Phn I: L thuyt hch ton k ton

Chng 1: Bn cht v i tng ca hch ton k ton

1.1. Bn cht, vai tr, chc nng v nhim v ca Hch ton k ton 1.1.1. Khi nim v qa trnh pht trin ca Hch ton k ton 1.1.1.1 Khi nim hch ton k ton Xt trn gic ngh nghip K ton l vic thu thp, x l, kim tra, phn tch v cung cp thng tin kinh t, ti chnh di hnh th gi tr, hin vt v thi gian lao ng (Lut ca Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam s 03/2003/QH11 ngy 17 thng 6 nm 2003 v Lut k ton) thc hin cng vic thu thp, x l, kim tra, phn tch v cung cp thng tin kinh t, ti chnh , k ton s dng cc n v tnh: - n v hin vt l thc o dng o lng i tng hch ton k ton v mt hin vt nh: Trng lng, khi lng, di... - n v thi gian lao ng dng o lng i tng hch ton k ton v mt thi gian lao ng hao ph, nh: ngy cng, gi cng... - n v tin t dng o lng i tng Hch ton k ton. n v hin vt v n v thi gian lao ng l n v o lng chnh thc ca Cng ho x hi ch ngha Vit Nam; trng hp c s dng n v o lng khc th phi quy i ra n v o lng chnh thc ca Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Theo gio trnh l thuyt Hch ton k ton ca Hc vin Ti chnh - K ton nm 2003: Hch ton k ton l mt khoa hc thu nhn, x l v cung cp ton b thng tin v ti sn v s vn ng ca ti sn trong cc n v nhm kim tra ton b ti sn v cc hot ng kinh t ti chnh ca n v . Khi nim ny xem xt k ton trn gic khoa hc. Hch ton k ton l mt mn khoa hc nn c i tng ring c ca mnh l ti sn v s vn ng ca ti sn trong qu trnh hot ng ca cc n v kinh t, ng thi c mt h thng phng php hch ton k ton ring bit v c quan h lgic vi nhau, l cc phng php: + Phng php chng t k ton. + Phng php tnh gi k ton. + Phng php ti khon k ton. + Phng php tng hp - cn i k ton.
1

C nh kinh t hc cho rng: Hch ton k ton l mt hot ng dch v, chc nng ca k ton l cung cp nhng thng tin c th nh lng c v cc hot ng kinh t ti chnh ca cc t chc kinh t. 1.1.1.2 S lc qu trnh pht sinh v pht trin ca Hch ton k ton Trong mi hnh thi kinh t x hi, tn ti v pht trin x hi loi ngi phi tin hnh hot ng sn xut ca ci vt cht. Hot ng ca con ngi l hot ng c thc nn con ngi quan tm n kt qu ca hot ng sn xut x hi v chi ph to ra kt qu , t t chc hot ng sn xut ngy cng hiu qu. Sn xut x hi ngy cng pht trin th mc quan tm trn ngy cng cao v thc hin con ngi cn phi tin hnh hot ng m ngy nay gi l hch ton, l cc hot ng quan st, o lng, tnh ton, ghi chp, phn nh ca con ngi i vi cc hot ng kinh t xy ra trong qu trnh ti sn xut x hi nhm thu nhn, cung cp nhng thng tin v qu trnh phc v cho cng tc qun l cc hot ng kinh t. Hch ton tn ti v pht trin v c hnh thc, ni dung v k thut. T hnh thc s khai ban u cho n nay hch ton pht trin trnh cao v phn chia thnh cc loi hch ton p ng nhu cu cung cp thng tin: - Hch ton nghip v (cn gi l hch ton nghip v, k thut). - Hch ton thng k (gi tt l Thng k). - Hch ton k ton (gi tt l K ton). Nh vy: Hch ton ni chung v hch ton k ton ni ring ra i v pht trin gn lin vi s pht trin ca qu trnh ti sn xut x hi. Hch ton l nhu cu tt yu khch quan ca mi hnh thi kinh t x hi. 1.1.2. Bn cht ca Hch ton k ton. Qua cc khi nim v hch ton k ton cho thy: Hch ton k ton nghin cu ton b hot ng kinh t ti chnh trong cc n v, thng tin ca k ton v cc hot ng kinh t ti chnh c tnh cht thng xuyn, lin tc, ton din, c h thng m bo tnh ng n, trung thc v khch quan. Do k ton c v tr quan trng trong h thng cng c qun l kinh t ti chnh v thc s tr thnh mn khoa hc trong h thng khoa hc qun l kinh t. Bn cht ca Hch ton k ton l mt mn khoa hc thu nhn, x l v cung cp ton b thng tin v cc hot ng kinh t ti chnh trong cc n v k ton. Hch ton k ton vi h thng cc phng php khoa hc ca mnh thu nhn kp thi,
2

y , ton din, c h thng v chnh xc nhng thng tin v hot ng kinh t ti chnh , thc hin kim tra, x l thng tin thu nhn v cung cp thng tin kim tra, x l phc v cho cc i tng s dng thng tin. C th ni: Thng tin hch ton k ton l mt b phn thng tin quan trng cu thnh h thng thng tin kinh t ca n v. Bn cht ca k ton c th hin qua s sau:
Ghi chp H thng t chc thng tin kinh t Phn loi x l thng tin Tng hp D liu K ton Thng tin Thng tin kinh t

Hot ng kinh doanh

Quyt nh

1.1.3 Vai tr ca Hch ton k ton Xut pht t thc t khch quan ca hot ng t chc qun l cc hot ng kinh t ti chnh v tm quan trng ca ti liu, s liu do Hch ton k ton cung cp phc v cho cng tc qun l kinh t ti chnh. Hch ton k ton l gi vai tr quan trng l cng c khng th thiu c qun l kinh t ti chnh n v v thc hin ch hch ton kinh t. ng thi phc v cng tc qun l v m nn kinh t ca Nh nc. Vai tr ca Hch ton k ton c khng nh trong iu l t chc k ton Nh nc:" K ton l cng c quan trng tnh ton, xy dng v kim tra vic chp hnh Ngn sch Nh nc iu hnh v qun l nn kinh t quc dn. i vi cc t chc, x nghip, k ton l cng c iu hnh, qun l cc hot ng, tnh ton kinh t v kim tra vic bo v, s dng ti sn, vt t, tin vn nhm bo m quyn ch ng trong sn xut kinh doanh v t ch hot ng ti chnh ca t chc, x nghip . Vy hch ton k ton l cng c qun l kinh t quan trng trong h thng cng c phc v cng tc qun l kinh t.
3

1.1.4 Chc nng ca Hch ton k ton. Hch ton k ton c hai chc nng: Chc nng thng tin kinh t v chc nng kim tra k ton: - Chc nng thng tin kinh t: K ton thc hin cng tc thu nhn, x l v cung cp thng tin v ton b hot ng kinh t ti chnh ca n v cho cc i tng s dng thng tin kinh t ca k ton. - Chc nng kim tra k ton: K ton kim tra ton b hot ng kinh t ti chnh n v v cc mt thc hin cc ch tiu k hoch, ch tiu kinh t ti chnh, vic tun th cc ch th l v qun l kinh t ti chnh, tnh hnh bo qun v s dng ti sn ca n v. 1.1.5 Nhim v ca Hch ton k ton. thc hin chc nng thng tin, chc nng kim tra v pht huy vai tr l cng c phc v cng tc qun l kinh t ngy cng c hiu qu, Hch ton k ton phi thc hin cc nhim v sau: - Thu thp, x l thng tin, s liu k ton theo i tng v ni dung cng vic k ton, theo chun mc v ch k ton. - Kim tra, gim st cc khon thu, chi ti chnh, ngha v thu, np, thanh ton n; kim tra vic qun l, s dng ti sn v ngun hinhf thnh ti sn; pht hin v ngn nga cc hnh vi vi phm php lut v ti chnh, k ton. - Phn tch thng tin, s liu k ton; tham mu, xut cc gii php phc v yu cu qun tr v quyt nh kinh t, ti chnh ca n v k ton. - Cung cp thng tin, s liu k ton theo quy nh ca php lut. 1.1.6 Cc yu cu c bn ca Hch ton k ton Trung thc Cc thng tin v s liu k ton phi c ghi chp v bo co trn c s cc bng chng y , khch quan v ng vi thc t v hin trng, bn cht ni dung v gi tr ca nghip v kinh t pht sinh Khch quan Cc thng tin v s liu k ton phi c ghi chp v bo co ng vi thc t, khng b xuyn tc, khng b bp mo. y Mi nghip v kinh t, ti chnh pht sinh lin quan n k k ton phi c ghi chp v bo co y , khng b b st. Kp thi
4

Cc thng tin v s liu k ton phi c ghi chp v bo co kp thi, ng hoc trc thi hn quy nh, khng c chm tr. D hiu Cc thng tin v s liu k ton trnh by trong bo co ti chnh phi r rng, d hiu i vi ngi s dng. Ngi s dng y c hiu l ngi c hiu bit v kinh doanh, v kinh t, ti chnh, k ton mc trung bnh. Thng tin v nhng vn phc tp trong bo co ti chnh phi c gii trnh trong phn thuyt minh. C th so snh Cc thng tin v s liu k ton gia cc k k ton trong mt doanh nghip v gia cc doanh nghip ch c th so snh c khi tnh ton v trnh by nht qun. Trng hp khng nht qun th phi gii trnh trong phn thuyt minh ngi s dng bo co ti chnh c th so snh thng tin gia cc k k ton, gia cc doanh nghip hoc gia thng tin thc hin vi thng tin d ton, k hoch. Yu cu k ton ni trn phi c thc hin ng thi. V d: Yu cu trung thc bao hm yu cu khch quan; yu cu kp thi nhng phi y , d hiu v c th so snh c. 1.2. Phn loi Hch ton k ton Hch ton k ton l mt khoa hc thu nhn, x l v cung cp ton b thng tin v ti sn v s vn ng ca ti sn trong qu trnh sn xut kinh doanh ca n v nhm kim tra gim st ton b hot ng kinh t ti chnh ca n v . Ti liu k ton cung cp c tnh cht khi qut khc nhau, i tng s dng thng tin k ton khc nhau... Vy cn phi phn loi hch ton k ton. Hch ton k ton c th c phn loi theo nhiu cch khc nhau. 1.2.1. Phn loi Hch ton k ton theo cch ghi trn ti khon k ton Theo cch phn loi ny, Hch ton k ton c chia thnh hai loi: K ton n: L loi k ton phn nh cc nghip v kinh t pht sinh lm nh hng n tng i tng k ton mt cch c lp, ring bit. K ton n c thc hin ngay t thi s khai ca hch ton k ton, ghi chp cc hot ng kinh t. K ton n khng phn nh mi quan h gia cc i tng k ton c lin quan, ch nhn nhn s vn ng ca tng i tng k ton ring bit. V vy mi i tng k ton hoc ghi tng hoc ghi gim mt cch ring bit. K ton kp: L loi k ton dng phn nh cc nghip v kinh t pht sinh theo ng ni dung kinh t ca nghip v
5

kinh t pht sinh v mi quan h mt thit gia cc i tng k ton c lin quan. Cch ghi kp nhn nhn s vn ng ca cc i tng lin quan n nghip v kinh t pht sinh trong mi lin h mt thit mt cch khch quan 1.2.2 Cn c vo mc khi qut ca thng tin do k ton cung cp: Theo cch phn loi ny, hch ton k ton c chia thnh k ton tng hp v k ton chi tit. K ton tng hp: L loi k ton thu thp, x l v cung cp thng tin tng qut v hot ng kinh t, ti chnh ca n v. K ton tng hp s dng n v tin phn nh tnh hnh ti sn, ngun hnh thnh ti sn. tnh hnh v kt qu hot ng kinh t, ti chinh ca n v k ton. K ton chi tit: L loi k ton thu thp, x l, ghi chp v cung cp thng tin chi tit bng n v tin t, n v hin vt v n v thi gian lao ng theo tng i tng k ton c th trong n v k ton. K ton chi tit minh ho cho s liu k ton tng hp. S liu k ton chi tit phi khp ng vi s liu k ton tng hp trong mt k k ton. 1.2.3 Cn c vo i tng s dng thng tin ca Hch ton k ton Theo cch phn loi ny hch ton k ton c chia thnh k ton ti chnh v k ton qun tr. K ton ti chnh: L vic thu thp, x l, phn tch v cung cp thng tin kinh t ti chnh bng bo co ti chnh cho i tng c nhu cu s dng thng tin ca n v k ton. K ton qun tr: L vic thu thp, x l, phn tch v cung cp thng tin theo yu cu qun tr v quyt nh kinh t, ti chnh trong ni b n v. phn bit gia hai loi k ton trn cn xem bng so snh sau: So snh gia K ton ti chnh Tiu thc phn K ton ti chnh bit i tng s Cc i tng ngoi doanh dng thng nghip: tin - Cc i tng c li ch trc tip ti DN - Cc c quan chc nng Nh nc Tnh php C nh: Phi tun theo lnh ca chun mc, nguyn tc v K ton qun tr K ton qun tr Cc i tng bn trong doanh nghip: - Cc nh qun l doanh nghip. - Cc gim st vin - Cc qun c Linh hot: C th theo yu cu qun l ca doanh
6

c tha nhn. nghip. Ch yu c biu hin C th c biu hin bng bng n v tin t. n v tin t, n v hin vt v n v thi gian lao ng. K bo co Nm Ngy, tun, thng, nm theo yu cu ca cc cp qun l trong doanh nghip Mc ca thng Tng qut Tng b phn tin 1.3 Cc khi nim v nguyn tc ch yu 1.3.1 Cc khi nim c bn n v K ton. n v K ton (cn c gi l T chc k ton) l cc t chc nm gi ti sn ring thc hin cc chc nng, nhim v c quy nh v cn thit phi thc hin vic thu thp, x l, ghi chp, tng hp lp cc bo co ti chnh v cung cp thng tin kinh t. Vit Nam n v k ton bao gm: C quan nh nc, n v s nghip, t chc c s dng kinh ph ngn sch nh nc; n v s nghip, t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh nc; doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t c thnh lp v hot ng theo php lut Vit Nam; chi nhnh, vn phng i din ca doanh nghip nc ngoi hot ng ti Vit Nam; hp tc x; h kinh doanh c th, t hp tc. n v tin t k ton L n v tin t c s dng chnh thc trong vic ghi s k ton v lp Bo co ti chnh. Vit Nam n v tin t quy nh thng nht l ng Vit Nam (k hiu quc gi l , k hiu quc t l VND Vic ghi chp, phn nh trn cc ti khon, s k ton tng hp v bo co ti chnh u theo n v tin t l ng ca Ngn hng Nh nc Vit Nam (VND) tr trng hp php lut c quy nh khc. K k ton K k ton l khong thi gian xc nh t thi im n v k ton bt u ghi s k ton n thi im kt thc vic ghi s k ton, kho s k ton lp bo co ti chnh m bo tnh c th so snh th k k ton c quy nh l nhng khong thi gian bng nhau nh: K k ton thng, k k ton qu, k k ton nm. K k ton nm gm 12
7

thng tin n v tnh s dng

thng lin tc, thng th ngi ta quy nh k ton trng khp vi nm dng lch: Bt u t 1/1/ n 31/12. Tuy vy trong mt s trng hp, k k ton l 12 thng trn theo nm Dng lch i vi n v k ton c c th ring v t chc hot ng bt u t u ngy 01 thng u qu ny n ht ngy cui cng ca thng cui qu trc nm sau v thng bo cho c quan ti chnh bit. C s dn tch Mi nghip v kinh t, ti chnh ca doanh nghip lin quan n ti sn, n phi tr, ngun vn ch s hu, doanh thu, chi ph phi c ghi s k ton vo thi im pht sinh, khng cn c vo thi im thc t thu hoc thc t chi tin hoc tng ng tin. Bo co ti chnh lp trn c s dn tch phn nh tnh hnh ti chnh ca doanh nghip trong qu kh, hin ti v tng lai. Hot ng Lin tc Bo co ti chnh phi c lp trn c s gi nh l doanh nghip ang hot ng lin tc v s tip tc hot ng kinh doanh bnh thng trong tng lai gn, ngha l doanh nghip khng c nh cng nh khng buc phi ngng hot ng hoc phi thu hp ng k quy m hot ng ca mnh. Trng hp thc t khc vi gi nh hot ng lin tc th bo co ti chnh phi lp trn mt c s khc v phi gii thch c s s dng lp bo co ti chnh. 1.3.2 Cc nguyn tc c bn Gi gc Ti sn phi c ghi nhn theo gi gc. Gi gc ca ti sn c tnh theo s tin hoc khon tng ng tin tr, phi tr hoc tnh theo gi tr hp l ca ti sn vo thi im ti sn c ghi nhn. Gi gc ca ti sn khng c thay i tr khi c quy nh khc trong chun mc k ton c th. Ph hp Vic ghi nhn doanh thu v chi ph phi ph hp vi nhau. Khi ghi nhn mt khon doanh thu th phi ghi nhn mt khon chi ph tng ng c lin quan n vic to ra doanh thu . Chi ph tng ng vi doanh thu gm chi ph ca k to ra doanh thu v chi ph ca cc k trc hoc chi ph phi tr nhng lin quan n doanh thu ca k . Nht qun Cc chnh sch v phng php k ton doanh nghip chn phi c p dng thng nht t nht trong mt k k ton nm. Trng hp c thay i chnh sch v phng php k ton chn th phi gii trnh l do v nh hng ca s thay i trong phn thuyt minh bo co ti chnh.
8

 Thn trng Thn trng l vic xem xt, cn nhc, phn on cn thit lp cc c tnh k ton trong cc iu kin khng chc chn. Nguyn tc thn trng i hi: a/ Phi lp cc khon d phng nhng khng lp qu ln; b/ Khng nh gi cao hn gi tr ca cc ti sn v cc khon thu nhp; c/ Khng nh gi thp hn gi tr ca cc khon n phi tr v chi ph; d/ Doanh thu v thu nhp ch c ghi nhn khi c bng chng chc chn v kh nng thu c li ch kinh t, cn chi ph phi c ghi nhn khi c bng chng v kh nng pht sinh chi ph. Trng yu Thng tin c coi l trng yu trong trng hp nu thiu thng tin hoc thiu chnh xc ca thng tin c th lm sai lch ng k bo co ti chnh, lm nh hng n quyt nh kinh t ca ngi s dng bo co ti chnh. Tnh trng yu ph thuc vo ln v tnh cht ca thng tin hoc cc sai st c nh gi trong hon cnh c th. Tnh trng yu ca thng tin phi c xem xt trn c phng din nh lng v nh tnh. 1.4 i tng ca Hch ton k ton. 1.4.1 i tng ca Hch ton k ton ni chung. Hch ton k ton l mt mn khoa hc v qun l kinh t v vy c i tng nghin cu ring bit l ni dung qu trnh ti sn xut x hi. Nghin cu i tng ca hch ton k ton l nghin cu nhng ni dung c th ca qu trnh ti sn xut x hi l ti sn v s chuyn ho ca ti sn trong qu trnh hot ng ca n v k ton thc hin chc nng thng tin, chc nng kim tra v kim sot nhm gp phn nng cao hiu qu qu trnh ti sn xut x hi. Mi n v k ton khi tin hnh thc hin chc nng, nhim v ca mnh u phi c mt lng ti sn nht nh. Trong qu trnh hot ng ca n v ti sn c s vn ng, thay i v chuyn ha t hnh thi ti sn ny sang hnh thi ti sn khc . Theo cc nh kinh t, trong qu trnh hot ng SXKD ca n v th ti sn vn ng v chuyn ho c th hin qua cng thc : T - H - SX ........ H' - T' Vy i tng nghin cu ca hch ton k ton l ti sn v s vn ng ca ti sn trong qu trnh hot ng ca n v .
9

1.4.2 Biu hin c th ca i tng Hch ton k ton trong cc n v sn xut kinh doanh : Bt k mt Doanh nghip no mun tin hnh hot ng sn xut kinh doanh, cung cp dch v hoc tin hnh mt hot ng no u cn phi c ngun lc kinh t nht nh. Ngun lc kinh t ca doanh nghip c biu hin di dng ti sn. Ti sn c th l hu hnh hoc v hnh. Ti sn ca doanh nghip c hnh thnh t nhiu ngun khc nhau, do gi tr ti sn v ngun hnh thnh ti sn ch l hai mt khc nhau ca mt ti sn. Trong qu trnh hot ng ca doanh nghip ti sn lun lun vn ng v khng ngng thay i hnh thi biu hin ca n. V vy phn nh v kim tra ton b hot ng kinh t ti chnh ca mt doanh nghip cn phi c th ho ti sn theo hai hnh thc biu hin l: gi tr ti sn v ngun hnh thnh ti sn, ng thi cng phi c th ho nhng hnh thi biu hin trong qu trnh vn ng ca ti sn. 1.4.2.1 Ti sn: L ngun lc do doanh nghip kim sot v c th thu c li ch kinh t trong tng lai.
Li ch kinh t trong tng lai ca mt ti sn l tim nng lm tng ngun tin v cc khon tng ng tin ca doanh nghip hoc lm gim bt cc khon tin m doanh nghip phi chi ra. Li

ch kinh t trong tng lai ca mt ti sn c th hin trong cc trng hp: a/ c s dng mt cch n l hoc kt hp vi cc ti sn khc trong sn xut sn phm bn hay cung cp dch v cho khch hng; b/ bn hoc trao i ly ti sn khc; c/ thanh ton cc khon n phi tr; d/ phn phi cho cc ch s hu doanh nghip. Phn loi Ti sn theo kt cu: gm ti sn lu ng (TSL) v ti sn c nh (TSC). TSL l nhng ti sn thuc quyn s hu ca doanh nghip c thi gian s dng (thu hi) trong mt chu k kinh doanh hoc mt nm, bao gm : - TSL trong lnh vc lu thng : 1/ Cc loi tin (cn gi l vn bng tin): Tin mt; Tin gi ngn hng, tin ang chuyn. 2/ u t ti chnh ngn hn : u t chng khon ngn hn; u t ngn hn khc. 3/ N phi thu : Gi tr ca cc loi ti sn ca n v b cc c nhn hoc cc n v khc chim dng phi thu hi: Phi thu
10

ca ngi mua, thu GTGT c khu tr, phi thu ni b, Phi thu khc 4/ ng trc: Tm ng; Chi ph tr trc; k qu, k cc ngn hn. - Ti sn trong lnh vc sn xut (Hng tn kho) : Nguyn liu, vt liu; Cng c, dng c; Thnh phm; Hng ho; Chi ph SXKD d dang, ... Ti sn c nh: bao gm TSC hu hnh, ti sn c nh v hnh, u t ti chnh di hn, chi ph xy dng c bn d dang, chi ph tr trc di hn. 1/ Ti sn c nh hu hnh : TSC l nhng ti sn do DN nm quyn kim sot s dng cho hot ng sn xut, kinh doanh ph hp vi nhng tiu chun ghi nhn TSC. Cc ti sn c ghi nhn l TSC hu hnh phi tho mn nh ngha v TSC v cc iu kin sau: + Chc chn thu c li ch kinh t trong tng lai t vic s dng ti sn . + Nguyn gi ti sn phi c xc nh mt cch ng tin cy. + Thi gian s dng c tnh trn mt nm. + C tiu chun gi tr theo quy nh hin hnh (theo ch hin hnh nhng ti sn dc coi l TSC phi c gi tr t 10.000.000 ng tr ln). 2/ Ti sn c nh v hnh: L nhng TSC khng c hnh thi vt cht nhng xc nh c gi tr v do doanh nghip nm gi s dng trong sn xut kinh doanh, cung cp dch v hoc cho cc i tng khc thu ph hp vi tiu chun ghi nhn TSC v hnh (ging tiu chun ghi nhn ca TSC hu hnh) 3/ u t ti chnh di hn: u t chng khon di hn; Gp lin doanh; u t di hn khc. 4/ Chi ph xy dng c bn d dang; K cc, k qu di hn. 5/ Chi ph tr trc di hn

11

Cch phn loi ny c th hin bng s sau

TSL Trong

T i s n

Ti sn lu n g .

lu thng TSL d tr trong sn xut.

-Vn bng tin -u t TC ngn hn. -N phi thu -Tm ng -...... -Nguyn liu, vt liu -Cng c, dng c -CPSX KD d dang. -Thnh phm. - Hng ho. -.......... -TSC hu hnh. -TSC v hnh,

Ti sn c nh Ti sn c n h

u t di hn.

-u t chng khon di hn. - Gp vn lin doanh di hn. -.......

CP XDCB d dang.

- CP XDCB d dang. - K qu, K cc di hn.

Chi ph tr trc di hn

12

Phn loi ti sn theo ngun hnh thnh : Ngun hnh thnh ti sn trong n v bao gm hai loi ch yu: Cc khon n phi tr v Ngun vn ch s hu. Cc khon n phi tr: L ngha v hin ti ca doanh nghip pht sinh t cc giao dch v s kin qua m doanh nghip phi thanh ton t cc ngun lc ca mnh. N phi tr bao gm: N ngn hn v N di hn. 1/ N ngn hn: L cc khon n vay t khi vay n khi o hn thanh ton c thi hn di mt nm. - N tn dng: L khon n do i vay c thi hn tr n di mt nm, n v phi tr n gc v li tin vay, nh: vay ngn hn, n di hn n hn tr - N trong thanh ton (N chim dng): L cc khon n m n v chim dng ca cc n v khc trong quan h thanh ton, nh: Phi tr cho ngi bn; Thu v cc khon phi np nh nc; Phi tr cng nhn vin; Phi tr ni b ... 2/ N di hn: L cc khon n vay t khi vay n khi o hn c thi hn thanh ton trn mt nm. - N tn dng: L cc khon n vay c thi hn thanh ton trn mt nm, n v phi tr c s tin vay v li tin vay: Vay di hn. - N trong thanh ton (n chim dng): L cc khon n phi tr cho ngi bn c thi hn thanh ton trn mt nm, cc khon nhn k cc, k qu di hn... Ngun vn ch s hu: L gi tr vn ca doanh nghip, c tnh bng s chnh lch gia gi tr Ti sn ca doanh nghip tr (-) N phi tr, bao gm: a/ Vn ca cc nh u t c th l vn ca ch doanh nghip, vn gp, vn c phn, vn Nh nc; b/ Thng d vn c phn l chnh lch gia mnh gi c phiu vi gi thc t pht hnh; c/ Li nhun gi li l li nhun sau thu gi li tch lu b sung vn; d/ Cc qu nh qu d tr, qu d phng, qu u t pht trin; / Li nhun cha phn phi l li nhun sau thu cha chia cho ch s hu hoc cha trch lp cc qu; e/ Chnh lch t gi, gm: + Chnh lch t gi pht sinh trong qu trnh u t xy dng; + Chnh lch t gi pht sinh khi doanh nghip trong nc hp nht bo co ti chnh ca cc hot ng nc ngoi s dng n v tin t k ton khc vi n v tin t k ton ca doanh nghip bo co.
13

g/ Chnh lch nh gi li ti sn l chnh lch gia gi tr ghi s ca ti sn vi gi tr nh gi li ti sn khi c quyt nh ca Nh nc, hoc khi a ti sn i gp vn lin doanh, c phn. Ngun vn ch s hu c chia thnh: 1/ Ngun vn- Qu: Ngun vn kinh doanh; Li nhun cha phn phi; Ngun vn u t XDCB; Qu d phng ti chnh; Qu u t pht trin; Chnh lch nh gi li ti sn; Chnh lch t gi. 2/ Ngun kinh ph v qu khc: Qu u t pht trin; Qu khen thng v phc li; Qu d phng tr cp mt vic lm; Ngun kinh ph s nghip; Ngun kinh ph s nghip hnh thnh TSC.

Cch phn loi ny c th hin qua s sau

N ngn hn. -N tn dng ngn hn. -N trong thanh ton ngn hn .

N g u n v n

N phi tr.
N di hn.

-N tn dng di hn. -N trong thanh ton di hn.

Ngu n vn

Ngu n vn ch S hu.

- Qu

- Ngun vn kinh doanh. - Qu TPT.

Ngu n kinh ph v qu khc

- LN cha phn phi - Ngun vn T XDCB . - Qu khen thng phc li. - Qu d phng tr cp mt vic lm. Ngun KPSN
14

Nh vy gi tr ti sn v ngun vn kinh doanh l hai cch th hin ca cng mt lng ti sn trong n v. Mt ti sn c th c hnh thnh t mt hay nhiu ngun khc nhau, mt ngun c th tham gia hnh thnh nn mt hay nhiu ti sn khc nhau. Ti mt thi im mi quan h gia gi tr ti sn v ngun vn kinh doanh c th hin qua cc ng thc kinh t c bn sau : Tng gi tr ti sn = Tng cc ngun vn Tng gi tr ti sn = Ngun vn ch s hu + N phi tr TSC + TSL = Ngun vn ch s hu + N phi tr Ngun vn ch s hu = Tng s ngun vn - N phi tr Trong qu trnh hot ng ca n v, ti sn khng ngng vn ng, thay i v chuyn ho hnh thi do tc ng ca cc hot ng ti chnh kinh t din ra thng xuyn, lin tc qua cc qu trnh (cn gi l cc giai on) ca qu trnh ti sn xut x hi. Qu trnh ti sn xut x hi bao gm cc qu trnh nh : Qu trnh mua hng; Qu trnh sn xut; Qu trnh bn hng. - Qu trnh mua hng( qu trnh d tr ): L qu trnh n v sn xut phi b tin ra mua vt t, hng ho chun b cho hot ng sn xut kinh doanh. l t hnh thi gi tr chuyn sang hnh thi hin vt v c th hin qua cng thc: T - H - Qu trnh sn xut: L qu trnh n v kt hp cc yu t u vo ca qu trnh sn xut (sc lao ng, t liu lao ng, i tng lao ng ) to ra sn phm, hng ho chun b cung cp cho nhu cu x hi. Hnh thi chuyn ho ca ti sn trong qu trnh ny c th c th hin qua cng thc sau: H SX ..... H' - Qu trnh bn hng: L qu trnh n v bn sn phm, hng ho v thu tin theo gi tr ca hng ho. Trong qu trnh ny ti sn c chuyn ho t hnh thi hin vt sang hnh thi gi tr, hnh thnh kt qu cui cng ca hot ng sn xut kinh doanh ( li hoc l). Hnh thi chuyn ho ca qu trnh ny th hin theo cng thc: H' - T' Cc giai on sn xut kinh doanh trong n v sn xut l biu hin s vn ng, thay i v chuyn ho ca ti sn trong qu trnh hot ng ca n v cng l i tng c th ca k ton trong n v SXKD.
15

Tm li: i tng c th ca hch ton k ton trong n v sn xut l cc loi ti sn, cc ngun vn v cc giai on ca qu trnh SXKD. 1.4.3 i tng cca Hch ton k ton trong n v kinh doanh thng mi. Hot ng thng mi l khu trung gian ni lin gia sn xut vi tiu dng, vi chc nng ch yu l hot ng mua bn, trao i hng ho v cung cp cc dch v phc v nhu cu x hi. tin hnh kinh doanh, n v thng mi cng cn phi c mt lng ti sn nht nh nh ca hng, vt t, hng ho,tin mt... Biu hin bng tin ca nhng ti sn gi l gi tr ti sn. Ti sn ca n v kinh doanh thng mi dch v bao gm nhiu loi v hnh thnh t nhiu ngun khc nhau nh: Ngun vn kinh doanh, li nhun cha phn phi, N phi tr... Trong qu trnh lu chuyn hng ho, ti sn ca n v thng mi khng ngng vn ng, chuyn ho v thay i hnh thi. S vn ng ca ti sn trong n v kinh doanh thng mi c biu hin c th qua hai giai on: Giai on mua hng v Giai on bn hng. T - H - T' Vy i tng c th ca k ton n v kinh doanh thng mi dch v l cc loi ti sn, cc ngun vn v cc giai on kinh doanh. 1.4.4 i tng ca k ton n v hnh chnh s nghip c trng c bn ca n v hnh chnh s nghip l c trang tri cc chi ph tin hnh cc hot ng, thc hin nhim v chnh tr c giao bng ngun kinh ph t qu ngn sch Nh nc hoc t qu cng theo nguyn tc khng bi hon trc tip.Kinh ph cp cho n v hot ng di cc hnh thc: cp pht bng hn mc, cp pht bng lnh chi, kinh ph n v t thu c php li s dng... Cc n v nhn kinh ph phi c trch nhim qun l tt cc ngun kinh ph ca Nh nc, chi tiu ng mc ch, ng ch , ng tiu chun nh mc, trnh lng ph v vi phm cc ch quy nh ca Nh nc. K ton hnh chnh s nghip l mt b phn cu thnh quan trng ca h thng cc cng c qun l, c chc nng t chc h thngthng tin ton din, lin tc, c h thng v tnh hnh tip nhn v s dng kinh ph qu, ti sn cng cc n v th hng ngn qu nh nc. Vy i tng k ton n v hnh chnh s nghip l ngun kinh ph, tnh hnh tip nhn v s dng kinh ph ca Ngn sch nh nc.

