thu ®îc dung dÞch A. Chia A lµm 2 phÇn b»ng nhau:
PhÇn 1: Cho t¸c dông víi dung dÞch NaOH d, läc kÕt tña råi nung trong kh«ng
khÝ tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc 8,8 gam chÊt r¾n.
PhÇn 2: lµm mÊt mµu võa ®óng 100 ml dung dÞch KMnO 4 0,1M trong m«i
trêng H2SO4 lo·ng d.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh m, V nÕu nång ®é cña dung dÞch H2SO4 lµ 0,5M.

§¸p sè: Gäi sè mol FeO = x; Fe2O3 = y vµ Fe3O4 = z.


PhÇn 1: x + 2y + 3z = 0,22.
PhÇn 2: x + z = 0,1. Tõ ®©y t×m ®îc: y + z = 0,06.
m = 72x + 160y + 232z = 72(x + z) + 160(y + z) = 16,8 (gam).
V = 0,56 (lÝt) = 560 (mL).

47
524. Cho m gam hçn hîp Fe, FeCO3 vµo V ml dung dÞch H2SO4 98% (d = 1,84
g/ml) råi ®un nãng thu ®îc dung dÞch A vµ hçn hîp khÝ B.
Cho hçn hîp khÝ B ®i qua b×nh níc brom d th× cã 11,2 gam brom tham gia
ph¶n øng, khÝ cßn l¹i tho¸t ra khái b×nh níc brom cho ®i qua dung dÞch n-
íc v«i trong d thu ®îc 2 gam kÕt tña.
Cho dung dÞch Ba(OH)2 d vµo dung dÞch A, läc kÕt tña vµ cho t¸c dông víi
dung dÞch HCl d thÊy cßn l¹i 46,6 gam ch¨t r¾n kh«ng tan.
1. TÝnh khèi lîng mçi chÊt cã trong hçn hîp ®Çu.
2. TÝnh V, m.

§¸p sè: Gäi sè mol Fe = x ; FeCO3 = y. KhÝ B gåm SO2 = 1,5x + 0,5y vµ
CO2 = y.
Ta cã 1,5x + 0,5y = 0,07 mol vµ y = 0,02 mol. VËy x = 0,04.
V = 10,87 mL; m = 4,56 gam

525. Hoµ tan hoµn toµn mét lîng hçn hîp A gåm Fe3O4 vµ FeS2 trong 63 gam
dung dÞch HNO3 theo c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
Fe3O4 + HNO3 → Fe(NO3)3 + NO2 + H2O
FeS2 + HNO3 → Fe(NO3)3 + NO2 + H2SO4 +H2O
ThÓ tÝch khÝ NO2 tho¸t ra lµ 1,568 lÝt (®ktc.
Dung dÞch thu ®îc cho t¸c dông võa ®ñ víi 200 ml dung dÞch NaOH 2M ,läc
kÕt tña vµ ®em nung ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, thu ®îc 9,76 gam chÊt r¾n .
TÝnh sè gam mçi chÊt trong A vµ C% cña dung dÞch HNO3 ®· dïng.
(Gi¶ thiÕt HNO3 kh«ng bÞ mÊt do bay h¬i trong qu¸ tr×nh ph¶n øng).
a. X¸c ®Þnh c«ng thøc oxit kim lo¹i
b. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HNO3 ®· dïng.

§¸p sè: Gäi sè mol: Fe3O4 = x mol vµ FeS2 = y mol. Ta cã: x + 15y = 0,07.
Dung dÞch thu ®îc gåm: Fe(NO3)3 = 3x + y; H2SO4 = 2y vµ HNO3 = z mol
Sè mol NaOH = 0,4 mol nªn 3(3x + y) + 4y + z = 0,4 hay 9x + 7y + z =
0,4.
ChÊt r¾n sau khi nung lµ Fe2O3 = 0,5(3x + y). Ta cã: 3x + y = 0,122.
Ta t×m ®îc: x = 0,04 mol ; y = 0,002 mol ; z = 0,026 mol. C% (HNO3) =
46,2%.

Ch¬ng XIV: ®ång vµ hîp chÊt

PhÇn A. Tãm t¾t lý thuyÕt


I. ®ång
1. T¸c dông víi phi kim:
- T¸c dông víi oxi khi ®èt nãng:

48
0
2Cu + O2 d →
t 2CuO
0
4Cu + O2 thiÕu →
t 2Cu2O
- T¸c dông víi halogen khi ®èt nãng:
0
Cu + Cl2 →
t CuCl2
2. T¸c dông víi axit
- T¸c dông víi dung dÞch axit HCl vµ H2SO4 lo·ngkhi cã mÆt oxi kh«ng khÝ:
2Cu + 2H2SO4 + O2 → 2CuSO4 + 2H2O
- Dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng:
0
Cu + 2H2SO4 →
t CuSO4 + SO2 + 2H2O
Chó ý: Cu kh«ng tan trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nguéi!
- Dung dÞch HNO3: Cu t¸c dông víi dung dÞch HNO3 t¹o thµnh Cu(NO3)2, níc vµ
c¸c s¶n phÈm øng víi sè oxi ho¸ thÊp h¬n cña nit¬ (thêng lµ NO ; NO2).
VÝ dô:
Cu + 6HNO3 (®Æc) → Cu(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O
3. T¸c dông víi dung dÞch muèi
Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag

II. Hîp chÊt ®ång(I)

1. §ång(I) oxit: Cu2O

a. TÝnh chÊt vËt lý: Lµ chÊt r¾n mµu ®á g¹ch, Ýt tan trong níc.

b. TÝnh chÊt hãa häc:

- TÝnh baz¬:

Cu2O + H2SO4 (lo·ng) → CuSO4 + Cu + H2O

- TÝnh khö:

3Cu2O + 8HNO3 (lo·ng) → 6Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O

2. §ång(I) halogenua

CuF CuCl CuBr CuI

Mµu s¾c: §á thÉm tr¾ng tr¾ng tr¾ng

TÝnh tan: Ýt tan Ýt tan Ýt tan Ýt tan


III. Hîp chÊt ®ång(II)
Hîp chÊt Cu(II) khi t¸c dông víi chÊt khö sÏ bÞ khö thµnh Cu.
1. §ång(II) oxit: CuO
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu ®en, kh«ng tan trong níc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt cña oxit baz¬:
CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O
- TÝnh oxi ho¸: thÓ hiÖn khi nung nãng víi c¸c chÊt khö nh C, CO, H2, Al:

49
0
CuO + H2 →
t Cu + H2O
c. §iÒu chÕ:
- Cho ®ång ch¸y trong oxi kh«ng khÝ.
- NhiÖt ph©n c¸c hîp chÊt kh«ng bÒn cña Cu(II):
0 0
Cu(OH)2 →
t CuO + H2O hoÆc CuCO3 →
t CuO + CO2
2. §ång(II) hidroxit: Cu(OH)2
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu lôc nh¹t, kh«ng tan trong n-
íc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt baz¬: Cu(OH)2 + 2HCl → CuCl2 + 2H2O
- Ph¶n øng t¹o phøc: ®ång(II) hidroxit tan ®îc trong dung dÞch NH3 ®Æc do t¹o
thµnh phøc chÊt amoniacac bÒn:
Cu(OH)2 + 4NH3 → [Cu(NH3)4](OH)2
c. §iÒu chÕ: Cho dung dÞch muèi Cu(II) t¸c dông víi dung dÞch kiÒm.
3. Muèi ®ång(II)
- TÝnh chÊt cña muèi: (c¸c ph¶n øng trao ®æi):
CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2 + Na2SO4
- TÝnh oxi ho¸: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi c¸c kim lo¹i m¹nh h¬n:
Mg + CuSO4 → MgSO4 + Cu

50
PhÇn B. Bµi tËp cã lêi gi¶i
§Ò bµi
526. Ng©m mét vËt b»ng ®ång cã khèi lîng 10 gam trong 250 gam dung
dÞch AgNO3 4%. Khi lÊy vËt ra th× lîng AgNO3 trong dung dÞch gi¶m 17% so víi
ban ®Çu.
X¸c ®Þnh khèi lîng cña vËt sau ph¶n øng.