16

Chng 2: Phng php chng t k ton

2.1 Khi nim, ngha, tc dng ca phng php chng t k ton 2.1.1 Khi nim phng php chng t k ton Phng php chng t k ton l phng php k ton dng phn nh cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh v thc s hon thnh theo a im v thi gian pht sinh nghip v vo cc bn chng t k ton v s dng cc bn chng t k ton phc v cho cng tc k ton v cng tc qun l kinh t ti chnh. Biu hin ca phng php chng t k ton l: Cc bn chng t k ton v chng trnh lun chuyn chng t k ton Chng t k ton: L nhng giy t v vt mang tin phn nh nghip v kinh t, ti chnh pht sinh v hon thnh lm cn c ghi s k ton. Chng trnh lun chuyn chng t k ton l mt hnh thc biu hin ca phng php chng t k ton, c dng xc lp ng i hp l v khoa hc cho chng t k ton. 2.1.2 ngha, tc dng ca phng php chng t k ton Phng php chng t k ton gip cho k ton c th thu nhn v cung cp mt cch y , kp thi, trung thc v chnh xc nhng thng tin v cc hot ng kinh t xy ra trong qu trnh hot ng ca n v. N c nhng tc dng sau: - Gip cho cc b phn chc nng nhn bit c kp thi cc hot ng kinh t ti chnh xy ra trong n v, t c nhng quyt nh v a ra c nhng gii php nhm qun l kp thi v c hiu qu. - lm cn c ghi s k ton v thng tin kinh t. - Thc hin cng tc kim tra k ton trc, trong v sau khi nghip v kinh t pht sinh nhm pht hin v ngn nga cc trng hp tham , lng ph vi phm chnh sch, ch v th l v kinh t ti chnh 2.1.3 Tnh hp php, tnh hp l v tnh hp l ca chng t k ton chng t k ton m bo tnh php l v pht huy y tc dng ca chng t k ton th chng t k ton phi m bo tnh hp l, tnh hp php v tnh hp l ca chng t k ton. - Tnh hp php ca chng t k ton: Chng t k ton phi c lp theo ng mu quy nh ca ch k ton. Vic ghi chp trn chng t k ton phi m bo ng bn cht, ni dung, mc ca nghip v kinh t pht sinh v c php lut
17

cho php, c ch k ca ngi duyt v nhng ngi c lin quan n chng t k ton. - Tnh hp l ca chng t k ton: Chng t k ton phi ghi chp y kp thi cc yu t cc tiu thc v theo ng quy nh v phng php lp ca tng loi chng t. - Tnh hp l ca chng t k ton: Chng t k ton phi phn nh trung thc ni dung nghip v kinh t pht sinh, s liu trn chng t k ton phi chnh xc ph hp vi ni dung kinh t phn nh trn chng t k ton. 2.1.4 Tnh php l ca chng t k ton Chng t k ton l c s php l cho s liu ghi trong s k ton v s liu, ti liu k ton. Tnh php l ca chng t k ton c th hin cc mt sau: - Chng t k ton l c s php l cho vic kim tra, gim st tnh hnh thc hin cc k hoch mnh lnh, ch th ca ngi qun l. L c s xc nh trch nhim vt cht ca nhng ngi c lin quan n nghip v kinh t ti chnh trong chng t k ton. - Chng t k ton l c s xc nh tnh hp php hp l ca nghip v kinh t pht sinh, c s ghi s k ton v c s php l cho mi s liu ti liu k ton. - Chng t k ton l c s php l x l cc trng hp tranh chp, kin tng v ti sn gia cc i tng c lin quan v l c s thanh tra, kim tra, kim ton s liu ca k ton. 2.1.5 Cc yu t ca chng t k ton. Cc yu t cu thnh ca chng t k ton bao gm cc yu t c bn v cc yu t b sung. Cc yu t c bn ca chng t k ton: L cc yu t khng th thiu c vi bt k loi chng t k ton no. Gm cc yu t sau: 1/ Tn gi v s hiu ca chng t k ton (Phiu thu, Phiu chi, Phiu nhp, Phiu xut...): Biu hin ni dung kinh t c bn ca nghip v kinh t th hin trn chng t k ton. L cn c phn loi chng t k ton, tng hp s liu ca cc chng t cng loi ghi s k ton. 2/ Ngy, thng v nm lp chng t k ton: Cho bit thi gian pht sinh ca nghip v kinh t phc v cho cng tc ghi s, kim tra i chiu theo trnh t thi gian ca nghip v kinh t pht sinh. 3/ Tn, ia ch ca n v hoc c nhn lp chng t k ton: Chng t k ton phi c y ch k, ch k trn chng t k ton phi c ng k bng bt mc, khng k bng mc , khng c ng du ch k khc sn, ch k trn chng t ca mt ngi phi thng nht. Nghim cm k
18

chng t k ton khi cha ghi y ni dung chng t thuc trch nhim ca ngi k. Chng t in t phi c ch k in t theo quy nh ca php lut (l chng t k ton c y 7 yu t trn v c th hin di dng d liu in t, c m ho m khng b thay i trong qu trnh truyn qua mng my tnh hoc trn mc mang tin nh bng t, a t, cc loi th thanh ton). 4/ Tn a ch ca n v, c nhn nhn chng t k ton. 5/ Ni dung nghip v kinh t, ti chnh pht sinh ca chng t: Gip cho vic kim tra tnh hp php ca nghip v kinh t, xc nh i tng k ton c lin quan phc v cho vic lp nh khon k ton v ghi s k ton. 6/S lng, n gi v s tin ca nghip v kinh t, ti chnh ghi bng s, tng s tin ca chng t k ton dng thuchi ghi bng s v ch: Th hin quy m pht sinh ca nghip v kinh t l c s kim tra tnh hp l, hp php ca nghip v kinh t, l c s ghi s k ton. 7/ Ch k, h v tn ca ngi lp, ngi duyt v nhng ngi c lin quan n chng t: y cng l c s xc nh trch nhim vt cht ca nhng ngi c lin quan n nghip v kinh t pht sinh c phn nh trn chng t. Cc yu t (3), (4) v (7) l c s m bo tnh chnh xc, tnh hp php ca chng t k ton, xc nh trch nhim vt cht ca nhng ngi c lin quan n nghip v kinh t ti chnh phn nh trn chng t k ton. Cc yu t b sung ca chng t k ton: Trong tng chng t k ton c th ngoi cc yu t c bn quy nh trn, cn c cc yu t b sung, nh: Phng thc thanh ton, nh khon k ton, m s thu... 2.2 H thng chng t k ton - Phn loi chng t k ton 2.2.1 H thng chng t k ton Ngy 01/11/1995 B Ti Chnh ban hnh chnh thc H thng k ton doanh nghip theo quyt nh s 1141TC/Q/CKT v c sa i v b sung theo s TT 105/2003/TT BTC, ngy 4/11/2003 p dng thng nht trong ton b nn kinh t. H thng ch k ton bao gm cc b phn: - H thng chng t k ton. - H thng ti khon k ton. - H thng s k ton. - H thng bo co ti chnh. 2.2.2 Phn loi chng t k ton 2.2.2.1 Phn loi chng t k ton theo quy nh ca Nh nc:
19

- H thng chng t k ton bt buc: L h thng nhng chng t k ton phn nh cc quan h kinh t gia cc php nhn hoc c yu cu qun l cht ch mang tnh cht ph bin rng ri trong nn kinh t. Loi chng t k ton ny c tnh php l cao c Nh nc tiu chun ho v quy cch, mu biu, ch tiu kinh t phn nh, phng php lp c th cho mi loi chng t v p dng thng nht cho tt c cc lnh vc, cc thnh phn kinh t. Cc n v k ton khng c tu sa i mu biu ca chng t. - H thng chng t k ton hng dn: L h thng nhng chng t k ton c s dng trong n v phn nh cc nghip v kinh t pht sinh trong ni b n v. Loi chng t ny Nh nc ch hng dn cc ch tiu ch yu cn cc n v tu tng iu kin c th ca n v mnh b sung hoc b bt ch tiu trong mu biu cho ph hp vi ni dung nghip v kinh t pht sinh trong n v, nhng vn phi tnh php l cn thit ca chng t k ton. 2.2.2.2 Phn loi chng t k ton theo ni dung kinh t phn nh trn chng t k ton - Chng t k ton lao ng v tin lng: Bng chm cng - MS 01/LTL, Bng thanh ton lng - MS 02/LTL . . . - Chng t k ton hng tn kho: Phiu nhp kho - MS 01/VT, Phiu xut kho - MS 02/VT .. - Chng t k ton bn hng: Ho n GTGT - MS 01/GTKT, Ho n kim phiu xut kho - MS 02/BH ... - Chng t k ton tin mt: Phiu thu - MS 01/TT.... - Chng t k ton TSC: Bin bn giao nhn TSC - MS 01/TSC Cch phn loi ny l c s phn loi chng t k ton, tng hp s liu v nh khon k ton ghi s k ton. 2.2.2.3 Phn loi chng t k ton theo a im lp chng t (ni lp) - Chng t k ton bn ngoi: L nhng chng t k ton phn nh cc nghip v kinh t ti chnh c lp t cc n v bn ngoi nhng c lin quan n hot ng ca n v: Ho n bn hng, Ho n kim phiu xut kho... - Chng t k ton bn trong: L nhng chng t k ton do cc b phn bn trong n v lp khng ph thuc vo ni dung kinh t ca nghip v. Chng t k ton bn trong gm: + Chng t k ton do cc b phn nghip v lp nh: Phiu nhp kho vt t do b phn cung ng vt t lp, Phiu lnh vt t do b phn sn xut lp. . .
20

+ Chng t k ton do phng k ton lp lm cn c ghi s k ton, nh: Chng t ghi s, chng t nh chnh dng iu chnh s sai trn s k ton. Cch phn loi ny l c s cho k ton xc nh, kim tra, i chiu, xc nh mi quan h kinh t ti chnh ny sinh trong qu trnh hot ng SXKD ca n v. 2.2.2.4 Phn loi chng t k ton theo mc khi qut ca s liu phn nh trn chng t k ton. - Chng t gc: L nhng chng t k ton c lp phn nh trc tip ti thi gian, ti ni cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh phn nh cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh v hon thnh: Phiu thu, Phiu chi, Phiu nhp... Chng t gc c tnh php l cao dng ghi s k ton. - Chng t k ton tng hp: L nhng chng t k ton do k ton lp dng tng hp s liu k ton t cc chng t gc c cng ni dung kinh t nhm, phc v cho vic ghi s k ton c thun li, gim bt khi lng ghi chp ca k ton. Chng t k ton tng hp khng c tnh php l v vy phi nh km chng t gc. Cch phn loi ny c tc dng: - Gip cho ngi lm cng tc nghin cu v cng tc k ton c th tng cng s dng chng t k ton tng hp gim bt s ln ghi s. - Xc nh tm quan trng ca tng loi chng t m c bin php bo qun v lu tr. 2.2.2.5 Phn loi chng t k ton theo cng dng ca chng t k ton - Chng t mnh lnh: L loi chng t ch th hin quyt nh ca ch th qun l, cha phn nh nghip v kinh t ti chnh pht sinh v thc s hon thnh do vy cha phi l cn c ghi s k ton, nh: Lnh chi tin, lnh xut kho. . . - Chng t k ton chp hnh (Chng t k ton thc hin): L loi chng t k ton phn nh cc nghip v kinh t pht sinh v thc s hon thnh, l cn c php l ghi s k ton: Phiu thu, Phiu chi - Chng t th tc: L loi chng t k ton phn nh tng hp cc nghip v kinh t pht sinh cng loi, lm th tc cho vic ghi s k ton mt cch thun tin, gn nh: Chng t ghi s, Bng k chng t, ... - Chng t lin hp: L loi chng t k ton kt hp cc ni dung ca nhng loi chng t nu trn, nh: Lnh kim phiu chi, Ho n kim phiu xut kho... Cch phn loi ny gip cho k ton xc nh c cn c ghi s k ton v c s thc hin nghip v kinh t,
21

tng cng s dng chng t k ton lin hp gim bt s lng chng t k ton. 2.2.2.6 Phn loi chng t k ton theo cch th hin ca chng t k ton - Chng t k ton bng giy: L nhng chng t k ton chng minh bng giy v nghip v kinh t ti chnh pht sinh v tht s hon thnh. - Chng t k ton in t: L chng t k ton th hin di dng d liu in t, c m ho m khng b thay i trong qu trnh truyn qua mng my tnh hoc trn vt mang tin nh bng t, a t v cc loi th thanh ton. Ngoi ra cn cc cch phn loi khc nh: + Phn loi chng t k ton theo tnh cp bch ca thng tin: Chng t k ton c chia thnh hai loi sau: 1/ Chng t k ton bnh thng: L loi chng t k ton phn nh nhng hot ng kinh t vn thng xuyn xy ra trong n v. 2/ Chng t k ton bo ng: L loi chng t k ton phn nh nhng hot ng kinh t khng bnh thng xy ra trong n v. + Phn loi chng t k ton theo s ln s dng ca chng t: 1/ Chng t s dng mt ln: Phiu chi, Phiu thu,. .. 2/ Chng t s dng nhiu ln: Phiu lnh vt t theo hn mc. 2.3 Trnh t lun chuyn chng t k ton 2.3.1 Lp v lun chuyn chng t k ton. + K ton phi hng dn cc b phn phng ban c lin quan lp chng t k ton theo ng ch k ton quy nh. + Cn c vo i tng cn s dng thng tin v thi gian s dng thng tin cha ng trong chng t k ton. K ton trng phi xc nh ng i ca chng t k ton: Phi quy nh r ngi nhn v kim tra chng t, ngi s dng chng t k ton ghi s k ton v thi gian lu gi chng t k ton sau phi chuyn giao chng t k ton cho ngi c nhu cu s dng chng t k ton k tip v quy nh ngi bo qun v lu gi chng t k ton ti phng k ton. Trnh t lun chuyn chng t k ton c th c t chc theo cc kiu: Kiu lin tip, kiu song song v kiu hn hp. - Kiu lin tip: p dng trong trng hp cc i tng s dng thng tin phn nh trn chng t k ton l trong cc
22

khong thi gian khc nhau, th chng t k ton ch cn lp mt bn (mt lin). Trnh t lun chuyn chng t k ton c th biu din theo s sau: Chng t k ton A B C - Kiu song song: p dng trong trng hp cc i tng s dng thng tin k ton phn nh trn chng t k ton trong cng mt khong thi gian. Chng t k ton cn phi lp thnh nhiu lin c th cung cp thng tin kp thi thng tin kinh t ban u cho cc i tng s dng thng tin. Trnh t lun chuyn chng t k ton c th biu din theo s sau : A Chng t k ton B C - Kiu hn hp (va lin tip v va song song): p dng trong trng hp c cc i tng s dng thng tin k ton phn nh trn chng t k ton trong cng mt khong thi gian, ng thi c i tng s dng thng tin trong khong thi gian sau. tit kim chng t k ton, trnh t lun chuyn chng t c thit k theo kiu hn hp v c th biu din bng s sau : A Chng t k ton B 2.3.2 Kim tra chng t k ton Cht lng ca chng t k ton l nhn t quyt nh cht lng cng tc k ton. Trc khi cung cp thng tin kinh t v s dng chng t k ton phi tin hnh kim tra chng t. Ni dung ca cng tc kim tra chng t k ton gm: - Kim tra tnh r rng, trung thc v y ca cc ch tiu phn nh trn chng t. - Kim tra tnh hp php, hp l v hp l ca nghip v kinh t ti chnh pht sinh ghi trn chng t. - Kim tra tnh chnh xc ca s liu v thng tin trn chng t - Kim tra vic chp hnh quy ch qun l ni b ca nhng ngi lp, kim tra v xt duyt i vi tng loi nghip v kinh t ti chnh. Khi kim tra chng t k ton nu pht hin c hnh vi vi phm chnh sch, ch , th l kinh t ti chnh ca nh nc
23

phi t chi thc hin (xut qu, thanh ton, xut kho ...) ng thi bo co ngay cho k ton trng v th trng n v bit x l kp thi theo ng php lut hin hnh. i vi nhng chng t k ton lp khng ng th tc, ni dung v con s khng r rng th ngi chu trch nhim kim tra hoc ghi s phi tr li hoc thng bo cho ni lp chng t bit lm li, lm thm th tc v iu chnh ng ri sau mi nhn v dng lm cn c ghi s k ton. 2.3.3 Hon chnh chng t k ton - Ghi chp nhng ni dung thuc trch nhim ca k ton trn chng t (nh ghi gi tin, tnh tin trn chng t k ton, nh khon k ton...). - Phn loi chng t k ton, tng hp s liu theo tng loi nghip v, tng a im pht sinh. Sau khi hon chnh, cn c vo ni dung kinh t ca chng t v nh khon trn chng t k ton ghi s k ton. 2.3.4 Bo qun v lu gi chng t k ton Chng t k ton sau khi c s dng phi em i bo qun v lu tr, c th c s dng li kim tra, i chiu s liu khi ht hn bo qun, lu tr chng t c em ph hu. Ni dung bo qun v lu tr chng t k ton: Ti liu k ton lu tr phi l bn chnh. Trng hp ti liu k ton b tm gi, b tch thu th phi c bin bn km theo bn sao chp c xc nhn; nu b mt hoc b hu hoi th phi c bin bn km theo bn sao chp hoc xc nhn. Ti liu k ton phi a vo lu tr trong thi hn 12 thng k t ngy kt thc k k ton nm hoc kt thc cng vic k ton. Thi hn lu tr ti liu k ton: Thi hn ti thiu 5 nm: p dng vi nhng ti liu k ton dng cho qun l, iu hnh ca n v k ton gm c chng t k ton khng s dng trc tip ghi s k ton v lp bo co ti chnh; Ti thiu 10 nm i vi chng t k ton s dng trc tip ghi s k ton v lp bo co ti chnh, s k ton v bo co ti chnh nm, tr trng hp php lut c quy nh khc; Lu tr vnh vin vi ti liu k ton c tnh s liu, c ngha quan trng v kinh t, an ninh v quc phng. Ngi i din theo php lut ca n v k ton chu trch nhim t chc bo qun, lu tr ti liu k ton. 2.4. Kim k 2.4.1 Khi nim v th tc kim k
24

Kim k l cng vic tin hnh cn, ong, o, m s lng; xc nhn cht lng, gi tr ca ti sn, ngun vn hin c ti thi im kim k kim tra, i chiu vi s liu trong s k ton. Gia s liu c phn nh trn s k ton vi s liu ti sn thc t hin c c kim k c th pht sinh s chnh lch, xut pht t nhng nguyn nhn sau : - Nhm ln v chng loi, thiu chnh xc khi nhp, xut, thu, chi ti sn ca n v do cn, ong, o, m. - Lp chng t k ton hoc ghi chp trn s k ton c sai st (b st chng t k ton ngoi s, ghi trng, ghi sai, cng tr nhm . . .) - Cc trng hp b mt mt do trm cp, thin tai, ch ho hoc c cc hnh vi gian ln, tham ti sn . . . tin hnh cng tc kim k ti sn, n v phi thnh lp ban kim k trong c s tham gia ca k ton vo cng tc xy dng k hoch kim k v tin hnh kim k theo ng k hoch nh. Khi tin hnh kim k, ban kim k phi ghi kt qu kim k vo cc mu biu kim k. Sau so snh s liu ca kt qu kim k vi s liu ca hch ton k ton, nu pht sinh ra s chnh lch phi lp bin bn kim k v xc nh nguyn nhn v bin php x l. Bin bn kim k v quyt nh x l ca cp c thm quyn l loi chng t k ton c th, cn c vo k ton tin hnh iu chnh s liu trn s k ton cho ph hp vi s liu thc t. 2.4.2 Phn loi kim k - Theo phm vi tin hnh kim k: + Kim k tng th: L tin hnh kim k ton b cc b phn ca loi ti sn cn kim k hin c trong n v. + Kim k in hnh (chn mu): L tin hnh kim k mt b phn trong loi ti sn cn kim k. Tu theo yu cu v tnh chnh xc ca kim k m c mu c chn c th ln hoc nh. - Theo i tng tin hnh kim k: + Kim k ton b: L kim k ton b cc loi ti sn ca n v (Ti sn c nh, vt t, thnh phm, tin mt, tin gi ngn hng, n phi thu ...). Loi kim k ny theo quy nh ca ch k ton phi c tin hnh sau khi kt thc nm trc khi lp Bng cn i k ton cui nm hoc c th tin hnh khi c yu cu cn thit phi kim k.

25

+ Kim k tng phn: L kim k tng loi ti sn nht nh hoc kim k tng kho, tng b phn trong doanh nghip nhm phc v yu cu qun l. - Theo thi gian tin hnh kim k: + Kim k nh k: L loi kim k c tin hnh theo thi hn quy nh trc. Tu theo tng loi ti sn m thi hn kim k nh k c khc nhau nh: Tin mt kim k hng ngy hoc l tun k; thnh phm, vt t, hng ho kim k hng thng; ti sn c nh c th c kim k thng nin. Theo ch Nh nc quy nh cui nm trc khi lp BCTC n v k ton phi tin hnh tng kim k. + Kim k bt thng: L loi kim k c tin hnh t xut khng quy nh trc thi hn kim k. Kim k bt thng c tin hnh trong trng hp thay i ngi qun l ti sn hoc khi c hin tng tn tht ti sn, c hin tng tham lng ph hoc khi c yu cu ca c quan chnh ph, c quan thanh tra, kim tra.

26

Chng 3: Phng php ti khon k ton.

3.1 Khi nim v ngha ca phng php ti khon k ton: 3.1.1 Khi ni: Mi nghip v kinh t pht sinh din ra trong qu trnh hot ng cc n v c thng tin v kim tra tng nghip v c th bng phng php chng t k ton. h thng ho, kim tra v tng hp thng tin theo tng i tng k ton, hch ton k ton s dng phng php ti khon k ton. Phng php ti khon k ton l phng php k ton phn loi cc i tng k ton, phn nh, kim tra v gim st mt cch thng xuyn lin tc v c h thng tnh hnh hin c v s vn ng ca tng i tng k ton. Phng php ti khon k ton l phng php c th ca hch ton k ton. Biu hin ca phng php ti khon k ton l: - Cc ti khon k ton. - Cc cch ghi chp phn nh nghip vpht sinh trn ti khon k ton. i tng k ton rt a dng v thng xuyn bin ng nhng chng t k ton ch chng minh tng nghip v kinh t ti chnh pht sinh v thc s hon thnh mt cch ri rc v ring l. phn loi, h thng ho v tng hp s liu nhm phn nh tnh hnh hin c v bin ng ca tng i tng hch ton k ton ring bit: Tin mt; Tin gi ngn hng; Phi tr cho ngi bn...k ton phi s dng phng php ti khon k ton. 3.1.2 ngha ca phng php ti khon k ton: - Nh c phng php ti khon k ton c th h thng ho c thng tin v ton b hot ng kinh t ti chnh trong n v phc v cho lnh o v qun l ti chnh ca Nh nc, ca ngnh, ca n v. - Nh c phng php ti khon k ton c th h thng ho thng tin c th, chi tit v tnh hnh ti sn v s vn ng ca ti sn tng n v phc v cho yu cu qun tr kinh doanh, yu cu phn cp qun l kinh t trong n v, cng nh yu cu qun l ti sn n v. - Nh c phng php ti khon k ton c th h thng ho c s liu theo cc ch tiu kinh t, ti chnh lp c cc bo co k ton nh k. 3.2 Ti khon k ton 3.2.1 Khi nim ti khon k ton . Ti khon k ton l hnh thi biu hin ca phng php ti khon k ton, c s dng phn nh v kim tra tnh hnh hin c v s vn ng ca tng i tng hch ton k
27

ton ring bit (tng loi ti sn, tng ngun vn kinh doanh v tng giai on SXKD) mt cch thng xuyn, lin tc v c h thng. Ni cch khc ti khon k ton l phng tin tm tt tt c cc nghip v kinh t pht sinh nh hng ti tng i tng k ton ring bit nh tin mt, tin gi ngn hng, ... Tu theo mc phn nh ca s liu hch ton k ton trn ti khon k ton, ti khon k ton c phn thnh nhng cp khc nhau: Ti khon cp I, ti khon cp II... Trong thc t cng tc k ton cc ti khon k ton s dng c b tr trn cc t s k ton. Tu theo yu cu thu nhn thng tin m t s k ton c th b tr mt hay nhiu ti khon k ton. 3.2.2 Ni dung kt cu chung ca ti khon k ton. Ti khon k ton c m theo tng i tng k ton ring bit. Mi i tng k ton c th c ni dung kinh t ring, c c im vn ng ring bit, c yu cu qun l ring th c m mt ti khon ring. Xt v s vn ng ca cc i tng k ton th bt k i tng no cng vn ng theo hai mt i lp nhau, nh: s vn ng ca tin mt l thu v chi; S vn ng ca n phi tr l phi tr n v tr n... Vy phn nh thng xuyn, lin tc, c h thng s vn ng ca cc i tng k ton, kt cu ca ti khon k ton gm hai phn ch yu phn nh s vn ng ca hai mt vn ng i lp . phc v cho cng tc o to, hc tp v nghin cu v hch ton k ton th kt cu chung ca ti khon k ton c khi qut ho theo hnh thc ch T- chia lm 2 bn phn nh ring bit, r rng tng mt vn ng ca i tng k ton v c quy nh: - gia : Ghi s hiu v tn ti khon. N TK.... C - Bn tri theo quy c gi l bn N. - Bn phi theo quy c gi l bn C. Hai t "N, "C l thut ng ca k ton quy c ch hai bn ca ti khon k ton. Khi mt nghip v kinh t pht sinh c lin quan n cc i tng k ton lm cho chng vn ng, thay i v chuyn ho nn khi ghi N ti khon phn nh i tng k ton ny phi ghi i ng C ti khon k ton c lin quan. Khi ghi chp vo ti khon k ton cn phi tun th nguyn tc sau: + Cc nghip v gy nn s vn ng tng tp hp mt bn v bn cn li tp hp cc nghip v gy nn s vn ng gim ca i tng phn nh.
28

+ Ghi N mt ti khon l ghi mt s tin vo bn N ca ti khon , ghi C mt ti khon l ghi mt s tin vo bn C ca ti khon . Mi ti khon k ton c s hiu ring, tn gi ring, ni dung kt cu v phng php ghi s k ton ring bit c quy nh trong ch k ton. Tn gi ca ti khon ph hp vi ni dung kinh t ca i tng k ton c phn nh trong ti khon nh: i tng k ton c phn nh trong ti khon l tin mt th tn ti khon l ti khon -Tin mt... Cc ch tiu kinh t c phn nh trong ti khon k ton phn nh i tng k ton l gi tr ti sn (TS) v ngun vn kinh doanh gm: + S d u k (DK): Phn nh s hin c ca i tng k ton ti thi im u k. + S pht sinh tng trong k (PS T): Phn nh s vn ng ca i tng k ton tng trong k. + S pht sinh gim trong k (PS G) : Phn nh s vn ng ca i tng k ton gim trong k. + S d cui k(DCK): Phn nh s hin c ca i tng k ton ti thi im cui k. Cc ti khon tng hp m theo kiu 2 bn ch phn nh i tng k ton l gi tr ti sn hoc ngun vn ti 2 thi im u k hoc cui k hch ton. Cc ti khon k ton chi tit c s k ton c m thnh 3 bn: PS N, PS C, S d th s d c phn nh ti mi thi im hch ton

Theo quy nh hin hnh ca ch k ton Vit nam : - S d u k (K) ca cc ti khon phn nh i tng k ton l ti sn c ghi bn N. Cc ti khon phn nh i tng k ton l ngun vn c s d c ghi bn C. - S pht sinh tng (PST ) trong k lm cho i tng k ton hin c tng, nn c phn nh cng bn vi s d u k. - S pht sinh gim (PSG) trong k lm cho i tng k ton hin c gim, phn nh s vn ng i lp vi s pht sinh tng nn c phn nh ngc vi bn vi s d v s pht sinh tng. - S d cui k (DCK) ca cc ti khon l s d ca u k sau nn c phn nh cng bn vi s d u k v s pht sinh tng. 3.2.3 Ni dung kt cu c th ca cc loi ti khon k ton
29

Ti khon k ton c m ra phn nh tng i tng k ton ring bit nhng c th chia thnh cc loi ti khon k ton ch yu sau: - Ti khon phn nh i tng k ton l cc loi ti sn c gi chung l ti khon ti sn. - Ti khon phn nh cc loi ngun vn c gi chung l ti khon ngun vn. - Ti khon phn nh qu trnh kinh doanh c gi chung l ti khon qu trnh kinh doanh. Kt cu ca cc loi ti khon k ton ch yu c xy dng nh sau: 3.2.3.1. Ti khon ti sn Ti khon ti sn DK: Tr gi ti sn hin c u k. - PS G: Tr gi ti sn gim - PST : Tri gi ti sn tng trong trong k. k. -Tng cng tr gi ti sn gim - Tng cng tr gi ti sn tng trong k trong k DCK: Tr gi ti sn hin c cui k. Thuc loi ti khon ny bao gm ti khon Tin mt, ti khon Tin gi ngn hng, ti khon Nguyn liu vt liu... 3.2.3.2 Ti khon phn nh ngun vn kinh doanh. Ti khon ngun vn DK: NVKD hin c u k. - PSG: NV KD gim trong k. -PST: NVKD tng thm trong k . Tng cng: NV KD gim trong Tng cng: NV KD tng trong k. k. DCK : Ngun vn KD hin c cui k. Thuc loi ti khon ny gm cc ti khon Ngun vn kinh doanh, ti khon Ngun vn u t XDCB, ti khon Vay di hn... Cch xc nh s d cui k ca ti khon k ton phn nh i tng k ton l ti sn hoc ngun vn: Cng thc tng qut: S d cui S u Tng pht Tng pht k k sinh tng sinh gim = + ca TK ca TK trong k. trong k. DCK DK PST PSG
30

Cng thc trn c p dng c th vi tng loi ti khon k ton phn nh i tng k ton l ti sn, ngun vn kinh doanh nh sau: - Loi ti khon k ton phn nh ti sn: DCK = DK + PS bn N - PS bn C. - Loi ti khon k ton phn nh ngun vn kinh doanh: DCK = DK + PS bn C - PS bn N. 3.2.3.3 Ti khon phn nh qu trnh kinh doanh. Ti khon chi ph : Bao gm cc ti khon c s dng tp hp v phn phi chi ph pht sinh trong k. Ti khon chi ph - Chi ph pht sinh trong - Cc khon ghi gim chi k. ph. - Kt chuyn chi ph. TK chi ph cui k khng c s d. Khi pht sinh chi ph lm cho cc loi ti sn hao ph b gim, hoc lm tng cc khon n phi tr do khi tp hp chi ph pht sinh trong k phi ghi vo bn N ti khon phn nh chi ph ng thi ghi vo bn C ca cc ti khon phn nh ti sn hoc n phi tr. Thuc loi ny gm c cc ti khon Chi ph nhuyn liu vt liu trc tip, Ti khon chi ph nhn cng trc tip, ti khon chi ph sn xut chung, ti khon Chi ph bn hng, ti khon Chi ph qun l doanh nghip... Ti khon thu nhp: Bao gm cc ti khon phn nh cc khon thu nhp ca cc hot ng sn xut kinh doanh v cc hot ng khc. Ti khon thu nhp - Cc khon ghi gim thu - Thu nhp pht sinh trong nhp. k. - Kt chuyn thu nhp. TK thu nhp cui k khng c s d. Trong qu trnh kinh doanh khi pht sinh ra cc khon thu nhp lm cho cc khon tin, n phi thu tng hoc n phi tr gim, k ton phi ghi vo bn N cc ti khon phi nh cc i tng k ton trn ng thi ghi vo bn C cc ti khon phn nh thu nhp ghi nhn thu nhp trong k k ton . Thuc loi ti khon ny gm c ti khon Doanh thu bn hng v cung cp dch vu, ti khon Doanh thu hot ng ti chnh... Ti khon kt qu kinh doanh: c s dng xc nh kt qu sn xut kinh doanh v cc hot ng khc ca doanh nghip trong mt k k ton
31

Ti khon XKQKD - Tr gi vn hng bn. - Doanh thu thun bn sn - Chi ph qun l doanh phm, hng ho, dch v... nghip. - Doanh thu thun v hot - Chi ph bn hng. ng ti chnh. - Chi ph hot ng ti - Thu nhp hot ng khc. chnh. - Kt qu (L) - Chi ph hot ng khc. - Kt qu (Li) Ti khon xc nh kt qu sn xut kinh doanh cui k khng c s d Cui k k ton, n v phi xc nh kt qu kinh doanh chnh l s chnh lch gia thu nhp v chi ph. Kt qu kinh doanh = Thu nhp Chi ph Ti khon phn nh kt qu kinh doanh c s dng phn nh cc khon thu nhp bn C ca ti khon, cc khon chi ph to ra cc khon thu nhp c ghi vo bn N ca ti khon. S chnh lch chnh l kt qu kinh doanh. Cui k s Li (L) c kt chuyn sang Ti khon- Li nhun cha phn phi. Do cui k ti khon ny khng c s d. 3.3 H thng ti khon k ton - phn loi ti khon k ton. 3.3.1 H thng ti khon k ton H thng ti khon l bng k danh mc cc ti khon k ton s dng trong cng tc k ton cc n v v ton b nn kinh t quc dn, bao gm: Tn ti khon, s hiu ti khon, ni dung kt cu, phng php hch ton trn cc ti khon. t chc v qun l nn kinh t quc dn, Nh nc ta ban hnh ch k ton thng nht, trong h thng ti khon k ton l mt b phn quan trng trong h thng ch k ton thng nht. H thng ti khon k ton doanh nghip c ban hnh theo quyt nh s 1141/TC-Q- CKT ngy 01/11/1995 ca B ti chnh v c sa i, b sung theo Thng t s 89/2002/TT-BTC ngy 9/10/2002 ca B ti chnh v Hng dn k ton thc hin 4 chun mc k ton . Da trn c s h thng ti khon thng nht, Nh nc ban hnh cc h thng ti khon k ton cho ph hp cc lnh vc ( Xy dng c bn, giao thng vn ti, hnh chnh s nghip, kho bc...). Cc ngnh, cc n v trong nn kinh t cn c vo iu kin c th ca n v la chn, vn dng nhng ti khon cho ph hp vi cng tc k ton thuc ngnh, thuc lnh vc ca n v mnh.
32

H thng ti khon k ton doanh nghip (Ban hnh theo Q 1141/ TC-Q-C k ton ngy 01/11/1995 v c sa i b sung nhiu ln v cho ti thng t s 105/2003/TT- BTC ngy 04/11/2003) S hiu TK Tn ti khon Cp Cp 1 111 1111 1112 1113 112 1121 1122 1123 113 1131 1132 121 1211 1212 128 129 131 133 1331 1332 136 1361 1368 138 1381 1388 139 141 142 1421 1422 144 151 152 153 2 3 Loi i: ti sn lu ng Tin mt Tin Vit Nam Ngoi t Vng bc, kim kh qu, qu Tin gi ngn hng Tin Vit Nam Ngoi t Vng bc, kim kh qu, qu Tin ang chuyn Tin Vit Nam Ngoi t u t chng khon ngn hn C phiu Tri phiu u t ngn hn khc D phng gim gi u t ngn hn Phi thu ca khch hng Thu GTGT c khu tr Thu GTGT c khu tr ca hng ho, dch v Thu GTGT c khu tr ca TSC Phi thu ni b Vn kinh doanh cc n v trc thuc Phi thu ni b khc Phi thu khc Ti sn thiu ch x l Phi thu khc D phng phi thu kh i Tm ng Chi ph tr trc Chi ph tr trc Chi ph ch kt chuyn Cm c, k cc, k qu ngn hn Hng mua ang i ng Nguyn liu, vt liu Cng c dng c
33

154 155 156 157 159 161

211

212 213

214

221 222 228 229 241

242

1531 Cng c dng c 1532 Bao b lun chuyn 1533 dng cho thu Chi ph SXKD d dang Thnh phm Hng ho 1561 Gi mua hng ho 1562 Chi ph thu mua hng ho Hng gi i bn D phng gim gi hng tn kho Chi s nghip 1611 Chi s nghip nm trc 1612 Chi s nghip nm nay Loa II: Ti sn c nh Ti sn c nh hu hnh 2112 Nh ca, vt kin trc 2113 My mc, thit b 2114 Phng tin vn ti, vt truyn dn 2115 Thit b, dng c qun l 2116 Cy lu nm, sc vt lm vic v cho SP 2118 TSC hu hnh khc TSC thu ti chnh TSC v hnh 2131 Quyn s dng t 2132 Quyn pht hnh 2133 Bn quyn, bng sng ch 2134 Nhn hiu hng ho 2135 Phn mm my vi tnh 2146 Giy php v giy php nhng quyn 2138 TSC v hnh khc Hao mn TSC 2141 Hao mn TSC hu hnh 2142 Hao mn TSC thu ti chnh 2143 Hao mn TSC v hnh u t chng khon di hn 2211 C phiu 2212 Tri phiu Gp vn lin doanh u t di hn khc D phng gim gi u t di hn XDCB d dang 2411 Mua sm TSC 2412 Xy dng c bn 2413 Sa cha ln TSC Chi ph tr trc di hn
34

244 311 315 331 333

334 335 336 338

341 342 343 344 411 412 413 414 415 421 431

K qu, k cc di hn Loi III: N phi tr Vay ngn hn N di hn n hn tr Phi tr cho ngi bn Thu v cc khon phi np Nh nc 3331 Thu gi tri gia tng phi np 3331 Thu GTGT u ra 1 3331 Thu GTGT hng nhp khu 2 3332 Thu tiu th c bit 3333 Thu xut nhp khu 3334 Thu thu nhp DN 3335 Thu trn vn 3336 Thu ti nguyn 3337 Thu nh t, tin thu t 3338 Cc loi thu khc 3339 Ph, l ph v cc khon phi np khc Phi tr cng nhn vin Chi ph phi tr Phi tr ni b Phi tr, phi np khc 3381 Ti sn tha ch x l 3382 Kinh ph cng on 3383 Bo him x hi 3384 Bo him y t 3387 Doanh thu cha thc hin 3388 Phi tr, phi np khc Vay di hn N di hn Tri phiu pht hnh Nhn k qu, k cc di hn Loi IV: Ngun vn ch s hu Ngun vn kinh doanh Chnh lch nh gi li ti sn Chnh lch t gi Qu u t pht trin 4141 Qu u t pht trin 4142 Qu nghin cu khoa hc v o to Qu d phng ti chnh Li nhun cha phn phi 4211 Li nhun nm trc 4212 Li nhun nm nay Qu khen thng, phc li
35

441 451 461 466 511

512

515 521 531 532 611 621 622 623

627

631 632

4311 Qu khen thng 4312 Qu phc li 4313 Qu phc li hnh thnh TSC Ngun vn u t XDCB Qu qun l cp trn Ngun kinh ph s nghip 4611 Ngun kinh ph s nghip nm trc 4612 Ngun kinh ph s nghip nm nay Ngun kinh ph hnh thnh TSC Loi V: doanh thu Doanh thu bn hng v cung cp dch v 5111 Doanh thu bn hng ho 5112 Doanh thu bn cc thnh phm 5113 Doanh thu cung cp dch v 5114 Doanh thu tr cp, tr gi Doanh thu ni b 5121 Doanh thu bn hng ho 5122 Doanh thu bn cc thnh phm 5123 Doanh thu cung cp dch v Doanh thu hot ng ti chnh Chit khu thng mi Hng bn b tr li Gim gi hng bn Loi VI: Chi ph SXKD Mua hng 6111 Mua nguyn vt liu 6112 Mua hng ho Chi ph nguyn vt liu trc tip Chi ph nhn cng trc tip Chi ph my mc thi cng 6231 Chi ph nhn cng 6232 Chi ph vt liu 6233 Chi ph dng c sn xut 6234 Chi ph khu hao my thi cng 6237 Chi ph dch v mua ngoi 6238 Chi ph bng tin khc Chi ph sn xut chung 6271 Chi ph nhn vin phn xng 6272 Chi ph vt liu 6273 Chi ph dng c sn xut 6274 Chi ph khu hao TSC 6277 Chi ph dch v mua ngoi 6278 Chi ph bng tin khc Gi thnh sn xut Gi vn hng bn
36

635 641 6411 6412 6413 6414 6415 6417 6418 642 6411 6412 6423 6424 6425 6426 6427 6428 711 811 911 001 002 003 004 007 008 0081 0082 009

Chi ph ti chnh Chi ph bn hng Chi ph nhn vin Chi ph vt liu, bao b Chi ph dng c dng Chi ph khu hao TSC Chi ph bo hnh Chi ph dch v mua ngoi Chi ph bng tin khc Chi ph qun l doanh nghip Chi ph nhn vin qun l Chi ph vt liu dng cho qun l Chi ph dng vn phng Chi ph khu hao TSC Thu, ph, l ph Chi ph d phng Chi ph dch v mua ngoi Chi ph bng tin khc Loi VII: Thu nhp khc Thu nhp khc Loi VIII: Chi ph khc Chi ph khc Loi IX: Xc nh kt qu kinh doanh Xc nh kt qu kinh doanh Loi 0: Ti khon ngoi bng Ti sn thu ngoi Vt t hng ho nhn gi h, gia cng Hng ho nhn bn h, nhn k gi N kh i x l Ngoi t cc loi Hn mc kinh ph HMKP thuc ngn sch trung ng HMKP thuc ngn sch a phng Ngun vn khu hao c bn

3.3.2 Phn loi ti khon k ton. Trong n v k ton s dng rt nhiu ti khon k ton c ni dung kinh t, kt cu v cng dng... khc nhau. nm vng ti khon k ton v s dng thnh tho trong cng tc k ton cn phi phn loi ti khon k ton. Phn loi ti khon k ton l vic sp xp cc loi ti khon k ton s dng cng tc k ton thnh tng loi, nhm ti khon c c trng ging nhau theo nhng tiu thc phn loi nht nh.
37

3.3.2.1. Cn c vo ni dung kinh t ca i tng k ton phn nh trn ti khon. Phn loi ti khon theo ni dung kinh t l sp xp cc ti khon phn nh cc i tng c cng mt ni dung kinh t vo cng mt loi ti khon. Theo cch phn loi ny, cc ti khon c chia thnh 3 loi : - Loi ti khon phn nh ti sn. - Loi ti khon phn nh ngun vn kinh doanh. - Loi ti khon phn nh qu trnh kinh doanh. Loi ti khon phn nh ti sn : Bao gm cc ti khon phn nh tnh hnh hin c v bin ng ca cc ti khon phn nh i tng k ton c ni dung kinh t l ti sn (gi tr ti sn). Kt cu ca loi ti khon ny c gii thiu phn trn. Loi ti khon ny bao gm cc nhm ti khon sau : Nhm ti khon phn nh TSL: Bao gm cc ti khon phn nh i tng k ton c ni dung kinh t l TSL. Nhm ny li chia thnh cc mc: 1/ Cc ti khon phn nh vn bng tin: TK - Tin mt; TK - Tin gi ngn hng ... 2/ Cc ti khon phn nh cc khon u t ngn hn TK - u t chng khon ngn hn; TK - u t ngn hn khc .... 3/ Cc ti khon phn nh n phi thu: TK - Phi thu ca khch hng; TK - Phi thu ni b; TK - Phi thu khc ... 4/ Cc ti khon phn nh cc khon tm ng; chi ph tr trc; cc khon cm c, k cc, k qu ngn hn: TK - Tm ng; TK Chi ph tr trc 5/ Cc ti khon phn nh hng tn kho: TK - Nguyn vt liu;TK Thnh phm; TK - Cng c dng c ..... + Nhm ti khon phn nh ti sn c nh v u t di hn: Bao gm cc ti khon phn nh i tng c ni dung kinh t l TSC v cc khon u t di hn. Nhm ny li chia thnh cc mc sau : 1/ Cc ti khon phn nh TSC: TK - TSC hu hnh, TK - TSC v hnh. 2/ Cc ti khon phn nh cc khon u t ti chnh di hn: TK - u t chng khon di hn, TK - u t di hn khc .... 3/ Cc ti khon phn nh cc chi ph XDCB d dang, cc khon k qu, k cc di hn : TK - Chi ph XDCB d dang; TK - K qu, k cc di hn ... Loi ti khon phn nh ngun vn: Bao gm cc ti khon phn nh tnh hnh hin c v bin ng ca cc ti khon
38

phn nh i tng k ton c ni dung kinh t l ngun vn (ngun vn kinh doanh). Kt cu ca loi ti khon ny c trnh by phn trn. Loi ti khon ny c chia thnh cc nhm ti khon sau : + Nhm ti khon phn nh n phi tr: Gm cc ti khon phn nh i tng k ton c ni dung kinh t l cc khon m n v chim dng ca c nhn v n v khc. Nhm ti khon ny c chia thnh cc mc : 1/ Cc ti khon phn nh cc khon n ngn hn : TK - Vay ngn hn; TK - Phi tr cho ngi bn; TK - Phi tr CNV ... 2/ Cc ti khon phn nh cc khon n di hn: TK - Vay di hn; TK N di hn. + Nhm ti khon phn nh ngun vn ch s hu: Gm cc ti khon phn nh i tng k ton c ni dung kinh t l ngun vn ch s hu. Nhm ti khon ny chia thnh cc mc : 1/Cc ti khon phn nh Ngun vn - Qu: TK - Ngun vn kinh doanh; TK -Qu u t pht trin; TK - Li nhun cha phn phi; TK Ngun vn u t XDCB . 2/ Cc ti khon phn Ngun kinh ph v cc qu khc: TK-Qu phc li v khen thng; TK - Ngun kinh ph s nghip.. . Loi ti khon phn nh qu trnh kinh doanh : L cc ti khon phn nh qu trnh vn ng ca cc i tng k ton qua tng giai on ca qu trnh kinh doanh. Loi ti khon ny c chia thnh cc nhm nh sau : 1/ Cc ti khon phn nh qu trnh mua hng: TK - Mua hng. 2/ Cc ti khon phn nh qu trnh sn xut kinh doanh: TK - Chi ph nguyn vt liu trc tip; TK - Chi ph nhn cng trc tip; TK - Chi ph sn xut chung... 3/ Cc ti khon phn nh qu trnh bn hng: TK - Gi vn hng bn; TK - Chi ph bn hng; TK - Xc nh kt qu ... Cc ti khon k ton thuc loi ny phn nh s vn ng ca cc i tng k ton trong mt k hch ton, kt qu ca s vn ng hnh thnh nn ti sn mi hoc kt qu kinh doanh. Vy cui k cc ti khon thuc loi ny khng c s d v cn c gi l cc ti khon "Thi k", hoc cn gi l TK "Tm thi". Cch phn loi ny gip cho ngi lm cng tc k ton nhn thc ng ni dung kinh t ca cc i tng k ton v cc ti khon k ton s dng c lin quan t phn nh chnh xc cc hot ng kinh t ti chnh pht sinh. Thng qua xc nh s lng ti khon cn s dng trong iu kin c th ca doanh nghip.

39

40

Cch phn loi ny c th hin qua s sau :

- TK-Tin mt - TK-TGNH - TK-u t CK ngn hn - TK-u t ngn hn khc - TK-Phi thu ca KH - TK-Phi thu ni b. - TK Tm ng - TK Chi ph tr trc . . . - TK-Nguyn liu, vt liu - TK-Thnh phm. - ... TK-Ti sn c nh hu hnh - TK-Ti sn c nh thu ti chnh - TK-Ti TK-usn t CK cdi nh v hn hnh. - TK-u t di hn khc - TK-Vay ngn hn; - TK-Phi tr cho ngi bn - TK-Phi tr CNV - TK-Vay di hn; TK-N di hn; TK- N khc . . . . - TK-Ngun vn kinh daonh - TK-Qu u t pht trin - TK-Li nhun cha - TK-Qu KT v PL phn phi - TK-Ngun kinh ph s nghip

Nhm TK phn nh vn bng tin Nhm TK phn nh u t ngn hn Nhm TK phn nh n phi thu Nhm TK phn nh tm ng, tr trc Nhm TK phn nh ti sn d tr SXKD Nhm TK phn nh TSC Nhm TK phn nh u t di hn

phn loi ti khon theo ni dung kinh t

Cc ti kho n phn nh tr gi cc loi ti sn

Nhm TK phn nh n phi tr

Cc ti khon phn nh ngun hnh thnh ti sn

Nhm TK phn nh ngun vn, qu Nhm TK phn nh ngun kinh ph, qu khc Nhm ti khon phn nh qu trnh mua hng

Cc ti kho - TK-Chi ph NVL trc Nhm ti khon phn nh n tip qu trnh sn xut phn - TK-Chi ph NCtrc tip nh - TK-Chi ph SXC qu trn - TK-Gi vn hng bn Nhm ti khon phn nh h - TK-Doanh thu bn qu trnh bn hng SXKD loi ti khon theo cng dng v hng 3.3.2.2. Phn kt cu.

- TK-Mua hng

- TK-Xc nh kt qu KD 41

Phn loi ti khon theo cng dng v kt cu ca ti khon l vic sp xp cc ti khon k ton c cng cng dng v kt cu thnh tng loi, tng nhm ti khon. Theo cch phn loi ny, ti khon chia lm 3 loi ti khon: Ti khon ch yu; Ti khon iu chnh; Ti khon phn nh nghip v. Loi ti khon ch yu: l nhng ti khon phn nh cc ch tiu kinh t ch yu, quan trng. Thuc loi ny gm cc nhm ti khon: Cc ti khon phn nh ti sn; Cc ti khon phn nh ngun vn; Cc ti khon lng tnh (va phn nh i tng k ton l ti sn va phn nh i tng k ton l ngun vn) + Nhm ti khon phn nh ti sn : Gm cc ti khon phn nh i tng k ton l ti sn, cung cp s liu v tnh hnh hin c v s vn ng ca tng loi ti sn c th. Thuc nhm ny gm cc ti khon: Ti khon tin mt, ti khon tin gi ngn hng, ti khon phi thu ca khch hng, ti khon nguyn vt liu... Kt cu v ni dung ca nhm ti khon ny trnh by phn trn. + Nhm ti khon phn nh ngun vn: Gm cc ti khon phn nh i tng k ton l ngun vn, cung cp s liu v tnh hnh hin c hin c v s vn ng ca tng ngun vn c th. Thuc nhm ny c cc ti khon nh: ti khon vay ngn hn, ti khon vay di hn, TK ngun vn kinh doanh, TK ngun vn u t XDCB... Kt cu v ni dung ca nhm ti khon ny trnh by phn trn. + Nhm ti khon lng tnh: L gm nhng ti khon mang c trng ca ti khon phn nh ti sn ng thi mang c trng ca ti khon phn nh ngun vn (s nghin cu k phn k ton DNSX). Kt cu v ni dung ca nhm ti khon ny nh sau : Ti khon lng tnh DK : Tr gi ti sn hin c DK:Ngun vn KD hin c u u k k. PS : - Tr gi ti sn tng trong PS : - Tr gi ti sn gim trong k k - Ngun vn KD gim - Ngun vn KD tng trong trong k. k. DCK : Tr gi ti sn hin c DCK : Ngun vn KD hin c cui cui k. k. Thuc nhm ti khon ny gm nhng ti khon Phi thu ca khch hng, ti khon Phi tr cho ngi bn... Loi ti khon iu chnh
42

Loi ti khon iu chnh bao gm cc ti khon m s liu ca n dng iu chnh cho s liu c phn nh trn loi ti khon ch y (ti khon phn nh ti sn hoc ngun vn). Loi ti khon ny c s dng do yu cu qun l, c th vn ng v nguyn tc hch ton cc i tng k ton l phn nh theo gi gc v m bo nguyn tc thn trng. Thuc loi ti khon iu chnh c cc nhm: Nhm ti khon iu chnh gim; Nhm ti khon iu chnh tng; Nhm ti khon va iu chnh tng va iu chnh gim. + Nhm ti khon iu chnh gim: gm cc ti khon m s liu ca n iu chnh gim cho s liu ca loi ti khon ch yu. V nguyn tc kt cu ca ti khon iu chnh gim th ngc vi kt c ca ti khon m n iu chnh - Kt cu ca ti khon iu chnh gim cho ti khon ti sn. Ti khon iu chnh gim cho ti khon ti sn - DK: S iu chnh gim cho tr gi ti sn hin c - PS: S iu chnh gim cho u k. gi tr ti sn gim trong k. -PS: S iu chnh gim cho gi tr ti sn tng trong k. -DCK: S iu chnh gim cho tr gi ti sn hin c cui k. - Kt cu ca ti khon iu chnh gim cho ti khon ngun vn. Ti khon iu chnh gim cho ti khon ngun vn - DK : S iu chnh gim cho ngun vn hin c u k. - PS: S iu chnh gim - PS: S iu chnh gim cho cho ngun vn gim trong s ngun vn tng trong k. k. -DCK: S iu chnh gim cho s ngun vn hin c cui k. in hnh cho nhm ti khon iu chnh gim l TK-Hao mn ti sn c nh; Ti khon ny c s dng iu chnh gim cho Ti khon TSC hu hnh, ti sn c nh v hnh, TSC thu ti chnh nhm xc nh gi tr cn li ca TSC. Theo nguyn tc quy nh, gi tr TSC phn nh trn cc ti khon TSC ghi theo nguyn gi (tc l ton b chi ph b ra hnh thnh TSC). Thc t trong qu trnh s dng gi tr TSC b gim do hao mn, vy phn nh ng gi tr thc t ca TSC hin c, k ton phi s dng Ti
43

khon- Hao mn TSC, kt cu v ni dung ca ti khon ny nh sau : Ti khon hao mnTSC DK: Gi t r hao mn TSC h in - PSG: Gi tr hao mn ca c u k. TSC gim trong k. - PST: Gi tr hao mnTSC tng trong k do cc l do. - DCK : Gi tr hao mn TSC hin c cui k. + Nhm ti khon iu chnh tng: Gm cc ti khon m s liu ca n iu chnh tng cho s liu ca loi ti khon ch yu. V nguyn tc kt cu ca ti khon iu chnh tng th ph hp vi kt cu ca ti khon m n iu chnh. Kt cu v ni dung ca ti khon iu chnh tng cho ti khon ti sn nh sau : Ti khon iu chnh tng cho ti khon ti sn -DK: S iu chnh tng cho s ti sn hin c u k. - PS: S iu chnh tng cho - PS: S iu chnh tng s ti sn tng trong k. cho ti sn gim trong k. -DCK: S iu chnh tng cho s ti sn hin c cui k.

Kt cu v ni dung ca ti khon iu chnh tng cho ti khon ngun vn nh sau: Ti khon iu chnh tng cho ti khon ngun vn -DK: S iu chnh tng cho s ngun vn hin c u k. - PS: S iu chnh tng cho s ngun vn gim trong k. - PS: S iu chnh tng cho ngun vn tng trong k. -DCK: S iu chnh tng cho s ngun vn hin c cui k. + Nhm ti khon va iu chnh tng va iu chnh gim: Gm cc ti khon m s liu ca n va iu chnh tng va iu chnh gim cho s liu ca loi ti khon ch yu.
44

Kt cu v ni dung ca loi ti khon ny l s kt hp kt cu v ni dung ca c hai loi ti khon trn. Hin nay thuc nhm ti khon ny gm cc ti khon : TK-Chnh lch nh gi li ti sn,TK-Chnh lch t gi. Loi ti khon nghip v Loi ti khon nghip v gm cc loi ti khon phn nh cc i tng k ton vn ng, thay i v chuyn ho trong qu trnh sn xut kinh doanh. Thuc loi ny gm cc nhm: Nhm ti khon tp hp phn phi, nhm ti khon phn phi d ton, nhm ti khon tnh gi v nhm ti khon kt qu nghip v. + Nhm ti khon Tp hp - Phn phi: Nhm ny gm cc ti khon s dng tp hp cc loi chi ph pht sinh trong qu trnh hot ng ca n v v phn phi cc khon chi ph cho cc i tng c lin quan. Kt cu v ni dung ca nhm ti khon ny nh sau : Ti khon tp hp - phn phi - PST : Tp hp chi ph pht PSG - Cc khon ghi gim chi sinh trong k. ph. - Phn phi chi ph cho cc i tng chu chi ph c lin quan. Cc ti khon thuc nhm ny cui k khng c s d, v chi ph tp hp c cui k k ton phn phi ton b cho cc i tng chu chi ph c lin quan. Thuc nhm ti khon ny gm cc ti khon: Ti khon - Chi ph nguyn vt liu trc; Ti khon - Chi ph nhn cng trc tip; Ti khon - Chi ph bn hng; Ti khon - Chi ph qun l doanh nghip... + Nhm ti khon phn phi d ton:
Nhm ny gm nhng ti khon c s dng phn nh cc khon chi ph c c trng l gia thi gian pht sinh chi ph v thi gian hch ton cc chi ph vo cc i tng chu chi ph khng ng nht. Thuc nhm ny c Ti khon - Chi ph tr trc ; Ti khon - Chi ph phi tr; Ti khon - Chi ph tr trc di hn. - Chi ph tr trc: L nhng khon chi ph thc t pht sinh nhng do pht huy hiu qu trong nhiu k hch ton nn khng tnh ht vo chi ph kinh doanh ca k ny m cn tnh vo chi phi kinh doanh nhiu k tip theo. Chi ph tr trc bao gm chi ph tr trc ngn hn v chi ph tr trc di hn. Chi ph tr trc di hn l cc loi chi ph tr trc pht sinh c lin quan n kt qu hot ng trn mt nm. Chi ph tr trc gm: - Chi ph phi tr v thu ca hng, nh xng, nh kho, vn phng phc v cho kinh doanh nhiu k. - Chi ph v nghin cu khoa hc k thut - Cng c dng c xut dng c gi tr ln... Kt cu v ni dung ca Ti khon - Chi ph tr trc, nh sau : 45

Ti khon chi ph tr trc DK : Chi ph tr trc hin cn PSG: Chi ph tr trc u k. tnh vo cc i tng PST: Chi ph tr trc thc t pht chu chi ph trong k. sinh trong k. DCK: Chi ph tr trc hin cn cui k. - Chi ph phi tr : L nhng khon chi ph thc t cha pht sinh, nhng c tnh trc vo chi ph hot ng SXKD k ny cho cc i tng chu chi ph m bo khi chi ph pht sinh thc t khng gy t bin cho chi ph SXKD. Chi ph phi tr gm: Chi ph pht sinh trong thi gian ngng sn xut c k hoch; Tnh trc tin lng ngh php phi tr cho cng nhn sn xut ... Kt cu v ni dung ca ti khon ny nh sau : Ti khon chi ph phi tr PSG: Chi ph phi DK: Chi ph phi tr tnh vo tr thc t pht CPSX cn li u k. sinh trong k. PST: Chi ph phi tr tnh trc vo CPSXKD DCK: Chi ph phi tr hin cn cui k.
Tc dng nhm ti khon ny l s liu phn nh trn nhm ti khon ny gp phn cho vic kim tra, gim st tnh hnh thc hin d ton chi ph v phn phi chi ph pht sinh vo cc i tng c lin quan theo cc tiu chun phn b hp l ng thi khng gy t bin chi ph SXKD gia cc k hch ton.

+ Nhm ti khon tnh gi: - Nhm ny gm cc ti khon c s dng tng hp ton b chi ph pht sinh v tnh gi ca ti sn hnh thnh . - Thuc nhm ti khon ny gm cc ti khon: Ti khon - Mua hng; Ti khon - Gi thnh sn xut, Ti khon chi ph sn xut kinh doanh d dang.... Trong phm vi bi ny ch gii thiu ni dung v kt cu ca Ti khon - Chi ph SXKD d dang (p dng vi cc n v k ton hng tn kho theo phng php k khai thng xuyn). Ti khon - Chi ph SXKD d dang DK : Chi ph SXKD cn d dang PSG : - Cc khon gim chi ph u k SXKD : PST : - CPSX pht sinh trong k + Tr gi ph liu thu hi + Chi ph NLVL trc tip + Gi tr sn phm hng mc bnh thng. khng sa cha c ... + Chi ph NC trc tip - Gi thnh SX thc t sn mc bnh thng phm hon thnh nhp kho
46

+ Chi ph SX chung c hoc giao cho khch hng nh mc bnh thng v chi ph sn xut chung bin i. DCK : Chi ph SXKD cn d dang cui k + Nhm ti khon kt qu nghip v : Nhm ny gm ti khon c s dng phn nh tnh hnh doanh thu v kt qu -TS L: TK - Tin hot ng kinh doanh ca n v.TK mt TK - TGNH; Thuc nhm ti khon nyphn c cc ti khon: Ti TK khon-... Doanh thu bn hng v cung cpnh dch v -; Ti khon-Xc nh TSC: TK -TSC hh; kt qu kinh doanh... Kt cu vTS ni dungTK ca nhm ti khon - TSC ; TK - . . . ny - N phi vh tr: TK Loi c trnh by phn cc ti khon ch yu. TK - PTcho NB; TK
TK ch yu phn nh TK l ng tnh TK iu chn h tng TK iu chn h gim TK hn hp TK tp hp ph n phi TK ph n phi d ton TK tnh gi

NV

- NVch s hu: TK - NVKD; TK . . . Nghin cu phn k ton ngnh H thng k ton hin nay cha c nhm Ti khon ny

Phn loi Ti khon theo cng dng v kt cu

TK iu chnh

-TK - Hao mn TSC - Cc TK d phng - TK - Chnh lch nh gi li ti sn - TK - Chnh lch t gi

- TK - Chi ph NVL TT
- TK - Chi ph NC TT - TK - Chi ph SX chung

- TK - . . . - TK - Chi ph tr tr
c - TK - Chi ph phi tr - TK - Chi ph SXKD DD - TK - Chi ph XDCB DD - TK - Doanh thu bn hng - TK - Gim gi hng bn - TK - . . .

TK nghi p v

thn TK h kt
qu nghi p

47

3.3.2.3 Phn loi ti khon theo mc phn nh khi qut ca i tng k ton trn ti khon k ton: Theo cch phn loi ny, ti khon k ton c chia lm cc loi: ti khon cp I v ti khon cp II,ti khon cp III...

+ Ti khon cp I (Cn gi l ti khon k ton tng hp ): L loi ti khon phn nh s liu ca i tng k ton dng tng qut nht, nh : Ti khon - Tin mt; Ti khon - Tin gi ngn hng... Vic ghi chp trn ti khon cp I c s dng bng thc o gi tr. S hiu ca loi ti khon ny gm 3 ch s :

S th nht : Phn nh loi ti khon k ton . S th hai : Phn nh nhm ti khon k ton trong loi. S th ba : Phn nh s th t ca ti khon k ton trong nhm ti khon. Ti khon cp I do B Ti Chnh nghin cu v ban hnh cc n v k ton khng c tu thay i s hiu ti khon, tn ti khon, kt cu ni dung, phng php k ton trn ti khon hoc b sung loi ti khon mi. Trong qu trnh pht trin ca nn kinh t khi xut hin cc i tng k ton mi c ni dung kinh t, c trng vn ng ring bit th B Ti Chnh s nghin cu v ban hnh b sung ti khon p ng yu cu ca cng tc k ton. + Ti khon cp II (cn gi l ti khon chi tit) l loi ti khon m s liu phn nh trn loi ti khon ny s chi tit ho s liu phn nh trn ti khon cp I. Vic ghi chp trn ti khon cp II c th s dng c thc o gi tr v thc o hin vt. Ti khon cp II gm bn ch s, ba s u l s ca ti khon cp I cn m chi tit v s th t l s th t ca ti khon cp II. Ti khon cp III l loi ti khon m s liu phn nh trn loi ti khon ny s chi tit ho s liu c phn nh trn ti khon cp II v gm nm ch s v s hiu c nh s tun theo quy lut m ho nh trn. Quy lut m ho ny cn c s dng cho cc ti khon c cc cp sau: Ti khon cp IV; Ti khon cp V ...Tu theo yu cu qun l ca n v, k ton tu m cc ti khon cp II (Tr cc ti
48

khon m B Ti Chnh quy nh), ti khon cp III, ti khon cp IV... Mi quan h gia ti khon tng hp v ti khon chi tit: + S liu ghi chp trn ti khon chi tit v ti khon tng hp phi ph hp vi nhau. + S d u k (hoc s d cui k) ca ti khon tng hp phi bng s d u k (hoc s d cui k) ca cc ti khon chi tit. + S pht sinh tng gim trn ti khon tng hp bng tng s pht sinh tng gim trn cc ti khon chi tit. 3.3.2.4 Phn loi ti khon theo mi quan h vi cc ch tiu bng cn i k ton: Theo cch phn loi ny, ti khon k ton c chia thnh 2 loi: Ti khon trong bng cn i k ton v ti khon ngoi bng cn i k ton. + Ti khon trong bng cn i k ton : Gm cc ti khon phn nh cc i tng k ton m s liu ti khon ny c s dng ghi vo cc ch tiu kinh t phn nh phn trong bng cn i k ton. Thuc loi ti khon ny gm c cc ti khon phn nh i tng k ton l ti sn v ngun vn kinh doanh. Nhng thc t loi ti khon ny cn bao gm cc ti khon "Thi k" l cc ti khon khng c s d, phn nh s vn ng ca ti sn trong qu trnh SXKD. + Ti khon ngoi bng cn i k ton : Gm cc ti khon phn nh i tng k ton m s liu c phn nh loi ti khon ny c s dng ghi vo cc ch tiu kinh t nm ngoi bng cn i k ton, gm cc ti khon: - Cc ti khon phn nh ti sn hin c ca n v nhng khng thuc quyn s hu ca n v: Ti khon - Ti sn thu ngoi; Ti khon - Vt t, hng ho nhn gi h, nhn gia cng ... - Cc ti khon phn nh mt s ch tiu kinh t phn nh trong bng cn i k ton, nhng cn phi qun l, nh : Ti khon-Ngoi t cc loi; Ti khon-N kh i x l; Ti khon Ngun vn khu hao c bn ... 3.3.2.5 Phn loi ti khon theo cch ghi chp trn ti khon k ton. Theo cch phn loi ny, ti khon k ton c phn thnh ti khon ghi n v ti khon ghi kp. - Ti khon ghi n: Loi ti khon ny gm cc loi ti khon s dng phn nh i tng k ton vo mt bn ca mt ti khon k ton. Ni dung v kt cu chung ca loi ti khon ny nh sau : Ti khon ... S pht sinh tng S pht sinh gim
49

D cui k Thuc loi ti khon ny c ti khon ngoi bng cn i k ton, ti khon chi tit. - Ti khon ghi kp : Loi ti khon ny bao gm cc ti khon k ton phn nh s vn ng ca cc i tng k ton trong mi lin h mt thit. Do khi ghi N ca ti khon ny phi ghi i ng C ca cc ti khon c lin quan. Cc ti khon ghi kp gm cc ti khon trong bng cn i k ton, ti khon tng hp. 3.4 Cch ghi chp trn ti khon k ton . phn nh cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh vo cc ti khon k ton, c hai cch ghi chp trn ti khon k ton: Cch ghi n v Cch ghi kp. 3.4.1 Cch ghi n trn ti khon k ton. Cch ghi n l vic phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo tng ti khon ring bit, khng th hin mi quan h khch quan gia cc i tng k ton c lin quan. Biu hin c th ca cch ghi ny l ch ghi vo mt bn N hoc bn C ca mt ti khon k ton. Cch ghi n p dng trong cc trng hp sau: - Ghi chp phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo cc ti khon chi tit. - Ghi chp, phn nh cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh vo cc ti khon ngoi bng cn i k ton. - Chuyn s d u k ca cc ti khon k ton. V d: Khi doanh nghip nhn gi h vt t hng ho, vt t hng ho khng thuc quyn s hu ca doanh nghip, doanh nghip s dng ti khon ngoi bng theo di: TK vt t hng ho nhn gi h N C - Nhn vt t hng ho - Tr, li vt t hng ho gi h

3.4.2 Cch ghi kp trn ti khon k ton. Cch ghi kp trn ti khon k ton l vic phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo cc ti khon k ton theo ng ni dung kinh t ca nghip v kinh t pht sinh v mi quan h khch quan gia cc i tng k ton c lin quan. thc hin cch ghi kp trn ti khon k ton, k ton vin phi cn c vo chng t k ton lp nh khon k ton. nh khon k ton phi c thc hin trc khi ghi s k ton.
50

nh khon k ton (gi tt l nh khon): nh khon k ton l vic xc nh nghip v kinh t ti chnh pht sinh phi ghi vo bn N, bn C ca ti khon k ton c lin quan. V d: Doanh nghip rt tin gi ngn hng v nhp qu tin mt: 5.000.000. Nghip v kinh t ny c nh khon nh sau: N TK Tin mt:5.000.000 C TK tin gi ngn hng: 5.000.000 nh khon k ton c tin hnh trc khi ghi s k ton, nn trnh c s nhm ln c th xy ra trong cng tc ghi s, to iu kin thun li cho vic phn cng lao ng k ton.

Quan h i ng ti khon l quan h gia cc ti khon k ton trong mt nh khon k ton, do nh hng ca nghip v kinh t ti chnh gy ra s vn ng v chuyn ho ca cc i tng k ton nn khi ghi N ti khon ny phi ghi i ng C vi ti khon c lin quan trong mt nh khon k ton

Trnh t lp nh khon k ton gm cc bc sau: - Cn c vo ni dung kinh t ca nghip v kinh t ti chnh pht sinh xc nh i tng k ton c lin quan v xu hng vn ng. - Xc nh ti khon k ton c lin quan. - Lp nh khon k ton. Cc loi nh khon k ton : nh khon gin n v nh khon phc tp. + nh khon k ton gin n l nh khon k ton ch lin quan n hai ti khon k ton tng hp: Ghi N ti khon k ton ny, ghi i ng C ti khon k ton khc. V d: Rt tin gi ngn hng nhp qu tin mt: 1.000.000 Nghip v kinh t ny lin quan n hai i tng k ton cng l ti sn, lm cho ti sn tin mt tng ln 1.000.000 ng thi lm cho ti sn tin gi ngn hng gim mt lng tng ng. Tin mt c theo di v phn nh trn TK- Tin mt, tin gi ngn hng c theo di v phn nh trn TKTin gi ngn hng. K ton lp nh khon: N TK-Tin mt: 1.000.000 C TK- TGNH: 1.000.000 Ch : Trong nh khon k ton ch ghi quan h i ng gia cc ti khon tng hp (TK cp I) vi nhau; Nu nghip v kinh t pht sinh c lin quan n cc ti khon chi tit th phi ghi n vo cc ti khon chi tit, khi lp nh khon phi ghi chi tit ngay sau ghi ti khon tng hp. V d: Mua vt liu chnh nhp kho bng tin mt: 1.000.000 K ton nh khon nh sau: N TK Nguyn liu vt liu: 1.000.000
51

(Chi tit Vt liu chnh: 1.000.000) C TK Tin mt: 1.000.000 + nh khon phc tp: L nh khon k ton lin quan n t nht n 3 ti khon k ton tng hp. nh khon phc tp c cc dng sau : - Loi nghip v kinh t lin quan n ghi N mt ti khon, ghi i ng C ca nhiu ti khon. V d : Doanh nghip nhn c ho n mua nguyn vt liu. Gi ho mua ghi trn ho n (gm c thu GTGT): 11.000.000, nguyn vt liu nhp kho. Doanh nghip tr ngay bng tin mt : 1.000.000, s cn li thanh ton bng chuyn khon (Doanh nghip tnh thu GTGT trc tip trn gi tr tng thm). K ton lp nh khon: N TK-Nguyn liu, vt liu : 11.000.000 C TK-Tin mt : 1.000.000 C TK-TGNH : 10.000.000 - Loi nghip v kinh t lin quan n ghi N nhiu ti khon, ghi i ng C ca mt ti khon. V d: Nhn c ho n mua nguyn vt liu, nguyn vt liu nhp kho: Gi mua ghi trn ho n : 15.000.000 Thu GTGT, thu sut 10% : 1.500.000 Tng gi thanh ton : 16.500.000 Doanh nghip tr ton b bng tin gi ngn hng. Bit DN tnh thu GTGT theo phng php khu tr thu. K ton lp nh khon : N TK-Nguyn liu, vt liu : 15.000.000 N TK-Thu GTGT u vo c khu tr : 1.500.000 C TK-TGNH : 16.500.000 - Loi nghip v kinh t lin quan n ghi N nhiu ti khon ghi i ng C ca nhiu ti khon. V d: Doanh nghip nhn c ho n mua vt t v nhp kho. Tng gi thanh ton ghi trn ho n : 5.500.000, trong tin hng : 5.000.000; Thu GTGT u vo c khu tr : 500.000. Doanh nghip thanh ton bng tin gi ngn hng : 3.500.000, s cn li cn n ngi bn. K ton lp nh khon: N TK-Nguyn liu, vt liu : 5.000.000 N TK-Thu GTGT u vo c khu tr : 500.000 C TK-TGNH : 3.500.000 C TK-Phi tr cho ngi bn : 2.000.000
52

Thc cht nh khon k ton phc tp l do nhiu nh khon k ton gin n ghp li. Trong qu trnh nh khon cn lu l xc inh ti khon ghi N trc, ti khon ghi C sau. Trong qa trnh hot ng ca n v, cc hot ng kinh t ti chnh pht sinh rt a dng v phong ph. Nhng cc nghip v kinh t lin quan n cc i tng k ton tng hp li th ch xy ra cc trng hp sau: Trng hp 1: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm tng gi tr ti sn ny ng thi lm gim gi tr ti sn khc mt lng tng ng. V d: Rt tin gi ngn hng v nhp qu tin mt : 5.000.000 K ton ghi s nh sau : N TK - Tin mt : 5.000.000 C TK - TGNH : 5.000.000 Trng hp 2: Cc loi nghip v kinh t ti chnh pht sinh lm tng ngun vn ny, ng thi lm gim ngun vn khc mt lng tng ng. V d: Vay ngn hn ngn hng tr n cho ngi bn : 15.000.000 K ton ghi s nh sau : N TK - Phi tr cho ngi bn : 15.000.000 C TK - Vay ngn hn : 15.000.000 Trng hp 3: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm tng ngun vn, ng thi lm tng gi tr ti sn mt lng tng ng. V d: C ng tham gia gp vn u t bng tin mt : 30.000.000 K ton ghi s nh sau : N TK - Tin mt : 30.000.000 C TK - Ngun vn KD : 30.000.000 Trng hp 4: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm gim ngun vn kinh doanh, ng thi lm gim gi tr ti sn mt lng tng ng. V d: Chuyn tin gi ngn hng tr n vay ngn hn ngn hng : 15.000.000 K ton ghi s nh sau : N TK - Vay ngn hn : 15.000.000 C TK - TGNH : 15.000.000 Trng hp 5: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm gim gi tr ti sn ng thi pht sinh chi ph mt lng tng ng
53

V d: Xut kho nguyn liu vt liu phc v bn hng: 5.000.000 K ton ghi s: N TK Chi ph bn hng: 5.000.000 C TK Nguyn liu vt liu: 5.000.000 Trng hp 6: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm tng gi tr ti sn ng thi pht sinh thu nhp mt lng tng ng V d: Bn hng cho khch hng thu bng tin gi ngn hng: 15.000.000. (Doanh nghip tnh thu GTGT theo phng php trc tip). K ton ghi s: N TK Tin gi ngn hng: 15.000.000 C TK Doanh thu bn hng: 15.000.000 Trng hp 7: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm gim ngun vn ng thi pht sinh thu nhp V d: Doanh nghip tr lng cho cng nhn vin bng sn phm hng ho: 8.000.000 (Doanh nghip tnh thu GTGT theo phng php trc tip) K ton ghi s: N TK Phi tr cng nhn vin: 8.000.000 C TK Doanh thu ni b: 8.000.000 Trng hp 8: Cc loi nghip v kinh t pht sinh lm tng ngun vn ng thi pht sinh chi ph mt lng tng ng V d: Tin lng phi tr cho cng nhn trc tip sn xut: 12.000.000 K ton ghi s: N TK Chi ph nhn cng trc tip: 12.000.000 C TK Phi tr cng nhn vin: 12.000.000 Nhn xt v cch ghi kp: - Cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh lin quan t nht n hai i tng k ton, t lin quan t nht n hai ti khon k ton tng hp. - Nghip v kinh t ti chnh pht sinh bao gi cng ghi: N TK C TK - Trong mt nh khon k ton s tin ghi vo bn N ca cc ti khon phi bng s tin ghi vo bn C ca cc ti khon i ng. V vy trong mt k k ton tng s tin ghi vo bn N ca cc ti khon phi bng tng s tin ghi vo bn C ca cc ti khon i ng. Tm li: "Ghi N phi ghi C; s tin ghi N v ghi C phi bng nhau ."
54

3.5 Kim tra vic ghi chp trn ti khon k ton. Trong qu trnh ghi chp cc nghip v kinh t ti chnh vo cc ti khon k ton c th xy ra cc sai st, nhm ln. m bo ti liu, s liu k ton cung cp trung thc v chnh xc, cn phi kim tra li s liu ghi chp trn cc ti khon k ton, nhm pht hin nhng sai st kp thi iu chnh s liu k ton cho ng vi thc t ca n v trc khi lp bo co k ton. Ni dung kim tra vic ghi chp trn ti khon k ton: - Kim tra li vic ghi chp, phn nh trn ti khon k ton tng hp. - Kim tra li vic ghi chp, phn nh trn ti khon k ton chi tit. - i chiu s liu gia cc s k ton c lin quan: i chiu s liu gia s k ton tng hp v cc s k ton chi tit; i chiu s liu gia cc s k ton tng hp; i chiu s liu gia cc s k ton chi tit m bo s ph hp s liu gia cc s k ton. 3.5.1 Kim tra s liu ghi chp trn ti khon k ton tng hp. m bo s liu trn bo co ti chnh trung thc v hp l, cui k hch ton k ton phi tin hnh vic kim tra s liu ghi chp trn ti khon k ton tng hp sau khi kho s k ton bng cch lp bng i chiu s pht sinh cc ti khon; Bng chi tit s pht sinh. 3.5.1.1 Bng i chiu s pht sinh cc ti khon (bng cn i k ton). Bng i chiu s pht sinh cc ti khon l mt bng k ton b s liu v s d u k, s pht sinh trong k, s d cui k ca ton b cc ti khon k ton n v s dng trong k hch ton.