527. Cho 19,2 gam Cu vµo 500 mL dung dÞch NaNO 3 1M, sau ®ã thªm 500mL
dung dÞch HCl 2M thu ®îc khÝ NO vµ dung dÞch A.
1. Cu cã tan hÕt kh«ng? TÝnh thÓ tÝch khÝ NO ( ®ktc).
2. TÝnh nång ®é mol/L c¸c ion trong A.
3. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch NaOH 2M ®Ó kÕt tña hÕt Cu2+ trong dung dÞch A.

528. So s¸nh thÓ tÝch khÝ NO duy nhÊt tho¸t ra trong 2 thÝ nghiÖm sau:
1. Cho 6,4 gam Cu t¸c dông víi 120 mL dung dÞch HNO3 1M
2. Cho 6,4 gam Cu t¸c dông víi 120 mL dung dÞch hçn hîp HNO3 1M vµ H2SO4
0,5M

529. Nung 27,3 gam hçn hîp 2 muèi NaNO 3 vµ Cu(NO3)2 khan thu ®îc hçn hîp
khÝ A. DÉn toµn bé khÝ A vµo 89,2mL níc t¹o thµnh dung dÞch B vµ cã 1,12 lÝt
khÝ ë ®ktc kh«ng bÞ níc hÊp thô.
1. TÝnh khèi lîng mçi muèi trong hçn hîp ®Çu.
2. TÝnh nång ®é % vµ nång ®é mol/L cña dung dÞch t¹o thµnh, coi thÓ tÝch
dung dÞch kh«ng ®æi vµ lîng oxi tan trong níc lµ kh«ng ®¸ng kÓ.

530. LÊy 8,1 gam mét muèi halogenua cña kim lo¹i M (ho¸ trÞ II) hoµ tan vµo
níc råi chia vµo 3 cèc víi thÓ tÝch b»ng nhau:
- Cho dung dÞch AgNO3 d vµo cèc sè 1 th× thu ®îc 5,74 gam kÕt tña khan.
- Cho dung dÞch NaOH d vµo cèc sè 2, kÕt tña sau khi röa s¹ch vµ lµm kh«,
nung ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi ®îc chÊt r¾n cã khèi lîng lµ 1,6 gam .
- Nhóng thanh kim lo¹i B ho¸ trÞ II vµo cèc sè 3, sau khi ph¶n øng kÕt thóc,
thanh kim lo¹i nÆng thªm 0,16 gam .
X¸c ®Þnh c«ng thøc cña muèi halogenua vµ kim lo¹i B ®· dïng.

531. Ngêi ta dïng dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng ®Ó hoµ tan hoµn toµn 11,2
gam hîp kim Cu-Ag thu ®îc khÝ A vµ dung dÞch B.
1. Cho A t¸c dông víi níc clo d, thªm dung dÞch BaCl2 d vµo dung dÞch thu ®îc,
t¹o thµnh 18,64 gam kÕt tña. TÝnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp
®Çu.
2. MÆt kh¸c, nÕu cho khÝ A hÊp thô hÕt vµo 280 mL dung dÞch NaOH 0,5M,
TÝnh khèi lîng cña muèi t¹o thµnh trong dung dÞch.

51
532. Khi cho 28 gam hçn hîp A gåm Cu vµ Ag vµo dung dÞch HNO 3 ®Æc d th×
sau khi ph¶n øng kÕt thóc ta thu ®îc dung dÞch B vµ 10 lÝt khÝ NO2 ë 0oC vµ
0,896 atm.
1. TÝnh % theo khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp A.
2. C« c¹n dung dÞch B råi lÊy chÊt r¾n thu ®îc hoµ tan vµo níc ta thu ®îc dung
dÞch C. §iÖn ph©n 1/2 dung dÞch C víi ®iÖn cùc tr¬ víi cêng ®é dßng ®iÖn
1,34A thêi gian 2,8 giê. TÝnh khèi lîng kim lo¹i sinh ra ë catot.

533. Hoµ tan 1,42 gam hçn hîp gåm Al, Mg, Cu b»ng mét lîng võa ®ñ dung
dÞch HCl thu ®îc dung dÞch A, chÊt r¾n B, khÝ C. Cho dung dÞch A t¸c dông
víi 90 mL dung dÞch NaOH 1M, läc t¸ch kÕt tña vµ ®em nung tíi khèi lîng
kh«ng ®æi thu ®îc 0,91 gam chÊt r¾n. Cho chÊt r¾n B tan hÕt trong dung
dÞch HNO3 ®Æc nãng thu ®îc 0,448 lÝt khÝ ë ®ktc.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp.

534. Hçn hîp X gåm hai kim lo¹i Al vµ Cu. Hoµ tan hoµn toµn 18,2 gam X vµo
100 mL dung dÞch B chøa ®ång thêi H2SO4 12M vµ HNO3 2M, ®un nãng, sau
ph¶n øng thu ®îc dung dÞch Y vµ 8,96 lÝt hçn hîp khÝ (®ktc) T gåm NO vµ SO 2.
TØ khèi cña T so víi H2 lµ 23,5.

1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng cña mçi muèi trong dung
dÞch Y.

2. Cho tõ tõ dung dÞch Ba(OH)2 ®Õn d vµo dung dÞch Y, khuÊy ®Òu. Läc kÕt
tña vµ ®em nung trong kh«ng khÝ tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc bao nhiªu
gam chÊt r¾n? Coi nh BaSO4 kh«ng bÞ nhiÖt ph©n.

535. Hßa tan a gam hçn hîp kim lo¹i Fe vµ Cu (Fe chiÕm 30% vÒ khèi lîng)
b»ng 50 mL dung dÞch HNO3 63% (d= 1,38 g/mL) khuÊy ®Òu tíi khi ph¶n øng
hoµn toµn thu ®îc chÊt r¾n A c©n nÆng 0,75a gam, dung dÞch B vµ 7,3248
lÝt hçn hîp khÝ NO2 vµ NO ë 54,60C vµ 1atm.

a. ViÕt c¸c ph¶n øng cã thÓ x¶y ra

b. C« c¹n dung dÞch B thu ®îc muèi g×? khèi lîng lµ bao nhiªu?

Híng dÉn

250.4 17
526. Khèi lîng AgNO3 ®· ph¶n øng = = 1,7 (gam)
100 100
Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag
(mol): 0,005 0,01 0,01
Khèi lîng sau ph¶n øng = 10 – 64.0,005 + 0,01.108 = 10,76 (gam).

52

527. 1. n (Cu) = 0,3 mol; n (NO 3 ) = n (Na+) = 0,5 mol; n (H+) = n (Cl-) = 1
mol.
3Cu + 2NO 3 + 8H+

→ 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
(mol): 0,3 0,2 0,8 0,2
VËy Cu tan hÕt. VNO (®ktc) = 4,48 lÝt.

2. [NO 3 ] = 0,3M; [H+] = 0,2M; [Cu2+] = 0,3M; [Na+] = 0,5M; [Cl-] = 1M.
3. H+ + OH- → H2O
(mol): 0,2 0,2
Cu2+ + 2OH- → Cu(OH)2
(mol): 0,3 0,6
VNaOH = 0,4 lÝt.

528. n (Cu) = 0,1 mol


1. 3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
(mol): 0,045 0,12 0,03
VNO (®ktc) = 0,672 lÝt.

2. n (H+) = 0,24 mol; n (NO 3 ) = 0,12 mol; n (SO 24− ) = 0,06 mol.

3Cu + 2NO 3 + 8H+



→ 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
(mol): 0,09 0,06 0,24 0,06
VNO (®ktc) = 1,344 lÝt.