55

Kt cu ca Bng i chiu s pht sinh ti khon nh sau: n v tnh:...

STT Tn ti khon. S d u k. S pht sinh trong k. S d cui k

N 1

C 2

N 3

C 4

N 5

C 6

Tng cng. C s lp l s liu v s d u k, tng s pht sinh N, tng s pht sinh C, s d cui k c phn nh trn cc ti khon k ton tng hp (Nht k - S Ci; S Ci). Cch lp : - Lit k tt c cc ti khon tng hp n v s dng trong k k ton theo mt nguyn tc nht nh (c th lit k ti khon k ton theo th t ca s hiu ti khon k ton). - Cn c vo s liu ca tng ti khon k ton tng hp (ti khon cp I) ghi vo cc ct cc phn: S d u k; Tng s pht sinh N, Tng s pht sinh C, S d cui k v cc dng ph hp trong bng. - Tng cng s liu ca cc ct trong bng. Tnh cn i ca bng ny c th hin: + Trong tng ti khon k ton phi m bo: S d cui S d S pht sinh S pht sinh k bn u k tng trong k gim trong = + N (bn bn N bn N (bn k bn N C) (bn C) C) (bn C) + S tng cng ca bng phi m bo: Tng s d u k (hoc Tng s d u k (hoc s d cui k) bn N ca cc = s d cui k) bn C ca ti khon cc ti khon Tng s pht sinh trong k bn N ca tt c cc ti = khon Tng s pht sinh trong k bn C ca tt c cc ti khon

Tnh cht cn i trn do nh hng ca tnh cn i khch quan ca i tng k ton l ti mt thi im tng gi tr ti sn bng tng ngun vn v nguyn tc ghi kp. Nu
56

khng m bo tnh cn i ca bng th c s nhm ln, sai st trong vic ghi s k ton hoc khi lp bng, cn kim tra li vic lp bng hoc vic ghi s k ton pht hin nguyn nhn v cha s k ton. Nu trong trng hp k ton nh khon sai, ghi sai s tin trong tng nh khon k ton th vic kim tra trn khng pht hin c sai st, k ton cn c th lp bng i chiu s pht sinh cc ti khon kiu bn c, bng ny c kt cu phc tp khng ph hp vi cc n v s dng nhiu ti khon k ton nn khng trnh by trong phm vi gio trnh ny. 3.5.1.2 Kim tra vic ghi chp trn ti khon k ton chi tit. - S liu phn nh trn ti khon k ton chi tit l s chi tit ho s liu phn nh trn ti khon k ton tng hp tng ng. Vy s liu tng cng ca cc ti khon k ton chi tit phi ph hp vi s liu ca ti khon k ton tng hp cn m chi tit. kim tra s liu ghi trn ti khon k ton chi tit k ton lp "Bng chi tit s pht sinh cc ti khon". - Bng chi tit s pht sinh cc ti khon l bng k i chiu ton b s liu k ton v s d u k; S pht sinh trong k; S d cui k ca tt c cc ti khon k ton chi tit thuc ti khon k ton tng hp cn m chi tit. Kt cu ca bng chi tit s pht sinh cc ti khon c thit k ph hp vi tng loi i tng k ton c phn nh. Mu ca bng chi tit s pht sinh cc ti khon c hai dng sau: + Mu dng cho cc ti khon k ton chi tit ch s dng thc o gi tr (cc ti khon chi tit phn nh tin t, cng n ...). + Mu dng cho cc ti khon k ton chi tit s dng c thc o gi tr v thc o hin vt (cc ti khon chi tit phn nh Nguyn liu, vt liu; Thnh phm; Hng ho . Mu Bng chi tit s pht sinh cc ti khon dng cho cc Ti khon chi tit ch s dng thc o gi tr:
bng chi tit s pht sinh

Ti khon . . . Thng . . . qu . . . nm . . . n v tnh:

ST T i tng Hch ton S d u k S pht sinh trong k S d cui k

A 1

N 1

C 2

N 3

C 4

N 5

C 6
57

2 .... Tng Tu theo i tng hch ton cn theo di, phn s d u k, s cui k ca bng trn c th b bt ct N hoc ct C. V d: Doanh nghip c mt s nghip v nh sau: (n v tnh 1000) I/ S d u k ca ti khon PTCNB: 25.000. Trong : + Phi tr Cng ty X: 15.000 + Phi tr Cng ty Y: 5.000 II/ Cc nghip v pht sinh: 1- Mua nguyn vt liu nhp kho cn n tin Cng ty X: 50.000 2- Mua vt liu nhp kho cn n tin Cng ty Y: 30.000 3- Mua vt liu nhp kho cn n Cng ty X: 10.000, Cng ty Y: 5.000. 4- Chuyn tin gi ngn hng tr n Cng ty X: 45.000; Cng ty Y: 30.00

nh khon k ton: 1- N TK NLVL: 50.000 3- N TK NLVL: 15.000 C TK PTCNB : 50.000 C TK PTCNB: 15.000 (Chi tit Cng ty X: (Chi tit Cng ty X: 50.000) 10.000 2- N TK NLVL: 30.000 Cng ty Y: 5.000) C TK PTCNB: 30.000 4- N TK PTCNB: 75.000 (Chi tit Cng ty Y: (Chi tit Cng ty X: 45.000 30.000) Cng ty Y: 30.000) C TKTGNH: 75.000. Phn nh vo ti khon k ton: TK PTCNB X
4. 75.000 PS: 75.000 C1: 25.000 1. 50.000 2. 30.000 3. 15.000

TK PTCNB Cng ty TK PTCNB Cng ty Y

4. 45.000 PS: 45.000 C1: 15.000 1. 50.000 3. 10.000 PS: 4. 30.000 PS: 30.000 C1: 10.000 2. 30.000 3. 5.000 PS: 35.000 C2: 15.000

58

PS: 95.000 C 2: 45.000

60.000 C2: 30.000

Bng chi tit s pht sinh Ti khon PTCNB Thng . . . qu . . . nm . . . n v tnh: 1000
STT i tng Hch ton S d u k S pht sinh trong k S d cui k

(C)

(C)

N C A B 1 2 3 1 Cng ty X 15.000 45.000 60.000 2 Cng ty Y 10.000 30.000 35.000 Tng 25.000 75.000 95.00 0 Mu bng chi tit s pht sinh dng cho cc ti khon chi tit s dng c thc o gi tr v thc o hin vt. Bng chi tit s pht sinh Ti khon . . . Thng . . . qu . . . nm . . . tnh:
STT i tng hch ton Tn u k G SL ST G Nhp SL ST G Xut SL ST

4 30.000 15.000 45.000 k ton

n v
Tn cui k G SL ST

1 2 .... Tn g C s lp : Cn c vo s liu phn nh trn cc ti khon k ton chi tit Cch lp: Cui k kho s k ton cc ti khon chi tit xc nh tng s pht sinh tng, tng s pht sinh gim, s d cui k ghi vo bng chi tit s pht sinh, mi ti khon k ton chi tit ghi mt dng. S dng s liu kt qu: S liu tng cng ca bng chi tit s pht sinh c s dng i chiu vi ti khon k ton tng hp.
59

Nu pht sinh s chnh lch, k ton phi kim tra li vic ghi chp trn cc s k ton tng hp, s k ton chi tit v vic lp bng chi tit s pht sinh

Chng 4: Phng php tnh gi k ton v k ton cc qu trnh kinh doanh 4.1 Phng php tnh gi k ton. 4.1.1 Khi nim, ngha ca phng php tnh gi k ton . 4.1.1.1 Khi nim ca phng php tnh gi k ton. Phng php tnh gi k ton l phng php k ton s dng n v tin t xc nh tr gi thc t ca ti sn theo nhng nguyn tc nht nh. Hnh thc biu hin ca phng php tnh gi k ton l: Trnh t tnh gi ti sn v cc s, bng tnh gi ti sn 4.1.1.2 ngha ca phng php tnh gi k ton Trong qu trnh hot ng, n v s dng nhiu loi ti sn(ti sn c nh, nguyn vt liu, thnh phm, ...), mi loi ti sn c hnh thi vt cht khc nhau. Trong qu trnh hot ng ca n v, cc loi ti sn u vn ng, thay i v quy m, hnh thi vt cht. c thng tin v gi tr ca tng loi ti sn, tng hp s liu v tnh hnh ti sn hin c, tng hp CPSX trong k k ton,... k ton phi s dng n v tin t v phng php tnh gi ph hp xc nh tr gi ca ti sn trong n v. ngha ca phng php tnh gi k ton c th hin nh sau: - Nh phng php tnh gi k ton c th xc nh c gi tr cc loi ti sn trong n v, gip cho vic thc hin chc nng kim tra ca k ton trong cng tc qun l cc loi ti sn, cc hot ng kinh t ti chnh ca n v c hiu qu.
60

-Thng qua vic ghi chp, tp hp chi ph cu thnh tr gi ca ti sn, k ton kim tra c qu trnh hnh thnh gi ca ti sn, gp phn qun l c hiu qu tnh hnh hin c, bo qun v s dng cc loi ti sn trong n v. 4.1.2 Nguyn tc tnh gi cc loi ti sn. 4.1.2.1 Nguyn tc tnh gi chung Mi ti sn trong n v phi c ghi nhn theo gi gc. Gi gc ca ti sn c tnh theo s tin hoc khon tng ng tin tr, phi tr; hoc tnh theo gi tr hp l ca ti sn vo thi im ti sn c ghi nhn. Gi gc ca ti sn khng thay i tr khi c quy nh khc trong chun mc k tan c th 4.1.2.2 Nguyn tc tnh gi c th i vi tng loi ti sn * i vi ti sn c nh (TSC) Tr gi ca TSC phi c nh gi theo nguyn gi v gi tr cn li. - Nguyn gi ca TSC bao gm chi ph thc t m n v phi b ra c c TSC tnh n thi im a TSC vo trng thi sn sng s dng theo d tnh. - Gi tr cn li ca TSC l phn gi tr TSC cha tnh khu hao TSC (hoc cha tnh hao mn TSC) ti thi im xc nh gi ca TSC . Nguyn Gi tr S khu hao ly k gi cn li ca = - TSC (Gi tr hao mn TSC TSC) ca TSC * i vi vt t, thnh phm, hng ho (VT, TP, HH) Tr gi thc t ca VT, TP, HH nhp kho i vi vt t (VT): Tr gi VT c tnh theo gi gc. Do VT nhp kho t nhiu ngun nhp khc nhau (mua ngoi, t ch bin, thu ngoi gia cng ...) nn ni dung chi ph cu thnh gi ca VT nhp kho trong cc trng hp cng khc nhau. - Gi gc VT mua ngoi: Gi =Gi gc mua VT ghi mua trn ngo ho + Cc khon + thu khng c hon Chi ph thu mua thc Khon CKTM, gim gi hng
61

li (nu c)

bn

Trng hp VT mua ngoi dng vo SXKD hng ho, dch v chu thu GTGT theo phng php khu tr thu th gi gc VT mua ngoi c phn nh theo gi mua cha c thu GTGT. Trng hp VT mua ngoi dng vo SXKD hng ho, dch v chu thu GTGT theo phng php trc tip hoc khng thuc i tng chu thu GTGT hoc dng vo hot ng s nghip, phc li, d n th gi gc VT mua ngoi c phn nh theo tng gi thanh ton bao gm c thu GTGT u vo khng c khu tr (nu c). Chi ph thu mua thc t bao gm: Chi ph vn chuyn, bc xp, bo qun trong qu trnh mua hng v cc chi ph khc c lin quan trc tip n vic mua hng. + Nu chi ph trn c lin quan trc tip ti tng th VT th k ton tnh trc tip vo gi ca th VT . + Nu chi ph trn c lin quan ti nhiu th VT th k ton phi phn b chi ph tp hp c cho tng th VT theo tiu chun thch hp nh : Trng lng, khi lng, nh mc chi ph ... Cc khon gim tr l chit khu thng mi c hng, tr gi hng tr li ngi bn hoc gim gi hng mua do VT mua v khng ng phm cht, quy cch. - Gi gc VT t ch bin: Tr gi Tr gi thc t Chi ph thc t = VT xut ch + ch bin bin VT VT t ch bin Chi ph ch bin hng tn kho bao gm cc chi ph lin quan trc tip n ch bin hng tn kho nh: Chi ph nhn cng trc tip, chi ph sn xut chung c nh, chi ph sn xut chung bin i pht sinh trong qu trnh ch bin hng tn kho. Khng tnh vo gi gc VT t ch bin phn chi ph nguyn liu, vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip pht sinh vt trn mc bnh thng, chi ph sn xut chung c nh khng phn b (Ni dung ny s nghin cu phn k ton DNSX). - Gi gc VT thu ngoi gia cng ch bin:

62

S tin Gi Gi gc thu gc VT thu ngoi gia cng = VT + gia cng + ch xut ch bin kho bin

Chi ph khc c lin quan trc tip n thu gia cng ch bin

- Gi gc VT nhn gp vn lin doanh, gp c phn: l tr gi thc t VT do cc bn tham gia gp vn chp thun. i vi thnh phm (TP). Gi gc TP nhp kho c tnh theo gi thnh sn xut thc t, l ton b chi ph thc t ch to thnh TP. Theo ch hin nay gi thnh sn xut thc t ca TP do n v sn xut ra, gm 3 khon mc chi ph cu thnh: Chi ph nguyn vt liu trc tip; Chi ph nhn cng trc tip; Chi ph sn xut chung. - Cng thc tnh gi thnh sn xut thc t thnh phm do n v sn xut ra: Chi Tr gi Tr gi Tr Chi ph SP SP ang gi ph Chi ang ch to th NLV NC ph ch to = + + + d c t L tr d SXC ca trc c dang dang TP tip ti cui k u k p Khng tnh vo tr gi thnh phm nhp kho cc chi ph nguyn liu, vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip pht sinh vt mc bnh thng, chi ph sn xut chung c nh khng phn b (Ni dung ny s nghin cu phn k ton DNSX) - Cng thc tnh gi thnh sn xut thc t ca TP thu ngoi gia cng ch bin : Tr gi Chi ph khc c thc t Chi S tin lin quan trc TP thu ph thu tip n qu ngoi = NL, VL + ngoi + trnh gia cng trc gia cng gia cng ch ch tip ch bin bin bin
63

 i vi hng ha (HH) nhp kho: Gi gc hng ho nhp kho c tnh gi nh trng hp VT mua ngoi. Gi gc ca vt t, thnh phm, hng ho xut kho: Vic tnh gi gc ca VT, TP, HH xut kho c th p dng mt trong cc phng php sau : - Phng php tnh theo gi thc t ch danh: Gi gc VT, TP, HH xut kho thuc l hng no th c tnh theo gi ca l hng . Phng php ny p dng vi doanh nghip c t mt hng hoc mt hng n nh v nhn din c. - Phng php tnh theo gi nhp trc, xut trc: Gi gc VT, TP, HH xut kho, gi nh c tnh theo gi ca l hng nhp u tin, sau khi ht l hng s tnh theo gi ca l hng nhp k tip. - Phng php tnh theo gi nhp sau, xut trc: Gi gc VT, TP, HH xut kho, gi nh c tnh theo gi ca l hng nhp ln sau cng k vi thi im xut, khi ht l hng s tnh theo gi ca l hng nhp k tip trc . - Phng php tnh theo gi thc t bnh qun gia quyn ti thi im xut kho hoc cui k. Gi thc t bnh qun gia quyn ti thi im xut kho c tnh theo cng thc sau: Gi gc VT,TP,H H xut kho S lng VT, TP, = HH xut kho Tng gi gc VT,TP, HH tn kho trc khi xut Tng s lng thc t VT,TP, HH tn kho trc khi xut

Gi thc t bnh qun gia quyn cui k c tnh theo cng thc sau: Gi gc VT, TP, HH xut = S lng thc t VT, TP, HH xut x Gi gc VT, TP, HH tn u k + Gi gc VT, TP, HH nhp trong k

64

kho trong k

kho trong k

S lng S lng VT, TP, HH VT, TP, HH + tn u nhp trong k k

Vic p dng phng php tnh gi nhp - xut kho ca VT, TP, HH phi xc nh cho tng th VT, TP, HH. Trong thc t vic tnh gi gc ca VT, TP, HH nhp- xut kho hng ngy c nhiu kh khn kh thc hin c. i vi cc n v c quy m ln, VT, HH mua vo thng xuyn c s bin ng v gi c, khi lng v chng loi VT, HH nhp - xut kho nhiu, c th s dng gi hch ton (l loi gi n nh do n v t xy dng) hch ton VT, TP, HH nhp - xut kho hng ngy. Cui k, n v phi tnh h s chnh lch gia gi gc v gi hch ton ca VT, TP, HH nhm iu chnh gi hch ton ca VT, TP, HH xut kho thnh tr gi gc xut kho ghi s k ton tng hp (Phng php ny s nghin cu phn k ton DNSX) 4.1.3 Trnh t tnh gi ti sn Trc tin k ton phi xc nh chnh xc i tng tnh gi ti sn v ni dung cc yu t chi ph cu thnh gi ca ti sn theo ch k ton quy nh, sau tnh gi ti sn theo trnh t tnh gi ti sn hnh thnh theo hai bc nh sau: Bc 1: Tng hp cc chi ph thc t cu thnh gi ca ti sn theo ng ni dung cc khon chi ph cu thnh gi ca ti sn . Vic tng hp chi ph thc t c th tin hnh trc tip hoc gin tip tu theo tnh cht ca chi ph v mi quan h gia cc khon chi ph pht sinh vi i tng ti sn c tnh gi. - i vi chi ph c lin quan trc tip vi tng i tng tnh gi ti sn th c tng hp trc tip cho ti sn . - i vi chi ph chung hoc chi ph n nht c lin quan n nhiu i tng tnh gi ti sn, th trc ht chi ph pht sinh phi c tng hp theo tng a im pht sinh chi ph sau tnh gin tip (phn b) cho tng loi ti sn c lin quan theo tiu thc phn b thch hp. Vic la chn tiu thc phn b hp l c nh hng rt ln n kt qu phn b, tiu thc phn b thch hp l tiu thc phn b c quan h kinh t v c quan h t l thun vi loi chi ph cn phn b.
65

Cng thc phn b chi ph : Tng chi ph cn phn b cho Chi ph Tiu thc phn b phn b cho tng = ca tng i tng i tng cc i tng tnh gi c lin quan Tng s tiu thc phn b ca cc i tng tnh gi c lin quan Cng thc trn c th hin bng cc k hiu nh sau : Ci = Ti Ci Ti

Bc 2: Tnh ton xc nh tr gi thc t ca tng loi ti sn Qu trnh hnh thnh ti sn c th din ra dt im trong mt thi gian nht nh hay din ra lin tc trong sut thi gian hot ng ca n v. - Trng hp qu trnh hnh thnh ti sn din ra dt im trong mt thi gian nht nh nh mua VT, HH, sn xut sn phm theo n t hng... th ton b chi ph tng hp c bc 1 l tr gi thc t ca i tng tnh gi hnh thnh. - Trng hp qu trnh hnh thnh ti sn din ra lin tc trong sut thi gian hot ng ca n v (nh sn xut nhiu hoc sn xut c khi lng ln), kt qu ca qu trnh ny hnh thnh nn hai i tng tnh gi: Ti sn hnh thnh v ti sn ang trong qu trnh hnh thnh. Chi ph tng hp c bc 1 phi c tnh cho hai i tng tnh gi k trn: + B phn chi ph tnh cho ti sn ang hnh thnh (chi ph d dang) + B phn chi ph tnh cho ti sn hnh thnh (tr gi thc t ca ti sn hnh thnh) Tr gi thc t ca ti sn hnh thnh c tnh theo cng thc :

66

Tr gi Tng thc t chi ph ca ti tp = + sn hp hnh trong thnh k

Chi ph d dang k trc chuyn sang

Chi ph d dang chuyn sang k sau

4.2 K ton cc qu trnh hot ng sn xut kinh doanh Trong cc n v SXKD, qu trnh hot ng ti sn xut c tin hnh lin tc v khng ngng i mi. Trong qu trnh , ti sn ca n v cng khng ngng vn ng, thay i v chuyn ho hnh thi vt cht qua cc giai on (cc qu trnh) ca qu trnh ti sn xut x hi: - Giai on mua hng: n v tin hnh mua cc loi vt t, hng ho, ... m bo cho hot ng sn xut kinh doanh din ra lin tc, nhp nhng v cn i. - Giai on sn xut: n v b ra cc loi chi ph sn xut nhm ch to sn phm mi p ng yu cu ca x hi. - Giai on bn hng: n v tin hnh giao sn phm sn xut cho khch hng v thu tin hoc c quyn thu tin ca khch hng. K ton phi t chc v tin hnh cng tc k ton cc qu trnh trn. 4.2.1. K ton qu trnh mua hng (Qu trnh d tr) 4.2.1.1 Khi nim qu trnh mua hng Qu trnh mua hng l qu trnh n v sn xut tin hnh mua sm d tr cc loi vt t cn thit m bo cho hot ng sn xut kinh doanh thng xuyn, lin tc v n inh. Qu trnh mua hng l khu u tin ca qu trnh ti sn xut, to tin cho hot ng ca n v cc qu trnh sau, m bo cho qu trnh hot ng sn xut kinh doanh ca n v nhp nhng v cn i. S chuyn ho vt cht ca cc loi ti sn, ngun vn trong qu trnh mua hng gm hai giai on: - Giai on mua hng lm cho vt t, hng ho d tr ca n v tng.

67

- Giai on thanh ton vi n v bn vt t, hng ho cung cp lao v, dch v theo gi mua tho thun. Vic thanh ton c th thc hin ngay hoc thc hin sau lm cho cc khon tin ca n v gim hoc lm cho cc khon n phi tr tng ln ngha l cc ti sn ca n v gim hoc phi chp nhn cc khon cng n: Phi tr ngi bn, Vay ngn hn .. Ngoi ra n v cn phi thc hin ngha v vi NSNN di cc hnh thc thu: Thu nhp khu, thu GTGT u vo. Trong nn kinh t th trng khi mua vt t, hng ho, ngi mua c th c hng cc khon chit khu thng mi, khon gim gi c ngi bn chp nhn, khi nhn vt t, hng ho sai qui cch, km phm cht th c th tr li ngi bn. 4.2.1.2 Nhim v ca k ton qu trnh mua hng - Phn nh v kim tra vic thc hin k hoch mua vt t, hng ho v chng loi, s lng, quy cch, gi c, chi ph thu mua v tnh hnh thanh ton vi ngi bn. - Phn nh, kim tra v cung cp thng tin v tnh hnh hin c v tng, gim ca cc loi vt t, hng ho..., tnh hnh thc hin cc nh mc d tr cc loi vt t trong n v. 4.2.1.3 Cc ti khon s dng trong qu trnh mua hng Ti khon 152 - Ngun liu, vt liu - Tnh cht: L ti khon phn nh ti sn. - Cng dng: Phn nh tr gi thc t v tnh hnh bin ng (tng, gim) ca cc loi NL, VL trong kho ca DN. - Kt cu v ni dung: Ti khon 152 - Nguyn liu, vt liu - Gi gc ca NL, VL nhp - Gi gc ca NL, VL xut kho. kho. - Gi gc NL, VL tha - Gi gc NL, VL tr li ngi pht hin khi kim k. bn, hoc c gim gi, hoc chit khu thng mi c hng do mua nhiu - Gi gc NL, VL thiu ht pht hin khi kim k S d: Gi gc ca NL,VL tn kho

68

Ti khon 152 - Nguyn liu, vt liu c th m cc ti khon chi tit theo yu cu qun l ca n v Kt cu v ni dung ca TK 152- NL, VL trnh by nh trn c p dng i vi cc n v k ton hng tn kho theo phng php k khai thng xuyn (KKTX) l phng php theo di v phn nh thng xuyn, lin tc, c h thng tnh hnh nhp, xut, tn kho vt t trn s k ton. Ngoi phng php k ton ny cn c phng php k ton hng tn kho theo phng php kim k nh k ch phn nh gi tr tn kho vt t u k v cui k trn s k ton tng hp ( Phng php ny s c nghin cu phn k ton DNSX). Ti khon 153 - Cng c, dng c (tng t nh ti khon 152) Ti khon 111- Tin mt - Tnh cht : L ti khon phn nh ti sn - Cng dng: Phn nh tnh hnh thu chi v tn qu tin mt ti qu ca DN, bao gm tin VN (k c ngn phiu), vng bc, kim kh qu, qu. - Kt cu v ni dung: Ti khon 111- Tin mt - Cc khon tin mt - Cc khon tin mt nhp qu. xut qu tin mt. - S tin mt tha - S tin mt thiu ht qu tin mt pht hin qu tin mt pht hin khi kim k. khi kim k. SD: Cc khon tin mt cn tn qu tin mt. Ti khon 112 - Tin gi ngn hng - Tnh cht : L ti khon phn nh ti sn - Cng dng : Phn nh tnh hnh hin c v s bin ng cc khon tin gi ngn hng ca DN - Kt cu v ni dung: Ti khon 112 - Tin gi ngn hngs N C Cc khon tin gi vo Cc khon tin rt ra t ngn hng ngn hng
69

SD: Cc khon tin hin cn gi ngn hng Ti khon 14 1- Tm ng - Tnh cht: L ti khon phn nh ti sn (Ti sn trong thanh ton) - Cng dng: Phn nh cc khon tin tm ng cho CBCNV ca DN v tnh hnh thanh ton cc khon tm ng . - Kt cu v ni dung:

Ti khon 141 - Tm ng - Cc khon tin tm - Cc khon tm ng ng cho CNV thanh ton theo s chi thc t c duyt. - Chi thm s tin c thanh ton ln hn s tin - S tm ng chi khng tm ng. ht nhp li qu hoc tr vo lng SD: Cc khon tm ng cha thanh ton TK 311 - Vay ngn hn - Tnh cht: L ti khon phn nh ngun vn kinh doanh ( n phi tr) - Cng dng : Phn nh cc khon tin vay ngn hn v tnh hnh tr n tin vay ngn hn ca DN. - Kt cu v ni dung: TK 311- Vay ngn hn S tin tr n vay Cc khon vay ngn ngn hn hn S d: Cc khon vay ngn hn hin cn Ti khon 331- Cc khon phi tr cho ngi bn
70

- Tnh cht: Xt v ni dung kinh t y l ti khon phn nh ngun vn (N phi tr), song xt v cng dng, kt cu li l ti khon lng tnh. - Cng dng: Phn nh tnh hnh thanh ton v cc khon n phi tr cho ngi bn vt t, hng ho, cung cp lao v, dch v, ngi nhn thu XDCB (gi chung l ngi bn) theo hp ng kinh t k kt.

- Kt cu v ni dung: Ti khon 331 - Phi tr cho ngi bn - S tin tr cho ngi bn. - S tin ng trc cho ngi bn nhng cha nhn c hng ho, - iu chnh gi tm tnh lao v. v gi tr thc t ca s vt t, hng ho lao v, dch - S tin ngi bn chp thun v nhn, khi c ho gim gi s hng hoc lao v n hoc thng bo gi giao theo hp ng chnh thc. - CKTM c ngi bn chp thun cho DN gim tr vo n phi tr - S kt chuyn v phn gi tr vt t, hng ho thiu ht, km phm cht khi kim nhn v tr li ngi bn. S d: S tin cn phi tr cho ngi bn.
71

- S tin phi tr cho ngi bn

C bit TK 331 - c s d bn N: Phn nh s tin ng trc, tr trc cho ngi bn v ngi nhn thu XDCB.

Ti khon 133 -Thu GTGT c khu tr

- Tnh cht : L ti khon phn nh ti sn - Cng dng : Dng phn nh s thu GTGT u vo c khu tr, khu tr v cn c khu tr. - Kt cu v ni dung Ti khon 133 - Thu GTGT c khu tr S thu GTGT u vo c - S thu GTGT u vo khu tr. khu tr - Kt chuyn s thu GTGT u vo khng c khu tr - Thu GTGT ca hng mua phi tr li - S thu GTGT u vo c hon li SD: S thu GTGT u vo cn c khu tr, s thu GTGT u vo c hon li nhng NSNN cha hon

4.2.1.4 Trnh t k ton qu trnh mua hng Trng hp vt t, hng ho mua v sn xut hng ho chu thu GTGT, n v tnh thu GTGT theo phng php khu tr thu. 1. Tr gi thc t vt t nhp kho do mua ngoi, tr tin hoc cn n ngi bn, hoc vay ngn hn mua VT N TK 152 - Nguyn liu, vt liu (Chi tit theo tng th vt t v s tin v s lng) N TK 153- Cng c, dng c (Chi tit theo tng th vt t v s tin v s lng ) N TK 133 - Thu GTGT c khu tr
72

C TK 111 - Tin mt C TK 112- TGNH C TK 331-Phi tr cho ngi bn C TK 311 -Vay ngn hn. 2. Thanh ton tin cho ngi bn hoc thanh tan tin vay ngn hn: N TK 331 - Phi tr cho ngi bn N TK 311 - Vay ngn hn C TK 111 - Tin mt C TK 112 - TGNH. 3. Gi gc vt t nhp kho do mua ngoi thanh ton bng tin tm ng: 3.1 Chi tin tm ng cho ngi lao ng mua VT: N TK 141 - Tm ng (Chi tit cho tng ngi nhn tm ng) C TK 111 - Tin mt. 3.2 Ngi lao ng thanh ton tm ng thc chi c duyt: N TK 152 - Nguyn liu, vt liu (Chi tit tng th VT theo s tin v s lng) N TK 153 - Cng c, dng c (Chi tit tng th VT theo s tin v s lng) N TK 133 - Thu GTGT c khu tr C TK 141 - Tm ng (Chi tit cho tng ngi thanh ton tm ng). - Nu s tin tm ng ln hn (>) s tin thc chi c duyt th CNV phi np li s tin tha nu khng s b tr vo lng. N TK 111 - Tin mt N TK 334 - Phi tr CNV C TK 141 - Tm ng (Chi tit theo tng ngi nhn tm ng).