529. Gäi sè mol NaNO3 = x; Cu(NO3)2 = y. Ta cã: 85x + 188y = 27,25.


0
2NaNO3 →
t 2NaNO2 + O2
(mol): x x 0,5x
0
2Cu(NO3)2 →
t 2CuO + 4NO2 + O2
(mol): y y 2y 0,5y
KhÝ A gåm: NO2 = 2y; O2 = 0,5(x + y).
4NO2 + O2 + 2H2O → 4HNO3
(mol): 2y 0,5y 2y
KhÝ kh«ng bÞ hÊp thô lµ O2 = 0,5x. Ta cã: 0,5x = 0,05 hay x = 0,1 mol. VËy y
= 0,1.
0,2.63
C% (HNO3) = 100% = 12,6%. CM (HNO3) = 2,24M.
89,2 + 0,2.46 + 0,05.32

530. Gäi sè mol muèi MX2 trong mçi cèc lµ a. Ta cã (M + 2X)a = 2,7.
Cèc 1: kÕt tña thu ®îc lµ AgX = 2a mol. Ta cã (108 + X)2a = 5,74.
Cèc 2: ChÊt r¾n sau khi nung lµ MO = a mol. Ta cã: (M + 16)a = 1,6.
Tõ ®©y t×m ®îc M = 64 (Cu); X = 35,5 (Cl) vµ a = 0,02 mol.
B + CuCl2 → BCl2 + Cu

53
(mol): 0,02 0,02 0,02
Khèi lîng thanh kim lo¹i t¨ng thªm = 64.0,02 – B.0,02 = 0,16 nªn B = 56 (Fe).

531. Gäi sè mol Cu = x vµ Ag = y mol. Ta cã 64x + 108y = 11,2.


Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O
(mol): x x
2Ag + 2H2SO4 → Ag2SO4 + SO2 + 2H2O
(mol): y 0,5y
1. SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr
BaCl2 + H2SO4 → BaSO4 + 2HCl
Ta cã: x + 0,5y = 0,08. Tõ ®©y t×m ®îc x = 0,04 ; y = 0,08.
2. n (SO2) = 0,08 mol; n (NaOH) = 0,14 mol.
n(NaOH)
Ta thÊy: 1 < = 1,75 < 2 nªn t¹o 2 lo¹i muèi.
n(SO 2 )
SO2 + 2NaOH → Na2SO3 + H2O
(mol): a 2a a
SO2 + NaOH → NaHSO3
(mol): b b b
Ta cã: a + b = 0,08 vµ 2a + b = 0,14 nªn a = 0,06 vµ b = 0,02.
m (Na2SO3) = 7,56 gam; m (NaHSO3) = 2,08 gam.

532. 1. Gäi sè mol mçi kim lo¹i: Cu = x mol; Ag = y mol. Ta cã: 64x + 108y =
28.
Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
(mol): x 2x
Ag + 2HNO3 → AgNO3 + NO2 + H2O
(mol): y y
PV 0,896.10
Sè mol NO2 = = = 0,4 mol nªn: 2x + y = 0,4.
RT 0,082.273
Tõ ®©y suy ra x = 0,1 mol; y = 0,2 mol.
2. Dung dÞch C gåm: Cu(NO3)2 = 0,1 mol vµ AgNO3 = 0,2 mol.
mnF 0,1.108.1.96500
Thêi gian ®Ó AgNO3 ®iÖn ph©n hÕt: t1 = = = 14403
AI 108.1,34
(gi©y) = 2 (giê).
mnF 0,05.64.2.96500
Thêi gian ®Ó Cu(NO3)2 ®iÖn ph©n hÕt: t1 = = = 2 (giê).
AI 64.1,34
0,8
VËy khèi lîng kim lo¹i thu ®îc trªn catot = 0,1.108 + 0,05.64. = 12,08
2
(gam).

533. Gäi sè mol mçi kim lo¹i Al = x mol; Mg = y mol vµ Cu = z mol.


Ta cã: 27x + 24y + 64z = 1,42.
Dung dÞch A gåm AlCl3 = x mol vµ MgCl2 = y mol. ChÊt r¾n B lµ Cu = z mol.

54
Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
(mol): z 2z
Ta cã 2z = 0,02 nªn z = 0,01. Tõ ®©y suy ra: 27x + 24y = 0,78.
Khi cho A t¸c dông víi dung dÞch NaOH = 0,09 mol:
Trêng hîp 1: NaOH d (4x + 2y ≤ 0,09).
AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3 + 3NaCl
MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2 + 2NaCl
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + H2O
ChÊt r¾n sau khi nung lµ MgO = y mol nªn y = 0,02275. Tõ ®©y suy ra x < 0:
lo¹i
Trêng hîp 2: NaOH hÕt khi ph¶n øng víi Al(OH)3. Gäi sè mol Al(OH)3 bÞ hoµ tan
lµ t mol, ta cã:
ChÊt r¾n sau khi nung lµ MgO = y mol; Al2O3 = 0,5(x – t).
Ta lËp c¸c ph¬ng tr×nh sau: 3x + 2y + t = 0,09 vµ 51(x – t) + 40y = 0,91.
Tõ ®©y ta t×m ®îc: x = 0,02 mol; y = 0,01 mol vµ t = 0,01 mol.
m (Al) = 0,54 gam; m (Mg) = 0,24 gam vµ m (Cu) = 0,64 gam.

534. 1. Sè mol mçi khÝ trong hçn hîp T: NO = 0,2 mol ; SO2 = 0,2 mol.

Dung dÞch B gåm: H+ = 2,6 mol ; SO 24− =1,2 mol ; NO 3 =0,2 mol.
C¸c qu¸ tr×nh nhêng vµ nhËn electron:
Al - 3e → Al3+ SO 24− + 2e + 4H+ → SO2 + 2H2O
mol: x 3x mol: 0,2 0,4 0,8 0,2
Cu - 2e → Cu + 3e + 4H → NO + 2H2O
2+ − +
NO 3
mol: y 2y mol: 0,2 0,6 0,8 0,2
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn electron ta cã: 3x + 2y = 1.
MÆt kh¸c: 27x + 64y =18,2.
Ta t×m ®îc sè mol mçi kim lo¹i: Al = 0,2 mol ; Cu = 0,2 mol.
Dung dÞch Y gåm: Al3+ = 0,2 mol ; Cu2+ = 0,2 mol ; H+ = 1 mol ; SO42- = 1mol.
Muèi trong Y: Al2(SO4)3 = 0,1.342 = 34,2 (gam)
CuSO4 = 0,2. 160 = 32 (gam).

2. Cho dung dÞch Ba(OH)2 d vµo Y, ®îc kÕt tña lµ BaSO4 = 0,5 vµ Cu(OH)2 =
0,2 mol. ChÊt r¾n sau khi nung lµ BaSO4 = 0,5 mol vµ CuO = 0,2 mol.

Khèi lîng chÊt r¾n sau khi nung = 0,5.233 + 80.0,2 = 27,65 (gam).

535. ChÊt r¾n A cã khèi lîng 0,75a gam nªn A ph¶i chøa c¶ Fe vµ Cu. Nh vËy
HNO3 ®· ph¶n øng hÕt.
a. C¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
Fe + 6HNO3 → Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O
Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O

55
Fe + 2Fe(NO3)3 → 3Fe(NO3)2
Cu + 2Fe(NO3)3 → 2Fe(NO3)2 + Cu(NO3)2
b. C« c¹n dung dÞch B thu ®îc hçn hîp muèi gåm Fe(NO3)2 vµ Cu(NO3)2.
Do HNO3 tham gia ph¶n øng hÕt:
NO 3 + 1e + 2H+ → NO2 + H2O

NO 3 + 3e + 4H+ → NO + H2O

Sè mol HNO3 = 0,69 mol. Tæng sè mol khÝ NO2 vµ NO = 0,2725 mol.

Sè mol NO 3 cßn l¹i = 0,69 - 0,2725 = 0,4175 (mol).
Tæng khèi lîng muèi khan Fe(NO3)2 thu ®îc = (0,4175 : 2).180 = 37,575 (gam).

PhÇn C. Bµi tËp tù gi¶i


§Ò bµi
536. Cho 7,02 gam hçn hîp bét Al, Fe, Cu vµo b×nh A chøa dung dÞch axit HCl
d, thu ®îc khÝ B vµ chÊt r¾n C. Lîng khÝ B ®îc dÉn qua mét èng sø ®ùng CuO
nung nãng d, thÊy khèi lîng èng gi¶m 2,72 gam. Thªm vµo b×nh A (chøa c¸c
chÊt sau ph¶n øng ) mét lîng d mét muèi natri, ®un nãng thu ®îc 0,04 mol
mét khÝ kh«ng mµu, ho¸ n©u trong kh«ng khÝ.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng d¹ng ion
2. T×m muèi natri
3. TÝnh khèi lîng c¸c kim lo¹i trong hçn hîp ®Çu.

§¸p sè: Gäi sè mol: Al = x; Fe = y vµ Cu = z mol. Ta cã: 27x + 56y + 64z


= 7,02.
KhÝ B lµ H2 = 1,5x + y. Khi cho B + CuO d, ®un nãng:
CuO + H2 → Cu + H2O
(mol): 1,5x+y 1,5x+y
Khèi lîng chÊt r¾n gi¶m = 16(1,5x + y) = 2,72 hay 1,5x + y = 0,17.
KhÝ kh«ng mµu ho¸ n©u trong kh«ng khÝ lµ NO, do ®ã muèi cho vµo lµ
NaNO3:
3Cu + 8H+ + 2NO 3

→ 3Cu2+ + 2NO + 4H2O

3Fe2+ + 4H+ + NO 3

→ 3Fe3+ + NO + 2H2O
Ta cã: 2z + y = 0,12. Tõ ®©y t×m ®îc x = 0,1 mol; y = 0,02 mol; z =
0,05 mol.

537. Cho 16 gam Cu vµo 200ml dung dÞch HNO3 0,1M thÊy cã V1 lÝt khÝ NO
tho¸t ra. NÕu còng cho 16 gam Cu vµo 200 ml dung dÞch A gåm cã HNO 3
0,1M, HCl 0,1M vµ H2SO4 0,1M thÊy cã V2 lÝt khÝ NO tho¸t ra.
a. TÝnh V1, V2 (®ktc).
b. C« c¹n dung dÞch sau ph¶n øng trong 2 thÝ nghiÖm trªn thu ®îc bao nhiªu
gam muèi khan?

§¸p sè: a. Sè mol Cu = 0,25 ; sè mol NO3- = 0,02 ; sè mol H+ = 0,02

56
3Cu + 2NO3- + 8H+ → 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
mol: 0,0075 0,005 0,02 0,005
VËy sè mol NO = 0,005 nªn V1 = 0,112 lit.
Khèi lîng muèi khan = khèi lîng Cu(NO3)2 = 1,41 gam.
b. Sè mol Cu = 0,25 ; sè mol NO3- = 0,02 ; sè mol H+ = 0,08
3Cu + 2NO3- + 8H+ = 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
mol: 0,03 0,02 0,08 0,02
VËy sè mol NO = 0,02 nªn V2 = 0,448 lit.
Khèi lîng muèi khan = khèi lîng Cu ph¶n øng + khèi lîng ion Cl- + khèi l-
îng ion SO42- = 0,03.64 + 35,5.0,02 + 96.0,02 = 4,55 (gam).

538. Cho 21,52 gam hçn hîp A gåm kim lo¹i M ho¸ trÞ II vµ muèi nitrat cña kim
lo¹i ®ã, vµo b×nh kÝn dung tÝch kh«ng ®æi lµ 3 lÝt (kh«ng chøa kh«ng khÝ)
råi nung b×nh ®Õn nhiÖt ®é cao ®Ó ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, s¶n phÈm
thu ®îc lµ oxit kim lo¹i ho¸ trÞ II, sau ®ã ®a vÒ nhiÖt ®é 54,6 0C th× ¸p suÊt
trong b×nh lµ p. Chia chÊt r¾n trong b×nh ph¶n øng lµm 2 phÇn b»ng nhau.
PhÇn 1 ph¶n øng võa hÕt víi 2/3 lÝt dung dÞch HNO3 0,38M, cã khÝ NO.
PhÇn 2 ph¶n øng võa hÕt víi 0,3 lÝt dung dÞch H2SO4 0,2M (lo·ng) thu ®îc
dung dÞch B.
1. X¸c ®Þnh kim lo¹i M vµ khèi lîng mèi chÊt trong A.
2. TÝnh p vµ khèi lîng mçi muèi trong dung dÞch B.

§¸p sè: 1. Gäi sè mol M = x mol vµ M(NO3)2 = y mol.


Ta cã: Mx + (M + 124)y = 21,52.
0 1
M(NO3)2 →
t MO + 2NO2 + O2
2
(mol): y y 2y 0,5y
0
2M + O2 →
t 2MO
(mol): y 0,5y y
ChÊt r¾n trong b×nh sau ph¶n øng gåm: MO = 2y mol vµ M = (x – y) mol.
KhÝ trong b×nh gåm NO2 = 2y mol.
0,38.2 8 x− y 0,38.2
Sè mol HNO3 = nªn 2y + . = hay 2x + y = 0,38
3 3 2 3
Sè mol H2SO4 = 0,06 mol nªn y = 0,06 mol. VËy x = 0,16 mol vµ M = 64
(Cu).
nRT 0,12.0,082.327,6
2. p = = = 1,075 (atm).
V 3

539. Hçn hîp X gåm 3 kim lo¹i Al, Mg, Cu cã khèi lîng lµ 1,42 gam. Cho hçn hîp
X t¸c dông víi dung dÞch HCl d thu ®îc chÊt r¾n A vµ dung dÞch B. §em nung
nãng ®á A trong oxi kh«ng khÝ ®Õn khi ph¶n øng hoµn toµn, s¶n phÈm thu
®îc cã khèi lîng 0,8 gam. Thªm dung dÞch NaOH d vµo dung dÞch B läc thu
kÕt tña, råi ®em nung tíi khèi lîng kh«ng ®æi ®îc 0,4 gam.

57
BiÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, kim lo¹i Cu cã ho¸ trÞ 2 trong c¸c hîp chÊt.
ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn
hîp ®Çu.

§¸p sè: Gäi sè mol Al = x; Mg = y vµ Cu = z mol. Ta cã: 27x + 24y + 64z


= 1.
ChÊt r¾n A lµ Cu = z mol. Dung dÞch B gåm AlCl3 = x mol vµ MgCl2 = y
mol.
Nung A trong kh«ng khÝ thu ®îc CuO. VËy z = 0,01 mol.
Cho NaOH d vµo B thu ®îc kÕt tña lµ Mg(OH)2. VËy y = 0,01 mol; x = 0,02
mol.

540. Hoµ tan hoµn toµn hçn hîp 3 kim lo¹i Zn, Cu, Ag vµo 50 ml HNO3 a mol/l,
thu ®îc 2,688 lÝt khÝ A ë ®ktc ho¸ n©u trong kh«ng khÝ vµ dung dÞch B.
1. LÊy 1/2 dung dÞch B cho t¸c dông víi dung dÞch NaCl d ®îc 2,1525 gam kÕt
tña vµ dung dÞch C. Cho dung dÞch C t¸c dông víi dung dÞch NaOH ®Õn d thu
®îc kÕt tña D. Nung D ë nhiÖt ®é cao ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi ®îc 1,8 gam
chÊt r¾n. TÝnh sè gam mçi kim lo¹i trong hçn hîp ®Çu.
2. NÕu cho m gam bét Cu vµo 1/2 dung dÞch B khuÊy ®Òu cho ph¶n øng x¶y
ra hoµn toµn ®îc 0,336 lÝt khÝ A ë ®ktc; 1,94 gam chÊt r¾n kh«ng tan.
TÝnh m, a. BiÕt thÓ tÝch dung dÞch coi nh kh«ng thay ®æi.