73

- Nu s tin tm ng nh hn (<) s tin thc chi c duyt th k tan s lm th tc chi thm cho CNV phn thiu N TK 141 - Tm ng (Chi tit theo ngi nhn tm ng) C TK 111 - Tin mt. Trng hp vt t hng ho mua v sn xut hng ho chu thu GTGT, n v tnh thu GTGT theo phng php trc tip hoc sn xut sn phm khng thuc din chu thu GTGT hoc phc v cho hot ng s nghip, phc li, d n th thu GTGT u vo c tnh vo tr gi thc t ca vt t, hng ho nhp kho. N TK 152 - Nguyn liu, vt liu (Chi tit theo tng th vt t v s tin v s lng) N TK153 - Cng c, dng c (Chi tit theo tng th vt t v s tin v s lng) C TK 111 - Tin mt C TK 112 - TGNH C TK 331 - Phi tr cho ngi bn Trong qu trnh tin hnh k ton qu trnh mua hng k ton phi lu : p dng phng tnh gi k ton xc nh gi gc ca tng th vt t nhp kho. - Gi mua VT, thu GTGT u vo phi np lin quan trc tip n tng th VT, k ton cn c vo chng t k ton c lin quan (Ha n GTGT, Bng k thu nhp khu) tp hp trc tip v tng th VT c lin quan. - Cc chi thu mua vt t ( chi ph vn chuyn, bc d, kim nhn . . .) nu lin quan n tng th vt t k ton tp hp trc tip chi ph thu mua cho tng th vt t c lin quan, nu lin quan n nhiu th vt t, k ton phi phn b chi ph thu mua vt t cho tng th vt t theo tiu chun phn b thch hp: nh mc chi ph, trng lng vt t . . . Cng thc phn b chi ph thu mua nh sau: Chi ph thu = Tiu thc Tng chi ph thu mua cn phn b
74

mua phn b cho tng th VT

phn b ca tng th VT

Tng s tiu thc phn b ca tt c cc th VT lin quan

(3)

Trnh t k ton cc nghip v c bn ca k ton qu trnh mua hng c th hin trn s k ton tng hp sau: S k ton tng hp qu trnh mua hng (K ton hng tn kho theo phng php KKTX, n v tnh thu GTGT theo phng php khu tr thu) TK 111-TM TK 112TGNH (1) TK 331-PTCNB (2) (4) TK 311-VNH (3) TK 133TGTGT c khu tr TK 152NL,VL TK 153CCDC

TK 141-Tm ng (5) (6)

75

4.2.2 K ton qu trnh sn xut 4.2.2.1 Cc khi nim lin quan n qu trnh sn xut Qu trnh sn xut trong n v SXKD l qu trnh kt hp cc yu t c bn ca qu trnh sn xut (sc lao ng, t liu lao ng v i tng lao ng) to ra nhng sn phm tho mn nhu cu x hi. Nh vy trong qu trnh sn xut, doanh nghip cn s dng sc lao ng ca con ngi v thng qua t liu lao ng tc ng ln i tng lao ng nhm thay i hnh thi vt cht ca i tng lao ng to ra cc sn phm, dch v tho mn nhu cu sn xut hoc tiu dng ca x hi. Qu trnh sn xut bao gm hai mt, mt mt DN phi b ra cc chi ph tin hnh hot ng sn xut , mt khc kt qu ca qu trnh sn xut l to ra cc sn phm, dch v cung cp cho nhu cu x hi. K ton phi tp hp chi ph sn xut pht sinh trong k v tnh gi thnh sn xut thc t ca sn phm hon thnh, dch v cung ng. Chi ph sn xut l ton b hao ph v lao ng sng, lao ng vt ho tin hnh cc hot ng sn xut kinh doanh ca DN trong mt thi k nht nh. Gi thnh sn phm l biu hin bng tin cc chi ph chi ra hon thnh mt khi lng sn phm, cng vic, lao v nht nh. Gi thnh sn xut thc t ca sn phm, dch v hon thnh c th do chi ph ca nhiu k k ton kt tinh vo. Theo ch k ton hin hnh, gi thnh sn phm bao gm ba khon mc chi ph: - Chi ph nguyn liu,vt liu trc tip: l chi ph nguyn vt liu chnh, vt liu ph s dng trc tip cho hot ng sn xut sn phm, dch v. - Chi ph nhn cng trc tip: l chi ph lao ng trc tip tham gia vo qu trnh hot ng sn xut. Chi ph nhn cng trc tip gm cc khon phi tr cho ngi lao ng trc tip sn xut sn phm, lao v, dch v nh: Lng, cc khon ph cp, cc khon trch theo lng ( Kinh ph cng on, Bo him x hi, Bo him y t), tin n ca. - Chi ph sn xut chung: L cc chi ph sn xut pht sinh trong phm vi phn xng, cng trng, i sn xut ngoi hai khon mc chi ph trn, nh: lng nhn vin gin tip, khu hao TSC phc v sn xut, chi ph in nc phc v sn xut
76

Nhng chi ph sn xut thay i trc tip hoc gn nh trc tip theo s lng sn phm sn xut ra c gi l chi ph bin i, bao gm: Chi ph NL, VL trc tip, chi ph nhn cng trc tip, chi ph sn xut chung bin i (VD: chi ph nhn vin gin tip, chi ph vt liu gin tip.). Nhng chi ph sn xut khng thay i theo s lng sn phm sn xut ra c gi l chi ph c nh, gm chi ph sn xut chung c nh, nh: chi ph khu hao, bo dng my mc thit b, nh xng, chi ph qun l hnh chnh cc phn xng Theo quy nh ca chun mc k ton Vit nam hin hnh, vic tnh hoc phn b chi ph sn xut cho mi sn phm phi cn c theo cng sut sn xut bnh thng (Cng sut sn xut bnh thng l s lng sn phm t c mc trung bnh trong cc iu kin sn xut bnh thng, chi ph khng phn b c ghi nhn l chi ph SXKD trong k ) (s nghin cu phn k ton DNSX) 4.2.2.2 Nhim v ca k ton qu trnh sn xut - Ghi chp, phn nh c h thng cc chi ph sn xut theo yu t chi ph v cc khon mc chi ph quy nh (chi ph NL,VL trc tip, chi ph NC trc tip, chi ph SX chung) - Kim tra, gim st tnh hnh thc hin k hoch sn xut sn phm v s lng, cht lng, chng loi. - Tnh tr gi sn phm ang ch to d dang v tnh gi thnh sn xut thc t ca sn phm hon thnh. - Phn tch nh ga tnh hnh thc hin cc nh mc chi ph, k hoch sn xut v cung cp s liu v chi ph sn xut v gi thnh sn xut thc t ca sn phm. 4.2.2.3 Cc ti khon ch yu s dng trong k ton qu trnh sn xut Ti khon 154 - Chi ph sn xut kinh doanh d dang - Tnh cht: L ti khon tp hp chi ph sn xut v tnh gi thnh sn phm - Cng dng: Dng tp hp chi ph SXKD phc v cho vic tnh gi thnh sn phm, lao v, dch v ton doanh nghip. - Kt cu v ni dung: Ti khon 154 - Chi ph sn xut kinh doanh d dang

77

DK: Tr gi sn phm ang ch to d dang u k. PST: Tp hp chi ph SXKD pht sinh trong k ca DN: PSG: - Cc khon ghi gim chi ph sn xut: Tr - Chi ph nguyn liu, vt liu gi ph liu thu hi, gi tr trc tip, Chi ph nhn cng sn phm hng khng sa trc tip mc bnh thng. cha c.. - Chi ph sn xut chung bin - Gi thnh sn xut thc i thc t pht sinh. t ca sn phm, dch v hon thnh. - Chi ph SXC c nh mc bnh thng c phn b vo chi ph ch bin sn phm. Dck: :Chi ph SXKD d dang cui k TK 154 - Chi ph SXKD d dang phi m chi tit theo tng i tng chu chi ph c lin quan. tip Ti khon 621 - Chi ph nguyn liu, vt liu trc

- Tnh cht: L ti khon tp hp - phn phi - Cng dng: Phn nh cc chi ph nguyn vt liu chnh,vt liu ph trc tip dng cho sn xut sn phm, dch v. - Kt cu v ni dung: Ti khon 621 - Chi ph NL,VL trc tip - Tr gi thc t NL,VL dng - Tr gi NL,VL trc tip s trc tip cho sn xut, ch to dng khng ht nhp li kho sn phm hoc thc hin dch - Kt chuyn hoc tnh phn v, lao v trong k k ton b tr gi NVL thc s dng cho SXKD trong k mc bnh thng vo bn N TK 154 - Chi ph SXKD d dang.

TK 621 cui k khng c s d. K ton phi m chi tit theo tng i tng chu chi ph c lin quan.
78

Ti khon 622 - Chi ph nhn cng trc tip

- Tnh cht : L ti khon tp hp - phn phi - Cng dng : Phn nh chi ph lao ng trc tip tham gia vo qu trnh hot ng sn xut. - Kt cu v ni dung: Ti khon 622 - Chi ph nhn cng trc tip - Chi ph nhn cng trc Kt chuyn chi ph tip tham gia qu trnh sn nhn cng trc tip mc xut sn phm, cung cp dch bnh thng vo bn N TK v trong k k ton. 154 - Chi ph SXKDDD TK 622 cui k khng c s d. K ton phi m chi tit theo tng i tng chu chi ph c lin quan. Ti khon 627 - Chi ph sn xut chung - Tnh cht : L ti khon tp hp - phn phi - Cng dng : Phn nh cc chi ph sn xut chung pht sinh cc phn xng, b phn sn xut - Kt cu v ni dung: Ti khon 627 - Chi ph sn xut chung - Cc chi ph sn xut - Cc khon ghi gim chi chung pht sinh trong k. ph sn xut chung - Kt chuyn chi ph sn xut chung c nh mc bnh thng v chi ph SXC bin i vo bn N TK 154 - Chi ph SXKD d dang. TK 627 cui k khng c s d. Ti khon 334 - Phi tr cng nhn vin - Tnh cht : L ti khon phn nh ngun vn kinh doanh

79

- Cng dng : Phn nh cc khon phi tr CNV v tnh hnh thanh ton cc khon phi tr CNV ca DN v tin lng, tin cng, BHXH v cc khon khc thuc thu nhp ca CNV v lao ng thu ngoi. - Kt cu v ni dung: TK 334 -Phi tr cng nhn vin - Cc khon tr cho Cc khon phi tr CNV v lao ng thu ngoi. CNV v lao ng thu ngoi. -Cc khon khu tr vo thu nhp ca CNV SD: Cc khon cn phi tr CNV v lao ng thu ngoi. C bit TK 334 c s d bn N: Phn nh s tr cho CNV ln hn s phi tr. Ti khon 338 - Phi tr phi np khc -Tnh cht: L ti khon phn nh ngun vn kinh doanh - Cng dng: Dng phn nh tnh hnh thanh ton cc khon phi tr, phi np khc ngoi ni dung c phn nh cc ti khon khc (t TK331 n TK 336).

Kt cu v ni dung: ( Gii hn trong cc khon trch KPC, BHXH, BHYT) TK 338 - Phi tr, phi np khc - BHXH phi tr CNV - KPC chi ti n v - KPC, BHXH, BHYT np - Trch KPC, BHXH, BHYT tnh vo chi ph SXKD v tr vo thu nhp ca ngi lao ng.
80

cho cc c quan qun l chc nng. S d: KPC, BHXH, BHYT trch, cha np c quan qun l chc nng. C bit TK 338 c s d bn N : Phn nh s tr, np nhiu hn s phi tr, phi np. TK 214 - Hao mn TSC - Tnh cht: L ti khon iu chnh gim cho cc TK phn nh TSC. - Cng dng: Phn nh gi tr hao mn TSC do trch khu hao hng thng v cc khon tng gim hao mn khc ca TSC - Kt cu v ni dung : Ti khon 214 - Hao mn TSC - Gi tr hao mn TSC gim - Gi tr hao mn TSC do cc l do gim TSC (thanh tng do trch khu hao hng l, nhng bn, iu chuyn i thng hoc do cc l do khc ni khc ) S d: Gi tr hao mn TSC hin c n v 4.2.2.4 Trnh t k ton qu trnh sn xut 1/ Xut NVL dng trc tip cho sn xut sn phm v cho qun l phn xng. N TK 621 - Chi ph NL, VL trc tip ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph) N TK 627 - Chi ph SX chung C TK 152 - Nguyn liu, vt liu. 2/ Tin lng phi tr cho CN trc tip sn xut SP v cho NV qun l PX N TK 622 - Chi ph NC trc tip ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph) N TK 627 - Chi ph SX chung C TK 334 - Phi tr CNV.
81

3/ Cc khon tnh trch theo lng (KPC, BHXH, BHYT) ca CN sn xut sn phm v nhn vin qun l phn xng (Hin nay mc trch ny l 19% tin lng phi tr CNV, trch cho CNV b phn no th tnh vo chi ph ca b phn ): N TK 622 - Chi ph NC trc tip ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph) N TK 627 - Chi ph SX chung C TK 338 - Phi tr, phi np khc. 4/ Trch khu hao TSC dng cho sn xut v qun l trong phn xng sn xut: N TK 627 - Chi ph SX chung C TK 214 - Hao mn TSC. 5/ Chi ph dch v mua ngoi dng trong phm vi phn xng ( chi ph v in nc, in thoi, Fax . . .) N TK 627 - Chi ph SX chung N TK 133 - Thu GTGT c khu tr (nu c) C TK 331 - Phi tr ngi bn. 6/ Cc chi ph khc bng tin phc v cho sn xut v qun l sn xut trong phn xng sn xut: N TK 627 - Chi ph SX chung C TK 111- Tin mt C TK 112 -Tin gi ngn hng C TK 141 -Tm ng. 7/ Cui k kt chuyn chi ph NL, VL trc tip N TK 154 - Chi ph SXKD d dang ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph) C TK 621 - Chi ph NL, VL trc tip ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph). 8/ Cui k kt chuyn chi ph NC trc tip N TK 154 - Chi ph SXKD d dang ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph) C TK 622 - Chi ph NC trc tip
82

( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph). 9/ Cui k kt chuyn ( phn b) chi ph SX chung N TK 154 - Chi ph SXKD d dang ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph) N TK 632-GVHB: Chi ph SXC c nh khng phn b vo chi ph ch bin sn phm C TK 627 - Chi ph SX chung. 10/ Gi thnh thc t ca sn phm hon thnh nhp kho (hoc bn) N TK 155 -Thnh phm mua) N TK 157 - Hng gi i bn (Gi hng cho ngi mua) C TK 154 - Chi ph SXKD d dang ( Chi tit theo tng i tng tp hp chi ph). Lu : - K ton phi p dng phng php tnh gi thch hp c ng k vi c quan qun l chc nng xc nh tr gi thc t nguyn vt liu xut dng cho sn xut v qun l. - Trong cc k sn xut DN thng tin hnh sn xut v cung cp nhiu loi sn phm, lao v khc nhau. Chi ph sn xut chung thng lin quan n nhiu i tng chu chi ph nn chi ph sn xut chung tp hp c trong k phi c phn b cho tng i tng hch ton chi ph theo cc tiu thc phn b thch hp vo thi im cui k nh: nh mc chi ph, tin lng cng nhn sn xut, chi ph trc tip Cng thc phn b chi ph sn xut chung: Tng chi ph sn xut chung Tiu thc cn phn b phn b X Tng s tiu thc phn ca i tng b tng di t ca tt c cc i tng ng - Hot ng sn xut lun c tin hnh tc, trong mi k linlin quan sn xut lun c s tip nhn nhng sn phm cn d dang ca k trc chuyn sang tip tc ch bin, v n cui k ng thi vi sn phm hon thnh c to ra s c c sn
83

(Nhp kho thnh phm)

N TK 632 - Gi vn hng bn (Bn trc tip cho ngi

Chi ph sn xut chung phn b = cho tng

sphm ang ch to d. Vy tng chi ph tp hp c trong mi k (gm tr gi sn phm d dang cui k trc chuyn sang k ny v chi ph sn xut pht sinh trong k ny) phi tnh cho sn phm hon thnh v sn phm ang ch to d dang. Tr gi SP Gi thnh Tr gi SP d dang SX thc Tng chi d dang cui cui k t ca ph k ny = + trc sn phm tp hp chuyn sang chuyn hon trong k sang k TK 152-NL,VL TK 621-CPNL,VLTT TK 154k sau thnh ny CPSXKDD (7)

S k ton tng hp qu trnh sn xut (1)

TK 627-CPSXC TK 214HMTSC TK 155-TP

(4)
TK 632-GVHB TK 331-PTCNB

(9)
TK 133TGTGTKT

(10 )

(5)

TK 152-NL,VL

TK 157-HGB TK 111, 112, 141

(6)

TK 152-NL,VL

TK 111, 112, 141

TK 331-PTCNB TK 152-NL,VL
84

(2) (3)

(8)

4.2.3. K ton qu trnh bn hng 4.2.3.1. Cc khi nim lin quan n qu trnh bn hng. Qu trnh bn hng l qu trnh DN cung cp nhng sn phm sn xut hon thnh, cung ng dch v cho khch hng v thu c nhng khon tin tng ng vi gi tr sn phm, dch v cung cp. Thc cht ca qu trnh bn l qu trnh trao i quyn s hu to ra s chuyn ho t hnh thi vt cht sang hnh thi gi tr. Qu trnh bn hng c hon thnh khi thc hin xong c hai giai on sau: + Bn bn giao hng cho bn mua. + Bn mua tr tin hoc chp nhn tr tin (bn bn c quyn thu tin ca ngi mua) Doanh thu bn hng: L ton b s tin bn sn phm, hng ho, cung cp dch v cho khch hng. - i vi sn phm, hng ho, dch v thuc i tng chu thu GTGT theo phng php khu tr thu v n v tnh thu GTGT theo phng php khu tr thu th doanh thu bn hng c phn nh theo gi bn cha c thu GTGT. - i vi sn phm, hng ho, dch v khng thuc i tng chu thu GTGT, hoc chu thu GTGT theo phng php trc tip th doanh thu bn hng c phn nh theo tng gi thanh ton (bao gm thu GTGT) Nn kinh t Vit Nam ang vn ng theo c ch th trng, trong qu trnh bn hng DN phi chp nhn cc khon gim doanh thu sau: - Gim gi hng bn cho khch hng trong cc trng hp khch hng chp nhn mua hng khng m bo quy cch, phm cht. - Hng bn b tr li do sn phm, hng ho cung cp sai qui cch, km phm cht, khng m bo cc iu khon ca hp ng kinh t k kt, - Chit khu thng mi cho khch hng hng khi khch mua hng vi khi lng ln. ng thi trong qu trnh bn sn phm, hng ho, cung cp dch v doanh nghip cn phi thc hin ngha v i vi Ngn sch Nh nc di hnh thc thu kinh doanh: Thu tiu th c
85

bit, thu xut khu, thu GTGT phi np theo phng php trc tip. Cc khon trn lm gim doanh thu bn hng ca DN, phn doanh thu bn hng cn li sau khi tr i cc khon gim tr gi l doanh thu thun.

Doanh thu Tng thun doanh ca hot = thu ng bn hng bn hng

Cc Thu XK, thu khon tiu th c bit, lm thu GTGT phi gim np theo phng doanh php trc tip thu (nu (nu c) c)

iu hnh ton b hot ng ca DN, tin hnh hot ng bn hng DN phi b ra cc khon chi ph: Chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip. Hot ng bn hng l mt trong nhng hot ng thng thng ca doanh nghip nn phi chu mt phn chi ph kinh doanh ny. - Chi ph bn hng: L cc khon chi ph v bao b, chi ph vn chuyn, bc d hng bn, chi ph qung co, chi ph bo hnh, chi ph tip th... pht sinh trong qu trnh bn hng. - Chi ph qun l DN: L nhng chi ph cho qun l hnh chnh, chi ph phc v sn xut phc v cho hot ng ca ton DN nh lng nhn vin qun l doanh nghip, khu hao TSC phc v qun l doanh nghip Cui k hot ng SXKD, k ton phi xc nh kt qu kinh doanh. K qu ca hot ng bn hng c xc nh theo cng thc sau: Doanh thu Gi gc hng Li nhun gp = thun hot bn ng bn hng Kt qu bn = Li - CPBH phn - CPQLDN phn nhun b cho hot b cho hot gp ng bn ng
86

hng

hng

bn hng

4.2.3.2 Nhim v ca k ton qu trnh bn hng - Phn nh, kim tra v gim st tnh hnh thc hin k hoch bn theo tng mt hng v s lng, gi c, tng a im kinh doanh . Tnh hnh thanh ton vi khch hng, thanh ton vi ngn sch. - Xc nh v phn nh chnh xc tr gi vn hng bn, cc khon ghi gim doanh thu bn hng, doanh thu thun, chi ph bn hng, chi ph QLDN v phn b chi ph bn hng, chi ph QLDN cho cc i tng c lin quan v t xc nh chnh xc kt qu qu trnh bn hng. 4.2.3.3 Cc ti khon ch yu s dng trong k ton qu trnh bn hng Ti khon 155- Thnh phm - Tnh cht : L ti khon phn nh ti sn - Cng dng : Phn nh gi tr hin c v tnh hnh bin ng ca cc loi thnh phm trong DN - Kt cu v ni dung: Ti khon 155 - Thnh phm - Tr gi thc t thnh - Tr gi thc t thnh phm nhp kho phm xut kho - Tr gi ca thnh phm - Tr gi thnh phm tha khi kim k thiu khi kim k - Kt chuyn tr gi thc - Kt chuyn tr gi thc t thnh phm tn kho cui t thnh phm tn kho k. (PPKKK) u k. (PPKKK) Dck: Tr gi thc t thnh phm tn kho Ti khon 632 - Gi vn hng bn - Tnh cht : L ti khon tp hp - phn phi - Cng dng : Phn nh tr gi vn thnh phm hng ho, lao v, dch v bn trong k. - Kt cu v ni dung:
87

Ti khon 632 - Gi vn hng bn Tr gi vn ca thnh Kt chuyn gi vn ca phm, hng ho, lao v, thnh phm, hng ho, lao dch v cung cp theo v, dch v bn vo bn N tng ho n. TK 911 - X KQKD TK 632 khng c s d cui k v Ti khon 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch

- Tnh cht : L ti khon kt qu nghip v - Tc dng : Phn nh tng s doanh thu thc t ca hot ng SXKD thc hin trong mt k k ton.

- Kt cu v ni dung: Ti khon 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v -S thu tiu th c bit, Doanh thu bn sn phm, thu xut khu, thu GTGT hng ho v cung cp lao theo phng php trc tip. v, dch v ca DN thc hin trong k k ton - Cui k kt chuyn CKTM - Cui k kt chuyn tr gi hng bn b tr li - Cui k kt chuyn khon gim gi hng bn - Kt chuyn doanh thu thun vo TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh
88

TK 511 cui k khng c s d Ti khon 131 - Phi thu ca khch hng - Tnh cht : L ti khon phn nh ti sn (trong thanh ton) - Cng dng : Phn nh cc khon n phi thu v tnh hnh thanh ton cc khon n phi thu ca khch hng v tin bn sn phm,hng ho,cung cp dch v. Ti khon 131 - Phi thu ca khch hng - S tin phi thu ca - S tin khch hng khch hng v bn sn tr n phm, hng ho v cung cp - S tin nhn ng trc, lao v, dch v ghi nhn tr trc ca khch hng - S tin tha tr li cho - S tin chit khu thkhch hng ng mi cho ngi mua - Tin gim gi cho khch hng sau khi giao hng do hng sai quy cch, km phm cht - Doanh thu ca s hng bn b ngi mua tr li Dck: S tin cn phi thu ca khch hng C bit TK 131 c th c s d bn C: Phn nh s tin nhn trc hoc s thu nhiu hn s phi thu ca khch hng chi tit theo tng i tng c th. Ti khon 641 - Chi ph bn hng - Tnh cht: L ti khon tp hp - phn phi - Cng dng: Phn nh cc chi ph pht sinh trong qu trnh bn thnh phm, hng ho, cung cp dch v. - Kt cu v ni dung: Ti khon 641 - Chi ph bn hng Chi ph bn hng thc t - Cc khon ghi gim chi pht sinh trong k ph bn hng
89

- Kt chuyn chi ph bn hng vo bn N TK 911 - XKQKD Ti khon 641 cui k khng c s d Ti khon 642 - Chi ph qun l DN - Tnh cht : L ti khon tp hp - phn phi - Cng dng: Phn nh cc chi ph qun l v phc v sn xut c tnh cht chung ton DN - Kt cu v ni dung: Ti khon 642 - Chi ph qun l doanh nghip Chi ph QLDN thc t - Cc khon ghi gim chi pht sinh trong k ph QLDN - Kt chuyn chi ph QLDN vo bn N TK 911 XKQKD Ti khon 642 cui k khng c s d Ti khon 333 - Thu v cc khon phi np Nh nc - Tnh cht : L ti khon phn nh ngun vn (n phi tr) - Cng dng : Phn nh quan h thanh ton gia n v vi nh nc v cc khon thu, ph, l ph, cc khon phi np khc v phn nh tnh hnh thc hin ngha v thanh ton ca doanh nghip vi Nh nc trong k k ton. - Kt cu v ni dung: Ti khon 333 - Thu v cc khon phi np Nh nc S thu, ph, l ph v cc Thu, ph, l ph v khon np Nh nc cc khon phi np nh nc S d : Thu, ph, l ph v cc khon cn phi np Nh nc Ti khon 911 - Xc nh kt qu kinh doanh : Ti khon ny c trnh by Bi 3 - Phng php ti khon k ton. Ti khon 421 - Li nhun cha phn phi
90

- Tnh cht : L ti khon phn nh ngun vn kinh doanh - Cng dng : Phn nh kt qu kinh doanh v phn phi kt qu kinh doanh ca DN - Kt cu v ni dung: Ti khon 421 - Li nhun cha phn phi - S l v hot ng kinh - S li nhun trc thu doanh ca DN v HKD trong k. - Phn phi li nhun KD - X l cc khon l v HKD S d: S LN cha phn phi hoc cha s dng 4.2.3.4. Trnh t hch ton qu trnh bn hng 1/ Gi gc thnh phm xut bn. N TK 632 - Gi vn hng bn (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD) C TK 155 - Thnh phm C TK 154 - Chi ph SXKD d dang. 2/ Tp hp Chi ph bn hng, Chi ph QLDN thc t pht sinh. N TK 641 - Chi ph bn hng N TK 642- Chi ph QLDN C TK lin quan (TK - TM; TK - TGNH ; TK -...). 3/ Doanh thu bn hng trong k. N TK 111, 112 - TM, TGNH (Nu khch hng tr tin ngay) N TK 131 - Phi thu ca khch hng (Nu khch hng cn n) C TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD) C TK 333 - Thu v cc khon phi np NN Thu GTGT u ra(n v tnh thu GTGT theo phng php khu tr thu). i vi sn phm, hng ho, dch v khng thuc i tng chu thu GTGT, hoc chu thu GTGT theo phng php trc tip th doanh thu bn hng c phn nh theo tng gi thanh ton.
91

Doanh thu bn hng v cung cp dch v c ghi nhn: N TK 111, 112 - TM, TGNH (Nu khch hng tr tin ngay) N TK 131 - PTCKH (Nu khch hng cn n) C TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v (Chi tit theo tng mt hng, tng a im kinh doanh).. Thu GTGT u ra phi np, k ton ghi s: N TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v (Chi tit theo tng mt hng, tng a im kinh doanh). C TK 333 - Thu v cc khon phi np Nh nc (Chi tit thu GTGT u ra). 4/ Cui k k ton kt chuyn doanh thu thun trong k N TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD) C TK 911 - Xc nh kt qu (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD). 5/ Cui k k ton kt chuyn tr gi vn thc t hng bn N TK 911 - Xc nh kt qu (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD) C TK 632 - Gi vn hng bn (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD). 6/ Cui k k ton kt chuyn (phn b) CPBH, CPQLDN cho hot ng bn hng v cung cp dch v. N TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD) C TK 641 - CPBH C TK 642 - CPQLDN. 7/ Cui k k ton xc nh kt qu bn hng 7.1 Kt chuyn li nhun trc thu ca hot ng kinh doanh trong k. N TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanhs C TK 421 - Li nhun cha phn phi.
92

7.2 Kt chuyn l ca hot ng kinh doanh trong k. N TK 421 - Li nhun cha phn phi C TK 911- Xc nh kt qu kinh doanh (Chi tit theo tng mt hng, tng a im KD). Doanh nghip thng kinh doanh nhiu mt hng, ti nhiu a im kinh doanh, hch ton chnh xc kt qu kinh doanh sau khi tp hp c cc chi ph bn hnhng, chi ph qun l doanh nghip cn phi phn b cho tng hot ng bn hng v cung cp dch v, cho tng mt hng, tng a im kinh doanh theo tiu chun phn b thch hp: nh mc chi ph, tr gi vn hng bn, doanh thu bn hng ... Cng thc phn b chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip nh sau: Tiu thc phn b ca tng i tng Tng CPBH (CPQLDN) cn phn b Tng s tiu thc phn b ca tt c cc i tng c lin quan

CPBH (CPQLDN) phn b cho tng i tng =

Cc nghip v kinh t trn c th hin s k ton sau : S k ton tng hp qu trnh bn hng
TK 154 - CPSXKDDD TK 632- GVHB TK 155 - TP TK 911XKQKD TK 511 DTBH v CCDV TK 111-TM TK 112-TGNH

(1)

(5)

(4)

TK lin quan

(2)

TK 641-CPBH TK 642CPQLDN

TK 333-TVCKNNN

(6)

(3)

TK 131PTCKH

TK421-LNCPP

(3)

(7.1 ) (7.2 )
93

Chng 5:

Phng php tng hp - cn i k ton

5.1. Khi nim, ngha, nguyn tc chung xy dng mu bng tng hp - cn i k ton 5.1.1 Khi nim phng php tng hp - cn i k ton. Phng php tng hp - cn i k ton l phng php k ton, tng hp s liu t cc s k ton theo cc mi quan h cn i vn c ca i tng k ton nhm cung cp cc ch tiu kinh t ti chnh trong n v. Hnh thc biu hin ca phng php tng hp - cn i k ton: L h thng cc bng tng hp - cn i k ton (cn gi l bo co k ton). S liu trn s k ton sau khi c tng hp theo cc ch tiu kinh t ti chnh cn thit, ng vi ni dung v phng php tnh quy nh s c phn nh vo cc mu biu bo co k ton. 5.1.2 ngha ca phng php tng hp - cn i k ton - Cung cp nhng thng tin kinh t ti chnh tng hp cn thit theo cc ch tiu kinh t ti chnh, gip cho n v, cc c quan qun l chc nng ca Nh nc v cc i tng khc s dng thng tin k ton ca n v tin hnh kim tra, phn tch, nh gi tnh hnh hot ng SXKD, tnh hnh ti chnh, s dng vn, tnh hnh chp hnh ch , chnh sch kinh t ti chnh ca n v. - Cung cp nhng thng tin v tnh cn i ca cc quan h kinh t c bn gip cho vic xut phng hng, bin php qun l kinh t c hiu qu nht. 5.1.3 Cc loi bng tng hp - cn i k ton 5.1.3.1 Cc mi quan h cn i c bn ca k ton Gia cc i tng k ton c mi lin h cn i vn c ca chng, cc mi quan h cn i gm hai loi: + Quan h cn i tng th (cn i chung): Phn nh cc quan h cn i gia cc i tng k ton dng tng qut. Bao gm cc mi quan h cn i c bn sau: Mi quan h cn i gia ti sn v ngun vn hnh thnh ti sn c th hin trong cc ng thc kinh t sau: Ti sn = N phi tr ch s hu Ti sn = Ti sn lu ng + Ti sn c nh
94

+ Ngun vn

Ngun vn ch s hu phi tr

Ti sn - N

Mi quan h gia chi ph, thu nhp v kt qu kinh doanh:

Kt qu kinh doanh = Thu nhp Chi ph

+ Quan h cn i b phn (cn i tng phn): Phn nh cc quan h cn i ca tng b phn, tng i tng k ton l ti sn, ngun vn. Mi quan h ny th hin qua cng thc: Ti sn (ngun vn) hin c cui k Ti sn ngun = + vn) hin c u k Ti sn ngun vn) tng trong k Ti sn (ngun vn) gim trong k

5.1.3.2 Cc loi bng tng hp - cn i k ton Cn c vo mc khi qut ca thng tin do k ton cung cp, i tng s dng thng tin k ton v mi quan h cn i ca i tng k ton trong bng tng hp - cn i k ton, h thng cc bng tng hp - cn i k ton c chia thnh hai loi:

- Cc bng tng hp cn i - k ton tng th (cn gi l Bo co ti chnh): Nh Bng cn i k ton; Bo co kt qu kinh doanh ... Cc ch tiu kinh t ti chnh phn nh trong cc bng ny c tnh cht tng qut, ch yu phc v cho cc i tng s dng thng tin k ton ngoi doanh nghip. - Cc bng tng hp - cn i k ton b phn (cn gi l Bo co k ton qun tr): L nhng bo co phn nh tnh hnh ca tng b phn, tng hot ng: Nh Bo co cn i vt t; Bo co tnh hnh hin c v tng gim TSC; Bo co tnh hnh thanh ton; Bo co chi ph sn xut... Cc ch tiu kinh t ti chnh phn nh trong cc bng ny ch phc v cho cc cp qun l trong doanh nghip. 5.1.4 Nguyn tc chung xy dng cc mu biu ca cc bng tng hp - cn i k ton. - Mu biu phi n gin, thun tin cho vic ghi chp s liu ca thng tin k ton, ph hp vi iu kin tin hnh cng tc k ton trong n v. - H thng cc ch tiu kinh t ti chnh trong bng phi thit thc v c sp xp theo trnh t khoa hc theo ng mi quan h cn i khch quan, phi p ng c yu cu cung cp thng tin kinh t phc v cng tc qun l kinh t ca cc i tng s dng thng tin trong bng tng hp - cn i k ton. 5.1.5 Cc yu cu v nhng cng vic chun b trc khi lp Bng tng hp cn i k ton.
95

5.1.5.1 Yu cu khi lp Bng tng hp - cn i k ton. - Cc ch tiu phn nh trong Bng tng hp - cn i k ton phi thng nht vi cc ch tiu k hoch v ni dung v phng php tnh. - S liu phn nh trong bng tng hp - cn i k ton phi chnh xc, trung thc, khch quan tnh hnh thc t ca n v. - Khi lp bng tng hp - cn i k ton phi lp ng mu biu quy nh, ghi y cc ch tiu quy nh trong bng, s liu gia cc ch tiu lin quan trong bng v gia cc bng tng hp cn i k ton c lin quan phi ph hp vi nhau. - Bo co k ton phi c lp v gi kp thi ng hn quy nh. 5.1.5.2. Nhng cng vic chun b trc khi lp Bng tng hp cn i - k ton - Kim tra vic ghi s k ton, m bo mi s liu ghi trn chng t pht sinh trong k hch ton u c ghi y , trung thc, chnh xc vo s k ton. - Hon tt vic ghi s k ton, kho s v i chiu s liu gia cc s k ton tng hp, gia cc s k ton tng hp v cc s k ton chi tit c lin quan. Trng hp pht hin sai st phi sa cha s k ton theo ng quy tc cha s. - Thc hin ch kim k nh k vi nhng i tng l ti sn, vt t, tin vn, cng n. i chiu gia s liu thc t vi s liu trn s k ton v iu chnh s liu trn s k ton nhm m bo ngun s liu lp bng tng hp - cn i k ton hp l v trung thc. - Chun b y mu biu ca cc bng tng hp - cn i k ton theo ng mu biu ban hnh. 5.2 Bng cn i k ton 5.2.1 Ni dung, kt cu ca Bng cn i k ton 5.2.1.1 Khi nim ca ca Bng cn i k ton. Bng cn i k ton l mt hnh thc biu hin ca phng php tng hp cn i k ton, phn nh tng qut ton b gi tr ti sn hin c v ngun hnh thnh ti sn ti mt thi im nht nh.

96

Bng cn i k ton thuc loi bng cn i tng th, Bng cn i k ton phn nh s cn i gia gi tr ti sn v ngun hnh thnh ti sn ca n v
Gi tr ti sn = N phi tr + Ngun vn ch s hu

5.2.1.2 Kt cu ca Bng cn i k ton. Bng cn i k ton c thit k da trn ng thc kinh t trn, V vy kt cu ca bng c xy dng bao gm hai phn : Phn Ti sn - phn nh gi tr ti sn v phn chia theo kt cu ca ti sn, phn Ngun vn - phn nh ngun hnh thnh ti sn . Cc phn ny c th b tr trn v di hoc b tr bn tri v bn phi ca Bng cn i k ton. - Phn Ti sn ca Bng cn i k ton: bao gm cc ch tiu phn nh ton b gi tr ti sn hin c ti thi im lp Bng cn i k ton. - Phn Ngun vn ca Bng cn i k ton bao gm cc ch tiu phn nh ngun hnh thnh ti sn hin c ti thi im lp Bng cn i k ton. C hai phn Ti sn v Ngun vn ngoi ct phn nh cc ch tiu kinh t ngoi ra cn gm c cc ct :
- M s: M ho cc ch tiu kinh t trn bng cn i k ton, phc v cho vic c gii ho cng tc k ton.

- S u nm: Phn nh s hin c ca ch tiu kinh t t ti thi im u nm, l s hin c ca ch tiu kinh t ti thi im cui nm trc. - S cui k: Phn nh s hin c ca ch tiu kinh t ti thi im lp Bng cn i k ton. Ngoi hai phn Ti sn v Ngun vn, Bng cn i k ton cn c thm phn cc ch tiu ngoi Bng cn i k ton phn nh ti sn ca n v khc m n v ang qun l, s dng v phn nh b sung cho cc ch tiu phn nh trong phn ti sn v ngun vn trn. Ngy...thng... nm .. n v tnh:

97

Ti sn

M s

S u n m

S cu i k

Ngun vn

M s

S u n m

S cu i k

A. Ti sn lu ng v u t ngn hn - Tin mt ti qu - Tin gi ngn hng - Phi thu ca KH - NL,VL tn kho - ... B.Ti sn c nh, u t di hn - TSC hu hnh -TSC v hnh - .... Tng cng ti sn

A. N phi tr - Vay ngn hn - Phi tr cho ngi bn - Phi tr CNV - Vay di hn - ... B. Ngun vn ch s hu - N. Vn KD - N.Vn u t XDCB - ...