§S. Gäi sè mol Zn = x; Cu = y vµ Ag = z mol.


Sè mol NO2 = 0,06 mol nªn 2x + 2y + z = 0,12.
1. Sè mol AgCl = 0,015 mol nªn z = 0,03 mol. D lµ Cu(OH) 2 = 0,5y mol
(Zn(OH)2 tan trong kiÒm d) nªn y = 0,045 mol. VËy x = 0,02 mol.
2.
Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
(mol): 0,0075 0,03 0,015
Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag
(mol): 0,0075 0,015 0,015
m (Ag) = 0,015.108 = 1,62 gam nªn m (Cu) d = 0,32 gam.
VËy m = 0,015.64 + 0,34 = 1,3 (gam).
4 x + 4 y + 2 z + 0,03
a= = 5,4 (M).
0,05

541. Cho 2,3 gam bét A gåm Al, Fe, Cu t¸c dông hoµn toµn víi 40 ml dung
dÞch CuSO4 1M thu ®îc dung dÞch B vµ hçn hîp D gåm hai kim lo¹i.
Cho dung dÞch NaOH t¸c dông tõ tõ víi dung dÞch B cho ®Õn khi thu ®îc lîng
kÕt tña lín nhÊt, nung kÕt tña trong kh«ng khÝ tíi khèi lîng kh«ng ®æi ®îc
1,82 gam hçn hîp hai oxit. Cho D t¸c dông hoµn toµn víi dung dÞch AgNO 3 d,
thu ®îc 12,96 gam Ag. TÝnh sè gam mçi kim lo¹i trong A.

58
§¸p sè: Gäi sè mol Al = x; Fe = y vµ Cu = z mol. Ta cã: 27x + 56y + 64z =
2,3.
D gåm 2 kim lo¹i nªn Al tan hÕt vµ Fe tan mét phÇn. Gäi sè mol Fe ph¶n
øng lµ t.
Ta cã: 1,5x + z = 0,04.
B gåm: Al2(SO4)3 = 0,5x vµ FeSO4 = t. D gåm Fe = y – t vµ Cu = z + 0,04
mol.
C¸c oxit lµ Al2O3 = 0,5x vµ Fe2O3 = 0,5t nªn 51x + 80t = 1,82.
Sè mol Ag = 0,12 mol nªn 2(y - t) + 2(z + 0,04) = 0,12.
Tõ ®©y ta t×m ®îc x = 0,02 mol; y = 0,02 mol; z = 0,01 mol; t = 0,01
mol.

542. Khi nung x1 gam Cu víi x2 gam O2 thu ®îc s¶n phÈm A. §un nãng A trong
x3 gam H2SO4 98%, sau khi tan hÕt thu ®îc dung dÞch B vµ khÝ C.
KhÝ C ®îc hÊp thô hoµn toµn bëi dung dÞch NaOH, t¹o ra 0,02 mol hçn hîp hai
muèi.
Cho B t¸c dông víi NaOH ®Ó t¹o ra lîng kÕt tña lín nhÊt th× cÇn 300 ml dung
dÞch NaOH 1M. Cho kÕt tña tan trong dung dÞch HCl võa ®ñ, sau ®ã nhóng
thanh Fe vµo dung dÞch, sau mét thêi gian khèi lîng thanh Fe t¨ng thªm 0,8
gam.
MÆt kh¸c, nÕu c« c¹n dung dÞch B thu ®îc 30 gam tinh thÓ CuSO4.5H2O.
BiÕt c¸c ph¶n øng diÔn ra hoµn toµn.
1. TÝnh x1, x2, x3 vµ khèi lîng Fe ®· tan vµo dung dÞch.
2. TÝnh khèi lîng muèi cã trong dung dÞch sau khi nhóng thanh Fe.

§¸p sè: Gäi sè mol Cu ban ®Çu lµ a, sè mol ph¶n øng víi oxi lµ b.
A gåm Cu = a – b vµ CuO = b. Dung dÞch B gåm CuSO4 = a mol vµ H2SO4
d = c. KhÝ C lµ SO2 = a – b mol. Ta cã a – b = 0,02. Sè mol NaOH = 0,3 mol nªn
2c + 2a = 0,3.
Sè mol CuSO4.5H2O = 0,12 nªn a = 0,12. Tõ ®ã t×m ®îc c = 0,03 vµ b =
0,1 mol.
1. x1 = 7,68 gam; x2 = 8,28 gam; x3 = 17 gam.
2. m (FeSO4) = 15,2 gam ; m (CuSO4) = 3,2 gam

543. Hçn hîp X gåm hai kim lo¹i Fe vµ Cu. Hoµ tan hoµn toµn 24 gam X vµo 100
ml dung dÞch B chøa ®ång thêi H2SO4 12M vµ HNO3 2M, ®un nãng, sau ph¶n
øng thu ®îc dung dÞch Y vµ 8,96 lÝt hçn hîp khÝ (®ktc) T gåm NO vµ khÝ D. TØ
khèi cña T so víi H2 lµ 23,5.
D lµ khÝ g×? ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh khèi lîng cña mçi muèi
trong dung dÞch Y.

§¸p sè: MT = 47 ®vC. NhËn thÊy NO < 47 < D nªn D lµ SO2.


Sèmol c¸c khÝ trong trong T: NO = 0,2 mol; SO2 = 0,2 mol.
Do sè mol NO = sè mol HNO3 nªn HNO3 ph¶n øng hÕt.

59
Khèi lîng mçi muèi: m (Fe2(SO4)3) = 40 gam; m (CuSO4) = 32 gam.

544. R lµ kim lo¹i ho¸ trÞ II. §em hoµ tan 2 gam oxit cña kim lo¹i nµy vµo
48 gam dung dÞch H2SO4 6,125% lo·ng thu ®îc dung dÞch A trong ®ã
nång ®é H2SO4 chØ cßn 0,98%.
BiÕt r»ng c¸c ph¶n øng diÔn ra hoµn toµn, RSO4 lµ muèi tan.
1. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ x¸c ®Þnh R.
2. Cho 0,54 gam bét nh«m vµo 20 gam dung dÞch A. Sau khi ph¶n øng kÕt
thóc thu ®îc m gam chÊt r¾n. T×m m.

§¸p sè: 1. R lµ Cu
2. m = 0,964 gam.

545. Hçn hîp A gåm Mg vµ Fe. Cho 5,1 gam hçn hîp A vµo 250 ml dung dÞch
CuSO4. Sau khi c¸c ph¶n øng diÔn ra hoµn toµn, läc, thu ®îc 6,9 gam chÊt r¾n
B vµ dung dÞch C chøa hai muèi. Thªm dung dÞch NaOH d vµo dung dÞch C.
Läc lÊy kÕt tña ®em nung ngoµi kh«ng khÝ ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc
4,5 gam chÊt r¾n D. TÝnh:
1. Thµnh phÇn phÇn tr¨m theo khèi lîng c¸c kim lo¹i trong A.
2. Nång ®é mol/l cña dung dÞch CuSO4.
3. ThÓ tÝch khÝ SO2 (®o ë ®ktc) thu ®îc khi hoµ tan hoµn toµn 6,9 gam chÊt
r¾n B trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng.

§¸p sè: 1. PhÇn tr¨m khèi lîng mçi kim lo¹i: Mg = 17,65% ; Fe = 82,35%.
2. Nång ®é mol/l cña dung dÞch CuSO4 = 0,3M.
3. ThÓ tÝch khÝ SO2 (®o ë ®ktc) = 2,94 lÝt.

Ch¬ng XV: crom vµ hîp chÊt

PhÇn A. Tãm t¾t lý thuyÕt


I. crom
1. T¸c dông víi phi kim:
- T¸c dông víi oxi:
0
3Cr + 2O2 d →
t Cr2O3
- T¸c dông víi halogen:
0
2Cr + 3Cl2 →
t CrCl3
2. T¸c dông víi axit
- T¸c dông víi dung dÞch axit HCl vµ H2SO4 lo·ng → Muèi crom(II) + H2:
Cr + 2HCl → CrCl2 + H2
Cr + H2SO4 → CrSO4 + H2
NÕu cã mÆt oxi kh«ng khÝ, muèi Cr(II) chuyÓn thµnh muèi Cr(III):
2CrCl2 + O2 + 2HCl → 2CrCl3 + H2O
2CrSO4 + O2 + H2SO4 → Cr2(SO4)3 + H2O

60
- Dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng:
0
2Cr + 6H2SO4 →
t Cr2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
Chó ý: Cr kh«ng tan trong dung dÞch H2SO4 ®Æc nguéi!
- Dung dÞch HNO3: Cr t¸c dông víi dung dÞch HNO3 t¹o thµnh Cr(NO3)3, níc vµ
c¸c s¶n phÈm øng víi sè oxi ho¸ thÊp h¬n cña nit¬ (NH4NO3 ; N2 ; N2O ; NO ; NO2).
VÝ dô:
0
Cr + 6HNO3 (®Æc) →
t Cr(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O
Chó ý: Cr kh«ng tan trong dung dÞch HNO3 ®Æc nguéi!
II. Hîp chÊt crom(II):
Hîp chÊt Cr(II) khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ sÏ bÞ oxi ho¸ thµnh hîp chÊt Cr(III).
1. Crom(II) oxit: CrO
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu ®en, kh«ng tan trong níc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt cña oxit baz¬:
CrO + H2SO4 (lo·ng) → CrSO4 + H2O
- TÝnh khö: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh nh dung dÞch HNO3,
dung dÞch H2SO4 ®Æc…
2CrO + 4H2SO4 (®Æc) → Cr2(SO4)3 + SO2 + 4H2O
3CrO + 10HNO3 → 3Cr(NO3)3 + NO + 5H2O
2. Crom(II) hidroxit: Cr(OH)2
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt r¾n mµu vµng n©u, kh«ng tan trong
níc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt baz¬: Cr(OH)2 + 2HCl → CrCl2 + 2H2O
- TÝnh khö: ë nhiÖt ®é thêng Cr(OH)2 bÞ oxi ho¸ nhanh chãng trong kh«ng khÝ
Èm thµnh Cr(OH)3 mµu xanh rªu:
4Cr(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Cr(OH)3
c. §iÒu chÕ:
Cho dung dÞch muèi Cr(II) t¸c dông víi dung dÞch kiÒm.
3. Muèi crom(II):
- TÝnh chÊt cña muèi: (c¸c ph¶n øng trao ®æi):
CrSO4 + 2NaOH → Cr(OH)2 + Na2SO4
- TÝnh khö m¹nh: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh nh khÝ Cl2, dung
dÞch HNO3, dung dÞch H2SO4 ®Æc, dung dÞch KMnO4 trong m«i trêng H2SO4
lo·ng…
2CrCl2 + Cl2 → 2CrCl3
2CrSO4 + 2H2SO4 (®Æc) → Cr2(SO4)3 + SO2 + 2H2O
4CrSO4 + O2 + 2H2SO4 (lo·ng) → 2Cr2(SO4)3 + 2H2O
3Cr2+ + NO3. + 4H+ → 3Cr3+ + NO + 2H2O
II. Hîp chÊt crom(III)
1. Crom(III) oxit: Cr2O3
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: D¹ng bét mµu xanh thÉm, d¹ng tinh thÓ mµu
®en, cã ¸nh kim, kh«ng tan trong níc.

61
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt cña oxit baz¬:
Cr2O3 + 3H2SO4 → Cr2(SO4)3 + 3H2O
Cr2O3 + 6HNO3 → 2Cr(NO3)3 + 3H2O
- TÝnh oxi ho¸: thÓ hiÖn khi t¸c dông víi c¸c chÊt khö kh¸ m¹nh nh Al:
0
Cr2O3 + 2Al →
t 2Cr + Al2O3
c. §iÒu chÕ:
0
- NhiÖt ph©n Cr(OH)3: 2Cr(OH)3 →
t Cr2O3 + 3H2O
2. Crom(III) hidroxit: Cr(OH)3
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: Lµ chÊt kÕt tña mµu xanh rªu, kh«ng tan
trong níc.
b. TÝnh chÊt ho¸ häc:
- TÝnh chÊt lìng tÝnh:
Cr(OH)3 + 3HCl → CrCl3 + 3H2O
Cr(OH)3 + NaOH → NaCrO2 + 2H2O
- TÝnh khö
0
Cr(OH)3 + 3H2SO4 →
t Cr2(SO4)3 + 3H2O

2Cr(OH)3 + 3Br2 + 10NaOH → 2Na2CrO4 + 6NaBr + 8H2O


2Cr(OH)3 + 3NaClO + 4NaOH → 2Na2CrO4 + 3NaCl + 5H2O
0
- Ph¶n øng nhiÖt ph©n: 2Cr(OH)3 →
t Cr2O3 + 3H2O
c. §iÒu chÕ:
- Cho dung dÞch muèi Cr(III) t¸c dông víi dung dÞch NH 3 hoÆc c¸c dung dÞch
baz¬ kiÒm:
CrCl3 + 3NH3 + 3H2O → Cr(OH)3 ↓ + 3NH4Cl
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 ↓ + 3NaCl
3. Muèi crom(III):
TÝnh chÊt cña muèi: (c¸c ph¶n øng trao ®æi):
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 ↓ + 3NaCl
III. Hîp chÊt crom(VI)
1. Crom(VI) oxit: Cr2O3
a. Tr¹ng th¸i, mµu s¾c, tÝnh tan: lµ tinh thÓ d¹ng h×nh kim, mµu ®á thÉm.
- TÝnh oxi ho¸ m¹nh
- TÝnh chÊt cña oxit axit: lµ anhidrit cña hai axit: axit cromic (H2CrO4) vµ axit
dicromic (H2Cr2O7). Khi t¸c dông víi níc, t¹o thµnh s¶n phÈm chñ yÕu lµ axit
dicromic:
2CrO3 + H2O → H2Cr2O7
b. Axit cromic vµ muèi cromat
2− 2−
Ion cromat CrO 4 vµ dicromat Cr2O 7 cïng tån t¹i trong dung dÞch ë tr¹ng
th¸i c©n b»ng, tuú thuéc vµo pH:
2−
CrO 24− + 2H+ Cr2O 7 + H2O pKC = 4,2.1014

62
c. Axit dicromic vµ muèi dicromat

- Ph¶n øng c©n b»ng cña ion Cr2O72. trong dung dÞch.
2−
Cr2O 7 + H2O 2CrO 24− + 2H+

- TÝnh oxi hãa m¹nh (®Æc biÖt trong m«i trêng axit): oxi hãa Fe2+ thµnh
2−
Fe3+, I- thµnh I2, SO 3 thµnh SO 24− , HCl ®Æc thµnh Cl2, Sn2+ thµnh Sn4+,
C2H5OH thµnh CH3CHO…

+ 6Fe2+ + 14H+ → 2Cr3+ + 6Fe3+ + 7H2O


2−
Cr2O 7

PhÇn B. Bµi tËp cã lêi gi¶i


§Ò bµi
546. Hçn hîp A gåm Fe vµ kim lo¹i M (ho¸ trÞ 2 vµ 3). Cho 8 gam A hoµ tan
trong 150 mL dung dÞch HCl võa ®ñ thu ®îc H2 vµ dung dÞch B. Cho B t¸c
dông víi dung dÞch KOH d thu ®îc 13,1 gam kÕt tña C.
1. TÝnh nång ®é mol/L cña dung dÞch HCl
2. Sôc kh«ng khÝ d vµo b×nh ph¶n øng cã kÕt tña C, sau ®ã chi tiÕp dung
dich KOH tíi khi lîng kÕt tña kh«ng ®æi thu ®îc 5,35 gam kÕt tña.
X¸c ®Þnh M vµ khèi lîng mçi kim lo¹i.