Tng cng NV

Cc ch tiu ngoi bng cn i k ton Ch tiu 1. Ti sn thu ngoi 2. Vt t hng ho nhn gi h, gia cng 3. Hng ho nhn bn h, nhn k gi 4. N kh i x l
98

S u nm

S cui k

5. ....... 5.2.2 Tnh cht cn i ca bng cn i k ton 5.2.2.1 Ni dung, tc dng ca tnh cht cn i trn bng cn i k ton Ni dung ca tnh cn i: Tng s tin phn Ti sn v phn Ngun vn lun lun bng nhau. Tng s Ti sn = Tng s Ngun vn Tc dng ca tnh cn i : Thng qua tnh cht cn i ca bng cn i k ton kim tra tnh ng n, chnh xc trong vic ghi s k ton v vic lp bng cn i k ton. C s khoa hc ca tnh cn i: Bng cn i k ton chia thnh hai phn: Phn Ti sn - phn nh ti sn theo kt cu ca ti sn, phn Ngun vn - phn nh cc ngun hnh thnh ti sn. Mi loi ti sn u do mt hoc mt s ngun hnh thnh. Gi tr ti sn v Ngun hnh thnh ti sn l hai mt biu hin ca lng ti sn hin c ca n v. Do ti mt thi im tng s tin phn Ti sn phi bng tng s tin phn Ngun vn ca Bng cn i k ton. 5.2.2.2 Chng minh tnh cn i ca Bng cn i k ton Trong qu trnh hot ng ca n v, cc nghip v kinh t din ra rt a dng v phong ph s lm cho ti sn v ngun vn thng xuyn bin ng nhng chng khng lm nh hng n tnh cn i ca Bng cn i k ton. Xt nh hng ca cc nghip v kinh t n cc i tng k ton l ti sn v ngun vn c phn nh trong Bng cn i k ton th ch c bn trng hp nh trnh by phn cch ghi kp trn ti khon k ton. C th ly s liu thc t ca mt n v k ton bt k chng minh tnh cn i ca Bng cn i k ton. Ti Cng ty XYZ trong qu III nm N, c ti liu k ton sau (n v: 1.000 ): - Bng cn i k ton lp ngy 31/03/N:

99

Bng cn i k ton Ngy 31 thng 03 nm N n v tnh: 1000 Ti sn - Tin mt ti qu - Tin hng gi ngn S tin Ngun vn S tin 1.287.000

2.000 - Vay ngn hn

- Phi thu ca khch hng - Tm ng - NL, VL tn kho - Chi ph SXKD d dang - Thnh phm tn kho - TSC hu hnh Tng cng ti sn

864.000 - Phi tr cho ngi 72.000 bn 163.000 96.000 - Phi tr CNV 45.000 168.000 -Thu v cc khon 1.478.00 6.880.000 PN NN 0 895.000 - Ngun vn KD 638.000 654.000 -Li nhun cha phn 247.000 248.000 phi 6.863.00 - Qu u t pht 0 trin - Ngun vn u t XDCB 10.300. 000 Tng cng ngun vn 10.300.0 00

- Trong qu III/ nm N, c cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh: 1) Rt TGNH v nhp qu tin mt : 120.000 2) Vay ngn hn ngn hng chuyn tr n cho ngi bn: 72.000 3) Mua nguyn vt liu nhp kho, C.ty cha tr tin ngi bn : 150.000 4) Chuyn tin gi ngn hng np thu GTGT cho NSNN: 100.000 Nhn xt nh hng ca cc nghip v kinh t trn n Bng cn i k ton: Trng hp th nht: Nghip v kinh t pht sinh ch nh hng n ti sn, lm cho loi ti sn ny tng thm ng thi lm cho loi ti sn khc gim bt mt lng tng ng, nhng tng s Ti sn khng thay i.
100

Nghip v kinh t s 1 ch nh hng ti phn Ti sn ca Bng cn i k ton, lm cho khon ti sn tin mt tng: 120.000, ng thi lm cho khon ti sn tin gi ngn hng gim bt tng ng: 120.000, cc khon ti sn khc khng thay i. Nh vy tng s tin phn Ti sn: 10.300.000 bng tng s tin phn Ngun vn: 10.300.000, tnh cn i ca Bng cn i k ton vn bo m nhng t trng cc loi Ti sn trong tng s phn Ti sn thay i. Trng hp th hai: Nghip v kinh t pht sinh ch nh hng n cc khon Ngun vn, lm Ngun vn ny tng thm, ng thi lm Ngun vn khc gim bt mt lng tng ng, nhng tng s Ngun vn vn khng thay i. Nghip v kinh t s 2: Ch nh hng ti phn Ngun vn ca Bng cn i k ton, lm cho khon Ngun vn l n phi tr ngn hn tng: 72.000, ng thi lm cho khon Ngun vn l n phi tr cho ngi bn gim bt mt lng tng ng: 72.000, cc khon ngun vn khc khng thay i, dn n tng s tin phn Ngun vn vn khng i m ch lm thay i t trng cc loi Ngun vn, tng s tin phn Ti sn vn bng tng s tin phn Ngun vn: 10.300.000 tnh cn i ca Bng cn i k ton c bo tn. Trng hp th ba: Nghip v kinh t pht sinh nh hng n c Ti sn v Ngun vn lm cho Ngun vn tng thm, ng thi cng lm cho Ti sn c lin quan v tng s Ti sn v tng s Ngun vn cng tng thm mt lng tng ng. Nghip v kinh t s 3: nh hng ti c hai phn ca Bng cn i k ton, lm cho mt khon Ngun vn l n phi tr cho ngi bn tng: 150.000, ng thi lm cho mt khon Ti sn l NL,VL tn kho tng thm tng ng 150.000. Nh vy s tin c hai phn ca Bng cn i k ton bn u tng: 150.000, tng s Ti sn v Ngun vn u l: 10.450.000, tnh cn i ca Bng cn i k ton vn c m bo, t trng ca tt c cc khon Ti sn, Ngun vn u thay i. Trng hp th t: Nghip v kinh t pht sinh nh hng n c Ti sn v Ngun vn lm cho Ngun vn gim, ng thi cng lm cho Ti sn c lin quan gim bt tng ng, dn n tng s Ti sn v tng s Ngun vn cng gim bt tng ng. Nghip v kinh t s 4 : nh hng ti c hai phn ca Bng cn i k ton, lm cho khon Ngun vn l n phi np Nh nc gim i 100.000, ng thi cng lm cho khon Ti sn TGNH gim i mt lng tng ng 100.000. Nh vy s tin c hai phn ca Bng
101

cn i k ton u gim i mt lng: 100.000, tng s Ti sn v tng s Ngun vn u l: 10.350.000, tnh cn i ca Bng cn i k ton vn c bo m, t trng ca tt c cc khon Ti sn, Ngun vn u thay i. Trong cc trng hp trn, Bng cn i k ton lun m bo tnh cn i vn c. Bng cn i k ton c lp sau khi cc nghip v kinh t pht sinh nh sau: Bng cn i k ton Ngy 30 thng 06 nm N n 1000 Ti sn - Tin mt ti qu - Tin hng gi ngn S tin Ngun vn v tnh: S tin 1.359.00 0 150.000 96.000 68.000 6.880.00 0 895.000 654.000 248.000

122.000 - Vay ngn hn 644.000 - Phi tr cho ngi bn 163.000 - Phi tr CNV 45.000 - Thu v cc khon PN NN 1.628.00 0 - Ngun vn KD 638.000 - L.nhun cha phn phi 247.000 - Qu u t pht trin 6.863.00 0 - Ngun vn u t XDCB 10.350.0 00 Tng cng ngun vn

- Phi thu ca khch hng - Tm ng - NL, VL tn kho - Chi ph SXKD d dang - Thnh phm tn kho - TSC hu hnh Tng cng ti sn

10.350.0 00

Kt lun: Sau khi cc hot ng kinh t ti chnh pht sinh trong qu trnh hot ng ca n v, gi tr ti sn v ngun hnh thnh ti sn ca n v c th thay i nhng tng s tin phn Ti sn v tng s tin phn Ngun vn vn lun bng nhau. Tnh cn i ca Bng cn i k ton lp bt c thi im cui k k ton no vn lun c bo m.

102

5.2.3 Mi quan h gia Bng cn i k ton v Ti khon k ton Bng cn i k ton v Ti khon k ton c mi quan h mt thit vi nhau : - C hai u l hnh thc biu hin ca phng php k ton v u phn nh cc i tng k ton cc gic khc nhau. Bng cn i k ton phn nh tng qut ton b gi tr ti sn v ngun hnh thnh ti sn ca n v trng thi tnh (ti mt thi im). Ti khon k ton phn nh c th tnh hnh hin c (trng thi tnh) v s vn ng (trng thi ng) ca tng loi ti sn, tng ngun vn v tng qu trnh kinh doanh. Vy s liu phn nh bng cn i k ton v ti khon k ton h tr v b sung cho nhau qun l cc i tng k ton cc trng thi khc nhau. - Quan h gia bng cn i k ton v ti khon k ton cn c th hin thng qua nghip v ghi chp s liu k ton. + u nm, khi m s k ton ghi s d u k ca cc ti khon k ton, c th cn c vo s liu ca ct s cui k ca bng cn i k ton ngy 31/12 nm trc kim tra, i chiu v ghi s d u k trn s k ton. + S d cui k ca cc ti khon k ton l c s s liu lp ct s cui k ca bng cn i k ton. -Tn cc ch tiu kinh t phn nh trong bng cn i k ton v tn gi ca cc ti khon k ton tng i ph hp vi nhau.

103

Chng 6:

S k ton v cc hnh thc s k ton.

6.1 S k ton. 6.1.1 Khi nim v nguyn tc xy dng s k ton. 6.1.1.1 Khi nim s k ton. Cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh trong qu trnh hot ng ca n v, c phn nh vo cc bn chng t k ton. Tuy nhn, trn cc bn chng t ch phn nh tng thng tin kinh t ban u ca tng nghip v kinh t v vy n mang tnh cht ri rc v ring bit. qun l c hiu qu cc hot ng kinh t ti chnh trong n v, nhng thng tin phn nh trong cc bn chng t k ton cn phi c phn loi v phn nh c h thng vo cc ti khon k ton trong cc t s k ton ph hp. S k ton l nhng t s c xy dng theo nhng mu nht nh c lin h cht ch vi nhau, c s dng ghi chp h thng ho thng tin v cc hot ng kinh t ti chnh trn c s s liu ca chng t k ton theo ng phng php k ton, nhm cung cp thng tin phc v cng tc lnh o v qun l cc hot ng kinh t ti chnh trong n v. 6.1.1.2 Nguyn tc xy dng mu s k ton. - Kt cu ca s k ton phi khoa hc hp l v y cc yu t c bn sau: + Ngy, thng ghi s. + S hiu v ngy ca chng t dng ghi s. + Din gii (trch yu) tm tt ni dung kinh t ca nghip v kinh t pht sinh. + Phn nh quy m ca nghip v kinh t v mt gi tr v v mt s lng. - Phi tun th nhng quy nh ca ch k ton hin hnh v s k ton. Trong H thng k ton doanh nghip Nh nc ban hnh cc mu s k ton ch yu cho cc n v k ton trong c chia thnh hai loi : + Mu s k ton bt buc (S Ci, s Nht k...): c s dng cho tt c cc n v k ton, trong qu trnh thc hin cc n v khng c tu thay i mu s k ton. + Mu s k ton c tnh cht hng dn (s k ton chi tit): c n v nghin cu xy dng cn c vo nhng quy nh c tnh hng dn ca B Ti Chnh v ph hp vi trnh qun l, iu kin c th ca n v, p ng yu cu qun l ca n v. - Trong iu kin ng dng tin hc trong cng tc k ton, s k ton cn c xy dng, thit k ph hp vi c ch hot ng ca cc phng tin k thut tin hc. m bo cc phng tin thc hin c vic ghi chp, h thng ho thng tin cc hot ng kinh t ti chnh ca n v vo cc s k ton xy dng; thc hin
104

tng hp s liu t cc s k ton theo cc ch tiu kinh t ti chnh phc v lp cc Bo co k ton, cung cp thng tin k ton cho cc i tng s dng thng tin k ton. 6.1.2 Phn loi s k ton ghi nhn h thng ho v tng hp thng tin t cc chng t k ton p ng cc nhu cu s dng thng tin ca cc i tng s dng thng tin do k ton cung cp, s k ton bao gm nhiu loi c kt cu, mc phn nh khi qut ca thng tin .... s dng s k ton c hiu qu, t cung cp cc thng tin phc v cng tc qun l kinh t, cn hiu r cc loi s k ton. Vy phn loi s k ton l vic rt cn thit. S k ton c th c phn loi theo nhiu tiu thc khc nhau : 6.1.2.1 Phn loi s k ton theo cch ghi chp trn s k ton. Theo tiu thc ny, s k ton c chia thnh ba loi: - S ghi theo th t thi gian: L s dng ghi tt c cc hot ng kinh t ti chnh din ra lin tc theo trnh t thi gian cc hot ng kinh t ti chnh pht sinh hoc theo trnh t thi gian b phn k ton nhn c chng t k ton phn nh hot ng kinh t ti chnh . VD: Nht k chung, S ng k chng t ghi s. S dng s ny cho php nhn bit v kim tra c ton b hot ng kinh t ti chnh din ra trong n v. - S ghi theo h thng: L loi s k ton c s dng ghi chp, h thng ho cc hot ng kinh t ti chnh pht sinh theo tng ni dung kinh t, tng ch tiu kinh t, theo tng i tng k ton (theo tng ti khon k ton ). VD: S ci Cc ti khon, s k ton chi tit, s Nht k chng t. Loi s ny cho php nhn bit v kim tra tnh hnh thc hin cc ch tiu kinh t ti chnh ca n v. - S lin hp: L loi s c s dng kt hp ghi chp cc hot ng kinh t ti chnh va theo th t thi gian va theo h thng trn cng mt trang s. VD: s Nht K - S Ci. S dng s ny cho php nhn bit v kim tra ton b hot ng kinh t ti chnh din ra cng nh tnh hnh thc hin cc ch tiu kinh t ti chnh n v. 6.1.2.2 Phn loi s k ton theo ni dung ghi chp trn s k ton. Theo cch phn loi ny, s k ton c chia lm ba loi: - S k ton tng hp: L loi s k ton ghi cc hot ng kinh t ti chnh lin quan n cc i tng k ton dng tng qut c phn nh ti khon k ton tng hp - ti khon cp I. Thuc loi s k ton ny gm: S ci cc ti khon, s Nht k - S ci, Nht k chung, S ng k chng t ghi s. S loi ny cho php nhn bit cc ch tiu kinh t ti chnh dng tng qut.
105

- S k ton chi tit: L loi s k ton ghi cc hot ng kinh t ti chnh mt cch chi tit c th theo cc ti khon k ton chi tit (ti khon cp II, ti khon cp III ...) p ng yu cu qun l ca n v.VD: cc s k ton chi tit v vt t, thanh ton vi khch hng, thanh ton vi ngi bn ... S loi ny cho php nhn bit cc ch tiu kinh t ti chnh, cc i tng k ton c th trong n v. - S k ton kt hp: L loi s k ton c s dng kt hp ghi chp s liu ca cc hot ng kinh t ti chnh dng tng qut (ghi vo cc s k ton tng hp) ng thi chi tit ho s liu (ghi vo s k ton chi tit) phc v cc yu cu qun l v lm gim bt khi lng cng vic ghi chp v s lng s k ton. Thuc loi ny c cc s: Nht k chng t, S ci kiu nhiu ct. S dng s loi ny cho php nhn bit cc ch tiu kinh t ti chnh va dng tng qut va dng chi tit c th v cc i tng k ton. 6.1.2.3 Phn loi s k ton theo cu trc mu s. Theo cch ny, s k ton c chia thnh bn loi: - S k ton kiu mt bn: L loi s m hai ct N, C ca ti khon k ton c b tr cng mt bn ca trang s k ton. VD: S ci ca ti khon k ton c xy dng theo kiu mt bn. - S k ton kiu hai bn: L loi s m trn mi trang s ct s tin ghi N v ghi C c b tr cn i hai bn, bn tri phn nh s pht sinh N, bn phi phn nh s pht sinh C ca ti khon. VD: S ci ca ti khon k ton c xy dng theo kiu hai bn. - S k ton kiu nhiu ct: L loi s k ton trn trang s ct s tin ghi N, ghi C ca ti khon c chia ra lm nhiu ct phn nh nghip v kinh t ti chnh pht sinh mt tng hp kt hp vi theo di i tng k ton v mt chi tit. VD: S Ci ti khon dng nhiu ct, s Nht k chng t. - S k ton kiu bn c: L loi s c thit k theo nguyn tc kt cu ca bng i chiu s pht sinh kiu bn c, mi trong s k ton l giao im gia dng v ct ca s k ton. in hnh ca loi ny l s Nht k chng t. 6.1.2.4 Phn loi s k ton theo hnh thc s k ton. Theo tiu thc ny s k ton c chia thnh hai loi: - S t ri: L loi s k ton m cc trang s c ring bit nhm thun tin trong vic phn cng cng tc v ghi s k ton. Cc loi s ny d tht lc, k ton phi lm tt cng tc bo qun. - S ng thnh quyn: L loi s k ton m cc trang s c ng li thnh quyn, c nh s th t v ng k cc trang s, gia cc trang s phi ng du gip lai. Loi s ny thun tin
106

cho vic bo qun s k ton v s dng i vi nhng i tng k ton pht sinh thng xuyn. 6.1.3 Quy tc ghi s k ton. S k ton c s dng ghi chp cc hot ng kinh t ti chnh pht sinh phn nh trn chng t k ton, khi s dng s k ton phi tun th nhng quy nh trong ch k ton ca Nh nc ban hnh v cng tc m s, ghi s, cha s v kho s k ton. 6.1.3.1 M s k ton. u nin k ton cc n v phi m s k ton theo danh mc s k ton ng k vi c quan qun l Nh nc. Chuyn s d cui nin trc (cui k) sang s d u nin nay (u k) trn cc s k ton. Khi chuyn s d cn i chiu kim tra, m bo s ph hp v s liu gia s k ton tng hp v s k ton chi tit; hay gia s k ton tng hp, s k ton chi tit v Bng Cn i k ton cui nin trc, phn nh chnh xc s ti sn thc t hin c ca n v. Mi n v k ton ch c m mt h thng s k ton chnh thc v duy nht. 6.1.3.2 Ghi s k ton. Vic ghi s k ton phi cn c vo cc chng t k ton hp l hp php. S k ton phi c ghi kp thi, y , chnh xc, r rng; phi c ghi bng mc tt, khng phai, khng nho, ghi lin tc c h thng, khng xen k chn , khng c ghi cch dng; cm ty xo, cm dng cht ho hc sa cha. Khi pht hin sai st trong s k ton phi sa cha theo ng nguyn tc cha s c quy nh. 6.1.3.3 Cha s k ton Nguyn tc c bn ca vic cha s k ton l khng c lm mt s sai. Nu doanh nghip p dng k ton th cng: vic cha s k ton c th thc hin theo cc phng php sau: Phng php ci chnh - iu kin p dng: + S ghi sai c pht hin sm cha nh hng n s tng cng v khng sai quan h i ng ti khon. + Din gii sai. - Cch cha: + Gch ngang gia s (din gii) sai bng mt nt mc . + Vit li s (din gii) ng bng mc thng pha trn s (din gii) sai. + K ton trng v ngi cha s k ton phi k xc nhn vic cha s. - V d: Rt tin gi ngn hng v qu tin mt: 8.000.000.
107

K ton ghi s k ton: N TK 111- Tin mt: 8.000.000 C TK 112- Tin gi ngn hng: 3.000.000 Vic cha s k ton c th hin trn ti khon k ton nh sau: TK TGNH DK: xxx 8.000.000(k ) (1) 800.000 TK Tin mt DK: xxx 8.000.000

Phng php ghi b sung (ghi tng) - iu kin p dng: + S ghi sai nh hn s ng, pht hin sau khi cng s nhng khng sai quan h i ng ti khon (nh khon k ton ng). + B st nghip v kinh t pht sinh ngoi s k ton v pht hin sau khi cng s. - Cch cha: K ton lp nh khon k ton theo ng ni dung kinh t ca nghip v kinh t pht sinh, s tin c ghi l s chnh lch gia s ng v s sai hoc s b b st ghi s k ton v sau tng cng li s k ton. - V d: Mua nguyn liu, vt liu nhp kho. DN cha tr tin cho ngi bn: 5.840.000 K ton ghi s k ton nh sau v cng s k ton: N TK152- Nguyn vt liu: 5.340.000 C TK331Phi tr ngi bn: 5.340.000 K ton ghi b sung nh sau: N TK152- Nguyn vt liu: 500.000 C TK331Phi tr ngi bn: 500.000 Th hin phng php cha s k ton ny trn ti khon k ton nh sau: TK Phi tr ngi bn DK: xxx 5.340.000 (1) TK Nguyn liu, vt liu DK: xxx 5.340.0
108

00

PS: xxx PS: xxx

PS: xxx 500.000 PS: xxx DCK: xxx

(2)

PS: xxx 500.0 00 PS: xxx DCK: xxx

PS: xxx PS: xxx

Trong trng hp nu nghip v kinh t trn cha c phn nh vo s k ton v pht hin sau khi cng s th s tin ghi trn nh khon k ton b sung l: 5.340.000 Phng php ghi s m (ghi gim) - iu kin p dng: + Trng hp ghi ng quan h i ng ti khon nhng s tin ghi sai ln hn s tin c phn nh trn chng t k ton (s ng) nhng khng sai quan h i ng ti khon v pht hin sau khi cng s k ton. + Trng hp ghi trng nghip v kinh t: Cng mt chng t k ton nhng c phn nh nhiu ln vo s k ton pht hin sau khi cng s k ton. + Trng hp ghi sai quan h i ng. - Cch cha: + Trng hp k ton ghi s ng quan h i ng ti khon hoc ghi trng nghip v kinh t * K ton lp "chng t ghi s nh chnh" v c k ton trng hoc ph trch k ton k xc nhn. * K ton lp li nh khon trn bng bt ton [ghi bng mc hoc ghi bng mc thng nhng phi ghi trong ngoc n (xxx)], vi s tin l s ghi tha hoc s ghi trng xo b s ghi sai. * V d: Doanh nghip chuyn tin gi ngn hng tr n cho ngi bn: 56.000.000 K ton ghi s nh sau: N TK112- Tin gi ngn hng: 65.000.000 C TK331- Phi tr cho ngi bn: 65.000.000 Sau khi cng s k ton, k ton pht hin s tin ghi sai ln hn s tin ghi trn chng t k ton v lp chng t k ton b sung sau ghi s k ton nh sau: N TK112- Tin gi ngn hng: (9.000.000)
109

TK331-

Phi

tr

cho

ngi

bn:

(9.000.000) Th hin phng php cha s k ton ny trn ti khon k ton ch T nh sau: TK TGNH DK : xxx (1) (2) 65.000.00 0 PS : PS: xxx xxx (9.000.00 0) PS: PS: xxx xxx DCK : xxx TK Phi tr cho ngi bn DK : xxx 65.000.00 0 PS: PS : xxx xxx (9.000.000 ) PS: PS: xxx xxx DCK: xxx

+ Trng hp k ton ghi trng nghip v trn th trong nh khon k ton, s tin ghi bi bt ton l s tin ghi trng. + Trong trng hp ghi sai quan h i ng * K ton ghi li nh khon k ton ghi sai bng bt ton hu b bt ton ghi sai. * Lp nh khon k ton ng, vi s tin ghi bng mc thng. * V d: Khch hng chuyn tin gi ngn hng tr n cho n v 56.000.000 K ton ghi s k ton: N TK 111- Tin mt: 56.000.000 C TK 131- Phi thu ca KH: 56.000.000 Sau khi cng s k ton pht hin c sai st trn v cha s nh sau: Hu b bt ton ghi sai bng cch lp li nh khon sai s tin ghi bng mc hoc ghi trong ngoc n (xxx). N TK 111- Tin mt: (56.000.000) C TK 131- Phi thu ca KH: (56.000.000) Lp nh khon k ton ng ni dung kinh t ca nghip v kinh t pht sinh. N TK 112- TGNH: 56.000.000 C TK 131- Phi thu ca KH: 56.000.000 Trng hp ny c th hin trn ti khon k ton nh sau:
110

TK Phi thu ca KH DK: xxx 56.000.00 0 (1) PS: xxx PS: xxx (56.000.00 0) (2)

TK Tin mt DK: xxx 56.000. 000 PS : xxx (56.000.0 00) PS: xxx PS: xxx PS: xxx

TK TGNH DK: xxx (3) 56.000.000 PS : xxx DK: xxx Trng hp n v p dng k ton my: - Nu pht hin sai st khi cha in s (bo biu) th tin hnh sa cha trc tip trn my; - Nu in s (bo biu) th tin hnh sa s (bo biu) in theo mt trong ba phng php trn, ng thi sa ch sai s (bo biu) trn my v in li t s (bo biu) vi s liu ng lu km cng t s in sai c sa phc v cho cng tc kim tra, kim sot khi cn. 6.1.3.4 Kho s k ton Cui k k ton (thng, qu, nm), hoc trong cc trng hp: kim k ti sn, st nhp, gii th, chia tch... phi tin hnh kho s k ton. y l vic cng s pht sinh, tnh s d cui k k ton ca cc ti khon trn s k ton cung cp s liu cho vic lp cc Bng tng hp - cn i k ton. m bo s liu k ton phn nh trn cc bo co k ton trung thc v hp l, n v phi tin hnh kim k ti sn v iu chnh s liu trn s k ton ph hp vi s liu thc t kim k. 6.2 Hnh thc k ton 6.2.1 Khi nim - ngha ca hnh thc k ton 6.2.1.1 Khi nim hnh thc k ton.
111

PS: xxx

Hnh thc k ton l h thng t chc s k ton, bao gm s lng s, kt cu cc loi s, mu s v mi quan h gia cc loi s c s dng ghi chp tng hp h thng ho s liu t chng t gc theo mt trnh t v phng php ghi s nht nh nhm cung cp cc ti liu c lin quan n cc ch tiu kinh t ti chnh, phc v vic lp cc bo co k ton. phn bit gia cc hnh thc k ton phi cn c vo kt cu cc loi s k ton, mu s k ton v mi quan h gia cc loi s k ton, trnh t v phng php ghi s k ton. Hin nay, nc ta cc n v k ton ang s dng mt trong bn hnh thc k ton sau: - Hnh thc k ton Nht k chung. - Hnh thc k ton Nht k - S ci. - Hnh thc k ton Chng t ghi s. - Hnh thc k ton Nht k chng t. 6.2.1.2. ngha ca hnh thc k ton Cc hnh thc k ton c s khc nhau t s lng s, kt cu cc loi s, mi quan h v s kt hp gia cc loi s cng nh trnh t v phng php ghi s cng khc nhau. La chn hnh thc k ton ph hp s pht huy y vai tr k ton trong qun l c hiu qu hot ng kinh t ti chnh v thc y n v pht trin. Cc n v k ton cn c vo iu kin c th ca n v la chn hnh thc k ton thch hp. - Quy m, c im hot ng ca n v. - Yu cu qun l v iu kin trang b v ng dng k thut tnh ton. - Trnh ca cn b k ton, cn b qun l. Khi p dng hnh thc k ton no th phi ng k vi c quan qun l chc nng v phi gii trnh trong bo co ti chnh. n v khng c tu thay i hnh thc k ton ng k. 6.2.2 Cc hnh thc k ton 6.2.2.1 Hnh thc k ton Nht k chung. * c im: Tt c cc loi nghip v kinh t ti chnh pht sinh u phi ghi vo S Nht k chung theo trnh t thi gian pht sinh v quan h i ng ti khon. Sau ly s liu trn S Nht k chung ghi S Ci ca tng ti khon k ton c lin quan. * H thng s k ton: - S Nht k chung: L s k ton tng hp s dng ghi chp tt c cc loi nghip v kinh t ti chnh pht sinh theo th t thi gian v theo quan h i ng ti khon. - Cc S Nht k chuyn dng (s Nht k c bit): L s k ton tng hp phn nh loi nghip v kinh t ti chnh din ra nhiu ln trong qu trnh hot ng ca n v (nh thu tin, chi tin, mua hng, bn hng) phc v yu cu qun l ring vi loi nghip v kinh t ti chnh (nh Nht k qu, Nht k mua hng . . .) - S Ci cc ti khon: L s k ton tng hp s dng ghi chp, h thng ho cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh trong k k ton theo ti khon k ton tng hp.
112

- Cc S, Th k ton chi tit: dng ghi chp mt cch chi tit cc nghip v kinh t ti chnh phn nh trn s k ton tng hp p ng yu cu qun l ca n v . * Trnh t ghi s k ton: (1) Hng ngy, cn c vo chng t gc, hoc bng tng hp chng t gc kim tra m bo tnh hp l hp php, tin hnh lp nh khon k ton v ghi trc tip vo S Nht k chung theo th t thi gian v quan h i ng ti khon. (2) Trng hp hot ng kinh t ti chnh c yu cu qun l ring, din ra nhiu ln th khng ghi vo S Nht k chung m t chng t gc hp l, hp php lp nh khon ghi vo S Nht k chuyn dng ph hp. (3) Ring chng t lin quan n tin mt, th qu ghi vo S qu, cui ngy chuyn S qu km chng t thu (chi) tin trong ngy cho k ton. K ton tng hp s liu t S qu lp nh khon k ton v ghi S Nht k thu tin, Nht k chi tin. (4) Hng ngy, bn cnh ghi vo s k ton tng hp, chng t gc no phn nh hot ng kinh t ti chnh cn qun l chi tit cn c dng ghi vo S, Th k ton chi tit c lin quan. (5) Cn c s liu S Nht k chung hoc Nht k chuyn dng, hng ngy (nh k) k ton ghi vo S Ci cc ti khon k ton c lin quan. (6) Cui thng kho s cc S, Th k ton chi tit, ly s liu tng cng ghi vo Bng chi tit s pht sinh m theo tng ti khon k ton. Cn c s liu cn thit trn cc S Ci lp Bng i chiu s pht sinh cc ti khon. (7) Sau , i chiu s liu gia cc Bng chi tit s pht sinh v S Ci ca ti khon tng ng; gia cc Bng chi tit s pht sinh v cc dng s liu ca tng ti khon trn Bng i chiu s pht sinh. Kim tra i chiu s liu trn s Nht k thu (chi) tin, s liu ti khon tin mt trn Bng i chiu s pht sinh vi S qu. (8) Sau khi i chiu m bo s liu ph hp, cn c s liu trn Bng i chiu s pht sinh cc ti khon v cc bng chi tit s pht sinh lp Bo co k ton.

113

S hnh thc k ton Nht k chung Chng t gc (Bng tng hp chng t gc) (2) (3b) S Qu (7) S Nht k chuyn dng S Nht k chung (5) (6)
S, th k ton chi tit

(3a)

(4) (1)

(7)

S Ci (6) Bng i chiu s pht sinh cc ti khon (7)

Cc Bng chi tit s pht sinh

(8) Ghi hng ngy (8) Ghi cui thng i chiu,Bo kim tra co k ton * u, nhc im ca hnh thc k ton Nht k chung: - u im: Vic ghi chp n gin, do kt cu s n gin, rt thun tin cho vic x l cng tc k ton bng my vi tnh. - Nhc im: Vic tng hp s liu bo co khng kp thi nu s phn cng cng tc ca cn b k ton khng hp l. * iu kin p dng: thch hp vi doanh nghip c quy m va, nhiu cn b, nhn vin k ton. 6.2.2.2. Hnh thc k ton Nht k - S ci. * c im: Cc nghip v kinh t pht sinh c kt hp ghi chp theo trnh t thi gian v theo h thng trn cng mt quyn s k ton tng hp duy nht l Nht k - S ci. * H thng s k ton: - S Nht k - S ci: l s k ton tng hp dng phn nh tt c cc nghip v kinh t ti chnh theo trnh t thi gian pht sinh ng thi kt hp h thng ho nghip v kinh t ti chnh pht sinh theo ni dung kinh t (theo tng ti khon k ton). Ghi ch:
114

- Cc S, Th k ton chi tit. * Trnh t ghi s k ton: (1) Hng ngy, cn c vo chng t gc, hoc bng tng hp chng t gc kim tra m bo tnh hp l, hp php, k ton lp nh khon k ton v ghi trc tip vo Nht k - S Ci. (2) Nhng chng t gc lin quan n tin mt, th qu ghi vo s qu, cui ngy s chuyn s qu v chng t gc cho k ton, k ton tng hp s liu t s qu, lp nh khon k ton v ghi vo Nht k - S Ci. (3) Nhng chng t gc phn nh cc hot ng kinh t ti chnh cn qun l chi tit, hng ngy cn c vo chng t gc ghi vo s k ton chi tit c lin quan. (4) Cui thng cn c vo s liu s k ton chi tit lp Bng chi tit s pht sinh theo tng ti khon tng hp. (5) Sau kim tra, i chiu s liu ghi trong Nht k - S ci (s d, s pht sinh), gia s liu Bng chi tit s pht sinh vi s liu ti khon tng ng trong Nht k - S Ci, gia ti khon tin mt trong Nht k - S Ci vi s liu s qu ca th qu. (6) Sau khi i chiu m bo s ph hp ca s liu, cn c s liu trn Nht k - S ci v cc Bng chi tit s pht sinh lp Bo co k ton. S hnh thc k ton Nht k S ci
Chng t gc (Bng tng hp chng t gc)

(2 a) S Qu Ghi ch:

(3)

S, th k ton chi tit (4 (2 ) b) * u nhc im: Cc Bng Nht k - u im: Mu s n gin, d ghi chp, d chi tit s i chiu, (5 S ci kim tra. ) pht sinh (5 - Nhc im: Kh phn cng lao ng k ton tng hp do ) (6) (6) n v ch c mt s tng hp duy nht. * iu kin p dng: ph hp vi cc n v sn xut, hoc hnh chnh s nghip Bo c co quy k m nh, s dng t ti khon k ton ton. 6.2.2.3. Hnh th c k ton Chng t ghi s. * c im: Cc nghip v kinh t ti chnh pht sinh phn nh Chng t gc trc ht phi c c phn loi, tng hp, lp Chng t ghi s, sau mi s dng Chng t ghi s ghi S ci cc ti khon. * H thng s k ton s dng. - S ng k Chng t ghi s: l s k ton tng hp s dng ghi cc hot ng kinh t ti chnh tng hp trong cc Chng t ghi s theo th t thi gian. - S ci cc ti khon. (1) Ghi hng ngy Ghi cui thng i chiu, kim tra
115

- Cc s v th k ton chi tit. chng t ghi s Ngy.. thng ... nm... S hiu ti khon Trch yu N C S tin

S.....

Ghi ch

Km theo ... Chng t gc. S ng k chng t ghi s Nm ...... Chng t ghi s S hiu Ngy, thng

S tin

* Trnh t ghi s k ton: (1) Hng ngy (nh k) cn c vo chng t gc kim tra m bo hp l, hp php, tin hnh phn loi, tng hp s liu lp Chng t ghi s. (2) Cc chng t lin quan n tin mt, th qu ghi vo s qu, cui ngy chuyn s qu km chng t thu (chi) tin mt cho k ton, k ton tng hp s liu lp chng t ghi s v thu tin mt v chi tin mt. (3) Cc chng t phn nh cc hot ng kinh t ti chnh cn theo di c th, k ton phi ghi vo s, th k ton chi tit c lin quan. (4) Cn c vo cc Chng t ghi s lp ghi vo S ng k Chng t ghi s theo trnh t thi gian, sau ghi vo S ci cc ti khon h thng ho nghip v kinh t pht sinh. (5) Cui thng cn c s liu S k ton chi tit lp Bng chi tit s pht sinh; cn c s liu S Ci cc ti khon lp Bng i chiu s pht sinh.
116

(6) Sau , kim tra, i chiu s liu gia s Ci cc ti khon v cc Bng chi tit s pht sinh, gia Bng i chiu s pht sinh v S ng k Chng t ghi s, gia Bng i chiu s pht sinh v cc Bng chi tit s pht sinh. (7) Sau khi i chiu m bo s ph hp v chnh xc, cn c vo Bng i chiu s pht sinh v cc Bng chi tit s pht sinh lp bo co k ton. * u nhc im: - u im: D ghi chp do mu s n gin, d kim tra, i chiu, thun tin cho vic phn cng cng tc v c gii ho cng tc k ton. - Nhc im: Ghi chp vn cn b trng lp, vic kim tra i chiu thng dn vo cui k hch ton nn vic cung cp s liu k ton lp bo co k ton b chm nh hng n tnh kp thi ca k ton. * iu kin p dng: hnh thc ny thch hp vi n v c quy m va hoc ln, c nhiu nghip v pht sinh, s dng nhiu ti khon v p dng k ton trn my vi tnh.