547. B×nh A chøa 300 mL dung dÞch CrCl3 1M.


Cho 500 mL dung dÞch NaOH vµo b×nh A thu ®îc 20,6 gam kÕt tña. TÝnh
nång ®é mol/L cña dung dÞch NaOH ®· dïng.

548. Cho 7,2 gam hçn hîp A gåm Cr, Fe, Cu t¸c dông víi 20 mL dung dÞch
NaOH 6M, thu ®îc 2,688 lÝt khÝ ë ®ktc, sau ®ã thªm tiÕp 400 mL dung dÞch
axit HCl 1M vµ ®un nãng ®Õn khi khÝ H2 ngõng tho¸t ra. Läc t¸ch hçn hîp chÊt
r¾n B.
Cho B t¸c dông hÕt víi dung dÞch HNO3 lo·ng thu ®îc dung dÞch C vµ 0,672 lÝt
khÝ NO ë ®ktc.
Cho C t¸c dông víi dung dÞch NaOH d t¹o kÕt tña D. Nung D ë nhiÖt ®é cao
®Õn khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc chÊt r¾n E. BiÕt c¸c ph¶n øng ®Òu x¶y ra
hoµn toµn.
1. TÝnh khèi lîng c¸c kim lo¹i trong A.
2. TÝnh khèi lîng chÊt r¾n E.

549. Hoµ tan hÕt 10,4 gam bét cr«m vµo 320 mL dung dÞch NaOH 1M thu ®îc
dung dÞch A. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch HCl 0,5 M cÇn thªm vµo dung dÞch A
®Ó:
a. Thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt.
b. Thu ®îc 10,3 gam kÕt tña.

63
550. Hoµ tan hÕt 1,56 gam bét crom vµo 550 mL dung dÞch HCl 0,2M thu ®îc
dung dÞch A. Sôc O2 d vµo A thu ®îc dung dÞch B. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch
NaOH 0,5 M cÇn thªm vµo dung dÞch B ®Ó:
a. Thu ®îc lîng kÕt tña lín nhÊt.
b. Thu ®îc 1,03 gam kÕt tña.

Híng dÉn
546. 1. Gäi sè mol trong 8 gam A: Fe = x mol vµ M = y mol. Ta cã 56x + My =
8.
B gåm FeCl2 = x vµ MCl2 = y. KÕt tña thu ®îc gåm: Fe(OH)2 = x vµ M(OH)2 = y.
Ta cã: 90x + (M + 34)y = 13,1 hay 56x + My + 34(x + y) = 13,1.
Tõ ®©y t×m ®îc x + y = 0,15 mol.
CM (HCl) = 2M.
2. Sôc kh«ng khÝ d:
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3
4Cr(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Cr(OH)3
Cr(OH)3 + KOH → KCrO2 + 2H2O
KÕt tña cßn l¹i lµ Fe(OH)3 = x nªn x = 0,05 mol. Tõ ®©y suy ra y = 0,1 vµ M =
52 (Cr).

547. Gäi nång ®é dung dÞch NaOH ®· dïng lµ C mol/L.


15,6
Sè mol kÕt tña Cr(OH)3 cÇn ®iÒu chÕ = = 0,2 (mol).
78
- Trêng hîp 1: Lîng NaOH võa ®ñ ®Ó t¹o ra 15,6 gam kÕt tña.
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,2 0,6 0,2
0,2
VËy nång ®é dung dÞch NaOH lµ: C = = 0,4 (M).
0,5
- Trêng hîp 2: Lîng NaOH ®ñ ®Ó chuyÓn hÕt 0,3 mol CrCl3 thµnh kÕt tña
Cr(OH)3, sau ®ã cßn d ®Ó hoµ tan ®îc 0,1 mol kÕt tña t¹o thµnh.
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,3 0,9 0,3
Cr(OH)3 + NaOH → NaCrO2 + 2H2O
(mol): 0,1 0,1 0,1
0,9 + 0,1
VËy nång ®é dung dÞch NaOH lµ: C = = 2 (M).
0,5

548. Gäi sè mol mçi kim lo¹i trong hçn hîp ®Çu: Cr = x; Fe = y; Cu = z.
Sè mol khÝ hidro = 0,12 (mol)
Cho A + dung dÞch NaOH:
2Cr + 2NaOH + 2H2O → 2NaCrO2 + 3H2 (1)
(mol): 0,08 0,08 0,08 0,12

64
Sè mol NaOH d = 0,02.6 - 0,08 = 0,04 mol. Nh vËy Cr tan hÕt → x = 0,08
(2)
Khi thªm tiÕp 400 mL dung dÞch axit HCl 1M vµ ®un nãng, x¶y ra c¸c ph¶n
øng sau:
NaOH + HCl → NaCl + H2O (3)
(mol): 0,04 0,04
NaCrO2 + HCl + H2O → Cr(OH)3 + NaCl (4)
(mol): 0,08 0,08 0,08
Cr(OH)3 + 3HCl → CrCl3 + 3NaCl (5)
(mol): 0,08 0,24 0,08
Sau ®ã lîng axit HCl cßn l¹i = 0,4 – (0,04 + 0,08 + 0,24) = 0,04 (mol) tiÕp tôc
ph¶n øng víi Fe. Do thu ®îc hçn hîp chÊt r¾n B nªn Fe cßn d, axit HCl hÕt:
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 (6)
(mol): 0,02 0,04 0,02
ChÊt r¾n B gåm Fe = (y - 0,02) mol; Cu = z mol. Cho B + dung dÞch HNO3
lo·ng:
Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O (7)
(mol): y - 0,02 y - 0,02 y - 0,02
3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O (8)

449. Dung dÞch A gåm NaCrO2 = 0,2 mol; NaOH = 0,12 mol.
a. Tríc hÕt HCl trung hoµ NaOH, sau ®ã ph¶n øng võa ®ñ víi dung dÞch natri
cromit t¹o kÕt tña Cr(OH)3.
VHCl = (0,12 + 0,2)/ 0,5 = 0,64 (lÝt).
b. Trêng hîp 1: HCl trung hoµ NaOH, sau ®ã ph¶n øng víi dung dÞch natri
cromit ®Ó t¹o thµnh 0,1 mol kÕt tña Cr(OH)3.
VHCl = (0,12 + 0,1)/ 0,5 = 0,44 (lÝt).
Trêng hîp 2: HCl trung hoµ NaOH, sau ®ã ph¶n øng víi dung dÞch natri cromit
®Ó t¹o thµnh 0,2 mol kÕt tña Cr(OH)3 råi hoµ tan 0,1 mol kÕt tña.
VHCl = (0,12 + 0,2 + 0,3)/ 0,5 = 1,24 (lÝt).