117

S hnh thc k ton Chng t ghi s Chng t gc (3) S, Th k ton chi tit
(5)

(2a ) S Qu (2 b)

(1) Chng t ghi s

(4)

S ng k Chng t ghi s
(6)

S Ci

(6)

Bng chi tit s pht sinh (6)

(5) Bng i chiu s pht sinh (7) Bo co k ton

(7)

Ghi ch:

Ghi hng ngy Ghi cui thng i chiu, kim tra 6.2.2.4. Hnh thc k ton Nht k chng t. * c im: Cc nghip v kinh t pht sinh phn nh chng t gc u c phn loi ghi vo cc S Nht k chng t, cui thng tng hp s liu t cc S Nht k chng t ghi vo S ci. * H thng s k ton s dng. - Nht k chng t: l s k ton tng hp c s dng ghi chp cc hot ng kinh t ti chnh theo s pht sinh bn C ca tng ti khon k ton kt hp phn tch theo cc ti khon c quan h i ng vi N.
118

Mt Nht k chng t c th m cho mt ti khon k ton hoc c th m cho mt s ti khon c ni dung kinh t ging nhau hoc c quan h i ng mt thit vi nhau. VD: + Nht k chng t s1: Ghi C TK 111 - Tin mt + Nht k chng t s 4: Ghi c nhiu ti khon (TK Vay ngn hn, TK N di hn n hn tr, TK Vay di hn, TK N di hn). S Nht k - Chng t c xy dng ch yu theo 2 loi mu s: + S Nht k - Chng t c xy dng kiu nhiu ct s dng ghi hng ngy cc hot ng kinh t ti chnh theo s pht sinh bn C ca mt ti khon c quan h i ng vi bn n ca cc ti khon khc c lin quan. Trn cng mt trang s Nht k Chng t loi ny c th kt hp ghi s k ton tng hp v ghi s k ton chi tit. + S Nht k - Chng t c xy dng kiu bn c, s dng ghi vo cui thng cc hot ng kinh t ti chnh c h thng ho trn cc Bng k, theo s s pht sinh bn C ca nhiu ti khon i ng bn N cc ti khon lin quan. - S Ci cc ti khon: l s k ton tng hp m cho c nm, c xy dng theo mu s kiu bn c. Mi t s dng cho mt ti khon k ton tng hp, trong phn nh s pht sinh N, s pht sinh C v s d cui thng (hoc cui qu). S pht sinh C trn s Ci ly t tng s pht sinh C trn Nht k - Chng t ghi C ti khon , s pht sinh N trn ti khon phn nh chi tit theo tng ti khon i ng C ly t cc Nht k - Chng t c lin quan. S Ci ch ghi mt ln vo ngy cui thng (hoc cui qu) sau khi kho s, kim tra i chiu trn cc Nht k - Chng t. - S, Th k ton chi tit. - Ngoi ra k ton cn s dng cc Bng phn b, Bng k tnh ton, tng hp, phn loi h thng ho phc v cho vic ghi S Nht k chng t. * Trnh t ghi s k ton: (1) Hng ngy, cn c vo cc chng t gc kim tra m bo hp l, hp php, tin hnh phn loi, lp nh khon k ton v ghi vo Nht k chng t. Vi cc chng t phn nh nghip v cn tp hp h thng ho theo cc ch tiu kinh t ti chnh phc v yu cu qun l ring th s c ghi vo Bng k ph hp. (2) Cc chng t gc lin quan n tin mt, th qu ghi vo S Qu, cui ngy chuyn s qu km cc chng t gc cho k ton tng hp ghi vo Nht k - chng t kin quan. (3) Cc chng t phn nh cc hot ng kinh t ti chnh cn qun l chi tit c th c ghi vo cc S chi tit c lin quan.

119

(4) i vi cc chng t gc phn nh cc hot ng kinh t lin quan n chi ph sn xut (vt liu, tin lng, khu hao) cn tnh ton phn b cho tng i tng chu chi ph (cc loi sn phm...). Cui thng cn c cc chng t ny, k ton lp cc Bng phn b (Bng phn Tin lng v cc khon trch theo lng, Bng phn b vt liu, Bng tnh v phn b khu hao TSC). (5) Cn c vo s liu kt qu ca cc Bng phn b k ton ghi vo Bng k, Nht k chng t kin quan. (6) Cui thng kho s cc Bng k ghi vo Nht k chng t c lin quan. (7) Cui thng, kim tra i chiu s liu trong tng Bng k, Chng t gc trong tng Nht k - chng t, gia Nht k - chng t v Bng k c lin quan, sau khi m bo chun xc, k ton kho s cc Nht k chng t ly s liu ghi S ci. (4) (3) (2a) (8) Cn c vo cc S k(1) ton chi tit lp cc Bng chi tit s pht sinh theo tng ti khon tng hp. (9) Kim tra i chiu s liu gia Bng chi tit s pht sinh Bng phn S, Th k S v S Ci ti khon tng ng. bCn c vo Nht k - chng t, S ci, ton chi Qu (10) Bng k, cc Bng tit chi tit s pht sinh lp Bo co k ton. S hnh thc k ton Nht k - chng t Bng k (6) (7a ) (2b ) (8) Nht k chng t

(5)

(7b ) S Ci (9)
Bng tng

hp s liu chi tit

(10) Bo Co k ton

120

Ghi ch: Ghi hng ngy Ghi cui thng i chiu, kim tra * u nhc im: - u im: Gim bt khi lng ghi chp, cung cp thng tin kp thi, thun tin cho vic phn cng cng tc. - Nhc im: Do kt hp nhiu yu cu phn nh trn s k ton v vy kt cu ca s gm nhiu ct v rt phc tp, khng thun tin cho vic thc hin cng tc k ton trn my. * iu kin p dng: thch hp vi nhng n v c quy m ln, c nhiu nghip v kinh t pht sinh phc tp, trnh ca cn b k ton cao, cng tc k ton cn thc hin bng bin php th cng, vic trang b cc phng tin k thut tnh ton mc nht nh. mu s k ton Tn n v:..... S nht k chung Thng... Qu... Nm.... Ng Chng t y ghi s SH NT Din gii S t trang trc chuyn sang ghi s Ci S hiu TK N C S tin N C Ghi ch

Cng chuyn
121

sang trang sau Ngi ghi s nm... (k, h tn) Ngy ... thng ... K ton trng (k, h tn)

122

Tn n v: ... Chng Ng t y ghi s SH NT S nht k s ci Thng ... Nm... TK Tin S mt Din gii ti n N C S d u th ng S PS trong thng ... Cng s PS trong thng S d cui thng Ngi ghi s nm... (k, h tn) Tn n v: ... S ci ti khon (kiu 1 bn) Thng ... Nm... Ng Chng t y ghi SH NT s Din gii S d u thng S PS trong thng ... ... Cng s PS trong thng S d cui thng Ngi ghi s nm... (k, h tn) Ngy ... thng ... K ton trng (k, h tn) TK i ng S tin N C Ghi ch Ngy ... thng ... K ton trng (k, h tn)

TK TGNH N C

TK ... N C

Tn n v:...
123

S ng k chng t ghi s Thng ... Nm... Ngy Chng t ghi s Ghi Din gii S tin ghi s ch SH NT ... Cng Ngi ghi s Ngy ... thng ... nm... (k, h tn) K ton trng (k, h tn)

Tn n v: ... S ci ti khon (kiu 2 bn) Thng ... Nm... N C. t Din gii TK S NT C. t Din gii TK S T i ti ghi S N i ti S N gh H T ng n s H T ng n i ghi ghi s N C - SD u - SD u thng thng - S PS trong - S PS trong thng thng ... ... - Cng s PS - Cng s PS trong thng trong thng - SD cui - SD cui thng thng Ngi ghi s Ngy ... thng ... nm... (k, h tn) K ton trng (k, h tn) Tn n v: S Ci ti khon (kiu nhiu ct) Thng... nm... Ng Chng TK S Din gii S tin ghi n y t tin

124

ghi s

SH NT S d u thng S PS trong thng ... Cng PS trong thng S d cui thng

i n g

Ch Ch Chi i i Cn ti ti ti g n t t t

ghi c

Ngi ghi s nm... (k, h tn) Tn n v:

Ngy ... thng ... K ton trng (k, h tn)

S nht k chng t (kiu bn c) Ghi C cc ti khon .... ghi N cc ti khon khc Cc TK ghi C TK ... TK... TK... TK... Cng Cc TK ghi C TK... TK... TK... TK... ... Cng Ngi ghi s Ngy ... thng ... nm... (k, h tn) K ton trng (k, h tn) Tn n v: S nht k - chng t (kiu nhiu ct) Ghi C ti khon .... ghi N cc ti khon khc Ghi C TK ... ghi N cc TK khc Chng Ng Din TK ... y ghi Cng Chi Chi Cn TK TK s SH NT C TK tit tit g

125

Tng cng Ngi ghi s nm... (k, h tn) Tn n v: S ci ti khon (kiu bn c) S d u nm N C Ghi N TK i ng C TK khc T NKCT s... (ghi C TK...) T NKCT s... (ghi C TK...) ... ... ... ... Cng PS N Tng s PS C S d cui thng Ngi ghi s nm... (k, h tn) N C Ngy ... thng ... K ton trng (k, h tn) Thng Thng ... Thng 12 Cng c nm Ghi ch Ngy ... thng ... K ton trng (k, h tn)

Phn II: K ton doanh nghip Chng 1: t chc cng tc k ton

126

Chng 2: K ton vn bng tin - u t ngn hn v cc khon phi thu Chng 3: k ton nguyn liu, vt liu v cng c, dng c Chng 4:K ton ti sn c nh v u t di hn

127

Chng 6 K ton tin lng v cc khon trch theo tin lng

5.1 Khi nim, ngha, nhim v ca k ton tin lng v cc khon trch theo tin lng

5.1.1 Khi nim v lao ng v phn loi lao ng 5.1.1.1 Khi nim v lao ng v tin lng Qu trnh sn xut l qu trnh kt hp ng thi cng l qu trnh tiu hao cc yu t c bn (lao ng, i tng lao ng v t liu lao ng) trong lao ng vi t cch l hot ng chn tay v tr c ca con ngi s dng cc t liu lao ng nhm tc ng, bin i cc i tng lao ng thnh cc vt phm c ch phc v cho nhu cu sinh hot ca mnh. Vy lao ng l s hao ph c mc ch th lc v tr lc ca ngi nhm tc ng vo cc vt t nhin to thnh vt phm p ng nhu cu ca con ngi hoc thc hin cc hot ng kinh doanh. b p hao ph v sc lao ng nhm ti sn xut sc lao ng th ngi ch s dng lao ng phi tnh v tr cho ngi lao ng cc khon thuc thu nhp ca h trong tin lng l khon thu nhp ch yu ca ngi lao ng. Ngoi ra trong thu nhp ca ngi lao ng cn gm cc khon khc nh: tr cp BHXH, tin thng, tin n ca . . . Trong nn kinh t th trng, sc lao ng l hng ho m gi c ca n c biu hin di hnh thc tin lng (tin cng). Tin lng (tin cng) l biu hin bng tin phn sn phm x hi m ngi ch s dng lao ng phi tr cho ngi lao ng tng ng vi thi gian lao ng, cht lng lao ng v kt qu lao ng ca ngi lao ng. Chi ph tin lng l mt b phn chi ph quan trng cu thnh nn gi thnh sn phm ca doanh nghip. T chc tt cng tc hch ton lao ng t tnh ng th lao lao ng v thanh ton kp thi cho ngi lao ng, s khuyn khch tinh thn hng hi lao ng v to mi quan tm ca ngi lao ng n kt qu cng vic ca h, gp phn tng nng sut lao ng dn n tit kim chi ph v lao ng sng to iu kin h gi thnh sn phm, tng li nhun v nng cao i sng ca ngi lao ng. 5.1.1.2 Phn loi lao ng

128

Do lao ng trong doanh nghip c nhiu loi khc nhau, thun li cho vic qun l v hch ton cn thit phi phn loi lao ng. Phn loi lao ng l vic sp xp lao ng vo cc nhm khc nhau theo nhng c trng nht nh Lao ng c chia theo cc theo tiu thc sau: Phn loi lao ng theo thi gian lao ng: Ton b lao ng trong Doanh nghip c chia thnh cc loi sau: - Lao ng thng xuyn trong danh sch: Lao ng thng xuyn trong danh sch l lc lng lao ng do doanh nghip trc tip qun l v chi tr lng gm: cng nhn vin sn xut kinh doanh c bn v cng nhn vin thuc cc hot ng khc(gm c s hp ng di hn v ngn hn). - Lao ng tm thi mang tnh thi v: L lc lng lao ng lm vic ti cc doanh nghip do cc ngnh khc chi tr lng nh cn b chuyn trch on th, hc sinh, sinh vin thc tp... Phn loi theo quan h vi qu trnh sn xut: Gm : Lao ng trc tip sn xut. Lao ng gin tip sn xut. - Lao ng trc tip sn xut : L nhng ngi trc tip tin hnh cc hot ng sn xut kinh doanh to ra sn phm hay trc tip thc hin cc cng vic nhim v nht nh. Trong lao ng trc tip c phn loi nh sau: +/ Theo ni dung cng vic m ngi lao ng thc hin th lao ng trc tip c chia thnh: Lao ng sn xut kinh doanh chnh, lao ng sn xut kinh doanh ph tr, lao ng ph tr khc. +/ Theo nng lc v trnh chuyn mn lao ng trc tip c chia thnh cc loi sau : * Lao ng c tay ngh cao: Bao gm nhng ngi qua o to chuyn mn v c nhiu kinh nghim trong cng vic thc t c kh nng m nhn cc cng vic phc tp i hi trnh cao. * Lao ng c tay ngh trung bnh: Bao gm nhng ngi qua o to chuyn mn nhng thi gian cng tc thc t cha nhiu hoc cha c o to qua lp chuyn mn nhng c thi gian lm vic thc t tng i di, c trng thnh do hc hi t kinh nghim thc t. * Lao ng ph thng: Lao ng khng phi qua o to vn lm c.
129

- Lao ng gin tip sn xut: L b phn lao ng tham gia mt cch gin tip vo qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Lao ng gin tip gm: Nhng ngi ch o, phc v v qun l kinh doanh trong doanh nghip. Lao ng gin tip c phn loi nh sau: +/ Theo ni dung cng vic v ngh nghip chuyn mn loi lao ng ny c phn chia thnh: Nhn vin k thut, nhn vin qun l kinh t, nhn vin qun l hnh chnh. +/ Theo nng lc v trnh chuyn mn lao ng gin tip c chia thnh nh sau: * Chuyn vin chnh: L nhng ngi c trnh t i hc tr ln, c trnh chuyn mn cao, c kh nng gii quyt cc cng vic mang tnh tng hp, phc tp. * Chuyn vin: L nhng ngi lao ng tt nghip i hc, trn i hc, c thi gian cng tc di, trnh chuyn mn cao. * Cn s : L nhng ngi lao ng mi tt nghip i hc, c thi gian cng tc cha nhiu. * Nhn vin : L nhng ngi lao ng gin tip vi trnh chuyn mn thp c th qua o to cc trng lp chuyn mn, nghip v hoc cha qua o to. Phn loi lao ng trong doanh nghip c ngha to ln trong vic nm bt thng tin v s lng v thnh phm lao ng, v trnh ngh nghip ca ngi lao ng trong doanh nghip, v s b tr lao ng trong doanh nghip t thc hin quy hoch lao ng lp k hoch lao ng. Mt khc, thng qua phn loi lao ng trong ton doanh nghip v tng b phn gip cho vic lp d ton chi ph nhn cng trong chi ph sn xut kinh doanh, lp k hoch qu lng v thun li cho cng tc kim tra tnh hnh thc hin k hoch v d ton ny. Phn loi lao ng theo chc nng ca lao ng trong qu trnh SXKD - Lao ng thc hin chc nng sn xut, ch bin: Bao gm nhng lao ng tham gia trc tip hoc gin tip vo qu trnh sn xut, ch to sn phm hay thc hin cc lao v, dch v nh: Cng nhn trc tip sn xut, nhn vin phn xng ... - Lao ng thc hin chc nng bn hng: L nhng lao ng tham gia hot ng tiu th sn phm, hng ho, lao v, dch v nh: Nhn vin bn hng, tip th, nghin cu th trng ...
130

- Lao ng thc hin chc nng qun l: l nhng lao ng tham gia hot ng qun tr kinh doanh v qun l hnh chnh nh: Cc nhn vin qun l kinh t, nhn vin qun l hnh chnh ... Cch phn loi ny c tc dng gip cho vic tp hp chi ph lao ng c kp thi, chnh xc phn nh c chi ph v chi ph thi k. 5.1.2 Phn loi tin lng Do tin lng c nhiu loi vi tnh cht khc nhau, chi tr cho cc i tng khc nhau nn cn phn loi tin lng. Trn thc t c nhiu cch phn loi tin lng: - Cn c theo cch tr lng th tin lng c chia ra thnh tin lng thi gian v tin lng theo sn phm. - Cn c theo i tng tr lng th tin lng c chia ra thnh tin lng trc tip v tin lng gin tip. - Cn c theo chc nng ca tin lng th tin lng c chia ra thnh tin lng sn xut, tin lng bn hng v tin lng qun l. Mi cch phn loi u c nhng tc dng nht nh trong qun l. thun li cho cng tc hch ton, tin lng c chia ra thnh tin lng chnh v tin lng ph.Trong : - Tin lng chnh: L khon tin lng tr cho ngi lao ng trong thi gian h thc hin nhim v chnh, gm tin lng cp bc v cc khon ph cp (ph cp lm m, lm thm gi... ) - Tin lng ph: L khon tin lng tr cho ngi lao ng trong thi gian h thc hin nhim v khc ngoi nhim v chnh ca h, nh: thi gian lao ng, ngh php, ngh tt, ngh l, hi hp, hc tp, tp dn qun t v, tp phng chy cha chy v ngh ngng sn xut v nguyn nhn khch quan... c hng lng theo ch . Xt v mt hch ton k ton, tin lng chnh ca cng nhn sn xut thng c hch ton trc tip vo chi ph sn xut tng loi sn phm, tin lng ph ca cng nhn sn xut c hch ton v phn b gin tip vo chi ph sn xut cc loi sn phm c lin quan theo tiu thc phn b. Xt v mt phn tch hot ng kinh t, tin lng chnh thng lin quan trc tip n sn lng sn xut v nng sut lao ng, cn tin lng ph khng lin quan trc tip n sn lng sn xut v nng sut lao ng v thng l nhng khon chi theo ch quy nh.
131

5.1.3 ngha ca vic qun l lao ng, tin lng Ch ph tin lng l mt b phn chi ph cu thnh nn gi thnh sn phm, dch v... do doanh nghip sn xut ra. T chc s dng lao ng hp l, hch ton tt lao ng, trn c s tnh ng, chnh xc th lao cho ngi lao ng, thanh ton kp thi tin lng v cc khon lin quan. T kch thch ngi lao ng quan tm n thi gian, kt qu lao ng, cht lng lao ng, chp hnh k lut lao ng, nng cao nng sut lao ng, gp phn tit kim chi ph lao ng sng, h gi thnh sn phm tng li nhun to iu kin nng cao i sng vt cht tinh thn cho ngi lao ng. 5.1.4 Nhim v ca k ton lao ng, tin lng phc v iu hnh v qun l lao ng tin lng trong doanh nghip sn xut phi thc hin nhng nhim v sau: - T chc ghi chp phn nh chnh xc, kp thi, y s lng, cht lng, thi gian v kt qu lao ng. Tnh ng, thanh ton kp thi y tin lng v cc khon khc c lin quan n thu nhp ca ngi lao ng trong doanh nghip. Kim tra tnh hnh huy ng v s dng tin lng trong doanh nghip, vic chp hnh chnh sch v ch lao ng tin lng, tnh hnh s dng qu tin lng. - Hng dn kim tra cc b phn trong doanh nghip thc hin y , ng ch ghi chp ban u v lao ng, tin lng. M s, th k ton v hch ton lao ng tin lng ng ch ti chnh hin hnh. - Tnh ton v phn b chnh xc, ng i tng s dng lao ng v chi ph tin lng cc khon trch theo lng vo chi ph sn xut kinh doanh ca cc b phn ca cc n v s dng lao ng. - Lp bo co k ton v phn tch tnh hnh s dng lao ng, qu lng, xut bin php khai thc c hiu qu tim nng lao ng trong doanh nghip, ngn chn cc hnh vi vi phm ch chnh sch v lao ng, tin lng.
5.2 Cc hnh thc tin lng, qu tin lng v cc khon trch theo tin lng

5.2.1 Cc hnh thc tin lng, qu tin lng 5.2.1.1 Cc hnh thc tin lng Cc doanh nghip hin nay thc hin tuyn dng lao ng theo ch hp ng lao ng. Ngi lao ng phi tun th nhng iu cam kt trong hp ng lao ng, cn doanh nghip
132

phi m bo quyn li cho ngi lao ng trong c tin lng v cc khon khc theo quy nh trong hp ng. Hin nay thang bc lng c bn c nh nc quy nh, nh nc khng ch mc lng ti thiu, khng khng ch mc lng ti a m iu tit bng thu thu nhp ca ngi lao ng.Hin nay, mc lng ti thiu do Nh nc quy nh l 290.000/thng. Vic tnh tr lng cho ngi lao ng trong doanh nghip c thc hin theo cc hnh thc tr lng sau: Hnh thc tin lng thi gian: Khi nim: Tin lng thi gian l hnh thc tin lng tnh theo thi gian lm vic, cp bc k thut hoc chc danh v thang bc lng theo quy nh. Ni dung: Tu theo yu cu trnh qun l thi gian lao ng ca doanh nghip. Tnh tr lng theo thi gian c th thc hin theo 2 cch sau: - Tin lng thi gian gin n: L tin lng c tnh theo thi gian lm vic v n gi lng thi gian. Cng thc tnh:Thi gian lm Tin lng = vic thc t x
thi gian n gi tin lng thi gian ( hay mc lng thi gian)

Tin lng thi gian gin n gm: + Tin lng thng: L tin lng tr c nh hng thng trn c s hp ng lao ng hoc tr cho ngi lao ng theo thang bc lng quy nh gm tin lng cp bc v cc khon ph cp nh ph cp trch nhim, ph cp khu vc... (nu c). Tin lng thng ch yu c p dng cho cng nhn vin lm cng tc qun l hnh chnh, nhn vin qun l kinh t, nhn vin thuc cc ngnh hot ng khng c tnh cht sn xut.Tin lng thng gm tin lng chnh v cc khon ph cp c tnh cht tin lng. Tin lng chnh l tin lng tr theo ngch bc tc l cn c theo trnh ngi lao ng, ni dung cng vic v thi gian cng tc. c tnh theo cng thc (Mi X Hi ) Mi = Mn x Hi + PC Trong : - Hi : H s cp bc lng bc i - Mn: Mc lng ti thiu - Ph cp lng (PC) l khon phi tr cho ngi lao
133

ng cha c tnh vo lng chnh. Tin lng ph cp gm 2 loi: Loi 1: Tin lng ph cp = Mn x h s ph cp Loi 2: Tin lng ph cp = M n x H ix h s ph cp Tin lng tun: L tin lng tr cho mt tun lm vic. Tin lng tun Tin lng thng x 12 = phi tr thng 52 tun Tin lng ngy: L tin lng tr cho mt ngy lm vic v l cn c tnh tr cp bo him x hi phi tr cho cn b cng nhn vin, tr lng cho cn b cng nhn vin nhng ngy hi hp, hc tp v lng hp ng. Tin lng ngy = Tin lng thng S ngy lm vic theo ch quy nh trong thng

Tin lng gi : L tin lng tr cho 1gi lm vic, lm cn c tnh ph cp lm thm gi. Tin lng ngy

Tin lng = gi
gi.

S gi lm vic trong ngy

Tin lng gi thng lm cn c tnh ph cp lm thm h

theo ch (8 )

Tin lng cng nht: L tin lng tnh theo ngy lm vic v mc tin lng ngy tr cho ngi lao ng tm thi cha xp vo thang bc lng. Mc tin lng cng nht do ngi s dng lao ng v ngi lao ng tho thun vi nhau. Hnh thc tin lng cng nht p dng vi lao ng tm thi tuyn dng - Hnh thc tin lng thi gian c thng: L kt hp gia hnh thc tin lng gin n vi ch tin thng trong sn xut. Tin lng = Tin lng + Tin thng thi gian c thi gian c tnh thng gin n cht lng u, nhc im ca hnh thc tin lng thi gian:
134

+ u im: tnh n thi gian lm vic thc t, tnh ton n gin, c th lp bng tnh sn. + Nhc im: Hnh thc tin lng thi gian cha m bo nguyn tc phn phi theo lao ng. Cha gn tin lng vi cht lng lao ng v vy doanh nghip cn kt hp vi cc bin php khuyn khch vt cht, kim tra chp hnh k lut lao ng nhm lm cho ngi lao ng t gic lm vic vi k lut lao ng v nng sut, hiu sut lao ng cao. Ch : Ngh ngy l tt c hng nguyn lng trong cc ngy sau: - Tt dng lch 1 ngy (01/01 dng lch) - Tt m lch 4 ngy (1 ngy cui nm v 3 ngy u nm m lch) - Ngy chin thng 30/04 ngh 1 ngy (30/04) - Ngy quc t lao ng ngh 1 ngy (01/05) - Ngy quc khnh ngh 1 ngy (02/09) Nu cc ngy ngh trn trng vo ngy ngh hng tun th c ngh b vo ngy tip theo. Ngh hng nm (ngh php) ngi lao ng lm vic lin tc 12 thng th c ngh hng nm hng nguyn lng: - 12 ngy vi ngi lao ng lm vic trong iu kin bnh thng - 14 ngy lm vic i vi cng vic nng nhc, c hi, nguy him. - 16 ngy lm vic i vi cng vic c bit nng nhc, c hi, nguy him nhng ni c iu kin sinh sng khc nghit. S ngy ngh nm c tng theo thm nin cng tc c 5 nm c thm 1 ngy. Nu i bng t, tu ho, tu thu m s ngy i ng (c i ln v) trn 2 ngy th t ngy th 3 tr i c tnh thm vo thi gian i ng ngoi s ngy ngh hng nm (ch tnh 1 ln/1nm lm vic ca ngi lao ng). Ngi lm vic vng xa xi ho lnh c ngi s dng lao ng thanh ton tin tu xe cho nhng ngy i ng. Trong trng hp ngh hng nm thm v, chng, con, b m (k c bn chng hoc bn v) nu c yu cu c ngh gp 2 nm, nu ngh gp 3 nm th phi c ngi s dng lao ng ng .
135

Ngoi ra ngi lao ng cn c ngh vic ring vn c hng nguyn lng: - Ngh kt hn: 3 ngy - Ngh con kt hn: 1 ngy - Ngh b, m (c bn v, chng) hoc v, chng, con cht: 3 ngy Ph cp chc v lnh o: L mt khon tin tr cho cng nhn vin hng lng theo ngch, bc lng chuyn mn, nghip v khi c b nhim gi chc v lnh o 1 t chc theo quyt nh ca Nh nc. Ph cp chc v 1 ngi/1 thng = Mc lng ti thiu x h s ph cp chc v Nu lnh o khng trc tip iu hnh n v qu 3 thng (do m au, i hc, ...) th t thng th 4 tr i khng c hng ph cp chc v Ph cp trch nhim: L khon tin nhm b p cho ngi lao ng va trc tip sn xut hoc lm cng tc chuyn mn, nhim v va kim nhim cng tc qun l khng thuc chc v lnh o b nhim hoc nhng ngi lm cng vic i hi trch nhim cao (th kho, th qu, li xe ch hng c bit...) cha xc nh trong mc lng. Ph cp trch nhim = Mc lng ti thiu x h s ph cp trch nhim Ph cp khu vc: Nhm b p cho cng nhn, vin chc lm vic vng c iu kin kh hu xu, vng xa xi ho lnh, i li, sinh hot kh khn nhm gp phn n nh lao ng nhng vng c a l t nhin khng thun li. - a l t nhin khng thun li: Kh hu xu khc nghit v nhit (cao hoc thp hn nhit bnh thng) m, tc gi nh hng n sc kho con ngi. - Nhng vng xa xI, ho lnh nh hng n i sng vt cht v tinh thn. Ph cp khu vc = Mc lng ti thiu x H s ph cp khu vc Ph cp thu ht: nhm khuyn khch cng nhn vin chc n lm vic
136

nhng vng kinh t ni hi o xa t lin thi gian u cha c c s h tng nh hng n i sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng. Hnh thc tin lng sn phm: Khi nim: Hnh thc tin lng sn phm l hnh thc tin lng tr cho ngi lao ng tnh theo s lng sn phm, cng vic, cht lng sn phm hon thnh nghim thu m bo cht lng quy nh v n gi lng sn phm. tr lng theo sn phm cn phi c nh mc lao ng, n gi tin lng hp l tr cho tng loi sn phm, cng vic. T chc tt cng tc kim tra nghim thu sn phm, ng thi phi m bo cc iu kin cng nhn tin hnh lm vic hng lng theo hnh thc tin lng sn phm, nh: my mc thit b, nguyn vt liu . . . Hnh thc tin lng sn phm gm : - Hnh thc tin lng sn phm trc tip: L hnh thc tr lng cho ngi lao ng c tnh theo s lng sn phm hon thnh ng quy cch, phm cht v n gi tin lng sn phm. Tin lng sn phm = Khi lng SPHT x n gi tin lng SP + Hnh thc tin lng sn phm trc tip p dng vi cng nhn chnh trc tip sn xut. Trong n gi lng sn phm khng thay i theo t l hon thnh nh mc lao ng, nn cn gi l hnh thc tin lng sn phm trc tip khng hn ch. + Hnh thc tin lng sn phm gin tip c p dng i vi cc cng nhn phc v cho cng nhn chnh nh cng nhn bo dng my mc thit b, vn chuyn NVL, thnh phm...
Tin lng sn phm gin = tip n gi tin lng gin tip x S lng sn phm hon thnh ca cng nhn sn xut chnh

- Hnh thc tin lng sn phm c thng: Thc cht l s kt hp gia hnh thc tin lng sn phm vi ch tin thng trong sn xut (thng tit kim vt t, tng nng sut lao ng, nng cao cht lng sn phm . . .) - Hnh thc tin lng sn phm lu tin: L hnh thc tin lng tr cho ngi lao ng gm tin lng tnh theo sn phm trc tip v tin thng tnh theo t l lu tin, cn c vo mc vt nh mc lao ng quy nh. Lng sn phm lu tin kch thch mnh m vic tng nhanh nng sut lao ng n p dng ni cn thit phi y mnh tc
137

 sn xut m bo sn xut cn i hoc hon thnh kp thi n t hng. Tin l- = n gi x ng SP lng lu SP tin S lng SP hon thnh + n gi lng SP x S lng x SP vt k hoch T l tin lng lu tin

V d: Mt doanh nghip A quy nh mc thng theo t l lu tin sn phm vt nh sau: S lng vt nh mc t 01% n 20% tr thm 25% n gi lng SP. S lng vt nh mc t 21% n 30% tr thm 35% n gi lng SP. S lng vt nh mc t 31% n 40% tr thm 45% n gi lng SP. S lng vt nh mc t 41% tr ln tr thm 50% n gi lng SP. Doanh nghip xy dng nh mc cho mt cng nhn A bc th 4/7 sn xut sn sn phm X l 1000SP /thng, n gi tin lng tr cho mt sn phm X l 400 / SP . Trong thng cng nhn A th bc 4/7 thc t sn xut c 1350Sp. Tnh tin lng cng nhn A c tnh tr theo hnh thc tin lng lu tin tng phn nh sau: Ngoi 1000 Sp t nh mc cn c cc Sp vt nh mc cc t l nh sau: - 200 Sp vt nh mc t t l 1% -20% nn c hng t l lu tin 25%. - 100 Sp vt nh mc t t l t 21%-30% c hng t l tin lng lu tin 35% - 50 Sp vt nh mc t t l t 31%- 40% c hng t l lng lu tin l 45% Vy tin lng cng nhn A c lnh: Tin lng CN c lnh = (1350sp x 400/Sp) + [(200Sp x 400/sp x 25%) + (100Sp x 400/Sp x 35%) + (50Sp x400/Sp x 45%) = 540.000 + [20.000 + 14.000 +9.000] = 583.000
138

- Hnh thc tin lng khon khi lng sn phm hoc cng vic: L hnh thc tr lng cho ngi lao ng theo khi lng sn phm, cng vic. Hnh thc tin lng ny thng p dng cho nhng cng vic lao ng gin n, cng vic c tnh cht t xut nh khon bc vc, vn chuyn nguyn liu, vt liu thnh phm.... - Hnh thc tin lng khon gn theo sn phm cui cng: L tin lng c tnh theo n gi tng hp cho sn phm hon thnh n cng vic cui cng. Hnh thc tin lng ny p dng cho tng b phn sn xut. - Hnh thc tin lng tr theo sn phm tp th: c p dng i vi cc doanh nghip m kt qu l sn phm ca c tp th cng nhn. Tc dng ca hnh thc tin lng sn phm: Qun trit nguyn tc phn phi theo lao ng, tin lng gn lin vi s lng, cht lng sn phm v kt qu lao ng do kch thch ngi lao ng nng cao nng sut lao ng, tng cht lng sn phm. Cc phng php chia tin lng: Nguyn tc:K ton phi tnh cho tng ngi lao ng, trong trng hp tin lng tr theo sn phm hon thnh l kt qu ca tp th ngi lao ng th k ton phi chia lng phi tr cho tng ngi lao ng theo mt trong cc phng php sau: +/ Phng php 1: Chia lng sn phm theo thi gian lm vic v cp bc k thut ca cng vic. Cng thc: Trong : Li: Tin lng sn phm ca CNi Lt Ti: Thi gian lm vic thc t ca x TiHi Li CNi = TiHi Hi: H s cp bc k thut ca CNi Lt: Tng tin lng sn phm tp th n: S lng ngi lao ng ca tp th V d : Trong thng nhm cng nhn khai thc c hng lng theo sn phm l 2.355.660 , trong nhm gm c: - CN C bc 3/7 lm vic 156 h h s cp bc lng l 1,25
139

- CN D bc 2/7 lm vic 176 h h s cp bc lng l 1,125 - CN E bc 1/7 lm vic 176 h h s cp bc lng l 1 Tnh tin lng phi tr cho tng cng nhn . Bi lm: 1/ Quy i s gi lm vic thc t thnh s gi lm vic theo cp bc k thut (S gi lm vic tiu chun): S gi lm = S gi x H s cp bc vic tiu lm vic k thut ca chun thc t cng vic - CN C th bc 3/7 lm vic 156 h x 1,25 = 195 h - CN D th bc 2/7 lm vic 176 h x 1,125 = 198 h - CN E th bc 1/7 lm vic 176 h x 1 = 176 h Tng s gi cng tiu chun: 569 h
Tin lng 1 h lm vic tiu chun

Tng tin lng sn phm hon thnh

Tng s h lm vic tiu

= 2.355.660 = 4140 /h 569 h 2/ Tin lng phi tr cho tng cng nhn vin S gi lm x Tin lng vic theo tiu ca 1 gi chun ca lm vic tng cng tiu chun nhn Cng nhn C th bc 3/7 =195 x 4.140 = 807.300 Cng nhn D th bc 2/7 = 198 x 4.140 = 819.720 Cng nhn E th bc 1/7 = 176 x 4.140 = 728.640 Tng cng : 2.355.660 +/ Phng php 2: Chia lng theo cp bc cng vic, thi gian lm vic kt hp vi bnh cng, chm im . iu kin p dng: Cp bc k thut ca cng nhn khng ph hp vi cp bc k thut cng vic do iu kin sn xut c s chnh lch r rt v nng sut lao ng trong t hoc trong nhm sn xut. Ton b tin lng c chia 2 phn: Chia theo cp bc cng vic v thi gian lm vic thc t ca mi ngi, chia theo thnh tch trn c s bnh cng chm im mi ngi.
140