0,81
550. Sè mol Cr = = 0,03 mol ; sè mol HCl = 0,55.0,2 = 0,11 mol.
27
Cr + 2HCl → CrCl2 + H2
mol: 0,03 0,06 0,03 0,03
4CrCl2 + O2 + 4HCl → 4CrCl3 + H2O
mol: 0,03 0,03 0,03
Dung dÞch A thu ®îc gåm: CrCl3 = 0,03 mol ; HCl = 0,11 - 0,09 = 0,02 (mol).
a. Thu lîng kÕt tña lín nhÊt
HCl + NaOH → NaCl + H2O
(mol): 0,02 0,02
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,03 0,09 0,03

65
0,02 + 0,09
ThÓ tÝch dung dÞch NaOH cÇn dïng = = 0,22 (lÝt)
0,5
b. Thu ®îc 1,03 gam kÕt tña
Sè mol Cr(OH)3 cÇn ®iÒu chÕ = 0,01 mol.
- Trêng hîp 1
HCl + NaOH → NaCl + H2O
(mol): 0,02 0,02
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,01 0,03 0,01
0,02 + 0,01
ThÓ tÝch dung dÞch NaOH cÇn dïng = = 0,06 (lÝt)
0,5
- Trêng hîp 2
HCl + NaOH → NaCl + H2O
(mol): 0,02 0,02
CrCl3 + 3NaOH → Cr(OH)3 + 3NaCl
(mol): 0,03 0,09 0,03
Cr(OH)3 + NaOH → NaCrO2 + 2H2O
(mol): 0,02 0,02 0,02
0,02 + 0,09 + 0,02
ThÓ tÝch dung dÞch NaOH cÇn dïng = = 0,26 (lÝt)
0,5

PhÇn C. Bµi tËp tù gi¶i

551. 1. Mét lo¹i phÌn cã c«ng thøc M2(SO4)3.(NH4)2SO4.24H2O cã khèi lîng ph©n
tö lµ 956®vC.
1. T×m kim lo¹i M.
2. Cho M tan trong dung dÞch HNO3 rÊt lo·ng d, thu ®îc dung dÞch A vµ
kh«ng cã khÝ tho¸t ra. Cho A t¸c dông víi dung dÞch KOH ®Æc thu ®îc kÕt tña
B, dung dÞch C vµ khÝ D. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng.

§¸p sè: 1. M = 27 (Cr).


2. S¶n phÈm t¹o thµnh lµ Cr(NO3)3, NH4NO3 vµ H2O. B lµ Cr(OH)3. KhÝ D lµ
NH3. Dung dÞch C lµ KCrO2.

552. Hoµ tan 16,4 gam mét hçn hîp A gåm Mg, Cr, Cu b»ng V ml dung dÞch
HNO3 5M (võa ®ñ), gi¶i phãng ra 20,16 lit khÝ NO2 duy nhÊt ë ®ktc vµ dung
dÞch B. Thªm dung dÞch NaOH d vµo dung dÞch B, lÊy kÕt tña nung ë nhiÖt
®é cao tíi khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc chÊt r¾n D, dÉn luång H2 d ®i qua D
®un nãng thu ®îc 14,40 gam chÊt r¾n E.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh % theo khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp A.
3. TÝnh V, biÕt c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn.

66
§¸p sè: Gäi sè mol ban ®Çu Mg = a mol; Cr = b mol; Cu = c mol. 24x +
52y + 64z = 16,4. Sè mol NO2 = 0,9 nªn 2a + 3b + 2c = 0,9. ChÊt r¾n E
gåm MgO = a mol vµ Cu = c mol.
Ta cã: 40a + 64c = 14,4. KÕt qu¶: a = 0,2 mol; b = 0,1 mol; c = 0,1 mol.
2. % mMg = 29,27%; % mCr = 31,71%; % mCu = 39,02%.
1,8
3. Sè mol HNO3 ®· dïng = 4a + 6b + 4c = 1,8 (mol). VËy: V = = 0,36
5
(lÝt).

553. Hoµ tan 1,92 gam hçn hîp gåm Cr, Mg, Cu b»ng mét lîng võa ®ñ dung
dÞch HCl thu ®îc dung dÞch A, chÊt r¾n B, khÝ C. Cho dung dÞch A t¸c dông
víi 90 ml dung dÞch NaOH 1M, läc t¸ch kÕt tña vµ ®em nung tíi khèi lîng
kh«ng ®æi thu ®îc 1,16 gam chÊt r¾n. Cho chÊt r¾n B tan hÕt trong dung
dÞch HNO3 ®Æc nãng thu ®îc 0,448 lÝt khÝ ë ®ktc.
1. ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
2. TÝnh khèi lîng cña mçi kim lo¹i trong hçn hîp.

§¸p sè: Gäi sè mol mçi kim lo¹i Cr = x mol; Mg = y mol vµ Cu = z mol.
KÕt qu¶: x = 0,02 mol; y = 0,01 mol vµ z = 0,01 mol.
m (Cr) = 1,04 gam; m (Mg) = 0,24 gam vµ m (Cu) = 0,64 gam.

554. Hçn hîp A cã chøa kali cromit vµ kali aluminat. Tõ A viÕt ph¬ng tr×nh
®iÒu chÕ Al2O3 vµ Cr2O3. Nªu râ ®iÒu kiÖn ph¶n øng.

§¸p sè: Cho hçn hîp KCrO2, KAlO2 t¸c dông víi Cl2 d trong m«i trêng KOH t¹o
thµnh dung dÞch KAlO2 vµ K2CrO4:
2KCrO2 + 3Cl2 + 8KOH → 2K2CrO4 + 6KCl + 4H2O
Sôc khÝ CO2 tíi d, Al(OH)3 sÏ kÕt tña vµ läc t¸ch Al(OH)3 vµ ®em nung thu
®îc Al2O3 . Dung dÞch níc läc chøa HCrO −4 vµ CrO 24− . Cho níc läc t¸c dông víi HI/
H2SO4 lo·ng, thu ®îc muèi Cr(III). KiÒm ho¸ b»ng NaOH thu ®îc kÕt tña
Cr(OH)3. Nung kÕt tña thu ®îc Cr2O3.

555. Hçn hîp bét E gåm 3 kim lo¹i lµ K, Al, Fe ®îc chia thµnh 3 phÇn b»ng
nhau:
PhÇn 1: Cho t¸c dông víi H2O lÊy d t¹o ra 4,48 lÝt khÝ.
PhÇn 2: Cho t¸c dông víi dung dÞch KOH d t¹o ra 7,84 lÝt khÝ.
PhÇn 3: Hoµ tan hÕt trong 0,5 lÝt dung dÞch H2SO4 1,6M t¹o ra 10,08 lÝt khÝ vµ
dung dÞch A.
1. TÝnh sè gam mçi kim lo¹i trong hçn hîp E.
2. Sôc oxi d vµo A thu ®îc dung dÞch B. TÝnh nång ®é c¸c chÊt trong B.
Gi¶i thiÕt thÓ tÝch dung dÞch B lµ 0,5 lÝt vµ lîng oxi hoµ tan trong níc kh«ng
®¸ng kÓ.

67
§¸p sè: Gäi sè mol trong mçi phÇn: K = a mol; Cr = b mol vµ Fe = c mol.
PhÇn 1+ níc: K t¸c dông víi níct¹o thµnh KOH, sau ®ã KOH t¸c dông hÕt víi
cr«m. Sè mol khÝ H2 thu ®îc lµ 0,2 mol nªn: 0,5a + 1,5a = 0,2 → a = 0,1
(mol).
PhÇn 2 + dung dÞch KOH: K t¸c dông hÕt trong níc, Cr t¸c dông hÕt víi dung
dÞch KOH. Sè mol khÝ H2 thu ®îc lµ 0,35 mol nªn: 0,5a + 1,5b = 0,35 → b =
0,2 (mol)
PhÇn 3 + dung dÞch H2SO4 lo·ng: c¶ 3 kim lo¹i ®Òu ph¶n øng hÕt. Sè mol khÝ
H2 thu ®îc lµ 0,45 mol nªn: 0,5a + b + c = 0,35 → c = 0,1 mol.
1. Khèi lîng mçi kim lo¹i: m (K) = 3,9 gam; m (Cr) = 10,4 gam; m (Fe) = 5,6
gam.
2. A gåm: K2SO4 = 0,05 mol; CrSO4 = 0,2 mol; FeSO4 = 0,1 mol vµ H2SO4 =
0,45 (mol).
B gåm: K2SO4 = 0,05 mol; Cr2(SO4)3 = 0,05 mol; Fe2(SO4)3 = 0,05 mol vµ H2SO4
= 0,15 (mol).
Nång ®é c¸c chÊt: K2SO4 = 0,1M; Cr2(SO4)3 = 0,1M; Fe2(SO4)3 = 0,1M vµ H2SO4
= 0,3M.

68

You might also like