Tin lng phi tr cho tng cng nhn

V d 2: Mt nhm cng nhn lp my c hng lng theo sn phm s tin l 1.087.500 , nhm CN gm: - CN A bc 7/7 lm vic c cp bc KT bc 5/7, s gi lm vic thc t 170 h - CN B bc 4/7 lm vic c cp bc KT bc 4/7, s gi lm vic thc t 180 h - CN C bc 3/7 lm vic c cp bc KT bc 3/7, s gi lm vic thc t 190 h Mc lng CN: CN A bc 7/7 l 2300 ; CN D bc 6/7 l 1900; CN H bc 5/7 l 1700; CN B bc 4/7 l 1450; CN C bc 3/7 l 1250. Theo kt qu bnh cng chm im, CN A c 120 im; CN B c 80 im; CN C c 100 im. Yu cu: Tnh lng cho mi cng nhn . Bi gii: 1/ Chia lng theo cp bc k thut cng vic v thi gian lm vic thc t: Tnh theo cng thc sau: Tin lng chia theo = Thi gian x Mc lng cp bc k thut cng lm vic cp bc ca vic v thi gian lm thc t ca tng cng vic thc t ca tng tng CN vic CN - CN A bc 7/7 : 1700 x 170 h = 289.000 - CN B bc 4/7 : 1450 x180 h = 261.000 - CN C bc 3/7 : 1250 x190 h = 237.500 Tng cng : 787.500 2/ Tnh phn chia theo cng im : Mc tin l- = S tin lng cn chia ng ca 1 Tng s im ca im nhm CN
Mc tin lng ca 1 im

1087500 - 787500 120 + 80 + 100

300000 300

= 1000 /im

- CN A bc 7/7 c hng: 1000 x120 - CN B bc 4/7 c hng: 1000 x 80 - CN C bc 3/7 c hng: 1000 x 100 Tng cng

= 120.000 = 80.000 = 100.000 : 300.000

141

3/ Tnh s tin lng mi ngi c lnh: - CN A bc 7/7 c lnh = 289.000 + 120.000 = 409.000 - CN B bc 4/7 c lnh = 261.000 + 80.000 = 341.000 - CN C bc 3/7 c lnh = 237.500 + 100.000 = 337.500 Tng cng : 1.087.500 Ngoi ra ng vin cng nhn bc cao, nhng phi lm vic ca th bc thp hn, cng nhn th bc cao c hng mt khon chnh lch 1 bc theo ch . Vy cng nhn A bc 7/7 lm vic c cp bc k thut bc 5/7 c hng thm mc chnh lch nh sau: Mc chnh lch = 170 h x (1900 - 1700) = 34.000 Mc tin lng ca CN A = 409.000 + 34.000 = 443.000 +/ Phng php 3 : Chia lng bnh cng im. iu kin p dng: Phng php ny p dng trong trng hp CN lm vic c k thut gin n, cng c th s, nng sut lao ng ch yu do sc kho v thi lao ng ca ngi lao ng. Sau mi ngy lm vic, t trng phi t chc bnh cng, chm im cho tng ngi lao ng. Cui thng cn c vo s cng im bnh bu chia lng. Theo phng php ny, chia lng cho tng ngi lao ng tng t phn 2 ca phng php 2. Cch tnh tin lng trong mt s trng hp c bit: - Trng hp cng nhn lm thm gi: + Nu ngi lao ng lm thm gi hng lng sn phm th cn c vo s lng sn phm cht lng sn phm hon thnh v n gi lng quy nh tnh lng cho thi gian lm thm gi. + Nu ngi lao ng thm gi hng lng thi gian th tin lng phi tr thi gian lm thm gi bng 150% - 300% lng cp bc. - Trong trng hp CN lm thm gi vo ban m nh sau: + i vi lao ng tr lng theo thi gian, nu lm vic vo ban m, th doanh nghip phi tr lng lm vic vo ban m theo cch tnh sau: Tin lng lm vic = Tin lng x 130% S gi lm ban m gi thc x vic vo ban tr m Trong : mc 130% gm tin lng gi thc tr lm vic vo ban ngy v 30% tin lng thc tr lm vic vo ban m. Thi gian lm vic vo ban m c xc nh t 22h ngy hm trc
142

n 6h ngy hm sau i vi cc tnh thnh ph t Tha Thin Hu tr ra Bc, t 21h ngy hm trc n 5h ngy hm sau i vi cc tnh, thnh ph t Nng tr vo Nam. + i vi lao ng tr lng theo sn phm : n gi tin lng ca = n gi tin lng ca sn x 130 sn phm lm vo phm lm trong gi tiu % ban m chun vo ban ngy + Trng hp ngi lao ng lm thm gi vo ban m th tin lng lm thm gi c tnh nh sau: i vi lao ng tr lng theo thi gian: Tin lng = Tin l- x 130% 150% hoc S gi lm lm thm ng gi x 200% hoc vic vo ban gi vo ban thc tr x 300% m m i vi lao ng tr lng theo sn phm: n gi tin lng ca sn = n gi tin lng x 150% phm lm thm gi vo ca sn phm lm hoc ban m ban m 200% hoc 300% Mc tr lng lm thm gi bng 150%; 200%; 300%, lm vic vo ban m bng 130% nh quy nh trn l mc bt buc doanh nghip phi tr khi lm thm gi lm vic vo ban m, cn mc cao hn th ngi s dng lao ng v ngi lao ng t tho thun. - Trng hp iu ng cng nhn t cng vic ny sang cng vic khc hoc giao vic tri ngh th tin lng c tnh nh sau: +/ Cng nhn lm vic khng c tnh n nh, c cp bc k thut cao hn cp bc cng vic c giao, hng theo lng sn phm v khon chnh lch 1 bc lng so vi cp bc k thut cng vic c giao. +/ Cng nhn lm vic c tnh cht n nh giao vic g hng lng vic y. - Trng hp cng nhn sn xut ra sn phm hng do nguyn nhn khch quan th c tr lng theo thi gian hoc sn phm. Trng hp lm ra sn phm hng qu t l quy nh do ch quan ngi lao ng th khng c tr lng, phi bi thng thit hi gy ra. Trng hp lm ra sn phm c cht lng th phm th sn phm c phm cp no c tr lng theo n gi phm cp .
143

- Trng hp DN ngng sn xut, b tr cho cng nhn lm vic khc v tnh tr lng theo cng vic c giao. Nu DN khng b tr c cng vic th cng nhn ngh hng lng ti thiu bng 70% tin lng cp bc hoc theo kh nng chi tr ca doanh nghip. Nu b tr cng vic khc m ngi lao ng khng lm th DN khng chi tr lng. Ngoi tin lng, cng nhn c thnh tch trong sn xut, trong cng tc cn c hng khon tin thng. Vic tnh ton tin thng cn c vo s ng gp ca ngi lao ng v ch khen thng ca DN. - Tin thng thi ua chi bng qu khen thng, cn c vo kt qu bnh xt thnh tch lao ng( A, B, C . . . ) tnh. - Tin thng c tnh cht thng xuyn, nh: Thng sng kin nng cao cht lng sn phm, tit kim vt t, tng nng sut lao ng . . . phi cn c vo hiu qu kinh t c th xc nh, c tnh vo chi ph SXKD. 5.2.2 Qu tin lng 5.2.2.1 Khi nim Qu tin lng ca doanh nghip l ton b s tin lng m doanh nghip tr cho tt c lao ng thuc doanh nghip qun l. 5.2.2.2 Qu tin lng ca doanh nghip Qu tin lng ca doanh nghip gm: - Tin lng tr cho ngi lao ng trong thi gian lm vic thc t (tin lng thi gian v tin lng sn phm). - Cc khon ph cp thng xuyn( cc khon ph cp c tnh cht tin lng), nh : Ph hc ngh, ph cp thm nin, ph cp lm m, lm thm gi, ph cp trch nhim, ph cp khu vc, ph cp dy ngh, ph cp cng tc lu ng, ph cp cho nhng ngi lm cng tc khoa hc c ti nng. . . - Tin lng tr cho CN trong thi gian ngng sn xut v cc nguyn nhn khch quan, thi gian hi hp, ngh php . . . - Tin lng tr cho cng nhn lm ra sn phm hng trong phm vi ch quy nh. 5.2.3 Qu BHXH, BHYT, KPC 5.2.3.1 Qu BHXH Qu BHXH c s dng tr cp cho ngi lao ng c tham gia ng BHXH trong trng hp h mt kh nng lao ng. Qu bo him x hi c hnh thnh do vic trch lp theo t l quy nh trn tng s tin lng( gm tin lng cp bc v cc khon ph cp khc nh ph cp trch nhim, ph cp t , ph
144

cp thm nin...ca cng nhn vin thc t pht sinh trong thng) phi tr cho cn b cng nhn vin trong k. Theo ch hin hnh, hng thng DN phi trch lp qu BHXH theo t l 20% trn tng s tin lng thc t phi tr cho cng nhn vin trong thng. Trong 15% tnh vo chi ph sn xut, 5% tr vo thu nhp ca ngi lao ng. Ni dung chi Qu BHXH gm: - Tr cp cho cng nhn vin ngh m au, sinh , mt sc lao ng.. - Tr cp cho cng nhn vin b tai nn lao ng, bnh ngh nghip. - Tr cp cho cng nhn vin ngh mt sc. - Tr cp t tut . - Chi cng tc qun l qu BHXH. Theo ch hin hnh, ton b s trch BHXH np ln c quan BHXH qun l. Hng thng DN trc tip chi tr BHXH cho cng nhn vin ang lm vic b m au, thai sn... trn c s chng t ngh hng BHXH (Phiu ngh hng BHXH, cc chng t khc c lin quan). Cui thng (qu) DN quyt ton vi c quan qun l qu BHXH s thc chi BHXH ti DN. 5.2.3.2 Qu BHYT Qu BHYT c trch lp ti tr cho ngi lao ng c tham gia ng gp qu BHYT trong cc hot ng chm sc v khm, cha bnh. Qu BHYT c hnh thnh t vic trch lp theo t l quy nh trn tng tin lng phi tr cho cng nhn vin. Theo ch hin hnh, DN trch qu BHYT theo t l 3% trn tng s tin lng thc t phi tr cho cn b cng nhn vin, trong 2% tnh vo chi ph sn xut kinh doanh, ngi lao ng ng gp 1% thu nhp, DN tnh tr vo lng ca ngi lao ng. Theo ch hin hnh, ton b qu BHYT c np ln c quan qun l chuyn trch mua th BHYT. 5.2.3.3 Kinh ph cng on(KPC) KPC c trch lp phc v cho hot ng ca t chc cng on nhm chm lo, bo v quyn li cho ngi lao ng. KPC c hnh thnh t vic trch lp theo t l quy nh trn tin lng phi tr cho cng nhn vin trong k.
145

Theo ch hin hnh, hng thng DN trch 2% trn tng s tin lng thc t phi tr cho cng nhn vin trong thng v tnh vo chi ph sn xut kinh doanh. Trong 1% s trch np c quan cng on cp trn, phn cn li chi ti cng on c s.
5.3 K ton tin lng v cc khon trch theo tin lng

5.3.1 K ton tin lng 5.3.1.1 Hch ton s lng lao ng, thi gian lao ng *Khi nim: - Hch ton s lng lao ng l hch ton s lng tng loi lao ng km theo ngh nghip cng vic v trnh tay ngh. - Hch ton thi gian lao ng l hch ton thi gian lao ng thc t ca tng cng nhn vin trong tng b phn thuc doanh nghip. *Ni dung: Bng danh sch lao ng (theo tng b phn): Bng ny phn nh s lng lao ng, tnh hnh tng gim lao ng ca DN ni chung v ca tng b phn ni ring. Cui thng hoc qu, k ton phi xc nh s lng lao ng trong DN ca tng b phn v i chiu tnh hnh s dng lao ng theo s liu ca bng chm cng. - Bng chm cng ( Mu s 01 LTL - Trang bn) l chng t hch ton phn nh thi gian lm vic thc t trong thng ca tng cng nhn vin. Bng ny c lp hng thng theo tng b phn (t sn xut, phng ban . . .). Cng tc chm cng do trng b phn chu trch nhim ghi hng ngy v treo cng khai ti ni lm vic. - Phiu bo lm thm gi (MS 07 LTL ). Phiu ny c dng hch ton thi gian lm vic ca cn b cng nhn vin ngoi gi quy nh c iu ng lm thm l cn c tnh tin lng theo khon ph cp lm m, thm gi theo ch quy nh. Ngoi ra cn s dng cc chng t khc, nh : - Bng thanh ton bi dng nng c hi Bin bn ngng lm vic . 5.3.1.2 Hch ton kt qu lao ng L phn nh kt qu lao ng ca cng nhn vin biu hin bng s lng sn phm, cng vic hon thnh ca tng ngi hay ca tng t nhm ngi lao ng. Chng t hch ton kt qu lao ng c s dng l Phiu xc nhn sn phm hoc cng vic hon thnh (MS 05 - LTL), Hp ng giao khon" (MS 08- LTL ).
146

Hch ton lao ng l c s tnh tin lng cho tng ngi hoc cho cc b phn trong doanh nghip. 5.3.2 Cch tnh lng 5.3.2.1 Tnh lng v tr cp BHXH * Nguyn tc tnh lng: Phi tnh lng cho tng ngi lao ng (CNVC). Vic tnh lng, tr cp BHXH v cc khon khc phi tr cho ngi lao ng c thc hin ti phng k ton ca doanh nghip. Hng thng cn c vo cc ti liu hch ton v thi gian, kt qu lao ng v chnh sch x hi v lao ng, tin lng, BHXH do Nh nc ban hnh v iu kin thc t ca DN, k ton tnh tin lng, tr cp BHXH v cc khon phi tr khc cho ngi lao ng. Cn c vo cc chng t nh Bng chm cng, Phiu xc nhn sn phm hon thnh, Hp ng giao khon... , k ton tnh tin lng thi gian, tin lng sn phm, tin n ca cho ngi lao ng. Tin lng c tnh cho tng ngi v tng hp theo tng b phn s dng lao ng v phn nh vo Bng thanh ton tin lng lp cho tng t, i sn xut, phng ban ca DN. Trong cc trng hp cn b cng nhn vin m au, thai sn, tai nn lao ng... tham gia ng BHXH th c hng tr cp BHXH. Tr cp BHXH phi tr c tnh theo cng thc sau : S BHXH phi tr = S ngy x ngh tnh BHXH Lng cp bc bnh qun/ ngy x T l % tnh BHXH

Theo ch hin hnh t l tnh tr cp BHXH trong trng hp ngh m l 75 % tin lng tham gia gp BHXH, trng hp ngh thai sn, tai nn lao ng tnh theo t l 100% tin lng tham gia gp BHXH. Cn c vo cc chng t Phiu ngh hng BHXH (MS 03LTL), Bin bn iu tra tai nn lao ng"( MS 09- LTL), k ton tnh ra tr cp BHXH phi tr cng nhn vin v phn nh vo Bng thanh ton BHXH" (MS 04 LTL) - i vi cc khon tin thng ca cng nhn vin k ton cn tnh ton v lp bng Thanh ton tin thng theo di v chi tr theo ch quy nh. Cn c vo Bng thanh ton tin lng
147

ca tng b phn chi tr, thanh ton tin lng cho cng nhn vin ng thi tng hp tin lng phi tr trong k theo tng i tng s dng lao ng, tnh ton trch BHXH, BHYT, KPC theo ch ti chnh quy nh. Kt qu tng hp, tnh ton c phn nh trong Bng phn b tin lng v cc khon trch theo tin lng" . 5.3.2.2 Thanh ton lng Theo nguyn tc, vic tr lng cho cn b cng nhn vin trong cc doanh nghip hin nay thng c tin hnh tr lm 2 k : - K I: Tm ng lng cho cn b cng nhn vin i vi nhng ngi c tham gia lao ng trong thng. - K II: Sau khi tnh lng v cc khon thanh ton trc tip khc, doanh nghip thanh ton nt s tin cn c lnh trong thng cho cn b cng nhn vin sau khi tr i cc khon khu tr ( Thu hi tm ng, thu tin bi thng, gp BHXH, gp BHYT ....). Tin lng phi tr k II c tnh theo cng thc sau: S tin = Tng s - S tin - Cc khon khu tr phi thu nhp tm tin lng CNV tr k ca CNV ng k II cho trong I CNV thng n k tr lng v cc khon thanh ton trc tip khc cho CNV, doanh nghip phi lp giy xin rt tin mt ngn hng v qu chi tr lng ng thi phi lp u nhim chi chuyn s tin thuc kinh ph cng on, qu BHXH, qu BHYT cho c quan qun l chc nng. Vic chi tr lng doanh nghip do th qu thc hin, th qu cn c vo cc Bng thanh ton tin lng, Bng thanh ton BHXH ... chi tr lng v cc khon khc cho cng nhn vin. Khi nhn tin CNV phi k tn vo cc chng t lin quan nh : Bng thanh ton tin lng, Bng thanh ton BHXH .... .Nu trong thng v l do no cng nhn vin cha nhn lng, th qu phi lp danh sch ghi chuyn h, tn, s tin ca h t Bng thanh ton tin lng sang Bng k thanh ton vi cng nhn vin cha nhn lng. 5.3.2.3 Phn b chi ph nhn cng trc tip vo chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Trong nn sn xut hng ho, tin lng l mt b phn ca chi ph SXKD cu thnh nn gi tr sn phm to ra, v vy thng qua vic tnh ton, phn nh chi tit tin lng v cc khon phi
148

tr cho tng ngi lao ng. Qua kim tra vic thc hin chnh sch, ch i vi ngi lao ng. K ton cn phi tnh ton, phn b chi ph nhn cng vo chi ph sn xut kinh doanh hch ton chi tit chi ph SXKD v tnh gi thnh sn phm. - Chi ph nhn cng trong chi ph sn xut kinh doanh, gm : Cc khon tin lng (tin cng), cc khon ph cp phi tr cho ngi lao ng khi h thc hin cc cng vic sn xut kinh doanh v cc khon trch theo t l nht nh tnh trn tin lng (tin cng) phi tr, k ton cn phi xc nh ng, ni dung chi ph nhn cng tnh vo chi ph sn xut kinh doanh ca i tng s dng lao ng c lin quan. Hng thng k ton cn c vo cc bng thanh ton tin lng, bng tng hp thanh ton tin lng v cc chng t gc lin quan tng hp, xc nh chi ph nhn cng phn b vo chi ph sn xut kinh doanh ca i tng s dng lao ng c lin quan. Vic tnh ton, phn b chi ph nhn cng cho cc i tng s dng c th thc hin bng phng php trc tip hay bng phng php gin tip. Kt qu tnh ton, phn b c phn nh trong Bng phn b tin lng v cc khon trch theo lng. Mu Bng phn b tin lng ? - C s lp : L cc Bng thanh ton tin lng, Bng tng hp thanh ton tin lng ton DN, cc t l trch KPC, BHXH, BHYT theo lut nh. - Cch lp : Cn c vo Bng tng hp tin lng phi tr ton DN ghi vo cc ct ph hp phn ghi c TK 334. Cn c vo tin lng phi tr v cc t l tnh trch KPC, BHXH, BHYT tnh ton s tin phi tnh trch ghi c vo TK 338 (3382, 3383, 3384). Cn c vo tin lng chnh phi tr, phn trch tnh trch trc tin lng ngh php ca cng nhn sn xut ghi c TK 335. K ton s dng s liu kt qu ca Bng phn b tin lng v cc khon tnh trch theo tin lng ghi vo cc TK c lin quan. 5.3.3 K ton tng hp tin lng v BHXH 5.3.3.1 Ti khon s dng K ton tin lng v cc khon trch theo lng k ton s dng 3 loi TK ch yu sau :TK 334 - Phi tr cng nhn vin, TK 335 - Chi ph phi tr TK 338 - Phi tr phi np khc Ti khon 334 - Phi tr cng nhn vin
149

Ti khon 334 Phi tr cng nhn vin : Dng phn nh cc khon thanh ton cho CNV ca doanh nghip v tin lng, tin cng, tin thng, bo him x hi v cc khon phi tr khc thuc v thu nhp ca cng nhn vin. Ni dung kt cu : TK 334 - Phi tr cng nhn vin - Cc khon tin lng (tin - Cc khon tin lng (tin cng), tin thng bo him x cng), tin thng, bo him x hi v cc khon khc tr, hi v cc khon khc phi tr, chi, ng trc cho CNV phi chi cho CNV. - Cc khon khu tr vo tin lng (tin cng) ca cng nhn vin SD (nu c): - S tin tr ln SD: - Cc khon tin lng, tin hn s phi tr cho CNV. cng, tin thng v cc khon khc phi tr, phi chi cho CNV C bit c trng hp TK 334 - Phi tr CNV c s d bn n , phn nh s tin tr tha cho CNV Ti khon 338- Phi tr phi np khc Ti khon 338 - Phi tr phi np khc : c dng phn nh tnh hnh thanh ton cc khon phi tr, phi np khc ngoi ni dung, c phn nh cc ti khon khc (t TK331 n TK 336). Ni dung, kt cu : TK 338 - Phi tr phi np khc - Kt chuyn gi tr TS tha - Gi tr TS tha ch x l( cha vo cc TK lin quan theo quyt r nguyn nhn). nh ghi trong bin bn x l. - Gi tr TS tha phi tr cho c - BHXH phi tr cho cng nhn nhn, tp th (trong v ngoi vin n v) theo quyt nh ghi - KPC chi ti n v trong bin bn x l do xc - S BHXH, BHYT v KPC nh ngay c nguyn nhn. np cho c quan qun l qu - Trch BHXH, BHYT, KPC vo BHXH, BHYT v KPC. chi ph SXKD. - Doanh thu ghi nhn cho tng - Trch BHYT, BHXH khu tr k k ton; tr li tin nhn trc vo lng ca CNV. cho khch hng khi khng tip - Cc khon thanh ton vi CNV tc thc hin vic cho thu ti tin nh, in nc tp th. sn. - BHXH v KPC vt chi c cp - Cc khon tr v np b.
150

khc

- Doanh thu cha thc hin - Cc khon phi tr khc SD (nu c): - S tr, np SD: - S tin cn phi tr, cn nhiu hn s phi tr, phi np phi np hoc s BHXH chi, KPC chi - BHXH, BHYT, KPC trch chvt cha c cp b. a np cho c quan qun l hoc s qu li cho n v cha chi ht.Gi tr TS pht hin tha cn ch gii quyt. - Doanh thu cha thc hin cn li. TK 338 - Phi tr phi np khc,c cc TK cp 2 sau: - TK 3381 - Ti sn tha ch gii quyt - TK 3382 - Kinh ph cng on - TK 3383 - Bo him x hi - TK 3384 - Bo him y t - TK 3387 - Doanh thu cha thc hin - TK 3388 - Phi tr, phi np khc Ti khon 335 - Chi ph phi tr Ti khon ny dng phn nh cc khon c ghi nhn l chi ph hot ng, sn xut kinh doanh trong k nhng thc t cha pht sinh, m s pht sinh trong k ny hoc trong nhiu k sau. Ni dung, kt cu c th :

TK 335 - Chi ph phi tr + Cc khon chi ph thc t + Chi phi tr d tnh trc v pht sinh tnh vo chi ph ghi nhn vo chi ph SXKD phi tr. + S chnh lch v chi ph phi tr ln hn s chi ph thc t c hch ton vo thu nhp khc. DCK : Chi ph phi tr tnh vo chi ph hot ng SXKD 5.3.3.2 K ton tng hp tin lng 1 Tnh tin lng, cc khon ph cp mang tnh cht lng phi tr cho CNV: N TK 241- Xy dng c bn d dang
151

N N N N N N trch

TK TK TK TK TK TK

622 - Chi ph nhn cng trc tip 623(6231) - Chi ph s dng my thi cng 627(6271) - Chi ph sn xut chung 641(6411) - Chi ph bn hng 642(6421) - Chi ph QLDN 335 - (Tin lng CNSX ngh php phi tr, nu DN

trc vo chi ph SXKD) C TK 334 - Phi tr CNV 2 Tnh trc tin lng ngh php ca CNSX : Mc = Tng s tin lng X T l trch trc chnh thc t phi tr trch mt thng CNSX trong thng trc (%) Tng s tin lng ngh x 100 = php trong k hoch ca CNSX trong nm Tng s tin lng chnh k hoch ca CNSX trong nm Hoc c th tnh theo cng thc sau : Mc trch Tng s tin lng ngh php trc mt = trong k hoach ca CNSX trong thng nm 12 thng N TK 622 - Chi ph nhn cng trc tip C TK 335 - Chi ph phi tr 3 Tin thng phi tr CNV 3.1 Tin thng c tnh cht thng xuyn (thng NSL; tit kim NVL...) tnh vo chi ph SXKD. N TK 622- Chi ph nhn cng trc tip N TK 627- Chi ph sn xut chung N TK 641- Chi ph bn hng N TK 642- Chi ph qun l doanh nghip. C TK 334 - Phi tr CNV 3.2 Thng CNV trong cc k s kt, tng kt ... tnh vo qu khen thng N TK 431 (4311) - Qu khen thng phc li C TK 334 - Phi tr CNV 4 Tnh tin n ca phi tr cho CNV
152

T l trch trc

TK 622- Chi ph nhn cng trc tip TK 627- Chi ph sn xut chung TK 641- Chi ph bn hng TK 642- Chi ph qun l doanh nghip C TK 334 - Phi tr CNV 5 BHXH phi tr CNV (m au, thai sn, tai nn lao ng ..) N TK 338(3383 - BHXH ) C TK 334 - Phi tr CNV 6 Trch BHXH, BHYT, KPC vo chi ph sn xut N TK 622- Chi ph nhn cng trc tip N TK 627- Chi ph sn xut chung N TK 641- Chi ph bn hng N TK 642- Chi ph qun l doanh nghip .. C TK 338(3382-KPC, 3383-BHXH, 3384-BHYT) 7 Cc khon khu tr vo tin lng phi tr CNV (nh : tm ng BHYT, BHXH, tin thu bi thng theo quyt nh x l) N TK 334 - Phi tr CNV C TK 141-Tm ng C TK 138- Phi thu khc C TK 338 (3383-BHXH, 3384-BHYT) 8 Tnh thu thu nhp ca ngi lao ng phi np Nh nc (nu c) N TK 334 - Phi tr CNV C TK 333 (3338) - Thu v cc khon phi np 2 N 9 Tr tin lng v cc khon phi tr cho CNV N TK 334 - Phi tr CNV C TK 111- Tin mt C TK 112- TGNH Nu DN tr lng cho CNV thnh 2 k th s tin lng tr k I (thng khong gia thng) gi l s tin lng tm ng. S tin cn thit tr lng k II c tnh theo cng thc sau : S tin = Tng s S tin Cc khon phi tr thu nhp tm khu tr vo k II cho ca CNV ng k I thu nhp ca CNV trong thng CNV 10 S tin tm gi cng nhn vin i vng N TK 334- Phi tr CNV
153

N N N N

C TK 338(3388- Phi tr, phi np khc) 11 Trng hp tr lng cho CNV bng sn phm, hng ho. 11.1 i vi SP, HH chu thu GTGT tnh theo phng php khu tr, k ton phn nh doanh thu bn hng theo gi bn cha c thu GTGT : N TK 334 - Phi tr CNV C TK 3331(33311) - Thu GTGT phi np C 512 - Doanh thu bn hng ni b (gi bn cha thu GTGT) 11.2 i vi SP, HH khng chu thu GTGT hoc tnh thu GTGT theo phng php trc tip, k ton phn nh DTBH theo gi thanh ton : N TK 334 - Phi tr CNV C 512 - Doanh thu bn hng ni b (gi thanh ton) 12 Chi tiu KPC ti n v : N TK 338 (3382-KPC) C TK 111- Tin mt C TK 112- TGNH . . . 13 Chuyn tin BHXH, BHYT, KPC cho c quan qun l chc nng theo ch : N TK 338 (3382-KPC, 3383-BHXH, 3384- BHYT) C TK 111- Tin mt C TK 112- TGNH . . . 14 C quan BHXH thanh ton s thc chi cui qu : N TK 111- Tin mt N TK 112- TGNH . . . C TK 338 (3383-BHXH)

154

S k ton tng hp tin lng v cc khon trch theo lng

TK 334 TK 141,138,338

TK 622, 623, TK 241.......

(7)

(1), (4),(3.1)

TK 333(3338) (8) TK 338(3388) (10) TK 512

TK 3331(33311) (11) TK 111, 112 TK 335

(1)

(2)

TK 431 (3. 2)

TK 627, 641, TK 642...

TK 338 (9) (5) (12),(13) (14) (6)

V d: Ti DNSX trong thng 9 nm N c ti liu v tin lng v cc khon trch theo tin lng nh sau: (n v 1.000)
155

(1) Rt TGNH v nhp qu TM v xut qu TM tr lng k I: 78.000 (2) Tin lng phi tr cho cng nhn vin tp hp t bng lng Thng 9/N nh sau:
i tng lao ng

Cng nhn sn xut SP - PX sn xut s 1 - PX sn xut s 1 Nhn vin QL PX - B phn QLPX 1 - B phn QLPX 2 Nhn vin bn hng Nhn vin QLDN Nhn vin DXCB Cng

Lng sn phm 117.000 65.000 52.000 8.300 125.300

Lng thi gian 28.800 16.300 12.500 1200 21.500 51.500

Lng Cng ngh php 5000 122.00 0 1.800 66.800 3.200 55.200 2200 31.000 1.300 17.600 900 13.400 300 1.500 1.500 1.200 10. 200 23.000 9.500 187.00 0

(3) Tnh trc tin lng ngh php ca cng nhn sn xut vo CPSX theo t l 3% tin lng chnh phi tr CNSX. (4) Trch KPC, BHXH, BHYT, theo t l 25% tin lng thc t phi tr trong thng, trong ngi s dng lao ng tnh vo CPSX theo t l 19% cn 6% tr vo thu nhp ca cng nhn vin. (5) Khu tr tin lng cn b cng nhn vin cc khon sau: - Tin nh, in nc trong thng: 6.000 - Tin pht bi thng vt cht : 1.200 (6) Tr cp BHXH phi tr cho CNV (b m au, thai sn, tai nn .. .) trong thng: 3.500 (7) Rt TGNH nhp qu tin mt tr lng k II v tr BHXH v 1% KPC cho CNV. ng thi lp u nhim chi chuyn tin np ton b BHXH, BHYT, KPC theo ch quy nh. (8) Xut qu tin mt tr lng k II v tr cp BHXH cho CNV. Bit s tin lng cha lnh ca CNV: 8000, k ton chuyn sang danh sch tin lng tm gi ca CNV. (9) Chi tin mt cho hi hp cng on ti n v: 700 Yu cu:
156

1. Lp bng phn b tin lng v cc khon trch theo lng thng 9/N. 2. nh khon k ton cc nghip v kinh t pht sinh.

Bi Gii

2. nh khon k ton 1.1 Rt TGNH nhp Qu TM tr lng k I N TK 111-Tin mt C TK 112- TGNH

78.000 78.000

1.2 Xut Qu TM tr lng k I N TK 334- Phi tr CNV 78.000 C TK 111-Tin mt 78.000 2. Tin lng phi tr cng nhn vin N TK TK 622 -CP NCTT 117.000 (CT: CPNCTT- PX 1 : 65.000) (CT: CPNCTT-PX 2 : 52.000) N TK 627- CP SXChung 31.000 (CT: CPNVQL-PX 1 : 17.600) (CT: CPNVQL-PX 2 : 13.400) N TK 641- CP BH 1.500 N TK 642-CP QLDN 23.000 N TK 241-CP XDCB DD 9.500 N TK 335-CPPT 5.000 C TK 334-PT CNV 187.000 3. Tnh trc tin lng ngh php ca CNSX vo CPSX N TK 622-CP NCTT 3.510 (CT:CPNCTT-PX 1 : l 950) (CT:CPNCTT-PX 2 : 1560) C TK 335-CPPT 3.510 4. Trch BHXH, BHYT, KPC N TK 622- CP NCTT 23.180 (CT: CPNCTT-PX 1: 12.692) (CT: CPNCTT-PX 2 : 10.488) N TK 627- CP SXC 5.890 N TK 641- CP BH 285 N TK 642- CPQLDN 4.370 N TK 241- CPXDCBDD 1.805 N TK 334- PT CNV 11.220 C TK 338- PTPNK 4.6750 (CT: TK 3382-KPC : 3.740)
157

(CT: TK 3383-BHXH : 37.400) (CT: TK 3384-BHYT : 5.610) 5. Khu tr lng cng nhn vin N TK 334 : 7.200 C TK 338 (3388 -PTPNK): 6.000 C TK 138 (1388 -PTK) : 1.200 6. Tr cp BHXH phi tr cho CNV(b m au, thai sn, tai nn . . .) N TK 338 (3383) 3.500 C TK 334 3.500 7.1 Np BHXH, BHYT, KPC cho cp trn bng tin gi ngn hng 187.000 x 24% = 44.880 N TK 338 - PTPNK 44.880 (CT: 3382- KPC 1.870) (CT:3383- BHXH 37.400) (CT:3384- BHYT 5.610) C TK 112 44.880 7.2 Rt TGNH v qu tin mt chun b tr lng k II v BHXH cho CNV: - Tin lng k II = 187.000 - 78.000 - 11.220 - 7.200 = 90.580 - BHXH tr thay lng = 3.500 - KPC 95.950 N TK 111 : 95.950 C TK 112 : 95.950 8.1 S tin lng tm gi ca cng nhn vin i vng: N TK 334 : 8.000 C TK 338 (3388) : 8.000 8.2 Thanh ton tin lng cho CNV k II: N TK 334 86.080 (lng 82.580; cc khon khc 3.500) C TK 111 86.080 (9) Chi tin mt cho hi hp cng on ti n v: N TK 338 (3382): 700 C TK 111: 700 = 1.870

158

Bng phn b tin lng v cc khon trch theo lng

Thng 9 nm N n v tnh: 1.000

TK ghi C TK 334- Phi tr CNV Lng ch nh Ln g ph Cc Cn kho g C n TK kh 334 c TK 338- Phi tr, phi np khc TK3382 KPC TK3 383 BHX H TK3 384 BHY T TK Cn 33 g 5Cn Chi g ph C TK tr 338 trc

TK ghi N, i tng s dng 1.TK 622CPNC TT PX sn xut s 1 -PX sn xut s 2 2. TK 627CPSX C -B phn QLPX s 1

117 .00 0 65.0 00

117 .00 0 65.0 00

2.440

18. 300

2.4 23. 40 180

3. 143. 51 690 0 79.6 42

1.336 10.0 1.33 12. 1.9 20 6 692 50

52.0 00

52.0 00

1.104 8.28 1.10 10. 1.5 0 4 448 60

64.0 08

28. 2.2 800 00

31. 000

620

4.6 50

620

5.8 90

36.8 90

16.3 00

1.3 00

17.6 00

352 2.64 0

352

3.3 44

20.9 44

159

-B phn QLPX s 2 3. TK 641CP BH 4.TK 642CP QLDN 5.TK 241XDCB DD 6. TK 335CPPT 7.TK 338PTPN khc 8. TK 334PTCN V

12.5 00

90 0

13.4 00

268 2.01 0

268

2.5 46

15.9 46

1.2 00

30 0

1.5 00

30

225

30 285

1.78 5

21. 1.5 500 00

23. 000

460

3.4 50

460

4.3 70

27.3 70

8.3 1.2 00 00

9.5 00

190

1.4 25

190

1.8 05

11.3 05

5.0 00 -

5.0 00 3.5 00

5.00 0 3.50 0

3. 50 0 -

9.3 50

1.8 11. 70 220

11.2 20

Cng

176 10. .80 20 0 0

3. 50 0

190 .50 0

3.740

37. 400

5.6 46. 10 750

3. 240. 51 760 0

160

161

162

163

164

165